Η απέλαση των Πολωνών Επαναστατών και η Δίκη του...

Η απέλαση των Πολωνών Επαναστατών και η δίκη του Μακρυγιάννη

1

2 toufas.blogspot.com

το εξώφυλλο: Die Kinderwehr (Szene aus der italienischen Revolution 1848), Ελαιογραφία του Johann Baptist Kirner. τη σημαία που κρατούν τα παιδιά που «παίζουν πόλεμο», διακρίνονται οι φράσεις: «Eviva Italia/Eviva Pio nono/e la Constitutione.» (Ζήτω η Ιταλία, Ζήτω ο Πίος ο Ένατος και το ύνταγμα)


3

Η ΑΠΕΛΑΗ ΣΩΝ

ΠΟΛΩΝΩΝ ΕΠΑΝΑΣΑΣΩΝ

και η δίκη του Μακρυγιάννη

toufas.blogspot.com

Δεκέμβρης 2011


Περιεχόμενα

Κάτι… τρέχει με τους Πολωνούς ................................................................................................. 5

Οι επαναστάσεις του 1848 - 1849 ................................................................................................. 9

Οι πρόσφυγες φτάνουν στην Ελλάδα ......................................................................................... 11

Η… συνωμοσία ξεσκεπάζεται! .................................................................................................... 21

Μπάρμπα Γιάννη Μακρυγιάννη, δε μας τά „γραψες καλά… ................................................... 39

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Ι - Κεντρικά άρθρα εφημερίδων για την υπόθεση Μίλβιτς ......................... 49

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙΙ - Σα έγγραφα του Milbitz........................................................................... 71

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙΙΙ - Alessandro Milbitz, η ζωή του .............................................................. 75

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ IV - Μακρυγιάννης και εφέρης ................................................................... 77


5

Κάτι… τρέχει με τους Πολωνούς

6 Υλεβάρη του 1852, στη Βουλή.

«Λαβών τις (σημ.: ο Βουλευτής Αιγίου, Λεωνίδας Φρυσανθόπουλος) ακολούθως τον λόγον εξέθηκεν, ότι μετά μεγίστης λύπης ψυχής, λύπης, την οποίαν και το κοινόν της πρωτευούσης ησθάνθη, ήκουσεν ότι ολίγοι πρόσφυγες Πολλωνοί, πρό τινων ετών ζητήσαντες και ευρόντες άσυλον εν Ελλάδι, απεπέμφθησαν πρό μικρού εκ της φιλοξενούσης αυτούς γης.

Απέναντι τοιαύτης πράξεως οι Έλληνες, οίτινες πρό ολίγου έτι στερούμενοι και πατρίδος και αυτών των προς το ζήν, κατέφευγον απανταχού της Ευρώπης, ευρίσκοντες τόσην περιποίησιν, οι Έλληνες, των οποίων ο υπέρ πατρίδος πόλεμος τοσούτον εκίνησε τον θαυμασμόν και την συμπάθειαν του κόσμου όλου, οι Έλληνες, οίτινες δεν ανέκτησαν την ανεξαρτησίαν των δια μόνης της θυσίας του πολυτίμου αίματός των, αλλά και δια της βοηθείας των χριστεπωνύμων εθνών, δικαίως λυπούνται βλέποντες αποδιωκομένους της γης της πατρίδος των εκείνους, οίτινες ως και αυτοί άλλοτε εζήτησαν παρ‟ ημίν άσυλον.

Αλλά τίνες αι αφορμαί αι προκαλέσασαι την τοιαύτην του υπουργείου απόφασιν; Πολλά επί του γεγονότος διαθρυλλούνται, εις τα οποία όμως δεν δυνάμεθα να δώσωμεν πίστιν, διότι δι‟ αυτών ενοχοποιείται έντιμος ημών συμπολίτης, διακεκριμένος δια τας απείρους αγαθοεργίας του και δια τα ευγενή και φιλάνθρωπα αισθήματά του, ο κ. Νέγρης, και έτερος αξιότιμος νέος, ο Βουγιουκλής, ως συνωμόσαντες δήθεν κατά των καθεστώτων μετά των ειρημένων ολίγων Πολλωνών. Ούτε δυνάμεθα και εαυτούς αδικούντες και το έθνος, να πιστεύσωμεν ότι μικρός αριθμός ξένων, αδυνάτων και ενδεών, φιλοξενηθέντων ενταύθα, ήθελε συνεννοηθή μετά δύω των ανωτέρω ατόμων, δια να ζητήσωσι την καταστροφήν των πραγμάτων.

Επειδή λοιπόν ενδέχεται άλλοι ισχυρότεροι λόγοι να υπηγόρευσαν εις την κυβέρνησιν το ληφθέν της αποπομπής μέτρον, θεωρεί επάναγκες να δώση το υπουργείον τας χρειώδεις επί του αντικειμένου πληροφορίας, εξ‟ ών και η Βουλή και το κοινόν μανθάνοντα την αληθή των πραγμάτων κατάστασιν, να δικαιώσωσι την διαγωγήν του υπουργείου. Διό αρκείται εις τα λεχθέντα, επιφυλαττόμενος να λάβη και τότε τον λόγον, εάν η ανάγκη το απαιτήση.

Απαντήσαντος του επί των εξωτερικών υπουργού (σημ.: Ανδρόνικος Πάικος), ότι επειδή η κυβέρνησις δεν δύναται να εκθέση σήμερον τα χάριν ασφαλείας ληφθέντα παρ‟ αυτής μέτρα, η Βουλή δύναται να ορίση ημέραν τινά, καθ‟ ήν θέλει απαντήσει εις την του προαγορεύσαντος επερώτησιν.

Επήνεγκεν άλλος (σημ.: ο Βουλευτής Θήρας Πέτρος Ζάνος), ότι ισχυρόν και αυτός θεωρεί τον υπό του υπουργού εκτεθέντα λόγον της χάριν ασφαλείας αποπομπής ξένων τινών ευρόντων παρ‟ ημίν άσυλον, διότι μία κυβέρνησις δύναται


να λαμβάνη πάντοτε μέτρα τοιαύτα, διά να εξασφαλίζη και εαυτήν και το έθνος από παντός επικειμένου κινδύνου.

Σο κατ‟ αυτόν, επειδή την προκειμένην περίστασιν καλύπτει μυστηριώδες σήμερον κάλυμμα, δεν δύναται από τούδε ούτε να επαινέση, ούτε να ψέξη την κυβέρνησιν επί τοις πεπραγμένοις, μεχρισού αρθή το κάλυμμα εν καιρώ και τούτο απαιτεί και ημών, ως αντιπροσώπων του έθνους, και αυτής της κυβερνήσεως η υπόληψις.

Εν περιπτώσει όμως, καθ‟ ήν η αποκάλυψις του μυστηρίου δεν θεωρηθή συμφέρουσα, προτείνει να συστηθή εκ μελών της Βουλής επιτροπή, ήτις συνεννοηθείσα αμέσως μετά του υπουργείου, να λάβη ακριβή των διατρεξάντων γνώσιν και πληροφορηθή αν επί του προκειμένου η κυβέρνησις προσηνέχθη μετ‟ επιεικείας προς τους Πολλωνούς, και μετά ταύτα να καταδείξη εις την Βουλήν τας προκαλεσάσας την τοιαύτην πράξιν αιτίας.

Ελπίζει δε, ότι το υπουργείον δεν θέλει διστάσει να παραδεχθεί θατέραν των ανωτέρων γνωμών.

Παρετήρησεν άλλος, ότι εν ώ οφείλομεν να τηρώμεν κατά γράμμα τον κανονισμόν, ζητούμεν δυστυχώς να εισάγωμεν νέαν τάξιν, καθ‟ ήν υποκλέπτοντες, ούτως ειπείν, τας αποφάσεις της Βουλής, να διαθέτωμεν κατά θέλησιν την κοινήν γνώμην. Και αληθώς ουδείς αγνοεί ότι, κατά τον κανονισμόν, γενομένης επερωτήσεως τινός, η Βουλή ορίζει την ημέραν, καθ‟ ήν θέλει συζητηθεί αύτη. Αλλ‟ ήδη, ως και κατά την τελευταίαν συνεδρίασιν επράξαμεν, αποτείνοντες επερωτήσεις εν είδει κατηγορίας, ζητούμεν αμέσως και την απολογίαν των υπουργών, το οποίον αντιβαίνει εις τον κανονισμόν της Βουλής, και τοιαύτην τακτικήν οφείλομεν να παύσωμεν του λοιπού, εκτός αν οι υπουργοί εν τω δικαιώματί των θέλουν ν‟ απαντήσωσιν αμέσως.

Μετά τούτον λαβών τον λόγον ο επί της δικαιοσύνης υπουργός (σημ.: Κωνσταντίνος Προβελέγγιος, άρτι διορισθείς), εξέθηκεν ότι δια την γενομένην είτε τακτικώς είτε ατάκτως επερώτησιν διπλήν αισθάνεται χαράν και ως πολίτης Έλλην και ως υπουργός του Βασιλέως. Και ως Έλλην μεν χαίρει, διότι η γενομένη επερώτησις διατρανεί το έμφυτον εις τον Έλληνα της φιλανθρωπίας αίσθημα. Ψς υπουργός δε, διότι καθώς τα δικαστήρια είναι το ασφαλέστερον κατά της αδικίας και παρανομίας προπύργιον, ούτω θεωρεί και τας υπό των Βουλών εξετάσεις των υπουργικών πράξεων ως τον καταλληλότερον φρουρόν της διαγωγής παντός υπουργού.

Επί δε του προκειμένου δύναται από τούδε να διαβεβαιώση την Βουλήν, ότι το υπουργείον έπραξεν όχι μόνον εντός του δικαίου και του νόμου, αλλά και μετά πλείστης προσηνέχθη επιείκειας. Και διεδόθη μεν, ότι την απέλασιν των Πολλωνών υπαγόρευσαν εισηγήσεις ξέναι, αλλ‟ αυτός διαψεύδων την ιδέαν ταύτην, βεβαιοί ότι το παρά της κυβερνήσεως ληφθέν μέτρον υπηγόρευσε μόνος της εσωτερικής ασφαλείας ο λόγος, διότι οι δυστυχείς αυτοί ξένοι καταχρασθέντες της οποίας ενταύθα έτυχον περιθάλψεως, υπέπεσαν είς το φρικώδες της συνωμοσίας έγκλημα, ως τούτο θέλει πληροφορηθεί το ώμα εκ των εγγράφων, άτινα το υπουργείον υπόσχεται να φέρη μεταφρασμένα, και εκ των οποίων θέλει πεισθή, ότι η κυβέρνησις εις την προκειμένην περίστασιν δεν ηδύνατο ν‟ αδιαφορήση χωρίς να μη προδώση το έθνος και αυτήν την συνταγματικήν βασιλείαν, και ότι τινες των συναδέλφων του, οι οποίοι τοσαύτην άλλοτε έδειξαν προς αυτούς συμπάθειαν και φιλανθρωπίαν, είχον ισχυροτάτους ήδη λόγους να προέλθωσιν εις απόφασιν αντιφάσκουσαν προς την πρώτην διαγωγήν των.


7

υναινεσάσης ούτω της Βουλής είς το ν‟ αναβληθή η επί της επερωτήσεως του βουλευτού Αιγίου συζήτησις μέχρι της καταθέσεως των εγγράφων, ο προεδρεύων ηρώτησε την Βουλήν, εάν θέλη να εξακολουθήση η διακοπείσα επί της επερωτήσεως του βουλευτού Υθιώτιδος συζήτησις ή να προβή απόντος αυτού εις την εξακολούθησιν της συζητήσεως επί της μεταξύ της Ελλάδος και της εταιρίας Λόυδ συνθήκης.»1

Ποιοι ήσαν αυτοί οι Πολωνοί; Πώς βρέθηκαν στην Ελλάδα; Γιατί εκδιώχθηκαν από εδώ; Αποτελούσαν τόσο σημαντικό κίνδυνο για την δημόσια τάξη του Βασιλείου;

1 Πρακτικά των εργασιών της Βουλής, Βουλευτική Περίοδος Γ΄, ύνοδος Β΄, υνεδρίασις ΜΓ΄, 6/2/1852


9

Οι επαναστάσεις του 1848 - 1849

Η Ιταλία φλέγεται

La Rivoluzione Di Palermo, 12 Gennaio 1848, χαρακτικό του Sanesi

Ο λαός του Μιλάνου στήνει οδοφράγματα, για να εμποδίσει την προέλαση του αυστριακού στρατού.

υγκρούσεις Βενετσιάνων - Αυστριακών στην Piazza San Marco, στις 16 του Μάρτη του 1848

Ση διετία 1848-1849 όλη η Ευρώπη συγκλονίστηκε από δεκάδες επαναστάσεις και κινήματα, αστικοδημοκρατικού και εθνικοαπελευθερωτικού κυρίως περιεχο-μένου.

την Ιταλία προχωράει η διαδικασία του Risorgimento, του διωγμού των Αυστριακών κατακτητών από το Βορρά και της συνένωσης όλων των Ιταλικών κρατιδίων κάτω από ένα Βασιλιά και μια ημαία. τα πλαίσια αυτής της διαδικασίας, τη διετία 1848 - 1849 ξέσπασαν αρκετά κινήματα.

Σο Γενάρη του 1848 στη ικελία, μια λαϊκή εξέγερση εξαναγκάζει τον Βασιλιά των Δύο ικελιών Υερδινάνδο Β΄ να παραχωρήσει ύνταγμα.

Αυτή η εξέγερση λειτούργησε σα σπίθα για τους Ιταλούς του Βορρά για να ξεσηκωθούν εναντίον των Αυστριακών κατακτητών. ημειώνονται εξεγέρσεις στο Μιλάνο, όπου οι εξεγερμένοι έζησαν τις «Cinque Giornate di Milano» τις πέντε μέρες της Δημοκρατίας τους, έχοντας διώξει τον Αυστριακό στρατιωτικό διοικητή τρατηγό Josef Radetzky, στη Βενετία, όπου στην Πλατεία του Αγίου Μάρκου ανακηρύχθηκε η Δημοκρατία, και αλλού.

τον πόλεμο εναντίον της Αυστρίας μπαίνει και το κρατίδιο της Ρώμης, στο οποίο απόλυτος άρχων ήταν ο Πάπας Πίος ο Ένατος. τη συνέχεια ο Πίος εγκαταλείπει τη Ρώμη, μην μπορώντας να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις των υποτελών του για ύνταγμα, φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις και ενεργότερη συμβολή του στην διαδικασία της ενοποίησης των Ιταλικών κρατιδίων. την Piazza del Poppolo ανακηρύσσεται η ίδρυση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και ο Σζουζέπε


Γκαριμπάλντι σπεύδει να τη συνδράμει, συμβάλλοντας στην άμυνά της. Αυτή η δημοκρατία δεν έζησε, βέβαια, πολύ, γιατί στις 12 Ιούλη του 1849 ο Πίος, με την κάλυψη των Γάλλων ξαναμπαίνει στην Ρώμη δίνοντας το σύνθημα για σκληρές διώξεις κατά όλων εκείνων που συμμετείχαν στο κίνημα.

Οι Πολωνοί στην Ιταλία

Φωμένη στο κέντρο της Ευρωπαϊκής ηπείρου, το 1848 η γη των Πολωνών ήταν μοιρασμένη. Σο μεγαλύτερο μέρος της βρισκόταν υπό την κυριαρχία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, ενώ ένα μικρότερο βρισκόταν υπό Πρωσική κατοχή.

Μετά από αρκετά αποτυχημένα κινήματα, οι Πολωνοί επαναστάτες που είχαν σκορπιστεί σαν πολιτικοί εξόριστοι σε ολόκληρη την Δυτική Ευρώπη, συνειδητοποίησαν ότι ο δρόμος προς την ίδρυση ενός ανεξάρτητου Πολωνικού κράτους περνούσε αναγκαστικά από την αποτίναξη του δεσποτισμού σε ολόκληρη την Ευρώπη. Για το σκοπό αυτό, και με πρωτοβουλία του Πολωνού ποιητή Adam Mickiewicz, δημιουργήθηκε στη Ρώμη το 1848 ένα στρατιωτικό σώμα εθελοντών.

Σο σώμα αυτό αποκαλείτο «Πολωνική Λεγεώνα», το απάρτιζαν δεκάδες Πολωνοί πολιτικοί εξόριστοι και συμμετείχε σε αρκετές μάχες, στο πλευρό των Ιταλών.

Με την ήττα των Ιταλών από τους Αυστριακούς και τους Γάλλους, η Λεγεώνα, αποδυναμωμένη, συμμετείχε και στην Ουγγρική εξέγερση του 1849 εναντίον των Αυστριακών. Μετά την ήττα και εκείνου του κινήματος, οι Πολωνοί που απάρτιζαν την Λεγεώνα σκορπίστηκαν ξανά σε όλη την Ευρώπη. Και βρέθηκαν και στην Ελλάδα.

ύγκρουση Ιταλών υπό τον Γκαριμπάλντι με Γάλλους στη Ρώμη, στις 30 Απρίλη του 1849

Η μάχη του Miloslaw, το τέλος της αποτυχημένης εξέγερσης των Πολωνών κατά των Πρώσων στις αρχές του 1848.

Η μάχη του Tápióbicske. Ούγγροι κατά Αυστριακών, στις 4 Απρίλη του 1849. Πίνακας του Mór Than.


11

Οι πρόσφυγες φτάνουν στην Ελλάδα

Ση μοίρα των Πολωνών προσφύγων ακολούθησαν και εκατοντάδες άλλοι πολιτικοί εξόριστοι από όλους τους τόπους όπου ξέσπασαν επαναστατικά κινήματα. Ιταλοί, Γάλλοι, Ούγγροι, Γερμανοί και πολλοί άλλοι τριγυρνούσαν από χώρα σε χώρα ζητώντας πολιτικό άσυλο και μια δεύτερη ευκαιρία να στήσουν τη ζωή τους.

Σα καράβια που κουβαλούσαν τους πρόσφυγες από δω κι από κει, αρκετές φορές έδεναν και στα ελληνικά λιμάνια.

«Σην παρελθούσαν εβδομάδα κατέπλευσεν εις Καλάμας έν πλοίον το οποίον απεβίβασεν υπέρ τους 50 δυστυχείς πρόσφυγας Ρωμαίους ζητούντες άσυλον.

Οι κάτοικοι των Καλαμών έδειξαν μεγάλην τω όντι συμπάθειαν εις τους δυστυχείς Ρωμαίους, τους οποίους ο ωμός Ουδινώ ηνάγκασε να εγκαταλείψωσιν την πατρίδα των και να ζητώσιν άσυλον εις ξένην γην, τους εξένησαν εις ας τας οικίας των και τοις εχορήγησαν όλα τα προς συντήρησίν των μέσα, συστήσαντες συγχρόνως και επιτροπήν εκ των ευηποληπτοτέρων πολιτών ήτις επιφορτίσθη να φροντίζει υπέρ αυτών. Και η δημοτική αρχή επίσης συνέτρεξε τα μέγιστα τους δυστυχείς τούτους. Σο δημοτικόν συμβούλιον εψήφισε να δοθώσι 300 δραχμαί προς αγοράν διαφόρων εις αυτούς αναγκαίων.

Η κυβέρνησις εν τούτοις πρέπει να λάβη πρόνοιαν υπέρ των προσφύγων τούτων χορηγούσα αυτοίς πάσαν την δυνατήν συνδρομήν της.2»

Οι Έλληνες μπορεί να μην συμμετείχαν στην επαναστατική φρενίτιδα που επικρατούσε την προηγούμενη διετία στην Ευρώπη, ίσως επειδή οι μνήμες από την δικιά τους Επανάσταση ήταν ακόμα πάρα πολύ νωπές, όμως άνοιξαν διάπλατα τις αγκαλιές τους για να υποδεχτούν τους πολιτικούς εξόριστους. χι μόνο στην Καλαμάτα, αλλά και σε κάθε άλλο λιμάνι όπου αποβιβάζονταν πρόσφυγες, έβρισκαν αμέσως φροντίδα από τους ντόπιους.

Και οι καραβιές των προσφύγων συνεχίζουν να έρχονται…:

«Οι Ιταλοί πρόσφυγες εξακολουθούσι να έρχωνται εις Ελλάδα. Ήδη ως λέγεται, είναι ενταύθα υπέρ τους 400. Είναι δε απαραδειγμάτιστος η συμπάθεια την οποίαν όλοι οι Έλληνες δεικνύουσι προς αυτούς, ώστε καθημερινώς σχεδόν γίνονται συνεισφοραί βιωτικαί προς περίθαλψίν των.»3

…και συνεχίζουν…:

«Εσχάτως έφθασαν εις Πάτρας επτά βρίκια και έν τραμπάκολον με 800 πρόσφυγας Βενετούς, λέγεται δε ότι το υπουργείον διέταξε τούτους να μεταβώσιν εις την νήσον της Ακαρνανίας Άγιον ώστην.»4

2 «Εθνική», 28/7/1849 3 «Εθνική», 2/8/1849 4 «Εθνική», 15/9/1849


Πολύμορφη βοήθεια στους πρόσφυγες

Παράλληλα, δημιουργείται και μια κεντρική επιτροπή από επιφανείς Αθηναίους, με σκοπό τη συλλογή χρημάτων για την ανακούφιση των προσφύγων.

«Δημοσιεύομεν την κατωτέρω προκήρυξιν της συστηθείσης προς συλλογήν συνδρομών υπέρ των ενδεών προσφύγων επιτροπής, αναγγέλλοντες συγχρόνως μετά πλείστης ευχαριστήσεως, ότι αύτη ενασχολείται μετά πολλού ζήλου εις το οποίον ανέλαβε φιλανθρωπικόν έργον. Πανταχού ευρίσκει μεγίστην προθυμίαν και συνδρομήν, τούτο δε αποδεικνύει ότι ο Ελληνικός λαός ανεξάλειπτον διατηρεί εις την μνήμην του την οφειλομένην ευγνωμοσύνην προς τα άλλα έθνη, άτινα εις τας πολυωδύνους του εθνικού του αγώνος ημέρας έδειξαν τα πλέον γενναία αισθήματα συμπαθείας και φιλανθρωπίας υπέρ αυτού.

Η επιτροπή συνέστησε και άλλας κατά διαφόρους επαρχίας ειδικάς επιτροπάς προς τον προκείμενον σκοπόν, και δεν αμφιβάλλομεν ότι τα αυτά αισθήματα και η αυτή συμπάθεια την οποίαν δεικνύουσιν οι κάτοικοι της πρωτευούσης και άλλαι τινές επαρχίαι, όθεν οι πρόσφυγες διήλθον, θέλουν χαρακτηρίσει και τους πολίτας όλων ανεξαιρέτως των λοιπών επαρχιών του κράτους.

Αι μέχρι τούδε γενόμεναι ενταύθα συνεισφοραί από εκατόν περίπου πολίτας οι οποίοι έφθασαν να συνεισφέρωσιν, υπερβαίνουσι τας 3.000 δραχμάς. Ψς εκ τούτου συμπεραίνεται ότι εις την ικανήν ποσότητα θέλουν φθάσει μέχρι τέλους αι συνεισφοραί αύται.

Η δημοσιευομένη προκήρυξις αν και εξηγή τας παρ‟ απάντων σχεδόν των χριστιανικών εθνών της γης γενομένας υπέρ της Ελλάδος και των Ελλήνων βοηθείας και περιθάλψεις, δεν νομίζομεν όμως περιττόν να προσθέσωμεν και ημείς ενταύθα τας προς το Ιταλικόν ιδίως έθνος υποχρεώσεις μας, όπερ κυρίως προσκαλούνται σήμερον οι Έλληνες να συνδράμωσι.

Σο Ιταλικό έθνος, το οποίον δεσμοί πατρογονικής ευκλείας συνέδεον ανέκαθεν με ημάς διεκρίθη ιδίως εις την ευγενή της περιθάλψεως άμιλλαν, οπόταν η Ελλάς τον μέγαν αυτής ηγωνίζετο αγώνα.

Ποίος εξ ημών δεν ενθυμείται ότι η πάλαι ποτέ καλουμένη Μεγάλη Ελλάς, Ελλάς αυτόχρημα έγινε κατά τας ημέρας εκείνας, διότι εις τους λιμένας και εις τας πόλεις αυτής οι Έλληνες εύρισκαν νέαν πατρίδα; Πού αλλού ο Ελληνικός αγών εθαυμάζετο και εμεγαλύνετο τόσον, ως εις την Ιταλίαν; Πού αλλού αι νίκαι των Ελλήνων, με όλας της επικρατούσης τότε αντεθνικής πολιτικής τας εναντιότητας, επανηγυρίζοντο με περισσότερον εγκάρδιον αίσθημα; Πού αλλού αι πολυάριθμοι των Ελλήνων οικογένειαι, όσας ο σκληρός Άρης εδίωκε του πατρώου εδάφους, ελησμόνουν, υπό ωραίον ουρανόν ως τον ουρανόν μας, τα δεινά της εξορίας, δια την οποίαν εύρισκον παντού φιλοξενίαν και αντίληψιν; Πού αλλού η σπουδάζουσα νεολαία μας, περιθαλπομένη και τιμωμένη παντοιοτρόπως, ητοιμάζετο ευκολώτερον εις τους οποίους έμελλε ν‟ αναλάβη ηθικούς υπέρ της Ελλάδος αγώνας;

Δίκαια λοιπόν και πρέποντα πράττει σήμερον και η Ελλάς ιεράν οφειλήν αποτίουσα προς τους αδελφούς μας τούτους.

Π Ρ Ο Κ Η Ρ Τ Ξ Ι


13

«υμπολίται!

Ό, τι χαρακτηρίζει ιδίως τον παρόντα αιώνα των φώτων και της ελευθερίας, είναι η συμπάθεια και η φιλανθρωπία.

Εις καμμίαν άλλην περίστασιν αι αρχαί του χριστιανισμού και της φιλανθρωπίας δεν είχον τόσην ισχύν εις των ανθρώπων τας καρδίας.

Η Ελλάς ιδίως εις τας ημέρας των δοκιμασιών και των θλίψεων αυτής, εις τας μεγάλας ημέρας του εθνικού της αγώνος, ησθάνθη τα ευεργετικά της κοσμοπολιτικής ταύτης συμπαθείας των εθνών αποτελέσματα.

Εις όλα τα μέρη του εξευγενισμένου κόσμου, εις τα παλάτια των πλουσίων, εις τας καλύβας των πτωχών, η φωνή των παθημάτων μας εύρισκε πανταχού συμπάσχουσας καρδίας. Εφημερίδες, πολιτικά βήματα, άμβωνες ιεροί μετέδιδον παντού τον ενθουσιασμόν εκείνον, δια του οποίου ο χωρικός της Γερμανίας, η χήρα της Ελβετίας, ο πολίτης της Γαλλίας, ο έμπορος της Αγγλίας, ο κτηματίας της Ρωσσίας, ο κάτοικος της Ιταλίας, ο βιομήχανος της Αμερικής, έβλεπαν εις τον πάσχοντα Ελληνικόν λαόν, λαόν φίλων, λαόν αδελφών, εσυμμερίζοντο τας συμφοράς του, και δια παντοίων συνδρομής μέσων εζήτουν ν’ ανακουφίσωσι τας ανάγκας του.

Εις τας αγυιάς, εις τα θέατρα, εις τας εκκλησίας, εγίνοντο συνδρομαί υπέρ του μεμακαρισμένου έθνους, το οποίον αι συμφοραί του πολέμου απετέλουν άξιον της βοηθείας και της περιθάλψεως όλων των κλάσεων της κοινωνίας.

Σο τάλαντον του πλουσίου, και το λεπτόν της χήρας, ερρίπτοντο με προθυμίαν ίσην εις το αυτό κιβώτιον, και συνδρομαί άφθονοι ανήγγελον εις τους Έλληνας, ότι παντού όπου υπήρχε πολιτισμός, παντού όπου το ιερόν του Φριστού όνομα ελατρεύετο, ο Ιερός ημών αγών, τα ανήκουστα ημών παθήματα, εθεωρούντο ως αγών, ως παθήματα όλου του πολιτισμένου κόσμου κατά της βαρβαρότητος, όλου του χριστιανισμού κατά των απίστων.

Φρήματα, άλευρα, ενδύματα απεβιβάζοντο καθημέραν εις τους λιμένας μας. Αι χήραι και τα ορφανά των ηρώων μας εύρισκον εις ξένην γην, όχι περίθαλψιν απλήν, αλλά τιμάς.

Σα λείψανα του ιερού λόχου διήρχοντο ολόκληρον την Ευρώπην, ξενιζόμενα και τιμώμενα με αδελφικήν υποδοχήν και περιποίησιν.

Η προθυμία, μεθ’ ής οι κάτοικοι των διαφόρων μερών της Ελλάδος, όθεν διήλθον πρόσφυγες, εκ των αδελφών της Ευρώπης λαών υπεδέχθησαν αυτούς, και η φιλανθρωπία μεθ’ ής τας επεριποιήθησαν, αποδεικνύει ότι ο Ελληνικός λαός διατηρεί ανάγραπτον εις την μνήμην του την οφειλουμένην προς τα έθνη ταύτα ευγνωμοσύνην. Η αξιέπαινος περίθαλψις, την οποίαν η Κυβέρνησις έδωκεν εις τους πρόσφυγας, αποδεικνύει ότι αναγνωρίζει και εκτιμά και αύτη το γενικόν εθνικόν αίσθημα. Σων πολλών οι αγώνες και αι προσπάθειαι ευοδούνται πάντοτε επιτυχέστερα όταν εις κέντρον συνέρχωνται. Η ιδέα αύτη υπηγόρευσε την ανάγκην συστάσεως Κεντρικής επιτροπής, εντολήν εχούσης και εν τη πρωτευούση να φροντίζη περί συνδρομών υπέρ των ενδεών προσφύγων, και μετά των επαρχιών να συνεννοήται περί του φιλανθρωπικού της συστάσεώς της σκοπού.

υνάθροισις επομένως διαφόρων κατοίκων της πρωτευούσης, εκ πάσης τάξεως πολιτών, ανέθεσαν εις τους υποφαινομένους της έντιμον ταύτην εντολήν, την οποίαν αναδεχθέντες, είμεθα βέβαιοι ότι πάς Έλλην θέλει συνδράμει τον σκοπόν αυτόν, όστις δεν είναι μόνον έργον φιλανθρωπίας, αλλά και εθνικού καθήκοντος.

Αθήναι, 5 Αυγούστου 1849

Δημήτριος Φατζίσκος Αδάμ Δούκας


Ν. Κορφιωτάκης Κωνσταντίνος Δόσιος

Α. Δουρούτης Διομήδης Κυριακού

Ν. τεφανίδης Εμ. Αντωνιάδης.»5

Από τις πρώτες μέρες της λειτουργίας της, η επιτροπή συνέλεξε αρκετά χρήματα, από πολίτες όλων των τάξεων. Να ένα μικρό δείγμα, με ονόματα επιστημόνων, επιχειρηματιών, υπουργών και βουλευτών, δημοσιογράφων και άλλων:

«Κατάλογος των υπέρ των προσφύγων συνδρομών.

Επλήρωσαν εις το ταμείον της ενταύθα κεντρικής επιτροπής μέχρι της 14 Αυγούστου 1849.

Κ.Ν. Λεβίδης, δραχ. 150. Γ. ταύρου 50. Γ. Βασιλείου 12. Γ. Ράλλης 25. Α. Μεταξάς 33 λ.40. Ν. Νέγρης 200. Βασιλική Φατζίσκου 25. Θ. Καβάκος 25. Βούρης Γ.Κ. 5, Αναστ. Παναγιώτου 1 λ.50. Κόνιαρης Ιω. 17 λ.34. Αθαν. Γρηγοριάδης 25. Μαριγώ Κορομηλά25. Α. Πάλης 15. ωτήρης Βετσής 20. Δ.. τρούμπος 30. Ν. Μέξης 100. Ι. Υιλήμων 25. Π. Καλλιγάς 30. Μιχ. ούτσος 50. Αναστ. Λόντος προς το παρόν 50. Μ. Πατρίκιος 50. Αικατερίνη Φ. Περβάνογλου 18. Β. Γ. Βούλγαρη 50. Ανδρέας Φατζή Αναργύρου 25. Γ.Μ. Αντωνόπουλος 25. Ν.Π. Δούκας 10. Φ. Ζώτος 15 λεπ.60. Διά τον Ηλίαν Θρόνον Κ. Παπούλης 18. Κ. Παπαθεόδωρος 6. Ι. Α. ωμάκης 30. . Σριανταφύλλης 25. Δ.. Μαυροκορδάτος 10. Ν. τεφανίδης 35. Κ.Γ.ούτζος 30. Δ. Ρίζος 25. Θ.Π. Δεληγιάννης 12. Φ. Κρασσάς 10. Ευστρ. Παρίσσης 10. Ν. Νάζος 50. Γ. Σερτζέτης 17 λ.34. Γ. Παράσχος 20. Μ. Ρενιέρης 25. Γ. Νούης 15. Ν. ούτζος 25. Άννα Ν. ούτζου 25. Α. Μαλανδρίνος 35. Π. Κοκκώνης 15. Εμμ. Δ. Ορλόφ 10. Α. Πάνος 25. Δούκισσα Πλακεντίας 300. Γ.Κ. Σισσαμενός 50. Κ. Νέγρης 100. Α.Ζ. αράντης 18. Ανώνυμος 11 λεπ.56. Π. τρούμπος 25. Γ. Κολοσούκας ανθρακεύς 6. Γ. Δαρεώτης 17 λεπ.34. Θ. Υαρμακίδης 25. Δρόσος Μανσόλας 25. Κυρία Γεράκη 18. Ν. Υώτιος 12. Ανώνυμος 12. Μαρία Γ. Μαυροκορδάτου 50. Γ.Α. Μαυροκορδάτος 50. Δ.Ι. χινάς 50. Α. Αργυρόπουλος 20. Πάικος 30. Α. Πολυζωΐδης 20. Θ. Μανούσος 50. Βερνάου 25. Μ. Καλογεροπούλου 5 λεπ. 78. Διομήδης Κυριακού 75. Δεσπινού Κανάρη 56 λεπ. 65. Ανώνυμος 50. Λεόντειος 17 λεπ.34. Δ. Λεβίδης 25. Δομνάνδος 24. Αγλαΐα Αργυροπούλου 50. Βρυζάκης 10. Ανώνυμος 50. Μ.Β. Ξανθόπουλος 11 λεπ.16. Δ. Δρόσος 24. Αλέξανδρος Βλαχόπουλος 12. Π. Δαλωνάς 6. Ηλίας Δούκας 6.

Σο όλον 2946 δραχμάς και λεπτά 43.»6

Οι προσφορές βέβαια προς τους πρόσφυγες δεν ήσαν μόνο σε χρήμα.

«- Ο αξιότιμος ιατρός Μπουσάκης ειδοποίησε την επί των προσφύγων επιτροπήν ότι ευχαρίστως θέλει επισκέπτεσθαι δωρεάν τους πρόσφυγας. Οι αξιότιμοι φαρμακοποιοί κύριος Καβάκος και Λάνδερερ ειδοποίησαν την αυτήν επιτροπήν, ότι θέλουν χορηγεί δωρεάν τα φάρμακά δια τους, τυχόν, ασθενήσοντας πρόσφυγας. Σοιαύτα φιλάνθρωπα αισθήματα τιμώσι τον Ελληνικόν χαρακτήρα. Ο κ.

5 «Εθνική», 12/8/1849 6 «Ελπίς», 29/8/1849


15

Λάνδερερ, μη έχων ίδιον φαρμακοπωλείον, αλλά διευθύνων το φαρμακοπωλείον του βασιλέως, αναντιρρήτως έλαβε προηγουμένως την άδειαν του βασιλέως.

- Ο υποφαινόμενος κουρεύς βλέπω με μεγάλην μου χαράν τον ενθουσιασμόν του έθνους μου δια τους Ούγγρους, και λοιπούς λαούς, οι οποίοι πολεμούν δια την ελευθερίαν των κατά των τυράννων, και την μεγάλην συμπάθειαν οπού δείχνουν όλοι μικροί και μεγάλοι, πτωχοί και πλούσιοι δια τους πρόσφυγας, όπου εβιάσθησαν να φύγουν, αφού οι τύραννοι κατέστρεψαν την αδελφήν μας Ιταλίαν. Λυπούμαι οπού δεν είμαι πλούσιος να βοηθήσω και εγώ αυτούς τους πτωχούς αδελφούς μας, δεν ημπορώ να κάμω άλλο, παρά να τους βοηθήσω με την τέχνην μου, δια τούτο ειδοποιώ όλους τους πρόσφυγας, από όποιον έθνος και αν ήναι, όταν έχουν ανάγκην της τέχνης μου, να έρχωνται ελεύθερα εις εμέ, και να τους ξυρίζω, και αν, Θεός να τους φυλάξη, αρρωστήσουν, να τους βάζω βδέλλας και να τους παίρνω αίματα δωρεάν.

Αθήναι, τη 20 Αυγούστου 1849.

Ι. Νομικός Γκίγκρης, κουρεύς εις το μαγαζί του Μαστρονικολή εις τον δρόμον του Ερμού»7

Οι πρόσφυγες απ’ την πλευρά τους…

Η υποδοχή που επεφύλαξαν οι Έλληνες στους Ιταλούς, τους Ούγγρους, τους Πολωνούς, τους Γερμανούς και όλους τους άλλους πρόσφυγες εκτιμήθηκε δεόντως:

«Καταχωρούμεν προθύμως, το εφεξής ευχαριστήριον του λοχαγού των εν Πάτραις προσφύγων Ιταλών, εκφράζοντος δι‟ αυτού την ευγνωμοσύνην του, προς τε την Κυβέρνησιν και προς τους κατοίκους της πόλεως Πατρών, δια την οποίαν απήλαυσαν φιλάνθρωπον και συμπαθή περιποίησιν.

Οι Πατρείς φιλοξενήσαντες τους ατυχείς τούτους Ιταλούς, ως αδελφούς των, απέδωκαν, εν μέρει, ό, τι η Ελλάς οφείλει εις την Ιταλίαν. Ποίος εξ ημών δύναται ποτέ να λησμονήση, ότι κατά τας αρχάς του υπέρ ανεξαρτησίας ιερού αγώνος, εις την Ιταλίαν, ού μόνον εσώθησαν πολλαί Ελληνικαί οικογένειαι, αλλά και ολόκληρον σώμα εθελοντών Ελλήνων διέβη της Ρωμαϊκής επικρατείας ερχόμενον να συμμερισθή τον υπέρ ανεξαρτησίας ιερόν αγώνα; Σα πλοία μας, εις τους λιμένας της Ιταλίας επρομηθεύοντο, τότε και τροφάς, και πολεμοφόδια, και αυτοί οι πληγωμένοι αρχηγοί μας εις τας πόλεις αυτής εθεραπεύοντο. Η Κυβέρνησις προσκαλέσασα δι‟ εγκυκλίου τους κυρίους Νομάρχας, να δίδωσιν άπασαν την συνδρομήν και βοήθειαν εις τους τοιούτους, έπραξε σύμφωνα με το δίκαιον και την επιθυμίαν του έθνους. Και είθε εις απάσας τα διοικητικάς πράξεις της να οδηγήται υπό του αυτού πνεύματος, προς τιμήν αυτής τε και της πατρίδος.

Προς τους κατοίκους Πατρών.

Οι δράξαντες τα όπλα υπέρ της ελευθερίας των καταπιεζομένων, και υπό τον βαρύν ζυγόν τόσων αιώνων στεναζόντων συμπολιτών των Ιταλών, καταφυγόντες εις την πόλιν ταύτην, εύρον πλήρη φιλάνθρωπον περίθαλψιν, παρά τε της Κυβερνήσεως, και παρ’ υμών των

7 «Ελπίς», 20/8/1849


κατοίκων. Οίτινες οικονομήσαντες άπαντας τους υπ’ εμέ στρατιώτας, και συμπολίτας μου, μ’ απαραδειγμάτιστον φιλανθρωπίας έρωτα, ανεκουφίσατε ούτως αυτάς, της παρά πόδας των ακολουθούσης και καταμαστιζούσης εσχάτης ενδείας.

Δια την περιποιητικήν και φιλάνθρωπον ταύτην προς ημάς φιλοξενίαν σας, αποδίδω εγκαρδίως αιώνιον φόρον ευγνωμοσύνης, προς τε την κυβέρνησιν, την δεχθείσαν ως γνησία μήτηρ φιλοστόργως τα εαυτής τέκνα, και προς τους φιλανθρώπους κατοίκους της πόλεως ταύτης, τους απαραμίλλως περιποιηθέντας και φιλοξενήσαντας, εν τοις οίκοις αυτών τους υπ’ εμέ ατυχείς συστρατιώτας και συμπολίτας μου, με αισθήματα όντως χριστιανικής συμπαθείας.

Ο Λοχαγός Ρετζάρδης.»8

Οι Έλληνες δεν δέχτηκαν εγκωμιαστικά σχόλια για τον ανθρωπισμό που έδειξαν μόνο από τους πρόσφυγες, αλλά και από άλλες χώρες:

«Η ευγενής συμπάθεια την οποίαν έδειξεν η Ελλάς προς τους αγωνιζομένους υπέρ της ανεξαρτησίας των λαούς, η ετοίμη συνδρομή την οποίαν προσέφερεν εις τους εξορίστους παντός τόπου, δεν έμειναν άνευ καρπού. Μη θελήσεωμεν, δι‟ αγάπην της πατρίδος, να μαράνωμεν αυτόν, δια του φατριασμού και των ακαίρων επιδείξεων.

“Δεν έχομεν, έλεγεν εσχάτως εφημερίς τις Γαλλική, δεν έχομεν λόγους ικανούς να επαινέσωμεν την ευσταθή διαγωγήν της Ελλάδος κατά τας κρισίμους ταύτας περιστάσεις της Ευρώπης. Ο νεογενής ούτος τόπος, όστις προσπαθεί να εξέλθη της προσκαίρου θέσεώς του δια της οικονομίας και των φρονίμων θεσμοθεσιών του, δεν ηδύνατο ν‟ αναμιχθή εις κανέν πεδίον της μάχης, και έπραξεν φρονίμως, διότι οφείλει να φυλάττη τας μικράς δυνάμεις του εις πάσαν ενδεχομένην περίστασιν…

Αλλ‟ ανήκεν εις την πατρίδα του Δημοσθένους να προσφέρη φιλοξένως την γην της εις τους προγραμμένους απογόνους του Κικέρωνος και των Γράκχων. Και ενώ εις την Δύσιν μας, πάσα χώρα είναι κεκλεισμένη εις τους ηρωϊκούς υπερμάχους του Μιλάνου και της Ρώμης, εις τους φυγάδας της Βιέννης και της Βάδης, ενώ η Μελίττη και η Επτάνησος, χώραι Αγγλικαί, δεν δέχονται αυτούς, η Ελλάς εδημοσίευσε πανταχού, ότι αι πόλεις της είναι άσυλον ιερόν, ανοικτόν εις όλα τα μεγάλα αυτά λείψανα των λαών, άτινα την ώραν ταύτην περιπλανώνται εις τας θαλάσσας, ζητούντα φίλην ακτήν. Αι Αθήναι και αι Πάτραι ερίζουσιν ευγενώς τις να υποδεχθή καλήτερον τους εξορίστους τούτους, και οι πλοίαρχοι προσφέρουσι τα πλοία των εις πάντας, όσοι δεν ευρίσκουσι πού να επιβώσιν.

Εις τας όχθας του Κηφισσού, υπό τα σκιερά του Ιλισού άλση, ενώπιον όλων εκείνων των αναμνήσεων του αρχαίου κόσμου, τα ευγενή ταύτα θύματα δύνανται να συγκρίνωσι τα μαθήματα του παρελθόντος με τα των παρόντων καιρών!...»9

Πέρα βέβαια από την επιτροπή που συνέστησαν οι Έλληνες για την ανακούφιση των προσφύγων, αντίστοιχη πρωτοβουλία έλαβαν και οι ξένοι –κυρίως Ιταλοί- που ζούσαν ήδη στην Ελλάδα:

8 «Ελπίς», 26/7/1849 9 «Εθνική», 26/8/1849


17

«Εκτός της Ελληνικής επιτροπής ήτις καλώς ποιούσα, δεν εζήτησε συνδρομήν αλλοεθνών, αλλά μόνον Ελλήνων, δια να φαίνηται καθαρώς Ελληνική η εντολή της, συνεστήθη και ετέρα επιτροπή εκ των παρεπιδημούντων ενταύθα Ιταλών, ήτις συνάζει συνδρομάς από τους αλλοεθνείς, παραδίδουσα αυτάς έπειτα δια το κοινόν φιλάνθρωπον σκοπόν προς την Ελληνικήν επιτροπήν.

Η των αλλοεθνών αξιότιμος επιτροπή εξέδωκε την εξής αγγελίαν.

“Ενώ τα γενναία τέκνα της ελευθέρας Ελλάδος κατάβάλλουσιν αξιεπαίνους, και ανεξαλείπτους από την μνήμην των εθνών προσπαθείας προς όφελος των προσφύγων οίτινες μετά την καταστροφήν των ελευθεριών της Ιταλίας ήλθον να ζητήσωσιν άσυλον εις την Ελλάδα, και εύρον αδελφικήν υποδοχήν, ήθελεν είσθαι άδικον μέγα να μη συνδράμωσι και οι ενταύθα παρεπιδημούντες Ιταλοί, το ιερόν έργον της Ελληνικής φιλοξενίας. Η ανάγκη είναι μεγάλη, κατεπείγουσα. Η θρησκεία, και το εθνικό αίσθημα πρέπει να κινήσωσιν έκαστον προς βοήθειαν των συμπατριωτών του, ώστε να μη είπη τις, ότι ο Ιταλός μένει άγνωστος εις τον Ιταλόν επί ξένης γης.

Επί τούτω εσυστήθη υπό των εν Αθήναις παρεπιδημούντων Ιταλών Επιτροπή, εντολή της οποίας είναι να συνάζη συνδρομάς των ομογενών και άλλων παρεπιδημούντων εν Ελλάδι ξένων. Σο έργον είναι φιλάνθρωπον, χριστιανικόν. Εις Ιταλικάς καρδίας είναι περιττόν να συστηθή. Η επιτροπή είναι πεπεισμένη ότι οι γενναίοι άνδρες και των λοιπών εθνών θέλουσι συντρέξει προθύμως.

Εν Αθήναις, τη 22 Αυγούστου 1849.

Η Επιτροπή

Ι. Γκιλιόνη, Ι. Μαλαβάζη, Ε. Ορλάνδ, . Υαβρικέζη”

Ο πρώτος κατάλογος των συνδρομών, τας οποίας εσύναξε η Ιταλική επιτροπή φέρει τα εξής ονόματα και ποσά: [ακολουθούν 26 ονόματα και προσφορές συνολικού ποσού 1.473 δραχμών]»10

Οι αντιδράσεις Αυστριακών, Ρώσων και άλλων, και η στάση της Ελληνικής κυβέρνησης

Οι Ιταλοί πρόσφυγες με τους συμμάχους τους Πολωνούς και άλλους, είχαν φτάσει στην Ελλάδα μετά από πόλεμο με την Αυστρία.

Οι Πολωνοί, πέρα από τους Αυστριακούς στην Ιταλία, είχαν πολεμήσει και εναντίον των Ρώσων και των Πρώσων, πίσω στην πατρίδα τους.

Οι Ούγγροι μόλις είχαν χάσει μια ηρωική επανάσταση εναντίον τόσο των Αυστριακών, όσο και των Ρώσων, που εκκλήθησαν σε βοήθεια από τους Αυστριακούς.

Ήταν επομένως φυσικό η Αυστρία και η Ρωσία να προσπαθήσουν να κάνουν όσο πιο δύσκολη γινόταν την προσπάθεια των πολιτικών εξόριστων να στεριώσουν σε έναν νέο τόπο.

Η πρώτη κίνηση αυτών των δύο δεσποτειών ήταν να προβούν σε επίσημο διάβημα δια των πρέσβεών τους προς την Κυβέρνηση του Κριεζή, η οποία –παραδόξως πως- εκείνη τη στιγμή εξέφρασε το παλλαϊκό αίσθημα αλληλεγγύης προς τους πρόσφυγες και έτριψε στα μούτρα των πρέσβεων τις απαιτήσεις τους.

10 «Ελπίς», 20/8/1849


«Ομιλούντες περί του προγράμματος της φιλανθρωπικής επιτροπής, οφείλομεν ν‟ απονείμωμεν τον δίκαιον έπαινον εις τον επί των εσωτερικών υπουργόν κ. Λ. Κρεστενίτην, όστις απέκρουσε γενναίως τας προς αυτόν επιμόνους αιτήσεις του πρέσβεως της Αυστρίας και της Ρωσσίας να μη συγχωρήση η κυβέρνησις την σύστασιν της ρηθείσης επιτροπής ουδέ να συγχωρέση εις τους πρόσφυγας την εις Ελλάδα αποβίβασιν, επί λόγω ότι είναι αντάρται κατά των φιλικών κυβερνήσεων. Ο κ. υπουργός τοις απήντησεν ότι οι νόμοι της επικρατείας δεν τω συγχωρούσι να ενδώση εις τας αιτήσεις των, ούτε τα χριστιανικά καθήκοντα, ούτε το αίσθημα της ευγνωμοσύνης, το οποίον αισθάνεται η Ελλάς προς τους λαούς της Ευρώπης οίτινες εν διαστήματι του Ελληνικού αγώνος έδειξαν τόσα δείγματα φιλανθρωπίας προς τους Έλληνες πρόσφυγες, τόσην συνδρομήν έδωκαν εις τον εθνικόν αγώνα. Σοις παρετήρησεν επί τέλους, ότι και αν οι νόμοι έδιδον εις την κυβέρνησιν το δικαίωμα να ενδώση εις τας αιτήσεις των δύω πρέσβεων, το γενικόν αίσθημα, το οποίον εξεφράσθη υπό του Ελληνικού έθνους, υπέρ των αγωνιζομένων δια την ελευθερίαν των λαών, δεν ήθελε συγχωρήσει εις την κυβέρνησιν να τεθή εις εχθρικήν θέσιν απέναντι ολοκλήρου του έθνους.»11

Μετά τους επίσημους διπλωμάτες, ανέλαβαν δράση οι «ανεπίσημοι», οι πράκτορες των αυστριακών συμφερόντων ατμοπλοϊκών γραμμών:

«Η εν Πειραιεί και εν ύρω διεύθυνσις των Αυστριακών ατμοπλοίων ηρνήθη να δώση εις τους πρόσφυγας Ιταλούς εισιτήρια δια να μεταβώσιν εκ της μιας εις την άλλην των δύο πόλεων, επί λόγω ότι δεν φέρουσι διαβατήρια Αυστριακά. Σοιαύτη αναιδής διαγωγή ξένης εμπορικής Εταιρείας απέναντι των συμπαθειών, τας οποίας και ο βασιλεύς και η κυβέρνησίς του, και όλον το Ελληνικόν έθνος έδειξαν και δεικνύουσι προς τα δυστυχή ταύτα θύματα της αποτυχίας των εθνών, είναι σκανδαλώδης. Οποίον δικαίωμα έχει η εταιρεία του Λοΰδ να ενεργή αστυνομικά καθήκοντα εν Ελλάδι; Ποίον άρθρον της μετά της κυβερνήσεώς μας συνθήκης τη δίδει το δικαίωμα να παρουσιάζεται ως Αυστριακός δεσμοφύλαξ δια τους πρόσφυγας Ιταλούς;

Σο μετά της κυβερνήσεώς μας συμβόλαιον δεν τη δίδει κανέν τοιούτο δικαίωμα, και η διαγωγή αύτη των πρακτόρων της Εταιρείας προσβάλλει αναιδώς και του έθνους και της κυβερνήσεως την αξιοπρέπειαν. Και ποία μεγαλητέρα προσβολή δια την κυβέρνησίν μας, παρά ν‟ αποτολμά ο πράκτωρ μιας ξένης εμπορικής εταιρείας να λέγη προς τον φέροντα διαβατήριον της Αστυνομίας μας δια να μεταβή εξ Ελληνικής εις Ελληνικήν πόλιν «το διαβατήριόν σου τούτο το περιφρονώ, παρουσίασόν μοι Αυστριακόν διαβατήριον»; Η εταιρεία του Λοΰδ κατεστάθη λοιπόν η ανωτάτη εντός της επικρατείας μας αστυνομική Αρχή, αναγνωρίζουσα ως κεφαλήν αυτής την Αυστριακήν αστυνομίαν; Αλλ‟ η αυθάδεια των πρακτόρων της Εταιρείας ταύτης είναι έτι μεγαλητέρα κατά της αξιοπρεπείας του Ελληνικού έθνους. Ενώ η εταιρεία του Λοΰδ τόσα ήδη έτη φορολογεί την Ελλάδα, ενώ τόσα έλαβε επικερδή προνόμια εν Ελλάδι, ενώ η κυβέρνησίς μας ευρίσκεται πρόθυμος να δέχηται τας κερδοσκοπικάς προτάσεις της Εταιρείας, οι πράκτορες της εταιρείας ταύτης αποτολμώσιν, εις πείσμα του τόσην υπέρ των προσφύγων δείξαντος συμπάθειαν Ελληνικού έθνους, να καταπικρατίνωσι δια της παρανόμου διαγωγής των ανθρώπους δυστυχείς, των οποίων η καρδία είναι καταπληγωμένη! Και συλλογίζονται κάν οι άφρονες ούτοι πράκτορες, ότι αν τις των προσφύγων, βλέπων ξένον να αυθαδιάζη

11 «Ελπίς», 8/8/1849


19

τοιουτοτρόπως επί της φιλοξένου γης της Ελλάδος, εν τη δικαία αυτού αγανακτήσει, εν τη απελπισία του ήθελεν επιβάλει χείρα κατά του αυθάδους πράκτορος, δεν θέλει ευρεθή δικαστήριον των ενόρκων εν Ελλάδι, το οποίον να καταδικάση τον πρόσφυγα;

Ελπίζομεν ότι το υπουργείον μας θέλει λάβει τ‟ αναγκαία μέτρα, ώστε να παύση του λοιπού η τοιαύτη σκανδαλώδης διαγωγή των εν Πειραιεί και ύρω πρακτόρων της εταιρείας του Λοΰδ, και ο Γ. Διευθυντής των ταχυδρομείων, προς τον οποίον έχει τόσας υποχρεώσεις η εταιρεία του Λοΰδ έχει χρέος ως Έλλην, να απευθύνη παρατηρήσεις εις αυτήν επί της σκανδαλώδους διαγωγής των πρακτόρων της.»12

Οι πρόσφυγες όμως δεν αντιμετώπιζαν προβλήματα μόνο από τους Αυστριακούς. Ακόμα και εκπρόσωποι χωρών που υποτίθεται ότι ακολουθούσαν μια πιο φιλελεύθερη και αντιαπολυταρχική ατζέντα, δημιουργούσαν προσκόμματα στην προσπάθειά τους να φτάσουν σε πιο φιλόξενα μέρη:

«“Εκ Μελίτης την 19 επτ. 1849.

Κύριε υντάκτα της Ελπίδος.

Οι εκ της Ιταλίας και της Γερμανίας πρόσφυγες ήλπιζαν να εύρωσιν εις την Κυβέρνησιν της Μελίττης και των Ιονίων νήσων την εν Λονδίνω φιλάνθρωπον κυβέρνησιν της Αγγλίας. Αλλά δυστυχώς η πολιτική της Αγγλίας πρεσβεύει την φιλανθρωπίαν μόνον δια το Λονδίνον. Όθεν άλλως ενεργεί εκεί και άλλως εδώ, και άλλως εις την Επτάνησον!

Οι πρόσφυγες όχι μόνον δεν ευρίσκουν καμμίαν περίθαλψιν, αλλά και αποδιώκονται άμα φθάσουν. Και μέχρι τούδε υπήρχεν εις αυτούς το καταφύγιον του να μεταβαίνωσιν αμέσως εις την Ελλάδα, αλλά από τούδε έλλειψε εις τους δυστυχείς εκείνους και αυτή η ελπίς. Ο πρόξενος της Ελλάδος, όστις μέχρι τούδε εχορήγει διαβατήρια εις τα θύματα του απολυτισμού και της βαρβαρότητος, και δια των διαβατηρίων αυτών ηδύναντο ούτοι να μεταβαίνωσιν εις την Ελλάδα, υπείκων ήδη εις εισηγήσεις της εδώ Εξουσίας, ή εις διαταγάς του υπουργείου σας, δεν συγκατατίθεται κατ’ ουδένα λόγον να δίδη πλέον διαβατήρια, και ούτως οι δυστυχείς εκείνοι, ενώ διώκονται από την Αγγλίαν, διώκονται και από την Ελλάδα, μη δυνάμενοι δια την έλλειψιν των διαβατηρίων να μεταβαίνωσιν εις αυτήν. Η Ελλάς, τόπος όστις ανέζησε και έλαβε νέαν ύπαρξιν δια της βοηθείας και των συμπαθειών όλων των εξευγενισμένων λαών, είναι δίκαιον να φέρηται δια των προξένων της απανθρώπως προς άνδρας δυστυχούντας δια την ελευθερίαν της πατρίδος των, και καταδιωκομένους πανταχόθεν.

Όστις δυνηθή, Κύριε υντάκτα, να εννοήση την σημερινήν πολιτικήν της Αγγλίας, θα κάμη το μεγαλήτερον κατόρθωμα, και εχθρός των υπέρ αυτής αγωνιζομένων! Θα μάμη έν καλόν εις την Ελλάδα, να περιφρονήσητε όλας τας λεγομένας επιρροάς των μεγάλων Δυνάμεων. Οι λαοί δεν πρέπει πλέον να περιμένωσι τίποτε καλόν από αυτάς.

Μ.”

.. Παρατηρούμεν προς τον γράψαντα την επιστολήν ταύτην, ότι η Ελλάς ήνοιξε τας αδελφικάς αγκάλας της προς τους πρόσφυγας όλων των εθνών. Αν και πτωχοί και άποροι, οι πολίται αυτής συνέδραμον και συντρέχουσι γενναίως υπέρ αυτών, ώστε κατά της Ελλάδος δεν δύναται να υπάρξη κανέν παράπονον ότι δεν

12 «Ελπίς», 29/8/1849


εξεπλήρωσε πληρέστατα τα Φριστιανικά της καθήκοντα. Η τοπική εν Μελίτη Εξουσία δεν εδύνατο να υποχρεώση τον εκεί πρόξενόν μας να μη δίδη διαβατήρια εις τους πρόσφυγας δια την Ελλάδα. Αν λοιπόν αυτός δεν χορηγή τοιαύτα, ή πράττει τούτο δια να κολακεύση την Γαλλίαν, διότι και αυτός είναι Γάλλος το γένος, ή έλαβε διαταγήν τοιαύτη παρά του προϊσταμένου του, υπουργού των Εξωτερικών κ. Γλαράκη. Ο Γλαράκης διαμαρτύρεται ότι δεν έδωσε τοιαύτην διαταγήν. Υαίνεται όμως ότι εν αγνοία των συναδέλφων του, έδωκεν ιδιαιτέραν διαταγήν εις τον Πρόξενον, ως υποκλινέστατος δούλος της Κοζακικής πολιτικής. Απόκειται εις την Βουλήν να πληροφορηθή περί του πράγματος να ζητήση λόγον από τον υπουργόν τον μη σεβόμενον τας πανδήμως εκφρασθείσας συμπαθείας του Ελληνικού έθνους, το οποίον επί τοσούτο τον ετίμησε, και προς το οποίον δεικνύει τόσον μαύρην αγνωμοσύνην, ώστε και να ζητή να βλάψη την υπόληψιν αυτού εν τη αλλοδαπή.

Τ.Γ. Σην στιγμήν ταύτην πληροφορούμεθα, ότι ο διοικητής Μελίτης, επιπληχθείς υπό της κυβερνήσεώς του δια την σκληρήν κατά των προσφύγων διαγωγήν του, έδωκε την παραίτησίν του.»13

13 «Ελπίς», 19/9/1849


21

Η… συνωμοσία ξεσκεπάζεται!

2 χρόνια μετά, η κατάσταση αλλάζει…

Κάποιες εφημερίδες ή όντως δεν έχουν ιδέα για το τι γίνεται, ή παριστάνουν ότι δεν ξέρουν:

«Φθες η εισαγγελία μετά της χωροφυλακής έκαμε κατ‟ οίκους ερεύνας εις όλας εν γένει των προσφύγων τας οικίας, και κατά συνέπειαν και εις τινάς άλλας ελληνικάς. Σο αίτιον της ερεύνης αγνοείται.»14

«Η φρουρά της πρωτευούσης ήτον εις αδιάκοπον κίνησιν καθ‟ όλην την παρελθούσαν νύκτα, περί δε την πρωίαν διάφοροι οικίαι ευρέθησαν πολιωρκημέναι υπό χωροφυλάκων, μεταξύ δε άλλων η οικία του αξιοτίμου και παρά πάντων αγαπωμένου συμπολίτου μας κυρίου Ν. Νέγρη, η του κ. Αγάθωνος Μπουγιουκλή, η του πρόσφυγος τρατηγού Πολωνού και τινών άλλων. Αγνοούμεν οποία διδόμενα έπεισαν την Κυβέρνησιν να διατάξη κατ‟ οίκον ερεύνας εις τας οικίας των ανωτέρω. υμπεραίνομεν όμως ότι εζητείτο πρόφασις διά ν‟ απελασθώσιν οι πρόσφυγες Πολωνοί, ο δε τρόπος ούτος εκρίθη ο καταλληλότερος δια την απέλασίν των. Επί του θέματος τούτου θέλομεν επανέλθει εις το προσεχές φύλλον, καθόσον σήμερον ακριβώς δεν γνωρίζομεν όλα τα διατρέξαντα.»15

το σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι το όνομα του Ν. Νέγρη δεν μας είναι άγνωστο. τον κατάλογο με τους πρώτους Αθηναίους που προσέφεραν χρήματα υπέρ των προσφύγων τον Αύγουστο του 1849, το όνομα του Νικολάου Νέγρη φιγουράρει δεύτερο, με μια προσφορά 200 δραχμών, πίσω από το όνομα της Δουκίσης της Πλακεντίας, η οποία είχε συνεισφέρει με 300 δραχμές.

Επιστρέφοντας στα γεγονότα της 31ης Γενάρη του 1852, κάποιες άλλες εφημερίδες δεν κωλώνουν όχι μόνο να αποκαλύψουν όλες τις πληροφορίες που έχουν, αλλά και να επιτεθούν στην Κυβέρνηση –την ίδια Κυβέρνηση που είχε υποδεχτεί τους πρόσφυγες το 1849- για τις ενέργειές της.

Πρώτα ας δούμε τι γράφει η «Ελπίς», η οποία το 1849 ήταν μια από τις πιο φιλοκυβερνητικές εφημερίδες:

«λην την νύκτα η αστυνομία και η χωροφυλακή ήτο εις κίνησιν, πολιωρκήθησαν αι οικίαι του κ. Νικολάου Νέγρη, Βουγιουκλή, του Πολωνού στρατηγού και το σχολείον της ιππασίας, όπου διαμένουσι δέκα Πολωνοί οίτινες

14 «υνταγματική», 2/2/1852 15 «Αθηνά», 1/2/1852


εργάζονται εις αυτό, υπό την διεύθυνσιν του ρηθέντος στρατηγού. Αφού ανέτειλεν ο ήλιος η ανακριτική Αρχή ενήργησεν ερεύνας εις τας ρηθείσας οικίας αλλ‟ ως ήτο επόμενον εξήλθε με κατεβασμένα μούτρα κατά την κοινήν έκφρασιν, διότι δεν εύρε ίχνος εγκλήματος.

Διαφοροτρόπως εξηγήθη η παράδοξος αύτη πράξις της εξουσίας. Άλλοι είπον, ότι ο Καλαμάτας (σημ.: περιβόητος λήσταρχος) έλαβε συνεννοήσεις εν τη πρωτευούση και έμελλε να εισβάλη (ίσως δι‟ αεροστάτου) εις την πρωτεύουσαν, και δια τούτο μάλιστα εστάλη απόσπασμα 40 εφίππων χωροφυλάκων εις Δαφνί, άλλοι πάλιν έλεγον, ότι υπάρχει υπόνοια παραχαράξεως τραπεζικών γραμματίων, αλλά τούτ‟ εφάνη ευθύς μωρά φήμη, διότι οι κ.κ. Νέγρης και Βουγιουκλής και ο στρατηγός Πολωνός παρέχουσιν όλας τας εγγυήσεις τιμιωτάτων και κατά πάντα λόγον εξαιρέτων πολιτών. Ημείς, και μεθ‟ ημών οι φρονιμώτεροι των πολιτών δεν δυνάμεθα να εικάσωμεν άλλο, παρ‟ ότι το υπουργείον μας επιθυμούν να ενδώση εις νέαν πάλιν περί αποδιώξεως των προσφύγων απαίτησιν της Αυστριακής κυβερνήσεως, κατέφυγεν εις παραμύθια επαναστατικά, ίνα δικαιολογήση την αποπομπήν των δυστυχών προσφύγων Πολωνών, οίτινες 10 – 15 ενασχολούνται εις το σχολείον της ιππασίας, κατάστημα επωφελέστατον. Η κατ‟ οίκον έρευνα εις την οικίαν του Πολωνού στρατηγού Μίλβιτζ, και εις την οικίαν των μετ‟ αυτού φιλικωτάτας σχέσεις εχόντων Ν. Νέγρη και Αγ. Βουγιουκλή δικαιολογούσιν αποχρώντως την ανωτέρω υπόνοιαν κατά της κυβερνήσεως.

Σα τοιαύτα μέτρα της Εξουσίας δεν είναι γελοία, είναι πέραν του γελοίου, αλλ‟ εξυβρίζουσι συγχρόνως την εθνικήν τιμήν, καταδεικνύοντα την Ελλάδα ως επαρχίαν της Αυστρίας, την δε κυβέρνησιν της Ελλάδος ως δήμον εις τας διαταγάς της Αυστρίας. Ο βασιλεύς δεν εφοβήθη τους πρόσφυγας, ότι απανταχόθεν καταδιωκόμενοι κατέφυγον ένοπλοι εις την Ελλάδα, ο λαός τους υπεδέχθη ως αδελφούς, και η κυβέρνησίς του φρονίμως ποιούσα συνεμερίσθη του λαού τας συμπαθείας. Και ήδη, όποτε μόλις έμειναν 100 – 110 πρόσφυγες εις όλην την επικράτειαν, έρχεται υπουργείον εξ Ελλήνων πάλιν συγκείμενον να εμπνεύση φόβους επαναστάσεων, και να ταράττη την ησυχίαν των πολιτών, ίνα γενή δήμιος της Αυστρίας ή άλλης τινός οιασδήποτε Δυνάμεως! Δεν αισχύνεται το υπουργείο να δεικνύη ότι είναι τόσον ασθενές, ώστε να φοβήται 15 ενόπλους Πολωνούς, οίτινες μάλιστα δεν έδωκαν άχρι τούδε ελαχίστην αφορμήν παραπόνου εις τινα ιδιώτην ή αρχήν;»16

Σην επόμενη μέρα, στο δικό του φύλλο, η αντιπολιτευόμενη εφημερίδα «ΑΙΨΝ», όργανο της ρωσικής πρεσβείας στην Ελλάδα –η οποία το 1849 απαιτούσε να μην παρασχεθεί καμία βοήθεια στους πρόσφυγες, γράφει τα εξής:

«Από του μεσονυκτίου της 31 Ιανουαρίου προς την 1 Υεβρουαρίου επολιορκήθησαν παρά της Φωροφυλακής και της Αστυνομίας (ακολουθούσης εις την περίστασιν ταύτην) οικίαι τινές, εν αις κατώκουν οι ολίγιστοι μείναντες ενταύθα πρόσφυγες Πολωνοί, και πολίται Έλληνες έχοντες σχέσεις τινας με τους ξένους τούτους. Η κίνησις εγένετο δραστηρία, επιδεικτική. Πρωΐας γενομένης, η Φωροφυλακή και η Αστυνομία εισήλθεν εις τας οικίας αυτάς, και εις περιορισμόν αυστηρόν έθεσαν τα πρόσωπα, όσα εύρον. Σου Κοινού η περιέργεια διηγέρθη μεγάλη. Εγνωρίσθη επί τέλους ότι ενεργήθη, συνοδευομένη και δι‟ εκτάτκτων ακόμη

16 «Ελπίς», 1/2/1852


23

μέτρων, έρευνα σπουδαία παρά του Εισαγγελέως επί των εγγράφων των περιορισθέντων προσώπων.

Ποία η αιτία, ήτις προεκάλεσε την περίστασιν ταύτην; Αγνοείται κυρίως εισέτι. Αποδίδεται δε εις την καταμήνυσιν ενός Ιταλού. Σι δε καταμήνυσεν ούτος; Αλλά, και ό, τι αν κατεμήνυσεν, έπρεπε να θεωρηθή ως πιστευτόν; Σριάκοντα μόλις πρόσφυγες ηδύναντο να διεγείρωσιν εσωτερικόν τι ή εξωτερικόν κίνημα;

πως και αν έχη, η έρευνα των εγγράφων δεν εβεβαίωσε τι δυνάμενον να ενοχοποιήση τους ανθρώπους αυτούς. Ευρέθη δε μόνον εις τον στρατηγόν Πολωνόν πρωτόκολλον τι, εν ω σημειούμενοι φέρονται οι στρατιωτικοί προβιβασμοί των περί αυτόν ολίγων δυστυχών Πολωνών.

Αλλά ως τι περισσότερον, ή ως μέσον στρατιωτικής περιστολής δύναται τις να θεωρήση τούτο; Και τωόντι, ο στρατηγός ούτος, προτιθέμενος, ως φαίνεται, τον σκοπόν του να έχη τους περί αυτόν ολίγους πρόσφυγας υπό στρατιωτικήν πειθαρχίαν, μετεχειρίσθη το μέσον τούτο, και δυνάμεθα να ομολογήσωμεν, ότι επέτυχε. Καθ‟ όλον το μακρόν διάστημα των τριών ήδη χρόνων ουδεμία σημειούται αταξία καν εκ μέρους πρόσφυγος Πολωνού. Η διαγωγή και συμπεριφορά όλων διεκρίθη φιλήσυχος, έντιμος, παρθενική, ούτως ειπείν.

Αλλ‟ εν τη περιστάσει ταύτη προσέβαλε τους πολίτας το κατά του συμπολίτου ημών κυρίου Ν. Νέγρη γενόμενον αδίκημα δια της πολιορκίας της οικίας του, δια του περιορισμού του προσώπου του, δια της εξετάσεως των εγγράφων του. Ο πεπαιδευμένος, ηθικώτατος και των ευγενεστέρων αισθημάτων κάτοχος κ. Νέγρης διεκρίθη μεταξύ ημών δια την ειρηνικωτάτην διαγωγήν του, δια την επίζηλον γενναιότητά του προς πάσαν φιλάνθρωπον χρηματιστικήν θυσίαν, και δι‟ ήν προς τους πρόσφυγας έδειξεν ανωτέραν παντός επαίνου προαίρεσιν αγαθήν, βοηθών και συντηρών εξ ιδίων του τούτους. Σις άρα καταχθόνιος διαβολή εκίνησεν εναντίον του τα ανωτέρω μέτρα της Εξουσίας; Διατί δεν εξετιμήθη το παρελθόν του πολυτίμου αυτού πολίτου Διατί δεν εσεβάσθη το πρόσωπόν του, φέρον τιμήν εις την ελληνικήν κοινωνίαν;

Είναι όλα ταύτα ζητήματα πολλής σπουδής, τα οποία δεν δυνάμεθα να παραλείψωμεν, ιερόν εκπληρούντες καθήκον αυστηράς συνειδήσεως.

Εάν προέκειτο περί απελάσεως των δυστυχών προσφύγων, πρόχειρα ήσαν άλλα διοικητικά μέτρα. Αλλ΄ εις την ιδιότητα των, ως ανωτέρω, εφαρμοσθέντων μέτρων εμφαίνεται σκληρότης μεγάλη, επεκταθείσα, το χειρότερον, και εις ξένους και εις πολίτας, κατά της διαγωγής των οποίων ούδ‟ η ελαχίστη καν αφορμή προκύπτει. Εξηγούμεν ουχί ιδέαν ιδίαν, αλλά την γενικήν όλης της πρωτευούσης ιδέαν.»17

το ίδιο κλίμα κινείται και η «Εφημερίς του Λαού», που δημοσιεύτηκε την ίδια μέρα με τον «Αιώνα»:

«Φθες κατεσχέθησαν τα έγγραφα του Νικολάου Νέγρη, του Αγάθωνος Βουγιουκλή, και του εν Αθήνας παρεπιδημούντος Πολωνού πρόσφυγος στρατηγού. υνάμα δε προανεκρίθησαν και οι ειρημένοι και άλλοι, προς τούτοις δε εγένοντο έρευναι επιτόπιοι εις τε το κατάστημα του εμπόρου Γεωργούλα και εις το σχολείον

17 «Αιών», 2/2/1852


της ιππικής, το συντηρούμενον δαπάνη του Νέγρη και διευθυνόμενον υπό των Πολωνών των προσφύγων.

Εν ώ δε ταύτα πάντα εγίνοντο, αστυνομικοί τίνες υπάλληλοι διεθρύλλουν, ότι η Κυβέρνησις αναζητεί τα ίχνη των παραποιησάντων τα τραπεζικά γραμμάτια.

Η Κυβέρνησις είναι κυρία να πράξη ό, τι θέλει, οφείλει όμως να σέβηται οπωσούν των πολιτών την τιμήν, και να μη δίδη εις τας πολιτικάς καταδιώξεις της όνομα απρεπές, κακόηχον, βλάσφημον. Αι κατ' οίκον έρευναι του Νέγρη, του Βουγιουκλή, του ξένου στρατηγού και του Γεωργούλα βεβαίως αντικείμενον δεν έχουσι τα παραπεποιημένα γραμμάτια.

Σί τρέχει λοιπόν ;

Λέγεται, ότι κατ' αυτάς πρόσφυξ τις κατεμήνυσεν εις το υπουργείον μεγάλην τινά συνωμοσίαν, κέντρον έχουσαν τον Νέγρην, και μοχλούς τους πρόσφυγας Πολωνούς. Η Κυβέρνησίς μας υπεκρίθη ότι επίστευσε τα πάντα, διά να δυνηθή ν' αποπέμψη ευσχήμως τους ξένους αυτούς, οίτινες διάγουσιν εν άκρα ειρήνη, την ιππικήν διδάσκοντες.

Αλλά τι κοινόν μεταξύ Νέγρη και Πολωνών;

Ο Νικόλαος Νέγρης, νέος ευγενούς και επισήμου καταγωγής, άνθρωπος και παιδείας και περιουσίας μεγάλης, ιδιωτεύων έν αύτη τη πατρίδι του, υπέρ ής ό πατήρ του απέθανε και ή οικογένεια του κατεδιώχθη, καλόν ενόμισε να συνδράμη τους έν Ελλάδι καταφυγόντας δυστυχείς Πολωνούς, τους οποίους η τύχη του πολέμου πάντων απεστέρησε. Σο πλήρες του Νέγρη βαλάντιον ετέθη εις των Πολωνών την διάθεσιν, όταν όλα τα λοιπά βαλάντια, ή ευρέθησαν κενά, ή αλύτοις δεσμοίς δεδεμένα.

Θέλων όμως ό Νέγρης και την ευγενή των Πολωνών υπερηφάνειαν να μη προσβάλη, και την Ελλάδα να ωφελήση εμμέσως, συνεκρότησεν αδρά δαπάνη το ιππικών σχολείον, εις ό πολλοί Έλληνες την ιππικήν εδιδάχθησαν.

Ιδού διατί ο Νέγρης περιελήφθη και εις την κατ‟ οίκον έρευναν, και εις την ανάκρισιν. Αλλ‟ η Κυβέρνησις, και ν‟ απομακρύνη τούς Πολωνούς θέλουσα, ηδύνατο να σεβασθή τάς αρετάς του Νικολάου Νέγρη, του οποίου η κεφαλή δύναται να συλλάβη παν άλλο τι, ή επιβολήν κατά της πατρίδος.

Αλλ' ο Βουγιουκλής και ο Γεωργούλας, πώς ανεμίχθησαν;

Ο μεν Βουγιουκλής έχει σχέσεις και μετά του Νέγρη και μετά των Πολωνών. Ο δε Γεωργούλας είναι γαμβρός του Βουγιουκλή.

Εξ όλων όμως των αυστηρών ανακρίσεων ουδέν αξιόποινον ανεκαλύφθη.»18

Η μοίρα που περίμενε τον Μίλβιτς και τους συντρόφους του, σκληρή: Για μια ακόμα φορά εξόριστοι.

«Απέλασεν εντεύθεν το Τπουργείον τον στρατηγόν Μίλβις, Πολλωνόν πρόσφυγα, μεθ‟ ετέρων δεκατριών εκ των περί αυτόν αξιωματικών. Η απέλασις εγένετο τη 5 Υεβρουαρίου, και νέον, ως διεδόθη, εζήτησαν καταφύγιον ούτοι, ο μεν Μίλβιτς εις την αρδηνίαν δια της Γένοβας, έτεροι δε εις την Αλεξάνδρειαν, εί και

18 «Εφημερίς του Λαού», 2/2/1852


25

δεν επεθεωρήθησαν τα διαβατήριά των παρά της ενταύθα Οθωμανικής Πρεσβείας, αποποιηθείσης.»19

Η απέλαση –βεβαίως- συνοδεύτηκε και από τη συνηθισμένη για τα ελληνικά όργανα επιβολής της τάξης βαρβαρότητα.

«- Είχαμεν γράψει το κύριον άρθρον μας, όταν σήμερον παρ‟ ελπίδα εμάθομεν ότι η απέλασις των δυστυχών προσφύγων της Πολωνίας απεφασίσθη εν τω χτεσινώ υπουργικώ συμβουλίω, κατ‟ επίμονον αίτησιν τριών υπουργών, και προ πάντων του νομικού και σφόδρα φιλελευθέρου, και όχι Αυλικού, Προβιλεγίου, όστις ως μανθάνομεν, εστήριξε τους λόγους της απελάσεώς των εις την φρόνιμον, παραδειγματικήν και ενεπίληπτον διαγωγήν, την οποίαν ετήρησαν οι δυστυχείς ούτοι καθ‟ όλον το τριετές διάστημα της ενταύθα διαμονής των. Άλλην αιτίαν βεβαίως δεν ηδυνήθησαν να εύρουν από τα κατασχεθέντα έγγραφά των, και τας κατ‟ οίκον ερεύνας. Σο πρώτον λοιπόν άθλον, το οποίον λαμβάνει και εις τα πρώτα βήματα της δημοσίου διαγωγής του ο κ. Προβιλέγιος, είναι η άδικος απέλασις των τιμίων και φιλησύχων Πολωνών εκτός των ελληνικών ορίων.

- Πληροφορούμεθα ότι η διαγωγή των ανακριτικών Αρχών επί της συλλήψεως και κατ‟ οίκον ερεύνης των ατυχών Πολωνών ήτον τοιαύτη, ώστε εξέπληξε και αυτόν τον στρατηγόν Μίλβιτζ, όστις ως πρόσφυξ υπέφερε μεν και άλλας τοιαύτας κακώσεις, αλλ‟ όχι τοιαύτας οποίας απήντησεν εις τας φιλανθρώπους και ευγενείς ανακριτικάς και αστυνομικάς αρχάς της πρωτευούσης.»20

Αυξάνονται οι αντιδράσεις για την απέλαση

Αυτή η τόσο βιαστική απέλαση του στρατηγού Μίλβιτς και των συντρόφων του προκάλεσε πολλές αντιδράσεις, ειδικά από τη στιγμή που από την Κυβέρνηση δεν προέκυπτε καμιά λεπτομέρεια για τον κίνδυνο που ισχυριζόταν ότι αποτελούσαν οι Πολωνοί. Παρά το αίτημα του βουλευτή Θήρας Πέτρου Ζάνου στη Βουλή στις 6 του Υλεβάρη, για αρκετές μέρες δεν είχε δημοσιευτεί κανένα στοιχείο της συνωμοσίας για την οποία κατηγορούνταν ο Μίλβιτς, ο Νέγρης και οι άλλοι.

«Ας έχη δόξαν ο Θεός, η Ελλάς πάλιν εσώθη.

Και τις την έσωσεν;

Ο υπουργός των στρατιωτικών, ο υπουργιών εσωτερικών, ό υπουργός των εξωτερικών, ο υπουργός της δικαιοσύνης.

Και ποίον η Ελλάς έτρεχε κίνδυνον;

Σα σκυλιά οι Πολωνοί είχον συνωμόσει ν' ανατρέψωσι τα καθεστώτα και αυτήν την βασιλείαν της Ελλάδος, την δημοκρατίαν κατά νουν έχοντες.

Και ήσαν πολλοί αυτοί οι Πολωνοί;

19 «Αιών», 7/2/1852 20 «Αθηνά», 5/2/1852


Σρεις και ο κούνουπας;

Περίεργον το πράγμα! Σρεις ξένοι κώνωπες παρ' ολίγον ανέτρεπον την μητέρα των ηρώων Ελλάδα, αν δεν ηγρύπνουν οι φυλάσσοντες αυτήν ακοίμητοι Άργοι, οι υπουργοί της!

Αλλ‟ ας αφήσωμεν τας παιδιάς, και ας επιληφθώμεν σπουδαίως του προκειμένου ζητήματος.

Η Κυβέρνησίς μας έδιωξε τούς δυστυχείς Πολωνούς, οίτινες ικανά παρ‟ ημίν διέτριψαν έτη, χωρίς να βλάψωσι τινα, χωρίς ν‟ αδικήσωσιν κανένα. Σους έδιωξε δε, διότι, ως λέγει, συνώμοσαν να συστήσωσιν από του ενός μέχρι του άλλου της Ανατολής άκρου δημοκρατίας.

Η Κυβέρνησίς μας διισχυρίζεται, ότι έχει εις χείρας της έγγραφα, μαρτυρούντα των Πολωνών την ενοχήν. Σούτο τουλάχιστον ό υπουργός της δικαιοσύνης εβεβαίωσεν από του βουλευτικού βήματος. Αλλ' αν οι Πολωνοί ήσαν όντως ένοχοι, διατί δεν κατεδιώχθησαν δικαστικώς; Διατί δεν ετιμωρήθησαν κατά νόμον;

[…] Οι Πολωνοί δε, αν αληθή ήναι όσα η κυβέρνησίς μας λέγει, μόνοι των διενοούντο να ανατρέψωσι την βασιλείαν και τα καθεστώτα; Αν διενοούντο να φέρωσιν εις πέρας μόνοι των το τοιούτον εγχείρημα, ήσαν ελέους μάλλον ή διωγμού άξιοι, διότι αδύνατα επεχείρουν! Αν δε και Έλληνας είχον συνωμότας, διατί η Κυβέρνησις ουδέ καν εφρόντισε ν‟ ανακαλύψη τούς στυγερούς αυτούς ημεδαπούς εγκληματίας;

Ο Νέγρης ήτον ο εξαίρετος των Πολωνών προστάτης. Σο ακένωτον βαλάντιον του Νέγρη ήτο παραδεδομένον εις την διάκρισιν των Πολωνών. Οι Πολωνοί συλλαμβάνονται επ‟ αυτοφώρω συνομνύοντες κατά της Ελλάδος, και ο Νέγρης μένει ακαταδίωκτος;

Αν οι Πολωνοί συνώμνυον κατά της Ελλάδος, συνώυμνυε και ο τροφεύς αυτών, ο ημεδαπός Νέγρης. Αν οι Πολωνοί επεβουλεύοντο την βασιλείαν, την επεβουλεύετο και ο ζωογονών αυτούς, ο Νέγρης ο Ελλην.

Αλλ‟ όχι. Ούτε ο Νέγρης δύναται και να επινόηση καν επιβουλήν κατά της πατρίδος του, ούτε οι Πολωνοί ήθελον τολμήσει να συλλάβωσι μόνοι των την πονηράν αυτήν ιδέαν.

Εκτός δε του Νέγρη, έπρεπε να καταδιωχθή και ο Βουγιουκλής, όστις πολλάς μετά των Πολωνών αυτών είχε σχέσεις, και όστις βεβαίως εγνώριζε τα σχέδιά των τα πονηρά, τα σχέδιά των τα καταχθόνια.

Η Κυβέρνησίς μας όμως τον Νέγρην δεν τον ανέκρινε, τον δε Βουγιουκλήν ανέκρινε προς το θεαθήναι. Κατέσχον δε μόνον μίαν επαναστατών προκήρυξιν, την οποίαν ο πατήρ του Νέγρή έγραψεν πριν ή εκραγή της Ελλάδος η επανάστασις, προσέτι δε το κείμενον πολιτικών τινών διατριβών, τας οποίας προ ετών ό Βουγιουκλής εδημοσίευσε δια των γαλλικών εφημερίδων.

Και διατί η Κυβέρνησίς μας δεν κατεδίωξε τους ημεδαπούς;

Διότι, διά ν' αποδειχθή των ημεδαπών η ενοχή, δεν αρκεί ή θέλησις του υπουργού των στρατιωτικών, δεν αρκεί ο λόγος του υπουργού των εσωτερικών, δεν αρκεί ή ψήφος του υπουργού των εξωτερικών, δεν αρκεί η γνώμη του υπουργού της δικαιοσύνης, αλλ‟ απαιτούνται τεκμήρια προφανή, αποδείξεις αναντίρρητοι, σώματα εγκλήματος ψηλαφητά. Σοιαύτα δε επί του προκειμένου δεν υπάρχουσιν.


27

[…] Αλλά προς τι μακρηγορούμεν; Και οι ημεδαποί αθώοι είναι, και οι ταλαίπωροι Πολωνοί αδίκως εδιώχθησαν έξω του Κράτους.

Εν τούτοις ο υπουργός της δικαιοσύνης διαβεβαιοί μεθ' όρκου, ότι μεταξύ των εγγράφων των Πολωνών ευρέθησαν έγγραφα επαναστατικά. […]

Σί δε αν ευρέθησαν εις τας χείρας των Πολωνών έγγραφα επαναστατικά, έγγραφα δημοκρατικά; Οι Πολωνοί ήσαν δημοκρατικοί, οι Πολωνοί ήσαν επαναστάται. Ψς τοιούτους δε ή Ελλάς τούς εδέχθη εις τούς κόλπους της. […]

Αλλ‟ ήδη προς τοις άλλοις λέγεται, ότι τα εις χείρας της Κυβερνήσεως υπάρχοντα έγγραφα, τα μαρτυρούντα την ενοχήν των Πολωνών, απεστάλησαν παρά του έν Βελιγραδίω Ρώσσου προξένου. Είναι δε αχρονολόγητα, και ούδ' αναφέρουσι τον τόπον, εξ ού εξεδόθησαν.

Αν αληθής όμως ήναι η φήμη αύτη, αν ψεύδη δεν ήναι τα θρυλλούμενα, διατί οι Πολωνοί πριν ή διωχθώσι δεν ανεκρίθησαν;

Διά να ονομάση τις τούς Πολωνούς ενόχους, πρέπει ν‟ αποδείξη ότι εντός της Ελλάδος ειργάσθησαν κατά της Ελλάδος. Η τοιαύτη δε απόδειξις ουδενός άλλου έργον είναι, ειμή της δικαστικής εξουσίας. Επειδή δε οι Πολωνοί παρά τούς κειμένους νόμους εδιώχθησαν, όσα και αν είπη σήμερον η Κυβέρνησίς μας, δεν είναι πιστευτή, διότι δεν είναι αυτή αρμοδία να βεβαίωση πράγματα, εξαρτώμενα από μόνης της δικαστής εξουσίας. Δια να μη νομίση δε ο υπουργός της δικαιοσύνης ότι δωρεάν τον αδικούμεν, ερωτώμεν αυτόν: Επί τη βάση τίνος νόμου οι Πολωνοί εδιώχθησαν;

Αλλ' η Κυβέρνησίς μας λέγει, ότι επιεικώς φερομένη δεν κατεδίωξε δικαστικώς τους Πολωνούς και ότι επιεικείας χάριν δεν καταδιώκει ουδέ τους έλληνας τους συνωμότας.

Εν τούτοις οι συνωμόται αυτοί αποκρινόμενοι, αποκρούουσι πάσαν επιείκειαν, και απαιτούσι πλήρη του νόμου την ενέργειαν, πάσαν του νόμου την αυστηρότητα, ολόκληρον του νόμου την εφαρμογήν.

Αλλ' άς ομολογήση η Κυβέρνησις την ασθένειαν, την αδικίαν, το σφάλμα της. Η Κυβέρνησίς μας, εις ξένας θελήσεις υπεικούσα, εδίωξε τους Πολωνούς αυθαιρέτως, παρά τους νόμους τους ελληνικούς. Και κατ‟ αρχάς μεν ενόμισεν, ότι ηδύνατο να εύρη τεκμήρια τινα, ενοχοποιούντα τους δυστυχείς αυτούς ξένους. Αλλ‟ αποτυχούσα, κατέφυγεν είς το δικαίωμα του ισχυροτέρου. Μετεχειρίσθη δηλαδή την βίαν, αντί των ορισμών του νόμου, και ούτε κάν ενεθυμήθη, ότι ή Ελλάς είναι τόπος ελεύθερος, εις όν δύνανται να κατοικήσωσιν έν ειρήνη πάσης φυλής και πάσης δοξασίας άνθρωποι.

[…] Εν ολίγοις δε, ή αποπομπή των Πολωνών μας ατιμάζει, μας καταισχύνει, διότι ούτε ως ελεύθεροι, ούτε ως χριστιανοί οι υπεύθυνοι άρχοντες μας προς αυτούς επολιτεύθησαν. Μάτην δε ασχολούνται να δικαιολογήσωσι την αυθαίρετον ταύτην πράξιν των οι υπουργοί μας. Διότι όλοι από μικρού έως μεγάλου τους κατεδίκασαν ανεκκλήτως. Σους κατεδίκασαν δε, διότι των Πολωνών η εξορία εις ουδένα νόμον καθεστώτα στηρίζεται. Ηθέλαμεν δε και ημείς και πας άλλος πιστεύσει το εις τους ξένους αυτούς αποδιδόμενον εσχάτης προδοσίας έγκλημα, εάν ο Νέγρης και ο Βουγιουκλής κατεδιώκοντο δικαστικώς. Εν όσω όμως και ο Νέγρης και ο Βουγιουκλής ακαταδίωκτοι μένωσιν, ας επιτραπή και εις την ταπεινήν


Εφημερίδα του Λαού και είς όλους τους πολίτας να θεωρώσιν ως απάνθρωπον και αυθαίρετον ενταυτώ των κακοδαιμόνων Πολωνών την αποδίωξιν.»21

Βέβαια, εμφανίστηκαν και κάποιες πιο συγκεκριμένες διαρροές στον τύπο:

«Αλλ‟ εν τοσούτω, παρ‟ όσα ανεφέραμεν δια του προηγηθέντος φύλλου, διάφοροι εξηκολούθουν αι σκέψεις του κοινού, και μυρία από στόματος εις στόμα διεδίδοντο, κινούντα την αγανάκτησιν των ανθρώπων κατά της πράξεως της 5 Υεβρουαρίου. Εις περίστασιν τοιαύτην, απορώντως σοβαράν και ουκ ολίγον συγκεχυμένην, επεμελήθημεν να γνωρίσωμεν οπωσδήποτε, τι τρέχει, και μόλις να ανιχνεύσωμεν ηδυνήθημεν τα ακόλουθα.

Περιελθόντα εμάθομεν τέσσαρα έγγραφα εις χείρας της Κυβερνήσεως ημών, τα οποία φέροντα την υπογραφήν του στρατηγού Μίλβιτς, ουχί δε μηνολογίαν και τόπον της εκδόσεώς των, ωμολογήθησαν παρ‟ αυτού ανακινομένου ως ίδια, αλλ‟ εκδοθέντα εκ της Κερκύρας. λων τούτων υπάρχει όμοιος ο χάρτης και ο τετυπωμένος επ‟ αυτού τίτλος «Γενική Διοίκησις της Πολωνιακής Λεγεώνος». Αι δ‟ επί τούτων δύω σφραγίδες, η μεν μεγάλη, η δε μικρά, φέρουσιν η πρώτη αετό ως σύμβολον, και πέριξ τον τίτλο «Πολωνιακή Λεγεών», η δευτέρα δε τας λέξεις «Θεός και Λαός».

Εις το έν των εγγράφων αυτών περιλαμβάνεται ο διοργανισμός πολιτών ανά δεκανίας, εκατονταρχίας και χιλιαρχίας. Εξ αυτών δε προσδιορίζεται η εκλογή της εκτελεστικής εξουσίας.

Εις το άλλο περιγράφεται η πολιτική των διαφόρων Κυβερνήσεων. Η δ‟ Ευρωπαϊκή εν γένει Σουρκία, καθώς και η Ελλάς, πρέπει να σχηματισθώσιν εις Ομοσπονδιακήν Δημοκρατίαν. Εις το τρίτον αναφέρεται, ότι ο στρατηγός Μίλβιτς εσχημάτισε την Κυβέρνησιν εκ των πλέον ευυπολήπτων πατριωτών…

Σου τετάρτου το περιεχόμενον δεν ενθυμούμεθα επί του παρόντος.

Απόκειται η περί των εγγράφων τούτων βεβαίωσις εις το Τπουργείον, καθ‟ ήν, ως ανωτέρω, έδωκεν ενώπιον της Βουλής επίσημον υπόσχεσιν. Περιμένομεν την παρουσίασιν αυτών, όπως εν γνώσει φέρωμεν τας απαιτουμένας κρίσεις ημών επί του ουσιώδους και σοβαρού τούτου ζητήματος.»22

Σα έγγραφα του Μίλβιτς

Ας επιστρέψουμε λίγο στα έδρανα της Βουλής:

«Λαβών ακολούθως ο επί της δικαιοσύνης υπουργός, εξέθηκεν ότι παρακατατεθέντων εις το γραφείον της Βουλής, σύμφωνα με την υπ‟ αυτού δοθείσαν υπόσχεσιν, εγγράφων τινών αφορώντων την απέλασιν των δυστυχών Πολλωνών, εκφράζει την λύπην αυτού, διότι μη συμπληρωθείσης προχθές της Βουλής, δεν ηδυνήθη να υποβάλη αυτά εντός της ταχθείσης προθεσμίας και δια τούτο επέτρεψε την δια τινος εφημερίδος δημοσίευσίν των. Εκ των παρακατατεθειμένων δε μεταφράσεων των περί ών ο λόγος εγγράφων θέλει πληροφορηθή η Βουλή, ότι είχε

21 «Εφημερίς του Λαού», 9/2/1852 22 «Αιών», 7/2/1852


29

συσταθεί μυστική τις εταιρία, σκοπόν έχουσα την εις ομοσπονδίαν δημοκρατικήν συγκέντρωσιν της Ανατολής, επί κεφαλής της οποίας φαίνεται η Ελλάς. Η εταιρία δ‟ αύτη ήτον κλάδος μεγάλης τινος εταιρίας εν Αγγλία εδρευούσης, ήτις προτίθετο την εις δημοκρατίας μεταβολήν όλων των χωρών της Ευρώπης. Τπάρχουσιν εις χείρας της κυβερνήσεως και άλλα τινά έγγραφα, τα οποία δεν δύναται επί του παρόντος να δημοσιεύση, και εξ αποσπάσματος των οποίων θέλει ίδει το ώμα ότι η εταιρία αύτη είχε συστήσει και κυβέρνησιν μυστικήν. Εξ όλων λοιπών τούτων θέλει κατανοήσει πάς τις, ότι το υπουργείον επί του προκειμένου όχι μόνον μετ‟ επιεικείας, αλλά και μετά πλείστης συνέσεως προησηνέχθη.»23

Η Κυβέρνηση, λοιπόν, δια της πιο φιλοκυβερνητικής εφημερίδας, της «Εβδμάδας», έδωσε στη δημοσιότητα τα έγγραφα που ενοχοποιούσαν το στρατηγό Μίλβιτς και τους συντρόφους του Πολωνούς. Σα έγγραφα αυτά (που βρίσκονται στο Παράρτημα αυτής της μελέτης) αποτελούν ένα πολιτικό μανιφέστο για μια δημοκρατία που στηρίζεται στην παρακάτω αρχή:

Από τη στιγμή που όλοι οι άνθρωποι προέρχονται από τον Αδάμ και την Εύα, δεν υπάρχει λόγος να υπάρχουν διακρίσεις ανάμεσά τους, ανάλογα με τον πλούτο, την καταγωγή κλπ. λοι είναι ίσοι κάτω από τα μάτια του Θεού και έτσι θα πρέπει να συνυπάρχουν.

Σα ερωτήματα που γεννήθηκαν από αυτήν την δημοσίευση (και την αναδημοσίευσή τους από τον «Αιώνα», ο οποίος τα παρουσίασε ως αδιαμφισβήτητη απόδειξη της επικίνδυνης συνωμοσίας, και αργότερα την «Αθηνά») ήσαν περισσότερα από αυτά που απαντήθηκαν:

«Ο Αιών μετά την εν τη Εβδομάδι καταχώρησιν των εγγράφων του Μίλβιτζ θεωρεί ήδη λελυμένον υπέρ της Κυβερνήσεως το περί απελάσεως των προσφύγων Πολωνών ζήτημα. Πολλοί αποδίδουσι την παρά του Αιώνος υπεράσπισιν τοιαύτης αισχράς πράξεως της Κυβερνήσεως εις λόγους κεκρυμμένους και όχι τόσον εντίμους. Λαμβάνομεν ενταύθα αφορμήν δια να αποκρούσωμεν το τοιούτο σύστημα, το οποίον είνε εις μεγίστην χρήσιν εν Ελλάδι, και το οποίον ούκ ολίγον συνετέλεσεν εις τον εκφαυλισμόν της Ελληνικής Δημοσιογραφίας. Ούτε αξιοπρεπές είνε ούτε δικαίωμα έχει η δημοσιογραφία να καταβαίνη από της υψηλής περιωπής του δημοσίου βίου εις τον ατομικόν, εισχωρούσα μέχρις αυτών των αδύτων της συνειδήσεως, εφ‟ ών μόνος ο Θεός έχει δικαιοδοσίαν. Θεωρούντες λοιπόν ημείς την δοξασίαν ταύτην του Αιώνος προερχομένην απλώς από της κακής επόψεως, υπό την οποίαν εθεώρησε το σπουδαίον τούτο ζήτημα, και πεπεισμένοι ότι ο Σύπος οφείλει να συζητή τα αναφυόμενα ζητήματα και να φωτίζη δια τούτου την κοινήν γνώμην, ουχί δε να δυσφημήται και εξυβρίζεται αμοιβαίως, δι‟ εξόδων του Κοινού, υποβάλλομεν εις τον Αιώνα τα εξής ζητήματα, εφ‟ ών ελπίζομεν, ότι θέλει απαντήσει, ως οφείλων να δικαιολογήση την γνώμην του απέναντι του έθνους.

Α. Δεν έχει δίκαιον το Κοινόν ν‟ αμφιβάλη περί της εντελούς γνησιότητος των εν τη Εβδομάδι κατεχωρημένων εγγράφων, αφού ο μεν Μίλβιτζ, όστις ηδύνατο να δώση περί αυτών σπουδαιοτάτας πληροφορίας, απελάσθη αμέσως, η δε ανάκρισις ήτις ηδύνατο ν‟ ανιχνεύση την αλήθειαν, έχει μέγα συμφέρον να παραμορφώση αυτήν, δια να δικαιολογήση τ‟ αυστηρά μέτρα, τα οποία έλαβε κατά των προσφύγων εναντίον των αισθημάτων του Ελληνικού λαού;

23 Πρακτικά των συνεδριάσεων της Βουλής, Βουλευτική Περίοδος Γ΄, ύνοδος Β΄, υνεδρίασις ΜΕ – 12/2/1852


Β. Προκειμένου εγκλήματος εσχάτης προδοσίας η κατάπαυσις της ανακρίσεως και η μη δημοσίευσις του μόνου εγγράφου (α) , το οποίον ηδύνατο ίσως να ενοχοποιήση εις τον νουν τινών τον στρατηγόν Μίλβιτζ, την οποίαν και υμείς συμβουλεύητε εις την Κυβέρνησιν δια να μη καταστήση δεινοτάτην την θέσιν τινών, η τοιαύτη, λέγομεν διαγωγή της Κυβερνήσεως είνε επιείκεια, ως εναμβρύνονται αποκαλούντες αυτήν οι υπουργοί, ή είνε η καταχθονιωτέρα προδοσία προς τε τους νόμους, την πατρίδα και τον [κόβεται] αυτών καθηκόντων, αν δεν ήνε απλή πρόφασις, καλύπτουσα την αισχροτέραν συκοφαντίαν;

Γ. Σα δημοσιευθέντα έγγραφα δεν φέρουσιν ούτε τον χρόνον ούτε τον τόπον καθ‟ όν εξεδόθησαν. Παραδεχόμεθα δια μιαν στιγμήν, ότι ούτως έχουσι και τα πρωτότυπα, και ερωτώμεν τον Αιώνα εις τοιαύτην περίπτωσιν δεν πρέπει ν‟ αποδεχθώμεν ότι τα έγγραφα ταύτα εξεδόθησαν εν τη αλλοδαπή σύμφωνα με την θεμελιώδη αρχή του ημετέρου Ποινικού Δικαίου, καθ‟ ήν εν αμφιβολία το τεκμήριον είνε υπέρ της αθωότητος, και με την ενταύθα ανεπίληπτον διαγωγήν του στρατηγού Μίλβιτζ, την οποίαν και αυτός ο Αιών δεν αρνείται;

Δ. Παραδεχόμενοι λογικώς το τοιούτον, δυνάμει τίνος δικαιώματος ερωτώμεν η Ελληνική Κυβέρνησις επελήφθη πράξεων εκτός της επικρατείας αυτής παρ‟ αλλοδαπού γενομένων και εις ξένην επικράτειαν αναφερομένων, εφ‟ ών ουδεμίαν έχει δικαιοδοσίαν;

Ε. Και αν θεωρήσωμεν δια μίαν στιγμήν ένοχον τον στρατηγόν Μίλβιτζ, τι πταίουσιν οι άλλοι δυστυχείς πρόσφυγες, οίτινες τοσούτον σεμνόν και ειρηνικόν διήγον εν τη Πρωτευούση βίον; Ή μήπως υπήρχε ποινική τις αλληλεγγύη μεταξύ αυτών και του στρατηγού;

Σ. Δεν είνε σκληρόν και απάνθρωπον δυστυχείς μάρτυρες της ελευθερίας ν‟ απελαύνωνται ούτως από της ελευθέρας Ελλάδος, ήτις χθες έτι μαχομένη κατά της Συραννίας, εζήτησε και έλαβε τοσούτον γενναίαν περίθαλψιν και προστασίαν εις την Ευρώπην;

Ζ. Δεν είναι πολιτική αφροσύνη ν‟ αποδεικνύη η ελληνική Κυβέρνησις, ότι ουδεμίαν έχει δύναμιν εις την αγάπην του λαού, φοβουμένη 10 ή 20 πτωχούς και δυστυχείς Πολωνούς;

Η. Δεν είνε ανήθικον, αν όχι άλλο τι, να ενεργηθή ανάκρισις άνευ λόγου κατά τιμίων και φιλησύχων πολιτών, οποίοι ο κ. Νέγρης και Βουγιουκλής, και έπειτα να παύση αμέσως, αφίνουσα αδίκους υπονοίας επί της διαγωγής των ανακριθέντων;

Θ. Σοιαύτην λοιπόν άδικον όλως, αφιλάνθρωπον, αντεθνικήν, απερίσκεπτον και ανήθικον πράξιν, δεν έχει δίκαιον η κοινή γνώμη να θεωρή ως υποκίνησιν ξένης χειρός, ανενδότως και μετά βαρβάρου εκδικήσεως καταδιωκούσης τα δυστυχή αυτής θύματα από επικρατείας εις επικράτειαν;

Σελειώνομεν με μίαν μόνην παρατήρησιν, την οποίαν η δικαιοσύνη μας επιτάττει να κάμωμεν. Ο Αιών εν των υπερβολικώ αυτού ζήλω του να υπερασπισθή την πράξιν ταύτην της Κυβερνήσεως έρριψεν επί του χάρτου την εξής απερίσκεπτον φράσιν: «Νομίζομεν ότι οι υπουργοί… εί και δια μόνης ενοχοποιουμένων της υπογραφής ενός ξένου και τούτου απηλπισμένου και ΣΤΦΟΔΙΨΚΣΟΤ». Ομολογούμεν ότι, όταν ανέγνωμεν την φράσιν ταύτην, ησθάνθημεν το αίμα βιαίως αναβαίνον εις το πρόσωπον ημών. Πώς; Ο στρατηγός Μίλβιτζ, κ. υντάκτα του Αιώνος, είναι τυχοδιώκτης διότι αφιέρωσεν όλας αυτού τας αναπαύσεις, όλην αυτού την ζωήν, διότι καταδιώκεται, διότι πάσχει υπέρ της δουλευούσης πατρίδος του, υπέρ της καταπατουμένης δικαιοσύνης; Πώς; Ο Α. Τψηλάντης, οι πατέρες ημών, οίτινες φεύγοντες το πυρ και το σίδηρον του Συράννου εζήτουν άσυλον εις την


31

Ευρώπην, ήσαν λοιπόν τυχοδιώκται; Ψς τίμιος άνθρωπος, ως Έλλην οφείλει ο υντάκτης του Αιώνος ν‟ ανακαλέση παρρησία ενώπιον του έθνους την ατυχή ταύτην δράσιν, ήτις περιυβρίζει τον ιερόν ημών αγώνα, και την οποίαν μετ‟ αγανακτήσεως δικαίας ανέγνω το Κοινόν της πρωτευούσης.»24

Πογκρόμ απελάσεων σε όλην την Ελλάδα

Η απέλαση του Μίλβιτς άνοιξε τον ασκό του αιόλου. Κατά δεκάδες Πολωνοί εργάτες και άλλοι πρόσφυγες συλλαμβάνονταν, ως ύποπτοι συμμετοχής στη συνωμοσία, και απελαύνοντο με συνοπτικές διαδικασίες και με πολλή, απάνθρωπη βία.

«Φθες η αστυνομία συνήθροισε και απέπεμψε και άλλους εκ των προσφύγων, ανθρώπους μικρούς, πτωχούς, χειρώνακτας. Εις την συνάθροισιν δ‟ αύτην και την αποπομπήν συνέβη και τι σκληρόν.

Είς εκ των κλητήρων της αστυνομίας, χωρίς λόγου, αδίκως μάλιστα επέπεσεν εναντίον ενός πρόσφυγος δυστυχούς και τον κατέβαλεν ημιθανή. Σο αίμα, αι κραυγαί του πάσχοντος, το εν μέσω της αγοράς πραττόμενον αδίκημα ηρέθισε το πανταχόθεν συρρεύσαν πλήθος των πολιτών. Ευτυχώς δεν συνέβη τι απευκταίον.

Η Κυβέρνησις δύναται να διώξη τους δυστυχείς αυτούς ξένους, αφ‟ ού παρά τους κειμένους νόμους απεφάσισε να τους διώξη, αλλά δεν έχει νομίζομεν το δικαίωμα να τους ξυλοκοπή ως κτήνη, να τους φονεύη.

Εάν δε οι υπάλληλοι της αστυνομίας, της τάξεως οι προστάται κακοποιώσι, τι πρέπει να πράξωσι οι πολίται;

Δυστυχώς, κατά την δημώδη φράσιν, όλοι τα έχομεν χαμένα. »25

«Η αστυνομία μας καθεκάστην συλλαμβάνει και εξορίζει πρόσφυγας. Προχθές παρέστη ενώπιόν μας θέαμα οικτρότατον. Είδαμεν αστυνομικούς κλητήρας, απάγοντας τοιούτους δυστυχείς πρόσφυγας, άλλους αρπαγέντας από μαγειρεία, ένθα υπηρέτουν, άλλους από σταύλους, και άλλους αλλαχόθεν, πάντας δε τους φέροντας εις χείρας χαρακτηριστικόν τι της εργασίας των ως μη προφθάσαντας ουδέ καν να λογαριασθώσι με τους κυρίους υφ‟ ούς υπηρέτουν. Διατί μετά τοσαύτης βίας αφηρπάγησαν τα δυστυχή ταύτα θύματα αγώνος εθνικού, αγώνος υπέρ πατρίδος; Σι έπραξαν ώστε ούδ‟ ο υλικός καιρός να μη τους χορηγήται προς ετοιμασίαν των; Άλλους είδομεν μετά δακρύων παρακαλούντας τους αστυνομικούς υπαλλήλους να τους συνοδεύσωσιν εις τα προξενεία της κυβερνήσεως εις ήν ανήκουν δια να συνενοηθώσι περί του διαβατηρίου των και περί χρηματικής τινός βοηθείας, πλην ενδόμυχον θλίψιν ησθάνθημεν, όταν είδαμεν, ότι και η μικρά αύτη ικεσία των δεν εισηκούετο. Ας όψωνται οι αίτιοι της δυσφημίσεως του ελληνικού ονόματος. Ας όψωνται όσοι έγειναν υπηρέται τοιαύτης αδικίας, αδικίας, δια την οποίαν όλη η Ευρώπη μας κατακρίνει. Παραπέμπομεν τους άρχοντάς μας εις τας τελευταίας

24 «Ανατολή», 23/2/1852 25 «Εφημερίς του Λαού», 16/2/1852


εφημερίδας της Γαλλίας δια να ίδωσι με ποίαν λύπην η Ευρώπη έμαθε την απέλασιν των δυστυχών προσφύγων.»26

Η απέλαση, βέβαια, δεν περίμενε μόνο τους Πολωνούς:

«Σο υπουργείον ηθέλησε να δικαιολογήση την αποπομπήν του Πολωνού στρατηγού Μίλβιτζ επί λόγω ότι με τους δώδεκα δυστυχείς συμπολίτας του ήθελε να ενεργήση την αναστάτωσιν της Ελλάδος και της Σουρκίας!!! Αλλ‟ ερωτώμεν και ο ιταλός κ. Δραγομάνης, μετά του ανήλικος υιού του, καταγινόμενος υπό μισθόν εις την κτηνοτροφίαν εν των χωρίω Βοχωρογάλατα, την αναστάτωσιν της Ελλάδος και της Σουρκίας υπενήργει; Εν τούτοις και αυτός και ο ανήλιξ υιός του απεδιώχθησαν. Διατί; Διότι το υπουργείον μας απεφάσισε να γενή ως προς τους εν Ελλάδι πρόσφυγας, εκτελεστής των απαιτήσεων της Αυστρίας. Ο Δραγομάνης είναι είς εκ των πρωταγωνιστών της Ιταλικής ελευθερίας, κατεδικάσθη εις θάνατον, διότι ως βουλευτής είχεν υπογράψει την κατάργησιν της μοναρχίας. Η Αυστρία επιθυμεί να κατορθώση όλους τους σημασίαν τινα έχοντας πρόσφυγας να διωχθώσιν από όλας τας επικρατείας της Ευρώπης, ώστε να φύγωσι δια την Αμερικήν.

Καθ‟ ά μας γράφουσιν εκ Πατρών, ο δήμαρχος προσεκάλεσε τον ρηθέντα εις το κατάστημά του, και τω είπεν ότι κατά διαταγήν της κυβερνήσεως οφείλει ν‟ αναχωρήση ευθύς εκ της Ελλάδος μετά του υιού του. Ο δήμαρχος εξέφρασεν όμως τω δυστυχεί την βαθείαν θλίψιν του δια το ότι ευρίσκεται εις την δυσάρεστον υποχρέωσιν, ως εκ της δημοσίας θέσεώς του να τω διακοινώση τοιαύτην λυπηράν αγγελία. Σην αυτήν ημέρα προσεκλήθη ο κ. Δραγομάνης εις το νομαρχιακόν κατάστημα, όπου ο νομάρχης τον υπεδέχθη με τον βαναυσότερον τρόπον. Αντί να μιμηθή το ευγενές παράδειγμα του κ. δημάρχου, είπε προς τον δυστυχή πρόσφυγα, ότι πρέπει να αναχωρήση διότι είναι Ούγγρος. Επί τη απαντήσει του Δραγομάνου, ότι δεν είναι Ούγγρος, τω είπεν ο νομάρχης “πρέπει ν‟ αναχωρήσης διότι είσαι Πολωνός”. Επί τη απαντήσει ότι δεν είναι Πολωνός, αλλ‟ Ιταλός, τω είπεν ο νομάρχης με βαρβαρώτατον ύφος, “αί, να φύγης λοιπόν διότι είσαι επαναστάτης Ιταλός, άλλως θα σε διώξω δια χωροφυλάκων, και κάμνουν καλά να πράξωσι τούτο και οι λοιποί πρόσφυγες”. Σοιαύτη διαταγή του νομάρχου είναι τόσω μάλλον αξιοκατηγόρητος, καθόσον ο ίδιος ήτο άλλοτε πρόσφυξ, διήλθε πολλάς επικρατείας, και απανταχού έτυχε συμπαθείας και συνδρομής.»27

Γιατί έγινε τελικά αυτή η απέλαση;

Οι εφημερίδες -ειδικά της αντιπολίτευσης- έχυσαν πολύ μελάνι εκείνο το Υλεβάρη, αναδεικνύοντας πρώτα και κύρια τις άπειρες αντιφάσεις στις οποίες υπέπεπτε η Κυβέρνηση όταν προσπαθούσε να δικαιολογήσει την απέλαση του τρατηγού Μίλβιτς και των συντρόφων του, και έπειτα εξαπολύοντας κατηγορίες εναντίον της για τους λόγους για τους οποίους η Κυβέρνηση έδιωξε τους Πολωνούς.

26 «Αθηνά», 10/3/1853 27 «Ελπίς», 8/3/1852


33

Δεν είχε κανείς αμφιβολία για το ποιόν των Πολωνών. πως σημείωνε και η «Εφημερίδα του Λαού», «Οι Πολωνοί ήσαν δημοκρατικοί, οι Πολωνοί ήσαν επαναστάται. Ως τοιούτους δε ή Ελλάς τούς εδέχθη εις τούς κόλπους της.» μως δεν αποδείχθηκε να έχουν οργανώσει κάποια συνωμοσία για την ανατροπή του πολιτεύματος της Ελλάδας και την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας που αυτοί ονειρεύονταν.

Επομένως, ήταν ξεκάθαρο σε όλους ότι αυτή η σκευωρία είχε στηθεί κατά παραγγελία άλλων, και δη της Αυστρίας και της Ρωσίας.

«Δεν μένει η ελαχίστη αμφιβολία, ή μάλλον είναι ήδη πασίγνωστον, ότι το υπουργείον μας ενέδωκεν εις την επανειλημμένην απαίτησιν του πρέσβεως της Αυστρίας ή της Ρωσσίας, ή μάλλον και αμφοτέρων, διότι αμφότεροι ως επληροφορήθημεν, ευρέθησαν εις την οικίαν ενός υπουργού, όπου παρευρίσκοντο και άλλοι υπουργοί και επί πολλήν ώραν συνωμίλησαν.»28

Γιατί όμως τώρα;

Η τριπολιτσιώτικη εφημερίδα «Βελτίωσις» προσπαθεί να ανιχνεύσει τα αίτια, βάζοντας μιαν ακόμα συνωμοσιολογική πινελιά στην υπόθεση:

«η Βελτίωσις της Σριπόλεως έρχεται μεθ‟ όλα αυτά υποτονθορίζουσα “ως γνησίαν αιτίαν της απελάσεως των Πολωνών, διότι πρόκειται να έλθη εν Ελλάδι ο Κωνσταντίνος, ο υιός του Αυτοκράτορος της Ρωσσίας, διό προς ευχαρίστησιν και περιποίησιν της πολιτικής και του προσώπου τούτου εγένετο η αποδίωξις των ατυχών Πολωνών”.»29

Δεν γνωρίζουμε αν όντως η πραγματική αιτία ήταν αυτή που αναφέρει η «Βελτίωσις», σίγουρα όμως τόσο η Αυστρία, όσο και η Ρωσία είχαν ανάγκη τέτοιες ακραίες κατασταλτικές ενέργειες, ακόμα και σε ξένα κράτη.

Η ανάμνηση των εξεγέρσεων του 1848 που καψάλισαν ολάκερη την Ευρώπη ήταν ακόμα νωπή, ενώ τα ζητήματα τα οποία αυτές οι εξεγέρσεις έφεραν στο προσκήνιο δεν είχαν ακόμα λυθεί. Σόσο η Βόρεια Ιταλία όσο και η Πολωνία παρέμεναν υπό ξένο ζυγό και οι λαοί τους δεν ήταν διατεθειμένοι να το ανεχτούν αυτό για πολύ ακόμα. Σαυτόχρονα, η Ρωσία ετοιμαζόταν για έναν μεγάλο πόλεμο: της Κριμαίας, που ξέσπασε ένα χρόνο μετά τα γεγονότα του Μίλβιτς.

Μπορεί η αντίπαλος της Ρωσίας σε εκείνον τον πόλεμο Σουρκία να φαινόταν να πνέει τα λοίσθια, η Ρωσία όμως έπρεπε να εξασφαλίσει όλες τις δυνατές συμμαχίες για να την αποδυναμώσει κι άλλο. Η Ελλάδα, βρισκόμενη ακριβώς δίπλα στην Σουρκία, έχοντας -μέσω της ιδεολογίας της Μεγάλης Ιδέας και του ρομαντικού εθνικισμού που είχε αρχίσει να κυριαρχεί στην πολιτική και στην κοινωνία- «εδαφικές απαιτήσεις» από την Σουρκία, φάνταζε για τους Ρώσους ένας πολύτιμος βοηθός στον πόλεμο που προετοίμαζε. Γι‟ αυτό και οι Ρώσοι ζήτησαν διαπιστευτήρια από την Ελλάδα. Σης ζήτησαν να τους διαβεβαιώσει ότι στον πόλεμο ο οποίος θα ξεσπούσε, η Ελλάδα θα ήταν δίπλα τους. Η με συνοπτικές διαδικασίες απέλαση του επαναστάτη Μίλβιτς και των συντρόφων του ήταν η καλύτερη απόδειξη ότι η Ελλάδα ήταν πρόθυμη να σταθεί στο πλάι της Ρωσίας.

28 «Ελπίς», 9/2/1852 29 «Αιών», 16/2/1852


Για να γίνει αυτή η απέλαση, καταπατήθηκαν τόσο νόμοι όσο και θεμελιώδεις αρχές ανθρωπισμού και χριστιανικότητας. Αυτή τη δουλικότητα της Ελληνικής κυβέρνησης στιγματίζουν τα άρθρα των εφημερίδων που δημοσιεύουμε ολόκληρα στο παράρτημα.

Η σκευωρία στήνεται

Σην ευθύνη για την εκτέλεση αυτού του σχεδίου, την απέλαση των Πολωνών επαναστατών, την αναλαμβάνει ολόκληρο το υπουργικό συμβούλιο. Είδαμε προηγουμένως τη συμβολή των Τπουργών Δικαιοσύνης και Εξωτερικών. Πάμε να δούμε όμως και το πώς στήθηκε η σκευωρία από την αρχή.

Για να διωχθούν οι Πολωνοί έπρεπε να εμφανιστούν κάποια στοιχεία για την ανατρεπτική τους δράση. τις εφημερίδες διαβάσαμε διάφορα σενάρια για την προέλευση των ενοχοποιητικών για τους Πολωνούς στοιχείων.

Σο ένα σενάριο λέει ότι τα πρώτα στοιχεία για τη συνωμοσία προέκυψαν με τον παρακάτω τρόπο:

«Η σκανδαλώδης κατά των Πολωνών διαγωγή του υπουργείου μας προϋκαλέσθη ως μανθάνομεν υπό της αισχρότητος του νομάρχου Κυκλάδων Ζυγομαλά. Είς εκ των εν ύρω προσφύγων είχεν αντίτυπον των εγγράφων, τα οποία το υπουργείον κατέσχεν ακολούθως εις την οικίαν του στρατηγού Μίλβιτζ, διότι αυτών είχον γίνη πολλά αντίγραφα, ότε κατά το 1848 είχον αναπτερωθή οι ελπίδες των Πολωνών περί ανακτήσεως της πατρίδος των διά της γενικής επαναστάσεως των λαβικών φυλών, και επομένως είχον προετοιμασθή τα της προς τον σκοπόν τούτον ενεργείας, ότε η Γαλλική ένοπλος επέμβασις εις Ρώμην κατέστρεψε τας ελπίδας ταύτας.

Ο κύριος Ζυγομαλάς μαθών το τοιούτο, εζήτησε και έλαβε τα τοιαύτα έγγραφα, τα οποία δεν έχουσι παρά ιστορικήν μόνον αξίαν δια τον θέλοντα να γράψη την ιστορίαν του 1848 έτους. Και νομίσας ότι εύρεν έρμαιον να συστηθή εις το νέον υπουργίον και εις τους ξένους πρέσβεις, απέστειλεν αυτά δια του Αυστριακού ατμοπλοίου.»30

Άλλοι όμως, εντοπίζουν την προέλευση των ενοχοποιητικών εγγράφων αλλού:

«Η ευφυΐα των Τπουργών μας δεν φθάνει έως εδώ. Είναι πολύ πλέον τούτου ευφυεστέρα. Διαδίδει ότι τα έγγραφα περιήλθον εις αυτό δια του εν Βελιγραδίου Ρωσικού Προξενείου. Και πώς; Ο Ρωσικός Πρόξενος ανταποκρίνεται απ‟ ευθείας με την ελληνικήν Κυβέρνησιν ή δια της κυβερνήσεώς του και των προϊσταμένων του; Η ερώτησις αύτη μόνη δακτυλοδεικτεί την οδόν, δια της οποίας έφθασαν τα έγγραφα ταύτα και την κυριωτέραν χείραν ήτις εκίνησε την λυπηράν ταύτην υπόθεσιν. Πτωχόν τω πνεύματι Τπουργείον! ύρεις την αλωπεκήν δια να καλύψης γυμνόν τι του σώματός σου μέρος, και δεν βλέπεις ότι αποκαλύπτεις άλλο μέρος, το οποίον, ως δυσειδέστερον, έπρεπε να μείνη μάλλον κεκαλυμμένον.

30 «Ελπίς», 15/2/1852


35

[…] Σην επιούσαν, δια να φέρωσιν εις συμφωνίαν τον υπουργόν με τους υπουργούς, διέδωκαν, ότι τα έγγραφα δεν ευρέθησαν εις την οικίαν των συνωμοτών, αλλ‟ εστάλησαν μεν από τον εν Βελιγραδίω της ερβίας Πρόξενον της Ρωσίας. Αι λέξεις αύται, φευγούσαι έρκος οδόντων απερισκεψίας, δίδουσι του αινίγματος την πολυζήτητον λύσιν.»31

Ένα ήταν σίγουρο: τα έγγραφα δεν προέρχονταν από τις έρευνες στα σπίτια των Πολωνών.

«Η Ελπίς αποδίδει εις τον κ. Ζυγομαλάν, Νομάρχην των Κυκλάδων, την πρώτην γνώσιν των εγγράφων του Πολωνού Μίλβιτζ, βεβαιούσα, ότι δι‟ αυτού έλαβεν η Κυβέρνησις γνώσιν τούτων. Δεν έχομεν να φέρομεν παρατήρησιν καμμίαν, ως εν πλήρει όντες αγνοία επί του προκειμένου. Νομίζομεν όμως, ότι τα δημοσιευθέντα δια της Εβδομάδος έγγραφα δεν κατεσχέθησαν εις την οικίαν του στρατηγού Μίλβιτζ, αλλά περιήλθον εις χείρας της Κυβερνήσεως, πριν ή ενεργηθώσιν ενταύθα αι κατ‟ οίκον έρευναι.»32

Σρία χρόνια αργότερα από αυτά τα γεγονότα, με αφορμή ένα άλλο περιστατικό, ρίχτηκε ακόμα περισσότερο φως στην υπόθεση.

Ο για χρόνια Τπουργός επί των τρατιωτικών πύρος Μήλιος, ο περίφημος πυρομήλιος, του οποίου το όνομα έχει δοθεί στην στοά που βρίσκεται στο κτίριο του Μετοχικού Σαμείου τρατού στο κέντρο της Αθήνας, κατηγορείται για κατασπατάληση και υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος. Ανάμεσα στις κατηγορίες, βλέπουμε τα εξής: Φρησιμοποίησε οικοδομικά υλικά του στρατού για να χτίσει το σπίτι του, πλήρωνε για προσωπικές του ανάγκες με λεφτά του Τπουργείου κλπ.

Για να δικαιολογηθούν ορισμένα «μαύρα» ποσά που εμφανίζονταν στα οικονομικά στοιχεία του Τπουργείου, η υπεράσπιση του πηρομήλιου προέβαλε τον ισχυρισμό ότι αυτά τα λεφτά δίνονταν απ‟ ευθείας από τον ίδιο τον Τπουργό για τη χρηματοδότηση πληροφοριοδοτών. Ας δούμε ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις καταθέσεις των μαρτύρων, που δόθηκαν στην Επιτροπή της Βουλής που συστήθηκε για την εξέταση της υπόθεσης αυτής:

«Ανάκρισις Μ. Γεωργαντά – 4 Απριλίου 1855

Ερώτησις: Σι εννοείτε μυστικά έξοδα; Πώς εγίνοντο αυτά, και αν και επί άλλων υπουργών εγίνοντο;

Απόκρισις: Μυστικά έξοδα εννοώ όσα ο υπουργός δαπανά, στέλλων κατάλληλον τι πρόσωπον, ίνα πληροφορηθή περί τινός παρασκευαζομένης ληστρικής συμμορίας, των μέσων και των προσώπων αυτής. Μυστικά έξοδα επίσης εννοώ, όταν πρόκειται περί της δημοσίας ασφαλείας, και ο υπουργός θέλη να ανακαλύψη και προλάβη τα αποτελέσματα εν γένει εις πάσαν επαρχίαν. Αι πληρωμαί δε εγίνοντο ή διατάττοντος του υπουργού να γίνη πληρωμή τις εις το άτομον απ‟ ευθείας, ή διατάττοντος τον επιφορισμένον την διαχείρισιν των γραφικών εξόδων να φέρη και παραδώση είς τον υπουργόν ποσόν τι, του οποίου την χρήσιν έκαμνεν

31 «Αθηνά», 16/2/1852 32 «Αιών», 16/2/1852


αυτός απ‟ ευθείας. Δεν ενθυμούμαι δε αν και επί άλλων υπουργών εγίνοντο τοιαύτα έξοδα, διότι εκ της υπηρεσίας μου δεν ηδυνάμην να το γνωρίζω.

Β΄ Ανάκρισις Μ. Γεωργαντά – 5 Απριλίου 1855

Ερώτ.: Ενθυμείσθε ειδικώς κατά ποίας άλλας περιστάσεις επλήρωσεν ο . Μήλιος χρήματα εκ των αναγομένων είς τα ονομαζόμενα «μυστικά» έξοδα;

Απόκ.: Εις εποχάς τινάς, προς τον σκοπόν καταστροφής ληστρικών συμμοριών τινών, είς τα Παππουλακικά και είς τα του Μακρυγιάννη.

Ανάκρισις Δ. Κ. Δούκα, συνταγματάρχου – 23 Μαΐου 1855

Ερώτ.: τε διετελείτε διευθυντής της αστυνομίας, εγνωρίσατε εάν ο υπουργός . Μήλιος ελάμβανε παρά τινων ανθρώπων απ‟ ευθείας ειδοποιήσεις περί της ασφαλείας και ησυχίας του κράτους;

Απόκ.: Γνωρίζω ότι ελάμβανε, και φέρω μάλιστα ως παράδειγμα την υπόθεσιν του Μίλβιτς, την οποίαν πρώτος ο Κ. Μήλιος ανεκάλυψε, και κατά συνέπειαν μοι ανέθεσε να ενεργήσω.

Ανάκρισις Ιω. Συπάλδου, δικηγόρου - 31 Μαΐου 1855

Ερώτ.: τε είσθε εισαγγελεύς, ο δε υποστράτηγος . Μήλιος ήτον υπουργός των στρατιωτικών, ελάβατε αφορμάς να γνωρίσητε εάν ούτος ελάμβανεν απ‟ ευθείας περί της ασφαλείας και ησυχίας του κράτους ειδοποιήσεις, και παρά ποίων ανθρώπων;

Απόκ.: Ψς εισαγγελεύς έλαβον αφορμήν να μάθω ότι κατά το 1852 είς τον υπουργόν των στρατιωτικών . Μήλιον ανετέθη η εσωτερική ασφάλεια του κράτους. ά) κατά την περίστασιν της καταγγελίας συνωμοσίας τινός του Μίλβιτς μετ‟ άλλων προσώπων κατά της πολιτείας. β΄) κατά την περίστασιν της καταμηνύσεως ετέρας συνωμοσίας κατά του πολιτεύματος, αποδιδομένης είς πολίτας των ανωτέρων κοινωνικών κλάσεων, και διακοινωθείσης δι‟ ανωνύμων επιστολών παρά τινος Λεωνίδου Βούλγαρη. γ΄) κατά την περίστασιν της καταμηνύσεως του Ν. τεφανίδου περί τινός συνωμοσίας του στρατηγού Μακρυγιάννη κατά της ζωής του Βασιλέως. δ΄) Κατά την περίστασιν της μηνύσεως του Ηλία Πανά κατά διαφόρων προσώπων, ως συνωμοτούντων κατά της ζωής επίσης του Βασιλέως, και έ) διά την καταδίωξιν της ληστείας, ιδίως ανατεθείσαν είς το υπουργείον των στρατιωτικών. Ο λόγος δε, δι‟ όν ανετέθη εις το υπουργείον των στρατιωτικών η ασφάλεια του κράτους, είναι εις μεν την περίστασιν της συνωμοσίας του Μίλβιτς, ίσως διότι ανεμιγνύοντο και στρατιωτικά πρόσωπα ως ύποπτα. Εις δε την της συνωμοσίας του Βούλγαρη, διότι τα γράμματα τα παρ‟ αυτού συνταχθέντα προς ανακοίνωσιν της συνωμοσίας, απηυθύνοντο προς τους σωματάρχας της φρουράς Αθηνών, προς ούς δια στρατιώτου, αγνώστου τότε, απεστάλησαν, δια δε των γραμμάτων αυτών προσεκαλείτο η στρατιωτική δύναμις να λάβη μέρος εις την στάσιν, και εις τον υπουργόν των στρατιωτικών μετεβιβάσθησαν ταύτα παρά των σωματαρχών. Ένεκα τούτου ο υπουργός ούτος ενήργησε διοικητικήν τινά προανάκρισιν και εφρόντισεν ιδίως περί της συλλήψεως του Βούλγαρη, φυγόντος εις ύρον, ότε ανεκαλύφθη ότι ούτος ήτον ο συντάξας τα γράμματα. Εις δε την περίστασιν της αποδιδομένης εις τον Μακρυγιάννην συνωμοσίας, όχι μόνον διότι ο μηνυόμενος ήτον στρατιωτικός, αλλά και διότι πέντε ή έξ μήνας πρό της καταμηνύσεως του τεφανίδου


37

στρατιωτικός τις, ανώτερος αξιωματικός, ειδοποίησεν ιδιαιτέρως τον υπουργόν των στρατιωτικών, ότι υπήρχε συνωμοσία εις Αθήνας, εις ήν ανεμιγνύετο και ο Μακρυγιάννης. Κατά παραγγελίαν δε του υπουργού, ανέλαβεν ο αξιωματικός εκείνος την φροντίδα να εξακριβώση δια τρίτων προσώπων κατά πόσον ήτον βάσιμος και ελικρινής η πληροφορία του αξιωματικού περί της συνωμοσίας ταύτης. Εις δε την περίστασιν της καταμηνύσεως του Πανά, διότι οι παρ‟ αυτού καταγγελθέντες ως συνωμόται ήσαν κατά το πλείστον φαλαγγίται.»33

Σο πράγμα μιλάει από μόνο του. Υωνάζει. Η δίωξη κατά του Πολωνού τρατηγού Μίλβιτς και των συντρόφων του, κινήθηκε όταν ο Τπουργός των τρατιωτικών διοχέτευσε στον Εισαγγελέα Αθηνών πληροφορίες που απέκτησε (;;;) από τους έμμισθους χαφιέδες του…

33 Πρακτικά των εργασιών της επιτροπής της Βουλής επί της ανακρίσεως του πρώην υπουργού . Μηλίου - 1855


39

Μπάρμπα Γιάννη Μακρυγιάννη, δε μας τά ‘γραψες καλά…

Είδαμε πιο πάνω να εμπλέκεται και το όνομα του Μακρυγιάννη σε συνωμοσίες για ανατρεπτικά κινήματα. ντως, λίγο καιρό μετά τα γεγονότα των Πολωνών ο Μακρυγιάννης καταγγέλλεται σαν εγκέφαλος συνωμοσίας που είχε σκοπό να σκοτώσει το Βασιλιά και τη Βασίλισσα, περιορίζεται στο σπίτι του και στη συνέχεια δικάζεται και καταδικάζεται σε θάνατο.

Είχε όμως σχέση η υπόθεση του Μακρυγιάννη με αυτή των Πολωνών;

Ο Μακρυγιάννης στα όρια της τρέλας

τα 1852, 9 χρόνια από το κίνημα της 3ης του επτέμβρη του ‟44, στο οποίο είχε πρωτοστατήσει, και το οποίο είχε σαν αποτέλεσμα

η απόλυτη μοναρχία να μετατραπεί σε συνταγματική, ο Μακρυγιάννης δεν ήταν ο άνθρωπος που ήταν παλιότερα.

Τπερβολικά θρησκόληπτος, πληγωμένος από παλιούς συμπολεμιστές και φίλους, περιφέρεται από δω και από κει και συμπεριφέρεται με τρόπο που δημιουργεί την εντύπωση ότι πλέον είναι φρενοβλαβής -τουλάχιστον έτσι τον παρουσιάζουν ορισμένες από τις εφημερίδες της εποχής.

Σο ότι κάτι δεν πάει καλά με το μυαλό του -πιστεύω- φαίνεται και με την ανάγνωση όχι των Απομνημονευμάτων του, αλλά του «Οράματα και Θάματα», μιας αφήγησης που ξεκίνησε να γράφει στα 1850 με 1851. ε αυτό το γραφτό, πέρα από τις αναμνήσεις του για τα γεγονότα της περιόδου μετά το τέλος των Απομνημονευμάτων του, ο Μακρυγιάννης καταγράφει και τα όνειρά του, τα θρησκευτικά του οράματα, τα οποία μονοπωλούν σχεδόν την καθημερινότητά του.

τις συναναστροφές του με τον υπόλοιπο κόσμο είναι πολύ δύστροπος. Παντού έβλεπε συνωμοσίες «λουτηροκαλβίνων» που είχαν σκοπό να ανατρέψουν το «ύνταμα και τη θρησκεία». Γι‟ αυτόν το λόγο είναι εξαιρετικά επιφυλακτικός σε κάθε του κοινωνική επαφή.

Δεν ανοίγεται στον άλλον, αν πρώτα δεν τον «ορκίσει».

Σαυτόχρονα, διατηρεί ακόμα και μετά το 1848 (ή πιστεύει εκείνος ότι διατηρεί) μια μυστική οργάνωση, η οποία είχε σα σκοπό την υπεράσπιση του υντάγματος, του Βασιλιά και της Θρησκείας από όσους τα επιβουλεύονταν.

«Αφού έγινε ο ανακατωμός της Ευρώπης, έπρεπε να είμαστε κ‟ εμείς σε μίαν κατάστασιν να βασταχτούμεν, να μη μας πλακώση κάνας κίντυνος, ή και αν είναι


αρμόδιος καιρός και κινηθούν κι‟ άλλοι δυνατοί, και κινηθούμεν κ‟ εμείς – κι‟ αυτά χρειάζονται να ‟χωμεν κι‟ ολίγα μέσα, να βασταχτή η πειθαρχία, να μην κινηθούμεν και γυμνώσουμεν τους αδελφούς μας και τους ατιμήσουμεν, και τότε είναι χερότερα. Αντίς να φκειάσουμεν φρύδια, βγαίνομεν και τα μάτια. Είχα την εταιρίαν, την ενέργαγα μυστικώς κ‟ έστελνα παντού χωρίς να με ξέρουν οι μεγάλοι. τι με κιντύνεψαν όλοι ποιος ολίγο, ποιος πολύ.»34

Σρελός - ξετρελός, ο Μακρυγιάννης παραμένει εξαιρετικά επικίνδυνος για κάποιους. τα κατάστιχά του είχε συγκεντρώσει υπογραφές που πολλοί πλέον δεν ήθελαν να υπάρχουν. Έγιναν διάφορες προσπάθειες να τον πλησιάσουν και να τον «ηρεμήσουν». Μάταια.

«Κ‟ ενεργούνε με τους άλλους όλους τς αναντίους, κ αυτείνοι σύμφωνοι κ χερότεροι από τους άλλους, να γκρεμίσουνε κ να κατακερματίσουν σύνταμα, θρησκεία, κ να σβέσει η πατρίδα. Σέτοιες υποσκέσεις έδωσαν όλοι αυτείνοι κ τους έβαλαν εις τα πράματα. Κ αφού τους είχα συντρόφους κ ξέρουν τί φρονώ, πάσκισαν κ‟ εμένα, κ δεν θέλω την συντροφιά – αυτείνοι με κατατρέχουν, κ οι βάρδιες καθεμερινώς να με φυλάνε, κ να με κακοσυσταίνουν εις τους ανωτέρους τους, κ θέλουν με κάθε τρόπον να με φάνε. […]

[Έστειλε ο] προδότης επίορκος πυρομήλιος άνθρωπό του πιστόν να μου ειπεί να κρύψω το χαρτί του όρκου όπου τους είχα όλους αυτούς μέσα με τις υπογραφές τους περί θρησκείας κ πατρίδος. Σί λέγει αυτός ο όρκος, θα τον ιδείτε, κ τί θυσίασα κ θυσιάζω - κ αυτείνοι τα πρόδωσαν, κ‟ οι δικοί του με κιντυνεύουν κ εις την ζωή, αρχή κ τέλος, οι επίορκοι!)

Σότε λέγω του ανθρώπου οπού μού‟ στειλε ο υπουργός: «πες του ότι όταν είδα τα πατρικά αιστήματα του Μαυροκορδάτου κ συντροφιάς, Μεταξά κ συντροφιάς, κ εκεινών ολονών, τον ξέκλισα, κ σφόγγισα τον πάτο μου. Κ να μην έχουν υποψίαν, δεν υπάρχει πλέον! κ είναι ασφαλισμένοι όλοι αυτείνοι – κ άς κάμουν ό, τι θέλουν σ‟ εμένα». Είχαν να διώξουν καμπόσους αξιωματικούς κ εμένα, το σκέδιό τς ήταν αυτό δια μένα, κ να μου ειπούνε να με στείλουν αλλνού κ να με φυλακώσουνε εις φρούριον, κ εκεί να με φαρμακώσουνε (κ όλο αυτός είναι ο σκοπός τους, τα μαθαίνω από ίδιους, από αυτούς κ τότε να μείνουν μόνοι τους να κάμουν τους κακούς τους σκοπούς κ να γένουν πλέον αγαπημένοι εις τους ανωτέρους τους.»35

Μακρυγιάννης και Μίλβιτς

Ο Μακρυγιάννης ήταν άνθρωπος που κυκλοφορούσε στην Αθήνα και δεν επέμενε να βάζει τη μύτη του παντού. Δεν ήταν δυνατόν, λοιπόν, να μην πλησιάσει τον τρατηγό Μίλβιτς και να τον γνωρίσει.

34 «Απομνημονεύματα» Ι. Μακρυγιάννη, βιβλίο Δ΄ 35 «Οράματα και Θάματα», Γ. Μακρυγιάννη


41

«Ήταν ένας στρατηγός εδώ (+Πολωνός), ήσυχος άνθρωπος. Σί φρονήματα

είχε: διαβάστε την εφημερίδα “Εβδομάς”, σαριθμός εξηνταπέντε 6536 - τον έκαμαν ύποπτον κ τον έδιωξαν, συνένοχον κ‟ εμένα, κ στέλνουν κ με πολιορκούν, κ να μου κάμουν κατ‟ οίκον έρευνα.»37

Παίρνοντας αφορμή από αυτό το απόσπασμα, ο πρώτος που ασχολήθηκε με το θέμα, ο ποιητής Γιώργος εφέρης, γράφει:

«Έτσι κατά το επτέμβριο του '51 αρχίζουν και κυκλοφορούν οι κατηγορίες -ανυπόστατες, αστήριχτες, που δεν αποδείχτηκαν ποτέ: Ο Μακρυγιάννης θέλει να σκοτώσει το βασιλιά, θέλει να κάνει δημοκρατία. Ο Μακρυγιάννης συνεννοείται με κάτι πρόσφυγες Πολωνούς που κυκλοφορούν ανατρεπτικές προκηρύξεις.»38

Ση σκυτάλη παίρνει ο ιστορικός Σάσος Βουρνάς:

«Φαρακτηριστικό δείγμα της αντιδραστικότητας και του αντιδημοκρατικού χαρακτήρα της συνταγματικής μοναρχίας είναι η δίκη και η καταδίκη σε θάνατο του στρατηγού Μακρυγιάννη. Για να επιτύχουν την καταδίκη του και να φιμώσουν τον ακούραστο υπερασπιστή των λαϊκών δικαίων, τον ενέπλεξαν σε μια δήθεν συνωμοσία στην οποία μετείχε ο Μακρυγιάννης, συνεργαζόμενος με τον Πολωνό στρατηγό Μίλβιτς και άλλους Πολωνούς που ανήκαν στην περίφημη Πολωνική Λεγεώνα του Πολωνού ποιητή Αδάμ Μισκίεβιτς, που κατά τις συρράξεις των ετών 1848-1849 πολεμούσε στο πλευρό των Ιταλών πατριωτών εναντίον των Αυστριακών κατακτητών στην Ιταλία. […]

Ο αρχηγός τους στρατηγός Μίλβιτς είχε τη γενική κατεύθυνση των πολιτικών τους κινήσεων και είχε επίσης συνάψει στενές φιλίες με τον Μακρυγιάννη, με τον οποίο είχε κοινότητα ιδεών και δράσης.

Σις κινήσεις των Πολωνών τις ήξερε καλά στο τέλος του 1852, η οθωνική αστυνομία, καθώς και τις επαφές Μίλβιτς - Μακρυγιάννη. Και η κυβέρνηση, για ν‟ απαλλαγεί από τον Μακρυγιάννη, συνέλαβε το σχέδιο να τον εμπλέξει σε «συνωμοσία ανατροπής των καθεστώτων και δολοφονίας του βασιλέως» σε συνεργασία με ξένους και να τον θέσει έτσι εκτός πολιτικής μάχης.»39

Σα πράγματα όμως δεν πρέπει να ήταν ακριβώς έτσι. Σην περίοδο που εξετάζουμε, όπως βλέπουμε ξεφυλλίζοντας τις εφημερίδες της εποχής και όπως αναφέρθηκε και από τον τότε εισαγγελέα Αθηνών Ι. Συπάλδο στην κατάθεσή του για την υπόθεση του πυρομήλιου, η ελληνική Πολιτεία βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα μπαράζ «συνωμοσιών».

36 Εννοεί το φύλλο της «Εβδομάδας» στο οποίο πρωτοδημοσιεύτηκαν τα έγγραφα που αποδίδονταν στον τρατηγό Μίλβιτζ. 37 «Οράματα και Θάματα», Γ. Μακρυγιάννη 38 Γιώργου εφέρη, «Ένας Έλληνας - Ο Μακρυγιάννης», «Δοκιμές», τόμος Πρώτος, 1936-1947, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1981 39 Σάσου Βουρνά, «Ιστορία της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδας», Σόμος Α΄: 1821-1909, σελ. 381-382, Αθήνα, 1976


Μπαράζ συνωμοσιών

Δεν είχαν προλάβει να φύγουν απ‟ τον Πειραιά οι πρόσφυγες, όταν απεκαλύφθη μια άλλη συνωμοσία:

«Η ανάκρισις έφθασε ν‟ ανακαλύψη ότι τα περί καταργήσεως του υντάγματος ανώνυμα γράμματα, και τα φέροντα πλαστήν υπογραφήν του βασιλέως διατάγματα, σταλέντα υποκρυφίως εις τους σωματάρχας, εγράφησαν υπό τινός νέου, άλλοτε μαθητού του σχολείου των Ευελπίδων, και εσχάτως υπηρετούντος παρά τη υγειονομική επιτροπή. Παραβληθέντων τινων των ανωνύμων γραμμάτων με τα παρά τη ρηθείση επιτροπή υπό αυτού γεγραμμένα επίσημα έγγραφα, ευρέθη η ταυτότης του γραφικού χαρακτήρος. Ο νέος, όστις είχε λάβει διαβατήριον εξωτερικόν, και υπετίθετο αναχωρήσας, ευρέθη κεκρυμμένος εν τη οικία της εν Πειραιεί μητρός του, και συλληφθής απήχθη εις την ενταύθα φυλακήν του Μενδρεσέ.»40

τη συνέχεια, ο περιβόητος Μοίραρχος Ηλίας Πανάς καταμηνύει άλλους στρατιωτικούς, ως διοργανωτές στάσης κατά του Βασιλιά.

«Μόλις συνελήφθη ο νέος Λεωνίδας Βούλγαρης κατηγορούμενος, ότι ενήργει συνωμοσίαν κατά του συντάγματος, και ιδού άλλη πάλιν συνωμοσία κατά της ζωής του βασιλέως. σον γελοία θέλει αναφανή και η δευτέρα, ουδεμίαν περί τούτου έχουμεν αμφιβολία. Αλλ‟ ενώ η πρώτη έχει όλα τα χαρακτηριστικά παιδαριώδους έργου, η δευτέρα έχει και τι αποτρόπαιον, όχι διότι πρόκειται περί δολοφονίας του ηγεμόνος, ιδέας κακούργου, ήτις είμεθα βέβαιοι, εις ουδενός πολίτου κεφαλήν εισήλθεν, αλλά διότι η συνωμοσία αύτη δεν φαίνεται, παρ‟ ως επινοηθέν μέσον προς επίτευξιν υπουργικής μεταβολής. [...] Είμεθα μακράν του να ισχυρισθώμεν ότι οι καταμηνύσαντες τα της συνωμοσίας ταύτης δύω αξιωματικοί, έπλασαν επίτηδες την συνωμοσίαν ταύτην, πιστεύομεν μάλλον ότι και αυτοί ειλικρινώς επίστευσαν ότι επαπειλείται η ζωή του ηγεμόνος, και καταμηνύσαντες ηθέλησαν να προφυλάξωσιν αυτήν. [...]

Η περί της συνωμοσίας κατά της ζωής του βασιλέως διαταχθείσα δικαστική ανάκρισις εξακολουθεί. Αφού εξετάσθησαν οι καταμηνυταί, μοίραρχος κ. Ηλίας Πανάς και φροντιστής κ. Βαφιαδάκης, προυφυλακίσθη πρό δύω ημερών ο φαλαγγίτης Γεράσιμος Μεταξάς, και ως ήδη πληροφορούμεθα, προυφυλακίσθησαν σήμερον έτεροι δύω φαλαγγίται, των οποίων αγνοούμεν τ‟ όνομα. Εξετάσθησαν και ο δικηγόρος Φωραφάς, και έτερος πολίτης Δανιήλ»41

Διαδίδεται η φήμη για μια ακόμα αποτυχημένη συνωμοσία, για την Καθαρά Δευτέρα του 1852:

«Ήθελαν να κάμουν κίνημα την Καθαριά Δευτέρα έξω όπου συνάζεταν ο λαός πάντοτες, πλησίον μου, εις τις Κολώνες – ο Θεός νέκρωσε τα σκέδια τους:

40 «Ελπίς», 8/3/1852 41 «Ελπίς», 21/3/1852


43

έκαμεν μιαν νεροποντή κ φουρτούνα εκείνη την ημέρα, οπού δεν βγήκε κανένας έξω από το σπίτι του.»42

Σην ίδια περίοδο κυκλοφορεί μια άλλη φήμη:

«Παρά τα ανωτέρω όμως άδονται και διακωδωνίζονται εις την πόλιν, ότι εκ μέρους ενός των υπουργών εδόθη κατάλογος εις τον Βασιλέα, δι‟ ού καταγγέλλονται οι επισημότεροι άνδρες της Ελλάδος ως συνωμόται, ήτοι ο Κουντουριώτης, οι Μαυρομιχαλαίοι, ο Σζαβέλας, ο Κανάρης, ο Κρεστενίτης, ο Χύλλας, ο Σζούρτζ, εν ενί λόγω όλοι όσοι αντιπολιτεύονται την παρούσαν των πραγμάτων κατάστασιν και λέγουσι την σκάφην σκάφην και τα σύκα σύκα.»43

Ανάμεσα σε όλ‟ αυτά, «σκάει» και η υπόθεση του Μακρυγιάννη.

Η καταγγελία, η δίκη και η καταδίκη

«Ερχόμεθα ήδη εις ετέραν συνωμοσίαν, την υπό του δικηγόρου κ. τεφανίδου καταγγελθείσαν, περί της οποίας ενεργείται ήδη ανάκρισις. Ενομίσαμεν ότι ήτο έργον φρονήσεως να τηρηθή άκρα εχεμύθεια περί της υποθέσεως ταύτης, ώστε να εξακριβωθή η αλήθεια. Δυστυχώς το πράγμα ήλθεν εις γνώσιν του Κοινού, και τοιουτοτρόπως εματαιώθησαν οι προσπάθειαι εκείνων, οίτινες ειλικρινώς εζήτησαν αφ‟ ενός μεν να ληφθώσι τα πρόσφορα μέτρα, ίνα προληφθή πάν, τυχόν, σχεδιασθέν ανοσιούργημα κατά της ζωής του βασιλέως και της βασιλίσσης, αφ‟ ετέρου δε να μη εκληφθή η, τυχόν, φρενοβλάβεια, η αγυρτεία, ως συνωμοσία. Δεν μας επιτρέπεται πλέον να τηρήσωμεν σιωπήν, αφού η υπόθεσις εξήλθεν ήδη των ορίων της εχεμυθίας, εντός των οποίων, δια το συμφέρον της κοινωνίας, και της αληθείας, επεθυμήσαμεν να διέμενεν έτι επί ολίγας ημέρας.

Ο υποστράτηγος Μακρυγιάννης ανταμώσας το άββατον του Λαζάρου τον αξιότιμον δικηγόρον κ. τεφανίδην απέναντι της εκκλησίας «Καπνικαρέα», τον εσταμάτησε, τον επήρε κατά μέρος, και αφού τον ώρκισε, τω διεκοίνωσεν ότι την επιούσαν (25 Μαρτίου) ο βασιλεύς και η βασίλισσα φονεύονται. Ο κ. τεφανίδης εξεπλάγη δια την ανακοίνωσιν ταύτην, εζήτησεν ακριβεστέρας πληροφορίας, τας οποίας δεν ηθέλησε να τω δώση ο κ. Μακρυγιάννης. Εζήτησεν αυτάς και εν τη οικία του τελευταίου, όπου μετέβη μετ‟ ολίγας ώρας, αλλά την αυτήν αντέταξεν άρνησιν ο κ. Μακρυγιάννης, το εξηγριωμένον αυτού ύφος έφερε την βαθυτάτην εντύπωσιν εις τον κ. τεφανίδην, όστις ελθών εις το γραφείον μας εις αντάμωσιν του συντάκτου της Ελπίδος, κ. Λεβίδου, μετά του οποίου τον συνδέει ειλικρινεστάτη και αδελφικωτάτη αγάπη, τω διεβίβασε τα όσα τω είχεν είπει ο κ. Μακρυγιάννης. Εις τοιούτο άκουσμα εξεπλάγη ο κ. Λεβίδης, διότι εθεώρησε και αυτός τοιούτο ανουσιούργημα ως δολοφονίαν της πατρίδος. Επί πολλήν ώραν συζητήσαντες αμφότεροι τα υπό του κ. Μακρυγιάννη λεχθέντα, και θεωρήσαντες αυτά υπό όλας τας επόψεις, εσχημάτισαν την πεποίθησιν ή ότι είναι απλώς αγυρτεία εκ των συνεθισμένων αγυρτειών του κ.

42 «Οράματα και Θάματα», Ι. Μακρυγιάννη 43 «Αθηνά», 11/4/1852


Μακρυγιάννη, ή ότι ενυπάρχει εις Αθήνας συμμορία βαναύσων κακούργων, σχεδιαζόντων το ανοσιούργημα, ίνα φέρωσι δια της εκτελέσεώς του, την πόλιν εις πλήρη αναρχίαν, και ωφεληθώσι προς διαρπαγήν.

Ο κ. τεφανίδης υπέπεσεν εις μικρόν λάθος να μη ομολογήση προς τον κ. Λεβίδην, ότι περί της υποθέσεως ταύτης ωμίλησεν ήδη προς τον στενόν φίλον του κ. Υίλιππον Ιωάννου, ίνα ειδοποιήση τον βασιλέα, ως έχων ελευθέραν την είσοδον εις τ‟ ανάκτορα, με την ρητήν όμως παραγγελίαν να μη φανερώση το όνομά του. υνεφωνήθη μεταξύ του κ. τεφανίδου και του κ. Λεβίδου, α΄ να γενή πρόνοια, ώστε ειδοποιηθείσα να λάβη η κυβέρνησις τα πρόσφορα μέτρα, ίνα προφυλαχθώσιν ο βασιλεύς και η βασίλισσα κατά πάσης επιβουλής και β΄ να φροντίσωσιν αμφότεροι, έκαστος δι ών δυνηθή μέσων, ίνα ανιχνεύοντες εξακριβώσωσι την αλήθειαν, ώστε εί μεν ήναι αγυρτεία του Μακρυγιάννη, να μη ριφθή νέα ανησυχία μεταξύ των πολιτών, εί δε και υπάρχη πραγματικώς συμμορία κακούργων μελετώσα το ανοσιούργημα, να συλληφθώσιν ούτοι και να παραδοθώσιν εις χείρας της Δικαιοσύνης.

Ο αρμόδιος υπουργός ειδοποιήθη περί υπονοιών υπάρξεως συμμορίας κακούργων, τοιούτο μελετώσης ανοσιούργημα, ίνα λάβη τα αναγκαία μέτρα προφυλάξεως του βασιλέως και της βασιλίσσης κατά πάσης επιβουλής, αμφότεροι δε, ο τε κ. τεφανίδης και Λεβίδης ήρχισαν ιχνηλατούντες, όπως φθάσωσιν εις ανεύρεσιν της αληθείας. Δυστυχώς παρεβιάσθη, ως ανωτέρω είπομεν, η εχεμυθία και κατέστησε πλέον πάντη ματαίαν την ιδιωτικήν ενέργειαν. Ο κ. τεφανίδης έδειξεν εις την προκειμένην περίστασιν χαρακτήρα ανδρός αληθώς φιλοπάτριδος. Ουδέποτε πλησιάσας το κατώφλιον των ανακτόρων, ουδέποτε ζητήσας να αναμιχθή εις τα πράγματα της κυβερνήσεως, ζών εν ιδρώτι του προσώπου του δια της επιστήμης του, αντιπολιτευόμενος τα κατά καιρούς υπουργεία, εκ πεποιθήσεως, ότι ακολουθούσιν ολέθριον δια τα συμφέροντα του τόπου σύστημα, ελευθερόστομος, οίος πρέπει να ήναι ο αγαπών ειλικρινώς τας πολιτικάς ελευθερίας πολίτης, εθεώρησε, και δικαίως, την δολοφονίαν του ηγεμόνος ως δολοφονίαν του έθνους, και ως τίμιος πολίτης, ως φίλος της πατρίδος, αφ‟ ενός μεν εζήτησε την προφύλαξιν του βασιλέως και της βασιλίσσης κατά πάσης επιβουλής, αν τοιαύτη πραγματικώς εμελετάτο, αφ‟ ετέτρου προσεπάθησε ν‟ ανεύρη την αλήθειαν. Σο ότι δε ο κ. τεφανίδης έτυχε να έχη στενωτάτους φίλους και τον κ. Υίλιππον Ιωάννου και τον συντάκτην της Ελπίδος αποδεικνύει τρανώς την ορθήν κρίσιν του.»44

Να σημειώσουμε εδώ ότι το όνομα του δικηγόρου Ν. τεφανίδη δεν είναι η πρώτη φορά που το συναντάμε: Ήταν ένας από τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής που είχε συσταθεί για τη συλλογή χρημάτων για τους πρόσφυγες το 1849.

Βέβαια, εδώ ενδεχομένως να πρέπει να εισάγουμε και μια μεταγενέστερη άποψη για το πρόσωπο του τεφανίδη, τελείως αντίθετη από την αγιογραφία που του έφτιαξε ο φίλος του συντάκτης της Ελπίδας στο παραπάνω απόσπασμα:

«Για να κινήσουν το σατανικό σχέδιό τους οι εχθροί του Μακρυγιάννη βρήκαν ένα γνωστό φαύλο τύπο της νυκτερινής Αθηναϊκής ζωής και βωμολόχο πασίγνωστο στην πρωτεύουσα, τον δικηγόρο Ν. τεφανίδη, ο οποίος δέχτηκε να καταθέσει ότι ο Μακρυγιάννης του εμπιστεύθηκε ότι στις 25 Μαρτίου του 1852 θα

44 «Ελπίς», 12/4/1852


45

δολοφονούσε με ανθρώπους του το βασιλικό ζεύγος έξω από τον τότε μητροπολιτικό ναό της Αγίας Ειρήνης.»45

Σο πρώτο αποτέλεσμα αυτών των καταγγελιών του τεφανίδη ήταν να επιβληθεί κατ‟ οίκον περιορισμός στον Μακρυγιάννη:

«Σα συνωμοτικά ευρίσκονται και αυτά εις την αυτήν κατάστασιν. Εκτός δε του στρατηγού Μακρυγιάννη περιορισθέντος στενώς εν τη οικία του και φρουρουμένου εντός αυτής και εκτός υπό ενωμοτίας χωροφυλάκων ουδέν νεώτερον συνέβη εις την υπόθεσιν ταύτην.»46

τη συνέχεια ο Μακρυγιάννης οδηγείται στο τρατιωτικό Νοσοκομείο, στη σκιά της Ακρόπολης, φρουρούμενος συνεχώς, μέχρι τη δίκη του. Με τις πληγές του -τα «παράσημά» του από τον αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας- να τον βασανίζουν, με τους φίλους να τον έχουν εγκαταλείψει, πιο χωλομένος και πιο θυμωμένος από ποτέ, κάνει «πείσματα» στους διώκτες του:

«Σο μέλλον να δικάση τον υποστράτηγον κ. Μακρυγιάννην τρατιωτικόν Δικαστήριον συνεδρίασεν αρτίως, και τον κατηγορούμενον προσεκάλεσεν ενώπιόν του, όπως τω γνωστοποιήση την σύστασίν του και προσδιορισθή η ημέρα της δίκης. Αλλ‟ ο κ. Μακρυγιάννης δεν ηθέλησε να εξέλθη του στρατιωτικού νοσοκομείου, όπου υπάρχει νοσηλευόμενος, εί και αποσταλείσης αμάξης επίτηδες. «Θέλω, είπε, να εγγυηθώσιν αι τρεις Δυνάμεις υπέρ της ζωής μου, και τότε εξέρχομαι».

υγχωρητέος, αν ηναντιώθη, αν παρατείνη την λυπηράν αληθώς κατάστασίν του ένεκα φρενολογικών λόγων. Αν όμως μεσολαβή προσποίησις τις, οφείλομεν να συλληπηθώμεν επίσης τον άνθρωπον, ως μη κόπτοντα ούτως ή άλλως τον Γόρδιον καταστάντα δεσμόν της εναντίον του τρομεράς κατηγορίας. Σα κατ‟ αυτήν περίεργον είναι το Κοινόν να ακούση και να γνωρίση, ότε πάς άλλος, ως και ημείς, δεν εδυνήθημεν άχρι τούδε να σχηματίσωμεν ιδέαν οριστικήν περί του πιθανού ή μη, της ενοχής, δι‟ ήν ούτος κατηγορείται.»47

Ένα χρόνο μετά, στις 16 του Μάρτη του 1853, ξεκινάει η δίκη του, η οποία ολοκληρώθηκε την επόμενη μέρα.

«Φθες, 17 Μαρτίου, ετελείωσεν η δίκη του υποστρατήγου Μακρυγιάννη. Από πρωίας συνήχθη ακροατήριον πολυπληθές. Άμα έλαβον τας έδρας των οι δικασταί Σσαβέλας, Πρόεδρος, Κ. Δεληγιάννης και Α. Βλαχόπουλος, υποστράτηγοι, ο αντισυνταγματάρχης Αγγελίδης, οι Λοχαγοί Γενίσαρλης και Λάπας και εις έτερος, του οποίου το όνομα διαφεύγει ήδη την μνήμην ημών, όλοι επτά, ήρξατο η ανάπτυξις της κατηγορίας παρά του εισηγητού Σαγματάρχου Γιανετά. Παρών ήτο και ο επίτροπος του Βασιλέως Δ. Ρίζος, επιμελητής παρά τω Τπουργείω

45 Σάσου Βουρνά, «Ιστορία της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδας», Σόμος Α΄: 1821-1909, σελ. 381-382, Αθήνα, 1976 46 «Ελπίς», 18/4/1852 47 «Αιων», 18/2/1853


των τρατιωτικών. Σο σύνολον της κατηγορίας δεν ήτο τοσούτον επιθετικόν, μόνον δε παρετηρήθη ο παράδοξος ισχυρισμός του εισηγητού, ειπόντος, ότι τα αντίγραφα των μαρτυριών, όλων προερχομένων από μιας μόνης μαρτυρίας, της του Δικηγόρου τεφανίδου, ήσαν αξιοπιστοτέρα. Μετά την κατηγορίαν, η υπεράσπισις γενομένη παρά των δικηγόρων Δ. Μιτσάκη και . Σριανταφύλλη, του πρώτου αναπτύξαντος το πραγματικόν, του δε δευτέρου το νομικόν μέρος, απέδειξε το ανυπόστατον της συνωμοσίας, ως και ανύπαρκτον οιουδήποτε καθοσιώσεως εγκλήματος, όταν η κατηγορία γενομένη καθ‟ ενός και μόνου ατόμου, στηρίζεται επί της μαρτυρίας ενός και μόνου ατόμου.

Σο δικαστήριον, περί την ώραν 2 μ.μ. αποσυρθέν εις το δωμάτιον των διασκέψεων εξήλθε μετά πέντε λεπτά, καταδικάζον μεν εις θάνατον τον κατηγορούμενον δια ψήφων έξ εναντίον μιας αθωωτικής, παμψηφεί δε εκζητούν την πλήρη Βασιλικήν χάριν. Μετά τούτο, ο καταδικασθείς Ι. Μακρυγιάννης μετηνέχθη εις την φυλακήν του εντός του τρατιωτικού Νοσοκομείου, συνοδευόμενος υπό του Αντισυνταγματάρχου Αναργύρου, και των δύω Δικηγόρων του. Διερχόμενος δε τότε όπισθεν της Ακροπόλεως και ιδών την θέσιν εις ήν άλλοτε επληγώθη, πολεμών υπέρ της πατρίδος κατά των τυράννων αυτής, ήρχισε μετά καρδίας γενναίας έν τραγούδιον ηρωικόν μέχρι της φυλακής του, κινήσας εις την περιπαθεστέραν συναίσθησιν τους συνοδεύοντας αυτόν.

Εις την φυλακήν τον περιέμενον η ύζυγος και τα τέκνα του, δια να ασπασθώσι την δεξιάν του. Ο Μακρυγιάννης απέπεμψεν αυτά, λέγων ότι πρέπει να ευχαριστώνται μάλιστα διότι κατεδικάσθη αδίκως και διότι αποθνήσκει αφήνων μίαν κοινωνίαν, από την οποίαν προ πολλού απηλπίσθη.

Δεν δυνάμεθα δε να παρασιωπήσωμεν την αληθώς φρικτοτάτην εντύπωσιν, την οποίαν η απόφασις αύτη έκαμε προς όλους ανεξαιρέτως τους πολίτας της Καθέδρας.»48

Για την ιστορία, με παρέμβαση του παλιού του συναγωνιστή κατά τα Σριτοσεπτεμβριανά και μετέπειτα πολιτικού του αντιπάλου, Δημητρίου Καλλέργη, στα 1854 δόθηκε χάρη στον Μακρυγιάννη, ο οποίος επέστρεψε στο σπίτι του, στη σπηλιά που είχε στην αυλή του και στην οικογένειά του, μέχρι το θάνατό του.

υμπέρασμα;

χι, λοιπόν. Ο Μακρυγιάννης δεν καταδικάστηκε επειδή συνωμότησε με τον Μίλβιτς την ανατροπή της μοναρχίας.

Μπορεί ο ίδιος να λέει ότι τον κυνηγήσανε όταν έδιωξαν τον Μίλβιτς σα συνένοχό του, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε το εξής: Με την παραμικρή ευκαιρία και για τον πιο γελοίο λόγο, τα όργανα της τάξης επισκέπτονταν το σπίτι του Μακρυγιάννη και το έκαναν άνω κάτω, ψάχνοντάς το. Δεν ήταν απίθανο, μια τέτοια ακόμα επίσκεψη να έλαβε και στα πλαίσια των πολλών κατ‟ οίκον ερευνών, που είδαμε να αναφέρονται από τα δημοσιεύματα της 1ης και της 2ης Υλεβάρη του 1852.

48 «Αιών», 18/3/1853


47

Άλλωστε, λόγω και των φόβων όλων αυτών των ερευνών και των διώξεων, ο Μακρυγιάννης αναγκάζεται να κρύβει τα γραφτά του, τα Απομνημονεύματα και το Οράματα και Θάματα.

«Σα είχα τα ίδια γραμμένα εις τ‟ άλλο το ιστορικόν, κ‟ επειδήτις πάντοτες με κατατρέχουν, να μην ψάξουν το σπίτι μου κ τα βρουν, τα ξέκλησα από‟ κει κ τα βάνω σε τούτο»49

Αυτό όμως δε σημαίνει ότι οι κατηγορίες που αντιμετώπισε ο Μακρυγιάννης είχαν να κάνουν με τους Πολωνούς. Άλλωστε, πουθενά, ούτε από την μαρτυρία του φίλου του τεφανίδη εκδότη της «Ελπίδας», ούτε από τα ρεπορτάζ για τη δίκη προκύπτει κάποια σύνδεση των δύο υποθέσεων.

Αν τον συνδέει κάτι με τους Πολωνούς, αυτό είναι το εξής: πως και εκείνοι, έπεσε θύμα μιας άγριας εκδικητικής μανίας για τους λαϊκούς του αγώνες και το περήφανο πνεύμα του.

Από τόσες και τόσες συνωμοσίες και στάσεις και κινήματα, από τόσες έρευνες, καταγγελίες, εκθέσεις, ανακρίσεις, οι μόνοι που τιμωρήθηκαν ήταν ένας ξεμωραμένος -για τους συμπολίτες του- γεράκος και μια χούφτα ξεριζωμένοι και παροπλισμένοι πολεμιστές.

Σο δέντρο της συνταγματικής μοναρχίας που είχε βάλει κι ο Μακρυγιάννης το χέρι του για να φυτευτεί, ήταν αρρωστιάρικο και δεν άντεχε τα υγιή κλαριά. Σά „ριχνε στο χώμα. Δεν πειράζει. Σα πεσμένα κλαριά έβγαλαν ρίζες και σύντομα έπνιξαν το σάπιο οθωνικό δέντρο.

49 Οράματα και Θάματα


49

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Ι - Κεντρικά άρθρα εφημερίδων για την υπόθεση Μίλβιτς

1. «Αθηνά», 5/2/1852

(ημ.: Γράφτηκε πριν μαθευτεί ότι το Τπουργικό υμβούλιο αποφάσισε την απέλαση των Πολωνών)

Αντί παντός άλλου προγράμματος ή επισήμου πράξεως το υπουργείον ενόμισε καλόν να πράξη τι, όπερ να κάμη γνωστήν την γέννησιν και ύπαρξίν του εις το κοινόν, το οποίον από πολλού χρόνου συνείθισε ν‟ αδιαφορή διά πάσαν υπουργικήν μεταρρύθμισιν, πηγάζουσαν όχι από πηγής εθνικής, και ούσαν συνέχειαν του συστήματος, του καταπατήσαντος όλους τους πολιτικούς θεσμούς μας. Επειδή όμως αι καλαί πράξεις δεν πρέπει να

περιμένωνται από υπουργούς τοιούτους, καθιερώθη η καταδίωξις προς την αρετήν

και η βράβευσις προς την κακίαν. Εντεύθεν δε εγεννήθη η επάρατος άμμιλα τις να προσφέρη εις τον βωμόν της ασυνειδησίας και εκφαυλίσεως των ηθών μετά χαμερπούς και δουλοπρεπούς υποκλίσεως νέαν εκδούλευσιν προδοσίας και βλάβης των εθνικών συμφερόντων.

Αλλ‟ αφ‟ όλας τας τοιούτου είδους πράξεις η τελευταίον εις την πόλιν μας διαπραχθείσα υπερτέρα λογίζεται, και την χειρίστην, διά τούτο, επροξένησεν εντύπωσιν και η κοινωνία εξεφράσθη μετ‟ αγανακτήσεως κατά της απερισκεψίας των αρχόντων μας, οίτινες χωρίς να συλλογισθώσιν οποίων κακών και δυστυχημάτων γίνονται πρόξενοι εις την πατρίδα, παραγγέλουσιν εις τα τυφλά όργανά των να επιχειρίζωνται πράξεις, τας οποίας και οι θεσμοί μας εν γένει αποκρούουσι, και ο ορθός λόγος και το δίκαιον καταστιγματίζουσιν ως παρανόμους και ανθελληνικάς.

Δια του προλαβόντος φύλλου διελάβαμεν δι‟ ολίγων περί της νέας συνωμοσίας, την οποία εν τη μεγάλη αυτών σοφία οι άρχοντές μας επενόησαν τεκταινομένην εν τη καθέδρα του Βασιλείου. Και ούτω την πρωίαν της ά. Υεβρουαρίου, την παρελθούσαν Παρασκευήν, η εξουσία δια των επί της ανακρίσεως, των αστυνομικών υπαλλήλων και της χωροφυλακής κατέσχε τας οικίας των συμπολιτών μας Ν. Νέγρη, Αγάθ. Μπουγιουκλή, Δήμου Γεωργούλα


εμπόρου και του ατυχούς πρόσφυγος στρατηγού Πολλωνού Milbiss, προς δε και το σχολείον της ιππασίας και ξιφασκίας.

Σα ονόματα πάντων των ειρημένων απολαύουν καθαράς και αγνής υπολήψεως. Διότι ο μεν Νικόλαος Νέγρης, κληρονόμος όλων των αρετών και της κολοσσαίας περιουσίας του μακαρίτου πατρός του, αγαπάται παρά πάντων ως ο αγαθώτερος, χρηστοηθέστερος και τιμιώτερος νέος, όστις, ει και δυνάμενος δια της μεγάλης περιουσίας του να ζή εν τη αλλοδαπή ανέτως, επροτίμησε να συζήση εν τη νεωτέρα του πατρίδι, υπέρ ής ο μακαρίτης πατήρ του εμόχθησεν. Ούτος δε μόνος παρά πάντας τους άλλους διεκρίθη κατά το χριστιανικώτατον τούτο γνώρισμα, ότι τον πλούτον αυτού μετεχειρίσθη γενναίως και αφειδώς πάντοτε υπέρ των αναξιοπαθούντων και των οπωσδήποτε εκ τύχης ή εκ πολιτικών περιστάσεων εκπατρισθέντων και προσφυγόντων εις την Ελλάδα. θεν, τοιούτος ων, έτεινε χείρα βοηθείας και αντιλήψεως εις πάντας τους πρόσφυγας μετά την αποτυχίαν των επαναστάσεων του 1848 και 1849, και ιδίως εις τους Πολωνούς, όσοι έδειξαν πνεύμα φιλήσυχον, ειρηνικόν και ανενόχλητον. Και όταν οι συμπολίται ημών απέκαμαν συντρέχοντες δια συνεισφορών, μόνος ο κ. Νέγρης ήνοιξε το βαλάντιόν του και τοις εχορήγησεν όλα τα μέσα της αποκαταστάσεως, συντηρών αυτούς εκάστοτε δι‟ αδρών δαπανών. Προς τον σκοπόν δε τούτον περιποιούμενος την φιλοτιμίαν των ατυχών Πολωνών δια να μην φαίνεται, ότι δίκην επαίτου ούτοι λαμβάνουσι τα προς ζωάρκειάν των, κατέβαλε τα έξοδα της συστάσεως σχολείου ιππασίας, ένθα εξεπαιδεύθησαν περί το είδος τούτο αι πλείσται οικογένειαι των Αθηνών.

Ο δε Βουγιουκλής από του φθινοπώρου του 1850 επανελθών εκ Παρισίων εις την πατρίδα του, διάγει ειρηνικώτατα, χωρίς ουδ‟ είς αυτά τα τοπικά του να εμπλεχθή, και υποφέρει αλγεινώς, ως πάς ευαίσθητος πολίτης βλέπων την πατρίδα του υπό εν τοιούτον σύστημα πάσχουσαν.

Ο στρατηγός Πολωνός Mibliss καθ‟ όλην την τριετή αυτού διαμονήν εφέρθη ανώτερος παντός λόγου, μηδέποτε μηδαμώς εις τα εσωτερικά ημών αναμιχθείς και μηδέποτε δια της αυστηροτάτης πειθαρχίας προς τους υπ‟ αυτόν ολίγους, συγχωρήσας να προξενηθή το παραμικρότατον παράπονον, και κατά τας καθημερινάς πιστοποιήσεις του αστυνομικού τμήματος ούδ‟ εκ μέθης ή άλλης τινός περιστάσεως επήλθε ποτέ η ελάχιστη αταξία. Επί πάσι τούτοις ο ειρημένος στρατηγός είναι ο ευπροσηγορώτερος άνθρωπος υπό πάντων εν γένει, όσοι τον εγνώρισαν, αγαπώμενος και τιμώμενος.

Σούτων ούτως εχόντων, η κυβέρνησίς μας, ήτις πρό πολλού ρυμουλκείται όπισθεν των πρεσβειών τινων Δυνάμεων προς βάλην και δυσφημίαν της Ελλάδος, ενόμισεν ότι προσφέρει εκδούλευσιν την πρέπουσαν εις την γεννήσασαν αυτήν διπλωματικήν επιρροήν, και ούτως εζήτει αφορμήν τινα δια να δείξη την ικανότητά της προς τα ατυχή θύματα της ελευθερίας. θεν, επειδή των ειρημένων προσφύγων η διαγωγή δεν παρείχε λαβήν τινά, εβλήθησαν εις ενέργειαν τα αγαπητά προς τους άρχοντάς μας μέτρα της κατασκοπίας. Παρενδεδυμένοι λοιπόν της εξουσίας άνθρωποι, χωροφύλακες, αστυνομικοί κλητήρες και άλλοι επολιόρκουν κατά πάσαν νύκτα τάς οικίας των περί ων ο λόγος, και μάλιστα την του Νέγρη, σημειούντες πάντας τους εισερχομένους και εξερχομένους, και πρό πάντων τον Αγάθωνα Βουγιουκλήν, παρακολουθούμενον μέχρι της οικίας του την νύκτα υπό ενός μετημφιεσμένου χωροφύλακος.

Αλλά τα έως του βαθμού τούτου ανδραγαθήματα της εξουσίας ήσαν ανεπαρκή, και την πρωίαν της πρώτης του παρόντος μηνός (αφού δι‟ όλης της νυκτός όλη η ένοπλος δύναμις ευρίσκετο εις κίνησην) πολιορκούνται αι οικίαι των ειρημένων, το σχολείον της ιππασίας και ξιφασκίας και η οικία του εντιμοτέρου και ειρηνικωτέρου εμπόρου Δήμου Γεωργούλα, διότι συνέπεσεν ούτος να ήναι συγγενής προς τον Αγάθωνα Βουγιουκλήν. Άρχεται αυστηρά κατ‟ οίκον έρευνα, αλλά δεν ευρίσκεται τι ποτέ επιλήψιμον. Μολοντούτο δια να κορέσουν τα πάθη των αφαιρούσιν από μεν την οικίαν του Νέγρη προκήρυξιν τινα


51

του μακαρίτου πατρός του, γενομένην προς τους Έλληνας επί της επαναστάσεως, εις δε την του Βουγιουκλή τα άρθρα όσα εν Παρισσίοις έγραψε και κατεχώρησε εις τας γαλλικάς εφημερίδας περί της Ελλάδος, και εις την του στρατηγού Πολωνού κατέσχον το μητρώον του στρατού όν περ ούτος πολλάκις διεύθυνεν εις διαφόρους μάχας. Δεν ηρκέσθησαν όμως ούτε έως εδώ, αλλ‟ επλανήθησαν υπό τινός κακού δαίμονος να καταστρέψουν το σχολείον της ιππασίας και ξιφασκίας επί τω αλόγω λόγω μη, τυχόν, είν‟ εγκεχωσμένα πυροβόλα όπλα και πολεμοφόδια. Και εντεύθεν ανέσκαψαν άρδην όλο το οικοδόμημα.

Μεθ‟ όλα ταύτα συμβούλιον συνεκρότησαν οι υπουργοί μας, αφού εξ‟ όλων των γελοίων ερευνών των δεν ανεκαλύφθη, ως ήτον επόμενον, ουδέν, δια ν‟ απομακρύνουν εντεύθεν τους δυστυχείς ολίγους πρόσφυγας, οίτινες πρόξενοι ωφελειών πολλών εγένοντο, και μηδεμιάς βλάβης ή ζημίας, εφ‟ όσον παρ‟ ημίν διαμένουσι, και τούτο διότι ούτως έδοξε ταις πρεσβείαις τινων δυνάμεων. Αλλ‟ ως επληροφορήθημεν η υπόθεσις αύτη επανειλημμένως εφέρθη ενώπιον του υπουργικού συμβουλίου, και ένεκα της διαφωνίας των μελών του, επιμενόντων εις την απομπομπήν των, δεν απεφασίσθη ακόμη τίποτε.

Δεν εκτεινόμεθα πολύ σήμερον, περιμένοντες να ίδωμεν οριστικώς την διαγωγήν του υπουργείου μας, αν τω όντι τούτο δεν προοιωνίση την γέννησίν του με την ανθελληνικήν ταύτην πράξιν, το ν‟ αρνηθή άσυλον είς ευαρίθμους πρόσφυγας, διότι μεγαλείτερον αίσχος δεν δύναται να προσαφθή εις την Ελλάδαν αυτόνομον, ανεξάρτητον και συνταγματικώς κυβερνωμένην ή να γένη τυφλόν όργανον μιας πολεμίας ανέκαθεν κατά του ελληνισμού πολιτικής. Και οπότε προσέτι ο Κριζώτης ού μακράν της Ελλάδος ξενίζεται από την δύναμιν εκείνην, καθ‟ ής επήρεν όπλα υπέρ της αυτονομίας της πατρίδος του.

Επέχομεν ίνα μη χειροτερεύσωμεν την τύχην των δυστυχών Πολωνών, επιφυλαττόμενοι ν‟ αναπτυχθώμεν εφεξής πλατύτερον. Δεν δυνάμεθα όμως να μην εκφράσωμεν από τούδε και την λύπην μας, ότι οι υπουργοί ηδύναντο δικαιωματικώς να λάβουν οιαδήποτε ήθελαν διοικητικά μέτρα επί τους ειρημένους, ή και να απομακρύνουν ολοτελώς του ελληνικού εδάφους, αφού το αίσθημα της φιλανθρωπίας δεν υπερίσχυσεν εις αυτούς, ουδέποτε όμως είχον και το δικαίωμα να προσβάλωσι την αδιαφιλονείκητον υπόληψιν ούτε του αγαθού Νέγρη, ούτε άλλου τινός, του να διαδόσουν κατ‟ αρχάς, ότι πρόκειται περί ανακαλύψεως κιβδήλων χαρτονομισμάτων. Διότι αν οι υπουργοί αδιαφορούν και δεν φείδονται της υπολήψεώς των, εκείνοι όμως, οίτινες και ως εκ της ανατροφής των και ως εκ της κοινωνικής των θέσεως συνείθισαν να ζώσιν εναρέτως και θεαρέστως αισθάνονται επαισθητώς και τας ελαχίστας προσβολάς. Επίσης δεν προξενεί την τιμήν εις τον νυν υπουργόν του πολέμου να διαδώση ότι οι δέκα ή δώδεκα δυστυχείς Πολωνοί παραγνωρίσαντες το καθήκον της φιλοξενίας διενοήθησαν την ανατροπήν της ελληνικής κυβερνήσεως.


2. «Ανατολή», 12/2/1852

Οι δυστυχείς Πολωνοί, τα γενναία ταύτα θύματα αισχρού και βάρβαρου απολυτισμού, τα οποία μετά τοσαύτης προθυμίας και περιπαθείας υπεδέχθη και περιέθαλψε το ελληνικόν έθνος, δεν διατελούσι πλέον υπό την σκέπην της φιλοξενίας αυτού. Αντεθνική και επίβουλος Κυβέρνησις, ξένους υπηρετούσα σκοπούς, ξένης χαμερπούς εκδικήσεως γινομένη όργανον, μετά μεγάλου κρότου αναμοχλεύσασα άπαν το παρελθόν όπως ανεύρη εν αυτώ αιτίαν τινά κατά των δυστυχών τούτων ξένων, οίτινες την πλέον φιλήσυχον έδειξαν διαγωγήν κατά την εν Ελλάδι διαμονήν των, επιεικώς φερομένη ως κακούργους απεδίωξεν αυτούς της ελληνικής γης εναντίον της προφανούς υπέρ αυτών συμπαθείας του έθνους, εναντίον της ιστορίας της Ελλάδος,

ήτις υπήρξε πάντοτε το ιερόν άσυλον των καταδιωκομένων

μαρτύρων της ελευθερίας.

Δεν ήρκεσαν λοιπόν αι τοσαύται και τηλικαύται παρανομίαι της Κυβερνήσεως, δεν ήρκεσεν ο υπόκωφος και ακατάπαυστος αυτής πόλεμος κατά του έθνους, δεν ήρκεσεν η προφανής παραμέλησις και αντίδρασις κατά των πολυτιμωτέρων συμφερόντων υπέρ ξένων αιωνίων και αδιαλλάκτων ημών εχθρών, δεν ήρκεσεν η αναιδεστέρα προπηλάκησις των ελευθεριών μας, δεν ήρκεσεν η βανδαλικωτέρα κατεπάτησις και προσβολή της περιουσίας, της τιμής και αυτής της ζωής των πολιτών εκ μέρους ληστρικής Κυβερνήσεως, δεν ήρκεσεν η διαφθορά, ήτις κατέκλυσε την Ελλάδα, πνίξασα πάσαν πολιτικήν αρετήν, δεν ήρκεσαν ταύτα πάντα, εχρειάσθη, δια να καταπεισθώσιν οι πάντες και αυτοί οι δυσπιστώτεροι των ξένων ότι η ελληνική Κυβέρνησις μόνην αποστολήν έχει ν‟ αντιπράττη παντοιοτρόπως κατά του έθνους, εχρειάσθη να πληρωθή μέχρι στεφάνης το ποτήριον της τοιαύτης αντιδράσεως, εχρειάσθη να εκθέση αυτή απέναντι της Ευρώπης με τον χαμερπέστερον και ανοσιώτερον τρόπον και αυτήν ημών την εθνικήν τιμήν, την πρωτίστην και πολύτιμον ταύτην αρετήν του Ελληνικού έθνους, την οποίαν ακμαίαν διετήρησεν εις τα όρη, και κατ‟ αυτήν την στυγεράν αυτού δουλείαν. Ώ! Μετ‟ αγανακτήσεως, μετ‟ αγανακτήσεως βαθείας αποκρούομεν εν ονόματι του έθνους το αίσχος, με το οποίον επεχείρησαν να το περιβάλωσι, και το οποίον


53

θέλει καλύπτει τα μέτωπα εκείνων μόνων, οίτινες ενήργησαν την αισχράν ταύτην πράξιν, πνίξαντες εν εαυτοίς πάν αίσθημα ελληνικόν, πάσαν αρετήν ελληνικήν.

Η Κυβέρνησις, συναισθανόμενη την βαρείαν ευθύνην, την οποίαν διά της ανοσίου ταύτης πράξεως ανελάμβανεν απέναντι του έθνους και της Ευρώπης, επεχείρησε να περιβάλη αυτήν με τον τύπον της νομιμότητος, μηδ‟ αυτής φεισθείσα της υπολήψεως των εξορισθέντων ξένων, τούς όποιους ηθέλησε ν' απόδειξη δι' εγγράφων ως συνομώσαντας δήθεν κατά των καθεστώτων αλλ' ή κοινή γνώμη δεν ηπατήθη βεβαίως εκ της προσωπίδος, υπό την οποίαν ηθέλησε να καλύψη την αισχρότητα αυτής η Κυβέρνησις. Πάντα τα έγγραφα ταύτα, τα οποία προτείνει προς δικαιολόγησιν αυτής εγένοντο εν άλλω τόπω και εν άλλω χρόνω. Οποίαν δε δικαιοδοσίαν, ερωτώμεν τον ευσυνείδητον και νομομαθή υπουργόν της Δικαιοσύνης κ. Προβιλέγιον, οποίαν δικαιοδοσίαν έχει η Ελληνική Κυβέρνησις επί λόγων και πράξεων εκτός της επικρατείας αυτής υπό ξένων γενομένων; Ο στρατηγός Μίλβιτζ, ενεργητικώτατον λαβών μέρος εις τον υπέρ ανεξαρτησίας ιερόν αγώνα των Ούγγρων και Ιταλών, έγραψε βεβαίως και προκηρύξεις προς τάς λαβικάς φυλάς, είχε το πολιτικόν αυτού σχέδιον, το οποίον ήθελε να πραγματοποίηση διά του πολέμου, διέδοσεν, αν θέλετε, και ψευδείς φήμας περί των προς αυτόν ευνοϊκών διαθέσεων ταύτης ή εκείνης της Κυβερνήσεως, τούτων ή εκείνων των σημαντικών προσώπων. Σαύτα πάντα ήσαν αναγκαία προς εκπλήρωσιν του μεγάλου έργου όπερ ανέλαβεν. Αλλά δεν είνε προς Θεού! γελοίον, αν όχι άλλο τι, να έλθη μετά ταύτα ή ελληνική Κυβέρνησις, ήτις εδέχθη ή τουλάχιστον ηνέχθη αυτόν επί τοσούτον χρόνον διαμένοντα εντός της επικρατείας αυτής, και να τω είπη: «υνώμοσας κατά των καθεστώτων, διότι έγραψας στασιαστικήν προκήρυξιν προς τάς λαβικάς φυλάς, συνώμοσας κατά των καθεστώτων, διότι διέδοσας ψευδείς φήμας εις τον στρατόν σου δια να τον ενθαρρύνης. υνώμωσας κατά των καθεστώτων διότι εφρόνεις, έλεγες και ενήργεις υπέρ της απελευθερώσεως της μεγάλης ελληνικής φυλής!!!» Μη γίνεσθε άνθρωποι γελοίοι, θέλοντες να διαστρέψητε την αλήθειαν, και να δικαιολογήσητε τ' αδικαιολόγητα. Μη ανακυκάτε το ένδοξον παρελθόν των θυμάτων σας. Μήτε άξιοι είσθε μήτε δικαιοδοσίαν έχετε να εξετάσητε αυτό. Προτείνατε, προτείνατε, αν δύνασθε, μίαν μόνην πράξιν των δυστυχών ξένων, γενομένην κατά την έν Ελλάδι διαμονήν των, και παρέχουσαν την ελαχίστην υπόνοιαν περί συνομωσίας αυτών κατά των καθεστώτων της Ελλάδος. Αλλά δεν θέλετε εύρει καμμίαν. υναισθανόμενοι την ιερότητα της φιλοξενίας, ουδόλως ανεμιγνύοντο ούτοι εις τα άθλια ημών πολιτικά πράγματα, καραδοκούντες μόνον την στιγμήν, καθ' ήν έμελλον να τρέξωσι και πάλιν προς εκπλήρωσιν του μεγάλου και ιερού αυτών σκοπού, υπέρ του οποίου αφιέρωσαν και την ευδαιμονίαν και την ζωήν αυτών. Αλλ‟ ας προβώμεν περαιτέρω. Ας υποθέσωμεν διά μίαν στιγμήν, ότι ή Κυβέρνησις οίκοθεν συνέλαβε σπουδαίας υπονοίας περί της ενταύθα διαγωγής των προσφύγων Πολωνών, και ότι ή γενομένη ανάκρισις ισχυροποίησε τας υπονοίας ταύτης. Οι πρόσφυγες ούτοι, τοιαύτην τεκταίνοντες συνωμοσίαν, είχον βεβαίως έν Αθήναις, και πολλούς των Ελλήνων συνενόχους. Άλλως η τοιαύτη συνομωσία ήθελεν είσθαι γελοία. Εάν η Κυβέρνησις ωρμάτο από της επιθυμίας του να ενεργήση νομίμως εκτός πάσης εξωτερικής επηρρείας, τι ώφειλε να πράξη; Να εισαγάγη εις δίκην τούς πρόσφυγας, οίτινες παρεβίασαν το δοθέν αυτοίς άσυλον, και πρό πάντων τούς πολίτας Έλληνας, οίτινες συνώμοσαν κατά της ιδίας αυτών Πατρίδος. Ούτω δε οι κατηγορούμενοι υπερασπιζόμενοι ήθελον εκθέσει τάς περιστάσεις και τάς αίτιας, εν αίς και δι‟ άς ωμίλησαν ή έπραξαν ούτω, και διά της εξετάσεως και της επί δικαστηρίου συζητήσεως ήθελεν ανακαλυφθή η αλήθεια, και ήθελεν απέλθει δικαία και εύλογος ή τιμωρία των ενόχων. Αλλ‟ όχι! το υπουργείον εξορίζει τούς πρόσφυγας, οίτινες ηδύναντο να δώσωσι σπουδαίας διασαφήσεις επί των παρουσιαζομένων έγγραφων, παύει την ανάκρισιν και την φοβεράν δημοσιότητα της δικαστικής αρχής, καλύπτει την αλήθειαν, και έπειτα με την πλέον ανεξήγητον τόλμην εμφανίζεται ενώπιον του Κοινού, θέλον να δικαιολόγηση δια πραγμάτων, ως λέγει, δι‟ εγγράφων την αισχροτέραν των πράξεων, την οποίαν μάλιστα αποκαλεί ΕΠΙΕΙΚΕΙΑΝ!!! Αί, Κύριοι υπουργοί! Η επιείκεια εις τοιαύτην κρίσιμον


περίστασιν είνε ή μιαρά προδοσία, ή αισχρά υποκρισία και δολιότης, οποία είνε κατά την προκειμένην περίστασιν.

Αλλ‟ αφίνοντες το υπουργείον, το οποίον ενήργησε σύμφωνα με την αποστολήν αυτού, αναφέρομεν τον λόγον προς την Βουλήν των αντιπροσώπων, ήτις μέλλει ν‟ αποφανθή επί του σπουδαιωτάτου τούτου αντικειμένου. Αφού ηνέχθητε, Κύριοι αντιπρόσωποι, προπηλακιζομένας τας ελευθερίας μας, καταπατούμενα τα ιερώτερα των δικαιωμάτων μας, διαχεομένην πανταχού και εκ προθέσεως την διαφθοράν αφού ηνέχθητε παραμελούμενα τα πολυτιμώτερα των συμφερόντων του έθνους, ληστευομένην βανδαλικώς την περιουσίαν και την ζωήν των πολιτών, εφαρμοζομένας κατ‟ αυτών τας βασάνους και τας μάστιγας του Μεσσαιώνος, αφού ηνέχθητε τοσαύτην αγυρτείαν, τοσαύτην παραλυσίαν, τοσαύτην εξαχρείωσιν δεν εξηντλήθη τέλος πάντων η παράδοξος υπομονή σας; Δεν θέλετε υψώσει μίαν στιγμήν αγέρωχον μέτωπον κατά του αισχρού συστήματος, το οποίον καταπατεί ήδη και αυτό το ιερώτατον των δικαιωμάτων μας, την τιμήν, την υπόληψιν της δυστυχούς ημών Πατρίδος; Εάν εσίγησεν εις τάς καρδίας ημών το ιερόν αίσθημα του πατριωτισμού και της εθνικής αξιοπρεπείας, δεν κινεί καν αυτήν το ευτελές αίσθημα του αμέσου και προσωπικού συμφέροντος; Δεν συναισθάνεσθε, ότι κοιμώμενοι ησύχως τον ύπνον της διαφθοράς, καταρρέοντος πανταχόθεν του πολιτικού ημών οικοδομήματος, δημιουργείτε με τας ιδίας ημών χείρας ημέρας δουλείας, ημέρας φρικώδεις και κακοδαίμονας διά τα τέκνα ημών, τα οποία θέλουσι σας κατορασθή δικαίως μίαν ημέραν δια την ελεεινήν κατάστασιν, την οποίαν τοίς εκληροδοτήσατε; Εν ονόματι της πασχούσης Πατρίδος, το μέτωπο της οποίας ουδέποτε εκηλιδώθη υπό του αίσχους, εγερθήτε άπαξ άνθρωποι από τον λήθαργον της διαφθοράς, εις όν μέχρι τούδε διατελείτε. Αποκρούσατε από του πολιτικού βήματος και ενώπιον της Ευρώπης, αποκρούσατε με όλας υμών τάς δυνάμεις την ύβριν, το αίσχος, το οποίον ηθέλησαν να περιάψωσιν εις το έθνος διά της αισχροτέρας των πράξεων, τας οποίας ενήργησε ποτέ Κυβέρνησις έν Ελλάδι. Είπατε παρρησία και μετά θάρρους ότι δεν έχετε εμπιστοσύνην εις τοιούτον ξένον και επίβουλον σύστημα, το όποιον δυσφημίζει και διαφθείρει την ωραίαν ημών Πατρίδα. Σι φοβείσθε; Έχετε υπέρ υμών το δίκαιον, την υγιή μερίδα του έθνους, τον ανεξάρτητον τύπον, την κοινήν γνώμην της Ευρώπης, είσθε παντοδύναμοι. Η θέλησις μόνον ελλείπει. Μέχρι τούδε κατεδικάσατε τον ανεξάρτητον τύπον να θρηνή γοερώς, ως άλλος Ιερεμίας, επί της πολιτικής διαφθοράς, ήτις καταβιβρώσκει τα σπλάγχνα της Πατρίδος. Δεν θέλετε δώσει εις αυτόν αιτίαν να διασαλπίση και μίαν αγαθήν, μιαν αξιέπαινον πράξιν εις την Ευρώπην, εις το έθνος, εις τους λοιπούς ημών αδελφούς τέλος πάντων, οίτινες, απωλέσαντες πάσαν ελπίδα σωτηρίας, καταρώνται την ημέραν της γεννήσεως αυτών;

εις δε γενναίοι μάρτυρες της πολυπαθούς ελευθερίας απέλθετε εν ειρήνη εις τον ευδαίμονα εκείνον τόπον, ένθα απεχώρησε προς καιρόν η πανταχόθεν διωκομένη ελευθερία. Η Ελλάς, ήτις μετά τοσαύτης περιπαθείας σας εδέχθη εις τας αγκάλας αυτής και σας περιέθαλψε, μετά δακρύων ήδη σάς αποχαιρετά καταδιωκομένους υπό του απολυτισμού. Τποφέρετε μετά θάρρους τάς σκληράς καταδιώξεις του τέρατος τούτου, ενθυμούμενοι ότι είνε ευτυχής ό θνητός εκείνος όστις πάσχει υπέρ της πατρίδος, υπέρ της ανθρωπότητος. Δεν θέλει διαρκέσει επί πολύ ή νεκρική αύτη κατάστασις της Ευρώπης. Δεν θέλει βραδύνει ν‟ ανατείλη η λαμπρά, η ένδοξος, η ευδαίμων εκείνη ήμερα, καθ‟ ήν ο τόσον θρασύς ήδη απολυτισμός θέλει κατατροπωθή εντελώς υπό της ιεράς ελευθερίας, ήτις θέλει εξαγιάσει και ανταμείψει τότε τους υπέρ αυτής αγώνας και κινδύνους υμών.

ΘΑΡΡΟ, ΕΛΠΙ.


55

3. «Εφημερίς του Λαού», 13/2/1852

Η Κυβέρνησίς μας, διά της αγαπητής εφημερίδος της, εδημοσίευσε τρία έγγραφα, αποδιδόμενα υπ‟ αυτής εις τον κατ‟ αυτάς έξ Αθηνών διωχθέντα Πολωνόν στρατηγόν Μίλβιτς.

Σα έγγραφα ταύτα είναι γνήσια; Ο Κύριος μόνος το γινώσκει, διότι ουδεμία δικαστική ανάκρισις περί αυτών εγένετο. , τι δε δικαστικώς δεν αποδειχθή βέβαιον, δεν είναι βέβαιον. Πιθανώς δε δεν είναι γνήσια. Διότι αν ήσαν γνήσια, διατί η Κυβέρνησις δεν εβεβαίωσε την γνησιότητά

των δικαστικώς; Διατί η δικαστική εξουσία απεσύρθη, νίπτουσα τας χείρας της και λέγουσα προς τους

υπουργούς: «Αθώα ειμί από του αίματος του δικαίου. Τμείς όψεσθε;»

Εις ποίαν δε γλώσσαν τα έγγραφα ταύτα είναι γεγραμμένα; Άδηλον, διότι η Κυβέρνησις ουδέν δια της εφημερίδος της λέγει.

Πού δε και πότε τα έγγραφα ταύτα εγράφησαν; Άδηλον και τούτο, διότι κατά το λέγειν της Κυβερνήσεως ούτε χρονολογία επ‟ αυτών φαίνεται, ούτε ο τόπος της εκδόσεως. Και διατί; Κατά το λέγειν ωσαύτως της Κυβερνήσεως, ο στρατηγός Μίλβιτς άφησεν αχρονολόγητα τα έγγραφά του, και ουδέ τον τόπον της εκδόσεώς των εσημείωσε, δια να μη ανακαλυφθή η συνωμοσία του η φοβερά και μεγάλη. Και μ‟ όλα ταύτα η Κυβέρνησίς μας, και χωρίς της ελαχίστης δυσκολίας, εκ της απλής των έγγραφων αναγνώσεως κατενόησε, και χωρίς δισταγμού τινός διαβεβαιοί, ότι τα έγγραφα ταύτα εγράφησαν έξ Ελλάδος πρό χρόνου μικρού.

Οπόση και οποία μωρία! Ο στρατηγός Μίλβιτς αφ‟ ενός μεν δεν διστάζει ποσώς και να υπογράψη, και να σφραγίση, και να εκδώση τα μυστικά έγγραφά του επί χάρτου ενσήμου, και να υποδείξη σαφώς το πόθεν αυτά εξεδόθησαν, αφ‟ ετέρου όμως φοβείται να σημειώση επ‟ αυτών τον τόπον και τον χρόνον της εκδόσεώς των!

Ή ο στρατηγός Μίλβιτς είναι ο πρώτος των μωρών, ή οι διώκται του, και επί τη υποθέσει ότι τα περί ών ο λόγος έγγραφα είναι γνήσια, εξήλειψαν απ‟ αυτών και τον τόπον της εκδόσεως και την χρονολογίαν.

Σίς όμως παρέδωκε τα πολυθρύλλητα αυτά έγγραφα εις της Κυβερνήσεώς μας τας χείρας, και πότε;

Η Κυβέρνησις δεν λέγει πόθεν τα έλαβεν, ομολογεί όμως, ότι τα έλαβε πρό χρόνου.

Αλλ‟ ιδού και άλλη απορία. Αφ‟ ού προ χρόνου η Κυβέρνησίς μας έλαβε τα έγγραφα, διατί δεν ενήργησεν αμέσως ανακρίσεις, αλλ‟ άφησε και παρήλθε καιρός, αλλ‟ άφησε και εύρον οι ένοχοι ευκαιρίαν να κρύψωσι της μεγάλης ενοχής των τα τεκμήρια;


Ή η Κυβέρνησίς μας ούκ οίδε τι πράττει, ή ψεύδεται. Εν τούτοις κοινολογείται, ότι μία πρεσβεία ξένη μετεβίβασεν εις την Κυβέρνησίν μας του Μίλβιτς τα απόκρυφα έγγραφα.

Προς τίνας δε ο Μίλβιτς έγραφε;

Σα έγγραφα ρητώς δεν αναφέρουσι, και η Κυβέρνησίς μας σιωπά. Εκ του κειμένου όμως των εγγράφων καταφαίνεται, ότι οι προς ούς ο Μίλβιτς έγραφεν είναι μεν υπήκοοι της Σουρκίας, διότι λέγει προς αυτούς: «Είσθε δούλοι της Σουρκίας». Δεν είναι όμως Έλληνες, διότι κατωτέρω λέγει προς αυτούς τα εξής:

«είς είσθε είς κλόνος δένδρου, το οποίον θέλω ονομάσει μεγάλην Ανατολήν. Σα άλλα μέρη του δένδρου τούτου είναι η ελευθέρα Ελλάς και η δούλη Ελλάς (τουτέστιν η Μακεδονία, η Ήπειρος, η Θεσσαλία και αι διάφοροι νήσοι, η Βουλγαρία, η ερβία, τουρκική Κροατία, η Ερτσεγοβίνα, η Αλβανία και αι ηγεμονίαι της Μολδοβλαχίας). Βλέπετε λοιπόν καλώς, ότι συνεπεία του σχηματισμού τούτου της Ανατολής δεν δύναται να υπάρξη άλλη Κυβέρνησις, εί μη η ομοσπονδιακή, τουτέστι η ομοσπονδιακή δημοκρατία, εις την οποίαν πάσα εθνικότης υπάρχει ανεγνωρισμένη, και επομένως θέλει έχει τα πολιτικά και αστυκά αυτής δικαιώματα. Αλλά πάντοτε θέλει υπάρχει μεταξύ των διαφόρων μερών αλληλεγγύησις δι‟ όλα τα αφορώντα την ανεξαρτησίαν της Ανατολής, την ευημερίαν και το εμπόριον. Δια του διοργανισμού τούτου της ομοσπονδιακής δημοκρατίας, πάσα εθνικότης θέλει τηρήσει την γλώσσαν της, την θρησκείαν και τα ήθη, και τα τελευταία θέλουσι προοδεύσει δια των ευεργετημάτων του πολιτισμού και της ευτυχίας ενός εκάστου.»

Ο ειρημένος παράγραφος των εγγράφων του Μίλβιτς είναι ούτως ειπείν το εκχύλισμα των σχεδίων του, διότι εν ολίγοις περιέχει την ανακεφαλαίωσιν όλων των πολιτικών του θεωριών, εφ‟ ών θεμελιούται η μεγάλη αυτού συνωμοσία. Είναι δε περίεργος ο εν αυτώ περιεχόμενος ορισμός της δούλης Ελλάδος. Διότι, κατά τον Μίλβιτς, η δούλη Ελλάς περιλαμβάνει όλην την ευρωπαϊκήν Σουρκίαν, της Βοσνίας και της Θράκης μόνων εξαιρουμένων, τας οποίας ο γράφων παραλείπει.

Εντεύθεν δε συνάγεται, ότι ο Μίλβιτς, ή προς τους Βοσνιακούς ή προς τους Θράκας έγραφεν. Αλλ‟ αφ‟ ού κατά τον Μίλβιτς και η τουρκική Κροατία μέρος της δούλης Ελλάδος αποτελεί, κατά μείζονα λόγον η Βοσνία, εξαιρέτως δε η Θράκη εις την δούλην Ελλάδα ανήκουσιν. Είναι δε βέβαιον, ότι ο Μίλβιτς δεν έγραφε προς τους Θράκας, διότι την Θράκην κατοικούσιν Έλληνες και Σούρκοι. Σου Μίλβιτς δε τα έγγραφα απευθύνονται προς Φριστιανούς μη Έλληνας.

Ο Μίλβιτς λοιπόν ή προς τους Βοσνιακούς έγραφεν, ή προς τον Διάβολον αυτόν. Διότι αφ‟ ού εξαιρέση τις την δούλην Ελλάδα, όπως ο Μίλβιτς την εννοεί, άλλος κλόνος δένδρου επί της ευρωπαϊκής Σουρκίας δεν μένει, ειμή η Βοσνία.

Αλλ‟ εις τα έγγραφα του Μίλβιτς, τα υπό της Κυβερνήσεως δημοσιευθέντα, περιέχονται προς τοις άλλοις και τα εξής.

«Ο πολιτισμός προξενεί έν μέγα ευεργέτημα, το αλληλέγγυον μεταξύ των πολιτών και των λαών. Σο σύστημα της δουλείας του Αριστοτέλους αφανίζεται δια πάντα. Αι ιδέαι του Κάτωνος και του Βύρρωνος περί της αρχής του προνομίου των τάξεων της κοινωνίας και της αιωνίου και θείας διατηρήσεως αυτού επί της γης χάνουσι βαθμηδόν την ισχύν των, και εν τάχει θέλουσιν εξαλειφθή από τον κόσμον.»

Δια τους Βοσνιακούς όμως, του Αριστοτέλους, του Κάτωνος και του Βύρωνος αι ιδέαι, και έτι αυτά των σοφών και αυτών τα ονόματα είναι μύθοι, γρίφοι, χρησμός του Λοξίου. Δια τούτο ας επιτραπή εις τους νούν έχοντας να νομίζωσι ή ως έξω φρενών όντα τον Μίλβιτς, ή ως απόκρυφα τα εις αυτόν αποδιδόμενα έγγραφα. Επειδή δε οι εκ του πλησίον τον Μίλβιτς ιδόντες λέγουσιν, ότι του ανθρώπου η κεφαλή δεν ήτο κενή, λογικώς πάς τις συμπεραίνει, ότι τα έγγραφα εν πολλοίς είναι τρωτά.


57

Σαύτην δε την ιδέαν την πονηράν έτι μάλλον η Κυβέρνησίς μας την υποστηρίζει, διότι των υπουργών μας η εφημερίς ιδού τι λέγει.

«Εκτός των εγγράφων τούτων, υπάρχουσι και έτερα, φέροντα επίσης την υπογραφήν και σφραγίδα του στρατηγού Μίλβιτς, εις έν των οποίων λέγει ούτος, “ότι ωργάνισεν ήδη εν τη Ελλάδι μυστικήν Κυβέρνησιν, σχηματιζομένην από τους τιμιωτέρους άνδρας και όλως αφωσιωμένους εις την ανεξαρτησίαν και ελευθερίαν, τους οποίους αυτός εξελέξατο και ωργάνισεν ήδη.”»

Αλλ‟ είναι πιστευτόν, ότι η Κυβέρνησίς μας, αντί να δημοσιεύση τα έγγραφα τα ουσιώδη, εν οίς αναφέρεται και της μυστικής Κυβερνήσεως η σύστασις, εδημοσίευσε τα επουσιώδη, εξ ών τα δύο ομοιάζουσι μάλλον πολιτικάς εφημερίδων διατριβάς ή αρχηγού συνωμοσίας παραγγέλματα; Αφ‟ ού δε, κατά το έγγραφον αυτό του Μίλβιτς, η δημοκρατική Κυβέρνησις συνέστη εν Ελλάδι και υπάρχει εν Αθήναις, συγκροτουμένη εκ των τιμιωτέρων ανδρών της Ελλάδος, διατί η Κυβέρνησίς μας, η του θρόνου και της Ελλάδος κηδομένη, ανέστειλε την ανάκρισιν και δεν προέβη δια να εύρη αυτούς της εσχάτης προδοσίας τους ενόχους;

«Η Κυβέρνησις δεν ηθέλησεν, ως λέγει, να παρενοχλήση άνευ λόγου πολίτας φιλησύχους, και προχωρούσα εις περαιτέρω εξετάσεις, να γεννήση φόβους και ανησυχίας.»

Αλλ‟ αν ταύτα είναι αληθή, διατί κατέσχε τα έγγραφα του ευγενεστάτου, του λογιωτάτου, του πλουσιωτάτου Έλληνος, του Νικολάου Νέγρη; Διατί ενήργησε κατ‟ οίκον έρευνας εις τε την οικίαν του Βουγιουκλή και το εμπορικόν κατάστημα του Γεωργούλα; Διατί έβαλεν εις κίνησιν τον στρατόν όλον, βαθείας νυκτός ούσης; Έν δ‟ εκ των δύο. Ή ο Μίλβιτς ήτον ένοχος, και τότε έπρεπε να καταδιωχθή δικαστικώς και αυτός και οι συνωμόσαντες μετ‟ αυτού Έλληνες, οι αποτελούντες την Κυβέρνησιν την μυστικήν, ή ο Μίλβιτς ήτον αθώος, και τότε δεν έπρεπε να διωχθή σκληρώς, παρανόμως, βαρβάρως.

«Αλλ‟ εδιώχθησαν οι Πολωνοί, λέγει η Κυβέρνησίς μας, διότι υπήρχε φόβος μήπως περιπλεχθώσιν αι σχέσεις της Ελλάδος, προ πάντων με Κράτος γειτονεύον, μετά του οποίου έχει το μεγαλήτερον συμφέρον να ευρίσκηται η Ελλάς εν πλήρει αρμονία.»

Εάν όμως η Σουρκία γράψη προς την Κυβέρνησίν μας, λέγουσα: «Καλά και άγια φίλη. ‟ ευχαριστώ διότι εδίωξας τα σκυλιά, τους Πολωνούς. ‟ ευχαριστώ δια την προς εμέ εξαίρετον αγάπην σου, δια την πρόνοιαν, την οποίαν υπέρ των συμφερόντων μου λαμβάνεις. Εν τούτοις, ο μεν Μίλβιτς και οι μετ‟ αυτού, οίτινες ούτε φοβεροί είναι, ούτε φύσει εχθροί μου, εδιώχθησαν υπό σου. Αλλ‟ οι συνωμόσαντες μετ‟ αυτών, αλλ‟ οι φυσικοί μου εχθροί, αλλ‟ οι Έλληνες, οι συνιστώντες την μυστικήν, την δημοκρατικήν Κυβέρνησιν, μένουσιν ακαταδίωκτοι εις την πρωτεύουσαν του ελληνικού βασιλείου, και κατέχουσιν ίσως εις χείρας των του ελληνικού Κράτους τας ηνίας, διότι, κατά το ανέκδοτον εκείνο έγγραφον του Μίλβιτς, οι συνωμόται αυτοί είναι οι τιμιώτεροι των Ελλήνων. Κατά το λέγειν σου δε, οι τιμιώτεροι των Ελλήνων ηγούνται και άρχουσι των Ελλήνων.»

Αν τοιαύτα η Σουρκία γράψη, τι τότε ποιητέον;

Μη νομίση τις, ότι συνηγορούμεν υπέρ των ξένων, δια να δυσφημίσωμεν την Κυβέρνησίν μας. Δεν συνηγορούμεν υπέρ των ξένων, αλλ‟ αμυνόμεθα υπέρ των Ελλήνων πολιτών, τους οποίους αύριον δύναται η Κυβέρνησίς μας να αποπέμψη παρά τον νόμον, καθώς παρά τον νόμον απέπεμψε τους Πολωνούς τους δυστυχείς. Και λέγει μεν η Κυβέρνησίς μας, ότι έδειξε προς τους Πολωνούς επιείκειαν. Ημείς όμως την ερωτώμεν, αν εις των Πολωνών την αποπομπήν ετήρησε τους νόμους τους καθεστώτας. Οι άρχοντες δε επιεικώς ή κατά νόμον να κυβερνήσωσιν εκλήθησαν;

Εφάνη δε επιεικής η Κυβέρνησίς μας, ως λέγει, «διότι δεν εδίστασε να πιστεύση, ότι αι δημοκρατικαί ιδέαι και τα σχέδια του στρατηγού Μίλβιτς δεν ήτο δυνατόν να τύχωσι της


ελαχίστης παραδοχής εν Ελλάδι, καθ‟ όσον μάλιστα αφορά την εσωτερικήν αυτής διοίκησιν.»

Πλην τούτο είναι ψεύδος. Διότι τοιαύται ιδέαι σατανικαί επήλθον άλλοτε εις τινας κεφαλάς εκ των ήδη κρατούντων.

Καθώς δε εντός αυτών εισήλθε ποτέ ο Διάβολος, δυνατόν είναι εισέλθη και εις άλλους. Και δια τούτο ώφειλεν η Κυβέρνησις αυστηρώς να εξετάση τα πάντα, δια να βεβαιωθή αν επιβουλή τις κατά της ασφαλείας του Κράτους τεκταίνηται. Σοσούτον δε μάλλον ώφειλε να φροντίση, καθ‟ όσον, ένεκα της κακής των πραγμάτων διοικήσεως, όλοι επιζητούσι μίαν αλλοίωσιν.

Μία δ‟ εκ των αιτιών, δι‟ άς οι Έλληνες δεν αποδέχονται ως γνήσια τα εν ονόματι του Μίλβιτς δημοσιευθέντα έγγραφα, είναι η προς την Κυβέρνησιν κοινή απιστία. Διότι ως και άλλοτε είπομεν, η ελληνική Κυβέρνησις από πολλού απέβαλε την ισχυροτέραν των δυνάμεών της, του κοινού την πίστιν, πολλάκις επ‟ αυτοφώρω ψευδομένη συλληφθείσα. Εάν δε η Κυβέρνησις δεν ηθέλησε να παραδεχθή ως γνήσιον το του Δοβλέτου έγγραφον, το φέρον την υπογραφήν του, το παρουσιασθέν εν δημοσία συνεδριάσει υφ‟ όλης της Γερουσίας, δεν πρέπει να δυσανασχετή, εάν και οι άλλοι δεν θέλωσι να πιστεύσωσιν έγγραφα μυστηριώδη και απόκρυφα, ουδέν φέροντα νόμιμον κύρος, και υπ‟ ουδενός λογικού τεκμηρίου πιστοποιούμενα.


59

4. «Αθηνά», 16/2/1852

Δεν υπάρχει πράξις του υπουργείου, ήτις να μην ελέγχη ή την άνοιαν ή την παρανομίαν, ή την ταπείνωσιν, ή την αφιλανθρωπίαν της κυβερνήσεως. Ποτέ όμως δεν απεκαλύφθησαν συνάμα και τοσούτον γυμνά τα ανωτέρω τέσσαρα προτερήματα του υπουργείου όσον, εις την καταδίωξιν των προσφύγων Πολωνών και τον απολίτευτον τρόπον της απελάσεώς των.

Η κοινή γνώμη, ως αν ήτο γνώμη ενός μόνου ανθρώπου, ξανέστη όλη κατά της εξουσίας. Ανελογίσθη ότι προ τριάκοντα ετών και ο Έλλην ήτο επαναστάτης, ότι και πολωνικόν και ιταλικόν αίμα έρρευσεν υπέρ της ανεξαρτησίας μας, ενώ ούτε ρανίδα έχυσαν υπέρ ημών εκείνοι, τους οποίους το υπουργείον σήμερον υπηρετεί. Ενθυμήθη ότι πολλοί των Ελλήνων εζήτουν τότε, ως νυν οι

Πολωνοί, άσυλον εις ξένα Κράτη, και ότι παντού εξαιρουμένης της Αυστρίας, της οποίας, χάρις εις τους υπουργούς μας, γινόμεθα αστυνομικαί υπηρέται, οι ομογενείς και συμπολίται μας εύρον όχι μόνον καταφύγιον, αλλά και προστασίαν και περίθαλψιν και τιμάς. Από της πρώτης λοιπόν ημέρας κατεδίκασεν ο λαός συμφώνως και εντόνως υπουργούς εξευτελίζοντας την βασιλείαν, προσβάλλοντας την υπόληψιν του εθνικού ονόματος και ζητούντας ν‟ αποδείξωσιν αυτόν εις τους λαούς της Ευρώπης ως αγνώμονα και επιλήσμονα του παρελθόντος.

Οι υπουργοί τεθορυβημένοι, συγκεχυμένοι διά την κατ‟ αυτών ομόφωνον έκφρασιν της κοινής γνώμης, συνήρχοντο εις αδιάκοπα συμβούλια, δια να νυμφοστολίσωσι το όνειδος της πράξεώς των. Η φυσική οξύνεια του λαού διέσχισε τα διάφορα καλύμματα και κατεδείκνυε δυσειδεστέραν την πράξιν των. Οι λόγοι, τους οποίους διέσπειρον δια τινων παρασίτων φίλων, κατεστρέφοντο διά των αντιφάσεων και αποδεικνύοντο ψεύδη καθαρά, μην έχοντα ούτε καν την αξίαν της ευφυίας. Άλλα διέδιδον την πρωία, άλλα την μεσημβρίαν, άλλα την δείλην και άλλα την εσπέραν. Σο υπουργείον είχεν αποφασίσει πεισματωδώς να κατασταθή και ανακόλουθον.


Γίνεται η κατ‟ οίκον έρευνα, έλεγον την πρωίαν ευάριθμοι τινες μισθωτοί, προς ανακάλυψιν παραπεποιημένων τραπεζικών γραμματίων.

Η κοινή γνώμη τους εξεσύριξε και εμηκτύρισε.

υνωμοτούν οι Πολωνοί κατά των καθεστώτων, εφώναζον περί την μεσημβρίαν.

Και πώς απεκρίνετο η κοινή γνώμη, πέντε πρόσφυγες Πολωνοί, άποροι και πένητες, επιχειρούσι ν‟ αναστρέψωσι την Κυβέρνησιν; Σο δε Τπουργείον φοβείται και τρέμει πέντε ασθενείς και ασχέτους προς τον τόπον ξένους; Αλλά δεν βλέπετε ότι δια των τοιούτων λόγων κατηγορείτε την Κυβέρνησιν ως δειλήν και ανίκανον, χρείας καλούσης, να καταβάλη πέντε Πολωνούς; Σι δε, αν έλθωσι ποτέ εχθροί περισσότεροι; Αν όμως διισχυρισθήτε ότι με τους πέντε Πολωνούς φοβείται η Κυβέρνησις μη ενωθή και μέρους του ελληνικού λαού, τότε ο φόβος της δεικνύει την ασθένειάν της, διότι δεν δύναται να προέλθη ειμή από την συναίσθησιν, ότι η πολιτική και διοικητική πορεία είναι αντεθνικαί, ότι το σύστημά της είναι ασυμβίβαστον με τας ανάγκας και με το πνεύμα του έθνους, ότι στερείται της στερεωτέρας βάσεως, της αγάπης του λαού.

Μετά των Πολωνών, έλεγον περί την δείλην υπουργοί και υπουργικοί, είναι ηνωμένοι εις την συνωμοσίαν και ως τριάκοντα Έλληνες.

Και ποίοι είναι αυτοί;

Σο Τπουργείον δεν θέλει ν‟ αναφέρη ονόματα. Επειδή είναι Έλληνες πολίται, δεν θέλει να τους ενοχοποιήση. Γενναίως και μακροθύμως φερόμενον, ρίπτει επ‟ αυτών πέπλον λήθης.

Έγκλημα! Έγκλημα! ανεβόησεν άπασα σχεδόν η πρωτεύουσα. Οι Τπουργοί μη θέλοντες να φανερώσωσι τους ενόχους, καθιστώσιν εαυτούς ενόχους, ενόχους εσχάτης προδοσίας και κατά του έθνους, και κατά του Θρόνου και κατά του γειτνιάζοντος Κράτους. Δεν διωρίσθησαν Τπουργοί δια να καλύπτωσιν, αλλά δια ν‟ ανακαλύπτωσι τους συνωμότας. Δεν έχουσι το δικαίωμα να τους κρύπτωσιν. Άλλως είναι φίλοι των συνωμοτών, είναι συνωμόται και αυτοί. Είναι Κύριοι να παραβλέπωσι τα προς αυτούς γινόμενα ιδιωτικά αδικήματα, αλλ‟ όχι και τα κατά της κοινωνίας γινόμενα. Διαβολή ή κακοπραγία, άλλο όνομα δεν αρμόζει εις την διαγωγήν του Τπουργείου. Διαβολή, αν διαδίδη ανύπαρκτα και εγείρη υπονοίας και υποψίαν κατά πολιτών αθώων, θέλον ν‟ αποπλανήση την κοινήν γνώμην, δια να καλύψη, όχι αληθείς συνωμότας, αλλά το μισητόν και στυγερόν της Τπουργικής πράξεως. Κακοπραγία, αν, υπαρχούσης τωόντι συνωμοσίας, εκδιώκη τους κατ‟ ουδέν φοβητέον πέντε ξένους, αφίνει δε τους ημεδαπούς επιβούλους, τους μάλλον επιφόβους δια τας σχέσεις των, ατιμωρήτους, ακαταδιώκτους, αγνώστους εν μέσω της κοινωνίας, την οποίαν ωρκίσθησαν οι μεν συνωμόται ν‟ ανατρέψωσιν, οι δε Τπουργοί να προστατεύσωσιν. Η μήπως οι Τπουργοί μας, μιμούμενοι την εξουσίαν, ήτις, αναδεικνύουσα συνήθως ως Τπουργούς τους ιατρούς, συγχέει την ιατρικήν με την επιστήμην του κυβερνάν, και εκλαμβάνοντες το σώμα το κοινωνικόν όμοιον με το σώμα το ανθρώπινον, όμοια τα πάθη των και όμοιον τον τρόπον της θεραπείας των, νομίζουσιν ότι, επειδή απέκοψαν την κεφαλήν, θέλει αποθάνει το σώμα; Σούτο συμβαίνει, ναι, εις τον άνθρωπον κατ‟ ανάγκην. Σο αντίθετον όμως συμβαίνει εις τας μυστικάς εταιρίας. Σούτων η κεφαλή αποθνήσκει όταν καταστραφή το σώμα. Καταστρεφομένης της κεφαλής, το σώμα ζη και υπάρχει και δύναται ν‟ αναδώση νέαν ή πλειοτέρας κεφαλάς. Αν λοιπόν υπάρχωσι και τριάκοντα Έλληνας συνωμόται, ως κηρύττετε, εκδιώκοντες μόνον τον στρατηγόν Μίλβιτς, και αφίνοντες τους ομογενείς συνεταίρους ησύχους και ακαταδιώκτους, δεν ομολογείτε ότι αφήσατε ζώσαν την συνωμοσίαν, την μυστικήν εταιρίαν, υπάρχουσαν εις τους κόλπους της κοινωνίας και παρά τον θρόνον; Είναι πολύ εντιμότερον να είπητε την αλήθειαν μετά θάρρους, ότι υπείκετε εις ξένας διαταγάς, εις ορισμούς λυπηράς ανάγκης, παρά να επισύρητε τόσον απερισκέπτως επί


61

της κεφαλής σας την άφευκτον διπλήν κατηγορίαν της διαβολής ή της προδοσίας κατά της πατρίδος και της βασιλείας!

Παραλείπομεν τας λοιπάς αντιφάσεις, εις τας οποίας εξ‟ απερισκεψίας περιέπεσε το Τπουργείον, όχι προς τα πράγματα, τα οποία ανέκαθεν υψώνουσι κατ‟ αυτού φωνήν κατηγόρου, όχι προς την κοινήν γνώμην, την οποίαν ακαταπαύστως δια λόγων και έργων ερεθίζει και καταπολεμεί, αλλά προς τους ιδίους αυτού λόγους, και ερχόμεθα εις τον τελευταίον του υπουργείου προμαχώνα, εννοούμεν την διαβεβαίωσιν την δοθείσαν εις την Βουλήν διά του στόματος του Τπουργού της Δικαιοσύνης. Ήτο σκηνή περίεργος διά τον άνδρα, προσβλητική δια την εξουσίαν, λυπηρά δια το έθνος.

Αύτη απέδειξεν όλην την αθλιότητα της Κυβερνήσεως, την απερισκεψίαν, την διχόνοιαν, την έλλειψιν της συνεννοήσεως του Τπουργείου και εις αυτά τα παραμικρότερα πράγματα. Ενώ ο Πάικος, ως Τπουργός των Εξωτερικών, μεμυημένος την υπόθεσιν καλήτερον, εζήτει με τρόπον διπλωματικόν να διαφύγη διά φράσεων γενικών πάσαν απάντησιν οριστικήν εις τας επερωτήσεις, ο συνάδελφός του Προβιλέγιος, ο αχαλίνωτος, παραδέχεται τας εξηγήσεις, και διισχυρίζεται ότι η κατ‟ οίκον έρευνα ανεκάλυψεν επαναστατικά έγγραφα, εις χείρας του Τπουργείου ευρισκόμενα τα οποία υπεσχέθη να υποβάλη εις την Βουλήν. Ενώ δε ο Προβιλέγιος διισχυρίζετο ταύτα από του βήματος με τας συνήθεις εις αυτόν κραυγάς και χειρονομίας, εις την πόλιν διενέμετο ο Παρατηρητής των Αθηνών, εφημερίς υπουργική, όστις εξήλεγχεν αυτόν ψευδόμενον, διαβεβαιών, ότι η κατ‟ οίκον έρευνα δεν ηδυνήθη ν‟ ανακαλύψη τι επιλήψιμον, διότι οι συνωμόται είχον δήθεν προειδοποιηθή και εξηφάνισαν πάν έγγραφον δυνάμενον να τους ενοχοποιήση. Δεν είναι αξία θαυμασμού και σεβασμού η σύνεσις και αρμονία των επτά τούτων συμπολιτών μας, οίτινες διευθύνουσι τας τύχας μας;

Σην επιούσαν, δια να φέρωσιν εις συμφωνίαν τον υπουργόν με τους υπουργούς, διέδωκαν, ότι τα έγγραφα δεν ευρέθησαν εις την οικίαν των συνωμοτών, αλλ‟ εστάλησαν μεν από τον εν Βελιγραδίω της ερβίας Πρόξενον της Ρωσίας. Αι λέξεις αύται, φευγούσαι έρκος οδόντων απερισκεψίας, δίδουσι του αινίγματος την πολυζήτητον λύσιν. Αλλ‟ ας μη προτρέχωμεν.

Σα έγγραφα εδημοσιεύθησαν εσχάτως υπό της Εβδομάδος. Πας τις έχει το δικαίωμα ν‟ αμφιβάλη εις την ειλικρίνειαν εγγράφων εξερχομένων από χείρας Τπουργών σεβασθέντων, ως είδομεν ανωτέρω, τόσον ολίγον την αλήθειαν και το κοινόν, τουλάχιστον έχει το δικαίωμα ν‟ αμφιβάλη είς το απαράφθορον του κειμένου. Έχει το δικαίωμα ν‟ αμφιβάλη εις αμφοτέρα τόσω μάλλον, όσον ζητηθέντα παρά του στρατηγού να τι ίδη, η κυβέρνησις ηρνήθη να τα παρουσιάση εις αυτόν, και έτι μάλλον, διότι εδημοσιεύθησαν μετά την εξορίαν του στρατηγού, όστις δεν δύναται ν‟ απαντήση.

Σα δεχόμεθα όμως ως γνήσια και απαράφθορα. Σι αποδεικνύουσι και ως τοιαύτα; Σην αθωότητα, την πλήρη αθωότητα των δυστυχών Πολωνών, την ευθυβουλίαν της κοινής γνώμης, και την καταδίκην του Τπουργείου.

Δεν απαιτείται σύντονος προσοχή, ούτε νους φιλοσόφου, δια ν‟ ανακαλύψη τις εις την πρώτην ανάγνωσιν, ότι τα έγγραφα ταύτα, τα οποία δεν φέρουσιν ούτε χρόνον, ούτε τόπον συντάξεως, εγράφησαν εις ξένην γην και αμέσως μετά την εγκαθίδρυσιν της γαλλικής δημοκρατίας, όχι μόνον διότι τα έγγραφα πνέουσι μίσος και πνεύμα ανατροπής κατά της Σουρκίας, και ήτο αδύνατον ο Πολωνός στρατηγός να καταφέρηται, μ‟ όλον τον φιλελληνισμόν του, τόσον εμπαθώς κατά του Κράτους τούτου, αφού αυτό εδέχθη φιλοφρόνως τους συμπατριώτας του, τους ομόφρονάς του, και τους επροστάτευσε κατά των επιμόνων απαιτήσεων της Ρωσσίας και της Αυστρίας, αλλά και διότι υπάρχει άλλη τις άψευστος μαρτυρία. Η Ιταλία και η Ουγγαρία αναφέρωνται ρητώς εις τα έγγραφα, ως μη επαναστατήσασαι εισέτι. Εκ των περιεχομένων φαίνεται ότι τα συνέταξεν ως μέλος ενεργόν


της εν Παρισίοις ευθύς μετά την γαλλικήν επανάστασιν συστηθείσης σλαβικής επιτροπής, της οποίας είχε διορισθή και γραμματεύς.

Κατά τινά λοιπόν νόμον, ηθέλησε το υπουργείον να τιμωρήσει πρόσφυγα δια παρελθούσας ιδέας, δι‟ έγγραφα συνταχθέντα εις ξένην γην και πρό της αφίξεώς του εις την Ελλάδα; Σο 1848, όλη σχεδόν η Ευρώπη ήτο εις δημοκρατικήν κίνησιν και πλήρης τοιούτων και ομοίων προκηρύξεων. Σον στρατηγόν και τους συστρατιώτας του προσελθόντας εις την Ελλάδα η Κυβέρνησις εδέχθη γνωρίζουσα αυτούς ως ενοχοποιημένους όχι δια προκηρύξεων, αλλά και δια πράξεων. Εις την Ρώμην επολέμουν με τα όπλα εις τας χείρας υπέρ της ιταλικής ελευθερίας. Σους εδέχθη ως γνωστούς δημοκρατικούς κι επαναστάτας, αλλά υπό τον όρον να σέβωνται εις την Ελλάδα τα καθεστώτα. Κατεπάτησαν τους κείμενους νόμους; χι. Παρέβησαν τας αστυνομικάς διατάξεις; χι. Αι προκηρύξεις των όμως και αι πράξεις των αι παλαιαί είναι εισέτι εγκλήματα εις τα βλέμματα της Ρωσσίας και της Αυστρίας, και ταύτα επέπρωτο να τιμωρήση το πατριωτικόν και φιλελεύθερον Τπουργείον μας. Σου Τπουργού των Εξωτερικών προσκαλούντος, του Τπουργού των τρατιωτικών υποστηρίζοντος, των τριών άλλων σιωπώντων, του Τπουργού των Εσωτερικών πρόθυμος ο ζήλος και του Τπουργού της Δικαιοσύνης η αναδρομική και φιλόξενος δικαιοσύνη ανεδέχθησαν την φιλάνθρωπον εκτέλεσιν.

Ελλάς, πίε και τούτο το ποτήριον της αισχύηνης συν τοις άλλοις!

Δια να δικαιολογηθή δε το Τπουργείον, η οξυδερκής σοφία του εδημοσίευσεν έγγραφα, εις των οποίων τα περιεχόμενα όλος ο λαός επεκρότησεν ενθουσιωδώς. Αναγιγνώσκων τις αυτά, και άκων συλλαμβάνει την υποψίαν, μήπως οι διά την ευφυΐαν των τετραπερασμένοι Τπουργοί μας είναι μυστικώς με τους πρόσφυγας συνεννοημένοι και εδημοσίευσαν επίτηδες τα έγγραφα δια να αυξήσωσι τους πολιτικούς αυτών προσήλυτους. Η Ρωσσία και η Αυστρία ας καμαρώσωσι τους επιτηδείους φίλους των.

Η ευφυΐα των Τπουργών μας δεν φθάνει έως εδώ. Είναι πολύ πλέον τούτου ευφυεστέρα. Διαδίδει ότι τα έγγραφα περιήλθον εις αυτό δια του εν Βελιγραδίου Ρωσικού Προξενείου. Και πώς; Ο Ρωσικός Πρόξενος ανταποκρίνεται απ‟ ευθείας με την ελληνικήν Κυβέρνησιν ή δια της κυβερνήσεώς του και των προϊσταμένων του; Η ερώτησις αύτη μόνη δακτυλοδεικτεί την οδόν, δια της οποίας έφθασαν τα έγγραφα ταύτα και την κυριωτέραν χείραν ήτις εκίνησε την λυπηράν ταύτην υπόθεσιν. Πτωχόν τω πνεύματι Τπουργείον! ύρεις την αλωπεκήν δια να καλύψης γυμνόν τι του σώματός σου μέρος, και δεν βλέπεις ότι αποκαλύπτεις άλλο μέρος, το οποίον, ως δυσειδέστερον, έπρεπε να μείνη μάλλον κεκαλυμμένον.

τι οι δυστυχείς Πολωνοί είναι αθώοι, αθωότατοι, και ότι οι Τπουργοί μας ωδηγήθησαν και οδηγούνται από χείρας ξενικάς, τας οποίας δεν ήξευρον και δεν ηξεύρωσι να καλύψωσι και κρύψωσιν, υπάρχουσι και άλλαι αποδείξεις.

Πρώτον, ότι η δικαστική εξουσία, μετά την κατ‟ οίκον έρευναν και τας ανακρίσεις, δεν εύρεν ύλην κατηγορίας.

Δεύτερον, ότι πρό δύο ετών αι αυταί κυβερνήσεις απεύθυνον προς την ελληνικήν ομοίας απαιτήσεις. Αλλά, κατ‟ ευτυχίαν των προσφύγων και προς τιμήν της Ελλάδος, Τπουργοί των Εξωτερικών, των Εσωτερικών και της Δικαιοσύνης ήσαν τότε άλλοι παρά τους σήμερον, αν όχι κατά πάντα καλήτεροι άνδρες, τουλάχιστον θερμότεροι της βασιλικής τιμής και της εθνικής υπολήψεως ζηλωταί.

Σρίτον, ότι όμοιαι απαιτήσεις εγένοντο και εσχάτως, υπουργούντος του Δαμιανού. Ο νυν Τπουργός της Δικαιοσύνης αρνείται τούτο. Αλλ‟ ας αρνήται όσον θέλει.


63

Σέταρτον, ότι δια του αυτού ατμοπλοίου εξεδιώχθησαν εκ της ύρου δύο φιλήσυχοι Ιταλοί, ουδεμίαν έχοντες σχέσιν με τους εν Αθήναις Πολωνούς και με τον στρατηγόν των, και μάλιστα είς εξ αυτών νυμφευμένος εκεί με ελληνίδα και δεχθείς το δόγμα μας, γνωστός εις πάντας διά το τίμιον και ειρηνικόν του χαρακτήρος του. Εις μάτην εξανέστησαν και διεμαρτυρήθησαν υπέρ αυτού οι έμποροι της ύρου. Αι ξενικαί θελήσεις έπρεπε να εκτελεσθώσιν, επιμένοντος μάλιστα του φιλεκδίκου δυτικού αρχιερέως.

Η τιμή της Ελλάδος εξέρρευσε δι‟ όλων των πόρων της. Η Σουρκία, εις τα πρόθυρα της Αυστρίας και της Ρωσίας, εδέχθη εις το Κράτος της τους πρώτιστους Ούγγρους και Πολωνούς στρατηγούς, λεγεώνας επαναστατικού στρατού, όλους τους πρόσφυγας της Βλαχίας, και δεν ενέδωκεν εις τας ξένας απαιτήσεις. Σο πολύ απέσυρεν αυτούς εις τα ενδότερα του Βασιλείου. Η δε Ελλάς, την οποίαν χωρίζουσι από τα ρηθέντα Κράτη όρη σκιόεντα και θάλασσα ηχήεσσα, δεν ηδυνήθη να χορηγήσει άσυλον εις ένα στρατηγόν και πέντε Πολωνούς! Έπειτα απορούμεν, πώς η Ελλάς απώλεσε τας συμπαθείας των εθνών και πώς οι λαοί της Ευρώπης και της Αμερικής, άλλοτε ενθουσιώδεις της Ελλάδος φίλοι, ενούντες τώρα τας σημαίας των με την σημαίαν την τουρκικήν, προπίνωσιν εις την κραταίωσιν και την πρόοδον του οθωμανικού Κράτους και λησμονούσιν αν υπάρχη κράτος ελληνικόν εις τον κόσμον!

Έπειτα λεγόμεθα και βασίλειον ανεξάρτητον! Αν δεν είχωμεν ελπίδας βελτιώσεως δια κυβερνητικής τινός μεταβολής, κάλλιον η τοιαύτη ανεξαρτησία να εξέλειπε, διότι τα απροστάτευτα σήμερον της πατρίδος συμφέροντα ήθελαν τουλάχιστον τύχει τότε της προστασίας του Κράτους, από του οποίου ήθελεν εξαρτάσθαι.

Ημείς γινόμεθα ευήθεις της Αγγλίας εχθροί, και η Αγγλία στρέφει τας συμπαθείας της προς την Σουρκίαν.

Ημείς γινόμεθα υπηρέται των πολιτικών και εμπορικών συμφερόντων της Αυστρίας, και η Αυστρία μας καταδικάζει εις την υπόθεσιν του Ναδίρ, και το αίσχος μας αναγιγνώσκεται αφ‟ όλων των τζαμίων.

Ημείς γινόμεθα της Ρωσίας υπηρέται, και η Ρωσία εις μεν τα εκκλησιαστικά μας στήνει την παγίδαν του Σόμου, εις δε τα εμπορικά εκδιώκει από τους λιμένες της δια της αυξήσεως των τελών, τον αντοριναίον οίνον, το μόνον προϊόν το οποίον στέλλομεν προς αυτήν ανθ‟ όσων παρ‟ αυτής λαμβάνομεν.

Ημείς αναβλέπομεν προς την οφρύν και νεύμα της Γαλλίας, και η Γαλλία δι‟ υπουργικών εγκυκλίων ζητεί να κατραστρέψη την εμπορικήν ναυτιλίαν μας, δυσφημούσα αυτήν καθ‟ όλην την Μεσόγειον ως άτιμον και διεφθαρμένην.

Μια μόνη πράξις είχεν αναρριπίσει κατά τι τας παλαιάς προς την Ελλάδα συμπαθείας των λαών: η φιλοξενία, την οποίαν εδώκαμεν εις τινά τέκνα αυτών. Η πάνσοφος κυβέρνησίς μας κατέστρεψε και ταύτας, ενδούσα εις τας απαιτήσεις των ξένων και χορηγήσασα και εις την Αγγλίαν δικαίωμα ομοίων απαιτήσεων ως προς τους πρόσφυγας επτανησίους αδελφούς.

Ψ καρδία, ρήξον δακρύων πληγάς.

Αξιοπρεπής και έντιμος τωόντι αναδεικνύεται εις τα βλέμματα του εξευγενισμένου κόσμου η διαγωγή της κυβερνήσεώς μας, αναδεχθείσης καθήκοντα τυφλής υπηρετρίας, ευπειθούς χωροφύλακος των ξένων δυνάμεων. Επειδή άπαξ απέβαλε την αιδώ, δεν είναι απίθανον να πληρώση το ποτήριον της εντροπής μέχρι στεφάνης, και να αληθεύση η πρόρρησις της κοινής γνώμης, ήτις μαντεύσασα ευθύς εξ‟ αρχής, με την συνήθη αυτής οξυδέρκειαν τον σκοπόν και τους μυστικούς στοχασμούς του Τπουργείου, είπεν ότι και η πολιορκία του σχολείου της ιππασίας και ο περιορισμός του Πολωνού στρατηγού σκοπόν άλλον δεν είχον ειμή να καλύψωσιν μελετωμένην όχι έντιμον της εξουσίας πράξιν, την


αποπομπήν των προσφύγων, και ότι ο σκοπός της κατ‟ οίκου ερεύνης ήτο να συλλάβη αλληλογραφίαν τινα μετά των εν Λονδίνω προσφύγων, δια να δώση επιχειρήματα εις τας απολύτους ή απολυτόφρονας κυβερνήσεις, δια να υποστηρίξωσι τας δεκάκις προς την αγγλικήν κυβέρνησιν απευθυνθείσας απαιτήσεις των του να εκδιώξη εκείθεν τους πολιτικούς πρόσφυγας, και δεκάκις υπό του Παλμερστώνος αποκρουσθείσας, πάντοτε όμως και σήμερον επαναλαμβανομένας, αλλά και από του νέου Τπουργού Γραίνβιλ αποκρουομένας, διισχυριζομένου, ότι δεν δύναται να αρνηθή εις αυτούς άσυλον υπό των νόμων χορηγούμενον, ενόσω διάγουσιν ησύχως μη καταχρώμενοι την ξενίαν. Αν η κατ‟ οίκον έρευνα και η ανάκρισις δεν ανεκάλυψε τι, ο εφευρετικός νους των υπουργών μας δύναται να πλάση το ποθούμενον. Ο πράος και εύκολος προς τους κατωτέρους Πάικος δεν θέλει φανή δυσκολώτερος προς τους προστάτας του και δεν θέλει αρνηθή την χάριν ταύτην προς τας δυνάμεις. Είς εξ αυτών έχων συνδαιτημόνας τους συμπρέσβεις του τον απεκάλεσε παρρησία ανεκτίμητον συνάδελφον, επίθετον πολυσήμαντον. Αι λέξεις ήσαν κολακευτικώταται, αλλά τώρα βλέπομεν ότι περιείχον και αιματηράν ειρωνείαν. τι δε ταύτα δεν είναι υποθέσεις, απόδειξις το τελευταίον φύλλον του Αιώνος, του οργάνου τούτου του Κοζακισμού, όστις δίδει ήδη το προανάκρουσμα.

Εξ‟ όλων γίνεται κατάδηλον, ότι ή τίποτε δεν είναι βέβαιον εις τον κόσμον τούτον, ή είναι βέβαιον το εξής: τι οι Τπουργοί μας εις την λυπηράν ταύτην των πολιτικών προσφύγων υπόθεσιν, δεν ενήργησαν ως Τπουργοί της Ελλάδος, αλλ‟ ως Τπουργοί της Ρωσίας, της Αυστρίας, της Πρωσίας και της Βαυαρίας, και αντί να ρίψωσιν αυτοί πέπλον λήθης επί της διαγωγής ελλήνων πολιτών, είναι συνετώτερον να παρακαλέσωσι να ρίψωσι οι έλληνες πολίται πέπλον λήθης επί της διαγωγής των, διότι η διαγωγή των δεν είναι μόνον όνειδος υπουργικόν, αλλά και εθνικόν.


65

5. «Ελπίς», 23/2/1852

Ας εκλάβωμεν σπουδαίως δια μίαν στιγμήν ως εθνικόν δικαστήριον την Βουλήν, και ας εξετάσωμεν το ενώπιον αυτής προσαχθέν ζήτημα των Πολωνών προσφύγων. Κατηγορήθησαν οι υπουργοί ότι δια της απελάσεως των ξένων τούτων προσέβαλον την τιμήν του έθνους, κατεπάτησαν τας κοινοτέρας αρχάς της φιλανθρωπίας, και έσκυψαν δουλικώς τον αυχένα εις τας απαιτήσεις των πρέσβεων. Οι υπουργοί προς απολογίαν των εδημοσίευσαν έγγραφα τινά αχρονολόγητα, φέροντα την υπογραφήν του αποβληθέντος στρατηγού Μίλβιτζ, χωρίς να φανερώσουν δια ποίου μέσου περιήλθον τα έγγραφα ταύτα εις χείρας

των, βεβαιώσαντες μόνον ότι η ανακάλυψις αυτών δεν οφείλεται εις την γενομένην ενταύθα κατ‟ οίκον έρευναν. Σι

γίνεται λοιπόν μετά ταύτα; Μολονότι παρήλθον ικαναί ήδη ημέραι, η Βουλή σιωπά σιωπήν ιχθύος, και ωστόσον ώφειλε να εκδώση μίαν οιανδήποτε απόφασιν. Μήπως πάσχη κυνάγχην, τελωνάγχην, ταμιάγχην, φυλακάγχην, και άλλα τοιαύτα της ώρας νοσήματα; Αδιάφορον. Η κοινή γνώμη και η συνείδησις του έθνους πρέπει να λάβη την θέσιν της, και να εκδικήση την υπόληψιν αυτού τουλάχιστον, αφ‟ ού η κυβέρνησίς του έδειξεν ότι πολλά ολίγον φροντίζει περί της ιδίας της υπολήψεως. Ας εξετάσωμεν λοιπόν κατά πόσον τα δημοσιευθέντα ταύτα έγγραφα, και γνήσια αν ήναι (περί του οποίου πολύ αμφιβάλλομεν), δικαιολογούν την φιλάνθρωπον και αξιοπρεπή διαγωγήν του υπουργείου.

Δεν λαμβάνομεν παντάπασιν υπ‟ όψιν την ακολουθούσαν τα έγγραφα ταύτα πολυθρύλλητον σημείωσιν, διότι την εν αυτή βεβαίωσιν έχομεν δικαίωμα να την θεωρήσωμεν ως όλως ανύπαρκτον, ενόσω δεν ίδωμεν ενεργουμένας ανακρίσεις επί του καταγγελλομένου της εσχάτης προδοσίας εγκλήματος. Παρατρέχομεν λοιπόν τούτο, ενθυμούμενοι και ενταύθα ότι du sublime au ridicule il n‟ y a qu‟ un pas, και ερχόμεθα εις τα έγγραφα.

Σο μόνον εκ των εγγράφων τούτων εξαγόμενον (αν ήναι, ως είπομεν, γνήσια) είναι ότι ο στρατηγός Μίλβιτζ διενοήθη ποτέ –πότε; Άγνωστον. Εις μίαν τινά εποχήν, αφού εγεννήθη μέχρι της σήμερον- διενοήθη, λέγομεν, ποτέ να ταράξη την ησυχίαν του γείτονος Οθωμανικού κράτους. Ποία ήσαν τα καθήκοντα των Ελλήνων υπουργών εις τοιαύτην περίστασιν;

Εν πρώτοις τα πολιτικά εγκλήματα διαφέρουν κατά τούτον των κοινών εγκλημάτων, ότι ταύτα μεν είναι παντού και πάντοτε άξια και τιμωρίας και αποστροφής, εκείνα δε, όχι μόνον αποβάλλουν ως εκ του χρόνου και του τόπου την εγκληματικήν των ιδιότητα, αλλά και πολλάκις μεταβάλλονται εις πράξεις επαινετάς. Ο κατά το 1831 καταδιωκόμενος ως αντάρτης Σσάμης Καρατάσσος ετιμάτο και αντεμοίβετο κατά το 1832 γενομένης της τότε πολιτικής μεταβολής. Ο κατά την 3 επτεμβρίου 1843 συνωμότης κατά των καθεστώτων πύρος Μήλιος τιμάται σήμερον καθήμενος επί της υπουργικής έδρας. Ο εν εικόνι απαγχονιζόμενος εις την Αυστρίαν Κοσσούθ διέρχεται εν θριάμβω τας κυριωτέρας πόλεις


της Αγγλίας και της Αμερικής, απειροπληθούς λαού ακολουθούντος και ανευφημούντος, και συνεστιάται μετά του ανωτάτου άρχοντος των Ομοσπόνδων πολιτειών. Ο επί πολλά έτη καταπολεμήσας την Σουρκίαν Καραγεώργης της ερβίας εύρεν εν Ρωσσία όχι μόνον άσυλον, αλλά και τιμάς, και βαθμούς, και σιτηρέσια άφθονα, και μετ‟ αυτήν ακόμη την μεταξύ των δύω επικρατειών ειρήνην. Ο Λεδρού Ρολλέν, ο Ματζίνης, κατάδικοι εν Γαλλία και εν Ρώμη, διάγουσι βίον ατάραχον εν Λονδίνω, απολαύοντες της συμπαθείας του Αγγλικού λαού, αν και δεν κρύπτωσι τας επιθυμίας των και τους μέλλοντας σκοπούς των.

Δεν υπάρχει λοιπόν ως προς το ξενίσαν κράτος αφορμή οίκοθεν καταδιώξεως ή απελάσεως των πολιτικών προσφύγων, ενόσω ούτοι δεν παραβαίνουσι τους νόμους αυτού, ενώπιον των οποίων μόνον είναι υπεύθυνοι, και τούτο βλέπομεν ρητώς και σαφώς εξηγούμενον και εις την τελευταίαν του υπουργού των εξωτερικών της Αγγλίας Γρενβίλλ εγκύκλιον, αν και ο συνήγορος του υπουργείου Αιών, διά παραδόξου και εις αυτόν μόνον γνωστής ερμηνευτικής μεθόδου, την εξήγησεν ως δικαιολογούσαν την διαγωγήν των πελατών του.

Αναγνωρίζομεν όμως ότι πολιτική ανάγκη υπαγορεύει πολλάκις την παραδοχήν περιοριστικών τινων μέτρων επί τη αιτήσει ξένης κυβερνήσεως, όταν αύτη δύναται να την υποστηρίξη εις αρχάς τινας τους μεταξύ των εθνών δικαίου, αποδεικνύουσα, όχι ότι επιθυμεί να κορέση την δίψαν της εκδικήσεώς της δια πράξεις παρελθούσας, αλλ‟ ότι ενεργείται τελεσφόρως παρασκευή επιθέσεως κατ‟ αυτής, την οποίαν ευκολύνει η εν ωρισμένη τινή θέσει διαμονή των εχθρών της, και ήτις δεν ήθελεν ενεργηθή αν εκ της θέσεως ταύτης ούτοι δεν ωφελούντο. Αλλά και εις την περίστασιν ταύτην, επειδή η υπόθεσις των προσφύγων ταυτίζεται με την της εθνικής φιλοξενίας, η δε φιλοξενία είναι από των αρχαιοτέρων αιώνων και παρά πάσι τοις έθνεσι και τοις βαρβάροις αυτοίς (της Αυστρίας μόνης εξαιρουμένης) ιερά, και το ευγενέστερον των προσόντων της εθνικής αυτονομίας, έπεται προδήλως και αναντιρρήτως ότι πλησίον των κυβερνήσεων, όσαι κήδονται της υπολήψεως αυτών και των παρ‟ αυτών κυβερνωμένων εθνών, αι παραδοχαί των τοιούτων αιτήσεων συνοδεύονται υπό πολλών δυσκολιών και χρονοτριβών, εις την απευθύνουσαν την αίτησιν ξένην κυβέρνησιν επιβάλλονται όλα τα βάρη των αποδείξεων, η υποχώρησις γίνεται στανικώς, βαθμηδόν και κατ‟ ολίγον, προσφέρεται η επί των κινημάτων των προσφύγων επαγρύπνησις, η μεταβίβασις αυτών μακράν των ορίων κτλ κτλ πριν η καταντήσωσιν εις την τελευταίαν των ποινών, την απέλασιν. Και δεν είναι ανάγκη ώστε η αρνουμένη κυβέρνησησις να ήναι κραταιά ως η Αγγλία, δια να υπερασπίση unguibus et rostris, κατά την παροιμίαν, τα δικαιώματα και την υπόληψίν της.

Ιδού η Σουρκία με πόσον επαινετήν αξιοπρέπειαν διεξήγαγε το ζήτημα τούτο απέναντι δύω επικειμένων κολοσσών, της Ρωσσίας και της Αυστρίας, και ποίαν λύσιν τελευταίον έδωκεν, ήτις έκαμε να περιφέρεται εν θριάμβω η εικών του ουλτάνου καθ‟ όλην την Αγγλίαν και καθ‟ όλην την Αμερικήν! Ιδού η Ελβετία περιστοιχιζομένη πανταχόθεν υπό τριών κραταιών στρατιωτικών δυνάμεων, Γαλλίας, Αυστρίας και Πρωσσίας, πρό δύω και επέκεινα ετών ανταλλάσσουσα διακοινώσεις, πόσας βραδύτητας δεν επέφερε και ακόμη δεν επιφέρει, υπερασπίζουσα κατά βήμα, κατά σπιθαμήν, το έδαφος της τιμής της! Σι λέγομεν Σουρκίαν και Ελβετίαν; Ιδού η μικροσκοπική δημοκρατία του Αγίου Μαρίνου, η εντός της Ρωμαϊκής επικρατείας περικλειομένη, και της οποίας την έκτασιν απνευστί διέρχονται από περάτων έως περάτων αι χελιδόνες, πόσα δεν έπραξεν, επί πόσον δεν αντέτεινε κατά των ενόπλων απαιτήσεων της Ρώμης και της Αυστρίας, προστατεύσασα τους εις αυτήν καταφυγόντας πρόσφυγας!

Απέναντι τοιούτων και τοσούτων άλλων παραδειγμάτων, ας ίδωμεν τι έπραξε το υπουργείον μας.

Πρώτον. Μόνη ενδιαφερομένη εις το ζήτημα Δύναμις είναι η Σουρκία. Απεύθυνεν η αίτησιν η Σουρκία; χι. Διατί λοιπόν την επρόλαβεν; Η Σουρκία, ας το είπωμεν προς τιμήν


67

της, ασυγκρίτως φιλελευθερωτέρα των δύω υπηρετριών του θαύματος Δυνάμεων, η Σουρκία, πρόσφατον έχουσα την μνήμην της όντως χριστιανικωτάτης επί του ζητήματος των Ούγγρων και των Πολωνών προσφύγων διαγωγή της, η Σουρκία, δούσα προ ολίγου και εξακολουθούσα να δίδη υψηλάς φιλανθρωπίας αισθήματα εις την Ελληνικήν κυβέρνησιν επί των επιμόνων αυτής κατά του στρατηγού Κριεζιώτου και των λοιπών Ελλήνων προσφύγων απαιτήσεων, και αυτή πολύ ήθελε συλλογισθή πριν ή σχηματίση το είδος της αιτήσεώς της, αν αίτησιν ήθελε κάμει, και εις το υπουργείον μας ήθελε χορηγήσει λαβήν ισχυράν να διαπραγματευθή ακριβώς, φειδωλώς και όχι κατεσπευσμένως την υπόθεσιν.

Αφανίζεται λοιπόν πρόρριζα η αισχρά πρόφασις ότι ηθελήσαμεν να ευχαριστήσωμεν την Σουρκίαν, χάριν εθνικών συμφερόντων!!! Τπηκούσαμε άρα τρέμοντες εις τας ορέξεις, τας διαταγάς της Αυστρίας και της Ρωσσίας, γενομένας χάριν απλής δια το παρελθόν φιλεκδικίας, και δια σκοπούς άλλους ματαιωθέντας, τους οποίους αποχρώντως εξήγησεν η “Αθηνά”.

Δεύτερον. Φείρ Ρωσσική έδωκε τα μυστηριώδη έγγραφα. Η διακοίνωσις αυτών επέφερε την κατ‟ οίκον έρευναν. Η κατ‟ οίκον έρευνα δεν έφερε, κατά την ρητήν ομολογίαν των υπουργικών εφημερίδων, καμμίαν νέαν ανακάλυψιν. Διατί λοιπόν έγεινεν ό, τι χειρότερον ήθελε γενή αν δια του μέσου τούτου ανεκαλύπτοντο τα εγκληματικώτερα των σχεδίων; Έν εκ των δύο. Ή τα διακοινωθέντα έγγραφα ήσαν αρκετά προς ενοχοποίησιν των προσφύγων, και δικαιολόγησιν της εκτελεσθείσης τιμωρίας, ή δεν ήσαν. Αν δεν ήσαν, αν κατά την εις τα δικαστήρια συνηθισμένην φράσιν, ως αρχή μόνον εγγράφου αποδείξεως εθεωρήθησαν, διατί, ματαιωθέντος του μέσου της ερεύνης, δεν έλαβεν άλλην θέσιν η Εξουσία απέναντι των απηνών απαιτητών; Αν ήσαν, διατί διετάχθη μετά κρότου και πομπής περαιτέρω έρευνα, και δεν επροσκαλείτο απλώς και αθορύβως ο ατυχής στρατηγός να παραλάβη τους ένδεκα ατυχείς ομογενείς του και ν‟ αναχωρήση δια του πρώτου ατμοπλόου; Αλλ‟ όχι. Έπρεπε να πίωμεν μέχρι τρυγός το ποτήριον της ατιμίας. Δεν έπρεπε μόνον να υπακούσωμεν, έπρεπε και να πομπευθώμεν, και επομπεύθημεν.

Σρίτον. Σα ρηθέντα έγγραφα δεν φέρουσι χρονολογίαν. Εις την προκειμένην περίστασιν η χρονολογία είναι το παν. Διότι αν εγράφησαν προ της εις την Ελλάδα αφίξεως των κατηγορηθέντων, ως έκαστος εκ της απλής αναγνώσεως ευθύς κατανοεί, γινόμεθα όχι μόνον άδικοι, αλλά και γελοίοι, αφ‟ ενός μεν δεχόμενοι μετ‟ αγάπης και ενθουσιασμού τους πρόσφυγας, όταν είχον ερυθρά ακόμη τα ξίφη των από το αίμα των κατά της δημοκρατίας πολεμησάντων εχθρών, όταν απήρτιζον ελθόντες σύνταγμα ολόκληρον στρατού, αφ‟ ετέρου δε διώκοντες αυτούς απανθρώπως μείναντας ένδεκα, μετά δύο έτη, διατί; Διότι ανεκαλύψαμεν ότι εν ώ έσφαζον δια της σπάθης, έγραφον και δια του καλάμου υπέρ ευοδώσεως των σκοπών των. Δεν θέλομεν επί τούτου να επαναλάβωμεν όσα ευστόχως ήδη ερρέθησαν περί της πιθανότητας, της βεβαιότητος, καθ‟ ημάς και καθ‟ ολόκληρον την κοινήν γνώμην, ότι τα έγγραφα είναι χρονολογίας παλαιάς. Θέλομεν δια μίαν στιγμήν να θεωρήσωμεν το πράγμα αμφίβολον, και αμφίβολον βεβαίως και αναντιρρήτως το αφίνει τουλάχιστον η έλλειψις της χρονολογίας. Ποία ήτον η θέσις της Εξουσίας εις την περίστασιν ταύτην; Να υποθέση την αρχαιότητα της χρονολογίας ως αρχήν, και ν‟ αφήση τον έχοντα συμφέρον, την Σουρκίαν (την Σουρκίαν, λέγομεν, μόνον και ουδένα άλλον), ν‟ αποδείξη το εναντίον. Διότι, προς μεγαλητέραν ενίσχυσιν των λόγων της, είχε πρώτον την διετή διαγωγήν των κατηγορουμένων, διακριθέντων επί παραδειγματική φιλησυχία, και δεύτερον την ρητήν βεβαίωσιν του εντίμου στρατηγού, βεβαιώσαντος επί τη στρατιωτική του τιμή, ότι, αφ‟ ού εδέχθη την Ελληνικήν φιλοξενίαν, επέβαλεν εις εαυτόν το καθήκον της τηρήσεως των όρων της φιλοξενίας αυτής, και ότι αν ήθελεν ευρεθή ότι, μετά την εις την Ελλάδα άφιξίν του, έγραψεν ή έπραξε τι εκ των εις αυτόν αποδιδομένων, είναι έτοιμος, όχι μόνον να φύγη, αλλά και να υποστή τας αυστηροτέρας ποινάς.


Ιδού γυμνή και παντελώς αδικαιολόγητος η αισχρά πολιτική, η προεδρεύσασα εις το τελευταίον σκανδαλωδέστατον δράμα της εθνικής ύβρεως. Αν, απέναντι τοιαύτης πράξεως, οι απευθύναντες τας επερωτήσεις εις την Βουλήν, εξακολουθήσωσι την μέχρι τούδε ένοχον σιωπήν, είναι μυριάκις αξιομεμπτότεροι, παρ‟ αν απ‟ αρχής εσιώπων, διότι βεβαιούν ότι επείσθησαν εκ των δημοσιευθέντων εγγράφων περί της νομιμότητος της υπουργικής πράξεως. Αλλά τα ανωτέρω ήθελον εφαρμοσθή εις οποιοδήποτε έθνους υπουργείον, τηρήσαν την αυτήν αξιοκατάκριτον διαγωγήν. Παρ ημίν όμως υπάρχουν δύο τινα εισέτι ιδιαίτερα περιστατικά, επαυξάνοντα αμέτρως την υπουργικήν αισχύνην.

Σο πρώτον είναι η ειδικότης των υποχρεώσεων του Ελληνικού έθνους προς τους πολιτικούς των άλλων λαών πρόσφυγας. Αν ήτο δυνατόν να υποτεθή δια μίαν στιγμήν ότι όλα τα έθνη ήθελαν συμφωνήσει να κλείσωσι τας θύρας των προς τους ξένους, όσους πολιτικαί της πατρίδος συμφοραί εβίαζον να τας κρούσωσιν, η Ελλάς, με το πρόσφατον παρελθόν της, με τον άρτον των ξένων λαών εις τους οδόντας, κατά την κοινήν παροιμίαν, η Ελλάς, αν δεν εξηρείτο, μόνη αυτή εν τω κόσμω της συμφωνίας ταύτης, ήθελε καλυφθή από ατιμίαν. Παρήλθε λοιπόν της μνήμης σας, ω υπουργοί, ότι αν κάθησθε σήμερον επί της υπουργικής έδρας, αν έχητε την τιμήν να συνδιαλέγησθε με ξένους πρέσβεις δια να προστατεύητε τόσον ενθέρμως τα εθνικά δικαιώματα και την εθνικήν αξιοπρέπειαν, εις την αγάπην και εις τα ελέη των λαών προ πάντων το οφείλετε; Πόσοι εξ ημών, πόσαι εκ των ημετέρων οικογενειών, δεν εύρον παρά τοις ξένοις λαοίς άσυλον και περίθαλψιν; Εις ποίον μέρος του χριστιανικού κόσμου η υπόθεσις της Ελλάδος δεν έγεινεν υπόθεσις του λαού; Λησμονούνται λοιπόν ταύτα άνευ ατιμίας;

Σο δεύτερον ήθελεν είσθαι δυσκολώτερον να εκφρασθή δημοσίως, αν η Σουρκική κυβέρνησις δεν ήτο πεφωτισμένη και δικαία αρκετά, ώστε να διακρίνη τους λόγους εκ των πράξεων, το δυνατόν εκ του αδυνάτου των διπλωματικών απαιτήσεων, τας ευχάς του μέλλοντος εκ των έργων του παρελθόντος, και εκτιμώσα την ιδίαν της θέσιν, να εκτιμήση αυτή οίκοθεν και την θέσιν των άλλων. Η Σουρκία δύναται να υποστηρίξη την ολομέλειαν του κράτους της, να ενεργήση ό, τι δίκαιον και εφικτόν προς επιτυχίαν, καθώς και δικαιούται ν‟ απαιτήση παρά των Δυνάμεων όσαι φιλικώς μετ‟ αυτής διάκεινται, ν‟ απέχωσι πάσης συνδρομής πραγματικής εις υποστήριξιν εναντίαν. Αλλά μήπως η Σουρκία δεν γνωρίζει, και είναι δυνατόν να της το καλύψωσιν οι πονηροί υπουργοί μας, ότι το εξ αυτής αποτμηθέν μέρος του Ελληνικού έθνους συνδέεται δια δεσμών αμοιβαίας αγάπης και συμπαθείας με τους λοιπούς ομογενείς του; Μήπως αγνοεί ότι οι λαοί έχουν τα όνειρά των, και ότι τα όνειρα είς μόνος άνθρωπος από κτίσεως κόσμου τα ετιμώρησεν, ο Σιβέριος αυτοκράτωρ της Ρώμης; Μήπως δεν γνωρίζει ότι, αν κατά τα τελευταία ταύτα έτη οι λαοί όλοι εσυμπάθουν προς τα των λαών κινήματα ή και προς τας ξηράς ελπίδας, η συμπάθεια αύτη δεν ήτο δυνατόν να λείπη από τα σπλάχνα του Ελληνικού λαού; Δεν εδύνατο λοιπόν να νοήση κάλλιστα την θέσιν Ελλήνων υπουργών, αν ούτοι, ειλικρινέστερον προς αυτήν φερόμενοι, παρίστανον εντίμως, ότι η ειδική περίστασις αύτη ηύξανεν αντί να ελαττώση τας υποχρεώσεις των εις το να σεβασθώσι τα δικαιώματα της ξενίας, να μην ενεργήσωσι τίποτε κατεσπευσμένως, τίποτε περιττόν, αλλά να προσπαθήσωσι να συμβιβάσωσιν ό, τι δικαιούται ν‟ απαιτήση η Σουρκία με την τιμήν και με τας συμπαθείας του έθνους;

Ηθελήσατε λοιπόν και κατά τούτο, απερίσκεπτοι και μικρόψυχοι, αναιτίως και απροκλήτως να πληγώσητε καιρίως το εθνικόν αίσθημα, ρίψαντες εις το μέσον το σκάνδαλον, φαρμακεύσαντες τας σχέσεις των έξω αδελφών μας προς την εκεί εξουσίαν, και απελπίσαντες αυτούς περί πάσης βελτιώσεως της τύχης των. Και προς την Σουρκίαν αυτήν ποίον άλλο ενεπνεύσατε περί υμών αυτών φρόνημα ειμή το της περιφρονήσεως; Μήπως δεν σας γνωρίζει από τα Μουσούρεια; Μήπως δεν σας γνωρίζει από τα Ναδίρεια; Μίαν μόνην διαφοράν βλέπομεν μεταξύ της τότε και της σημερινής διαγωγής σας ότι τότε μεν ηρχίσατε αυθαδώς και χαμερπώς ετελειώσατε, νυν δε εκύψατε αγενώς τον αυχένα και πριν ακόμα υψωθή χειρ να σας κολαφίση.


69

Δεν παραξενευόμεθα όμως δια κανένα εκτραχηλισμόν σας. Αρκεί ότι ακολουθείτε τυφλώς την Αυστ. πολιτικήν. Ας ήξευρε το έθνος ότι όλαι σας αι εμπνεύσεις έρχονται εκ Βιέννης! Ας ήξευρε το έθνος ότι αυτή εκείνη η μιαρά πολιτική, ήτις υπήρξεν ο κακός δαίμων του αγώνος του, είναι σήμερον ο πολιτικός αστήρ όλων των πράξεων, όλων των αντεθνικών σχεδίων! Ας ήξευρε το έθνος ότι χθες αλυσσοδέθη το μέλλον του εμπορίου και της ναυτιλίας μας χάριν μιας Αυστριακής Εταιρείας! Ας ήξευρε το έθνος ότι και σήμερον ακόμη, υπ‟ αυτής και μόνης της πολιτικής επροδόθη η τιμή, υπεγράφη η καταιχύνη του!

Ψ! αν το έθνος είχε φωνήν εν Βουλή γνησίων αντιπροσώπων του ήθελε σας φωνάξει την τρομεράν εκείνην εκφώνησιν του πληρεξουσίου της Γαλλικής υνόδου προς τον εγγύς όντα ν‟ αποτίση τας ποινάς των πράξεών του Ρομπεσπιέρρον. Malheureux, le sang de Danton t‟ etouffe! Σο αίμα του Ρήγα σας πνίγει!

Κ.


71

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙΙ - Σα έγγραφα του Milbitz

Ακολουθούν τα έγγραφα που αποδίδονται στο τρατηγό Milbitz, όπως αυτά δημοσιεύτηκαν στον «Αιώνα» στις 13/2/1852.

1.


2.


73


3.

ημείωση: Σο έγγραφο εκείνο που -όπως ισχυριζόταν η κυβέρνηση- αναφερόταν στην μυστική Κυβέρνηση που είχε ήδη σχηματίσει στην Ελλάδα ο Μίλβιτς, «σχηματιζομένην από τους τιμιωτέρους άνδρας και όλως αφωσιωμένους εις την ανεξαρτησίαν και ελευθερίαν, τους οποίους αυτός εξελέξατο και ωργάνισεν ήδη», δεν δημοσιεύτηκε ποτέ.

Σο μοναδικό έγγραφο που θα μπορούσε να στοιχειοθετήσει τα εγκλήματα για τα οποία κατηγορείτο ο Μίλβιτς, δεν είχε υπάρξει ποτέ.


75

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΙΙΙ - Alessandro Milbitz, η ζωή του

Ακολουθεί η νεκρολογία του τρατηγού Μίλβιτς, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Gazetta di Torino», στις 20 Ιουνίου του 1883, τρεις μέρες μετά το θάνατό του, γραμμένη από ένα συμπολεμιστή του στις μάχες για την ενοποίηση της Ιταλίας, του τρατηγού Giovanni Cecconi.

Για την μετάφραση, ευχαριστώ θερμά την Κατερίνα Κυπριώτη.

Ο Alessandro Isenschmid, κόμης του Milbitz γεννήθηκε το 1800 από οικογένεια Πολωνών ευγενών. Τπολοχαγός ήδη από το 1819, έφτασε έως το βαθμό του συνταγματάρχη. Σο 1830 ήταν ένας από τους πιο πολύτιμους ηγέτες του Stato Maggiore του Μέγα Δούκα Κωνσταντίνου, αντιβασιλέα της Λιθουανίας. ταν η πατρίδα του ύψωσε τη σημαία της ελευθερίας, με δικές του δαπάνες μίσθωσε μια μοίρα ιππικού κι ένα τάγμα καταδρομέων, ενώ ο ίδιος ετέθη επί κεφαλής ενός συντάγματος ιππικού. Σο 1831 διακρίθηκε στην μάχη της Ostrolenka: στο πεδίο αυτού του σύντομου κι ένδοξου πολέμου, του απονεμήθηκαν δυο παράσημα.

ταν καταπνίγηκε στο αίμα ο αγώνας της πατρίδας του, εκείνος πήρε τον δρόμο της εξορίας: η περιουσία του κατασχέθηκε, χωρίς να του επιστραφεί ποτέ, ενώ με τα λίγα που του απέμειναν και με την τίμια δουλειά του, πάντοτε τα κατάφερνε να καλύπτει τις δικές του ανάγκες, αλλά και να παρέχει βοήθεια σε αρκετούς συντρόφους του. Με την ψυχή του προσηλωμένη στο μέλλον, ακολούθησε ολόκληρη την πορεία του Stato Maggiore και του Scuola dei minatori στο Παρίσι: επί Λουδοβίκου Υιλίππου, ηγήθηκε των Πολωνών εξόριστων, έχοντας σα σκοπό την επιστροφή τους στην χώρα τους και την αναμέτρησή τους με τους εχθρούς της. ταν όμως το 1848 στην Ιταλία δυνάμωσαν οι φωνές υπέρ της ανεξαρτησίας, προσέφερε εθελοντικά σε εμάς (τους Ιταλούς) τις υπηρεσίες του. Με πρωτοβουλία των Francesco Domenico Guerrazzi και Domenico d' Apice ηγήθηκε της πολωνικής λεγεώνας στη Υλωρεντία, ενώ αργότερα έγινε γενικός αρχηγός στη Ρώμη με αξιοθαύμαστο σθένος, ενώ στο Velletri έγινε διάσημος, υπερασπιζόμενος τη Ρώμη ενάντια στους Γάλλους, ως επί κεφαλής ενός μετώπου επτά χιλιομέτρων.

ταν έπεσε η Ρώμη, οργάνωσε στην Ελλάδα στρατεύματα από την Ουγγαρία και την Πολωνία καθοδηγώντας τα στον πόλεμο της Ουγγαρίας, αλλά όταν επί Lajos Kossuth


έληξε και αυτός ο πόλεμος για την ανεξαρτησία, ο Milbitz επέστρεψε σα στρατιώτης για λίγο στη Μάλτα. υμμετείχε και στον πόλεμο της Ανατολής ενάντια στον παλιό του εχθρό, τους Ρώσους (ενν. τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο της Κριμαίας), μέχρι τη στιγμή που επέστρεψε σε εμάς, το 1859. Έφυγε για την ικελία με τον Giacomo Medici, ενώ σύντομα μετά από πρόταση του Garibaldi έγινε ο νέος γενικός επιθεωρητής όλου του στρατεύματος και ηγήθηκε μιας ταξιαρχίας στο Milazzo, αλλά και της 160ης μεραρχίας στον ποταμό Volturno. το τακτικό μας στράτευμα, αυτός ο νικητής της Santa Maria di Capua, γενικός αρχηγός της ταξιαρχίας και ηγέτης της Piazza, διέμεινε στο παλάτι Della Valle, προσφέροντας τις υπηρεσίες του με μοναδική αφοσίωση και ικανότητα.

Σο 1866 ο βασιλιάς Vittorio Emanuele δείχνοντάς του εμπιστοσύνη, του ανέθεσε μια αποστολή με μεγάλο ρίσκο στη Βενετία. Η αποστολή αυτή απέτυχε λόγω της ήττας στην ναυμαχία της Lissa, για την οποία κατηγόρησε τους συντρόφους του στο πεδίο της μάχης, δηλαδή τους απεσταλμένους του ίδιου του βασιλιά. Σελικά διατηρώντας πλήρεις τις φυσικές και ηθικές του δυνάμεις, αποσύρθηκε. Από το σημείο αυτό, η πολεμική του φήμη χάθηκε, ενώ αυτός επιδόθηκε σε έργα ανθρωπιστικού χαρακτήρα, όχι λιγότερο αξιόλογα από τα πολεμικά του κατορθώματα.

Πέθανε στο Σορίνο στις 17 Ιουνίου του 1883. Σιμούμε τη μνήμη του γενναίου αυτού ξένου άνδρα, που δεν κατάφερε να κάνει για την πατρίδα του ό, τι έκανε για τη δική μας»

Σο σπίτι στο οποίο πέθανε το 1883 ο τρατηγός Milbitz στο Σορίνο.

Η επιγραφή που τοποθετήθηκε στο σπίτι του Μίλβιτς στο Σορίνο:

Alessandro Isenscmid de Milbitz, τρατηγός, Κόμης / Για την ελευθερία της πατρίδας του της Πολωνίας υπέφερε διώξεις και εξορία / τη συνέχεια στην Ιταλία με τον τρατηγό Γκαριμπάλντι και τον τρατηγό Avezzana / πολέμησε σε όλους τους πολέμους της Ανεξαρτ-ησίας / με χαρακτήρα χρυσό, γενναιό-δωρο και ακλόνητο. / Πέθανε 83 ετών σε αυτό το σπίτι στις 17 Ιουνίου 1883. / Η Γενοβέζικη Εταιρία Γαριβαλδινών / υλο-ποιώντας τη θέληση και εκφράζοντας την

ευγνωμοσύνη των Ιταλών συμπολεμιστών του / Σοποθετήθηκε στις 17 Ιουνίου 1885


77

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ IV - Μακρυγιάννης και εφέρης

Σην ίδια περίοδο που ο εφέρης έγραφε το δοκίμιο «Ένας Έλληνας, ο Μακρυγιάννης», αποτύπωσε τις σκέψεις του για τον αγωνιστή του ‟21 και στο παρακάτω ποίημα:

«Μνήμη του Μακρυγιάννη, Μέρες Γ΄, Κυριακή, 20 Αυγούστου 1939. Αθήνα»

του Γιώργου εφέρη

Κι οι μέρες τούτες είναι σα να ζεις

μες στην κοιλιά ενός ζώου που το δέρνει η θέρμη,

οι άνθρωποι στους δρόμους φεύγουν και γίνουνται

καθώς μια λάσπη λιπαρή ποτισμένη ιδρώτα.

«Γνωρίζετε αδελφοί! ότι ο Αδάμ και η Εύα

είναι η αρχή εξ ής το ανθρώπινον γένος κατάγεται…»

κήρυχνε ο Πολωνός Μίλβιτς,

κι ο Μακρυγιάννης σάπιος από τις πληγές

δυο στα κεφάλι και άλλες στο λαιμό και το ποδάρι

το χέρι χωρίς κόκαλα και σίδερα στη γαστέρα

για να κρατιούνται τ‟ άντερα -

γεμάτος όνειρα σαν το μεγάλο δέντρο

γράφοντας γράμματα στο Θεό.

Σι είχε να κάνει με τους Πολωνούς ο Μακρυγιάννης;

με τα κηρύγματα των καρμπονάρων,

ή με τους Βαυαρούς ή με τους Υαναριώτες;

Ήταν ένας άντρας από δω

γεννημένος σε μια ρεματιά σαν το σκίνο

κι αυτό ήταν όλο: μοναξιά κι έχτρα,

κι ο μοίραρχος Πτολεμαίος.

κορπάει σκυλόδοντα το φως, ή άσφαλτο λιώνει

τα σπίτια με χαμηλωμένα βλέφαρα πονούν

κι οι μηχανές πριονίζουν σάρκες χωρίς αίμα -


Και δε μας ακούς και δε μας βλέπεις

έξι μήνες φυλακωμένος σε δυο δρασκελιές κάμαρη

και σκούζω νύχτα μέρα-μέρ‟ απ‟ τις πληγές μου.

Σούτο γινότανε στις δεκατρείς

τουτ‟νού του μήνα (Αύγουστος 1852).

Κι ο ανακριτής τονίζοντας τις γενικές πληθυντικές

έκανε την κατ‟ οίκον έρευνα χωρίς ν‟ αφήσει τίποτε

κατώγια, ταβάνια, κασέλες, εικόνες δικές σου (του Θεού)

κι ο άλλος κοντός κι αρχάριος

ρωτούσε επίμονα όλους μες στο σπίτι

ποιος ήταν ο καλόγερος που χάρισε

του στρατηγού το κομπολόι

τόσο ασυνήθιστα μακρύ.

Κι ο μοίραρχος με τη στολή του, ο Πτολεμαίος

πήρε το γέρο ανήμερα της Παναγιάς

στο Μεντρεσέ που φυλακώνουν τους κακούργους.

Η απέλαση των Πολωνών Επαναστατών και η Δίκη του...

Documents

Transcript of Η απέλαση των Πολωνών Επαναστατών και η Δίκη του...