ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗdipe.ach.sch.gr/ecoea/e-periodika/tefxos 18.pdf · 23ο...

1

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗΕυκαιρία για το περιβάλλον - Πρόκληση για την εκπαίδευση

Δ ι ε ύ θ υ ν σ η Π ρ ω τ ο β ά θ μ ι α ς Ε κ π α ί δ ε υ σ η ς Α χ α ΐ α ςΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ & ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

2012 - 2013 ΤΕΥΧΟΣ 18ο

2

ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣΔ/ΝΣΗΣ Π.Ε. ΑΧΑΪΑΣΓούναρη 217, 261 10 Πάτρατηλ.: 2610. 229 249, Fax: 2610. 229 258e-mail: [email protected]://dipe.ach.scg.gr/ecoea

Υπεύθυνη έκδοσης:Πένη Σακοβέλη

Εξώφυλλο: Ομαδικό έργο μαθητών/τριών 21ου Νηπιαγωγείου Πατρών1ο Βραβείο στο “Διαγωνισμό καλλιτεχνικής δημιουργίας γλυπτών απόανακυκλώσιμα υλικά” στο πλαίσιο της δράσης “Τίποτα δεν πάει χαμένο”.

copyright 2013

ISSN 1792 - 9806

3

Περιεχόμενα

Από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Εκπαίδευση για την Αειφορία... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 04

Παρουσίαση για την ανακύκλωση από την Οικολογική Κίνηση Πάτρας .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 08

Πρόγραμμα ΑΡΙΑΔΝΗ: «Αντιμετώπιση του εθισμού παιδιών στο διαδίκτυο και θεμάτων ασφαλούς χρήσης του».... . . . . . 09

Το Λούνα Πάρκ της Ανακύκλωσης ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Σύγχρονη διάσταση των περιβαλλοντικών προβλημά-των ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Δραστηριότητες και Δράσεις του Τμήματος Περιβαλλο-ντικής Εκπαίδευσης 2012 - 2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

Επισκέψεις Σχολείων στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Πλη-ροφόρησης Παναχαϊκού όρους .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Προγράμματα 2012 - 2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

Αποτελέσματα διαγωνισμού Βραβείο Αειφόρου Σχολείου 2012 - 2013 ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ56ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Ανακύκλωση στο σχο-λείο - Αλλάζοντας συμπεριφορές για εξοικονόμηση ενέργειας» .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Νηπιαγωγείο Άρλας «Ανακύκλωση... Αναγέννηση» ... . . 4922o Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Τίποτα δεν πάει χαμέ-νο» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Νηπιαγωγείο Μιχοΐου «Χάρτινο το φεγγαράκι» .. . . . . . . . . . . . 5623ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Κύκλους η ζωή μας κάνει» Μείωση - Επαναχρησιμοποίηση - Ανακύκλωση ... . . . . . . . . . . . . . .57 21o Νηπιαγωγείο Πατρών «Ανακύκλωση» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ6o Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Νερό Ενέργεια Ανα-κύ-κλωση Αφήγηση» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Δημοτικό Σχολείο Άνω Αλισσού «Η φύση είναι το σπίτι μας, η ενέργεια η ζωή μας» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6339ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Την ενέργεια αναζητώ - τον πλανήτη οφελώ» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Δημοτικό Σχολείο Διακοπτού «Ήλιος, άνεμος, νερό πε-

ριβάλλον καθαρό. Εξοικονομώ ενέργεια - τον πλανήτη μου βοηθώ» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Δημοτικό Σχολείο Ρίου «Οικολογικό αποτύπωμα» ... . . . . 696ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Νερό Ενέργεια Ανακύ-κλωση Αφήγηση» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

ΝΕΡΟ1ο Νηπιαγωγείο Κ. Αχαΐας «Νερό πηγή ζωής» ... . . . . . . . . . . . .7218ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Το νερό στη ζωή μας» ... 7412ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Το νερό πηγή ζωής» ... . . .7719ο Νηπιαγωγείο Πατρών «Πέφτει - πέφτει μια σταγόνα - σβήνει - σβήνει μια φωτιά» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ7ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Η χλωρίδα της χώρας μας» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8428ο Νηπιαγωγείο Πατρών «Υπάρχει ζωή χωρίς το Δά-σος;»... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Δημοτικό Σχολείο Κλειτορία «Το δάσος» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8745ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Ανάσες και ψίθυροι του δάσους…» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9056ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Τα ζώα του τόπου μου» ... . 92Νηπιαγωγείο Ματαράγκα - 23ο Νηπιαγωγείο Πατρών «Ο Παρεξηγημένος Λύκος» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9339ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Όλοι χωράμε σ’ αυτή τη γη, άνθρωποι, ζώα, όλοι μαζί...» .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94Δημοτικό Σχολείο Σαραβαλίου «Οικοσύστημα περιοχής - Ζώα αγροκτήματος» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9649ο Νηπιαγωγείο Πατρών «Η ιστορία του ψωμιού» ... . . . . . 981ο Νηπιαγωγείο Κάτω Αχαΐας «Ελιά - Λάδι - Ελλάδα» .. 100

ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ22ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Ευ…κίνηση (με ασφά-λεια) στη μετά…κίνηση» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ61ο Νηπιαγωγείο Πατρών «Καθημερινές ιστορίες πράσι-νων αποδράσεων» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Παν/μίου Πα-τρών «Μικροί εξερευνητές του περιβάλλοντος» «Δέντρα που αγαπώ» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11321o Νηπιαγωγείο Πατρών «Το λιμάνι της πόλης μου - Το λιμάνι μου» ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11742o Δημοτικό Σχολείο Πατρών «Εμάς μας νοιάζει!» (νερό, πράσινο, απορρίμματα) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

4

Από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευσηστην Εκπαίδευση για την Αειφορία

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΗ Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, με τη διεθνώς απο-δεκτή σκοπιά της, έχει ζωή μεγαλύτερη των τριάντα ετών. Η ανάπτυξή της αποτελεί ανταπόκριση της εκ-παίδευσης στο γενικότερο ενδιαφέρον για το περι-βάλλον που αναπτύχθηκε κατά τις δεκαετίες 60-70, ενδιαφέρον που συνδέεται με τη συνειδητοποίηση από το πλατύ κοινό των αποτελεσμάτων των επεμβά-σεων του ανθρώπου στο περιβάλλον.Με πρωτοβουλίες ευαισθητοποιημένων εκπαιδευτι-κών και περιβαλλοντολόγων επιχειρήθηκε μια συνει-δητή σύνδεση του περιβάλλοντος με την εκπαίδευση, με απώτερο σκοπό τη συμβολή της εκπαίδευσης στη βελτίωση και στην προστασία του περιβάλλοντος. Η φάση αυτή της Π.Ε. σίγουρα δεν είναι η αρχή της ούτε το τέλος της. Αντίθετα η ιστορία της καταδεικνύ-ει ότι ακολουθεί μια εξελικτική πορεία, της οποίας οι ρίζες, τόσο από περιβαλλοντική όσο και από εκπαι-δευτική σκοπιά, μπορεί να αναζητηθούν στο μακρινό παρελθόν. Η διεθνοποίησή της είναι συνακόλουθο του παγκόσμιου χαρακτήρα που έλαβε το περιβαλ-λοντικό ενδιαφέρον και η αναγκαιότητα της διεθνο-ποίησης διατυπώθηκε μέσα από διεθνείς διασκέψεις.Στην Διεθνή συνάντηση εργασίας με θέμα «Π.Ε. στα σχολικά προγράμματα που έγινε στη Νεβάδα των ΗΠΑ το 1970 υπό την αιγίδα της IUCN και της UNESCO δόθηκε ο παρακάτω ορισμός, που είναι και ο ποιο διαδεδομένος από όλους τους ορισμούς που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί:«….. Π.Ε. είναι μια διαδικασία αναγνώρισης αξιών και διασαφήνισης εννοιών έτσι ώστε να αναπτυχθούν οι αναγκαίες δεξιότητες και στάσεις για την κατανόη-ση και εκτίμηση των σχέσεων ανάμεσα στον άνθρωπο , τον πολιτισμό του και το βιοφυσικό του περιβάλ-λον. Η Π.Ε. συνεπάγεται άσκηση στη λήψη αποφάσε-ων και στη διαμόρφωση από το ίδιο το άτομο ενός κώδικα συμπεριφοράς γύρω από θέματα που αφο-ρούν την ποιότητα του περιβάλλοντος….»Έναυσμα όμως για την ανάπτυξη της παγκόσμιας κί-νησης για την Π.Ε. αποτέλεσε η διεθνής διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε το 1972 στη Στοκχόλμη υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών με θέμα «Το περι-βάλλον του ανθρώπου». Η διάσκεψη αυτή υπήρξε ορόσημο όχι μόνο για αναγνώρισε την αξία της Π.Ε., αλλά γιατί εδραίωσε την αντίληψη της παγκόσμιας

διάστασης των περιβαλλοντικών προβλημάτων, των θεμάτων ανάπτυξης και της σφαιρικής αντιμετώπισης της περιβαλλοντικής κατάστασης. (Unesco, 1972)Σταθμός όμως για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αποτέλεσε η Διάσκεψη του Βελιγραδίου το 1976. Η διακήρυξη της διάσκεψης, γνωστή ως «Χάρτα του Βε-λιγραδίου» διαμόρφωσε τη φιλοσοφία, τους στόχους και τις καθοδηγητικές αρχές της Π.Ε. και την ανέδειξε σαν μια εκπαιδευτική πορεία με ηθικές, οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις. «Η Περιβαλλοντική Εκπαί-δευση είναι μια διαδικασία διαμόρφωσης ενός πα-γκόσμιου πληθυσμού, που να είναι ενήμερος και να ενδιαφέρεται για το περιβάλλον και τα προβλήματά του και να έχει τη γνώση, τις δεξιότητες, τις στάσεις και τη διάθεση να εργάζεται ατομικά και συλλογικά, για την επίλυση τρεχόντων περιβαλλοντικών προ-βλημάτων και πρόληψη νέων.» (Unesco, 1976)Η διακήρυξη της Τιφλίδας το 1977 υιοθετεί μια διευ-ρυμένη έννοια του περιβάλλοντος καθώς αυτό περι-λαμβάνει εκτός από το φυσικό και το όλο πολιτικό, πολιτιστικό, κοινωνικό, διανοητικό περιβάλλον του ανθρώπου.Θεωρώντας συνολικά τα επιτεύγματα όλων αυτών των διασκέψεων μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι επιτεύχθηκε συναίνεση σε διεθνές επίπεδο ως προς τους στόχους, τη φιλοσοφία και τις καθοδηγητικές αρχές της Π.Ε. ώστε αυτή να αποκτήσει τη δική της ταυτότητα και το δικό της λόγο.Στη δεκαετία του 80, σύμφωνα με τις προτάσεις του Βελιγραδίου και της Τιφλίδας η Π.Ε. αποκτά σταδια-κά τα χαρακτηριστικά μιας σφαιρικής, ολιστικής και διεπιστημονικής εκπαίδευσης. Η έμφαση μετατίθεται από τη γνώση σε ικανότητες, αξίες και στάσεις, σε μεθοδολογικές προσεγγίσεις επίλυσης προβλήματος και λήψης απόφασης, σε δράσεις αλλά και σε ηθικές διαστάσεις .Η δεκαετία του 80 υπήρξε εξαιρετικά ση-μαντική για την εδραίωση της Π.Ε. στο σχολείο και στη συνείδηση του εκπαιδευτικού κόσμου. (Φλογα-ΐτη, 2006)Αν η περίοδος του 70 μπορεί να χαρακτηρισθεί ως η περίοδος της ανίχνευσης και της συναίνεσης για την Π.Ε. έτσι όπως διατυπώνεται στα Διεθνή κείμε-να, η δεκαετία του 80 είναι αυτή της ανάπτυξης και της εδραίωσης. Είναι όμως επίσης η περίοδος της αμφισβήτησης, της πολυφωνίας και του πλουραλι-

5

σμού των απόψεων οι οποίες κυοφορήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας για να εκφραστούν έντονα στη δεκαετία του 90. Παρά τη συναίνεση όσον αφορά τις αρχές, τους στόχους, το εννοιολογικό και μεθοδολογικό πλαίσιο της Π.Ε., όπως αυτά διαμορ-φώθηκαν στη Τιφλίδα, στην πράξη διαμορφώθηκε ένα διαφορετικό σκηνικό. Εμφανίστηκαν διαφορετι-κές προσεγγίσεις και ιδεολογικές κατευθύνσεις και δόθηκε έμφαση σε διαφορετικές διαστάσεις και προ-σανατολισμούς της Π.Ε.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣΣτη δεκαετία του 90 και κυρίως με το γύρισμα του αιώνα η έννοια που προσδιορίζει την Π.Ε. είναι η αειφορία. Η αειφορία προβάλλει ως μια έννοια γενικότερη αυ-τής του περιβάλλοντος, γιατί ενσωματώνει ταυτόχρο-να το περιβάλλον, την κοινωνία, την οικονομία και την πολιτική. Επιπλέον συνοψίζει σε μια λέξη όλες τις προσδοκίες και τα οράματα, αλλά και τη δυσβά-σταχτη πορεία προς δομικές αλλαγές της κοινωνίας με στόχο την οικολογική βιωσιμότητα και την κοινω-νική δικαιοσύνη.Ο όρος αειφόρος ανάπτυξη, όπως μεταφράζεται στα ελληνικά ο όρος sustainable development χρησιμο-ποιείται σε ευρεία κλίμακα από τη δεκαετία του ΄80. Ο πιο γνωστός και χρησιμοποιούμενος ορισμός είναι εκείνος που διατυπώθηκε στην έκθεση που συνέταξε και δημοσίευσε η Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (World Commission on Environment and Development (WCED), με τίτλο «Το κοινό μας μέλλον», γνωστή ως έκθεση Brutland.. «Η ανάπτυξη είναι αειφόρος όταν ικανοποιεί τις σύγχρονες ανά-γκες χωρίς να μειώνει τις δυνατότητες των μελλο-ντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες» (WCED, 1987).Επίσης ευρύτατα αποδεκτός ορισμός είναι αυτός που διατυπώθηκε από τους φορείς IUCN, UNEP και WWF. «Η ανάπτυξη είναι αειφόρος όταν βελτιώνει την ποιότητα ζωής στο πλαίσιο των ορίων που θέτει η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων που στη-ρίζουν τη ζωή» (IUCN, UNEP και WWF , 1991).Οι δυο αυτοί ορισμοί δρουν συμπληρωματικά. Ο πρώτος θέτει το θέμα της διαγενεαλογικής αλληλεγ-

γύης και υπευθυνότητας και ο δεύτερος την περιβαλ-λοντική διάσταση.Πέρα από τις συζητήσεις και τις αντιπαραθέσεις που συνεχίζονται στο χώρο της επιστήμης, της διανόησης και της κοινωνίας σε σχέση με την αειφόρο ανάπτυξη έχει διαμορφωθεί μια επίσημη εκδοχή στις διεθνείς συσκέψεις σύμφωνα με την οποία η οικονομία, το πε-

ριβάλλον και η κοινωνία είναι οι τρεις πυλώνες που στηρίζουν ισότιμα την αειφόρο ανάπτυξη σε διεθνές, περιφερειακό, εθνικό, τοπικό και οικιακό επίπεδο. Η οικονομία, η κοινωνία και το περιβάλλον αποτελούν τρία συστήματα αλληλοεξαρτώμενα, η καλή λειτουρ-γία των οποίων αποτελεί την αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη της αειφορίας. Τα τρία αυτά συστήματα αποτελούν τις τρεις διαστάσεις της αειφόρου ανάπτυ-ξης, τις οποίες συμπληρώνει μια τέταρτη διάσταση εξίσου σημαντική, εκείνη των θεσμών. Η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης επιδέχεται πολλές ερμηνείες τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Σίγουρα η αειφόρος ανάπτυξη δεν είναι εύ-κολη υπόθεση, αλλά φαίνεται ότι είναι μονόδρομος. Είναι αλήθεια πως η αειφορία είναι μια όμορφη λέξη, ιδίως στα ελληνικά, και μια έννοια που σε ένα πρώτο επίπεδο ανάλυσης είναι ελκυστική, δίνει προοπτική, ανοίγει δρόμους και προσλαμβάνεται ως κάτι καλό, ευγενές, θετικό, δελεαστικό, άξιο να επιτευχθεί. (Φλογαΐτη, 2006). Τελικά η αειφορία είναι μια λέξη που κρύβει περισσότερα από όσα φανερώνει, εγεί-ρει πολύ περισσότερα ερωτήματα από όσα μπορεί να απαντήσει, αφού κρυμμένες κάτω από τον όρο είναι παραδοχές για οικονομική ανάπτυξη, για τεχνολογία, για δημοκρατία, για συμμετοχή του κοινού και για ανθρώπινες αξίες.


6

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑΓια την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης μεταξύ των άλλων θεωρήθηκε αναγκαία και η συμβολή της εκ-παίδευσης. Στην έκθεση Brutland τονίζεται η ανάγκη να συμβάλει η τυπική, όσο και η άτυπη εκπαίδευση, στην προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης.«Η αειφόρος ανάπτυξη, ως στόχος, δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω τεχνολογικών επιτευγμάτων, επι-στημονικών ερευνών ή κυβερνητικών υποδείξεων. Είναι ένας στόχος που απαιτεί συναίνεση όλης της κοινωνίας, και η συναίνεση αυτή μπορεί να επιτευ-χθεί μόνο μέσω της εκπαίδευσης». (UNCSD 2002, “Education for sustainability).Η Εκπαίδευση για την αειφορία βασίζεται σε αρχές και ιδέες που αποτελούν τη βάση της αειφορίας όπως ισότητα μεταξύ των γενεών, ισότητα των φύλων, κοι-νωνική ανοχή, καταπολέμηση της φτώχειας, προστα-σία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος, διατήρηση φυσικών πόρων ,δικαιοσύνη και ειρήνη. Η συνδιά-σκεψη του Ρίο κατέγραψε 27 αρχές της αειφορίας που μπορούν να βοηθήσουν τις κοινωνίες και την εκπαί-δευση να προσδιορίσουν τη γνώση, τις δεξιότητες, τις αρχές και τις αξίες πάνω στις οποίες θα βασισθεί η Εκπαίδευση για την αειφορία ή θα επαναπροσδιο-ριστεί η υπάρχουσα εκπαίδευση στην κατεύθυνση της αειφορίας.Η Εκπαίδευση για την αειφορία αναπτύσσει τη γνώ-ση, τις δεξιότητες, τις αρχές και τις αξίες που θα ενθαρρύνουν τα άτομα να αποκτήσουν την υπευθυ-

νότητα για τη δημιουργία ενός αειφόρου μέλλοντος και τα χαρακτηριστικά της είναι η ολιστικότητα, η δι-επιστημονικότητα και η διαθεματικότητα, η κριτική σκέψη, ο προσανατολισμός στις αξίες και ο τοπικός

χαρακτήρας. Στην Εκπαίδευση για την αειφορία δεν ενδιαφέρει η κατανόηση συγκεκριμένου σώματος γνώσης, ενδια-φέρει η δόμηση ενός ευρύτερου εννοιολογικού οικο-δομήματος που εμπεριέχει πέραν της γνώσης, αξίες, στάσεις και συμπεριφορές, σκέψεις και συναισθήμα-τα. (Παπαδημητρίου, 2005)H Εκπαίδευση για την αειφορία είναι η εκπαίδευση για τις αξίες επικε-ντρωμένη στο σεβα-σμό: σεβασμό για τους άλλους, συμπεριλαμ-βανομένων των σημε-ρινών και μελλοντι-κών γενιών, σεβασμό για τη διαφορετικότη-τα και την ποικιλομορ-φία, σεβασμό για το περιβάλλον και τους πόρους του πλανήτη που κατοικούμε.

Η εκπαίδευση για την αειφορία: • Εξετάζει τα ζητήματα που συνδέονται με τις αλλη-λεπιδράσεις και τις αλληλεξαρτήσεις του τρίπτυχου «άνθρωπος- κοινωνία - φύση».• Μετατοπίζει το κέντρο βάρους από τη φύση στην κοινωνία, από οικολογικές προσεγγίσεις σε κοινω-νικο- πολιτικές, από προσωπικές διεκδικήσεις σε συλλογικές, από ποσοτικές αντιλήψεις σε ποιοτικές (Φλογαΐτη, 2006).• Ενδιαφέρεται να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους η ποιότητα ζωής, οι δημοκρατικές δι-αδικασίες και η κοινωνική δικαιοσύνη δομούνται, κατακτώνται και διατηρούνται σε συγκεκριμένα περι-βάλλοντα.• Συγκροτεί ένα ποικίλο πεδίο στο οποίο δύσκολα αποδίδεται ένας συγκεκριμένος και ακριβής ορισμός. Πρόκειται για τη μετεξέλιξη ή τη νέα γενιά της πε-ριβαλλοντικής Εκπαίδευσης και προκύπτει από τη σύνθεση της Π.Ε. με την έννοια και τις προτάσεις της αειφορίας.


7

ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΤα κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της UNESCO για τις σύγχρονες κατευθύνσεις της εκπαίδευσης, αναφέρονται στον κρίσιμο ρόλο της στην διαμόρφω-ση της έννοιας και του περιεχομένου της Αειφόρου Ανάπτυξης (η διευρυμένη έννοια του περιβάλλοντος που πέρα από το αναντικατάστατο οικολογικό απόθε-μα, σε μία συνολική θεώρηση οποιουδήποτε θέμα-τος, περιλαμβάνει και το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό απόθεμα). Σύμφωνα με την UNESCO, τα έτη 2005 - 2014 έχουν οριστεί ως η «Δεκαετία της εκπαίδευσης για την Αει-φόρο Ανάπτυξη». Αναλυτικά τα έτη είναι αφιερωμέ-να:2006 Νερό - γαλάζιος πλανήτης2007 Καταναλωτισμός και περιβάλλον2008 Δάσος - πράσινος πλανήτης2009 Γεωργία - διατροφή και ποιότητα ζωής2010 Ενέργεια - ανανεώσιμες πηγές και τοπικές κοινωνίες2011 Εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα2012 Περιβάλλον και παραγωγικές διαδικασίες2013 Ανθρωπογενές περιβάλλον και αειφόρος δια-χείριση2014 Ενεργοί πολίτες

Σύμφωνα και με τη 106553/Γ7/13-10-2006 «Το πλαί-σιο Αναφοράς της εκπαίδευσης για τη Αειφορία και οι Σχολικές δραστηριότητες», το σχολικό έτος 2012-2013 είναι αφιερωμένο στο «Ανθρωπογενές περι-βάλλον και την αειφόρο διαχείριση του».Στο πλαίσιο αυτό η διευρυμένη έννοια του περι-βάλλοντος, ως φυσικής δεξαμενής αλλά και πεδίου κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας (πόλεις, κτήρια, μουσεία, πάρκα, οργανωμένοι χώροι άθλησης και τέχνης, κοινωνικές ομάδες κλπ), λειτουργεί ως αλ-ληλένδετο πεδίο μελέτης και δράσεων.Σηματοδοτείται έτσι ένα νέο όραμα και μία διαφορετι-κή εκπαιδευτική προσέγγιση που θα επιτρέψει στους μαθητές και τις μαθήτριες να κατανοήσουν καλύτερα τον κόσμο μέσα στον οποίο ζουν, να αντιληφθούν τη διασύνδεση των προβλημάτων και τελικά να κατα-στούν ικανοί να αντιμετωπίσουν την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας.

Παπαϊωάννου ΙωάνναΓεωλόγος - MSc στις Περιβαλλοντικές Επιστήμες

Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής ΕκπαίδευσηςΔευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Αχαΐας

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑIUCN, UNEP και WWF , (1991) “Caring for the Earth: A Strategy for sustainable living”. Gland, Switzerland: IUCN, UNEP και WWFUNCSD, (2002), “Education for sustainability” World Summit on Sustainable Development, Johanesburg.Unesco (1972). The International Workshop on Environmental Education (Stochholm, 1972) Final report.Unesco (1976). “The Belgrade Charter”WCED, (1987) “Our common future” Oxford: Oxford University Press.Παπαδημητρίου Β. (1998) «Περιβαλλοντική εκπαίδευση και σχολείο» Εκδ.. Δαρδανός, Αθήνα Φλογαΐτη Ε. (1998) «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση» Εκδ. Ελλη-νικά Γράμματα, Αθήνα, Φλογαΐτη Ε. (2006) «Εκπαίδευση για το περιβάλλον και την αειφορία» Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα


8

Παρουσίαση για την ανακύκλωσηαπό την Οικολογική Κίνηση Πάτρας

Το ηλιόλουστο και ζεστό πρωινό της Παρασκευής, 19 Απριλίου μας βρήκε στο δημοτικό και νηπιαγωγείο Δεμένικων. Εκεί μας περίμεναν οι γλυκύτατες δασκά-λες κ. Βάσω Κατσιδήμα και κ. Βάνα Κωστοπούλου. Γύρω στις εξήντα φατσούλες ηλικιών μεταξύ πέντε και 7 μας υποδέχτηκαν με πολύ ενδιαφέρον και πε-ριέργεια για να ακούσουν και να μάθουν σχετικά με την ανακύκλωση.

Γύρω στις 9 λοιπόν ξεκίνησε η παρουσίαση που αφο-ρούσε στους τρόπους διαχείρησης αποριμμάτων με στόχο τη ενημέρωση για την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση. Μιλήσαμε για τη λειτουργία ενός

ΧΥΤΑ, τη διαδικασία της κάυσης και τα μειονεκτήμα-τα αυτών των μεθόδων διαχείρησης σκουπιδιών. Οι μπόμπιρες όχι μόνο δεν βαρέθηκαν αλλά είχαν και σωρό από ερωτήσεις και καταγγελίες «κακών» πολι-τών που πετάνε τα σκουπίδια τους στο δρόμο.

Ηταν μια ιδιαίτερη εμπειρία η επαφή μου με αυτά τα παιδιά και ελπίζω στη συνέχιση της συνεργασίας μας με τα σχολεία της Αχαΐας, έτσι ώστε να συμβάλλουμε κι εμείς κατά το δυνατόν στη διαμόρφωση των αυρι-ανών ευαίσθητων περιβαλλοντικά πολιτών. Ξεχωρι-στό δώρο στο τέλος ήταν μια απρόσμενη αγκαλιά!!

Άιρις Γεωργαντά

9

Στα πλαίσια του Προγράμματος ΑΡΙΑΔΝΗ που αφο-ρά στην «Αντιμετώπιση του εθισμού παιδιών στο διαδίκτυο και θεμάτων ασφαλούς χρήσης του» και για το οποίο έχει υπογραφεί Μνημόνιο Συνεργασί-ας μεταξύ ΥΠΔΒΜΘ και της μονάδας εφηβικής υγείας της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Παν/μιου Αθηνών, υλοποιήθηκαν σε σχολείο αρχικές και ανατροφοδο-τικές εκπαιδευτικές επιμορφωτικές συναντήσεις για τα τμήματα E και Στ Δημοτικού. Τα τμήματα αυτά συμ-μετείχαν κατά τα σχ. έτη 2011-2013 στο συγκεκριμένο πρόγραμμα.Στόχος ήταν η ανατροφοδότηση και η συνέχιση της ευαισθητοποίησης των μαθητών σε αυτά τα ζητήματαΗ εφαρμογή έγινε από τους κ.κ.: Κοντονή Κανέλλα, Περικλέους Ελένη και Θεοδωρόπουλο Δημήτρη, κοι-νωνικούς λειτουργούς, ειδικά επιμορφωμένους για το σκοπό αυτό.Η συνεργασία των Δ/ντών των σχολείων αφενός και αφετέρου των ιδίων των εκπαιδευτικών τόσο των τά-ξεων στις οποίες έγινε η ενημέρωση όσο και των εκ-παιδευτικών των τάξεων και των εκπαιδευτικών πλη-ροφορικής (όπου υπάρχουν), ήταν πολύ σημαντική. Στα σχολεία που συμμετείχαν στάλθηκε και ηλεκτρο-νικά έντυπο υλικό του προγράμματος.Η υλοποίηση του προγράμματος στα Δημοτικά Σχο-λεία του Αχαΐας έγινε με την συνεργασία και υπο-στήριξη του Τμήματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευ-σης. Στο τέλος του σχολικού έτους, την Παρασκευή 7 Ιουνίου 2013 έγινε τελική παρουσίαση όλου του προγράμματος με θέμα: «Μικροί καπεταναίοι με ασφάλεια, στου Διαδικτύου τ’ ακρογιάλια» που θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα του Μεγάρου Λόγου & Τέχνης (Πλατεία Γεωργίου).Η εκδήλωσης αφορούσε τον απολογισμό της ενη-μερωτικής δράσης της Εθελοντικής Ομάδας «Κοινω-νικών Λειτουργών Εν… τάξη» σε δημοτικά σχολεία του Δήμου Πατρέων με θέμα, την «ενημέρωση των μαθητών για την ασφαλή πλοήγηση στο Διαδίκτυο». Στην είσοδο του Μεγάρου υπήρχε έκθεση αφισών, με τις διαδικτυακές ιστορίες που επιμελήθηκαν οι μι-κροί μας φίλοι απ’ όλα τα σχολεία που πήραν μέρος στη δράση. Στο τέλος της εκδήλωσης βραβεύτηκαν τρία σχολεία με τις καλύτερες αφίσες.Συντονίστρια της εκδήλωσης ήταν η κα Κοντονή Κα-

Πρόγραμμα ΑΡΙΑΔΝΗ: «Αντιμετώπιση του εθισμού παιδιώνστο διαδίκτυο και θεμάτων ασφαλούς χρήσης του»

νέλλα, Κοινωνική Λειτουργός - Υπεύθυνη στο Γρα-φείο Υποστήριξης του Πολίτη στο Νοσοκομείο Αγ. Ανδρέας & μέλος της ομάδας των Κοινωνικών Λει-τουργών Εν… τάξη.Ομιλητές θα ήταν: η κα Σακοβέλη Πηνελόπη, Υπεύ-θυνη τμήματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δ/νσης Π.Ε. Ν. Αχαΐας, η κα Περικλέους Ελένη Κοινω-νική Λειτουργός στην ΜΚΟ ΕΚΠΟΣΠΟ ΝΟΣΤΟΣ, ο κος Μέντης Μανόλης Κοινωνικός Λειτουργός στο ΠΓΝΠ «Παναγιά η Βοήθεια» Υποψήφιος Διδάκτορας στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας και ο κος Κορμάς Γεώργιος Επιστημονικός Συνεργάτης Μονάδας Εφηβικής Υγείας Β’ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών και υπεύθυνος του προγράμ-ματος «ΑΡΙΑΔΝΗ».Η Εκδήλωση διοργανώθηκε από την Εθελοντική Ομάδα «Κοινωνικοί Λειτουργοί Εν… τάξη» το νοσο-κομείο «Άγιος Ανδρέας» και το τμήμα Περιβαλλοντι-κής Εκπαίδευσης Α/βάθμιας Εκπαίδευσης Αχαΐας σε συνεργασία με το Πρόγραμμα «ΑΡΙΑΔΝΗ» που αφορά την κατάρτιση επαγγελματιών για την αποφυγή του εθισμού από το Διαδίκτυο των παιδιών & εφήβων.

10


Α/Α ΣΧΟΛΕΙΟ Δ/ΝΤΗΣ-ΕΠΙΚΟΙΝ ΤΑΞΗ ΑΡ.ΜΑΘ.

ΣΥΝOΛΟΜΑΘΗΤ

1. 56ο Πατρών ΣΤΑΥΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΣΤ. E, ΣΤ 51 + 54 105

2. 46ο Πατρών ΖΑΦΕΙΡΑΚΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ Ε1, ΣΤ1, ΣΤ2 24 + 26 50

3. Ελ. Αναγέννηση ΑΡΧΟΝΤΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ Ε, ΣΤ 19 + 21 40

4. 14ο Πατρών ΚΟΤΖΑΜΑΝΙΔΗ ΝΙΚΟΛΙΤΣΑ Ε, ΣΤ 11 + 9 20

5. 45ο Πατρών ΛΑΜΑΡΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ Ε1, Ε2, ΣΤ 30 + 20 50

6. 42ο Πατρών (ΕΑΕΠ) ΤΣΕΡΕΓΚΟΥΝΗ ΑΝΔΡΙΑΝΗ Ε1, Ε2,ΣΤ1, ΣΤ2

32 + 34 66

7. 1ο Πατρών ΚΟΥΓΙΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Ε1, ΣΤ1 15 + 12 27

8. 65ο Πατρών ΛΕΚΚΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ Ε, ΣΤ 27 27

9. 17ο Πατρών ΒΟΓΚΑ ΜΑΡΙΑ Ε1, Ε2, ΣΤ1 36 + 9 45

10. 15ο Πατρών ΤΣΙΛΙΓΚΙΡΙΑΝ ΕΡΜΙΟΝΗ Ε1, Ε2,ΣΤ1, ΣΤ2

38 + 31 69

11. 2ο ΟβρυάςΣ ΣΠΑΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Ε, ΣΤ 15 + 12 27

12. 36ο Πατρών ΓΟΥΤΣΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ε1, Ε2, ΣΤ 25 + 20 45

13. Α. Αλισσός ΦΡΑΝΤΖΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ Ε, ΣΤ 24 24

14. 62ο Πατρών ΝΤΑΓΙΟΥΚΛΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Ε, ΣΤ 24 24

ΣΥΝΟΛΟ 619

Κατάσταση Σχολείων για συμμετοχή στο πρόγραμμα ΑΡΙΑΔΝΗ 2011 - 2013

11

Tην Πέμπτη 16/5/2013 στα Ψηλά Αλώνια θα λει-τουργήσει ένας χώρος βιωματικής μάθησης μέσα από παιχνίδι που φέρει τον τίτλο: «Το Λούνα Πάρκ της Ανακύκλωσης».Η δράση συνδιοργανώνεται από τον Δήμο Πατρέων (Αντιδημαρχία Καθαριότητας και το Τμήμα Περιβαλ-λοντικής Εκπαίδευσης Α/θμιας Αχαΐας.Απευθύνεται σε μαθητές και μαθήτριες των τμημά-των των τάξεων που υλοποιούν Περιβαλλοντικό πρόγραμμα στον άξονα της Διαχείρισης των απορ-ριμμάτων. Θα συμμετέχουν κατά προτεραιότητα και με φθίνουσα σειρά οι τάξεις Στ’, Ε’, Δ’, Γ’, Β’ μέχρι της συμπλήρωσης του αριθμού 400. Η Α’ δημοτικού και τα Νηπιαγωγεία σε αυτή την φάση δεν θα συμ-μετέχουν.Σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους οι μαθητές/τρι-ες θα έχουν την ευκαιρία μέσα από βιωματικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες να ευαισθητοποιηθούν για θέματα ανακύκλωσης.Η δράση θα διαρκέσει από τις 9:00 - 13:00 και στο χώρο κάθε φορά θα δραστηριοποιούνται 100 περί-που μαθητές για 1 ώρα. Η κάθε ομάδα θα προσέρ-χεται λίγο πριν από την ώρα έναρξης του δικού της προγράμματος και μετά από την λήξη του προγράμ-ματός της θα αποχωρεί για το σχολείο της. Με αυτόν τον προγραμματισμό θα συμμετέχουν συνολικά 400 περίπου μαθητές.Ο Δήμος Πατρέων θα υποστηρίξει την μεταφορά των μαθητών από και προς τα Ψηλά Αλώνια βάσει του προγράμματος που θα σχεδιάσει το Τμήμα Περιβαλ-λοντικής Εκπαίδευσης.

Το Λούνα Πάρκ της Ανακύκλωσης16.05.2013


12


Α/ΑΔΡΟΜΟ-ΛΟΓΙΩΝ

Δ. ΣΧ ΠΑΤΡΩΝ ΟΝ. Δ/ΝΤΗ ΣΥΝΟΔΟΣΕΚΠ/ΚΟΣ

ΑΡ.ΜΑΘ

1ο 2ο Δημ. Οβρυάς Σπανός Βασίλειος Κορφιάτη Ευτυχία 14

1ο 25ο Πατρών Καρέτσου Παναγιώτα Μανωλόπουλος ΠέτροςΒραχόπουλος Βασίλειος

30

2ο 47ο Πατρών Γαλανόπουλος Ανδρέας Νικολάου ΠλουμιστήΛαμπροπούλου Γεωργία

26

2ο 12ο Πατρών Ανδρέας Τσαλίκης Καλλιόπη Παναγιώτου 12

2ο 15ο Πατρών Τσιλιγκιριάν Ερμιόνη Σωτηρίου Κατερίνα 18

3ο 51ο Πατρών Παπαδόπουλος Χρύσανθος Κυρολιβανος ΛάμπροςΚωστοπούλου ΒάναΚανελλοπούλου Μαρία

50ς

4ο 46ο Πατρών Ζαφειράκης Κων/νος Μουχτούρη ΣπυριδούλαΛέφα Ανδρονίκη

41

ΠΕΡΠΑ-ΤΩΝΤΑΣ

10ο Πατρών Λαμπρόπουλος Ηλίας Αντωνοπούλου Ευαγγελία 27

5ο,6ο

22ο Πατρών Χρυσανθόπουλος Φώτιος Κουτροπούλου ΑγγελικήΚυπραίου ΜαρίαΑναγνωπούλου ΓεωργίαΣκεπετάρη Ελένη

84

7ο 23ο Πατρών Μιχαλακόπουλος Γεώργιος Παπαζώη Θεοδώρα 17

7ο 64ο Πατρών Βεγιάννης Νικόλαος Δημοπούλου Παρασκευή 32

8ο 56ο Πατρών Σταυρογιαννόπουλος Αναστάσιος Λυριστής Μηνάς 16

8ο 26ο Πατρών Αντωνοπούλου Πατρούλα Στράτη Βασιλική 20

8ο 11ο Πολυδώρου Μαρία Παπασωτηροπούλου Κων/να 18

9ο 35ο Κομποχολης Ευάγγελος Μπρουσινου ΠηνελόπηΚαμπέρου Αικατερίνη

38

Πίνακας δρομολογίων Δ. Σχολείων Πατρών για το Λούνα Παρκ Ανακύκλωσης

13

Η κρίση του σύγχρονου κόσμου, που τόσο δραμα-τικά πλήττει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, δεν είναι μόνο κρίση οικονομική και κοινωνική, αλλά και κρίση περιβαλλοντική. Γι’ αυτό η αναζήτηση λύσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τη τρίτη αυτή διάστα-ση, προκειμένου να μπορέσουμε να στραφούμε σε μια αειφόρο/βιώσιμη ανάπτυξη. Δυστυχώς, τα φαι-νόμενα υπερκαταναλωτισμού και διασπάθισης που καταγράφονται στην οικονομική και κοινωνική μας ζωή επικράτησαν και στον τομέα διαχείρισης του πε-ριβάλλοντος και των φυσικών πόρων. Η πλημμελής εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των περιβαλλοντικών ελέγχων ενέτεινε τα περιβαλλοντι-κά προβλήματα, τα οποία έχουν άμεσες επιπτώσεις και στην υγεία και στην ποιότητα ζωής μας. Η διατή-ρηση και προστασία της καλής οικολογικής κατάστα-σης του φυσικού περιβάλλοντος, των υδάτινων πό-ρων, του αστικού περιβάλλοντος, της ποιότητας των τροφίμων, αναδεικνύονται σε ζωτικές παραμέτρους για τις κοινωνίες μας.

Συνεπώς, η αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρί-σης αποτελεί μέρος του προβλήματος που αντιμε-τωπίζουμε σήμερα, ενώ ταυτόχρονα είναι και μέρος της λύσης του, ως μια πραγματική διέξοδος για το μέλλον.

Ωστόσο, για την αντιμετώπιση και των τριών διαστά-σεων της κρίσης που αναφέραμε, απαιτείται αλλαγή του τρόπου αντίληψης και διαχείρισης, αλλαγή κατα-ναλωτικής συμπεριφοράς, κριτική και ενεργή στάση των πολιτών και αναδιαμόρφωση του εργασιακού το-μέα, τόσο ως προς τις παραγωγικές διαδικασίες, όσο και στη διαχείριση των πόρων και των αποβλήτων.

Συνεπώς, απαιτείται μια συνολική και άμεση αλλαγή της στάσης ζωής του ανθρώπου και σε αυτό καθο-ριστικό ρόλο έχει η εκπαίδευση. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση καλείται να συμβάλλει στην κατεύθυνση αυτή:• στην εκπαιδευτική διαδικασία, με την ολιστική της φιλοσοφία στην προσέγγιση των ζητημάτων και την ενίσχυση κριτικής σκέψης και της συμμετοχικότητας, που καλλιεργεί

Σύγχρονη διάσταση των περιβαλλοντικών προβλημάτων

Ελένη Συρράκου, Δρ. Επιστημών Περιβάλλοντος - Φυσικός

• στη σύγχρονη και επικαιροποιημένη γνώση για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, στην ανάπτυξη βιώσιμων δραστηριοτήτων, τη μείω-ση της αλόγιστης κατανάλωσης αγαθών, ενέργειας, και φυσικών πόρων, στην απαιτούμενη οργάνωση και αυτονομία των τοπικών κοινωνιών, στην ανάδει-ξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων κάθε τόπου ως ευκαιρίες ανάπτυξης και νέου επαγγελματικού προ-σανατολισμού και καινοτομίας (πρωτογενής τομέας, ήπια τουριστική ανάπτυξη, εναλλακτικές πηγές ενέρ-γειας κλπ.), των απαιτήσεων για ένα βιώσιμο αστικό περιβάλλον (υγιή κτίρια χαμηλής ενεργειακής κατα-νάλωσης, εναλλακτικές μετακινήσεις, αστικό πράσι-νο, διαχείριση απορριμμάτων και υγρών αποβλήτων κλπ.)• στην πολιτική αγωγή, για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών για την προστασία του περιβάλλοντος, για το περιβαλλοντικό δίκαιο όπως έχει εξελιχθεί και διαφοροποιηθεί σήμερα (για την προστασία του περιβάλλοντος, τη διαχείριση των αποβλήτων, τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, τις ποινικές ευθύνες για τις βλάβες στο περιβάλλλον κλπ.)

Σήμερα, που η κάθε οικογένεια δοκιμάζεται και οι μαθητές μπορεί να στερούνται στοιχειώδη αγαθά, η αρχή της επαναχρησιμοποίησης των αντικειμένων και της αξιοποίησης όλων των τροφίμων και φαγητών (που ιεραρχικά ισχύουν πλέον στη διαχείριση των αποβλήτων) γίνεται πρακτικό μέσο για την ενίσχυ-ση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης. Μέσω της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, η οποία στοχεύει στην κοινωνικοποίηση του σχολείου, όλα τα παρα-πάνω μπορούν να έχουν πολλαπλασιαστικό χαρακτή-ρα και δύναμη για τις τοπικές κοινωνίες.


14

Δραστηριότητες και Δράσειςτου Τμήματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης2012 - 2013

Θεματικόδίκτυο

Εμβέλεια δικτύου(τοπικό,περιφερειακό,εθνικό κτλ.)

Συντονιστής(ναι - όχι)

ΜέλοςΣυντονιστικής Επιτροπής(ναι - όχι)

ΣυμμετοχήΣχολείων(αριθμός)

ΚΠΕ Ζακύνθου: Το σεισμικό τόξοπου μας ενώνει

Εθνικό Όχι Ναι 1

ΚΠΕ Κρεστένων:Τοπικά προϊόντασε μια κοινωνίαΑειφορίας

Εθνικό Όχι Ναι -

ΚΠΕ Μεσολογγίου Θέρμου:Αλικολογίες

Εθνικό Όχι Ναι -

Ελληνική εταιρείαπροστασίας της φύσηςκαι της πολιτιστικήςκληρονομιάς:Αειφόρα σχολεία

Εθνικό Όχι Όχι 2

Δίκτυα

Διοργάνωση ή Συνδιοργάνωση Σεμιναρίων

Τίτλος Τόπος Ημερομηνία Αριθμός Ωρών(εκτόςδιδακτικούωραρίου)

Αριθμόςσυμμετεχόντων εκπαιδευτικών

Καινοτόμο Σεμινάριο με θέμα:«Σύγχρονες προσεγγίσεις καιεφαρμογές της ΠεριβαλλοντικήςΕκπαίδευσης»σε συνεργασία μετο Τμήμα Π.Ε. Β/θμιας(αρ. πρωτ. 237/22-10-2012/Δ/νση Α/θμιας Εκπ/σης Αχαΐας)

Πάτρα 29 - 30.10.2012&05 - 06.11.2012

40 46

15


Δραστηριότητες και Δράσειςτου Τμήματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

2012 - 2013



Σεμινάριο ΕισαγωγικήςΕπιμόρφωσης σε συνεργασίαμε το ΚΠΕ Κρεστένων με θέμα:«Εισαγωγή στην ΠεριβαλλοντικήΕκπαίδευση:Θεωρητικό και Μεθοδολογικόπλαίσιο ΠρογραμμάτωνΠεριβαλλοντικής Εκπαίδευσης»(αρ. πρωτ. Φ.3/367/05-10-2012/ΚΠΕ Κρεστένων)

ΚΠΕΚρεστένων

02- 03.11.2012 15 62

Βιωματικό Σεμινάριο Νηπιαγωγώνιδιωτικών Νηπιαγωγείων με θέμα:«Δημιουργώντας κλίμα αξιώνστο Νηπιαγωγείο»

Πάτρα 21 & 28.01.2012

10 22

Καινοτόμο Σεμινάριο με θέμα:«Τίποτα δεν πάει χαμένο»σε συνεργασία με το Τμήμα Π.Ε.Β/θμιας και το Δήμο Πατρέων(αρ.πρωτ. 18/23-01-2013/Δ/νσηΑ/θμιας Εκπ/σης Αχαΐας)

Πάτρα 12-13.02.2013 10 32

Μονοήμερο ΕισαγωγικόΣεμινάριο - Εργαστήριοστο Κ.Π.Ε Κλειτορίας - Ακράτας«Βασικές αρχές στηνΠεριβαλλοντική Εκπαίδευση.Βιωματική Προσέγγιση μέσα απότον Σχεδιασμό Προγράμματος Π.Ε»Σε συνεργασία με το ΚΠΕ Κλειτορίας και το Τμήμα Π.Ε. Β/θμιας(έγγραφο Δ/νσης Α/θμιας Αχαΐας18-24.01.2013).

ΚΠΕΚλειτορίας - Ακράτας

18.02.2013 5 20


16


Τίποτα δεν πάει χαμένο

17


2012 - 2013



Τριήμερο Σεμινάριο με θέμα:«Η πόλη στα μάτια μας καιη ματιά μας στην πόλη»σε συνεργασία με το Τμήμα Π.Ε.Β/θμιας και το ΚΠΕ Κλειτορίας(αρ.πρωτ. 27/7-02-2013/Δ/νσηΑ/θμιας Εκπ/σης Αχαΐας)

Πάτρα 22-24.02.2013 16 47

Θεματικό Σεμινάριο:«Ανθρωπογενές Περιβάλλονκαι Αειφόρος Διαχείριση»ΚΠΕ Μεσολογγίου - Θέρμου.

ΚΠΕΜεσολογγί-ου -Θέρμου

29-30.03.2013 4 70

Σεμινάριο με θέμα«ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ»με το Τμήμα Π.Ε. Β/θμιαςκαι την Ένωση ΦΑΟΣ(αρ.πρωτ. 387/11-03-2013/Δ/νση Α/θμιας Εκπ/σης Αχαΐας)

Πάτρα 19.03.2013 5 27

Διήμερη εκπαιδευτικήεπίσκεψη - ΣεμινάριοΕκπαιδευτικών σε αιολικό πάρκο στη Νότια Εύβοιασε συνεργασία με το ΤμήμαΠ.Ε. Β/θμιας καιτην ENEL GREEN POWER HELLAS(Α.Π. 60/15-05-2013)Δ/νση α/θμιας Εκπ/σης) Αχαΐας

Κάρυστος 08-09.06.2013 15 30


18

Ασφάλεια στο σχολικό περιβάλλον


19


2012 - 2013

Δοργάνωση σεμιναρίων σε ΚΠΕ σε συνεργασία με τη διεύθυνση

Τίτλος Τόπος Ημερομηνίες Αριθμόςδιδ. Ωρών


Σεμινάριο ΕισαγωγικήςΕπιμόρφωσης σε συνεργασίαμε το ΚΠΕ Κρεστένωνμε θέμα: «Εισαγωγή στηνΠεριβαλλοντική Εκπαίδευση:Θεωρητικό και Μεθοδολογικόπλαίσιο ΠρογραμμάτωνΠεριβαλλοντικής Εκπαίδευσης» (αρ. πρωτ. Φ.3/367/05-10-2012/ ΚΠΕ Κρεστένων)


02-03.11.2012 15 62

Βιωματικό Σεμινάριο«Βασικές Αρχές στηνΠεριβαλλοντική Εκπαίδευση,βιωματική προσέγγιση μέσααπό το σχεδιασμόπρογράμματος Π.Ε.»(έγγραφο Δ/νσης Α/θμιαςΑχαΐας 18/24-1-2013)

ΚΠΕΚλειτορίας

08.02.2013&25-26.02.2013

36 36

Δοργάνωση σεμιναρίων σε ΚΠΕ στα οποία συμμετείχαν εκπαιδευτικοί Αχαΐας

Τίτλος Τόπος Ημερομηνίες Αριθμόςδιδ. Ωρών

Αριθμόςσυμμετεχόντων εκπαιδευτικώνς

Διήμερο ΕισαγωγικόΣεμινάριο- Εργαστήριοστο Κ.Π.Ε Κλειτορίας - Ακράτας«Θεατροπαιδαγωγικές Μέθοδοιως Παιδαγωγικά Μέσακαι Εργαλεία στηνΠεριβαλλοντική Εκπαίδευση»(αρ.πρωτ. 56/18-01-2013/ΚΠΕ Κλειτορίας - Ακράτας)

ΚΠΕΚλειτορίας

25-26.02.2013 12 20


20


Τίτλος Τόπος Ημερομηνία Αριθμόςδιδ. Ωρών


Σεμινάριο στο ΚΠΕΜεσολογγίου - Θέρμου«Ανθρωπογενές περιβάλλονκαι Αειφόρος Διαχείριση»(αρ.πρωτ Φ8/119/20-02-2013ΚΠΕ Θέρμου-Μεσολογγίου)

ΚΠΕΜεσολλογγί-ου - Θέρμου

29-30.03.2013 12 15

Σεμινάριο στο ΚΠΕ Κρεστένων«Γεωμυθολογικά - Γεωπεριβαλ-λοντικά μονοπάτια»(Σχετ: Φ. 3/91/, 28.02.2013έγγρ ΚΠΕ ΚΡΕΣΤΕΝΩΝ)


12-14.04.2013 24 5

Σεμινάριο στο ΚΠΕ ΦιλιππιάδαςΛιμναία Οικοσυστήματα:Πηγές έμπνευσης γιαΠρογράμματαΠεριβαλλοντικής ΕκπαίδευσηςΣχετ: Φ. 3/71/, 8-04-2013έγγρ ΚΠΕ ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΑΣ

ΚΠΕΦιλιππιάδας

24-26.05.2013 25 5

Σεμινάριοστο πλαίσιο του δικτύου«Τα τοπικά προϊόντασε μια κοινωνία αειφορίας»(έγγραφο Δ/νσης Β/θμιαςΑχαΐας 6205/24-05-2013)


25-27.06.2013 12 3

Σεμινάριο«Περιβαλλοντική Εκπαίδευση:Από τη θεωρία στην πράξη.Σχεδιασμός και υλοποίησηπρογραμμάτων Π.Ε»Σχετ: 50/13/2/13 έγγρ.ΚΠΕ ΙΘΑΚΗΣ

ΚΠΕ Ιθάκης 14-16.06.2013 12 4

Δοργάνωση σεμιναρίων σε ΚΠΕ στα οποία συμμετείχαν εκπαιδευτικοί Αχαΐας

21


2012 - 2013

Τίτλος Τόπος Ημερομηνία Αριθμόςδιδ. Ωρών


Ημερίδα με θέμα:«Κλιματική Αλλαγή& Κορινθιακός κόλπος»σε συνεργασία μετο Σύνδεσμο Προστασίαςκαι Ορθολογικής Ανάπτυξηςτου κορινθιακού κόλπου(ΣΠΟΑΚ)

Πάτρα 07.12.2012 4 30

Ημερίδα με θέμαΠαρουσίαση Βιβλίου:«Η μέθοδος Project στην πράξη. Οδηγός εκκίνησηςγια εκπαιδευτικούς»

Πάτρα 19.12.2012 3 30

Ημερίδα παρουσίασηςτης δράσης«ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ»σε συνεργασία μετην ένωση ΦΑΟΣκαι το Τμήμα Π.Ε. τηςΒ/θμιας Εκπαίδευσης

Πάτρας 23.04.2013 3 60

Ημερίδα παρουσίασηςτης δράσης«Μικροί καπεταναίοιμε ασφάλεια, στου Διαδικτύουτ’ ακρογιάλια»

Πάτρα 07.06.2013 4 30

Ημερίδα παρουσίασηςτης δράσης«ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΧΑΜΕΝΟ»σε συνεργασία με τοΔήμο Πατρέων και το Τμήμα Π.Ε.της Β/θμιας Εκπαίδευσης

Πάτρα 17.06.2013 3 64

Δοργάνωση Ημερίδων


22


Περιβαλλοντική εκπαίδευση: από τη θεωρία στην πράξη

23


Φορέας Τίτλος συνεργασίας Αριθμόςμαθητών

Αριθμόςσυμμετεχόντωνεκπαιδευτικών

ΔΗΜΟΣ ΠΑΤΡΕΩΝΑντιδημαρχίαΥποστήριξηςτου Δημότη,Εθελοντισμού,Ισότητας φύλων& ΈνταξηςΜεταναστών

Δράση περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησηςμε θέμα «Τίποτα δεν πάει χαμένο»που αφορούσε στη δημιουργία γλυπτώναπό ανακυκλώσιμα υλικά.Η δράση περιλάμβανε: • Διήμερο βιωματικό Σεμινάριο Εκπαιδευτικών(workshop).• Διήμερο εργαστήριο (με συμμετοχή των μαθητώντων περιβαλλοντικών ομάδων)για δραστηριότητα εικαστικής κατασκευής.• Παρουσίαση και Βράβευση των έργωντων μαθητών

425 64

ΔΗΜΟΣ ΠΑΤΡΕΩΝΑντιδημαρχίαΚαθαριότητας

Ενημερωτικές επισκέψεις σχολείων στο ΚΔΑΥκαι στο εργοστάσιο Ανακύκλωσης

Εκπαιδευτική εκδήλωση: Το Λούνα Πάρκτης Ανακύκλωσης - Ψηλά Αλώνιαμε στόχο την Περιβαλλοντική ευαισθητοποίησημαθητών/τριών που συμμετέχουνσε προγράμματα Διαχείρισης απορριμμάτωνμέσα από ομαδικά παιχνίδιακαι βιωματικές δραστηριότητες

100

400

6

40

ΑΔΕΠ(ΔημοτικήΑναπτυξιακήΕπιχείρησηΠάτρας)του Δήμου Πατρών

Πιλοτικό Πρόγραμμα«Παραγωγής Οικολογικού Βιοντίζελαπό χρησιμοποιημένα μαγειρικά λάδια» Η ΑΔΕΠ σε συνεργασία με το ΤμήμαΠεριβαλλοντικής Εκπαίδευσης τοποθέτησεειδικούς κάδους συλλογής χρησιμοποιημένουμαγειρικού λαδιού σε 12 σχολείαστα οποία θα αποδίδεται και το παραγόμενοβιοντίζελ που θα χρησιμοποιείταιγια την κάλυψη των αναγκών θέρμανσης τους.

Εκπαιδευτικές επισκέψειςστο Κέντρο Περιβαλλοντικής Πληροφόρησηςστο Παναχαϊκό το 2012-13

2825

705

150

110

Τοπικές συνεργασίες με ΟΤΑ, Κυβερνητικούς και μη Κυβερνητικούς φορείς


2012 - 2013

24




ΝΕΑ(ΝομαρχικήΕπιχείρησηΑνάπτυξης)Αχαΐας

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα με θέμα«Επεξεργασία αγροκτηνοτροφικών αποβλήτων».Κατά τη διάρκεια του προγράμματοςοι μαθητές είχαν την ευκαιρία:• να ενημερωθούν για τη διαχείρισητων αγροκτηνοτροφικών αποβλήτων.• να ξεναγηθούν στην πιλοτική μονάδαεπεξεργασίας αγροτοβιομηχανικώναποβλήτων της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδαςστη ΒΙ.ΠΕ Πατρών η οποία κατασκευάστηκεστα πλαίσια του έργου INTEGRASTEτου προγράμματος LIFE+ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

150 12

WWF Πρόγραμμα ενημέρωσης μαθητών & εκπαιδευτικών«Εξοικονόμηση Ενέργειας»υλοποιήθηκε σε 10 σχολεία του Νομού Αχαΐας.Ειδικοί Συνεργάτες του WWF και η Υπεύθυνη Π.Ε.μίλησαν σε μαθητές των σχολείων της Πάτραςπου υλοποίησαν Πρόγραμμα Π.Ε. στη θεματική «ΕΝΕΡ-ΓΕΙΑ» τη φετινή σχολική χρονιά. Το πρόγραμμαπεριλάμβανε παρουσίαση, συζήτηση με τους μαθητέςκαι παιχνίδι για την εξοικονόμηση ενέργειας

225 18

ΦΑΟΣ Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα με θέμα «Ασφάλειαστο σχολικό περιβάλλον».Το Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσηςσε συνεργασία με την Ένωση «ΦΑΟΣ» συνδιοργάνωσε• 3/ωρη απογευματινή συνάντηση εργασίαςγια εκπαιδευτικούς• Συγκεντρωτική Παρουσίαση των δράσεων 9 σχολείων

Ημερήσια δράση της με θέμα: «ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΓΕΜΑΤΗΑΣΦΑΛΕΙΑ» στο 46ο Δ. Σχ. Πατρών. ΒιωματικήΕυαισθητοποίηση μαθητών - εκπαιδευτικών - γονέωνσε θέματα ασφάλειας στο σχολικό περιβάλλονΣυνεργασία με : ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ, ΕΜΑΚ,ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΑΧΑΪΑΣ, ΤΡΟΧΑΙΑ, ΕΡΥΘΡΟΣΣΤΑΥΡΟΣ (ΣΑΜΑΡΕΙΤΕΣ-ΕΘΕΛΟΝΤΡΙΕΣ), ΚΑΡΑΜΑΝΔΑΝΕΙΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΙΔΩΝ (ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΙΜΟΔΟΤΩΝ & ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ), ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ «ΑΡΙΑΔΝΗ»

7

220

27

16


25


2012 - 2013



ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΑΡΙΑΔΝΗ

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα με θέμαΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ.Το Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσηςσε συνεργασία με το πρόγραμμα συνδιοργάνωσε:• 60 εκπαιδευτικές επισκέψεις και ενημερώσειςσε Δ’, Ε’, Στ’ τάξεις σχολείων που υλοποιούνπεριβαλλοντικά προγράμματα.• Συγκεντρωτική Παρουσίαση των δράσεων20 σχολείων και βράβευση έργων μαθητών.

750 60

Τόπος Ημερομηνίες Σκοπός μετακίνησης

ΚΠΕ ΚΡΕΣΤΕΝΩΝΗλείας

02-03.11.2012 Εισαγωγικό Σεμινάριοστην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

ΚΠΕ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ - ΘΕΡΜΟΥΑιτωλ/νίας

29-30.03.2013 Θεματικό σεμινάριο«Ανθρωπογενές περιβάλλονκαι Αειφόρος Διαχείριση»

ΚΠΕ ΚΡΕΣΤΕΝΩΝΗλείας

24-25.06.2013 Συνάντηση Συντονιστικής Επιτροπής ΔικτύουΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ

Μετακινήσεις Υπευθύνου εκτός νομού


26

Επισκέψεις Σχολείων στο ΚέντροΠεριβαλλοντικής Πληροφόρησης Παναχαϊκού όρους

Ο Δήμος Πατρέων και η ΑΔΕΠ Α.Ε. στο πλαίσιο του Προγράμματος για την Προστασία και Ανάδειξη του Παναχαϊκού Όρους, ξεκινούν από την 3η Δεκεμβρίου2012 το πρόγραμμα επισκέψεων μαθητών σχολείων στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Πληροφόρησης του Πα-ναχαϊκού Όρους στο Πουρναρόκαστρο Πατρών.Βασικός σκοπός του κέντρου είναι η πληροφόρηση και η ευαισθητοποίηση σχετικά μετον φυσικό και πολιτιστικό πλούτο της περιοχής του Παναχαϊκού όρους καθώς και ηανάδειξή του ως προστατευόμενης περιοχής Natura 2000.Στις δραστηριότητες του κέντρου περιλαμβάνονται:• Η περιβαλλοντική ενημέρωση και υποστήριξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα σχολεία• Η διοργάνωση συνεδρίων, εκθέσεων και άλλων σχετικών εκδηλώσεων• Η προσέλκυση, υποδοχή και ξενάγηση επισκε-πτών• Οι δράσεις προβολής της προστατευόμενης περιο-χής σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και• Ο σχεδιασμός και η οργάνωση εθελοντικών προ-γραμμάτων.

Κατά την περίοδο 2012-2013 ένας μεγάλος αριθμός μαθητών (περισσότεροι από 3.000) επισκέφτηκαν το Κέντρο Περιβαλλοντικής Πληροφόρησης του Πανα-χαϊκού Όρους. Στο Κέντρο οι μαθητές ενημερώθηκαν από στελέχη της ΑΔΕΠ Α.Ε., ξεναγήθηκαν στην έκ-θεση με φωτογραφίες από το Παναχαϊκό όρος, πα-ρακολούθησαν ένα 10λεπτο βίντεο για το Παναχαϊκό και τους διανεμήθηκαν φυλλάδια με περισσότερες πληροφορίες.

Σχολεία Α’βάθμιας που επισκέφτηκαντο Κέντρο Περιβαλλοντικής Πληροφόρησηςστο Παναχαϊκό το 2012 - 2013

• Αρσάκειο Δημοτικό• 44o Δημοτικό• 53ο Δημοτικό• 3o Δημοτικό• 59o Δημοτικό• 45ο δημοτικό• 36o Δημοτικό• 48ο Νηπιαγωγείο • 46ο Δημοτικό• Ελληνική Αναγέννηση Δημοτικό• 25o Δημοτικό• 52ο Δημοτικό• 25o Δημοτικό• 7ο Δημοτικό• 39ο Δημοτικό

Σύνολο 705 μαθητές

27

Προγράμματα 2012 - 2013

28


Α/Α ΥΠ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΤΙΤΛΟΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

1. Σιδέρη Σοφία Ελάτε να σώσουμε το λύκο 1ο Νηπ. Πατρών

2. Παντελή Μαρία Ελάτε να σώσουμε το λύκο 1ο Νηπ. Πατρών

3. Στασινοπούλου Αλεξάνδρα Η αυλή του σχολείου μας 8ο Νηπ. Πατρών

4. Παπαδοπούλου Ελισάβετ,Φραγκούλη Αλεξάνδρα

Το νερό… νεράκι 13ο Νηπ. Πατρών

5. Γκούσκου Ειρήνη,Λυμπέρη Παναγιώτα

Το νερό… στοιχείοαιώνιας πηγής ζωής

13ο Νηπ. Πατρών

6. Ρεντζιλά Ιωάννα,Γεωργακοπούλου Γεωργία,Γραμματικού Χρυσούλα

Λύκε, λύκε είσαι εδώ 13ο Νηπ. Πατρών

7. Σαββοπούλου Αθανασία Πέφτει-πέφτει μια σταγόνα,σβήνει-σβήνει μια φωτιά


8. Τριανταφυλλιά Δούμα Πέφτει-πέφτει μια σταγόνα, σβή-νει-σβήνει μια φωτιά


9. Μυλωνάς Δημήτριος Βαρέα μέταλλα, εντομοκτόνα,φυτοφάρμακα, βιοσυσσώρευση


10. Γκίκα Ελένη Ανακύκλωση 20ο Νηπ. Πατρών

11. Λιάζου Ιωάννου,Μισιρλή Αναστασία,Μουστάκα Ευαγγελία

Το λιμάνι της πόλης μου,το λιμάνι μου !


12. Μουστάκα Ευαγγελία,Λιάζου Ιωάννου

Ανακύκλωση 21ο Νηπ. Πατρών

13. Πενδάκη Χρυσάνθη Δάσος 22ο Νηπ. Πατρών

14. Ψευτοπούλου Αικατερίνη Δάσος 22ο Νηπ. Πατρών

15. Ανδριοπούλου Γεωργία Οι χοντρές κυρίες συναντούντην ανακύκλωση


16. Δαμαλά Ελένη Ο παρεξηγημένος Λύκος 23ο Νηπ. Πατρών

Προγράμματα Νηπιαγωγείων

29

Προγράμματα 2012 - 2013 Προγράμματα 2012 - 2013

17. Πάλλα Βασιλκή,Μενύχτα Μαρία,Παντελή Χρυσούλα

Περπατώ - περπατώ εις το δά-σος…


18. Παντελή Χρυσούλα,Μενύχτα Μαρία,Πάλλα Βασιλκή,Τριάντη Βασιλική

Υπάρχει ζωή χωρίς το δάσος; 28ο Νηπ. Πατρών

19. Μπακούνη Ανδριάννα,Δήμου Καλλιόπη

Εγώ και οι καινούργιοι φίλοι μου 29ο Νηπ. Πατρών

20. Σεβδαλή Αλεξάνδρα Ανακύκλωση 37ο Νηπ. Πατρών

21. Σκορδά Ρούλα, Λεοντίου Ελένη Όχι στα σκουπύδια 37ο Νηπ. Πατρών

22. Μεντζελοπούλου Αγγελική Ναι στην ανακύκλωση 37ο Νηπ. Πατρών

23. Σταυριανή Λιβαθινού,Παναγιώτα Τσεκούρα

Νοιάζομαι και το δηλώνω,όλα τα ανακυκλώνω


24. Σπανού Αικατερίνη Από το σπόρο το σποράκι το γλυ-κό γλυκό ψωμάκι


25. Πετροπούλου Μαρία Από το σπόρο το σποράκιτο γλυκό γλυκό ψωμάκι


26. Κλαουδάτου Βασιλική Το μεγάλο ταξίδι του νερούσυνεχίζεται


27. Φάκου Διονυσία,Αυγερινιπούλου Ουρανία

Την αγάπη μου θα δώσωκαι το Μείλιχο θα σώσω


28. Ευθυμίου Βάγια,Ευαγγελάτου Σοφία,Ασημακοπούλου Θεοδώρα

Στο ποτάμι κατοικώμέσα στο γλυκό νερό


29. Ασημακοπούλου Ειρήνη Η ιστορία του ψωμιού 49ο Νηπ. Πατρών

30. Κασπίρη Νικολίτσα Ανακύκλωση 55ο Νηπ. Πατρών

31. Φωτακοπούλου Θεανώ Ανακύκλωση 55ο Νηπ. Πατρών

Προγράμματα ΝηπιαγωγείωνΑ/Α ΥΠ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΤΙΤΛΟΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

30

32. Σαββανή Παναγιώτα Τα ζώα που κινδυνεύουν 57ο Νηπ. Πατρών

33. Κασπίρη Φωτούλα Τα ζώα που κινδυνεύουν 57ο Νηπ. Πατρών

34. Γριβάκη Δημητρούλα Από το σπόρο το σποράκιτο γλυκό γλυκό ψωμάκι


35. Παπαγεωργίου Κωνστατίνα Από το σπόρο το σποράκιτο γλυκό γλυκό ψωμάκι


36. Ρουγκάλα Κωνσταντίνα Αναζητώντας το χαμένο πράσινο 61ο Νηπ. Πατρών

37. Γεωργία Σιδέρη Το Δάσος 69ο Νηπ. Πατρών

38. Σταματούκου Χρύσα Πώς μεγαλώνει ένα φυτό Νηπ. ΠειραματικούΣχ. Παν/μίου Πατρών

39. Ντόκα Αντιγόνη Ο κύκλος ζωής του φυτού Νηπ. ΠειραματικούΣχ. Παν/μίου Πατρών

40. Παπευθυμίου Μαρία Το σποράκι κάνει κύκλους Νηπ. ΠειραματικούΣχ. Παν/μίου Πατρών

41. Αλεξανδροπούλου Ζωή Μικρός αγρότης ψάχνει Νηπ. Αγ. Βασιλείου

42. Μιχαλοπούλου Ευανθία Το νεφοσυννεφάκι ταξιδεύεικαι ο πλανήτης κινδυνεύει

Νηπ. Αγ. Βασιλείου

43. Σαλαγιάννη Διαμάντω Ανα-κύκλωση, Ανα-γέννηση Νηπ. Άρλας

44. Βασιλάγκου Αγγελική Οδοντωτός «ένα τραινάκι με δό-ντια»

Νηπ. Διακοπτού

45. Ανδριοπούλου Αργυρώ Οδοντωτός «ένα τραινάκι με δό-ντια»

Νηπ. Διακοπτού

46. Αδαμοπούλου Παναγιώτα,Καρυοφίλη Ευδοκία

Ελλάδα - ελιά - λάδι 1ο Νηπ. Κ. Αχαΐας

47. Κατσώνη Αγγελική Ελλάδα - ελιά - λάδι 1ο Νηπ. Κ. Αχαΐας

48. Καρυοφίλη Ευδοκία, Αδαμοπούλου Παναγιώτα, Κατσώνη Αγγελική

Νερό, πηγή ζωής 1ο Νηπ. Κ. Αχαΐας




31

49. Τσούβαλη Αικατερίνη Ένα - δυο! Ανακύκλωση μπορώ! 3ο Νηπ. Κ. Αχαΐας

50. Παπαδιονυσίου Αναστασία,Μυλωνά Βαρβάρα

Αποικοδόμηση και Ανακύκλωση Νηπ. Κ. Καστριτσίου

51. Κούλη Μαρία Ελάτε να σώσουμε τη φύση Νηπ. Κ. Καστριτσίου

52. Μπίσιτχα Ολυμπία Ιστορίες του νερού Νηπ. Λάππα

53. Χειμωνά Ειρήνη Πουφφφφ!! σκουπίδια Νηπ. Λάππα

54. Αλεξοπούλου Αναστασία,Δαμαλά Ελένη

Ο παρεξηγημένος Λύκος Νηπ. Ματαράγκα

55. Χατζηκέλη Χαρούλα Χάρτινο το φεγγαράκι Νηπ. Μιχοΐου

56. Καραμήτσα Βασιλική Θαλασσοχώρι Νηπ. ΝικολεΊκων

57. Πολυδωροπούλου Παναγούλα Θαλασσοχώρι Νηπ. Νικολεΐκων

58. Πολυδωροπούλου Παναγούλα,Μπεντενίτη Αγγελική

Λίγο πριν πάω για ύπνο Νηπ. Νικολεΐκων

59. Καλατζή Παρασκευή Αγαπημένο δάσος 1ο Νηπ. Οβρυάς

60. Σιάχου Ιωάννα Σκουπιδομαζέματα…Θησαυρογεννήματα

Νηπ. Τέμενης

61. Παρασκευοπούλου Μαρία Σκουπιδομαζέματα…Θησαυρογεννήματα

Νηπ. Τέμενης

62. Ντούβαλη Βαρβάρα Όσο άχρηστο φαίνομαι,τόσο χρήσιμο μπορώ να γίνω

Νηπ. Φαρρών

63. Καφαντάρη Μαρία Όσο άχρηστο φαίνομαι,τόσο χρήσιμο μπορώ να γίνω

Νηπ. Φαρρών

64. Νικολοπούλου Τρισεύγενη Τα μονοπάτια του νερού Παραμυθούπολη

65. Νταούρου Παναγιώτα,Διαμαντή Αναστασία

Ο ευαίσθητος γίγαντας Γεώρμα Αικατερίνη




32

Προγράμματα Δημοτικών


Α/Α ΟΝΟΜ/ΜΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΑΞΗ

1. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΛΛΑΖΩ ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΙ…ΚΡΥΒΟΜΑΙ

3ο Δημ. Πατρών ΣΤ

2. ΜΑΡΚΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ -ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

4ο Δημ. Πατρών Ε

3. ΡΕΣΒΑΝΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΝΕΡΟ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ 6ο Δημ. Πατρών Α

4. ΠΑΠΑΔΟΥΡΗΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΧΛΩΡΙΔΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΑΣ 7ο Δημ. Πατρών Γ

5. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ,ΤΕΡΖΗ ΜΑΡΙΑ

ΤΗ ΓΗ…. ΤΗ ΔΑΝΕΙΣΤΗΚΑΜΕΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ


6. ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑ-ΝΤΙΝΑ, ΓΑΛΑΝΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

ΜΙΑ ΦΟΡΑ…ΕΝΑ ΣΚΟΥΠΙΔΑΚΙ

11ο Δημ. Πατρών Γ

7. ΜΙΝΤΖΑ ΕΥΓΕΝΙΑ ΧΩΜΑ - ΝΕΡΟ, ΦΩΣ - ΖΩΗ 11ο Δημ. Πατρών Α

8. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΟ ΝΕΡΟ ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ 12ο Δημ. Πατρών Δ

9. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΡΙΝ ΤΟ ΠΕΤΑΞΕΙΣ ΣΚΕΨΟΥ...ΕΙΝΑΙ ΣΙΓΟΥΡΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙ;


10. ΠΑΛΑΙΟΘΟΔΩΡΟΥ ΑΡΓΥΡΩ,ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ,ΒΑΧΛΙΩΤΗ ΘΕΑΡΕΣΤΗ,ΚΑΪΜΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

ΕΛΙΑ, Ο ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΠΟΣ 13ο Δημ. Πατρών Δ

11. ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ ΕΛΙΑ, Ο ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΠΟΣ 13ο Δημ. Πατρών Δ

12. ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ,ΦΛΟΓΕΡΑ ΜΑΡΙΑ,ΤΣΙΛΙΓΚΙΡΙΑΝ ΕΡΜΙΟΝΗ

Ο ΑΝΑΚΥΚΛΟΥΛΗΣΠΑΕΙ ΣΧΟΛΕΙΟ


13. ΛΟΥΚΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΤΡΕΙΣ ΤΟ ΛΑΔΙ… ΤΡΕΙΣ ΤΟ ΞΥΔΙ 16ο Δημ. Πατρών Α

14. ΤΖΟΥΜΑΚΑ ΞΕΝΗ ΤΡΕΙΣ ΤΟ ΛΑΔΙ… ΤΡΕΙΣ ΤΟ ΞΥΔΙ 16ο Δημ. Πατρών Α

15. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΑΚΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ,ΜΑΓΚΛΑΡΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ

ΚΑΘΑΡΙΣΤΕ - ΣΤΟΛΙΣΤΕ -ΤΕΛΕΙΩΣΑΤΕ

17ο Δημ. Πατρών Δ

16. ΜΠΑΔΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ,ΖΩΓΟΠΟΥΛΟΣ AΝΘΗΣ

ΓΙΑΤΙ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΟ ΧΡΩΜΑΣΤΙΣ ΣΤΕΓΕΣ ΤΩΝ ΣΠΙΤΙΩΝ;


17. ΑΝΔΡΙΚΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝ. ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ 18ο Δημ. Πατρών Δ

33




18. ΜΠΑΓΙΑ ΕΥΗ ΠΟΙΟΣ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ; 18ο Δημ. Πατρών Ε

19. ΚΑΛΑΝΤΖΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΝΕΡΟ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ 19ο Δημ. Πατρών Α

20. ΠΑΠΑΛΑΖΑΡΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ,ΚΑΛΟΓΕΡΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ 20ο Δημ. Πατρών ΣΤ

21. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ,ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ,ΓΟΥΕΝΤΥ ΣΩ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ 20ο Δημ. Πατρών ΣΤ

22. ΒΙΤΣΙΩΤΗ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ Ο ΦΙΛΟΣ ΜΑΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 20ο Δημ. Πατρών Ε

23. ΤΣΙΡΜΠΑ ΔΗΜΗΤΡΑ Ο ΦΙΛΟΣ ΜΑΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 20ο Δημ. Πατρών Ε

24. ΡΟΔΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΝΩΡΙΖΩ - ΦΡΟΝΤΙΖΩΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ


25. ΓΚΟΡΤΣΑΛΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΕΛΙΑ ΜΟΥ, ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ 21ο Δημ. Πατρών Β

26. ΠΑΧΩΜΗ ΕΙΡΗΝΗ ΕΛΙΑ ΜΟΥ, ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ 21ο Δημ. Πατρών Β

27. ΚΟΥΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΧΑΜΕΝΟ 22ο Δημ. Πατρών A

28. ΚΥΠΡΑΙΟΥ ΜΑΡΙΑ ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΧΑΜΕΝΟ 22ο Δημ. Πατρών Β

29. ΑΝΑΓΝΩΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ,ΧΑΖΑΠΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ,ΣΠΑΓΑΔΩΡΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΧΑΜΕΝΟ 22ο Δημ. Πατρών Γ

30. ΣΚΕΠΕΤΑΡΗ ΕΛΕΝΗ ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΧΑΜΕΝΟ 22ο Δημ. Πατρών Δ

31. ΜΠΑΛΑΣΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ,ΧΑΖΑΠΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΓΙΑΛΕΛΗΕΛΕΝΗ, ΝΙΩΤΗ ΔΗΜΗΤΡΑ

ΕΥ…ΚΙΝΗΣΗ (ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ) ΣΤΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ


32. ΖΗΣΙΜΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΕΥ… ΚΙΝΗΣΗ (ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ)ΣΤΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ


33. ΠΑΠΑΖΩΗ ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΥΚΛΟΥΣ Η ΖΩΗ ΜΑΣ ΚΑΝΕΙ… 23ο Δημ. Πατρών ΣΤ

34. ΒΡΑΧΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΑΙ ΓΙΑ ΤΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΩ


34

35. ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΣ ΠΕΤΡΟΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩ ΚΑΙ ΣΩΝΩΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ


36. ΣΧΟΙΝΑ ΙΩΑΝΝΑ,ΚΟΚΟΣΗΣ ΣΠΥΡΟΣ

ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΥΛΗ 26ο Δημ. Πατρών Β

37. ΣΤΡΑΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ,ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ

ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΤΑΞΙΔΕΥΟΥΝ… 26ο Δημ. Πατρών Γ

ΤΣΕΡΕΜΕΓΚΛΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ,ΝΙΚΟΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΥ ΠΑΤΡΑΪΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ


38. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ,ΣΟΛΩΜΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ

ΔΑΣΟΣ 26ο Δημ. Πατρών Δ

39. ΑΓΓΕΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ,ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΑΓΓΕΛΟΣ

ΨΑΧΝΩ - ΜΑΘΑΙΝΩ -ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΩ ΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ


40. ΣΤΡΑΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ,ΚΑΣΚΑΝΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

26ο Δημ. Πατρών

41. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΜΟΥ 29ο Δημ. Πατρών Ε

42. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ ΦΥΣΑ, ΦΥΣΑ ΑΕΡΑΚΙ 29ο Δημ. Πατρών Ε

43. ΧΑΡΑΜΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΦΥΣΑ, ΦΥΣΑ ΑΕΡΑΚΙ 29ο Δημ. Πατρών Ε

44. ΧΑΡΑΜΗ ΚΥΡΙΑΚΗ Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΜΟΥ 29ο Δημ. Πατρών Ε

45. ΖΑΡΕΙΦΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ,ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜ.,ΚΑΤΑΠΟΔΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Η ΠΟΛΗ ΜΟΥ: ΙΣΤΟΡΙΚΑΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ


46. ΣΙΩΧΟΥ ΒΕΛΕΝΤΙΝΑ Η ΠΟΛΗ ΜΟΥ: ΙΣΤΟΡΙΚΑΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ


47. ΚΟΥΤΡΟΥΜΑΝΗ ΘΕΟΔΩΡΑ,ΒΑΡΕΛΑ ΔΗΜΗΤΡΑ

ΓΙΝΟΜΑΙ ΠΡΕΣΒΕΥΤΗΣΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ


48. ΤΖΑΝΑΤΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΓΙΝΟΜΑΙ ΠΡΕΣΒΕΥΤΗΣΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ


49. ΜΠΡΟΥΣΙΝΟΥ ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ…ΓΙΑ ΠΕΤΑΜΑ





35

50. ΚΑΜΠΕΡΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ…ΓΙΑ ΠΕΤΑΜΑ


51. ΒΛΑΧΟΠΑΝΟΥ ΠΗΓΗ,ΜΠΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΣΤΟΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ


52. ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΣΤΟΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ


53. ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ 36ο Δημ. Πατρών Γ

54. ΜΠΑϊΛΟΥ ΛΟΥΔΙΑ ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ 36ο Δημ. Πατρών Β

55. ΤΖΟΥΝΟΠΟΥΛΟΥ ΗΡΑΚΛΙΤΣΑ ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ 36ο Δημ. Πατρών Β

56. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΠΡΟΣΕΧΩ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΟΥΚΑΙ ΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ


57. ΑΜΠΛΑ ΜΑΡΙΑ,ΓΚΟΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΗΛΙΑΣ, ΣΦΗΚΑ ΟΥΡΑΝΙΑ, ΠΑΝΙΤΣΑ ΠΗΝΕΛΟΠΗ

ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΝΑΖΗΤΩ -ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ ΩΦΕΛΩ


58. ΠΑΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ,ΓΚΟΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΗΛΙΑΣ

ΟΛΟΙ ΧΩΡΑΜΕ ΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗ ΓΗ, ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΖΩΑ, ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ

39ο Δημ. Πατρών Β

59. ΑΝΤΩΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΜΑΣ ΜΑΣ ΝΟΙΑΖΕΙ 42ο Δημ. Πατρών Δ

60. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΡΑΤΣΟΥ ΕΜΑΣ ΜΑΣ ΝΟΙΑΖΕΙ 42ο Δημ. Πατρών Δ

61. ΚΑΛΟΥΔΗ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΤΑ ΧΡΗΣΙΜΑ… ΑΧΡΗΣΤΑ 43ο Δημ. Πατρών Α

62. ΜΙΧΟΥ ΕΛΕΝΗ, ΓΑΒΡΙΗΛ ΝΙΚ.,ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ,ΧΑΛΚΙΔΗ ΑΝΔΡΙΑΝΝΑ

ΚΥΚΛΟ ΚΑΝΕΙ ΤΟ ΝΕΡΟ… 44ο Δημ. Πατρών Δ

63. ΚΑΡΥΔΑ ΑΣΠΑΣΙΑ, ΚΑΤΣΙΑΔΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ, ΠΑΣΑΧΛΙΔΟΥ ΕΡΑΤΩ, ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ

ΓΑΛΑΖΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣ 44ο Δημ. Πατρών Δ

64. ΚΟΛΛΙΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥΓΛΑΥΚΟΥ


65. ΑΛΑΤΣΑΤΙΑΝΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥΓΛΑΥΚΟΥ





36

66. ΚΟΥΡΚΟΥΤΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΑΝΑΣΕΣ ΚΑΙ ΨΙΘΥΡΟΙΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ


67. ΦΑΝΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΑΝΑΣΕΣ ΚΑΙ ΨΙΘΥΡΟΙΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ


68. ΑΓΓΕΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΜΟΡΦΟΤΕΡΕΣΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ…Η ΠΟΛΗ ΜΑΣ Η ΠΑΤΡΑ


69. ΜΑΓΚΑΦΑ ΜΑΡΙΑ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΜΟΡΦΟΤΕΡΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ…Η ΠΟΛΗ ΜΑΣ Η ΠΑΤΡΑ


70. ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ,ΦΑΣΟΥΛΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

ΠΗΡΑΜΕ ΤΑ ΒΟΥΝΑ 46ο Δημ. Πατρών ΣΤ

71. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΝΑ ΠΗΡΑΜΕ ΤΑ ΒΟΥΝΑ 46ο Δημ. Πατρών Ε

72. ΛΕΦΑ ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ ΕΜΕΝΑ ΜΕ ΝΟΙΑΖΕΙ 46ο Δημ. Πατρών Γ

73. ΜΟΥΧΤΟΥΡΗ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΕΜΕΝΑ ΜΕ ΝΟΙΑΖΕΙ 46ο Δημ. Πατρών Γ

74. ΛΕΦΑ ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΣΧΟΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ


75. ΜΟΥΧΤΟΥΡΗ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΣΧΟΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ


76. ΜΑΜΑΤΑ ΜΑΡΙΑ,ΛΕΒΕΝΤΑΚΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ,ΧΡΥΣΟΒΕΡΓΗ ΜΑΡΙΑ

Η ΕΛΙΑ ΕΝΑ ΘΕΙΟ ΔΩΡΟ 47ο Δημ. Πατρών Β

77. ΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Η ΕΛΙΑ ΕΝΑ ΘΕΙΟ ΔΩΡΟ 47ο Δημ. Πατρών Β

78. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΛΟΥΜΙΣΤΗ ΤΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ 47ο Δημ. Πατρών Δ

79. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ,ΧΑΙΔΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΤΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ 47ο Δημ. Πατρών Δ

80. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ,ΚΟΛΛΥΡΟΥ ΑΘΗΝΑ,ΠΙΤΣΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ

ΔΙΑΧΩΡΙΖΩ, ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑΞΕΧΩΡΙΖΩ, ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ ΒΕΛΤΙΩΝΩ





37

81. ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΝΑ ΔΙΑΧΩΡΙΖΩ, ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΞΕΧΩΡΙΖΩ, ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ ΒΕΛΤΙΩΝΩ


82. ΚΥΡΟΛΙΒΑΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ ΔΙΑΧΩΡΙΖΩ, ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΞΕΧΩΡΙΖΩ, ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ ΒΕΛΤΙΩΝΩ


83. ΚΟΥΝΑΔΗ ΟΛΓΑ …ΣΑΝ ΤΑ ΚΡΥΑ ΤΑ ΝΕΡΑ 52ο Δημ. Πατρών Α

84. ΠΑΛΟΥΚΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ 52ο Δημ. Πατρών Γ

85. ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΓΩ 53ο Δημ. Πατρών Δ

86. ΝΙΚΟΛΕ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ, ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΝΑ

ΟΙ ΣΠΟΡΟΙ ΤΑΞΙΔΕΥΟΥΝ 53ο Δημ. Πατρών ΣΤ

87. ΝΙΚΟΛΕ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ, ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

Η ΦΥΣΗ ΜΑΣ ΧΑΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ


88. ΠΕΤΤΑ ΑΔΑΜΑΝΤΙΑ, ΜΙΧΑΛΙΟΥ ΣΟΦΙΑ, ΣΚΥΦΤΗ ΕΛΕΝΗ-ΕΙΡΗΝΗ,ΚΑΪΜΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

ΤΡΕΧΕΙ ΤΡΕΧΕΙ ΤΟ ΝΕΡΟ 53ο Δημ. Πατρών Δ

89. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ - ΝΕΡΟ, ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ


90. ΜΟΥΡΤΖΗ ΦΩΤΕΙΝΗ ΑΕΙΦΟΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ - ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΘΑΡΙΖΩ, ΚΑΛΛΩΠΙΖΩ ΚΑΙ ΤΗΓΗ ΜΑΣ ΤΗ ΦΡΟΝΤΙΖΩ


91. ΜΠΑΚΑΣΤΑΘΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΕΙΦΟΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ - ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ


92. ΚΑΤΣΑΪΤΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ Ο ΚΗΠΟΣ ΜΑΣ 55ο Δημ. Πατρών Δ

93. ΛΙΑΓΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΤΟΛΙΑΜΑΡΙΑ, ΤΣΩΛΟΥ ΕΛΕΝΗ

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΔΥΟ ΚΑΛΟΙ ΦΙΛΟΙ


94. ΚΟΥΦΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ Ο ΚΗΠΟΣ ΜΑΣ 55ο Δημ. Πατρών Δ

95. ΠΑΠΑΕΥΘΥΜΙΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ,ΛΟΥΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ,ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΚΛΕΟΝΙΚΗ,ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΥ ΑΔΑΜΑΝΤΙΑ

ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ ΤΟ ΩΡΑΙΟ 55ο Δημ. Πατρών Β




38

96. ΛΥΡΙΣΤΗΣ ΜΗΝΑΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ - ΑΛΛΑΖΟΝΤΑΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΓΙΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ


97. ΧΑΡΟΚΟΠΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ,ΤΣΑΓΚΑΝΟΥ ΚΑΝΕΛΛΑ

ΤΑ ΖΩΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ 56ο Δημ. Πατρών Α

98. ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ,ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ,ΑΡΚΑΔΙΑΝΟΥ ΛΟΥΚΙΑ,ΑΡΓΥΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ,ΝΤΖΙΦΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ…ΚΗΠΟΣ 59ο Δημ. Πατρών ΣΤ -Ε

99. ΤΣΟΥΛΟΥ ΜΑΣΙΓΓΑ ΤΟ ΝΕΡΟ ΚΥΛΑΕΙ 60ο Δημ. Πατρών Δ

100. ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΟ ΝΕΡΟ ΚΥΛΑΕΙ 60ο Δημ. Πατρών Δ

101. ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩ- ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩ -ΝΟΙΑΖΟΜΑΙ


102. ΚΑΤΣΑΔΟΥΡΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΥΔΡΟΒΙΟΤΟΠΟΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ


103. ΜΑΝΔΟΥΚΟΥ ΟΛΓΑ ΥΔΡΟΒΙΟΤΟΠΟΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ


104. ΛΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΥ ΠΑΤΡΑΪΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ


105. ΤΣΙΚΑ ΜΑΡΙΑ ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΣ ΜΕΤΗΝ ΚΑΦΕ ΑΡΚΟΥΔΑ


106. ΚΡΙΠΑΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΔΕΝΤΡΑ ΠΟΥ ΑΓΑΠΩ Πρότυπο Πειραματικό Δημ. Παν/μίου Πατρών

Β

107. ΚΟΥΡΛΙΟΥΡΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ,ΚΟΡΔΕΛΛΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ,ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

ΔΕΝΤΡΑ ΠΟΥ ΑΓΑΠΩ Πρότυπο Πειραματικό Δημ. Παν/μίου Πατρών

ΟΛΟΗΜΕΡΟ

108. ΜΠΑΡΛΟΥ ΕΥΤΥΧΙΑ,ΠΑΝΤΑΖΗ ΕΛΕΝΗ

ΑΛΛΑΖΟΥΜΕ ΧΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΜΑΣ

1ο ΕιδικόΔημ. Πατρών

ΟΛΟΗΜΕΡΟ




39

109. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ,ΚΑΚΑΒΑ ΕΛΕΝΗ, ΟΥΡΑΝΙΑ ΤΣΙΟΥ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΩ, ΜΑΘΑΙΝΩ,ΖΩ ΠΡΑΣΙΝΑ

Ειδικό Δημ.Κωφών & Βαρή-κοων Πατρών

ΜΕΡΟ

110. ΠΑΠΑΖΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ,ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ,ΚΑΚΑΒΑ ΕΛΕΝΗ,ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ

ΚΑΣΤΡΟ: ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣΑΓΝΑΝΤΕΥΩ ΚΑΙΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΩ

Ειδικό Δημ.Κωφών & Βαρή-κοων Πατρών

ΟΛΕΣ

111. ΠΑΝΟΥΤΣΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΚΟΝΔΥΛΗΓΕΩΡΓΙΑ, ΑΡΧΟΝΤΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ

ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΣ

Ελληνική Αναγέννηση

ΣΤ

112. ΜΟΙΡΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ,ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑ

ΤΡΕΦΟΜΑΙ ΣΩΣΤΑ ΓΙΑΝΑ ΕΙΜΑΙ ΚΑΛΑ

Δημ. Άβυθου Β

113. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΑΤΟΥ ΕΥΤΥΧΙΑ,ΛΕΚΚΑ ΣΕΒΑΣΤΗ

ΤΡΕΦΟΜΑΙ ΣΩΣΤΑ ΓΙΑΝΑ ΕΙΜΑΙ ΚΑΛΑ

Δημ. Άβυθου Β

114. ΤΣΟΥΡΟΥΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ,ΕΞΑΡΧΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟΣ Δημ. Άβυθου Δ

115. ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΕΥΔΟΚΙΑ,ΛΕΚΚΑ ΣΕΒΑΣΤΗ,ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑ

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟΣ -Ο ΚΗΠΟΣ ΜΕ ΤΑ ΛΑΧΑΝΑΚΑΙ ΤΑ ΧΑΧΑΝΑ

Δημ. Άβυθου Α

116. ΚΟΤΤΟΡΟΥ ΘΕΟΛΟΓΙΑ,ΛΕΚΚΑ ΣΕΒΑΣΤΗ,ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑ

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟΣ -Ο ΚΗΠΟΣ ΜΕ ΤΑ ΛΑΧΑΝΑΚΑΙ ΤΑ ΧΑΧΑΝΑ

Δημ. Άβυθου Α

117. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ,ΕΞΑΡΧΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟΣ -ΟΛΟΙ ΜΠΟΡΟΥΝ

Δημ. Άβυθου Ε

118. ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ,ΕΞΑΡΧΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟΣ -ΟΛΟΙ ΜΠΟΡΟΥΝ

Δημ. Άβυθου ΣΤ

119. ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΤΥΧΙΑ,ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΡΙΦΥΛΗ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΗΑΠΟΔΟΣΗ

Δημ. Άβυθου Γ

120. ΑΡΑΠΟΣΤΑΘΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ ΤΟΥΝΟΜΟΥ ΑΧΑΪΑΣ

Δημ. Αγ. Βασιλείου

ΣΤ

121. ΚΟΤΣΑΝΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ ΤΟΥΝΟΜΟΥ ΑΧΑΪΑΣ

Δημ. Αγ. Βασιλείου

ΣΤ

122. ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΚΟΡΑΛΙΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ-ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ 2ο Δημ. Αιγίου Γ




40

123. ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ ΣΟΦΙΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ-ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ 2ο Δημ. Αιγίου ΣΤ

124. ΔΗΜΟΠΑΝΑΓΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ Ο ΚΗΠΟΣ ΜΑΣ 2ο Δημ. Αιγίου Β

125. ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ Ο ΚΗΠΟΣ ΜΑΣ 2ο Δημ. Αιγίου Β

126. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ,ΘΑΝΑΣΟΥΛΙΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ,ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ AΓΓΕΛΟΣ,ΤΣΕΖΟΥ ΑΘΗΝΑ

ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ -ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

10ο Δημ. Αιγίου Β

127. ΕΞΑΡΧΟΥ ΒΙΟΛΕΤΤΑ,ΓΚΙΩΝΗ ΙΩΑΝΝΑ

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΟΥ ΠΑΙΔΟΤΟΠΟΣ,ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΣΚΟΥΠΙΔΟΤΟΠΟΣ

10ο Δημ. Αιγίου ΟΛΟΗΜΕΡΑ

128. ΛΑΜΠΡΑΚΑΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ, ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ ΤΟ ΦΥΤΟ Δημ. Ακταίου Α

129. ΑΜΠΛΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Η ΦΥΣΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΑΣ,Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ Η ΖΩΗ ΜΑΣ

Δημ. Α. Αλισσού Ε

130. ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ, ΦΡΑΝΤΖΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ

ΤΑΞΙΔΙ ΝΕΡΟΥ, ΤΑΞΙΔΙ ΖΩΗΣ Δημ. Α. Αλισσού Β

131. ΣΤΕΡΓΙΑΚΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ,ΑΡΚΑΔΙΑΝΟΥ ΛΟΥΚΙΑ

ΜΑΘΑΙΝΩ ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ Δημ. Αραχωβιτίκων

Α-Β

132. ΜΠΙΣΟΥΚΗΣ ΗΛΙΑΣ ΜΑΘΑΙΝΩ ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ Δημ. Αραχωβιτίκων

Ε-ΣΤ

133. ΣΟΥΓΛΕΡΗ ΕΥΓΕΝΙΑ ΜΑΘΑΙΝΩ ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ Δημ. Αραχωβιτίκων

Γ-Δ

134. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ,ΠΑΝΤΕΛΙΔΗΣ ΣΥΜΕΩΝ,ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ,ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ

ΤΡΕΧΕΙ, ΤΡΕΧΕΙ… ΤΟ ΝΕΡΟ Δημ. Βραχνεϊκων Δ

135. ΣΠΑΘΗ - ΚΟΡΩΝΗ ΓΕΩΡΓΙΑ,ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΗΝΑ

ΤΡΕΧΕΙ, ΤΡΕΧΕΙ… ΤΟ ΝΕΡΟ Δημ. Βραχνεϊκων Δ

136. ΠΑΠΑΠΑΝΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ - OΛΓΑ HΛΙΟΣ AΝΕΜΟΣ ΝΕΡΟ,ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΘΑΡΟΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΕΝΕΡΓΕΙΑ,ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩ

Δημ. Διακοπτού ΣΤ




41

137. ΜΑΥΡΕΛΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΝΑΙΑΔΕΣ Δημ. Ζήριας Α-Γ

138. ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΝΑΙΑΔΕΣ Δημ. Ζήριας Δ-ΣΤ

139. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΗΝΑ ΤΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑΤΟΥ ΧΕΛΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΤΥΧΙΟΥ

Δημ. Καρυάς Ε-ΣΤ

140. ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΒΕΝΕΤΙΑ,ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ,ΤΣΟΥΡΟΥΤΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ - ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΟΣ

Δημ. Καλαβρύτων Δ

141. ΓΑΝΤΖΟΥΔΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ,ΓΡΙΒΑ ΑΝΤΩΝΙΑ,ΤΣΟΥΡΟΥΤΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ

ΝΕΡΟΤΑΞΙΔΕΥΤΕΣ ΤΗ ΝΕΡΟΠΟΛΙΤΕΙΑ

Δημ. Καλαβρύτων Δ

142. ΠΑΠΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩ ΓΙΑΤΙ ΜΕ ΝΟΙΑΖΕΙ Δημ. Καλλιθέας Γ

143. ΓΚΟΒΙΛΑ ΜΑΡΙΑ ΖΩΑ ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΟΥΝΤΑΙ ΜΕΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ

Δημ. Καμινίων Ε

144. ΑΒΡΑΜΗΣ Θ. ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑΜΕ ΑΠΛΑ ΥΛΙΚΑ

Δημ. Καμινίων Δ

145. ΨΑΛΤΗ ΕΛΕΝΗ ΝΕΡΟ: «Ο ΓΑΛΑΖΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣ»ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΟΥΜΕ

Δημ. Καμινίων Α

146. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΠΟΥΜΤΟ ΝΕΡΟ ΝΕΡΑΚΙ… ΑΣ ΕΝΗΜΕΡΩ-ΘΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΣ ΛΙΓΑΚΙ

Δημ. Καμινίων Β

147. ΚΑΡΑΜΠΑΣΗ ΕΥΑΝΘΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ ΠΗΓΗ ΖΩΗΣΚΑΙ Η ΑΠΕΙΛΗ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ

Δημ. Καρεϊκων Γ

148. ΦΩΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Δημ. Καρεϊκων Ε

149. ΒΕΡΓΕΤΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ,ΚΑΡΑΚΟΥΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΑ

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΩΡΑ! 2ο Δημ. Κ. Αχαϊας Δ

150. ΨΥΧΟΓΙΟΥ ΞΑΝΘΙΠΠΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΩΡΑ! 2ο Δημ. Κ. Αχαϊας Δ

151. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ,ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΤΣΙΑΚΜΑΚΗΣ

ΤΟ ΔΑΣΟΣ Δημ. Κλειτορίας Δ




42

152. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Δημ. Κουλούρας Β

153. ΓΑΛΑΝΗ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Δημ. Κουλούρας Α

154. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Δημ. Κουλούρας Γ

155. ΜΗΤΡΟΜΑΡΑ ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΑ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Δημ. Κουλούρας Δ

156. ΡΑΥΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Δημ. Κουλούρας Ε

157. ΣΚΑΝΑΒΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Δημ. Κουλούρας ΣΤ

158. ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΟΥ

Δημ. Λάππα Δ

159. ΚΡΕΣΤΑΙΝΙΤΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Η ΠΑΡΑΜΥΘΟΣΑΛΑΤΑΤΟΥ…ΝΕΡΟΥ

Δημ. Λιμνοχωρίου

Β, Ε, ΣΤ

160. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ 1ο Δημ. Οβρυάς ΣΤ

161. ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΑΚΡΙΒΗ,ΓΟΥΝΑΡΙΔΟΥ ΣΤΕΛΛΑ

ΑΡΚΟΥΔΑ ΚΑΙ ΧΕΛΩΝΑ,ΔΥΟ ΚΑΛΟΙ ΦΙΛΟΙ

2ο Δημ. Οβρυάς Β

162. ΚΟΡΦΙΑΤΗ ΕΥΤΥΧΙΑ ΑΝ Μ’ ΑΓΑΠΑΣ ΜΗ ΜΕ ΠΕΤΑΣ 2ο Δημ. Οβρυάς Ε

163. ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΝΕΡΟ… ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ 2ο Δημ. Οβρυάς Δ

164. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΩΝΗ ΤΟ ΣΥΝΝΕΦΟ ΕΦΕΡΕ ΒΡΟΧΗ!... 2ο Δημ. Οβρυάς Δ

165. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, ΜΠΑΝΤΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΝΤΟΥΚΑΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ

ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΙΣΑΙ ΠΟΤΑΜΑΚΙ; 2ο Δημ. Παραλίας Ε

166. ΜΠΑΝΤΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ 2ο Δημ. Παραλίας ΣΤ

167. ΝΤΟΥΚΑΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ, ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, ΦΥΣΚΙΛΗ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ

ΤΟ ΔΑΣΟΣ 2ο Δημ. Παραλίας Ε




43

168. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΙΟΣ,ΦΥΣΚΙΛΗ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ

ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ:Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΓΕΙΤΟΝΑΣ ΜΟΥ

2ο Δημ. Παραλίας Γ

169. ΣΙΣΣΑΜΠΕΡΗ ΝΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ Δημ. Ρίου ΣΤ

170. ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ,ΣΙΤΑΡΑ ΜΑΡΙΑ

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ - ΑΕΙΦΟΡΙΑ 2ο Δημ. Ροδοδάφνης

Γ-Δ

171. ΜΠΑΚΑΛΗ ΕΛΕΝΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ -ΑΕΙΦΟΡΙΑ 2ο Δημ. Ροδοδάφνης

Α

172. ΠΑΝΟΥΤΣΟΥ ΟΥΡΑΝΙΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ - ΑΕΙΦΟΡΙΑ 2ο Δημ. Ροδοδάφνης

Β

173. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΞΙΟΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ + ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ - ΑΕΙΦΟΡΙΑ

2ο Δημ. Ροδοδάφνης

ΣΤ

174. ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΟΥΜΕ Δημ. Ροϊτίκων Α

175. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΟΥΜΕ Δημ. Ροϊτίκων Α

176. ΑΝΑΓΝΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Η ΕΛΙΑ, ΕΝΑ ΘΕΙΟ ΔΩΡΟ Δημ. Σανταμερίου Α-ΣΤ

177. ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΕΙΡΗΝΗ ΖΩΑ ΑΓΡΟΚΤΗΜΑΤΟΣ Δημ. Σαραβαλίου Δ

178. ΜΠΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ ΚΙΝΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ Δημ. Σταυροδρομίου

ΣΤ

179. ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΡΕΧΕΙ, ΤΡΕΧΕΙ ΤΟ ΝΕΡΟ Δημ. Σταυροδρομίου

Δ

180. ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ Η ΕΛΙΑ Δημ. Σταυροδρομίου

Γ

181. ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ (ΠΕ 70) ΔΑΚΗΣ +ΣΟΥΛΑ Δημ. Φαρρών Γ-Δ

182. ΤΖΑΝΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΔΑΚΗΣ +ΣΟΥΛΑ Δημ. Φαρρών Γ-Δ

183. ΣΠΑΝΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩ, ΠΑΙΖΩ, ΓΕΛΩ,ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΟΛΟ ΓΥΡΝΩ

Δημ. Χαλανδρίτσας

Β




44

Αποτελέσματα διαγωνισμούΒραβείο Αειφόρου Σχολείου 2012 - 2013

Α. Κατηγορία Ειδικών Σχολείων 1ο Βραβείο Τ.Ε.Ε. Ειδικής Αγωγής Λάρισας Διάκριση (2η θέση) Τ.Ε.Ε. Ειδικής Αγωγής Α’ Πατρών Διάκριση (3η θέση) ΕΕΕΕΚ Κοζάνης

Β. Κατηγορία Νηπιαγωγείων 1ο Βραβείο Νηπιαγωγείο Κληματιάς Ιωαννίνων Διάκριση (2η θέση) 16ο Νηπιαγωγείο Χαλανδρίου Διάκριση (3η θέση) 3ο Νηπιαγωγείο Γέρακα Διάκριση (4η θέση) 1ο Νηπιαγωγείο Γαργαλιάνων

Γ. Κατηγορία Δημοτικών Σχολείων 1ο Βραβείο 2o Δημοτικό Σχολείο Αγ. Θεοδώρων Κορινθίας 2ο Βραβείο 2ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου 3ο Βραβείο 6ο Δημοτικό Σχ. - Πηνελόπη Δέλτα, Κηφισιάς Διάκριση (4η θέση) 15o Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου Διάκριση (5η θέση) 3o Δημοτικό Σχολείο Ρόδου Διάκριση (6η θέση) Ιδιωτικό Δημοτικό Σχολείο «Ι. Μ. ΔΕΛΑΣΑΛ» Θεσσαλονίκης και 7ο Δημοτικό Σχολείο Αγ. Δημητρίου Αττικής (ισοβαθμία) Διάκριση (7η θέση) 1ο Δημοτικό Σχολείο Σκάλας Λακωνίας Διάκριση (8η θέση) Πρότυπα Εκπαιδευτήρια Θεσσαλονίκης Διάκριση (9η θέση) 55o Δημοτικό Σχολείο Πατρών και 130ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών (ισοβαθμία) Διάκριση (10η θέση) 2ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Μουδανιών Χαλκιδικής Ειδική διάκριση 1ο Δημοτικό Σχολείο Κρύας Βρύσης

Δ. Κατηγορία Γυμνασίων & Γενικών Λυκείων (ΓΕΛ) 1ο Βραβείο 4ο Γυμνάσιο Πολίχνης 2ο Βραβείο Γυμνάσιο Κεφάλου-Κω 3ο Βραβείο 2ο Γενικό Λύκειο Πτολεμαΐδας Διάκριση (4η θέση) Πρότυπο Πειραματικό Γεν. Λύκειο Αγ. Αναργύρων Διάκριση (5η θέση) 1ο Γυμνάσιο Χανίων Διάκριση (6η θέση) Πρότυπο Πειραματικό Γυμν. Παν/μίου Μακεδονίας Διάκριση (7η θέση) Ράλλειο Γενικό Λύκειο Θηλέων Πειραιά Διάκριση (8η θέση) 1ο Γυμνάσιο Αχαρνών Διάκριση (9η θέση) 3ο Γυμνάσιο Βόλου Διάκριση (10η θέση) 2ο ΓΕΛ Γέρακα - Αττικής Ειδική Διάκριση Γυμνάσιο Λιβαδοχωρίου Λήμνου Ειδική Διάκριση Γυμνάσιο Λειψών Ειδική Διάκριση (εκτός συναγωνισμού) Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Χανίων

Ε. Κατηγορία ΕΠΑΛ - ΤΕΣ 1ο Βραβείο 2ο ΕΠΑΛ Ηρακλείου Διάκριση (2η θέση) 4ο ΕΠΑΛ Αθηνών Διάκριση (3η θέση) 1ο ΣΕΚ Αλεξανδρούπολης Ειδική διάκριση 1ο ΕΠΑΛ Άρτας Ειδική διάκριση 6ο ΕΠΑΛ Ηρακλείου Ειδική διάκριση 2ο ΕΠΑΛ Αμαλιάδας

45

Απορρίμματα

46

56ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Γ’3Υπεύθ. Εκπ/κός: Μηνάς Λυριστής

«Ανακύκλωση στο σχολείο - Αλλάζοντας συμπεριφορέςγια εξοικονόμηση ενέργειας»

Α. Στόχοι του προγράμματος είναι:Ι. ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ• Γνωριμία με τα ανακυκλώσιμα υλικά (πλαστικό, χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο).• Αναγνώριση της ανακύκλωσης (κάδοι με ειδική σήμανση και μπλε χρώμα).• Χρησιμότητα ανακύκλωσης.• Συνέπειες της ανακύκλωσης. Είναι πολύ σημαντι-κό να κατανοηθεί από τη νέα γενιά ότι η ανακύκλω-ση «σκουπιδιών» συμβάλλει στη μη εξάντληση των φυσικών πόρων.• Πληροφόρηση για τρόπους διαχείρισης φιλικών προς το περιβάλλον υλικών.• Κατανόηση του γεγονότος ότι η ανακύκλωση έχει περιβαλλοντικές, πολιτικές, κοινωνικές και οικονο-μικές επιπτώσεις.

ΙΙ. ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΙ • Η ευαισθητοποίηση στο θέμα της ανακύκλωσης.• Η υιοθέτηση συλλογικής οικολογικής στάσης.• Η αναγνώριση της αξίας του φυσικού και ανθρω-πογενούς περιβάλλοντος.• Η καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης προς μη καταναλωτικά πρότυπα.• Η ευαισθητοποίηση των παιδιών γύρω από τα προβλήματα που δημιουργεί η υπερκατανάλωση.

ΙΙΙ. ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΙ• Ανάπτυξη της ικανότητας των μαθητών για την καταγραφή παρατηρήσεων και αξιοποίηση πληρο-φοριών σχετικά με το θέμα.• Καλλιέργεια της ικανότητας στους μαθητές ώστε να εκφράσουν ενεργά τη συμμετοχή τους στην ανα-κύκλωση.• Συσχέτιση ανακύκλωσης και ζωής μέσα από πα-ντομίμα και θεατρικό παιχνίδι.• Αναζήτηση πληροφοριών.• Κοινωνική συμπεριφορά.• Ενίσχυση της εκδήλωσης ενεργού ρόλου στη λήψη αποφάσεων.• Να δράσει ο μαθητής, το σχολείο, η τοπική κοι-νωνία και να συνδεθεί με την παγκόσμια δράση.

Χρονική διάρκεια του προγράμματος: έξι (6) μήνες (Δεκέμβριος 2012 έως Μάιος 2013).

Β. Εφαρμογή - Διδακτικές ενέργειες

Μέσα στην τάξη Κατασκευάσαμε ατομικές και ομαδικές αφίσες και συνθήματα για την ανακύκλωση, αποστείλαμε επιστολή στο δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο σχετικά με δράσεις που πρέπει να γίνουν για την ανακύκλωση, την εξοικονόμηση ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος και ζητήσαμε να το-ποθετηθούν κάδοι ανακύκλωσης στους χώρους του Σχολείου και να φροντίζει ο Δήμος να καθαρίζει το γειτνιάζον με το Σχολείο οικόπεδο, κατασκευάσαμε στην τάξη ανακυκλωμένο χαρτί και ζωγραφίσαμε, κατασκευάσαμε μολυβοθήκες από ανακυκλωμένα υλικά, μουσικά όργανα (Τύμπανα, όργανα βροχής, μαράγιες), γράψαμε ακροστιχίδες, σταυρόλεξα ανα-κύκλωσης καθώς και ποιήματα για την ανακύκλω-ση. Συλλέξαμε για 15 ημέρες όλα τα ανακυκλώσιμα υλικά από το δεκατιανό μας σε κουτί ανακύκλω-σης στην τάξη μας και την τελευταία ημέρα της 2ης εβδομάδας τα διαχωρίσαμε σε 6 διαφορετικά είδη ανακυκλώσιμων υλικών και στη συνέχεια τα μετα-φέραμε στους μπλε κάδους που βρίσκονται έξω από το σχολείο. Διαπιστώσαμε ότι απουσίαζε το γυαλί από τα απορρίμματά μας (επικίνδυνο υλικό).

47

Παρακολουθήσαμε πολλά videos και διαφημί-σεις από το διαδίκτυο με θέματα σχετικά με την ανα-κύκλωση (χαρτιού, πλαστικού, γυαλιού, αλουμινί-ου, ηλεκτρικών οικιακών συσκευών), τη διαχείριση απορριμμάτων, το πώς φτιάχνουμε μουσικές κατα-σκευές από ανακυκλώσιμα υλικά, μουσική παρά-σταση με θέμα την ανακύκλωση, διαβάσαμε κείμενα από τοπικές εφημερίδες και το διαδίκτυο σχετικά με την απεργία των υπαλλήλων της καθαριότητας και τις επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών, μελετήσαμε το ρόλο της διαφήμισης στον υπερκαταναλωτισμό και στην αγορά περιττών πραγμάτων. Διαβάσαμε το βιβλίο της Ματούλας Τόλκα, “Η κυρία Ανακύκλωση και οι φίλοι της” (εκδόσεις Λι-βάνη). - Aφήγηση του παραμυθιού «Σκουπιδιστάν» του Κ. Μάγου. Θεατρικά δρώμενα Δημιουργική έκφραση μέσα από το θεατρικό παι-χνίδι, διαβάσαμε το βιβλίο της Σοφίας Ζαραμπούκα “Ο κύριος Μπεν, η Μου και τα σκουπίδια”. Γράψαμε τις προτάσεις, τις σκέψεις και τις ιδέες μας στον πί-νακα ανακοινώσεων του Σχολείου. Eκμάθηση τρα-γουδιών με θέμα την ανακύκλωση. Εκτύπωση φυλ-λαδίου με κείμενα και ζωγραφιές. Υλοποίηση δράσης με τίτλο «η πόλη του μέλλο-ντος» μέσα από κατάλληλες βιωματικές δραστηρι-ότητες μέσω της εξειδικευμένης συνεργάτριας της WWF κ. Δεδάκη Μαρίας στην αίθουσα Υπολογιστών του Σχολείου μας στις 23.05.2013.

Στην αυλή του Σχολείου Δύο συνεχόμενες ημέρες, μετά το πρώτο διάλειμ-μα, κατεβήκαμε στο προαύλιο και γυρίσαμε όλους τους χώρους του σχολείου (εσωτερικούς και εξω-τερικούς) και καταγράψαμε σε σημειωματάριο τις παρατηρήσεις μας. Έτσι διαπιστώσαμε ότι υπήρχαν πολλά απορρίμματα πεταμένα τόσο στο προαύλιο (κυρίως στο κεντρικό και στους κήπους) όσο και στους εσωτερικούς χώρους του κτιρίου τα περισσό-τερα από τα οποία ήταν ανακυκλώσιμα υλικά. Στη συνέχεια την τρίτη ημέρα μαζέψαμε μετά το πρώτο διάλειμμα τα σκουπίδια που υπήρχαν στους χώρους του σχολείου, καταγράψαμε τα διάφορα είδη και δι-αχωρίσαμε τα ανακυκλώσιμα. Στη συνέχεια τα μετα-φέραμε στους μπλε κάδους που βρίσκονται έξω από το σχολείο.

Εκτός Σχολείου Επισκεφθήκαμε το εργοστάσιο ανακύκλωσης στην Ξερόλακκα στις 31.01.2013 και είδαμε πώς γί-νεται ο διαχωρισμός και η μεταφορά των ανακυκλώ-σιμων υλικών και το Βιολογικό καθαρισμό της ΔΕΥ-ΑΠ στις 28.02.2013 και παρακολουθήσαμε σε video πώς γίνεται ο καθαρισμός των αστικών λυμάτων της πόλης και ξεναγηθήκαμε από απόσταση ασφαλείας στις εγκαταστάσεις του. Συμμετείχαμε στη δράση, που συνδιοργανώθηκε από τον Δήμο Πατρέων (Αντιδημαρχία Καθαριότη-τας) και το Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α/θμιας Αχαΐας, με τίτλο: «Το Λούνα Παρκ της Ανακύ-κλωσης» στα Ψηλά Αλώνια την Πέμπτη 16.05.2013.

Γ. Παρουσίαση του προγράμματος Η παρουσίαση του προγράμματός μας και η διά-χυ-ση των αποτελεσμάτων του πραγματοποιήθηκε στους γονείς του τμήματος καθώς και στις Β΄ και Γ΄ τάξεις του Σχολείου μας την Πέμπτη 25.04.2013 με αφίσα, με παρουσίαση από τους μαθητές, με προβολή του παραγόμενου υλικού, καθώς και με μουσικοκινητική παρουσίαση στην αίθουσα εκδηλώσεων του Σχολεί-ου. Επίσης έγινε παρουσίαση του προγράμματος και στην υπόλοιπη σχολική κοινότητα στις εκδηλώσεις λήξης στις 12.06.2013.



48

Δ. Αξιολόγηση του προγράμματος Έχουμε τη βεβαιότητα ότι επιτεύχθηκαν οι πε-ρισσότεροι από τους στόχους του προγράμματος, οι μαθητές μας ευαισθητοποιήθηκαν σε θέματα ανα-κύκλωσης και εξοικονόμησης ενέργειας, ανέπτυξαν πρωτοβουλία και δράση, συνεργασία και ομαδικό-τητα και διαμόρφωσαν στάσεις και συμπεριφορές που θαρρούμε θα τους βοηθήσουν τώρα αλλά και στο μέλλον να συμπεριφέρονται ως υπεύθυνοι και ενεργοί πολίτες.



49

Νηπιαγωγείο ΆρλαςΥπεύθ. Εκπ/κός: Διαμάντω Σαλαγιάννη

«Ανακύκλωση... Αναγέννηση»

Λόγοι επιλογής του θέματος Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έφερε μαζική παρα-γωγή προϊόντων, έσπρωξε τους ανθρώπους στην υπερκατανάλωση και αντιμετώπισε το περιβάλλον σαν έναν ατελείωτο σκουπιδότοπο. Η αύξηση του όγκου των σκουπιδιών, οι δυσκολίες στη διαχείρι-σή τους αλλά και η εξάντληση των φυσικών πόρων, συνθέτουν ένα παγκόσμιο περιβαλλοντικό πρόβλη-μα. Είναι αποτέλεσμα της τάσης για κατανάλωση, που δεν οφείλεται τόσο σε πραγματικές ανάγκες αλλά κυρίως στην προβολή της ως αξία, μέσα από τη διαφήμιση. Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά ζουν το πρό-βλημα των συσσωρευμένων σκουπιδιών γύρω τους (γειτονιά, σχολείο, δάσος, παραλία κ.λ.π.), ενώ θέματα όπως εκείνα της μείωσης, ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των σκουπιδιών θα έπρεπε να αποτελούν βασικούς άξονες ευαισθητοποίησης και ανάπτυξης ποικίλων δραστηριοτήτων. Μέσα από αυτές θα αναπτύξουν θετικές στάσεις απέναντι στο περιβάλλον και θα αλλάξουν συμπεριφορές σε σχέση με την ποσότητα των απορριμμάτων που προέρχεται από τα ίδια, τη σωστή ταξινόμησή τους ανάλογα με το υλικό προέλευσής τους, και κυρίως να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν σωστές κατα-ναλωτικές συνήθειες! Κάθε χρόνο παράγονται στη χώρα μας 5,2 εκατομ. τόνοι οικιακών απορριμμάτων. Από αυτά, το 75% οδηγείται στους ΧΥΤΑ για υγειονομική ταφή, ενώ το 25% δέχεται επεξεργασία με διάφορους εναλλακτι-κούς τρόπους (το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 6% το 2004!).

Σκοπός του προγράμματος Σκοπός του προγράμματος είναι να βοηθήσει τους μαθητές του Νηπιαγωγείου μας να αποκτήσουν την ικανότητα να αποφασίζουν και να ενεργούν με στό-χο την προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, υιοθετώντας συνήθειες και μορφές συμπεριφοράς τέτοιες ώστε να γίνονται κατανοητά τα περιβαλλοντικά οφέλη από τις διαδικασίες της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησής τους.

Στόχοι του προγράμματος• Βασικός στόχος είναι μέσα από τεχνικές ενημέ-ρωσης, συμμετοχής και κατάλληλες βιωματικές δραστηριότητες, να οδηγηθούν οι μαθητές στην αλλαγή της στάσης τους απέναντι στην υπερκατα-νάλωση, στην επαναχρησιμοποίηση και τέλος την ανακύκλωση των απορριμμάτων.• Να ενημερωθούν για τη διαδικασία της Ανακύ-κλωσης και να αναγνωρίζουν τα υλικά που ανακυ-κλώνονται ή επαναχρησιμοποιούνται.• Να μελετήσουν τα οφέλη που προκύπτουν από την ανακύκλωση• Να αντιληφθούν ότι ο καθένας μας έχει ευθύνη απέναντι στο περιβάλλον και δυνατότητα να βοηθή-σει στη διάσωσή του.• Να ευαισθητοποιήσουν τις οικογένειές τους και τα μέλη της τοπικής κοινωνίας.• Να πειραματιστούν με διάφορα υλικά (διαχωρι-σμός αλουμινίου από σίδερο μέσω μαγνήτη, χρόνος αποικοδόμησης υλικών κ.λ.π.)• Να αποκτήσουν εμπειρίες μέσα από τις ομάδες εργασίας, αναπτύσσοντας κλίμα συνεργασίας, φιλί-ας, σεβασμού κι αλληλοβοήθειας.• Να καλλιεργήσουν τη δημιουργικότητα, φαντα-σία, πρωτοτυπία, μέσα από τις διάφορες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασής τους.• Να βιώσουν θετικά συναισθήματα (μέσα από τη συνεργασία, το παιχνίδι, τη δραματοποίηση).

Προετοιμασία Υποβάλλαμε την αίτηση εκδήλωσης ενδιαφέρο-ντος στις 17 Οκτωβρίου του 2012 και αρχίσαμε να δουλεύουμε το πρόγραμμα συστηματικά από την 1η Φεβρουαρίου του 2013.

50

Στην αρχή του προγράμματος έγινε ενημέρωση γονέων και μαθητών για την διεξαγωγή και το ρόλο αυτού. Ενημερώθηκαν επίσης το γειτονικό Δημοτικό Σχολείο και ο οικείος Δήμος.

Πορεία - ΔραστηριότητεςΠεριελάμβανε τρεις φάσεις:1. Δραστηριότητες από τα νήπια και τη νηπιαγωγό μέσα στην τάξη2. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση γονέων και γει-τονικού σχολείου3. Διάδοση των αποτελεσμάτων του προγράμματος στην τοπική κοινωνία

1. Δραστηριότητες της τάξηςΚαταγραφή των πρώτων γνώσεων των παιδιών γύρω από την ανακύκλωση. Ενδεικτικές πρώτες απαντήσεις στο ερώτημα «τι είναι ανακύκλωση;»: • «Που ρίχνουμε τα σκουπίδια στον κάδο» (Τάσος)• «Ξεχωρίζουμε τα σκουπίδια» (Δημήτρης)• «Η ανακύκλωση είναι ένα κουτί που γύρω του έχει βελάκια και όποιες μπαταρίες δεν χρειαζόμαστε τις πετάμε στην ανακύκλωση» (Ελεάνα)• «Είναι ο κάδος» (Στέλιος) Συγκεντρώσαμε έντυπο υλικό και εμπλουτίσαμε σταδιακά την βιβλιοθήκη για τις ανάγκες του προ-γράμματος. Μέσα από το παιχνίδι γνωρίσαμε και ομαδοποιή-σαμε τα 4 υλικά, (χαρτί, αλουμίνιο, γυαλί και πλα-στικό). Τα παιδιά χωρίστηκαν σε αντίστοιχες ομάδες και ένα παιδί - φορτηγό τα μετέφερε στο εργοστά-σιο ανακύκλωσης. Διαβάσαμε και ζωγραφίσαμε το παραμύθι: «Ο Μπεν, η Μου και τα σκουπίδια». Συζητήσαμε για την ανακύκλωση. Τι ανακυκλώνω; Πώς και γιατί ανακυ-κλώνω; Πειραματιστήκαμε «φυτεύοντας» αντικείμενα από διάφορα υλικά: (πλαστικό καπάκι, κομμάτι γυαλί. φλούδα από μήλο. χαρτί και αλουμίνιο). Μετά από σαράντα ημέρες ανακαλύψαμε ότι: Πλαστικό, γυαλί και αλουμίνιο ήταν ανέπαφα, ενώ χαρτί και φλούδα μήλου είχαν διασπαστεί. Στις συσκευασίες διάφορων προϊόντων ανα-κα-λύψαμε το σήμα της ανακύκλωσης



51



Με τη μέθοδο του κολάζ φτιάξαμε το σήμα της ανακύκλωσης. Ψάξαμε στο internet και επικοινωνήσαμε με την εταιρία ΑΦΗΣ Α. Ε., η οποία μας χορήγησε κάδο ΑΦΗΣ. Τον τοποθετήσαμε στην γωνιά ανακύκλωσης.Τη γωνιά ανακύκλωσης την εμπλουτίσαμε με μπλε κάδο που δημιούργησαν ομαδικά τα παιδιά.• Τυλίξαμε παλιό κάδο με μπλε χαρτί• Γράψαμε τη λέξη ανακύκλωση• Τυλίξαμε παλιό κάδο με μπλε χαρτί• Γράψαμε τη λέξη ανακύκλωση Ζωγραφίσαμε τα ανακυκλώσιμα υλικά. Χαρήκαμε το αποτέλεσμα. Μετασχηματίσαμε διάφορα υλικά (ρολά κουζί-νας, κουτιά συσκευασίας ή δημητριακών, κουμπιά, καλαμάκια, κ.ά.) και κάνουμε τις δικές μας παράξε-νες κούκλες! Μετασχηματίσαμε διάφορα υλικά (ρολά κουζί-νας, κουτιά συσκευασίας ή δημητριακών, κουμπιά, καλαμάκια, κ.ά.) και κάνουμε τις δικές μας παράξε-νες κούκλες! Παίξαμε στο κουκλοθέατρο τις δικές μας σκουπι-δοϊστορίες… Μιλήσαμε για το χαρτί. Από τι γίνεται; Τι επιπτώ-σεις έχει για τον πλανήτη μας η καταστροφή των δέντρων; Φτιάξαμε το δικό μας δάσος από ανακυ-κλώσιμα υλικά. Φτιάξαμε ανακυκλώσιμο χαρτί. Κόψαμε χαρτιά από εφημερίδες και χαρτί λευκό Α4 το πολτοποιή-σαμε το βάλαμε σε σήτα. Μετά από μέρες, όταν στέγνωσαν, ζωγραφίσαμε

στα δικά μας χαρτιά. Κατασκευάσαμε μουσικά όργανα με τενεκεδάκια, πλαστικά ποτήρια, μπαλόνια κ.λ.π. Παίξαμε μια αλλιώτικη μουσική μέσα από τα δικά μας πρωτότυπα μουσικά όργανα, φτιαγμένα από «άχρηστα» υλικά. Μάθαμε πώς να ξεχωρίζουμε τα κουτιά που εί-ναι φτιαγμένα από σίδερο ή από αλουμίνιο, με τη βοήθεια μικρών μαγνητών. Γίναμε ψαράδες και κα-θαρίσαμε τη θάλασσα από αλουμινένια σκουπίδια «ψαρεύοντας τα» με μαγνητικά καλάμια. Παίξαμε επιδαπέδιο παιχνίδι. Γίναμε ανακυκλώσιμα υλικά που για να φτάσουν στον μπλε κάδο έπρεπε να προχωρήσουν τόσα βή-ματα μπροστά όσα έλεγε ο αριθμός στο ζάρι που ρίχνανε. Διαβάσαμε παραμύθια και τα δραματοποιήσαμε. Διαβάσαμε βιβλία και ενημερωθήκαμε. Κάναμε ομαδοποιήσεις, ταξινομήσεις και αντι-στοιχίσεις ανακυκλώσιμων αντικειμένων με τους αντίστοιχους κάδους ανακύκλωσης. Επικοινωνήσαμε με το δήμο και συγκεκριμένα με τον πρόεδρο της Σχολικής επιτροπής και αντιδήμαρ-χο Παιδείας κ. Μπαρμπούνη Δημήτριο, ο οποίος μας ενημέρωσε ότι ο δήμος αρχίζει πρόγραμμα ανακύ-κλωσης. Χαρήκαμε και ζητήσαμε να μας επισκεφτεί η υπεύθυνη του προγράμματος στο νηπιαγωγείο μας για ενημέρωση. Δυστυχώς παρά τις υποσχέσεις η επίσκεψη δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Ευελπι-στούμε να γίνει με την καινούρια σχολική χρονιά.

52



2. Δραστηριότητες στη σχολική κοινότητα Στο νηπιαγωγείο μας δημιουργήσαμε γωνιά ανα-κύκλωσης. Φτιάξαμε αφίσα και την αναρτήσαμε στη γωνιά ανακύκλωσης και αντίγραφό της στο χώρο του Δη-μοτικού σχολείου. Ξεκινήσαμε σε συνεργασία με τους γονείς ανακύ-κλωση μπαταριών και μαγειρικών λαδιών.

3. Δραστηριότητες διάδοσης αποτελεσμάτων Δημιουργήσαμε και διανείμαμε έντυπο υλικό με συνθήματα για την αναγκαιότητα της ανακύκλωσης.

53



Αξιολόγηση Οι δυσκολίες ήταν αρκετές: Το νηπιαγωγείο μας βρίσκεται σε αγροτική πε-ριοχή μακριά από αστικά κέντρα. Η οικονομική αδυναμία πολλών οικογενειών, έκανε αδύνατη τη μεταφορά μας με λεωφορείο οπότε δεν έγινε η προ-γραμματισμένη επίσκεψη σε εργοστάσιο ανακύκλω-σης αυτοκινήτων. Η έλλειψη πρόσβασης στο internet μας εμπόδισε στην αναζήτηση πληροφοριών και στην επικοινω-νία. Η αδιαφορία ορισμένων υπευθύνων μας στενα-χώρησε λίγο. Τα θετικά όμως για όλους μας αντιστάθμισαν τις όποιες αντιξοότητες. Αποκτήσαμε νέες εμπειρίες, γνώσεις και δεξιότη-τες. Μάθαμε να δουλεύουμε καλύτερα, μεθοδικότε-ρα πιο ομαδικά. Από την αποδελτίωση των ερωτηματολογίων ήταν σαφής η αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς των μαθητών καθώς και εμπλουτισμός των γνώσεών τους γύρω από την ανακύκλωση. Οι μαθητές μάθανε να ξεχωρίζουν τα σκουπίδια από τα ανακυκλώσιμα υλικά. Αν και δεν αποκτήσα-με φέτος τον πολυπόθητο μπλε κάδο έξω από το νηπιαγωγείο μας, χρησιμοποιήσαμε τον κάδο ανα-κύκλωσης του δημοτικού σχολείου. Οι γονείς συμμετείχαν στο πρόγραμμα και μαζί με τα παιδιά τους ξεκινήσανε την ανακύκλωση μπατα-ριών και μαγειρικών λαδιών.

54

22o Δημοτικό Σχολείο ΠατρώνΥπεύθ. Εκπ/κοί: Αγγελική Κουτροπούλου (Α’τάξη), Μαρία Κυπραίου (Β’τάξη),Γεωργία Αναγνωπούλου (Γ’τάξη), Ελένη Σκεπετάρη (Δ’τάξη)

«Τίποτα δεν πάει χαμένο»

“Μπορεί να είμαστε άχρηστα,αλλά δεν είμαστε για πέταμα”

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Η ανάγκη για μείωση και σωστή διαχείριση των απορριμμάτων

ΣΚΟΠΟΣ• Να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος.• Να αποκτήσουν θετικές στάσεις και συμπεριφο-ρές.

ΣΤΟΧΟΣ• Να μάθουν τι είναι η ανακύκλωση και ποια τα οφέλη της.• Να καλλιεργήσουν δεξιότητες, να εκφραστούν με δημιουργικότητα και να ψυχαγωγηθούν.• Να διαπιστώσουν όλα, μέσα από το παιχνίδι και τις κατασκευές, πως τίποτα δεν είναι άχρηστο.

ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ - ΔΡΑΣΕΙΣ• Πλατεία Υψηλών Αλωνίων (για περιβαλλοντικά παιχνίδια σε συνεργασία με την υπεύθυνη του προγράμματος).• Κέντρο Ανακύκλωσης του Δήμου Πατρέων (ξενάγηση και ενημέρωση).• Καθαρισμός Προαύλιου Χώρου.• Ταφή απορριμμάτων και αποικοδόμησή τους μετά από 30 μέρες (έλεγχος και καταγραφή).• Ανάρτηση περιβαλλοντικών συνθημάτων από τους μαθητές στην πλατεία της γειτονιάς

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ• Συζήτηση - Ερωτηματολόγιο(καταγραφής απορριμμάτων στο σπίτι, στο σχολείο, στη γειτονιά).• Χωρισμός σε ομάδες.• Δημιουργία γωνίας ανακύκλωσης.• Ζωγραφική του σήματος της ανακύκλωσης.• Συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών (σκουπιδιών) και διαχωρισμός τους.• Ανάγνωση παραμυθιών (Το Βρωμοχώρι, Ο κ. Μπεν, η Μου και το σκουπίδια).• Κατασκευή αφίσας με κολάζ και συνθήματα.• Κατασκευές Χριστουγεννιάτικου Ημερολογίου με παλιά υφάσματα και κουμπιά.• Πασχαλιάτικη αυγοθήκη με ρολό χαρτί, κορδέ-λες, κουμπιά κ.α.• Μολυβοθήκες με ρολό χαρτί και παλιό CD• Διακόσμηση παλιών γυάλινων μπουκαλιών - βά-ζων σε κηροπήγια

55

22o Δημοτικό Σχολείο ΠατρώνΥπεύθ. Εκπ/κοί: Αγγελική Κουτροπούλου (Α’τάξη), Μαρία Κυπραίου (Β’τάξη),

Γεωργία Αναγνωπούλου (Γ’τάξη), Ελένη Σκεπετάρη (Δ’τάξη)

«Τίποτα δεν πάει χαμένο»

• Σουπλά σε Α3 - Ζωγραφική των μαθητών για την ανακύκλωση με ανάλογα συνθήματα.• Δημιουργία ανακυκλωμένου χαρτιού από παλιές εφημερίδες, υπογεγραμμένο από τους μαθητές της Α’και Β’τάξης.• Μελοποίηση στίχων τραγουδιού και αναπαραγω-γή του, μέσω βίντεο (Γ’ & Δ΄ τάξεις).• Δημοσίευση εφημερίδας από τη Β’τάξη με οδηγί-ες σωστής διαχείρισης των απορριμμάτων και δια-νομή της στους μαθητές των υπόλοιπων τάξεων

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝΓλώσσαΧρήση λεξικού - εγκυκλοπαίδειας, εμπλουτισμός λεξιλογίου, ανάγνωση παραμυθιών - δραματοποίη-σή τους, ανάπτυξη προφορικής και γραπτής έκφρα-σης.

ΜαθηματικάΚαταγραφή των απορριμμάτων και ποσοτικός έλεγχός τους, ενασχόληση με την έννοια αριθμός, σύγκριση μεγεθών - αριθμών από τις περιβαλλοντικές έρευνες.

ΜελέτηΑνάπτυξη οικολογικής συνείδησης.

Αισθητική ΑγωγήΖωγραφική, κολάζ, αφίσα, κατασκευές.

Θεατρική - Μουσική ΑγωγήΠαρουσίαση θεατρικού δρώμενου και τραγουδιού.

56

Νηπιαγωγείο ΜιχοΐουΥπεύθ. Εκπ/κός: Χαρούλα Χατζηκέλη

«Χάρτινο το φεγγαράκι»

Αφορμή για την επιλογή του συγκεκριμένου θέ-ματος, αποτέλεσε αρχικά η παρατήρηση του φαινο-μένου μέσα στην τάξη, της υπερχείλισης συχνά του κάδου αποριμμάτων και η αναγκαιότητα πρακτικής λύσης για την εξάλειψή του. Παρατηρώντας, λοιπόν, το θέαμα των πεταμένων χαρτιών, πλαστικών μπουκαλιών και συσκευασιών, ξεκίνησε η ευαισθητοποίηση και ο διάλογος για την “επίλυση” του προβλήματος με εποικοδομητικό τρό-πο. Στην “παρεούλα” αφού συζητήσαμε για το πρό-βλημα που αντιμετωπίζαμε, διαβάσαμε αρχικά το παραμύθι «Ο Μπεν, η Μου και τα σκουπίδια» της Σ. Ζαραμούκα και ομολογουμένως η επίδρασή του στα παιδιά υπήρξε εντυπωσιακά καταλυτική. Μέσα από το διάλογο και την ανταλλαγή απόψε-ων, καταλήξαμε με τα παιδιά να ασχοληθούμε με την “Ανακύκλωση” με όσα μέσα διαθέταμε. Έτσι, ξεκίνησε η μαγική μας περιπλάνηση στα “μυ-στικά της Ανακύκλωσης” και η γνωριμία και πρώ-τη επαφή με τα επανακυκλώσιμα υλικά “τα χρήσιμα σκουπίδια”. Ενημέρωσαμε με επιστολή τους γονείς για την προσπάθεια αυτή και ζητήσαμε την έμπρακτη συμμετοχή τους σε αυτό το εγχείρημα. Τα αποτελέσματα και η ανταπόκριση ήταν εντυπω-σιακά. Όχι μόνο τα παιδιά αλλά και οι γονείς άρχισαν να επιχειρούν επαναχρησιμοποίηση υλικών. Αυτό που επακολούθησε ήταν η πληθώρα ατομικών και ομαδιών κατασκευών, ενασχόληση με τα υλικά, δρα-στηριοποίηση αλλά και σύνδεση του θέματος με όλα τα πεδία του αναλυτικού προγράμματος. με τη χρήση εποπτικών μέσων, DVD, CD, πληροφορίες από το δι-αδίκτυο, αφηγήσεις και ακροάσεις παραμυθιών και δραματοποίηση τους, τα παιδιά απέκτησαν με βιωμα-τικό ομαδοσυνεργατικό τρόπo “οικολογική συνείδη-ση” κάτι που εξ’ αρχής αποτελούσε και το ζητούμεο. Της όλης προσπάθεις. Το όμορφο αυτό ταξίδι μας τελειώνει εδώ κάπως έτσι:

Ανακύκλωσε κι εσύΑνακύκλωσε κι εσύδώσε ζωή πάλι στη γησώσε χρώμα στον πλανήτητίποτα πια να μην του λείπει.

Μην πετάς το πλαστικόκάτι φτιάξε εσύ μ’ αυτόμην πετάς πια το χαρτίανακύκλωσε κι εσύ.

Φτιάξε έναν δικό σου κόσμομ’ όλα εκείνα που πετάςγια να μη ζεις με το φόβομέτρα όλα όσα πετάς.

Πλαστικό, γυαλί, χαρτίκι αλουμίνιο μαζίμές στα χέρια σου μπορούνόλα ν’ ανακυκλωθούν.

Απ’ τα χρήσιμα σκουπίδιαφτιάξε όμορφα στολίδιαπου δεν θα ‘ναι σαν τα άλλαπιο σπουδαία και πιο μεγάλα.

Ένα ποίημα για τις κατασκευέςΧάρτινο το φεγγαράκιβάρκα από εφημερίδακι ένα πλαστικό σπιτάκιτο πιο όμορφο που είδα.

Κύματα από σακούλεςδέντρα με ρολά κουζίναςπου μας δώσαν οι μανούλεςστολιδάκια είναι βιτρίνας

Και μαγιάτικο στεφάνι σαν κι αυτό δεν έχεις κάνειφτιάξαμε από αυγοθήκητίποτα να μην του λείπει.

Μελλισσούλες, πεταλούδες,πασχαλίτσες, ζουζουνάκιααπό χάρτινα ρολά και πετάνε όλα χαρά.

Χάρτινο το φεγγαράκι πάνω απ’ το μικρό χωριό μαςκαι σαν λαμπερό φψτάκιθα φωτίζει τ’ ονειρά μας…

57

Είμαι ένα μικρό μπουκάλι πλαστικόπου μόλις τώρα άδειασα από νερό.

Αχ, τι θα κάνω τώρα, αυτό είναι τρομερό,το βλέπω θα τελειώσει η ζωή μου εδώ.

Μην κλαις και μη στενοχωριέσαιμικρό μπουκάλι πλαστικόκαι δε θα καταλήξεις σε μια χωματερήαλλά σε κάδο ανακύκλωσης,θα σου αρέσει πολύ!!!

Κι από κει και μετά μπορείς να γίνειμαρκαδόρος, συνδετήρας, ντουλάπα πλαστική,αλλά και μια καρέκλα πολύ αναπαυτική.

Αυτά λοιπόν τα νέα είναι φανταστικά, πολλές ζωές έχω να ζήσω από τον μπλε κάδο και μετά.Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην έκτη τάξη του 23γιατί στην ανακύκλωση έχει δώσει ΑΞΙΑ...

Από όλη την τάξη

23ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Στ’ Υπεύθ. Εκπ/κός: Θεοδώρα Παπαζώη

«Κύκλους η ζωή μας κάνει»Μείωση - Επαναχρησιμοποίηση - Ανακύκλωση

Ποιήματα - Σκέψεις για την ανακύκλωσηαπό τους μαθητές

Εμείς τα ανακυκλώσιμα πετιόμαστε σε λάθος κάδους.Δεν είναι αυτό το σπίτι μας, νιώθουμε ξένοι με τα άλλα σκουπίδια.Γι’ αυτό λέω σε σας τους ανθρώπους:“Ποτέ ξανά στους πράσινους κάδους, πετάξτε μας στους μπλε!!! Χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο, πλαστικό εκεί θα είμαστε κομπλέ...”

Αρετή Τσιούνη

Η ανακύκλωση είναι κάτι που όλοι πρέπει να τηρού-με.Όταν πετάμε τα σκουπίδια όπου να ‘ναι, αυτά “βο-ήθεια” μας φωνάζουν, όμως εμείς δεν τα ακούμε...Ας καθίσουμε λοιπόν για λίγο να σκεφτούμε την επό-μενη φορά που μπροστά από έναν πράσινο ή μπλε κάδο βρεθούμε!Είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για το περιβάλλον!

Αρετή Τσιούνη

Κάθε φορά που ανακυκλώνω χαρτί, γυαλί, αλουμί-νιο, πλαστικό, ένα πράγμα σκέφτομαι μόνο, αν το έκανα σωστά.Όλα αυτά τα υλικά αν τα ανακυκλώνουμε σωστά, τον πλανήτη όλο σώζουμε και τη ζωή μας καλύτερη κά-νουμε.Η ανακύκλωση είναι η ζωή σου, γι’ αυτό βάλτο στην ψυχή σου!

Γεωργία ΓαλανοπούλουΜαρία Μητροπούλου

Χριστίνα Φουσέκη

Το χειρότερο στη ζωή μου είναι η χρήση μου.Με πετάνε όπου βρούνε και μυαλό δεν έχουντην ανακύκλωση να σκεφτούνε...Η αλήθεια είναι μίααν έτσι οι άνθρωποι συνεχίσουνη γη μας ελπίδα δεν έχει καμία...

Σωτήρης Σικελίδης

58



59



60

21o Νηπιαγωγείο ΠατρώνΥπεύθ. Εκπ/κοί: Ευαγγελία Μουστακά, Γιάννα Λιάζου

«Ανακύκλωση»

Σκοπός του προγράμματος Η ανάπτυξη οικολογικής στάσης απέναντι στο πε-ριβάλλον.

Εκπαιδευτικοί στόχοιΓνωστικοί• Να αντιληφθούν τα νήπια το μέγεθος του προβλήμα-τος των απορριμμάτων.• Να ενημερωθούν για τη διαχείριση των απορριμμά-των ως μέσο για την προστασία του περιβάλλοντος.• Να γνωρίσουν τι είναι ανακύκλωση και τα οφέλη της.• Να μάθουν τα υλικά και τις συσκευασίες που ανακυ-κλώνονται.• Να αναπτυχθεί η ικανότητα των μαθητών για έρευνα.

Συναισθηματικοί Να ευαισθητοποιηθούν και να αναπτύξουν οικο-λογική στάση και συμπεριφορά απέναντι στο πρό-βλημα των απορριμμάτων.Να συνειδητοποιήσουν ότι η συμμετοχή όλων είναι σημαντική για την προστασία του περιβάλλοντος.

Ψυχοκινητικοί• Να αναπτύξουν ικανότητες συνεργασίας.• Να εκφραστούν δημιουργικά με άχρηστα υλικά.• Να κατασκευάσουν δικούς τους κάδους ανακύκλω-σης.• Να παίξουν παιχνίδια ρόλων.

Πεδία σύνδεσης με το αναλυτικό πρόγραμμα Μελέτη περιβάλλοντος, γλώσσα, φυσικές επιστή-μες, πληροφορική, δημιουργία και έκφραση.

Παιδαγωγικές δράσεις που αναπτύχθηκαν• Διερεύνηση με ερωτηματολόγιο και ατομική συνέ-ντευξη.• Δημιουργία ομάδων και καταμερισμός εργασίας.• Περιβαλλοντικό μονοπάτι και καταγραφή του προ-βλήματος.• Επεξεργασία στοιχείων που προέκυψαν από την προηγούμενη δράση, αναζήτηση πληροφοριών για την τύχη των σκουπιδιών μετά τον κάδο.• Κατηγοριοποίηση των σκουπιδιών με βάση το υλι-κό προέλευσής τους και διάκριση σε αυτά που προ-

έρχονται από τη φύση και σε άλλα που ονομάσαμε υλικά του ανθρώπου.

Επίλυση προβλήματος Τι θα συμβεί σε αυτές τις κατηγορίες υλικών αν τα θάψουμε. Στήσιμο εμπειρικού ελέγχου, παρακολούθηση και καταγραφή.

Συμπέρασμα Τα υλικά του ανθρώπου δεν εξαφανίζονται αλλά μέ-νουν για πολλά χρόνια στο περιβάλλον και το μολύ-νουν. Όλοι πρέπει να βρούμε τρόπο να μειώσουμε τα σκουπίδια μας, να ανακυκλώνουμε και να επαναχρησι-μοποιούμε ότι μπορούμε από αυτά. Αναζήτηση του σήματος της ανακύκλωσης σε συ-σκευασίες προϊόντων. Κατασκευή μπλε και πράσινου κάδου στην τάξη μας. Δημιουργία γωνιάς κατασκευών από άχρηστα υλικά. Ανάγνωση βιβλίων που σχετίζονται με το θέμα.

Διάχυση αποτελεσμάτων• Δημιουργία αφίσας, διανομή φυλλαδίου με οδη-γίες για σωστή ανακύκλωση.• Συνεργασίες με φορείς. Συμμετοχή στη δράση: «Τίποτα δεν πάει χαμένο», που συνδιοργανώθηκε από τα τμήματα Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Ν. Αχαΐας και το Δήμο Πατρέων με τα έργα: «Έλμερ, ο πολύχρωμος ελέφαντας», που πήρε το πρώτο βραβείο ανακύκλωσης και «Φύστικος» που πήρε βραβείο πρωτότυπης ιδέας.

ΑξιολόγησηΗ αξιολόγηση έγινε:• Από τα παιδιά με συζήτηση για να διαπιστώσουμε αν χάρηκαν το πρόγραμμα, τι τα εντυπωσίασε, τι καινούριο έμαθαν.• Από τους εκπαιδευτικούς.• Από τους γονείς, κατά τη διάρκεια αλλά και στη λήξη του προγράμματος με συζήτηση για να διαπι-στώσουμε τι πετύχαμε και τι όχι, τι πιστεύουν πως αποκόμισαν τα παιδιά. Διαπιστώσαμε ότι τα παιδιά κατάφεραν να πείσουν τους γονείς τους να ανακυ-κλώνουν.

61

Ενέργεια & Κλιματική αλλαγή

62

Περίληψη Πρόκειται για ένα πρόγραμμα το οποίο καλύπτει ένα διττό σκοπό. Υπάγεται στη γενικότερη θεματική του περιβάλλοντος αλλά φιλοδοξεί να ανακαλυ-φθούν τα περιβαλλοντικά ζητήματα μέσα από την Ελληνική και Ξένη λογοτεχνία. Στη διάρκεια αυτών των έξι μηνών από τον Ιανουάριο έως σήμερα κα-λύψαμε τις τρεις θεματικές, “Νερό, ενέργεια, ανακύ-κλωση” έχοντας μελετήσει 8 λογοτεχικά έργα. Πραγματοποιήσαμε μία εκδήλωση στην παγκό-σμια ημέρα παιδικού βιβλίου εστιασμένη σε ένα λογοτεχνικό έργο το οποίο ευαισθητοποιεί στην προστασία της θάλασσας, “Ο Τζέικ στη θάλασσα”. Ήταν μια διαδρομή στοχοθετημένη, άρτια οργα-νωμένη και απροσμενα ευχάριστη.

Περί τίνος προκειται Το πρόγραμμα αυτό πραγματοποιήθηκε στην πρώτη τάξη (Α1) τάξη του 6ου Δημοτικού σχολείου Πατρών ενώ έγινε προσπάθεια να συνεργαστούμε με το 19ο Δημοτικό σχολείο Πατρών και συγκεκριμέ-να με την πρώτη τάξη. Εστιάσαμε την προσοχή μας στη διάσταση της προστασίας του νερού (υδάτινων πόρων, υπερκατανάλωση, νερού). Η ανακύκλωση καθώς και η επαναχρησιμοποίηση προιόντων ήταν κάτι που αποτέλεσε κέντρικό πυρήνα της επεξεργα-σίας μας. Τέλος η ενέργεια μας απασχόλησε και ιδι-αίτερα στο πλαίσιο της εξοικονόμησής της και της εύρεσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Διαθεματική προσέγγιση του θέματος Γλώσσα Εφόσον το ζήτημα προσεγγίζεται μέσα από τη λογοτεχνία ως εφαλτήριο μελέτης ασφαλώς και συνδυάστηκε με το γλωσσικό μάθημα. Μελέτη Τονίσαμε περιβαλλοντικά ζητήματα. Εικαστικά Κατασκευές Ευέλικτη ζώνη Ομαδικές εργασίες, παιχνίδια ρό-λων και γνωριμίας, αυτοσχεδιασμοί.

Παραγόμενα ωφέλη Κερδίσαμε πολλά τόσο από την ανάγνωση των έργων, όσο και από την εκδήλωση που πραγμα-τοποιήσαμε. Εαισθητοποίηθηκε η τοπική κοινωνία αφού και τα δύο σχολεία συμμετείχαν στο πρόγραμ-μα. Μια συνέχιση του προγράμματος την επόμενη χρονιά ίσως μας οδηγήσει σε μεγαλύτερη εμβάθυν-ση και προβληματισμό εστιάζοντας ίσως στο δάσος, και τη ρύπανση αυτή τη φορά.

6o Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Α’Υπεύθ. Εκπ/κός: Βασιλική Ρεσβάνη

«Νερό Ενέργεια Ανακύκλωση Αφήγηση»

63

Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2012-2013 υλοποιήσαμε στην Ε’ τάξη του 6/θ Δημ.Σχ. Άνω Αλισσού πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με τίτλο «Η φύση είναι το σπίτι μας, η ενέργεια η ζωή μας». Στα πλαίσια του προγράμματος αυτού οι μαθητές του τμήματος αποτελούμενοι από 7 αγό-ρια και 6 κορίτσια είχαν την ευκαιρία να έλθουν σε στενότερη επαφή με το μαγικό κόσμο των Φυσικών Επιστημών, σε ό,τι αφορά το κομμάτι της ενέργειας, τις ανανεώσιμες πηγές της και τους τρόπους εξοικο-νόμησής της. Με αφορμή την οικονομική κρίση που μαστίζει τη σύγχρονη οικογένεια, έγινε μια μελέ-τη-έρευνα σε θέματα ενέργειας και αναζήτηση τρό-πων εξοικονόμησης αυτής.

Στόχοι του προγράμματοςΓΝΩΣΤΙΚΟΙ• Κατανόηση της έννοιας της ενέργειας.• Αναγνώριση των ποικίλων μορφών ενέργειας.• Χρήσεις της ενέργειας στην καθημερινή ζωή.• Περιβαλλοντικές συνέπειες από τη χρήση της ενέργειας.

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΙ• Ευαισθητοποίηση μαθητών σχετικά με την ορθο-λογιστική χρήση της ενέργειας.• Καλλιέργεια του αισθήματος ευθύνης όλων απέ-ναντι στο περιβάλλον (ανακύκλωση, επαναχρησι-μοποίηση υλικών κλπ).• Λήψη πρωτοβουλιών και δράσεις για την ευαι-σθητοποίηση πολιτών για ενεργειακά θέματα.• Αειφόρος ανάπτυξη.

ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΙ• Εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες - ψηφιακή πλατφόρμα - εικονικό εργαστήριο.• Λήψη πρωτοβουλιών και δράσεις - σχεδιασμός αφίσσας με θέμα τις Α.Π.Ε.• Θεατρικό παιχνίδι ρόλων - κατασκευή και μελο-ποίηση τραγουδιού για την ενέργεια.

Στα πλαίσια υλοποίησης του προγράμματος οι μαθητές χωρισμένοι σε 2 ομάδες ισάριθμων μελών, επεξεργάστηκαν πλούσιο υλικό, τόσο έντυπο όσο και ψηφιακό, ώστε να εξοικειωθούν περισσότερο με τις έννοιες «ενέργεια», «Α.Π.Ε.», «πηγές ενέργειας», «ορθολογιστική χρήση ενέργειας» και «αξιοποίηση ενέργειας». Έπαιξαν δικτυακά παιχνίδια όπου και κα-τανόησαν περισσότερο την αναγκαιότητα της χρήσης Α.Π.Ε. αλλά και «έστησαν» το δικό τους εικονικό δί-κτυο ηλεκτροδότησης (από τον ΥΗΣ στο σπίτι, ενερ-γειακά αυτόνομο νησί). Σε ψηφιακό - εικονικό εργα-στήριο, αλλά και με απλά πειράματα Φ.Ε. στην τάξη κατανόησαν εις βάθος τις μετατροπές ενέργειας από τη μια μορφή σε άλλη και μέσω διάφορων φύλλων εργασίας (τόσο έντυπων όσο και σε online ηλεκτρο-νική μορφή/ π.χ. κουιζ και σταυρόλεξο) κατανόησαν τις χρήσεις της ενέργειας στην καθημερινή ζωή και ανέπτυξαν τη φυσική τους διαίσθηση για το τι είναι η ενέργεια αλλά και ποια είναι η δυναμική της. Επίσης με τη βοήθεια του προγράμματος google earth και τη χρήση της λειτουργίας «επισήμανση» εντοπίσαμε τις περιοχές με μεγαλύτερο ενεργειακό ενδιαφέρον κι έτσι διαμορφώσαμε ένα δικό μας ενεργειακό χάρτη της χώρας. Η διαπίστωση στην πορεία της έρευνά μας αυτής (σε θέματα ενέργειας) ότι υπάρχουν άμεσες περι-βαλλοντικές συνέπειες (διατάραξη κύκλου νερού, απειλή οικοσυστημάτων κλπ) ευαισθητοποίησε όλους ακόμη περισσότερο και οδήγησε και τις 2 ομάδες να αναζητήσουν τρόπους για ορθότερη χρή-ση και εξοικονόμηση των ενεργειακών πόρων. Με άχρηστα υλικά που σε άλλη περίπτωση θα κατέ-ληγαν (ποιος ξέρει που;) έφτιαξαν κατασκευές, με κορυφαία αυτών έναν παλιάτσο - arlekin. Καθώς όμως η καθημερινότητά μας είναι άρρη-κτα συνδεδεμένη με τη χρήση (κυρίως) ηλεκτρικής ενέργειας επισήμαναν και ανέδειξαν τρόπους εξοι-κονόμησης ενέργειας τόσο στο σχολείο, όσο και στο σπίτι. Επίσης κατέγραψαν τις αδυναμίες που υπάρχουν ως προς τη βιοκλιματικότητα των περισ-σότερων κτιρίων και πρότειναν άμεσα εφαρμόσιμες λύσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν εύκολα και οικονομικά σε ορθή χρήση της ενέργειας, ελαχι-στοποιώντας τις τεράστιες απώλειες που δυστυχώς υπάρχουν.

Δημοτικό Σχολείο Άνω Αλισσού - τάξη Ε’Υπεύθ. Εκπ/κός: Αθανάσιος Αμπλάς

«Η φύση είναι το σπίτι μας, η ενέργεια η ζωή μας»

64



Η επίσκεψη στον ΥΗΣ του Γλαύκου ήταν από μόνη της μια εμπειρία! Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά πως λειτουργεί μια μονάδα παρα-γωγής ρεύματος και η μίνι βόλτα μας στις εγκατα-στάσεις της ΔΕΗ τα βοήθησε να διαπιστώσουν ότι «ναι, μπορούμε να παράγουμε ενέργεια από τη δύ-ναμη του νερού»!

Η ευαισθητοποίησή τους σε θέματα Α.Π.Ε. οδή-γησε τους μικρούς φίλους μας να θέλουν και από μόνοι τους να εμφυσήσουν και στους υπόλοιπους (συνομιλήκους τους και όχι μόνο) τις αξίες της ορ-θής χρήσης ενέργειας, και μάλιστα από πηγές που δεν κοστίζουν και είναι ανεξάντλητες! Έτσι και με τη δική τους θέληση συμμετέχουν σε θεατρικό δρώμε-νο με θέμα τις «ΑΠΕ στη ζωή μας», τραγουδούν το τραγούδι της ενέργειας, που συμβουλεύει μικρούς και μεγάλους να μη τη σπαταλούν, έφτιαξαν αφίσ-σες με έξυπνα μυνήματα αλλά και έγιναν μικροί ερευνητές με τη δημιουργία ερωτηματολογίου για τους συμμαθητές τους, ώστε να τους βοηθήσουν να καταλάβουν «τι κάνουν λάθος και οι μικροί και οι μεγάλοι»!

65



Ολοκληρώνεται έτσι σιγά σιγά το πρόγραμμά μας με εστίαση σε θέματα ευαισθητοποίησης για τη χρή-ση ενέργειας. Τα παιδιά ενημερώθηκαν, προβλημα-τίστηκαν, πειραματίστηκαν, έπαιξαν, συνδιοργάνω-σαν, ανέλαβαν πρωτοβουλίες, ευαισθητοποιήθηκαν σε θέματα ενέργειας που η ορθή και αποτελεσματική χρήση της οδηγεί στην ελπίδα για περιβαλλοντικά και οικολογικά ευσυνείδητους πολίτες του αύριο.

66

39ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Δ’Υπεύθ. Εκπ/κός: Μαρία Αμπλά

«Την ενέργεια αναζητώ - τον πλανήτη οφελώ»

Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2012 - 2013 υλοποιήσαμε στη Δ’ τάξη πρόγραμμα Περιβαλλοντι-κής Εκπαίδευσης με τίτλο “Την ενέργεια αναζητώ - τον πλανήτη οφελώ”. Αφορμή για την ενασχόλησή μας με το θέμα αυτό ήταν η ύπαρξη πολλών φω-τοβολταϊκών στα σπίτια της περιοχής μας, η κατα-σκευή υδροηλεκτρικού εργοστασίου από ξένη εται-ρεία σε κοντινή απόσταση και η εξοικονόμηση της ενέργειας σε σχέση με την οικονομική κρίση που πλήττει ιδιαίτερα τις οικογένειες των μαθητών μας.

Στόχοι του προγράμματοςΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ• Να αναγνωρίζουν οι μαθητές τις μη ανανεώσι-μες/ ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (σύγχρονες και παραδοσιακές).• Να αντιληφθούν τη σύνδεση χρήσης ενέργειας με περιβαλλοντικά προβλήματα.• Να ανακαλύψουν την έννοια της ενέργειας και να εντοπίζουν τη χρήση της σε καθημερινές δραστηρι-ότητες

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ• Να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με την ‘ορθή’ χρήση της ενέργειας.• Να συναισθανθούν τη σημασία της συμμετοχής των ανθρώπων στη δημιουργία αλλά κυρίως στην επίλυση του προβλήματος.• Να γίνουν ικανοί να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στη λήψη αποφάσεων.

ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ• Να ασκηθούν στη χρήση νέων τεχνολογιών.• Να εξελίξουν τις ικανότητές τους στις εικαστικές τέχνες.• Να προτείνουν μεθόδους εξοικονόμησης ενέργει-ας ευαισθητοποιώντας την οικογένειά τους και την τοπική κοινωνία.• Να τροποποιήσουν τις καθημερινές τους συνή-θειες εξοικονομώντας ενέργεια.

Οι μαθητές δούλεψαν σε ομάδες μαθαίνοντας να εναλλάσσονται σε αρχηγικές θέσεις και το κυριό-τερο να σέβονται και να εκτιμούν την οποιαδήποτε δημιουργική έκφραση του συμμαθητή τους. Ενδεικτικά παρακολούθησαν βίντεο, αναζήτησαν πληροφορίες στο διαδίκτυο και έπαιξαν σχετικά παιχνίδια. Μέσω διαθεματικών φύλλων εργασίας επεξεργάστηκν την έννοια, τις μορφές, τις μετατρο-πές της ενέργειας. Έγιναν ενεργειακοί ερευνητές αποτυπώνοντας τις μορφές ενέργειας στην καθημε-ρινότητά τους αλλά και τις σπατάλες ενέργειας τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο. Κατέγραψαν τα μέσα θέρμανσης στο σπίτι τους, σχεδίασαν την κάτοψη του σπιτιού τους αλλά και έφτιαξαν έπειτα το δικό τους ενεργειακό σπίτι. Ασχολήθηκαν με τα ορυκτά καύσιμα, τα προϊόντα της πετροχημικής βιομηχανίας και μέσω κειμένων προβληματίστηκαν για τις συνέπειες αυτής. Κατασκεύσαν την πράσινη πόλη, μακέτα με ανα-νεώσιμες πηγές ενέργειας, εικονογράφησαν σχετικό βιβλίο, συμπλήρωσαν κόμικ, επιχειρηματολόγη-σαν, χρησιμοποίησαν χάρτες, έφτιαξαν το ανακυ-κλορομπότ, χρήσιμα αντικείμενα από ανακυκλώσι-μα υλικά, αφίσα με συνθήματα, ζωγραφιές για το διαγωνισμό της Ε.Λ.Ε.Τ.Α.Ε.Ν., φυλλάδιο με συμ-βουλές εξοικονόμησης ενέργειας, εργασία συνδυ-ασμό του προγράμματος περιβαλλοντικής και της αγωγής υγείας που υλοποιήσαμε ακόμη, έπαιξαν θεατρικό έργο και τραγούδησαν για την ενέργεια. Οργανώσαμε φωτοπερίπατο στην περιοχή μας, επι-σκεφθήκαμε τους Μηχανολόγους Μηχανικούς όπου κάποιοι τυχεροί «οδήγησαν» το ηλιακό αυτοκίνητο, παρακολουθήσαμε σειρά πειραμάτων στο Ε.Κ.Φ.Ε., κάναμε και εμείς τα δικά μας πειράματα και μας επι-σκέφθηκε η ENEL όπου ευαισθητοποίησε τους μα-θητές σε θέματα ανανεώσιμων μορφών ενέργειας. Κύλησε λοιπόν μια χρονιά γεμάτη ενέργεια, όπου προπάντων οι μαθητές συμμετείχαν, διασκέδασαν, έμαθαν και ευαισθητοποιήθηκαν σε θεματικές της ενέργειας που επηρεάζουν άμεσα την καθημερινό-τητά μας.

67

39ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Δ’Υπεύθ. Εκπ/κός: Μαρία Αμπλά

«Την ενέργεια αναζητώ - τον πλανήτη οφελώ»

68

Δημοτικό Σχολείο Διακοπτού - τάξη Στ’1Υπεύθ. Εκπ/κός: Δέσποινα - Όλγα Παπαπάνου

«Ήλιος, άνεμος, νερό περιβάλλον καθαρό.Εξοικονομώ ενέργεια - τον πλανήτη μου βοηθώ»

ΣΤΟΧΟΙ• Να μάθουν οι μαθητές τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ήλιος, άνεμος, νερό) καθώς και τις μη ανανεώσιμες και τις συνέπειές τους.• Να προβληματιστούν και να συνειδητοποιήσουν πως το ενεργειακό είναι ένα πρόβλημα που μας αφορά όλους και να ενδιαφερθούν για την προστα-σία του πλανήτη.• Να προτείνουν λύσεις και τρόπους εξοικονόμη-σης της ενέργειας.• Να μάθουν να συνεργάζονται ομαδικά και να εκ-φράζονται δημιουργικά μέσα από διάφορες μορφές τέχνης. (ζωγραφική, κατασκευές)

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Οι μαθητές χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες όπου η κάθε μία συγκέντρωσε υλικό και πληροφορίες για μία από τις τρεις πηγές ενέργειας (ήλιος, άνεμος, νερό). Συζητήσαμε για την αξία τους στη ζωή μας. Η κάθε ομάδα έφτιαξε το δικό της ταμπλό, με πληροφορίες, ζωγραφιές,ποιήματα, παραμύθια και οτιδήποτε σχετικό με την πηγή ενέργειας που είχε αναλάβει και το παρουσίασε στην τάξη. Φτιάξαμε ακροστιχίδα της ενέργειας. Καταγράψαμε του τρόπους χρήσης των ανανεώ-σιμων πηγών ενέργειας και το πως αλλιώς θα μπο-ρούσαμε να τις χρησιμοποιήσουμε για περισσότερη εξοικονόμηση ενέργειας και προστασία του περι-βάλλοντος. Καταγράψαμε τις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και αναφερθήκαμε στα προβλήματα που δημιουρ-γούνται στον πλανήτη. Οι μαθητές συγκέντρωσαν και παρουσίασαν στην τάξη πληροφορίες και εικόνες από τις συνέπειες της αλόγιστης χρήσης τους και πρότειναν τρόπους εξοι-κονόμησής τους. Τέλος, κατασκευάσαμε ανεμόμυλο, νερόμυλο και ένα μικρό θερμοκήπιο.

69

Δημοτικό Σχολείο Ρίου - τάξη Στ΄1Υπεύθ. Εκπ/κός: Νίκη Σισσαμπέρη

«Οικολογικό αποτύπωμα»

ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Σκοπός του προγράμματος, το οποίο εντάσσεται στην θεματική ενότητα «Ενέργεια» είναι η κατανόη-ση από τους/ις μαθητές/ριες της έννοιας του «οικο-λογικού αποτυπώματος».

Πιο συγκεκριμένα, το θέμα προσεγγίστηκε γύρω από τους εξής άξονες:

• Τι είναι το οικολογικό αποτύπωμα;

• Γιατί το μετράμε;

• Γιατί θα πρέπει να το μειώσουμε;

Στο επίπεδο των γνωστικών στόχων επιδιώχθηκε να μάθουν οι μαθητές/ριες τι είναι το «οικολογικό αποτύπωμα» και να κατανοήσουν βασικές έννοιες που σχετίζονται με αυτό.

Στο επίπεδο των συναισθηματικών στόχων δόθη-κε έμφαση στην κατανόηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του τρόπου ζωής των ανθρώπων και στη συνειδητοποίηση της σημασίας που έχει η δια-χείριση των φυσικών πόρων με ορθολογικό τρόπο.

Ο τρόπος μέτρησης του οικολογικού αποτυπώ-ματος και η δραστηριοποίηση προς την κατεύθυνση ευαισθητοποίησης για την μείωσή του αποτέλεσαν τους ειδικούς ψυχοκινητικούς στόχους.

Το πρόγραμμα είχε διαθεματικό χαρακτήρα και συνδέθηκε, κυρίως με το μάθημα των φυσικών επι-στημών.

Ως προς τη μεθοδολογία ακολουθήθηκε η εργα-σία σε ομάδες (Project). Το μεγαλύτερο μέρος των πληροφοριών αντλήθηκε μέσα από το μάθημα των φυσικών, μέσω του οποίου οι μαθητές/ριες προ-σέγγισαν την έννοια της ενέργειας και τις συνέπειες που έχει στο περιβάλλον και στον άνθρωπο η μη ορθολογική χρήση της.

Επιπλέον, αναζητήθηκαν πληροφορίες από επι-λεγμένες ιστοσελίδες (http://www.medies.net/_uploaded_files/DESD_energy_Greece/Svoronou.pdf, http://www.wwf.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=168&Itemid=176, κ.α).

Μέτρησαν το οικολογικό αποτύπωμα του σχολεί-ου μας (http://www.dipe-serron.gr/co2schools/index.php?pid=6&lang=el) και κατέγραψαν τις προ-τάσεις τους για τη μείωσή του.

Έπαιξαν το διαδικτυακό παιχνίδι «οικολογικό αποτύπωμα» (http://dipe-serron.gr/apotipoma/) και κατασκεύασαν αφίσες για την προώθηση της πρότασής του για μείωση του οικολογικού αποτυ-πώματος.

70

6ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Α’Υπεύθ. Βασιλική Ρεσβάνη

«Νερό Ενέργεια Ανακύκλωση Αφήγηση»

Περίληψη Πρόκειται για ένα πρόγραμμα το οποίο καλύπτει ένα διττό σκοπό.

Υπάγεται στη γενικότερη θεματική του περιβάλ-λοντος αλλά φιλοδοξεί να ανακαλυφθούν τα περι-βαλλοντικά ζητήματα μέσα από την Ελληνική και Ξένη λογοτεχνία.

Στη διάρκεια αυτών των έξι μηνών από τον Ια-νουάριο έως σήμερα καλύψαμε τις τρεις θεματικές, “Νερό, ενέργεια, ανακύκλωση” έχοντας μελετήσει 8 λογοτεχικά έργα.

Πραγματοποιήσαμε μία εκδήλωση στην παγκό-σμια ημέρα παιδικού βιβλίου εστιασμένη σε ένα λογοτεχνικό έργο το οποίο ευαισθητοποιεί στην προστασία της θάλασσας, “Ο Τζέικ στη θάλασσα”.

Ήταν μια διαδρομή στοχοθετημένη, άρτια οργα-νωμένη και απροσμενα ευχάριστη.

Περί τίνος προκειται Το πρόγραμμα αυτό πραγματοποιήθηκε στην πρώτη τάξη (Α1) τάξη του 6ου Δημοτικού σχολείου Πατρών ενώ έγινε προσπάθεια να συνεργαστούμε με το 19ο Δημοτικό σχολείο Πατρών και συγκεκριμένα με την πρώτη τάξη.

Εστιάσαμε την προσοχή μας στη διάσταση της προστασίας του νερού (υδάτινων πόρων, υπερκατα-νάλωση, νερού).

Η ανακύκλωση καθώς και η επαναχρησιμοποίηση προιόντων ήταν κάτι που αποτέλεσε κέντρικό πυ-ρήνα της επεξεργασίας μας. Τέλος η ενέργεια μας απασχόλησε και ιδιαίτερα στο πλαίσιο της εξοικο-νόμησής της και της εύρεσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Διαθεματική προσέγγιση του θέματος• Γλώσσα Εφόσον το ζήτημα προσεγγίζεται μέσα από τη λο-γοτεχνία ως εφαλτήριο μελέτης ασφαλώς και συν-δυάστηκε με το γλωσσικό μάθημα.• Μελέτη Τονίσαμε περιβαλλοντικά ζητήματα.• Εικαστικά Κατασκευές• Ευέλικτη ζώνη Ομαδικές εργασίες, παιχνίδια ρόλων και γνωριμί-ας, αυτοσχεδιασμοί.

Παραγόμενα ωφέλη Κερδίσαμε πολλά τόσο από την ανάγνωση των έργων, όσο και από την εκδήλωση που πραγματο-ποιήσαμε.

Εαισθητοποίηθηκε η τοπική κοινωνία αφού και τα δύο σχολεία συμμετείχαν στο πρόγραμμα.

Μια συνέχιση του προγράμματος την επόμενη χρονιά ίσως μας οδηγήσει σε μεγαλύτερη εμβάθυν-ση και προβληματισμό εστιάζοντας ίσως στο δάσος, και τη ρύπανση αυτή τη φορά.

71

Νερό

72

1ο Νηπιαγωγείο Κ. ΑχαΐαςΥπεύθ. Εκπ/κός: Ευδοκία Καρυοφίλη, Συνεργασία: Αγγελική Κατσώνη

«Νερό πηγή ζωής»

Νερό πόσο απαραίτητο είναι Τα παιδιά το χρησιμοποιούν στην καθημερινότη-τά τους και το θεωρούν δεδομένο. Τι θα γίνει όμως αν δημιουργήσουμε τεχνητή έλλειψη νερού στο νηπιαγωγείο και ποιες θα είναι οι αντιδράσεις των παιδιών; Τι γνωρίζουν για το νερό και τι θέλουν να μάθουν; Δημιουργήσαμε έλλειψη νερού στο νηπια-γωγείο και το ταξίδι για τη γνώση ξεκίνησε. Έγινε συζήτηση και καταιγισμός ιδεών. Τα παιδιά χωρίστηκαν σε ομάδες, ενημερώθηκαν οι γονείς ζη-τήσαμε την συνεργασία και τη συμμετοχή τους. Έγινε συλλογή πληροφοριών και υλικού και δη-μιουργήθηκε η γωνιά «Νερό πηγή ζωής» με εγκυ-κλοπαίδειες, παραμύθια, ποιήματα, χάρτες, εικόνες και μία υδρόγειος σφαίρα.

Στόχος μας ήταν να γνωρίσουν το νερό, αυτό το αγαθό που μας το δίνει απλόχερα η φύση και πόσο σημαντικό είναι για την ύπαρξη της ζωής τόσο για τους ανθρώπους, όσο για τα ζώα και τα φυτά. Επίσης θέλαμε να ευαισθητοποιηθούν ως προς την προστασία του περιβάλλοντος και πως εκτός από συλλογική είναι και εξατομικευμένη ευθύνη. Ακόμη θέλαμε να ευαισθητοποιηθούν και οι γονείς για τα περιβαλλοντικά ζητήματα και ιδιαίτερα για το νερό και ακολούθησαν εκπαιδευτικές δραστηριότη-τες για την επίτευξη αυτών. Οι μέθοδοι που χρησι-μοποιήσαμε ήταν βιωματική, διαθεματική, επισκέ-ψεις και πειράματα.

Μάθαμε που υπάρχει νερό ποια η χρήση και η χρησιμότητά του η σημασία του για τη ζωή των αν-θρώπων, ζώων και φυτών μέσα από συζήτηση και εικόνες για τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά του νερού.

Γνωρίσαμε τον κύκλο του νερού μέσα από βιβλία και εικόνες. Κάναμε πειράματα με γκαζάκι και μπρίκι για να δούμε την εξάτμιση και την συμπύκνωση, την υγροποίηση και την συγκέντρωση και μάθαμε τις τρεις καταστάσεις του νερού στερεό - αέριο - υγρό.

Δημιουργήσαμε τον κύκλο του νερού σε ομαδική εργασία και έγινε δραματοποίηση με μουσική υπό-κρουση όπου κάθε μέλος είχε την δική του δράση.

Υπήρχαν σταγόνες, χιόνι, ήλιος, αέρας, σύννεφα. Επίσης εικονογράφησαν το ταξίδι της σταγονίτσας. Βάψαμε ρύζι με γκοφρέ και νερό και εμφανίστηκε το ουράνιο τόξο με τα πανέμορφα χρώματα. Κάθε μέρα γινόταν καταγραφή «Ο καιρός σήμερα» όπου στο τέλος έγινε πίνακας με τις μέρες που είχε βρο-χή, σύννεφα, ήλιο, ήλιο με σύννεφα.

Μάθαμε το ποίημα του Ζαχαρία Παπαντωνίου «Το ποταμάκι», το δραματοποίησαν τα παιδιά με μουσι-κή υπόκρουση και το εικονογράφησαν.

Γίναμε μικροί επιστήμονες. Κάναμε πειράματα με το νερό και υλικά ώστε να δούμε και στη πράξη τα εξής: βύθιση - επίπλευση, διαλυτότητα ή μη, απορροφητικότητα, αν είναι αδιάβροχα ή όχι και δημιουργήθηκαν πίνακες όπου τα παιδιά ζωγράφι-ζαν όπου έπρεπε τα αντικείμενα. Βάλαμε νερό στην κατάψυξη, στο ψυγείο, στο καλοριφέρ, στον ήλιο, έγιναν προβλέψεις, επαληθεύσεις και μη.

Φυτέψαμε λουλούδια, τα ποτίζαμε και ένα όχι. Είδαμε τι έγινε, το καταγράψαμε και μετά τα παιδιά πότιζαν τα λουλούδια του σχολείου με το ποτιστήρι για να μην μαραθούν.

Διαβάσαμε παραμύθια, μύθους, είπαμε τραγού-δια, μάθαμε χορούς, ζωγραφίσαμε, είπαμε για την θρησκεία και νερό, έγινε δραματοποίηση της βά-πτισης και δόθηκαν φύλλα εργασίας σχετικά με το νερό. Έγινε δραματοποίηση της περπερούνας από την τάξη της κ. Αγγελικής Κατσώνης στην τάξη μας.

Μάθαμε με τα παιδιά και παίξαμε παλιά επαγγέλ-ματα όπως ο νερουλάς και ο παγοπώλης.

Κάναμε μαθηματικά, από το 1 - 10 με σύννεφα και στάλες νερού. Έγινε σειροθέτηση με μπουκάλια με διαφορετική ποσότητα νερού.

Εμπλουτίσαμε το λεξιλόγιό μας. Μάθαμε σύνθε-τες λέξεις και έγινε πίνακας. Βρήκαμε αντίθετες λέ-ξεις.

73

1ο Νηπιαγωγείο Κ. ΑχαΐαςΥπεύθ. Εκπ/κός: Ευδοκία Καρυοφίλη, Συνεργασία: Αγγελική Κατσώνη

«Νερό πηγή ζωής»

Στην υδρόγειο σφαίρα, στο παγκόσμιο χάρτη και το χάρτη της Ελλάδας βρήκαμε ωκεανούς, θάλασ-σες, ποτάμια, λίμνες και πάγους και μάθαμε ποια ζώα ζουν εκεί.

Τα παιδιά κάθε Παρασκευή λόγω του ότι λειτουρ-γούσε δανειστική βιβλιοθήκη έπαιρναν ένα βιβλίο από τη γωνιά του νερού και μας το παρουσίαζαν λέγοντας την περίληψη και δείχνοντας εικόνες.

Μιλήσαμε για τα ζώα που ζουν στους υδροβιό-τοπους και είδαμε εικόνες στο διαδύκτιο και βιβλία σχετικά.

Αφού αντιληφθήκαμε πόσο σημαντικό είναι το νερό για την ύπαρξη τόσο των ανθρώπων, όσο για τα ζώα και τα φυτά, έγινε προσπάθεια να βρούμε απλούς τρόπους εξοικονόμησης νερού και να τα παρουσιάσουμε στους γονείς, μιας και το νερό το θεωρούμε δεδομένο και το σπαταλάμε...

Έγινε μια μεγάλη αφίσα, για τη εξοικονόμηση νερού, μοιράστηκαν φυλλάδια με τους απλούς τρό-πους στους γονείς και έγινε παρουσίαση του προ-γράμματος στην άλλη τάξη του νηπιαγωγείου.

Επίσης επισκεφτήκαμε το Μουσείο Φυσικής Ιστο-ρίας στο Λάππα Αχαΐας και τη λιμνοθάλασσα στο δάσος της Στροφυλιάς. Είχαμε πει να γίνει το Απρί-λιο, αλλά για την ασφάλεια των παιδιών έγινε το Μάιο.

Την επομένη τα παιδιά έφτιαξαν μια ομαδική ερ-γασία όπου είχε τίτλο «Υδροβιότοπος στο δάσος της Στροφυλιάς».

Στο τέλος του σχολικού έτους έγινε έκθεση με τις εργασίες των παιδιών στο χώρο του σχολείου όπου παρουσιάσαμε το πρόγραμμά μας.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος το ενδια-φέρον των παιδιών ήταν αμείωτο. Συνεχίσαμε με το θέμα και μετά το τέλος του προγράμματος ,γιατί το ήθελαν τα παιδιά.

Το νερό είναι πολύτιμο για τους ανθρώπους, τα ζώα και τα φυτά, για την ύπαρξη της ίδιας της ζωής.

Μάθαμε πάρα πολλά ακόμα και εμείς οι εκπαι-δευτικοί. Το πρόγραμμα ήταν ευχάριστο, δημιουρ-γικό, εμπλουτίστηκαν οι γνώσεις μας και ευαισθη-τοποιήθηκαν τα παιδιά οι γονείς το ίδιο κι εμείς.

Αυτό που εισπράξαμε εμείς οι εκπαιδευτικοί ήταν πως οι γονείς μετά την παρουσίαση κατάλαβαν πως γίνεται δουλειά στο νηπιαγωγείο και δεν είμαστε μόνο για την φύλαξη των παιδιών όπως νόμιζαν οι περισσότεροι.

Ευχαριστούμε την κ. Αγγελική Κατσώνη για την πολύτιμη συνεργασία της όπου μας βοήθησε στα πειράματα, στις δραματοποιήσεις, στην επίσκεψη και στην παρουσίαση.

74

18ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Δ΄Υπεύθ. Εκπ/κός: Αναστασία Ανδρικογιαννοπούλου

«Το νερό στη ζωή μας»

Σκοπός του προγράμματος Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές πως το νερό είναι συνώνυμο της ανθρώπινης ζωής και του πλα-νήτη, τη σημασία και αξία του νερού για τη δια-τήρηση της ζωής στη γη, την αναγκαιότητα της σωστής διαχείρισης και εξοικονόμησης του νερού, λόγω της έλλειψης που παρατηρείται στις μέρες μας ως αποτέλεσμα των αλόγιστων παρεμβάσεων του ανθρώπου στη φύση και να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές πάνω σε θέματα που αφορούν στη ρύπαν-ση-μόλυνση των υδάτινων πόρων και στη λήψη μέ-τρων προστασίας αυτών.

Στόχοι του προγράμματοςΓνωστικοί Να κατανοήσουν τη σπουδαιότητα και την αξία του νερού ως το σημαντικότερο και αναντικατάστατο στοιχείο για την ύπαρξη της ζωής, να γνωρίσουν τις λίμνες και τα ποτάμια του νομού μας, να διακρίνουν τις χρήσεις του νερού στη ζωή μας και να συνειδη-τοποιήσουν τη σπουδαιότητα του προβλήματος της έλλειψης του νερού και της εξοικονόμησης αυτού.

Συναισθηματικοί Να αναπτύξουν πνεύμα φιλίας, συνεργασίας και υπευθυνότητας μέσα από τη λειτουργία των ομά-δων, να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα ορθολογικής διαχείρισης του νερού με σκοπό την εξοικονόμησή του και να αναπτύξουν συναισθήματα αγάπης, σεβα-σμού, προστατευτικής και υπεύθυνης συμπεριφοράς προς τη φύση.

Ψυχοκινητικοί Να αναπτύξουν τις κινητικές τους δεξιότητες μέσα από τη μουσική και τη ζωγραφική, να ασκηθούν στην καλλιτεχνική και δημιουργική έκφραση, να καλλιεργήσουν την ερευνητική σκέψη, να χρησιμο-ποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία και να συλλέγουν, να επεξεργάζονται και να αξιοποιούν πληροφορίες για το νερό.

Μέθοδος υλοποίησης του προγράμματος Θεωρούμε ότι σε ένα περιβαλλοντικό πρόγραμμα η μάθηση καλό θα είναι να στηριχθεί σε μία από τις προοδευτικές μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης.

Η μέθοδος Project (σχέδιο εργασίας) αποτελεί μια ανοιχτή μέθοδο διδασκαλίας που εμπλέκει ενεργά τους μαθητές στη διαδικασία της μάθησης, προσφέ-ροντάς τους την ευκαιρία να διερευνήσουν συλλο-γικά θέματα που άπτονται των ενδιαφερόντων τους. Βασική αρχή της μεθόδου Project είναι το να μάθει στους μαθητές τον τρόπο να μαθαίνουν καλύτερα και να οδηγούνται αβίαστα και φυσικά στην κατά-κτηση της γνώσης.

Συνοπτική καταγραφή δραστηριοτήτων υλοποίησης του προγράμματοςΝΟΕΜΒΡΙΟΣ Τα παιδιά έχουν μια πρώτη επαφή με τη «βιβλι-οθήκη του νερού» που είναι τμήμα της δανειστικής βιβλιοθήκης του σχολείου. Τα ίδια τα παιδιά κατά τη διάρκεια του προγράμματος την εμπλουτίζουν με έντυπο υλικό που φέρνουν τα ίδια (βιβλία με θέμα το νερό, άρθρα από έντυπο ή ηλεκτρονικό τύπο κ.ά). Τα παιδιά παίζουν ομαδικά παιχνίδια με θέμα το νερό μέσα και έξω από την τάξη. Αυτά τα παιχνίδια μπορεί να είναι με «λέξεις του νερού», «εικόνες του νερού» και οτιδήποτε άλλο που έχει σχέση με το νερό. Η δύναμη του νερού που γίνεται ενέργεια (επί-σκεψη στο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο Γλαύκου όπου οι μαθητές βλέπουν πως παράγεται η ηλεκτρι-κή ενέργεια με τη χρήση του νερού, στο μουσείο του εργοστασίου τα παιδιά είδαν τους παλιότερους τρόπους παραγωγής ρεύματος, καταγραφή θρύλων και λαογραφικών στοιχείων για το Γλαύκο και μύη-ση στις ήπιες μορφές ενέργειας, αλλά και επίσκεψη στο Κυπαρίσσι Αχαΐας σ’ έναν παραδοσιακό νερόμυ-λο, όπου τα παιδιά παρατηρούν και άλλες χρήσεις του νερού όπως την κίνηση του μύλου (κινητική ενέργεια) με τη βοήθεια του νερού και το άλεσμα του σιταριού για να παραχθεί το αλεύρι).

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣΤο νερό στον πλανήτη γη (κατανομή, έκταση). Εποπτικά μέσα που χρησιμοποιούνται η υδρόγειος σφαίρα, χάρτες, πληροφορίες από βιβλία ή το δια-δίκτυο, φωτογραφίες.Επιφανειακά και υπόγεια νερά (εικόνες, CD, DVD).

75

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ Γλυκό - αλμυρό νερό (εικόνες, βίντεο με περιο-χές με γλυκό και αλμυρό νερό). Πόσιμο - βρόχινο νερό. Πηγές νερού στο σπίτι και το σχολείο (χρήση φωτογραφικής μηχανής, συζήτηση). Παρατήρηση μορφών νερού στη φύση. Πειράμα-τα με το νερό (βρασμός, εξάτμιση, υγροποίηση) για την κατανόηση του κύκλου του νερού.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ Αναγκαιότητα του νερού για το φυτικό, ζωικό και ανθρώπινο περιβάλλον (παιχνίδια τροφικής αλυσί-δας μας βοηθάνε να προσεγγίσουμε το θέμα). Ο ρόλος των πηγών στη ζωή (συγκέντρωση στοι-χείων για τη ζωή γύρω από τις πηγές, η ανάπτυξη των οικισμών κοντά στις πηγές). Η πορεία του νερού από την πηγή στο υδραγω-γείο και το σπίτι μας (κατασκευή ενός χάρτη της πορείας του νερού από τις πηγές στο σπίτι ομαδικά από τα παιδιά για την καλύτερη κατανόηση ). Παρουσίαση εκπαιδευτικού λογισμικού με τίτλο «Το νερό στη ζωή» (Νερό και ενέργεια, το νερό και τα φυτά, το ταξίδι του νερού, τα καιρικά φαινόμενα, ο κύκλος του νερού, ρύπανση του νερού, το νερό και το σώμα μας, το νερό και η θρησκεία μας, ένα πολύτιμο αγαθό, νερό και βλάστηση, φυσικές ιδιό-τητες του νερού, παιχνίδια).

ΜΑΡΤΙΟΣ Τρόποι μόλυνσης του νερού (συζήτηση,καταιγι-σμός ιδεών για τον κίνδυνο μόλυνσης του νερού, να δημιουργήσουν μόνα τους τα παιδιά δρώμενα για τη μόλυνση του νερού). Τρόποι καθαρισμού του νερού (ενημέρωση για το Βιολογικό Καθαρισμό Πάτρας). Περιοχές με ιδιαίτερο πρόβλημα νερού (συγκέ-ντρωση υλικού από βιβλία και άρθρα για τις Χώρες του Τρίτου Κόσμου και για άλλες περιοχές με ακα-τάλληλο νερό). Εξοικονόμηση νερού στο σχολείο (τα παιδιά συ-ζητούν, ανταλλάσσουν απόψεις, αποφασίζουν τρό-πους δράσης μέσα στο σχολείο). Φτιάχνουν ταμπέ-λες για την προστασία και εξοικονόμηση του νερού

τις οποίες τοποθετούν μέσα στο σχολείο.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ Ποτάμια του Ν. Αχαΐας (στο γεωφυσικό χάρτη του νομού εντοπίζουμε τα ποτάμια, σε έναν μεγεθυμένο χάρτη του νομού ζωγραφίζουμε έντονα τα ποτάμια, από βιβλία ή άρθρα συγκεντρώνουμε στοιχεία για τα ποτάμια και καταγράφουμε θρύλους, παραδό-σεις, λαογραφικά στοιχεία ). Οι λίμνες του νομού μας (συλλογή στοιχείων από βιβλία και διαδίκτυο, παρατήρηση γεωφυσικού χάρτη του νομού μας, καταγραφή μύθων και θρύ-λων των λιμνών). Ρύπανση ποταμών και θάλασσας (φωτογραφίες από το διαδίκτυο αλλά και φωτογραφίες των παι-διών με θέμα μολυσμένες παραλίες). Η ρύπανση των ποταμών της περιοχής (συλλογή στοιχείων για τη ρύπανση του Πείρου, Παραπείρου, Γλαύκου και άλλων ποταμών της περιοχής μας από τα εργοστάσια και τα φυτοφάρμακα και προτάσεις για μέτρα αντιμετώπισής ).

Αξιολόγηση του προγράμματος Οι τύποι αξιολόγησης που εφαρμόσαμε είναι η αρχική (διερεύνηση), η διαμορφωτική και η τελική αξιολόγηση και επειδή έγινε από εμάς, ήταν εσω-τερική. Αρχικά αξιολογήσαμε (διερευνήσαμε) τις προϋπάρχουσες γνώσεις και τις στάσεις των μαθη-τών σχετικά με το αντικείμενο που πραγματεύεται το πρόγραμμα Π.Ε., δηλαδή το νερό, πριν την έναρξη του προγράμματος, μέσω ενός ερωτηματολογίου (pre-test: με ασκήσεις π.χ. πολλαπλών επιλογών, αντιστοιχίας, συμπλήρωσης «σωστού - λάθους», κενών, σωστής ακολουθίας κλπ). Κατά τη διάρκεια του προγράμματος εφαρμόσαμε τη διαμορφωτική αξιολόγηση, η οποία έχει ανατρο-φοδοτικό χαρακτήρα αναφορικά με την πορεία του προγράμματος, τις πιθανές αλλαγές του και την εξέ-λιξή του. Επίσης, κατά τη διάρκεια των δραστηριο-τήτων του προγράμματος, αξιολογήσαμε το ενδια-φέρον των μαθητών, την προσπάθεια, τη συμμετοχή και τη συνεργασία. Η τελική αξιολόγηση των νέων στάσεων των μαθητών, η διαπίστωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και του ενδιαφέροντος - ευαισθητο-ποίησης που προκλήθηκε στους μαθητές γύρω από



76

το αντικείμενο του προγράμματος πραγματοποιήθη-κε κυρίως μέσω ενός ερωτηματολογίου (post-test: με ασκήσεις π.χ. πολλαπλών επιλογών, αντιστοιχί-ας, συμπλήρωσης «σωστού - λάθους», κενών, σω-στής ακολουθίας κλπ), αλλά και μέσω συζήτησης με τους μαθητές μας για τις εμπειρίες που απέκτη-σαν μέσα από τις διάφορες δραστηριότητες, θεα-τρικά παιχνίδια, διάφορα δρώμενα, επισκέψεις που πραγματοποιήθηκαν, αλλά και από τις προτάσεις τους για τους τρόπους επίλυσης των ζητημάτων που σχετίζονται με το αντικείμενο του προγράμματος.

Φωτογραφίες από χώρους επίσκεψης(Υδροηλεκτρικό Εργοστάσιο Γλαύκου και Κυπαρίσσι στον πα-ραδοσιακό νερόμυλο)



77

12ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Δ΄Υπεύθ. Εκπ/κός: Γ. Αλεξανδρόπουλος

«Το νερό πηγή ζωής»

Θεματικοί άξονες Υδάτινοι πόροι, νερό και οικοσυστήματα, ρύπαν-ση υδάτων, ορθολογική διαχείριση των αποθεμά-των νερού.

Στόχοι• Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τη σημασία του νερού στη ζωή μας.• Να εκτιμήσουν την αξία της ορθολογικής διαχεί-ρισής του.• Να κατασκευάσουν χάρτες, ραβδογράμματα και σχέδια που αναφέρονται στο νερό και τις χρήσεις του.• Να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες του διαδικτύου για την αναζήτηση πληροφοριών.• Να ευαισθητοποιηθούν στην προστασία του νε-ρού.

Περιγραφή του προγράμματος Το νερό συνιστά ένα από τα βασικότερα αγαθά για τη διατροφή του ανθρώπου. Ταυτόχρονα, απο-τελεί και εκείνο το φυσικό πόρο που συμμετέχει αποφασιστικά σε κάθε παραγωγική / αναπτυξιακή διαδικασία. Δεν αποτελεί καρπό μιας συγκομιδής, ενώ συγχρόνως έχει μια ξεχωριστή κοινωνική και πολιτισμική αξία. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η ανανέωσή του σε ένα συγκεκριμένο χώρο ή κοινω-νία εξαρτάται από τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν, από τη φυσική προσφορά και ζήτηση από τους κάθε λογής χρήστες και από τις παρεμβά-σεις του ανθρώπου στα χαρακτηριστικά. Οι αλλοι-ώσεις στην ποιότητά του έχουν σαν συνέπεια την υποβάθμισή του. Τη σημαντικότητα του νερού προ-σπαθεί να καταδείξει, με το δικό του τρόπο, και το παρόν σχέδιο εργασίας.

Αρχικά, καταγράφονται οι αντιλήψεις των μα-θητών για το συγκεκριμένο ζήτημα (Α’ τεστ). Στη συνέχεια, αφού αποδελτιώσουμε τις απόψεις τους, επιδιώκουμε την ενεργή εμπλοκή τους στο πρόβλη-μα ((οικολογικό) παιχνίδι ρόλων, σύνδεση με τα μαθητικά ενδιαφέροντα και το αναλυτικό πρόβλη-μα).

Οι μαθητικές μικρο - ομάδες επιλέγουν ποιες δι-αστάσεις του θέματος επιθυμούν να μελετήσουν.

Η έναρξη των δραστηριοτήτων γίνεται με μια μι-κρή έρευνα σχετικά με τη χρήση του νερού («Πώς εξοικονομούμε νερό;», μετρήσεις, συμπλήρωση κα-τάλληλων φορμών, αντιπαραβολή στοιχείων με την κατανάλωση νερού σε άλλες χώρες (αναπτυγμένες, του «τρίτου» κόσμου)). Ανάδειξη της ζωτικής σημα-σίας του συγκεκριμένου φυσικού πόρου.

Κάθε μαθητική μικρο - ομάδα συγκεντρώνει πληροφορίες από διάφορες πηγές (Το νερό στον πλανήτη, η μικρή ιστορία του νερού (εργαστήριο πληροφορικής), το πρόβλημα του νερού στον 21ο αιώνα).

Η σχετική αναζήτηση συνεχίζεται στη Δημοτι-κή Βιβλιοθήκη της Πάτρας. Ταυτόχρονα, καθώς οι γνώσεις των μαθητών πάνω στο θέμα αυξάνονται, συμμετέχουν σε μία μελέτη πεδίου («Πόσο καθαρή είναι η λίμνη, το ρυάκι ή η θάλασσα;»).

Σε αυτήν αξιοποιούν απλά υλικά συλλογής και εξέτασης δειγμάτων θαλασσινού (μετάβαση στο λι-μάνι της Πάτρας), αλλά και πόσιμου νερού (από το σπίτι των μαθητών).

Κατανοούν, έτσι, τους τρόπους ρύπανσής του (επίσκεψη στο Βιολογικό Καθαρισμό, ενημέρωση από τον υπεύθυνο της ΔΕΥΑΠ κ. Σκληβανιώτη).

Στενά συνδεδεμένη με τα προηγούμενα είναι και η χρήση του νερού στην παραγωγή αγαθών και ενέργειας (επίσκεψη στο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο του Γλαύκου).

Γίνεται προσπάθεια συγκεφαλαίωσης, αλλά και αξιολόγησης (διαμορφωτικής, ενδιάμεσης) όσων δραστηριοτήτων έχουν πραγματοποιηθεί έως αυτό το χρονικό σημείο (οι μαθητές συμμετέχουν σε κα-τάλληλα διαμορφωμένο επιτραπέζιο παιχνίδι).

Η επόμενη ενότητα του προγράμματος αναφέρε-

78

ται στη σχέση του πολιτισμού και των υδάτινων πό-ρων (μυθολογία, θρησκεία, ιστορία, τέχνη). Γίνεται λόγος για το ρόλο του νερού στη μυθολογία (π.χ., θεότητες τις θάλασσας), στη θρησκεία (βάπτιση) και την ιστορία (η εμφάνιση μεγάλων πολιτισμών σε παραποτάμιες ζώνες, π.χ. αιγυπτιακός, Μεσοποτα-μίας, Ινδίας).

Οι μαθητές παρουσιάζουν κείμενα γνωστών λο-γοτεχνών / ποιητών για το νερό, ζωγράφων, μουσι-κών (Οι καλλιτέχνες και το νερό). Παράλληλα, και οι ίδιοι φτάχνουν κόμικ, λεξιλόγια, κρυπτόλεξα, αφίσες (Έκφραση - δημιουργώ με τη βοήθεια του νερού). Παράγουν σύντομα κείμενα (Οι λέξεις και το νερό), δραματοποιούν κάτι από αυτά που έμαθαν και τους άρεσε (θεατρικό παιχνίδι).

Καθώς το πρόγραμμα ολοκληρώνεται, οι συμμε-τέχοντες δε θα πρέπει να μείνουν στο επίπεδο των γνώσεων και της κατανόησης (μία διανοητική άσκη-ση), αλλά της αλλαγής συμπεριφορών και της ανά-ληψης δράσεων, στο μέτρο των δυνατοτήτων τους.

Το σχέδιο εργασίας, λοιπόν, συνεπάγεται ή οδη-γεί σε ανάληψη πρωτοβουλιών, σε κοινωνική δρά-ση. Έτσι, δίνεται το Β’ τεστ και καταγράφονται οι απόψεις των μαθητών (αλλαγή στάσεων, πιθανές διαφοροποιήσεις σε σχέση με τα αποτελέσματα του Α’ τεστ, υπό προϋποθέσεις τελική αξιολόγηση). Εν-θαρρύνονται και συμμετέχουν σε παρεμβάσεις για το περιβάλλον (καθαρισμός παράκτιας ζώνης στον Αλισσό Πάτρας).

Η λήξη του προγράμματος γίνεται με την παρου-σίαση τόσο των δραστηριοτήτων που περιελάμβα-νε, όσο και των αποτελεσμάτων αρκετών από αυτές (έρευνες).

Στη συζήτηση, που ακολουθεί, καταγράφονται οι αρχικές δυσκολίες, αυτά που πέτυχαν οι μαθητικές μικρο - ομάδες, αλλά και ό,τι θα ήθελαν να αλλά-ξουν στο μέλλον. Με αναστοχαστική διάθεση αξιο-λογείται από τους συμμετέχοντες κάθε στάδιο (της) υλοποίησης του προγράμμματος.



79



ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- Γεωργόπουλος, Α., Γη, ένας μικρός και εύθραυστος πλανή-της, Gutenberg, Αθήνα, 1996.- Chauvel, D. & Chauvel, P., Παιδαγωγική και περιβάλλον. Ανα-κάλυψη, κατανόηση και καλλιτεχνική παραγωγή, (μετάφραση: Παπαδοπούλου, Δ.), Τυπωθήτω - Δαρδανός Γ., Αθήνα, 1998.- Κουλουμπαρίτση, Α., & Μουρατιάν, Ζ., Σχέδια εργασίας στην τάξη και στην πράξη, Πατάκης, Αθήνα, 2004.- Κουσουρής, Θ. & Παπαδογιαννάκη Κ., Περιβαλλοντικά παι-χνίδια. Η περιβαλλοντική αγωγή στην πράξη με βιωματικές δραστηριότητες, Δαρδανός, Αθήνα, 2005.- Λιαράκου, Γ. & Φλογαΐτη, Ε., Από την περιβαλλοντική εκπαίδευση στην εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη, Νήσος, Αθήνα, 2007.- Ματσαγγούρας, Η., Η διαθεματικότητα στη σχολική γνώση. Εννοιολογική αναπλαισίωση και σχέδια εργασίας, Έκδοση β΄, Γρηγόρης, Αθήνα, 2006.- Μαυρικάκη, Ε., Εργαστηριακές ασκήσεις - Δραστηριότητες περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, Τυπωθήτω - Δαρδανός Γ., Αθήνα, 2001.- Παπαδημητρίου. Β., Περιβαλλοντική εκπαίδευση και σχο-λείο. Μία διαχρονική θεώρηση, Τυπωθήτω - Δαρδανός Γ. , Αθήνα, 1998.- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Δ.Ε.Π.Π.Σ. Περιβαλλοντικής Εκ-παίδευσης, Αθήνα, 2007, σ.σ. 640 - 646. Ανακτήθηκε στις 10/12/2013 από το διαδίκτυο: www.pi-schools.gr.- MαcΚay, F., Δραστηριότητες για το περιβάλλον, (μετάφρα-ση: Ηλιόπουλος Β.), Πατάκης, Αθήνα, 1996.- Ράπτης, Ν., Περιβαλλοντική εκπαίδευση και αγωγή. Το θεω-ρητικό πλαίσιο επιλογών, Τυπωθήτω - Δαρδανός, Αθήνα, 2000.- Πανεπιστήμιο Πατρών, Περιβαλλοντική Αγωγή. Εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς, Πάτρα, 2000.- Συρράκου, Ε., Η ρύπανση του νερού: Θεωρία και διδακτική προ-γράμματος περιβαλλοντικής αγωγής, Αχαϊκές Εκδόσεις, Πάτρα, 1997.- The earthworks group, 50 απλά πράγματα που μπορούν να κάνουν τα παιδιά για να σώσουν τη Γη, (μετάφραση: Βρανάς, Ρ.), Ποντίκι, Αθήνα, 1990.- ΥΠ.Ε.ΧΩ.Δ.Ε. – Α.Π.Θ., Περιβάλλον και εκπαίδευση, (επιμέ-λεια: Παπαναούμ Ζωή), Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 1997.- ΥΠ.Ε.Π.Θ., Ένα κουτί γεμάτο νερό (Υλικό για την Περιβαλ-λοντική Εκπαίδευση στα πλαίσια του 2ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης), Καλειδοσκόπιο, Αθήνα, 1997.

Ενδεικτικά παιδικά βιβλία για το νερό- Βαλετά - Βασιλειάδου, Μ., Το νεφο-συννεφάκι, Μικρή Μίλητος.- Γιαννίκου, Κ., Το νερό, Modern Times.- Γιαννίκου, Κ., Δε φοβάμαι το νερό, Modern Times.- Μωραΐτου, Π., & Σπανού, Μ., Οι απίθανες περιπέτειες του Ονούφριου Νερουλάκη, Κιβωτός.- Murphy, B., Πειράματα με το νερό, Ερευνητές.- Wilkins, M. J., Αέρας, φως και νερό, Αφοί Παγουλάτοι.- Scholes, D., Κατασκευές με νερό και χαρτί, Σαββάλας.- Scholes, D., Ζω γιατί υπάρχει το νερό, Σαββάλας.- Χατζηγεωργίου, Ν., Η ζωή μέσα στο νερό, Αλκυών.- Το νερό στον κόσμο μας, Πατάκης.

80

19ο Νηπιαγωγείο ΠατρώνΥπεύθ. Εκπ/κοί: Τριανταφυλλιά Δούμα, Αθανασία Σαββοπούλου

«Πέφτει - πέφτει μια σταγόνα - σβήνει - σβήνει μια φωτιά»

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΜΑΤΟΣ Το νερό και η φωτιά, δύο ύψιστα αγαθά - δώρα που δόθηκαν στον άνθρωπο αλλά δυστυχώς η κακή χρήση και η ασυλλόγιστη... συμπεριφορά τον οδη-γούν σε δρόμους καταστροφικούς (υπερβολική κα-τανάλωση, ρύπανση του νερού, πυρκαγιές δασών κ.α.). Μοναδικός μας στόχος… «ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΜΙΚΡΟΙ, ΜΕΓΑΛΟΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΤΙ ΠΡΕ-ΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ»… για να χαιρόμαστε κάθε καλό αγαθό που μας προσφέρεται και να γίνει πιο όμορ-φη η γη μας - η ζωή μας.

ΦΟΡΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣΠυροσβεστική υπηρεσία

ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ• Να κατανοήσουν τα παιδιά τη σημασία του νερού για τη διατήρηση της ζωής .• Να γνωρίσουν τον κύκλο του νερού και τις μορ-φές του στη φύση(υγρό -στερεό -αέριο .• Να γνωρίσουν τις έννοιες εξαέρωση-υγροποίηση και τήξη - πήξη.• Να αποκτήσουν σωστή συνείδηση ως καταναλω-τές.• Ν’ αποκτήσουν θετική στάση και να μάθουν μεθό-δους κατά της μη «ρύπανσης του νερού»• Να έρθουν σε επαφή με έθιμα, παραδόσεις, πα-ροιμίες, αινίγματα, τραγούδια που έχουν σχέση με το νερό και τη φωτιά.• Να κατανοήσουν τη σημασία της ανακάλυψης της φωτιάς σαν θεικό δώρο και την εξέλιξη του ανθρώ-που με το πέρασμα του χρόνου.• Να εμβαθύνουν στη Μυθολογία με Προμηθέα και Ηφαιστου.• Να καταλάβουν τ’ αρνητικά και θετικά στοιχεία της φωτιάς που συνοδεύει τον άνθρωπο στις περισ-σότερες εκδηλώσεις της καθημερινότητας του είτε χαράς είτε λύπης.• Να μάθουν για τους τρόπους αντιμετώπισης της φωτιάς, την Πυροσβεστική υπηρεσία, τους πυρο-σβέστες και το έργο τους.• Τέλος να γνωρίσουν με την βοήθεια του επο-πτικού μας υλικού ότι η φωτιά έχει τη δύναμη να υπνωτίζει τον άνθρωπο. Είναι ένα τρομακτικό ανε-ξήγητο φαινόμενο που δίνει ζωή και που ταυτόχρο-

να μπορεί να την πάρει με τον πιο επώδυνο τρόπο.

ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣΑρχή προγράμματος Η αφορμή για την επιλογή του θέματος δόθηκε από δύο γεγονότα που τυχαία αντιμετωπίσαμε στο νηπιαγωγείο (ΔΙΑΚΟΠΗ ΝΕΡΟΥ και ΚΑΨΙΜΟ ΞΕΡΩΝ ΧΟΡΤΩΝ στο διπλανό οικόπεδο)

ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ (ΝΕΡΟ)• Με τη βοήθεια του διαδικτύου γνωρίσαμε περι-οχές με λειψυδρία και εστιάσαμε στα σοβαρά προ-βλήματα που δημιουργούνται (δίψα, αφυδάτωση, ξηρασία, πυρκαγιές, έλλειψη καθαριότητας, αρρώ-στιες, θάνατος)• Διαβάσαμε το παραμύθι «Ν… όπως Νερό» από το «Αλφαβητάρι της Φύσης» μέσα απ’αυτό τα παιδιά κατάλαβαν την αξία του νερού.• Αποφασίσαμε και βάλαμε και τους μεγάλους - γονείς - στο παιχνίδι και γράψαμε συνθήματα όπως «όχι στη σπατάλη του νερού», «οικονομία στο νερό», «νερό σημαίνει ζωή».• Επικεντρώσαμε την προσοχή μας στις επεμβάσεις του ανθρώπου στη φύση όπως αποξήρανση λιμνών, μπάζωμα ποταμών κ.λ.π.. Τα παιδιά εδώ έμαθαν τι είναι φυσική και τεχνητή λίμνη καθώς και οι λέξεις φράγμα, γεώτρηση, πηγάδι, νερόμυλος...• Μιλήσαμε για το σύστημα ύδρευσης, για την βρύ-ση του χωριού και για τα πηγάδια ιδιαίτερα τους νε-ρόμυλους (μιας και αυτά βρίσκονται σε πολλά λαϊκά παραμύθια και συνδέονται με ξωτικά, νεράιδες και δράκους). Έγινε αφήγηση του λαϊκού παραμυθιού «Η Γερακίνα» και τραγουδήσαμε το ομώνυμο τρα-γούδι.• ΤΕΛΟΣ ολοκληρώσαμε τον κύκλο του νερού...την εξαέρωση - υγροποίηση αλλά και την τήξη - πήξη. Πειραματιστήκαμε δημιουργώντας τη δική μας βροχή και λιώνοντας παγάκια ή παγώνοντας το νερό στην κατάψυξη. Εδώ προσθέσαμε τις έννοιες οξυγόνο - υδρογόνο και ζωγραφίσαμε τη σταγόνα του νερού με τα συστατικά της Η2Ο. Τραγουδήσαμε το τραγούδι «από πού ‘σαι ποταμάκι» του Ζαχαρία Παπαντωνίου. Ζωγραφίσαμε (ατομικά και ομαδικά), δραματοποιήσαμε και κάναμε κολάζ και φύλλα ερ-

81

19ο Νηπιαγωγείο ΠατρώνΥπεύθ. Εκπ/κοί: Τριανταφυλλιά Δούμα, Αθανασία Σαββοπούλου

«Πέφτει - πέφτει μια σταγόνα - σβήνει - σβήνει μια φωτιά»

γασίας με τον κύκλο του νερού και την κατασκευή «ο Σταγονούλης/-α ταξιδεύει».• Το νερό είχε πολλές προεκτάσεις στη γλώσσα (σύνθετες λέξεις) στα μαθηματικά (φύλλα εργασίας με αριθμούς, σύνολα, χρονική ακολουθία εικόνων του κύκλου του νερού) στη Θρησκεία (το νερό στη βάπτιση, αγιασμός, Θεία Κοινωνία, ιστορίες από την Παλαιά - Καινή Διαθήκη) στο τραγούδι (δημοτι-κά τραγούδια) σε παροιμίες σε βιβλία (διαβάσαμε την «ιστορία του νερού» και το «πέφτει πέφτει μια σταγόνα» με παιχνίδια (παίξαμε ομαδικά παιχνίδια όπως: «δώσ’ μου νερό – ανέβα παραπάνω», «νερό - φωτιά» και «σταγόνα, βροχή, καταιγίδα» παιχνίδι με τα δάχτυλα).

ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ (ΦΩΤΙΑ)• Ξεκινήσαμε με την ανακάλυψη της φωτιάς - με κατάλληλο εποπτικό υλικό - απ’ τους πρώτους αν-θρώπους της γης.• Συνεχίσαμε με τους αρχαίους έλληνες (ολυμπι-ακή φλόγα), τους Θεούς του Ολύμπου και μάθαμε τους μύθους για τον Προμηθέα και τον Ήφαιστο.• Μιλήσαμε για την δύναμη της φωτιάς και τις εφαρμογές της στις διάφορες τέχνες που εξασκεί ο άνθρωπος.• Ασχοληθήκαμε με τους τρόπους αντιμετώπισης σε περίπτωση πυρκαγιάς (πυροσβεστική - πυροσβέ-στες).• Δώσαμε ιδιαίτερη προσοχή στις πυρκαγιές των δασών λόγω του καλοκαιριού και εστιάσαμε την προσοχή μας στην προφύλαξη του φυσικού πλού-του της χώρας μας.• Υλοποιήσαμε το πρόγραμμά μας μέσα από εκπ/κά παιχνίδια και δραστηριότητες στη γλώσσα, στα μα-θηματικά, τη μελέτη περιβάλλοντος με κατάλληλα φύλλα εργασίας, ομαδικές και ατομικές, κατασκευ-ές, μουσική, παραμύθια, δραματοποίηση και δημι-ουργία παραμυθιού.• Το κλείσιμο του προγράμματός μας το συνδυά-σαμε με την γιορτή λήξης της σχολικής χρονιάς με θεατρικά δρώμενα και μηνύματα για την προστασία του περιβάλλοντος.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Πιστεύουμε ότι το παραπάνω πρόγραμμα που πραγματοποιήσαμε στο νηπιαγωγείο μας έκανε όλους να αλλάξουμε τρόπο σκέψης και συμπεριφο-ράς σε θέματα προστασίας της γης μας - της ζωής μας... Το νερό και η φωτιά... η φωτιά και το νερό είναι δύο στοιχεία της φύσης με ξεχωριστή δύναμη και μαγεία το καθένα ξεχωριστά. Μας ταξιδεύουν... μας μαγεύουν... μας καταστρέφουν... Στο χέρι μας κρα-τάμε τη δύναμή τους... Μπορούμε... πρέπει... αξί-ζουμε όλοι μαζί να πορευόμαστε με τις χαρές τους, την ομορφιά τους, τη δροσιά και τη ζεστασιά τους και όχι την καταστροφή τους.

83

Οικοσυστήματα

84

7ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Γ’Υπεύθ. Εκπ/κός: Γεράσιμος Παπαδούρης

«Η χλωρίδα της χώρας μας»

Οι λόγοι επιλογής αυτού του θέματος Στη σημερινή εποχή πολλοί άνθρωποι δεν ακο-λουθούν και δε σέβονται το πλαίσιο αρχών και κα-νόνων που θεμελιώνουν μια εποικοδομητική συνύ-παρξη με τους άλλους, σύμφωνα με τις επιταγές της ηθικής και δημιουργικής συμβίωσης, που προϋπο-θέτουν έμπρακτο σεβασμό του εαυτού τους αλλά και του κοινωνικού συνόλου. Ο δάσκαλος, συναισθα-νόμενος ότι έχει καθήκον παροχής ερεθισμάτων και προκλήσεων για δημιουργικό προβληματισμό σε ζητήματα περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, οφείλει να ενθαρρύνει και να επιχειρεί να αναδείξει δρα- στηριότητες που να διαμορφώνουν τις προϋποθέ-σεις εκείνες για αφομοίωση από πλευράς των μα-θητών περιβαλλοντικών γνώσεων και στάσεων που θα θέτουν τις βάσεις και θα δίνουν ελπίδα για μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Ο φυσικός πλούτος της χώρας μας και η γνωριμία μαζί του παρέχει αφορμές και ερε θίσματα για συνειδητοποίηση της σπουδαι-ότητας σεβασμού και προστασίας του φυσικού μας περιβάλλοντος.

Σκοπός του προγράμματος Ο σκοπός του προγράμματος ήταν οι μαθητές να αναλύσουν, να επεξεργαστούν και να αναδείξουν τη χλωρίδα της πατρίδας μας και να βιώσουν και να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της προστασίας του φυσικού μας περιβάλλοντος.

Στόχοι του προγράμματοςΣε επίπεδο γνώσεων Στόχοι του προγράμματος σε επίπεδο γνώσεων ήταν οι μαθητές να αποκτήσουν γνώσεις σχετικά με τη χλωρίδα της πατρίδας μας, τα δέντρα, τα φυτά και τα λουλούδια, τα είδη, τα χαρακτηριστικά και τις λειτουργίες τους.

Σε επίπεδο δεξιοτήτων Στόχοι του προγράμματος σε επίπεδο δεξιοτήτων ήταν οι μαθητές να αποκτήσουν τις δεξιότητες ώστε να φροντίζουν και να προστατεύουν τη χλωρίδα της χώρας μας.

Σε επίπεδο στάσεων Στόχοι του προγράμματος σε επίπεδο στάσεων ήταν οι μαθητές να κατανοήσουν τη σημασία της αξίας απόκτησης γνώσεων για το φυσικό πλούτο της χώρας μας και να συνειδητοποίησουν την ανα-γκαιότητα προστασίας του φυσικού μας πλούτου.

Γνωστική επεξεργασία του θέματος Ξεκίνημα με συζήτηση για το φυσικό μας πλούτο. Οι μαθητές μιλούν για τις γνώσεις τους, για τις δι-κές τους εμπειρίες, τη σπουδαιότητα της προστασίας της πανίδας της χώρας μας. Κατόπιν, γίνεται αναφο-ρά στα φυτά, τα λουλούδια και τα δέντρα της χώρας μας και ταξινόμησή τους σε κατηγορίες, περιγραφή των μερών ενός φυτού και ανάδειξη των αναγκών και των λειτουργιών του. Ειδική αναφορά Σημαντικά είδη: ελιά, αμπέλι, σιτάρι (γνωριμία, πληροφορίες και συζήτηση) Από την ελιά στο λάδι, από το αμπέλι στο κρασί, από το σιτάρι στο ψωμί: Διαδικασία, πληροφορίες, παντομίμα, σύνδεση με την ελληνική μυθολογία και την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας (Αθηνά, Διόνυσος, Δήμητρα). Ελιά και Ολυμπιακοί Αγώνες: Αναφορά και συζή-τηση σχετικά με το θέμα. Οι καρποί της γης και η υγιεινές διατροφικές συ-νήθειες. Μεσογειακή διατροφή.

Διαθεματική προσέγγισηκι ενδιαφέρουσες δραστηριότητες Ανάλυση κι επεξεργασία των αξιών μέσα από τo μάθημα της Γλώσσας: Για το σκοπό αυτό χρησιμο-ποιήθηκε το παρακάτω υλικό: Κείμενα από το Βιβλίο του Μαθητή της Γλώσσας Γ΄ δημοτικού, γ΄ τεύχος: «Το πιο γλυκό ψωμί», του Δημήτριου Λουκάτου, «Ο Καραγκιόζης φούρναρης» που αναφέρεται ως απομαγνητοφωνημένο απόσπα-σμα από την παράσταση του Ευγένιου Σπαθάρη, Ο Καραγκιόζης φούρναρης, Columbia. Επεξεργασία και συζήτηση με βάση ρήματα που αφορούν την αγροτική ζωή π.χ. οργώνω, σπέρνω, θερίζω, λιχνίζω.

85

7ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Γ’Υπεύθ. Εκπ/κός: Γεράσιμος Παπαδούρης

«Η χλωρίδα της χώρας μας»

Διάφορες ασκήσεις: Ακροστοιχίδες, σταυρόλεξα, τεστ, αντιστοιχίσεις. Επεξεργασία του θέματος μέσα από τα μαθηματι-κά και συγκεκριμένα με αναφορά σε φρούτα, φυτά και δέντρα για την κατασκευή κι επίλυση προβλη-μάτων αριθμητικής. Επεξεργασία του θέματος με αφορμή στοιχεία, ασκήσεις και δραστηριότητες από το μάθημα «Με-λέτη Περιβάλλοντος» Αναφορά, επεξεργασία κι ερμηνεία σχετικών φράσεων, αινιγμάτων και παροιμιών. Τραγούδια με σχετική θεματολογία (Κοντούλα λεμονιά, Λεμονάκι). Επεξεργασία συνταγών και με βάση φυτικά συ-στατικά. Συζήτηση με έναυσμα εικόνες από τη φύση και την αγροτική ζωή.

Δημιουργία Κατασκευή μικρών φανταστικών ιστοριών μέσα στην τάξη σχετικών με σημείο αναφοράς φυτά, δέ-ντρα και λουλούδια. Εικαστική δημιουργία: Τα παιδιά ζωγράφισαν ει-κόνες που απεικονίζουν τη φύση.

Επισκέψεις Επίσκεψη στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Πληρο-φόρησης Παναχαϊκού Όρους, στο Πουρναρόκαστρο, ύστερα από πρόσκληση της ΑΔΕΠ και με την αρω-γή του Δήμου Πατρέων. Η επίσκεψη αποδείχθηκε ωφέλιμη, σε γνωστικό και πληροφοριακό επίπεδο, αφού το περιεχόμενο και οι δραστηριότητες της επίσκεψης ανέδειξαν το σεβασμό και το ενδιαφέρον των μαθητών για τη φύση και συνέβαλαν στην από-κτηση περιβαλλοντικής συνείδησης.

Παρουσίαση του προγράμματος Παρουσίαση του προγράμματος στους γονείς με έμφαση στις γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις που απέκτησαν τα παιδιά, με συζήτηση, τραγούδι, λαϊ-κές φράσεις, παροιμίες, παντομίμα του τρύγου, της παραγωγής λαδιού από την ελιά και ψωμιού από το σιτάρι και ανασκόπηση των δραστηριοτήτων μας.

Αυτοαξιολόγηση Μέσα από την τελική παρουσίαση του προγράμ-ματος (με αναφορά κι έμφαση στις γνώσεις, δε-ξιότητες και στάσεις που απέκτησαν τα παιδιά, με συζήτηση, τραγούδι, λαϊκές φράσεις και παροιμίες, παντομίμα και ανασκόπηση των δραστηριοτήτων μας) επιβεβαιώθηκε κι αναδείχθηκε η κατάκτηση και αφομοίωση γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων σε ότι αφορά το θέμα της πανίδας το οποίο επεξερ-γαστήκαμε.

Μερικές από τις ζωγραφιές των παιδιών

86

28ο Νηπιαγωγείο ΠατρώνΥπεύθ. Εκπ/κοί: Μαρία Μενύχτα, Χρυσούλα Παντελή, Βασιλική Πάλλα

«Υπάρχει ζωή χωρίς το Δάσος;»

Λίγα λόγια για τις δράσεις μας…. Στα πλαίσια του προγράμματος της Περιβαλλο-ντικής Εκπαίδευσης επιλέξαμε μαζί με τα παιδιά να ασχοληθούμε φέτος με το «Δάσος».

Προσπαθήσαμε να γνωρίσουμε την τεράστια αξία του Δάσους για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, να ερευνήσουμε τα οικοσυστήματά του, να αναγνωρί-σουμε την αξία κάθε είδους και τον ρόλο του στην αλυσίδα της αειφορίας.

Μάθαμε για τις ανθρώπινες παρεμβάσεις, τους κινδύνους από την αλόγιστη επέμβαση του ανθρώ-που και τους τρόπους αντιμετώπισης. Με τα παιδιά ταξιδέψαμε μέσα από τις λαϊκές παραδόσεις, τους θρύλους και τα παραμύθια στα μονοπάτια του δά-σους. Εκεί συναντήσαμε δράκους, λύκους, νεράι-δες, ξωτικά και ζωάκια να μιλούν και να λένε ότι τα παιδιά επέλεγαν κάθε φορά να πουν…

Κάναμε δραστηριότητες, παίξαμε, γίναμε εξε-ρευνητές, περπατήσαμε στο Δάσος της Στροφυλιάς - Κοτύχι, ακούσαμε ήχους, μαζέψαμε καρπούς και φύλλα, νιώσαμε ευχάριστα συναισθήματα, αγαπή-σαμε την φύση και αντλήσαμε θετική ενέργεια για την καθημερινή μας ζωή!!!

• ΕΞΕΡΕΥΝΟΥΜΕ ΜΕ ΜΕΓΕΝΘΥΝΤΙΚΟ ΦΑΚΟ

• ΦΤΙΑΧΝΟΥΜΕ ΙΧΝΗ ΖΩΩΝ ΔΑΣΟΥΣ

• ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗ

• ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΣΤΡΟΦΥΛΙΑΣ - ΚΟΤΥΧΙΟΥ

• ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ - ΚΛΑΣΙΚΟ 1

• ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ – ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

• ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ ΜΑΣ

• ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟΥΜΕ ΤΙΣ ΔΑΣΟ - ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΑΣ

• ΦΤΙΑΧΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΦΙΣΑ ΜΑΣ

• ΒΑΦΟΥΜΕ ΤΑ ΣΚΗΝΙΚΑ

87

Δημοτικό Σχολείο Κλειτορίας - τάξη Δ΄Υπεύθ. Εκπ/κοί: Δήμητρα Παπαγιαννοπούλου, Χαράλαμπος Τσιακμάκης

«Το δάσος»

ΔΕΝΤΡΑ!

Σα βέλη εσείς πέσατεαπό τον ουρανό;

Ποιοι τρομεροί πολεμιστές σας έχουνε τοξέψει;Μήπως και ήτανε τ’ αστέρια;

Οι μουσικές σας έρχουνται από την ψυχή των που-λιών,

από τα μάτια των θεών,από το τέλειο πάθος.

Δέντρα!Θενά γνωρίσουν οι χοντρές οι ρίζες σας

Την καρδιά μου μεσ’ στη γη;

Φ. Λόρκα(Ισπανία 1898 - 1936)

Η περιοχή της Κλειτορίας παρουσιάζει έντονο εν-διαφέρον όσον αφορά τη γεωγραφική της θέση και τον περιβάλλοντα χώρο. Βρίσκεται στους πρόπο-δες του Χελμού κοντά στα Καλάβρυτα και γύρω της υπάρχουν αρκετά δάση όπως ελατοδάσος, πλατανο-δάσος και δρυοδάσος και περιβαλλοντικά μονοπά-τια. Το πρόγραμμα «Το Δάσος» επιλέχθηκε με βάση την πλούσια φυσική ομορφιά και την ανεξάντλητη χλωρίδα και πανίδα που περιβάλλει την περιοχή. Στην επιλογή του θέματος συνέβαλε και το γεγονός ότι κοντά στο σχολείο βρίσκεται το ΚΠΕ Κλειτορίας - Ακράτας το οποίο βρίσκεται δίπλα στους μαθητές και τους παρέχει εύκολη πρόσβαση για άμεση πα-ρατήρηση και έρευνα για την περιοχή τους, καθώς αρκετοί μαθητές δε γνωρίζουν πόσο σημαντικός από περιβαλλοντική άποψη είναι ο τόπος στον οποίο ζουν και μεγαλώνουν.

ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Σκοπός της επιλογής του θέματος ήταν να γνω-ρίσουν οι μαθητές τα δάση και τον σημαντικό ρόλο τους στη ζωή, να τα αγαπήσουν, να ευαισθητοποι-ηθούν για την προστασία τους και να έρθουν σε επαφή με τα οικοσυστήματα της περιοχής τους.

ΣΤΟΧΟΙ – ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ

Γνωστικοί:• Να μάθουν τι είναι δασικό οικοσύστημα.• Να πληροφορηθούν για τα αγαθά που προσφέρει το Δάσος.• Να ενημερωθούν για τις αιτίες που προκαλούν καταστροφή σε ένα δασικό οικοσύστημα.• Να καλλιεργήσουν την αναγνωστική τους ικανό-τητα.• Να εξασκηθούν στον προφορικό και γραπτό λόγο.• Να κατηγοριοποιούν και να συλλέγουν τις διά-φορες πληροφορίες.

Συναισθηματικοί:• Να προσεγγίσουν το θέμα βιωματικά.• Να ευαισθητοποιηθούν για το δασικό περιβάλ-λον γύρω τους.

Ψυχοκινητικοί:• Να πραγματοποιηθούν εκδρομές και δραστηριό-τητες με την ενεργό συμμετοχή των μαθητών.• Να εκφραστούν εικαστικά για το συγκεκριμένο θέμα.

Συμμετοχικοί:• Να μάθουν να συνεργάζονται στα πλαίσια ενός κοινού στόχου.• Να αποκτήσουν συλλογικό πνεύμα.• Να σέβονται τις απόψεις του άλλου όσο κι αν διαφέρουν από τις δικές του.

Περιβαλλοντικοί:• Να γνωρίσουν από κοντά τον κόσμο του Δάσους και να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση.• Να προστατεύουν τα δάση.• Να αποκτήσουν σεβασμό για κάθε μορφή ζωής.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Οι μαθητές εργάστηκαν ομαδικά. Για την επίτευξη όμως των στόχων του προγράμματος χρησιμοποιή-θηκε και η μέθοδος Project ενώ έγινε διαθεματική προσέγγιση του θέματος και σύνδεσή του με τα σχο-λικά μαθήματα.

88

ΣΤΑΔΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Α’ ΣΤΑΔΙΟ• Αυθόρμητη έκφραση των μαθητών και καταγρα-φή εμπειριών για το θέμα.• Ενημέρωση για το δασικό περιβάλλον γύρω τους.

Β΄ ΣΤΑΔΙΟ• Χωρισμός σε ομάδες για την επεξεργασία του θέ-ματος.• Καταγραφή στόχων.• Πραγματοποίηση επισκέψεων.• Συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών.• Δραστηριότητες.

Γ΄ ΣΤΑΔΙΟ• Παρουσίαση του θέματος.• Αξιολόγηση.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ• Έρευνα και καταγραφή στοιχείων από οποιαδή-ποτε πηγή πληροφόρησης (εγκυκλοπαίδειες - περι-οδικά - βιβλία - διαδίκτυο).• Φωτογραφικό Υλικό από το Δάσος.• Έκθεση συλλογής φύλλων - καρπών από το δά-σος.• Έκθεση ζωγραφικής με θέμα το δάσος.• Κατασκευή Φυτολογίου στην τάξη από τα σπάνια είδη φυτών που υπάρχουν στην περιοχή.• Πραγματοποίηση μονοήμερου περιβαλλοντικού προγράμματος.• Επίσκεψη σε Πλατανόδασος της περιοχής.• Μελέτη πεδίου.• Χρήση φύλλων εργασίας για το δάσος από το ΚΠΕ Καστοριάς.• Προβολή διαφανειών για το δάσος με σημαντικές πληροφορίες.

Οι μαθητές έγραψαν έκθεση για το δάσος, κατα-σκεύασαν ποίημα και έκαναν ανάγνωση ποιημάτων και λογοτεχνικών κειμένων για το δάσος. Οι μαθητές έγραψαν ένα φανταστικό διάλογο ανάμεσα σε ένα δέντρο και ένα πουλί του δάσους. Πήραν μέρος σε εκδηλώσεις για το περιβάλλον συμμετέχοντας ενεργά με όποιο τρόπο μπορούσαν.

Έπαιξαν θεατρικό παιχνίδι για την ανακύκλωση χαρτιού που είναι ένας τρόπος προστασίας των δέ-ντρων. Παιχνίδια δραστηριοτήτων και δραστηριότητες γύρω από τη φύση. Οι μαθητές προσπάθησαν να σχεδιάσουν μόνοι τους άγρια ζώα και πουλιά του δάσους. Μοιράστηκε στους μαθητές και έπαιξαν το επιτρα-πέζιο παιχνίδι «ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΗΣ ΧΗΝΑΣ». Πρόκει-ται για ένα παιχνίδι στο οποίο οι μαθητές μέσα από ένα φανταστικό περίπατο στο δάσος ανακαλύπτουν πώς μπορεί να το επηρεάσει η παρουσία μας και βοηθά τους μαθητές να υιοθετήσουν εκείνη τη συ-μπεριφορά που θα τους επιτρέψει να απολαύσουν το δάσος χωρίς να θέσουν σε κίνδυνο τα ζώα και τα φυτά που ζουν σε αυτό. Πρόκειται για ένα παιχνίδι πρόληψης και προστασίας του δάσους. Κατασκευή της Αλφαβήτας του Δάσους. Συμμετείχαν σε Δράση για την παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Το πρόγραμμα θεωρούμε πως ολοκληρώθηκε με επιτυχία. Οι μαθητές αντιμετώπισαν το θέμα με ιδι-αίτερο ενδιαφέρον και εργατικότητα. Παρατηρήθηκε ανάπτυξη των γνώσεων γύρω από το θέμα και αλλα-γή της στάσης και συμπεριφοράς των μαθητών πριν και μετά τη διεξαγωγή του προγράμματος. Έγινε παρουσίαση του προγράμματος στους μαθητές του σχολείου και έκθεση με κατασκευές και ζωγραφι-κή γύρω από το θέμα. Όσον αφορά την αξιολόγηση έγινε αρχική για τη διερεύνηση του ενδιαφέροντος και τις γνώσεις των μαθητών γύρω από το θέμα και τελική με την ολοκλήρωση του προγράμματος.

ΥΛΙΚΑ – ΠΗΓΕΣ• Εγκυκλοπαίδειες• Τύπος• Βιβλία (λογοτεχνικά, παραμύθια, γνώσεων)• Μαγνητόφωνο• CD• Φωτογραφική μηχανή• Φορητός Ηλεκτρονικός Υπολογιστής• Διαδίκτυο• Συλλογή φυσικών υλικών κατά την επίσκεψή μας


«Το δάσος»

89

στο Δάσος• Φύλλα Εργασίας για το Δάσος από ΚΠΕ Καστοριάς και ΚΠΕ Κλειτορίας - Ακράτας.• Χαρτόνια, Μπλοκ Ζωγραφικής, Κόλλα, Ψαλίδι, Τέμπερες, Μαρκαδόρους, Ξυλομπογιές κ.ά.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ• Γονείς• Ειδικοί στο θέμα• Εκπαιδευτικοί του ΚΠΕ Κλειτορίας - Ακράτας Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τους εκπαι-δευτικούς του ΚΠΕ Κλειτορίας - Ακράτας γιατί στά-θηκαν αρωγοί και εμψυχωτές στην προσπάθειά μας.

Εκδήλωση στο ΚΠΕ Κλειτορίας για την Ανακύκλωση - Θεατρι-κό Παιχνίδι από τους μαθητές της Δ΄ τάξης.

Μελέτη στο Πεδίο. Διαδρομή στη Φύση και το Χρόνο.

Παιχνίδι Αισθήσεων στο Πλατανόδασος της περιοχής.

Βράβευση μαθητή Δ΄ τάξης σε εκδήλωση, για την έκθεσή του για την σπουδαιότητα του Δάσους

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ• Kayser, R. (1994) Το Βιβλίο του Δάσους, Αθήνα Ερευνητές.Τα Δάση γύρω από τη Μεσόγειο, Εκδόσεις Πατάκη, Φάκελος Εργασιών.• Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, Ψάξε Να Βρεις… τη ζωή στο δάσος, Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.• Το Μεγάλο Βιβλίο των Παιχνιδιών, Εκδόσεις Άγκυρα.• Χάρτης εξάπλωσης των Δασών της Μεσογείου, Εκδόσεις Πατάκη.• Φρεντερικ Λιζακ - Ζαν - Κλοντ Περτιζε, Δραστηριότητες για να ανακαλύψω τη ΦΥΣΗ, Εκδόσεις Μεταίχμιο.• Φάκελος Εργασιών για το Δάσος του ΚΠΕ Καστοριάς.• Αθανασάκης Α., Κουσουρής Θ., 1995, “Δάσος”, Αθήνα• Ελληνική Εταιρεία Περιβαλλοντικής ενημέρωσης και Εκ-παίδευσης, “Το δάσος ο άγνωστος ευεργέτης”, Αθήνα• Μέρτζιου Ε., Φλογαϊτη Ε., 1995, “Δάσος”, έκδοση του WWF Ελλάς, Αθήνα• Άρθρα από το Διαδίκτυο κ.ά.


«Το δάσος»

90

Επιλογή του θέματος Την αφορμή για την επιλογή του θέματος μας την έδωσε το βιβλίο της Μελέτης καθώς και η τοποθε-σία του σχολείου και η γειτονιά των παιδιών (έξω από την πόλη και κοντά στο βουνό) Οι μαθητές εργάστηκαν ανά ομάδες και δούλεψαν με συνεργασία σε ό,τι ανέλαβαν.

Η δράση μας…1. Εκδρομή στο Πουρναρόκαστρο

Μελετήσαμε πριν πάμε…

Είμαστε προετοιμασμένοι ανά ομάδες να καταγράψουμε…

2. Συλλογή πληροφοριών για τα φυτά και τα ζώα του δάσους Κάθε ομάδα αναζήτησε πληροφορίες για ένα φυτό και ένα ζώο του δάσους από το διαδίκτυο αλλά και μέσα από το βιβλίο της Μελέτης Επεξεργάστηκαν τις πληροφορίες αυτές με την ομά-δα και έγραψαν ένα μικρό κείμενο για το ζώο ή το φυτό Παρουσίασαν ομαδικά την εργασία τους μέσα στην τάξη δείχνοντας και εικόνες που βρήκαν. Οι εργασίες τοιχοκολλήθηκαν και ήταν διαθέσι-μες για να τις ξαναδούν.

3. Εκδρομή στο Δάσος της Στροφυλιάς Οι υπεύθυνοι του κέντρου μας καλοδέχτηκαν, μας μίλησαν για το δάσος και τη λιμνοθάλασσα και μας ξενάγησαν στο δάσος. Είδαμε τα κουκουνάρια αλλά και πτηνά όπως ο ερωδιός. Στα παιδιά άρεσε πολύ αυτή η βόλτα στη φύση. Μόλις επιστρέψαμε παίξαμε παιχνίδια ανά δυάδες και ζωγρλαφισαν κάτι που τους άρεσε (το δάσος, τη χελώνα κ.ά.)

45ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Γ’ 2Υπεύθ. Εκπ/κοί: Ευαγγελία Φανού, Βασιλική Κουρκούτα

«Ανάσες και ψίθυροι του δάσους…»

91

45ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Γ’ 2Υπεύθ. Εκπ/κοί: Ευαγγελία Φανού, Βασιλική Κουρκούτα

«Ανάσες και ψίθυροι του δάσους…»

4. Κατασκευή μακέτας Φέραμε πλαστελίνες, ψεύτικα δεντράκια και φτιά-ξαμε σε τρεις ομάδες το δάσος μας.

5. Κατασκευή φυτολογίου Οι μαθητές μάζεψαν φύλλα από τις εκδρομές που πήγαμε αλλά και από φυτά του κήπου τους και φτιάξαμε σιγά σιγά το φυτολόγιό μας..

Η αξιολόγησή μας Οι μαθητές δούλεψαν με χαρά σε όλο το πρόγραμ-μα και τους άρεσαν πολύ οι εκδρομές στα δάση. Στις μακέτες που έφτιαξαν, κλήθηκαν να ονοματί-σουν φυτά και ζώα που έφτιαξαν ή που θα μπορού-σαν ακόμη να κατασκευάσουν. Μάλιστα τις μακέτες τις εκθέσαμε ώστε να τις δουν και μαθητές από άλλες τάξεις

92

56ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Α’2Υπεύθ. Εκπ/κός: Γ. Χαροκόπος

«Τα ζώα του τόπου μου»

Σκοπός Να γνωρίσουν τα παιδιά της πρώτης τάξης τα ζώα στην Ελλάδα, την σχέση τους με τον άνθρωπο και τη χρησιμότητα που έχουν για αυτόν.

Μαθησιακοί Στόχοι• Να γνωρίσουν οι μαθητές όλα τα είδη ζώων που ζουν στη χώρα μας.• Να κατανοήσουν τις διαφορές ανάμεσα στα κατοι-κίδια και στα άγρια ζώα.• Να διαμορφώσουν στάσεις και συμπεριφορές απέναντι στα κατοικίδια ζώα.• Να ασκηθούν στην παραγωγή γραπτού και προ-φορικού λόγου.• Να εκφραστούν μέσα από δραστηριότητες αισθη-τικής αγωγής.

Αφορμή ‘Εγινε συζήτηση μέσα από το μάθημα της Μελέ-της πάνω στα ζώα που υπάρχουν στο τόπο μας, και έτσι τα χωρίσαμε σε κατηγορίες ανάλογα με το τόπο που ζουν, την τροφή που καταναλώνουν, την επαφή τους με τον άνθρωπο.

Δραστηριότητες• Χωρισμός των ζώων σε ομάδες και αναφορά σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τους, χωρισμός των παιδιών διαλέγοντας κάποια ομάδα ζώων.• Τα ζώα και η σχέση τους με τον άνθρωπο σε διά-φορα επίπεδα, ερωτηματολόγιο με θέμα τα ζώα - ποιά τους αρέσουν - ποιά η χρησιμότητά τους.• Κατασκευές και ζωγραφιές με τα ζώα, παραμύθια και παιδικά τραγούδια με αυτά, σκέφτομαο και γρά-φω με θέμα το αγαπημένο μου ζώο.• Συνεργασία με ειδικότητες του σχολείου, όπως Αγγλικών, Εικαστικών και Γυμνάστρια του σχολείου σε θέματα σχετικά με τα ζώα.• Θεατρικό με το έργο «Ο Πέτρος και ο Λύκος», Παιδικά τραγούδια, Χορευτικό με το τραγούδι «Το γκρι γατί» στις 7/6 και στις 12/6 συμμετοχή του Α2 με χορευτικό, με φωνές των ζώων, Ζωγραφιές και αφίσες με έργα των παιδιών.

Επισκέψεις• Συνάντηση στο σχολείο μας με τους υπεύθυνους του Σταθμού Μέριμνας Ζώων που φιλοξενούν αδέ-σποτα ζώα στις εγκαταστάσεις τους, και μας ενημέ-ρωσαν για το έργο τους, μας μοίρασαν περιοδικά και αφίσες από τη δράση τους και απάντησαν ερω-τήσεις των παιδιών πάνω στο θέμα των ζώων των αδέσποτων στην Πάτρα και στην ευρύτερη περιοχή μας.• Επισκεπτήκαμε και ένα pet shop της περιοχής μας, κοντά στο γήπεδο της Παναχαικής, και είδαμε διάφορα ζώα και ήρθαν τα παιδιά σε προσωπική επαφή. Η υπεύθυνη του μαγαζιού μας ξενάγησε στο μαγαζί και γνωρίσαμε διάφορα είδη ζώων, όπως πουλιά, ψάρια, θηλαστικά και σαρκοφάγα ζώα.

Αξιολόγηση Τα παιδιά έδειξαν ενδιαφέρον για τα ζώα και μέσα από προσωπικά τους βιώματα με δικά τους ζώα, τό-νισαν την αναγκαιότητα αυτών στη ζωή τους, και εκδήλωσαν συναισθήματα για αυτά, όπως αγάπη, φιλία, χαρά και προστασία.

93

Νηπιαγωγείο Ματαράγκα - 23ο Νηπιαγωγείο ΠατρώνΥπεύθ. Εκπ/κοί: Αναστασία Αλεξοπούλου, Ελένη Δαμαλά

«Ο Παρεξηγημένος Λύκος»

Κατά το σχολικό έτος 2012-2013 στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης πραγματοποιήθηκε πρόγραμμα με τίτλο «Ο Παρεξηγημένος Λύκος».

ΣΤΟΧΟΙ - ΣΚΟΠΟΙ1. Να γνωρίσουν το λύκο (καταγωγή, αναπαραγω-γή, διατροφή, που ζει κτλ).2. Να μάθουν τους λόγους για τους οποίους τα ζώα αυτά εξαφανίζονται.3. Να ενεργοποιηθούν για την ανάγκη προστασίας του ζώου, να προτείνουν λύσεις και να εκφραστούν δημιουργικά με διάφορους τρόπους.4. Να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με την ύπαρξη αρνητικών στερεοτύπων.5. Να αντιληφθούν τη σημασία όλων των ζωντανών οργανισμών στη διατήρηση της ισορροπίας της φύ-σης.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ• Διαβάζουμε παραμύθια που ο λύκος είναι «κα-κός» και παραμύθια που ο λύκος είναι «καλός».• Ζωγραφίζουμε τα παραμύθια.• Φτιάχνουμε μάσκες λύκου, κατσικιών, γουρου-νιών, καπέλα και δραματοποιούμε τα πιο πάνω πα-ραμύθια.• Φτιάχνουμε τη γωνιά του λύκου (όπου συγκε-ντρώνουμε υλικό για το λύκο).• Συζητάμε για το λύκο (καταγωγή, αναπαραγωγή, διατροφή, που ζει).• Βλέπουμε ντοκιμαντέρ από το διαδίκτυο για τη ζωή του λύκου.• Ζωγραφίζουμε το λύκο στο δάσος.• Φτιάχνουμε πίνακα με φυτοφάγα - σαρκοφάγα ζώα.• Φτιάχνουμε την τροφική αλυσίδα.• Γράφουμε γράμμα σε ένα λύκο.• Λαμβάνουμε την απάντηση του λύκου.• Με αφορμή την απάντηση του λύκου φτιάχνουμε πίνακα με τους λόγους που έχουν οδηγήσει στη μεί-ωση του πληθυσμού των λύκων.• Σημειώνουμε στο χάρτη περιοχές όπου σήμερα ζει ο λύκος.• Στο διαδίκτυο μπαίνουμε στην ιστοσελίδα του Αρκτούρου.• Το μαγαζάκι μετατρέπεται σε «Περίπτερο προ-

στασίας του λύκου» για να βοηθήσουμε κι εμείς το λύκο.• Φτιάχνουμε κατασκευές (μάσκες - κάρτες - μπλοκ) που «πωλούνται» στο περίπτερο.• Φτιάχνουμε αφίσα με τίτλο «Μη φοβάστε το λύκο. Προστατεύστε τον».• Φτιάχνουμε το ψηφιδωτό της αγάπης που «γρά-φουμε» συνθήματα για τη προστασία του λύκου.• Τραγούδι για το λύκο «Σταματήστε λοιπόν».• Τέλος με αφορμή το παραμύθι «Το αρνάκι που ήρθε για φαγητό» φτιάξαμε φυλλάδιο που μοιρά-στηκε στους γονείς και τα παιδιά του Δημοτικού σχολείου που έλεγε «Ακόμα και τα άγρια ζώα έχουν ανάγκη από μια αγκαλιά».

94

Κριτήρια Επιλογής θέματος Η Ελλάδα, είναι ως γνωστόν, μια από τις χώρες της Ευρώπης με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα, φι-λοξενώντας στις θάλασσες και τις ακτές, τα ποτάμια, τις λίμνες και τα δάση της σπάνια ζώα, ορισμένα από τα οποία βρίσκονται σε κίνδυνο. Αλλά δεν εί-ναι μόνο η πανίδα μας που βρίσκεται σε κίνδυνο. Καθημερινά γινόμαστε όλοι μάρτυρες φρικτών και απάνθρωπων συμπεριφορών αρκετών συμπολιτών μας απέναντι σε αδύναμα αδέσποτα ζώα. Ήταν λοι-πόν θέμα χρόνου να αποφασίσουμε να αναλάβουμε «ενεργό» δράση ώστε να προσπαθήσουμε να συμ-βάλλουμε κι εμείς με όποιον τρόπο μπορούμε να βοηθήσουμε να εξαλειφθούν ή έστω να μειωθούν αυτά τα απεχθή φαινόμενα.

Σκοπός Σκοπός του συγκεκριμένου προγράμματος αλλά και της Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης γενικότερα δεν είναι άλλος από το να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τη σχέση τους με το φυσικό και κοινωνι-κό περιβάλλον τους, να ευαισθητοποιηθούν για τα προβλήματα που συνδέονται με αυτό και να δρα-στηριοποιηθούν ώστε να συμβάλλουν στη γενικότε-ρη προσπάθεια αντιμετώπισής τους.

ΣΤΟΧΟΙΓνωστικοί• Να αντιλαμβάνονται τη φύση με όλες τους τις αι-σθήσεις.• Να ασκηθούν στην ορθή χρήση της τεχνολογίας.• Να γνωρίσουν τις βασικές ανάγκες των ζώων και ειδικότερα των αδέσποτων, να προβληματιστούν, να ευαισθητοποιηθούν και ανάλογα με τις δυνατό-τητές τους να αναλάβουν δράσεις.

Συναισθηματικοί• Να σέβονται και να προστατεύουν κάθε μορφή ζωής.• Να βελτιώσουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, να αναπτύξουν κώδικες συμπεριφορών μέσα στην ομάδα και να μάθουν να συνεργάζονται.• Να αναπτύξουν ενσυναίσθηση, υπευθυνότητα, να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους.

Ψυχοκινητικοί• Να ενεργήσουν και να εκφραστούν μέσω της ει-καστικής προσέγγισης.• Να βελτιστοποιήσουν τις δεξιότητές τους στο χει-ρισμό εργαλείων.• Να καταγράφουν δεδομένα ερευνών, να τα επε-ξεργάζονται και να καταλήγουν σε συμπεράσματα.

Δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν • Επεξεργασία φύλλων εργασίας με παροιμίες, γραμματικές ασκήσεις, ασκήσεις ανάγνωσης, προ-βλήματα μαθηματικών.• Δημιουργία αινιγμάτων με αντικείμενο τα ζώα και συλλογή - παρουσίαση πληροφοριών.• Δημιουργία κολάζ - κατηγοριοποίηση ζώων.• Κατασκευή αλφαβηταρίου των ζώων.• Επεξεργασία υλικού στο οποίο σχετίζεται το αντι-κείμενο μελέτης με τη μυθολογία.• Δραματοποίηση.• Διασύνδεση με το λαϊκό παραμύθι και τους μύ-θους του Αισώπου.• Δημιουργία αφίσας, πρόσκλησης.• Εικαστική έκφραση μέσω ζωγραφιών, κατασκευή μασκών, κολάζ.• Εικονική περιήγηση στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο.• Επίσκεψη στο Σταθμό Μέριμνας Ζώων Πανεπιστη-μίου Πατρών.• Σύνταξη και αποστολή ηλεκτρονικής πρόσκλησης στην Πρόεδρο του Αχαϊκού Συλλόγου για την Προ-στασία των Ζώων.• Σύνταξη και αποστολή ηλεκτρονικού μηνύματος - διαμαρτυρίας προς τον Αντιδήμαρχο Περιβάλλοντος, Πρασίνου Τοπικής Οικονομίας Πατρών κ. Σιγαλό.• Επίσκεψη μελών του Αχαϊκού Συλλόγου για τη Προστασία των Ζώων, με τη συνοδεία σκύλου στο χώρο του σχολείου...• Επίσκεψη σε Κτηνιατρείο.• Επίσκεψη στην «Ιπποκάμηλο».• Πραγματοποίηση «zoo party», επίσκεψη των παι-διών με τα κατοικίδιά τους και παρουσίασή τους στην τοπική κοινωνία στο χώρο του σχολείου.• Σύναψη και υπογραφή συμβολαίου για την υι-οθεσία ενός αδέσποτου σκύλου από τους μαθητές του σχολείου.

39ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Β’Υπεύθ. Εκπ/κός: Μαριάνθη Παύλου

«Όλοι χωράμε σ’ αυτή τη γη, άνθρωποι, ζώα, όλοι μαζί...»

95

39ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Β’Υπεύθ. Εκπ/κός: Μαριάνθη Παύλου

«Όλοι χωράμε σ’ αυτή τη γη, άνθρωποι, ζώα, όλοι μαζί...»

• Παρουσίαση στην τοπική κοινωνία με την τελε-τή λήξης της σχολικής χρονιάς, τριών αυτοσχέδιων ποιημάτων με θέμα τα είδη προς εξαφάνιση, τα κα-τοικίδια ζώα και τα αδέσποτα.• Έκθεση φωτογραφίας.• Παρουσίαση• Κοινοποίηση των δράσεων σε τοπικά blogs και τύπο.• Έκθεση φωτογραφίας.• Παρουσίαση κατασκευών και δράσεων κατά την τελετή λήξης του σχολικού έτους.• Παρουσίαση θεατρικού μουσικοχορευτικού δρώ-μενου στη γιορτή λήξης.• Κοινοποίηση της πρωτοβουλίας υιοθεσίας αδέ-σποτου από τη σχολική κοινότητα με στόχο την ευ-αισθητοποίηση και ενεργοποίηση και άλλων σχο-λικών μονάδων προς αυτή την κατεύθυνση ώστε να μειώθεί - ακόμη και να εξαλειφθεί - το φαινόμενο των αδέσποτων στην πόλη μας και στη χώρα μας γενικότερα.

Αξιολόγηση Μέσα από τη μελέτη των αποτελεσμάτων ερω-τηματολογίων στην αρχή του προγράμματος και αντίστοιχων στη λήξη του, είναι καταφανές πως το πρόγραμμα υλοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία. Οι μαθητές γνώρισαν σημαντικές παραμέτρους που αφορούν τα είδη, τον τρόπο διαβίωσης και την προ-στασία των ζώων και όχι μόνο ευαισθητοποιήθηκαν αλλά διασκέδασαν με το σύνολο των δράσεων. Επιθυμία όλων είναι να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους, το σεβασμό και την αγάπη τους για τα ζώα και το περιβάλλον γενικότερα. Θεωρώ σκόπιμο πως δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε πως ιδιαίτερα το συμβόλαιο υιοθεσί-ας - φιλοξενίας που προέκυψε από την όλη διαδικα-σία, έτυχε μεγάλης αποδοχής. Δόθηκε στους μαθητές η ευκαιρία, όχι μόνο να γνωρίσουν από κοντά ένα βασανισμένο και άτυχο ζώο ,αλλά για πρώτη φορά, να σύμβάλλουν ενεργά στη διασφάλιση της υγείας και ευζωίας του.

96

Δημοτικό Σχολείο Σαραβαλίου - τάξη Δ’2Υπεύθ. Εκπ/κός: Ειρήνη Αλεξοπούλου

«Οικοσύστημα περιοχής - Ζώα αγροκτήματος»

Κατά το σχολικό έτος 2012-2013 στο Δημοτικό Σχολείο Σαραβαλίου υλοποιήθηκε πρόγραμμα Περι-βαλλοντικής Εκπαίδευσης με τίτλο «Οικοσύστημα πε-ριοχής-Ζώα αγροκτήματος». Σε αυτό το πρόγραμμα, που είχε έξι μήνες διάρκεια, συμμετείχαν οι δεκαπέ-ντε μαθητές της Δ2 τάξης και η εκπαιδευτικός Ειρήνη Αλεξοπούλου (δασκάλα της τάξης). Αφορμή για την επιλογή του θέματος στάθηκαν τα κατοικίδια της δασκάλας της τάξης και τα μικρά τους (χελώνες). Υπήρχε καθημερινή αναφορά στην τάξη για τις ‘’περιπέτειές’’ τους και από κοινού, δασκάλα και μαθητές, αποφάσισαν ότι ήθελαν να μάθουν πε-ρισσότερα για όσα μικρά ζωάκια μπορούσαν... Οι στόχοι του προγράμματος ήταν να αφομοιώ-σουν οι μαθητές τις νέες πληροφορίες, να κατανο-ήσουν τη σημασία των ζώων στη ζωή μας και στο περιβάλλον, να αποκτήσουν δεκτικότητα και προσο-χή απέναντι στα ζώα, να έχουν άμεση και ενεργητική αντίδραση για την προστασία των ζώων, αλλά και του περιβάλλοντος γενικότερα. Επίσης, να μιμηθούν τις κινήσεις των ζώων, να χειριστούν τα νέα στοιχεία και να κατανοήσουν τη σπουδαιότητα του ακριβούς ελέγχου των κινήσεων και του συντονισμού τους, όταν βρίσκονται κοντά σε ζώα.

Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του προγράμ-ματος πραγματοποιήθηκε μελέτη πεδίων (περιοχή Σαραβαλίου, Αθήνα, Πανεπιστήμιο Πατρών, πάρκο αναψυχής - ζωολογικός κήπος), συμπλήρωση ερω-τηματολογίου για τις αλλαγές στο οικοσύστημα της ευρύτερης περιοχής του Σαραβαλίου, το φυσικό το-πίο, την εργασία των κατοίκων, τα παρατηρούμενα ζώα και κατοικίδια σε μία χρονική περίοδο σαράντα τριών χρόνων. Έγινε επεξεργασία των αποτελεσμά-των και συζήτηση για τις συνέπειες. Οι μαθητές παρακολούθησαν στο διαδίκτυο βίντεο, αινίγματα και τραγούδια σχετικά με ζώα αγροκτήμα-τος και ζούγκλας. Έπαιξαν παιχνίδια ρόλων, έχοντας σαν αναφορά την τροφική αλυσίδα. Με θέμα το σκα-ντζοχοιράκι, αναζήτησαν πληροφορίες και ιστορίες, έφτιαξαν χειροτεχνίες και γλυκά... Επειδή ενθουσιάστηκαν με τις δραστηριότητες για το σκαντζοχοιράκι, θέλησαν να ‘’υιοθετήσουν’’ ο καθένας από ένα διαφορετικό ζώο, να αναζητήσουν πληροφορίες, εικόνες, ιστορίες γι’ αυτό και να το παρουσιάσουν στην τάξη. Έτσι γεννήθηκε το project «Το ζωάκι μου σε ένα τετραγωνικό μέτρο», όπου αποτύπωσαν όλα όσα θεώρησαν απαραίτητα για κάθε ζώο.

97

Η παρακολούθηση της ταινίας ‘’Νικόστρατος’’, υπήρξε μια από τις αγαπημένες δράσεις του προγράμ-ματος, όπως επίσης και η διαδικτυακή ‘’επίσκεψη’’ στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Smithsonian. Αυτό όμως που τους έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση ήταν η επί-σκεψη ενός κτηνίατρου στο σχολείο, η συζήτηση μαζί του, η παρατήρηση των μικρών ζώων-που φρόντισαν οι μαθητές και η δασκάλα να υπάρχουν εκείνη την ημέρα στο σχολείο (σκύλος, χελώνα - μικρό χελω-νάκι, μικρά κοτοπουλάκια). Τα αποτελέσματα του προγράμματος είναι εμφανή από την αλλαγή της στάσης των μαθητών απέναντι στα ζώα. Συνειδητοποίησαν ότι τα ζώα είναι ‘’φίλοι’’ μας και χρειάζονται την αγάπη και την προστασία μας. Απέρριψαν κάθε φόβο, εντόπισαν και κατανόησαν τις αρνητικές συνέπειες των ανθρώπινων παρεμβάσεων στο περιβάλλον.

Ως παραγόμενο υλικό αυτού του προγράμματος, οι μαθητές αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα βιβλίο με τις εργασίες τους για τα ζώα, τις οποίες παρου-σίασαν με τη μορφή έκθεσης στη γιορτή λήξης της σχολικής χρονιάς και τις ζωγραφιές τους μετά την επίσκεψη του κτηνίατρου και των μικρών ζώων στο σχολείο.

Δημοτικό Σχολείο Σαραβαλίου - τάξη Δ’2Υπεύθ. Εκπ/κός: Ειρήνη Αλεξοπούλου

«Οικοσύστημα περιοχής - Ζώα αγροκτήματος»

98

Το πρόγραμμα ξεκίνησε το Νοέμβριο με αφορ-μή τις δουλειές του μήνα. Συζητήσαμε με τα παιδιά για τη σπορά και είπαμε το τραγούδι «Ο Γεωργός». Μιλώντας για την έννοια του τραγουδιού τα παιδιά άρχισαν να ρωτούν διάφορα πράγματα και τους πρό-τεινα αν ήθελαν να ασχοληθούμε με το «ψωμί».

Φτιάξαμε το Ιστόγραμμα και αρχίσαμε να δουλεύ-ουμε το θέμα μας.

Ύστερα σκεφτήκαμε να σπείρουμε κι εμείς για να δούμε την διαδικασία και να παρατηρήσουμε τα δικά μας φυτά να μεγαλώνουν. Μιλήσαμε για τη σημασία του ήλιου και του νερού. (Φωτοσύνθεση & αναπνοή των φυτών και παίξαμε θεατρικό παιχνίδι).

Διαβάσαμε την Ιστορία «το σποράκι» που βρήκαμε στο INTERNET και την «παίξαμε» (θεατρικό παιχνίδι).

Γνωρίσαμε τα μέρη του φυτού από φωτογραφίες και ψάξαμε στο Intermet να βρούμε πως γινόταν πα-λιότερα η διαδικασία και πως γίνεται σήμερα. (ομα-δική εργασία).

Επεξεργαστήκαμε πίνακες με θέμα το όργωμα και παίξαμε παραδοσιακά παιχνίδια.

Τραγουδίσαμε διάφορα τραγούδια και τα παραστή-σαμε με το σώμα μας.

Βρήκαμε VIDEO και φωτογραφίες για να δούμε τη διαδικασία του θερισμού και του αλέσματος του ψωμιού και συγκρίναμε πως γινόταν παλιά και πως γίνεται σήμερα. Μιλήσαμε για τους παραδοσιακούς μύλους (νερόμυλους και ανεμόμυλους) και φτιάξαμε ανεμόμυλους για να παίξουμε. Είπαμε για το επάγ-γελμα του μυλωνά και το παίξαμε.

Φωνάξαμε ένα μπαμπά στο σχολείο, σεφ, και μας έδειξε πως ζυμώνουμε. Φτιάξαμε μάλιστα και το δικό μας ατομικό ψωμάκι αλλά και Χριστόψωμο.

49ο Νηπιαγωγείο ΠατρώνΥπεύθ. Εκπ/κοί: Ευσταθία Γαλανοπούλου, Ειρήνη ΑσημακοπούλουΗ

«Η ιστορία του ψωμιού»

99

Σε συνεργασία με μία μαμά είδαμε και άλλες χρή-σεις του αλευριού και φτιάξαμε μελομακάρονα.

Στη συνέχεια μιλήσαμε για τη σημασία του ψωμιού στην θρησκεία και φέραμε έναν ιερέα - γονιό να μας μιλήσει και να μας δείξει το ψωμί - λειτουργιά που χρησιμοποιούν στην εκκλησία και μάλιστα μας το μοίρασε και το δοκιμάσαμε.

Έπειτα είδαμε φωτογραφίες και Video για το πώς έφτιαχναν το ψωμί και ποια η σημασία του στους αρ-χαίους πολιτισμούς.

Διαβάσαμε και παίξαμε το μύθο της Περσεφόνης.

Κάναμε φύλλα εργασίας γλώσσας και μαθηματι-κών (Σχήματα, αρίθμηση, πίνακας διπλής εισόδου).

Είπαμε παροιμίες και ψάξαμε να βρούμε τι σημαί-νουν και αινίγματα.

Κάναμε ανάγνωση και δραματοποίηση λαϊκών πα-ραμυθιών (Σουσουράδα κ.α.).

Ζωγραφίσαμε ελεύθερα ότι μας έκανε εντύπωση από το θέμα που επεξεργαστήκαμε.

Το σημαντικότερο όφελος όμως του προγράμμα-τος είναι ότι ασχοληθήκαμε με κάτι καθημερινό και άρα ενδιαφέρον. Τα παιδιά έμαθαν ότι το ψωμί που καθημερινά έρχεται στο τραπέζι τους τόσο εύκολα έχει πολύ κόπο και πολύ χρόνο μέχρι να φτιαχτεί και άρα το εκτίμησαν περισσότερο. Τέλος συνειδητοποί-ησαν ότι το αλεύρι και το ψωμί είναι συνυφασμένο με πολλές εκφάνσεις της καθημερινής ζωής.

49ο Νηπιαγωγείο ΠατρώνΥπεύθ. Εκπ/κοί: Ευσταθία Γαλανοπούλου, Ειρήνη ΑσημακοπούλουΗ

«Η ιστορία του ψωμιού»

100

1ο Νηπιαγωγείο Κάτω ΑχαΐαςΥπεύθ. Εκπ/κός: Αγγελική Κατσώνη

«Ελιά - Λάδι - Ελλάδα»

Θέλοντας να επισημάνουμε την ιδιαίτερη σημα-σία και αξία του δέντρου της ελιάς μια και αποτελεί ένα βασικό στοιχείο της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του φυσικού περιβάλλοντος της Κάτω Αχαΐας αλλά και της Ελλάδας γενικότερα αποφασίσαμε ν’ ασχο-ληθούμε με αυτό το θέμα τονίζοντας την ιδιαιτερό-τητά της και τη συνεισφορά της στη διαμόρφωση της ελληνικής φύσης και πολιτισμού.

Η μεγάλη σπουδαιότητα της ελιάς και του ελαι-όλαδου στην ελληνική κουζίνα και Μεσογειακή Δι-ατροφή, η συνύπαρξη της αρχαιότητας και της σύγ-χρονης Ελλάδας μας έδωσαν το ερέθισμα για μια ουσιαστικότερη προσέγγιση του θέματος ιστορική - μυθολογική - Λαογραφική - θρησκευτική - καλ-λιτεχνική - διατροφική καθώς και αναβίωσης του Ολυμπιακού Ιδεώδες.

Στόχος μας ήταν να γνωρίσουν τα νήπια την ελιά, την ιστορία της, τη σημασία της στη ζωή μας, τους συμβολισμούς που συνδέονται μαζί της, τη διατρο-φική της αξία εμπλουτίζοντας τις εμπειρίες τους μέσα από την προσωπική τους συμμετοχή σε μια σειρά δραστηριοτήτων και δράσεων.

Επιπλέον αποτελεί μοναδική ευκαιρία να γνωρί-σουν τα παιδιά το λιοτρίβι, το λιομάζωμα σε παλιό-τερες εποχές αλλά και σήμερα.

Ευαισθητοποιούνται στην προστασία της φύσης συνειδητοποιώντας τη συμβολή της στην καθημε-ρινότητα, στην υγεία αλλά και στην αναγκαιότητα τους στη ζωή μας.

Επιπλέον τα νήπια διεύρυναν τους λεκτικούς τους ορίζοντες, την καλλιτεχνική τους έκφραση με ζω-γραφική, λογοπαίγνια, δραματοποίηση, τραγούδια και αναπτύσσουν τις ψυχοκινητικές τους δεξιότητες μέσα από την κινητική έκφραση (δραματοποίηση, αναβίωση του βαπτίσματος).

Μέθοδος σχεδίου εργασίας Δημιουργήσαμε ερεθίσματα που μας οδήγησαν στην επιλογή του θέματος «Επίσκεψη σε ελαιώνα», «Καλλιτεχνική αναπαράσταση του φυσικού περιβάλ-λοντος», «Διήγηση του μύθου Αθηνάς - Ποσειδώνα» ώστε να προκληθεί το ενδιαφέρον, ο προβληματισμός αλλά και η προσωπική συμμετοχή των νηπίων στην όλη διαδικασία. Όλα αυτά τα πετύχαμε αντλώντας πληροφορίες από έντυπο υλικό, βιντεοταινίες αλλά και συναντήσεις με ελαιοπαραγωγούς και γεωπόνους.

Τα νήπια μπλέχθηκαν στην όλη διαδικασία μέσα από παιχνίδια ρόλων, προσωπική συμμετοχή στη σύνταξη ερωτηματολογίου για τους ειδικούς (ελαιο-παραγωγούς - γεωπόνους - υπαλλήλους του ελαιο-τριβείου). Έτσι απέδωσαν με το δικό τους τρόπο όλα όσα βίωσαν και έζησαν είτε με την καλλιτεχνική τους έκφραση και δημιουργικότητα είτε με την προσωπική τους εμπλοκή δοκιμάζοντας παραδοσιακά ελληνικά φαγητά όπου κύριο συστατικό τους είναι το ελαιόλα-δο (μελομακάρονα, χωριάτικη σαλάτα κ. α.).

Επιπλέον ετοίμασαν τα ίδια ελιές για αλάτισμα συμμετείχαν σε πειράματα, μετρήσεις, καταγραφή των αποτελεσμάτων, δραματοποιήσεις και αυτοσχε-διάζοντας δημιούργησαν τα δικά τους παραμύθια - αναβιώσαμε το βάπτισμα και μαγειρέψαμε - οργα-νώσαμε αγώνες μεταξύ των νηπίων με έπαθλο την απονομή κότινος εισάγοντας τα νήπια στην έννοια της Ολυμπιακής ιδέας. Στην όλη διαδικασία είχαμε τη συμμετοχή και την βοήθεια των γονιών (στην πα-ρασκευή των εδεσμάτων και στο φύτεμα δενδρυλλί-ων ελιάς στην αυλή του νηπιαγωγείου).

101

1ο Νηπιαγωγείο Κάτω ΑχαΐαςΥπεύθ. Εκπ/κός: Αγγελική Κατσώνη

«Ελιά - Λάδι - Ελλάδα»

Τέλος πραγματοποιήσαμε επισκέψεις σε ελαιώνα αλλά και στο ελαιοτριβείο Βαμβακά στο Πετροχώρι.

Στο τέλος εκθέσαμε τα έργα μας στους γονείς (ζωγραφική, κατασκευές) μαζί με φωτογραφικό υλικό στο χώρο του σχολείου μας.

Ως μεθόδους αξιολόγησης χρησιμοποιήσαμε τη συζήτηση, την παρατήρηση, την τήρηση ημερολο-γίου, την καταγραφή των παρατηρήσεων και της συμπεριφοράς των νηπίων, τα ενδιαφέροντα, τις εμπειρίες που αποκόμισαν, τη διάθεση, την δημι-ουργικότητα, την ευαισθητοποίηση και τέλος την επέκταση του θέματος σε όλους τους τομείς και με τη χρήση μέσων για βαθύτερη ενστάλαξη όλων των παραμέτρων του θέματος.

103

Σχολικό περιβάλλον

104

22ο Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξεις Ε’ & Στ’ Υπεύθ. Εκπ/κοί: Νίκος Μπαλάσης, Χρύσα Ζησιμοπούλου

«Ευ…κίνηση (με ασφάλεια) στη μετά…κίνηση»

Οι μεγάλες τάξεις του σχολείου μας πραγματο-ποίησαν πρόγραμμα για την ασφάλεια στο σχολικό περιβάλλον. Το πρόγραμμα διήρκησε περίπου τρεις μήνες και έγινε με συνεργασία των δυο τάξεων.

Εκπαιδευτικοί στόχοι:1. Γνωστικοία/ Να γνωρίσουν τους κινδύνους από ατυχήματα.Β/ Να μάθουν για τη φιλοσοφία της πρόληψης.

2. Συναισθηματικοία/ Να νιώσουν τη χαρά της συνεργασίας.β/ Να συναισθανθούν και να αποδεχτούν τη διαφο-ρετικότητα.γ/ Να ευαισθητοποιηθούν μέσω της κοινωνικής ευ-θύνης.

3. Ψυχοκινητικοία/ Να χαρούν μέσω βιωματικής προσέγγισης.β/ Να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες.γ/ Να λάβουν αποφάσεις.

Χωριστήκαμε σε ομάδες στην αρχή του προγράμ-ματος και οι μαθητές μας ανέλαβαν να ασχοληθούν με τα επιμέρους θέματα. Καλέσαμε στο σχολείο μας αξιωματικό της Ε.Μ.Α.Κ. και μας ενημέρωσε για τους σεισμούς, πυρκαγιές και την εκκένωση κτηρίου. Εντοπίσαμε τους χώρους που εγκυμονούν κινδύνους για τους μαθητές και τοποθετήσαμε σημάνσεις επικινδυνό-τητας. Μιλήσαμε και καταγράψαμε τους κινδύνους σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης πραγματοποιώντας ασκήσεις αποχώρησης από το κτήριο.

Οι διάφορες ομάδες• Σεισμών• Πυρκαγιάς• Κανόνων ασφαλείας• Κυκλοφοριακής αγωγής (ΚΟΚ)• Μέσων μαζικής μεταφοράς• Έρευνας ατυχημάτων• Επικίνδυνων σημείων του σχολείου• Σχολικής βίας παρουσίασαν τις εκάστοτε εργασίες τους, στους υπόλοι-πους συμμαθητές με κείμενά τους και φωτογραφικό υλικό. Δημιουργήσαμε αφίσες με τις ιδέες των παιδιών πάνω σε ζητήματα ασφαλείας. Δραματοποιήσαμε το παλαιότερο τραγούδι ¨σεισμός¨ του συγκροτήματος Ημισκούμπρια στο τέλος της σχολικής χρονιάς και παρουσιάσαμε την έρευνα των μαθητών με γραφήμα-τα - PowerPoint στο σχολείο και στη γιορτή λήξης.

Πολλά από τα θέματα έγιναν αντικείμενο εκτε-νούς συζήτησης για την ασφάλεια εντός και εκτός σχολείου, στη μετακίνηση των μαθητών με ποδήλα-το, αυτοκίνητο και λεωφορείο. Στις 23.04.2013 συμμετείχαμε με εικαστικές δη-μιουργίες των μαθητών στην «ΑΓΟΡΑ ΑΡΓΥΡΗ» στην εκδήλωση που πραγματοποίησε το τμήμα περιβαλ-λοντικής με τον ΦΑΟΣ. Τέλος δυστυχώς δεν πραγματοποιήθηκε η τρι-ήμερη εκπαιδευτική μας επίσκεψη στο Κ.Π.Ε. Ζα-κύνθου επειδή δεν συμπληρώθηκε επακριβώς ο αριθμός συμμετοχής των μαθητών και αυτό μας στε-νοχώρησε όλους, αφού δεν ολοκληρώθηκε όπως επιθυμούσαμε το φετινό πρόγραμμά μας.

105

Αστικό περιβάλλον

106

61ο Νηπιαγωγείο Πατρών Συγγραφείς: Γιάννης, Αλέξης, Γιώργος, Βασίλης, Φώτης, Διονύσης, Παναγιώτης,Αντιγόνη, Στέλλα, Νόρα, Μελίνα, Μαριλένα, Κάτια, Μάχη, Δήμητρα, Σαββίνα

«Καθημερινές ιστορίες πράσινων αποδράσεων»

Αγαπητό μας ημερολόγιο,

Δευτέρα, 22 Οκτωβρίου Σήμερα είχε μια υπέροχη μέρα, με πολλή ζέστη και αποφασίσαμε όλη η τάξη, να βγούμε μια βόλτα στη γειτονιά γύρω από το σχολείο μας για να πά-ρουμε καθαρό αέρα και να παίξουμε. Πήραμε μαζί μας και μια φωτογραφική μηχανή για να φωτογραφίσουμε τα φυτά που είναι γύρω από το σχολείο μας και χαρτιά και μαρκαδόρους για να ζωγραφίσουμε αυτό που μας άρεσε πιο πολύ. Τελικά, αφού φωτογραφίσαμε τους εαυτούς μας δίπλα στα δέντρα και στους θάμνους της γειτονιάς διαπιστώσαμε ότι ήταν πάρα πολλά, πιο πολλά από εμάς τους δεκαέξι, και ότι πριν δεν τα είχαμε προ-σέξει. Επειδή μας άρεσε πολύ είπαμε να ξαναπάμε.

Παρασκευή, 26 Οκτωβρίου Σήμερα είχε πάλι ωραία μέρα και επειδή τελειώ-σαμε γρήγορα το φαγητό μας είπαμε να πάμε πάλι μια βόλτα γύρω - γύρω από το σχολείο, για να δού-με πόσο πιο ψηλά ή πιο κοντά είναι από εμάς τα δέντρα εκεί γύρω. Τα δέντρα είναι όλα καταπράσινα με μεγάλα και μικρά φύλλα, άλλα πολύ μεγάλα και πολύ ψηλά όπως το τεράστιο πεύκο δίπλα στο σχολείο και ο φοίνικας που έχει έναν μεγάλο κορμό και τα πιο με-γάλα φύλλα που έχουμε δει ποτέ. Επίσης τα φύλλα του πεύκου είναι σαν βελόνες και τρυπάνε όταν τις ακουμπάς. Το πιο ψηλό απ’ όλα φτάνει σχεδόν μέ-χρι τον ουρανό είναι το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Δηλαδή αυτό δεν είναι ακριβώς χριστουγεννιάτικο δέντρο αλλά του μοιάζει πολύ και επειδή δεν ξέ-ρουμε πως το λένε το λέμε έτσι. Η πιο κοντή απ’ όλα τα δέντρα είναι η μικρή πορ-τοκαλιά. Είναι πιο κοντή και από εμάς.

Δευτέρα, 5 Νοεμβρίου Σήμερα τρώγαμε κάποιοι φρούτα στο σχολείο και είπαμε να κάνουμε μια βόλτα να δούμε εάν τα δέ-ντρα στη γειτονιά μας έχουν καθόλου φρούτα. Η συκιά δεν είχε σύκα επάνω της, οι ελιές εί-χαν μικρές πράσινες ελίτσες, το πεύκο είχε μεγάλα

κουκουνάρια, η ροδιά είχε μεγάλα ρόδια, οι πορ-τοκαλιές και οι λεμονιές ήταν γεμάτες πορτοκαλί πορτοκάλια και κίτρινα λεμόνια. Η δάφνη δεν είχε φρούτα ούτε το μεγάλο χρι-στουγεννιάτικο δέντρο της γειτονιάς. Η κυρία - Κωνσταντίνα μας είπε πως αυτό το δέντρο μοιάζει πολύ με χριστουγεννιάτικο, αλλά δεν είναι και το λένε Αροκάρια. Έψαξε στο διαδίκτυο και το βρήκε

μας είπε. Ο φοίνικας είχε κάτι μεγάλα πορτοκαλί και πολλά μαζί, που μάλλον ήταν τα φρούτα του.

Τετάρτη, 7 Νοεμβρίου Σήμερα έγινε κάτι σπουδαίο. Ο κύριος Νίκος που έχει το χωράφι απέναντι από το σχολείο μας με ένα εργαλείο που μας είπε πως το λένε «τσαπί» και ένα άλλο που το λένε «τσουγκράνα» πρωί πρωί άρχισε να ανακατεύει το χώμα και το έκανε αφράτο και μα-

107

λακό. Βγήκαμε αμέσως έξω και τον ρωτήσαμε διά-φορα πράγματα και τον βγάλαμε και φωτογραφίες. Μας είπε πως το οργώνει, ανακατεύει δηλαδή το χώμα για να πάρει καθαρό αέρα και να δροσιστεί με την βροχούλα που θα πέσει, για να φυτέψει μπρό-κολα, κουνουπίδια και σπανάκια για να τα έχει τον χειμώνα. Εμείς φάγαμε το πρωινό μας έξω εκείνη την ημέ-ρα παρακολουθώντας τον κύριο Νίκο. Του δώσαμε και ένα μπισκότο μέχρι να μεγαλώ-σουν τα φυτά του.

Τρίτη, 27 Νοεμβρίου Τώρα πια φοράμε μπλούζες με μακριά μανίκια και έχει πιο πολλά σύννεφα στον ουρανό και χτες έβρε-χε όλη μέρα. Και σήμερα βρέχει όλη μέρα. Από τα παράθυρα του σχολείου βλέπαμε μόνο τη μαύρη γάτα της γειτονιάς που την έχουμε βαφτί-σει Γουίλμπουρ από ένα αγγλικό παραμύθι που μας διάβασε η κυρία Κωνσταντίνα. Όταν σταμάτησε λίγο η βροχή, ταίσαμε τον Γου-ίλμπουρ ψωμάκι που είχε μείνει από το πρωινό μας για να μην πεινάει αυτός και εμείς να αφήνουμε λιγότερα σκουπίδια στον κάδο του σχολείου μας.

Τετάρτη, 4 Δεκεμβρίου Η γειτονιά γέμισε κόσμο από το πρωί. Στο χω-ράφι με τις ελιές ήρθαν άνθρωποι με σκάλες και πριόνια και μακριά ξύλα και άρχισαν να χτυπάνε και να κόβουν τις ελιές. Κάτω έστρωσαν μεγάλα πανιά και εκεί επάνω έπεφταν οι ελιές. Δεν μπορούσαμε να πάμε και εμείς να μαζέψουμε ελιές γιατί το χωράφι είχε ψηλό συρμάτινο φράχτη και ήταν κλειδωμένο. Τους βλέπαμε όμως και τους ζωγραφίσαμε στα χαρτιά με τους μαρκαδόρους μας. Μετά μάθαμε στο σχολείο πως από τις ελιές παίρ-νουμε το λάδι. Μαζέψαμε μερικές που έπεφταν έξω από το χωράφι καθώς τις χτυπούσαν, τις στύψαμε με τα χέρια μας, μυρίσαμε και δοκιμάσαμε το φρέσκο πράσινο λάδι.

Δευτέρα, 10 Δεκεμβρίου Ο Γιάννης έφερε στο σχολείο σαλιγκάρια που τα μάζεψε στο χωριό του το σαββατοκύριακο. Ήταν σ’ένα κουτάκι και είχαν φύλλα για να τρώνε. Τους είδαμε όλοι, τους ζωγραφίσαμε όπως τους βλέπαμε και μετά τους αφήσαμε στο χωράφι απέναντι, στο χώμα για να βρούν εκεί και άλλους φίλους τους και να ζήσουν όλοι μαζί γιατί δεν μας φαίνονταν χαρού-μενοι μέσα στο κουτί και γιατί τα φύλλα που είχαν για φαγητό μαράθηκαν. Την άλλη μέρα που ψάξαμε δεν τον βρήκαμε και υποθέσαμε πως θα βρήκε τους φίλους του και πως θα ήταν ευτυχισμένος. Βέβαια, ο Γιάννης είπε πώς μπορεί να το έφαγε ο Γουίλμπουρ γιατί εκεί που το βρήκε αυτός, στο χωράφι στο χωριό, δεν υπήρχε γάτα και μπορεί αυτό να ήταν ένας νόστιμος μεζές για τον Γουίλμπουρ.

Τρίτη, 18 Δεκεμβρίου Τώρα πια κάνει κρύο. Στη γειτονιά κάνει βόλτα η κυρία Μαρία η γειτόνισσα με το μικρό σκύλο της. Τον βγάζει βόλτα κάθε μέρα. Και βλέπουμε και άλ-λους σκύλους στη γειτονιά όχι αδέσποτους αλλά ζουν μαζί με άλλους γείτονες αλλά δεν ξέρουμε πως τους λένε ούτε τους γείτονες ούτε τους σκύ-λους, γιατί τους φωνάζουμε καμμιά φορά για να δούμε τους σκύλους από πιο κοντά στην αυλή του σχολείου αλλά αυτοί δεν μας ακούνε, οι γείτονες, οι σκύλοι μας ακούν πάντα και μας χαιρετούν ευγε-νικά γαβγίζοντας.

61ο Νηπιαγωγείο Πατρών Συγγραφείς: Γιάννης, Αλέξης, Γιώργος, Βασίλης, Φώτης, Διονύσης, Παναγιώτης,

Αντιγόνη, Στέλλα, Νόρα, Μελίνα, Μαριλένα, Κάτια, Μάχη, Δήμητρα, Σαββίνα


108

Τρίτη, 18 Δεκεμβρίου Απίστευτο. Ήρθε ένα μεγάλο φορτηγό που έγρα-φε πάνω του ΔΗΜΟΣ ΠΑΤΡΕΩΝ, πολλοί εργάτες με πριόνια 4, σκάλες, τσουγκράνες, μεγάλους μαύρους κουβάδες και έκοψαν τα κλαδιά από τις δύο μουριές της αυλής μας.

Ο υπεύθυνος ήρθε στη τάξη μας και μας είπε γιατί κόβουν τα κλαδιά, και από πια άλλα δέντρα θα τα έκοβαν. Γιατί τον ρωτήσαμε βέβαια γιατί τα έκοβαν και αν μετά θα πήγαιναν και στα άλλα δέντρα της γειτονιάς και στο δάσος να κόψουν τα κλαδιά από τα δέντρα και πως αυτό θα ήταν πολύ δύσκολο να γίνει απ΄τη μια και από την άλλη δεν θα μας άρεσε να βλέπουμε γύρω μας μόνο κορμούς από τα δέντρα χωρίς καθόλου φύλλα. Μετά βέβαια ησυχάσαμε. Έτσι ζωγραφίσαμε τις μουριές μας πως ήταν πριν με όλα τα κλαδιά και τα φύλλα τους και πως ήταν τώρα γυμνές.

Τετάρτη, 19 Δεκεμβρίου Μια μέρα παρατηρήσαμε πως τα πορτοκάλια που δεν μάζευε ο κυρ - Νίκος έπεφταν από την πορτο-καλιά στο χώμα και εκεί μέρα με την μέρα άλλαζαν χρώμα, μίκραιναν μίκραιναν και στο τέλος χάθηκαν μέσα στο χώμα. Αυτό το βρήκαμε πολύ σοφό από την πλευρά τους γιατί έτσι δεν έκαναν σκουπίδια στο χωράφι. Σκεφτήκαμε λοιπόν να κάνουμε και εμείς το ίδιο. Έτσι από εκείνη την ημέρα και μετά, μαζεύαμε τις φλούδες από τα πορτοκάλια, τα μήλα, τις μπανάνες μας και από όλα τα φρούτα που τρώ-γαμε και τα βάζαμε στο χωράφι, στο χώμα για να

λιώσουν και να χαθούν εκεί μέσα.Τον κυρ - Νίκο καθόλου δεν τον ενοχλούσε γιατί μας είπε πως θα γίνονταν ένα ωραίο λίπασμα, δη-λαδή φαγητό για τα φυτά του. Είπαμε να το πούμε και στους γονείς μας να κά-νουμε το ίδιο και στο σπίτι και με άλλα λαχανικά και φρούτα. Δεν έχουμε όμως στο μπαλκόνι τόσο μεγάλο χωράφι για να τα θάβουμε. Θα σκεφτούμε όμως μια λύση.

Πέμπτη, 20 Δεκεμβρίου Σήμερα κόψαμε μερικά ρόδια από την ροδιά και τα φάγαμε. Τώρα είχαν ωραίο ροζ χρώμα. Κόψαμε μόνο 3 ρόδια γιατί ανοίξαμε το πρώτο και είδαμε πως είχε μέσα πολλούς σπόρους και κατα-λάβαμε πως θα μας έφταναν τόσα. Τα άλλα τα αφή-σαμε στην ροδιά γιατί τα χρειαζόταν για να τα ρίξει στο χώμα και να κάνει καινούριες μικρές ροδιές. Τώρα πια το κρύο είναι πολύ δυνατό. Φοράμε



109

κασκόλ, γάντια και παλτό. Τα φυτά μας φαίνονται να μην κρυώνουν τόσο όσο εμείς γιατί δεν έχουν αλλάξει πολύ. Το πεύκο δεν έχει αλλάξει καθόλου. Είναι ακρι-βώς το ίδιο όπως όταν ήρθαμε στο σχολείο το φθι-νόπωρο. Ίδιες είναι και οι πορτοκαλιές και οι λεμονιές. Με όλα τους τα φύλλα και τους καρπούς τους. Τώρα λέμε καρποί και όχι φρούτα, όπως τα λένε οι επι-

στήμονες. Και μέσα τους έχουν σπόρους και όχι κουκούτσια ή κοκαλίτσες, που θα πέσουν στο χώμα για να δώσουν καινούρια φυτά. Οι ελιές είναι όπως τις άφησαν οι άνθρωποι που τις μάζεψαν. Με λιγότερα κλαδιά και πολύ λίγα φύλλα. Και η ψηλή αροκάρια είναι ίδια. Δεν άλλαξε κα-θόλου. Τώρα που πλησιάζουν τα Χριστούγεννα θα ήταν πολύ όμορφη στολισμένη. Μπορεί να φαινό-ταν και από το διάστημα και να έλεγε σε όλους πως γεννήθηκε ο Χριστούλης. Δεν μπορούμε όμως να την ρωτήσουμε εάν θέλει και η ίδια να στολιστεί και από την άλλη περιμένουμε να δούμε μήπως ακουστούν οι προσευχές μας και χιονίσει φέτος και στολιστεί η αροκάρια με αυτό που της ταιριάζει πιο πολύ απ΄όλα.

Δευτέρα, 4 Φεβρουαρίου Η ροδιά μας δεν έχει πια φύλλα ούτε ρόδια. Τα κλαδιά της είναι γυμνά. Επίσης, δεν βλέπουμε τα χόρτα που ήταν γύρω γύρω στον δρόμο και ήταν ξερά πριν. Τώρα δεν τα

βλέπουμε καθόλου. Μπορεί να τα έλιωσε η βροχή και το κρύο και να έθαψε βαθιά στη γη για να ξανα-βγούν την άνοιξη. Θα δούμε.

Πέμπτη, 21 Φεβρουαρίου Φέτος βρέχει πάρα πολύ. Βρέχει σχεδόν κάθε μέρα. Το χώμα από το χωράφι κάποιες μέρες βγαί-νει στον δρόμο μπροστά από το σχολείο μας και τον βάφει καφέ. Είναι πιο ωραίο βέβαια το καφέ από το τσιμεντί αλλά το χωράφι φαίνεται σαν να μην θέλει πια άλλο νερό. Εμείς ρίχνουμε τα ψίχουλα από το φαγητό μας στην αυλή και μαζεύονται τα περιστέρια και τα σπουργίτια και τα τρώνε. Έτσι τρώμε όλοι μαζί. Όσο για νερό φέτος, έχουν πάρα πολύ να πιούνε γύρω - γύρω στους λάκους.

Πέμπτη, 21 Μαρτίου Σήμερα είναι η πρώτη μέρα της Άνοιξης. Αλλά εμείς πριν από μερικές μέρες είδαμε στα μικρά δέντρα του κυρ - Νίκου την αχλαδιά και την βερυκοκιά μικρά μικρά μπουμπούκια ίσα που φαί-νονταν αλλά ήταν πολύ ανοιχτό πράσινο και έμοια-ζαν να έχουν χνούδι και φαίνονταν πολύ μαλακά. Πιστεύουμε πως θα γίνουν φύλλα αλλά μπορεί να γίνουν και άνθη. Έτσι είχαμε μπερδευτεί με την αμυγδαλιά πριν από καιρό. Έβγαλε τα μπουμπούκια της και εκεί που περιμέναμε να βγάλει πράσινα φύλλα αυτή γέμισε με άνθη και μετά έβγαλε τα πράσινα φύλλα της. Δεν περίμεναν την πρώτη μέρα της Άνοιξης.

Παρασκευή, 29 Μαρτίου Να μην ξεχάσουμε να κρεμάσουμε τα «μαρτίτσια» μας στην ροδιά για να τα πάρουν τα χελιδόνια που




110

ήρθαν και να χτίσουν τις φωλιές τους.

Τρίτη, 2 Απριλίου Τώρα πια δεν φοράμε κασκόλ, γάντια και σκού-φους. Δεν κάνει τόσο κρύο το πρωί και δεν βρέχει τόσο συχνά. Ο ήλιος είναι πιο φωτεινός και έχει πιο πολύ φως όταν ερχόμαστε το πρωί στο σχολείο. Ανοίγουμε τις κουρτίνες αμέσως και βλέπουμε και έξω. Περνάμε τόσο ωραία στο σχολείο μας που είπα-με να δείξουμε και στους άλλους που είναι για να μας επισκεφθούν. Πρέπει όμως πρώτα να φτιάξουμε έναν χάρτη, δικό του ο καθένας γιατί οι δρόμοι βέ-βαια δεν αλλάζουν, ούτε το σχολείο και τα σπίτια γύρω γύρω, αλλά αλλάζουν τα δέντρα, οι εποχές, ο καιρός, τα πουλιά, τα έντομα και η διάθεσή μας.

Τετάρτη, 3 Απριλίου Με τόσο ωραίες μέρες αρχίσαμε πάλι τις βόλτες. Οι μουριές στην αυλή μας έβγαλαν μικρά απαλά πράσινα φύλλα και μικρά πράσινα μούρα που πέ-φτουν στα κεφάλια μας στην αυλή. Τα μούρα που πέφτουν κάτω δεν τα πειράζουμε, γιατί τα παίρνουν τα μυρμήγκια, πολλά μαζί, και τα πηγαίνουν στη φωλιά τους. Τα χόρτα που τα είχαμε χάσει τον χει-μώνα όπως το είχαμε πει ξαναβγήκαν, όλα στη θέση τους, πιο μεγάλα και πιο πράσινα. Γέμισαν λουλού-δια κίτρινα, μωβ, άσπρα και κίτρινα, κόκκινα που δεν τα είχαν το φθινόπωρο που τα είχαμε πρωτοδεί. Με τόσα πολλά φύλλα και λουλούδια γύρω μας αποφασίσαμε να πάρουμε μερικά και να φτιάξουμε

ένα φυτολόγιο για να τα βλέπουμε πάλι τον χειμώ-να που δεν θα έχουμε τόσα πολλά. Φτιάξαμε και ένα τραγούδι δικό μας. Μας βοήθη-σε η μαμά του Φώτη και της Κάτιας η κυρία - Μαρία και μας αρέσει να το τραγουδάμε. “Στου Πράσινου τη Διαδρομή» (σε μουσική του staying alive,BEE GEES). Ήρθα απόψε να σας πω, στη ζωή τι είναι σημαντι-κό Θα γελάσεις, θα νιώσεις σαν παιδί, όταν δεις και συ την συνταγή. Θέλει κόπο, προσπάθεια, όλοι μαζί με μια φωνή,Όλοι μαζί, έλα και συ, στου πράσινου τη διαδρο-μή… Φύτεψε μαζί μας, σκάλισε, περπάτησε, κοίτα μπροστά… Πράσινη η ζωή μας, φύτεψε περπάτησε, κοίτα μπροστά, κοίτα μπροστά..Α! Α! Α! Α! κοίτα μπροστά, κοίτα μπροστά…..Α! Α! Α! Α! κοίτα μπροστάααααα! Πιο ψηλά!

Πέμπτη, 11 Απριλίου Όταν βγαίνουμε έξω στον δρόμο, βγαίνουμε σε μια σειρά, ο ένας πίσω από τον άλλον και ο καθέ-νας προσέχει και προστατεύει τον μπροστινό του, να μην βγει από την σειρά και χαθεί ή πάθει κανένα κακό. Νομίζαμε πως το κάνουμε μόνο εμείς και ότι εμείς το είχαμε βρει πρώτοι. Βέβαια γι΄αυτό, ακόμα επιμένουμε, ότι μας αντέγραψαν κάποιοι άλλοι. Και να τι εννοούμε. Μια μέρα βγήκαμε σε σειρά πάντα ο ένας πίσω από τον άλλον να πάμε μέχρι το μεγάλο πεύκο και να μετρήσουμε πόσα παιδιά χρειάζονταν



111

για να το αγκαλιάσουμε. Μόλις φτάσαμε κοντά στον κορμό του τρομάξαμε πάρα πολύ όλοι γιατί είδα-με ένα μεγάλο κίτρινο και πράσινο φίδι. Η κυρία Κωνσταντίνα όμως που το κοίταξε πιο καλά από κο-ντά μας είπε να μην φοβόμαστε γιατί δεν ήταν φίδι αλλά μικρές κάμπιες που προχωρούσαν η μία πίσω από την άλλη ακριβώς όπως εμείς για να προσέχει η κάθε μία την μπροστινή της να την προστατεύει, να μην βγει από την σειρά και χαθεί ή πάθει κανένα κακό. Μάλλον μας έβλεπαν τόσο καιρό και έκαναν ακρι-βώς ότι κάναμε και εμείς. Γι΄αυτό είμαστε σίγουροι και δεν αλλάζουμε την γνώμη μας. Και μας άρεσε πολύ η ιδέα πως τα πουλιά από ψηλά θα μας μπέρδευαν με ένα μεγάλο πολύχρωμο φίδι.

Τετάρτη, 24 Απριλίου Κοντεύει το Πάσχα. Στο σχολείο βάψαμε κόκκινα αυγά γιατί κόκκι-νο είναι το χρώμα του Πάσχα. Ούτε πράσινα, ούτε μπλε, ούτε κίτρινα. Για να είμαστε όμως και ειλικρι-νείς αυτό μας βόλεψε πάρα πολύ γιατί είχαμε δυ-σκολίες να βρούμε άλλα χρώματα εκτός από κόκκι-νο. Γιατί τα αυγά μας τα βάψαμε με φλούδες από τα κρεμμύδια που μάζευε η μαμά σε μια σακούλα στην κουζίνα της όταν μαγείρευε. Θυμάστε ότι μαζεύαμε τις φλούδες από τα λαχανικά και τα φρούτα. Βέβαια σκεφτήκαμε να πειραματιστούμε και με διάφορα άλλα, δηλαδή να μαζέψουμε κίτρινα λου-λούδια που ήταν τόσα πολλά έξω να τα βράσουμε και να πάρουμε κίτρινο ωραίο χρώμα. Ή να ανα-

κατέψουμε διάφορα χρωματιστά λουλούδια κίτρινα, κόκκινα, μωβ και άσπρα και να φτιάξουμε ολοδικά μας καινούρια χρώματα που δεν τα είχε κανένας άλ-λος. Αποφασίσαμε να το αναβάλουμε γιατί είχαμε πολύ δουλειά με το κόκκινο χρώμα και είμασταν και σίγουροι για το αποτέλεσμά του. Κάποια άλλη όμως φορά θα το κάνουμε, γιατί κάπως έτσι αρχίζει και ένας επιστήμονας, με το πείραμα. Για να τα στολίσουμε μαζέψαμε φύλλα από τα φυτά της γειτονιάς, ότι άρεσε πιο πολύ στον κα-θένα. Έτσι ο καθένας είχε το δικό του αυγό με την δική του προσωπική σφραγίδα, το φύλλο που είχε διαλέξει, και ήταν πολύ περήφανος γι’ αυτό.

Τετάρτη, 22 Μαΐου Ο κυρ - Νίκος φάνηκε πάλι με τα σύνεργά του στο χωράφι. Τσαπί, τσουγκράνα και νερό. Χαρήκα-

με όταν τον είδαμε και μας είπε πως θα κόψει τα χόρτα από το χωράφι. Γιατί είχαμε καιρό τώρα που δεν μπορούσαμε να το πλησιάσουμε και να μπούμε μέσα να δούμε τα μικρά δεντράκια και να αφήσουμε τις φλούδες μας. Τα χόρτα απ΄την μια μέρα στην άλλη φούντωσαν και έγιναν πιο ψηλά απ΄τα δεντράκια και από όλους εμάς. Ακόμα και από την κυρία Κωνσταντίνα που δεν είναι βέβαια πολύ πιο ψηλή από εμάς. Μερικές φορές νομίζουμε ότι είναι και αυτή το ίδιο με εμάς, ένα μικρό παιδί αλλά όταν βιαζόμαστε να την φω-νάξουμε μπερδευόμαστε και την φωνάζουμε μαμά. Ο κυρ - Νίκος όμως τα έκοψε όλα, έσκαψε πάλι το χωράφι του όπως είχε κάνει το φθινόπωρο και τώρα




112

θα φυτέψει μας είπε καλοκαιρινά φυτά. Ντομάτες, κολοκυθάκια, αγγούρια, φασολάκια κρεμμύδι και σκόρδο. Το χώμα του ήταν πολύ αφράτο και μαλακό από τις βροχές του χειμώνα και από τις δικές μας φλούδες. Είμασταν πολύ περήφανοι που βοηθήσα-με το χωράφι του κυρ - Νίκου. Μας είπε πως αν θέλουμε το καλοκαίρι να περνάμε να μας δίνει ότι θέλουμε από το περιβόλι του, και από τα δεντράκια του βερίκοκα και ροδάκινα που θα ωριμάσουν τότε.

Πέμπτη, 6 Ιουνίου Τώρα πια δυσκολευόμαστε να βγούμε έξω. Βέ-βαια φοράμε καπέλα και γυαλιά αλλά κάνει πολύ ζέστη. Δεν μπορούμε να πάμε ούτε μέχρι το μεγάλο πεύκο. Είναι καλύτερα κάτω από τις μουριές της αυλής μας. Μεγάλωσαν πάλι τα κλαδιά τους και γέμισαν πυκνά μεγάλα φύλλα. Όπως όταν είχαμε έρθει το φθινόπωρο. Εκεί έχει δροσιά και παίζουμε ωραία όταν μας το επιτρέπουν οι φίλοι μας. Γιατί τώρα πια έχουμε και άλλες παρέες όταν βγαίνουμε έξω όχι κακές αλλά ενοχλητικές. Πετούν ανάμεσά μας ένα σωρό ζουζούνια ή έντομα όπως λένε οι επιστήμονες σφήκες, μέλισσες, μύγες, μι-κρές σκνίπες και κάθε μέρα αγωνιζόμαστε ποιος θα παραμείνει στην αυλή εμείς ή αυτά. Μερικές φο-ρές κερδίζουν αυτά και μερικές φορές εμείς. Όταν χάνουμε τον αγώνα, μπαίνουμε μέσα στην τάξη με σκυμμένα κεφάλια.

Τρίτη, 11 Ιουνίου Σήμερα βγάλαμε μια τελευταία φωτογραφία στη γειτονιά, έξω εκεί στον δρόμο. Βρήκαμε ένα μέρος ωραίο με σκιά, δροσερό. Τώρα που είναι καλοκαίρι θα πάμε στην θάλασσα, να βουτάμε να κολυμπάμε όλη μέρα, και να παίζουμε όλη μέρα. Οι φίλοι που κάναμε φέτος στο σχολείο είμα-στε σίγουροι πως ξέρουν να φροντίζουν τον εαυτό τους και να προσέχουν πολύ περισσότερο απ’ όσο πιστεύουν κάποιοι μεγάλοι και ίσως το μόνο που έχουν να κάνουν οι μεγάλοι, είναι να χαμηλώσουν πολύ, να όπως είμαστε εμείς, τόοσο χαμηλά, και να περπατάνε σιγά και προσεκτικά δίπλα τους.



113

Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Παν/μίου Πατρών Υπεύθ. Εκπ/κοί: Ανδρέας Κουρλιούρος, Αντιγόνη Κριπαροπούλου

«Μικροί εξερευνητές του περιβάλλοντος»«Δέντρα που αγαπώ»

Περίληψη Στο παρόν άρθρο θα γίνει μια συνοπτική περι-γραφή της υλοποιήσης και εξέλιξης των κοινών προγραμμάτων διαθεματικής προσέγγισης (υπήρξε διάχυση των προγραμμάτων μέσα από πολλά μα-θησιακά αντικείμενα) με την δημιουργία κοινών ομάδων εργασίας μαθητών στην Β΄ τάξη και στο ολοήμερο τμήμα, ως προσπάθεια συνεργασίας και πρωτότυπης μάθησης που εφαρμόστηκε πειραματι-κά στο Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Πατρών.

Στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2012-13 στο σχολείο μας υλοποιήθηκε το περιβαλλοντικό πρό-γραμμα «Δέντρα που αγαπώ. Αστικό πράσινο - πε-ριαστικό περιβάλλον. Άνθρωποι και πράσινο» και αφορούσε τους μαθητές της δευτέρας τάξης και τους μαθητές του ολοήμερου τμήματος. Η ευαισθητοποίηση σε θέματα πρασίνου, η ενα-σχόληση με το περιβάλλον, η ενημέρωση με συ-στηματικό αλλά και παιγνιώδη τρόπο των μικρών μαθητών, ήταν από τους βασικούς στόχους της προ-σπάθειάς μας. Ειδικά να κατανοήσουν ποιες είναι οι ανάγκες που έχει κάθε φυτό για να αναπτυχθεί, από ποια στάδια περνά η ανάπτυξή του και να καλ-λιεργήσουν ομαδικό πνεύμα μέσα από συνεργατικές διαδικασίες. Να επιτύχουμε στο να καταστήσουμε τα παιδιά ικανά να παρουσιάσουν μια εργασία μπροστά σε κοινό. Η παιδαγωγική προσέγγιση όλων αυτών έγινε μέσα από απλές διαδικασίες μάθησης και ειδικά για τους μαθητές της ηλικίας των οκτώ ετών. Χρησιμο-ποιήθηκαν μέθοδοι όπως η εργασία σε ομάδες, ο καταιγισμός ιδεών, ερωτήσεις - απαντήσεις, προσο-μοιώση και διαλογική συζήτηση η οποία αξιοποίη-σε τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις των παιδιών. Έγινε ευρεία χρήση του διαδικύου, φύλλα εργα-σίας, βιντεοπροβολέων. Ως μικροί εξερευνητές ασκήθηκαν να μάθουν να ερευνούν, να ανκαλύπτουν μόνοι τους, να παρατη-ρούν και να καταγράφουν όλα τα στάδια ανάπτυξης του φυτού και να οδηγηθούν εμπειρικά σε συμπερά-σματα. Με αυτό τον τρόπο ανέπτυξαν δεξιότητες για την φροντίδα του προαύλιου χώρου του σχολείου μας αλλά και του κήπου τους. Έφτασαν σε σημείο

να μπορούν να συμμετέχουν σε διαλογική συζήτηση με ειδικό γεωπόνο του πανεπιστημίου μας ο οποίος οργάνωσε ειδική παρουσίαση σειράς μαθημάτων για το περιβαλλοντικό πρόγραμμα. Αυτός ο εξειδικευ-μένος επιστήμονας παρουσίασε με εκλαϊκευμένο και παιδαγωγικό τρόπο τα φυτά και τα δέντρα της πε-ριοχής μας και γενικά της χώρας μας δίνοντάς τους πληροφορίες για το καθένα. Έτσι καλλιεργήθηκε το αίσθημα σεβασμού απέναντι στα φυτά και ειδικά προς τα απειλούμενα είδη. Μέσα από τις κατάλληλα σχεδιασμένες δραστηριότητες κατανόησαν την αξία της προσπάθειας να κάνουν τη φύση ομορφότερη μέσω και της ενσυναίσθησης της κοινής ευθύνης. Με τη βοήθεια δασοπόνου φυτέψαμε σποράκια φυτών σε γλάστρες και στον προαύλιο χώρο του σχολείου μας. Κατασκευάσαμε φυτολόγια έτσι τα παιδιά ενεπλάκησαν στην έρευνα, την ταξινόμηση, ονοματολογία και εξελικτική πορεία του φυτικού πλούτου. Ασχολήθηκαν με την κατάγραφή όλων αυτών σε κειμενογράφους και ανάρτηση στο διαδί-κτυο http://dim-aei-patras.ach.sch.gr/?p=525. Έτσι καλλιέργησαν το πνεύμα της υπομονής κατά την ενασχόλησή τους με τους υπολογιστές για χάρη της φύσης και μέσα από το μάθημα των η/υ γνώρι-σαν ακόμα περισσότερα μεσω προγραμμάτων για τα φυτά. Διευρύνοντας την προσέγγιση του περιβάλλοντος ως πηγή ζωής της ανθρώπινης ύπαρξης αλλά και πηγή άπειρων στοιχείων που εντάσσονται εκούσια ή ακούσια στην καθημερινότητα όλων, σχεδιάσαμε μία υποενότητα όπου εντάξαμε τους ήχους του πε-ριβάλλοντος ως «ηχότοπους». Θα αναφέρουμε εδώ με συντομία τον σχεδιασμό αυτής της υποενότητας όπως αυτός καταγράφηκε στα πρακτικά του σχολεί-ου μας. Συγκεκριμένα αναφέρεται: «Στο πλαίσιο του προγράμματος περιβαλλοντι-κής αγωγής με τίτλο «Εξερευνώντας το αστικό και περιαστικό περιβάλλον» που πραγματοποίησαν οι 25 μαθητές της β’ τάξης του Δημοτικού Σχολείου του Πρότυπου - Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Πανεπιστημίου Πατρών κατά το σχολικό έτος 2012-2013, έγινε μια προσπάθεια διαθεματικής προ-σέγγισης του αντικειμένου μέσα από τα γνωστικά αντικείμενα της μελέτης του περιβάλλοντος, της πληροφορικής, των εικαστικών και της μουσικής.

114

Κάποιες από αυτές τις δραστηριότητες του προ-γράμματος όμως πραγματοποιήθηκαν και από μαθη-τές διαφόρων τάξεων που παρακολουθούν το ολο-ήμερο διδακτικό πρόγραμμα. Πιο αναλυτικά επιδιώχθηκε οι μαθητές να καλ-λιεργήσουν την ακουστική τους αντίληψη και την ενεργητική ακρόαση μαθαίνοντας να διακρίνουν τους φυσικούς από τους τεχνητούς ήχους και να αναγνωρίζουν τι είδους περιβάλλον φανερώνουν οι εκάστοτε ήχοι να ενισχύσουν την παρατηρητικότητα και τη φαντασία τους να παίξουν και να δημιουργή-σουν με τους ήχους δικές τους, πρωτότυπες συν-θέσεις αναπτύσσοντας τη δημιουργικότητά τους να εξερευνούν και να αξιολογούν το περιβάλλον όχι μόνο εικονικά αλλά και ηχητικά να αποκτήσουν δε-ξιότητες χρήσης Τ.Π.Ε. να εργάζονται ομαδικά να ψυχαγωγηθούν να γνωρίσουν σύγχρονες μουσικές τάσεις και την οικολογική τους διάσταση να μάθουν να χειρίζονται τον ήχο και τις παραμέτρους του (ένταση, διάρκεια, ηχόχρωμα) και να αντιλαμβάνο-νται σύνθετες συνηχήσεις να κατανοήσουν στοιχεία της μουσικής σύνθεσης μέσω υπολογιστή να ευαι-σθητοποιηθούν στο θέμα της ηχορύπανσης. Οι στόχοι αυτοί θεωρούμε ότι συνάδουν με τους παιδαγωγικούς στόχους που τίθενται τόσο από το Αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών μουσικής στο Δη-μοτικό σχολείο όσο και από το Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο σπουδών τα οποία δίνουν ιδιαίτερη βαρύ-τητα στην ανάπτυξη της ακουστικής αντίληψης, της ενεργητικής ακρόασης αλλά και στην εξοικείωση με τη χρήση Τ.Π.Ε. και τη σύνδεση των γνωστικών αντικειμένων.

Η πορεία της Διδασκαλίας Η διδακτική διαδικασία ολοκληρώθηκε σε επτά διδακτικές ώρες. Οι πρώτες τρεις έλαβαν χώρα στην σχολική αίθουσα, ενώ οι υπόλοιπες στο εργαστή-ριο πληροφορικής. Κατά την πρώτη ώρα, τέθηκε το θέμα της παρατήρησης των ήχων του οικείου σε κάθε μαθητή περιβάλλοντος (τι ήχους ακούει ο κα-θένας στο σπίτι, στο σχολείο κτλ., ποιοι είναι ευχά-ριστοι ή δυσάρεστοι, φυσικοί ή τεχνητοί) με μορφή ερωταποκρίσεων και στη συνέχεια πραγματοποιή-θηκε ακρόαση ηχητικών αποσπασμάτων προερχό-μενων τόσο από το φυσικό όσο και από το αστικό

περιβάλλον. Ζητήθηκε από τους μαθητές να ακού-σουν προσεκτικά τα ηχητικά αποσπάσματα και να σχεδιάσουν σε φύλλο εργασίας το τοπίο που αυτά υποδήλωναν κατά την άποψή τους. Κατά αυτό τον τρόπο τα παιδιά άρχισαν να παρατηρούν, να ανα-γνωρίζουν, να ταξινομούν τους ήχους καθώς και να φαντάζονται τα ηχογόνα σώματα. Στην επόμενη διδακτική ώρα οι μαθητές κλήθη-καν να αντιστοιχήσουν μουσικά αποσπάσματα με εικόνες διαφόρων τοπίων (αστικών, περιαστικών αλλά και εξωτικών) που αντλήθηκαν από το δια-δίκτυο. Τα μουσικά αποσπάσματα περιελάμβαναν μουσικές συνθέσεις αναγνωρισμένων συνθετών που ενσωματώνουν ήχους του περιβάλλοντος. Συ-γκεκριμένα ακούστηκαν οι συνθέσεις «Πρελούδιο κλάξον αυτοκινήτου» και «Πρελούδιο κουδουνιών» από την όπερα «LegrandMacabre» του György Ligeti (1923-2006), απόσπασμα από το «Μηχανικό Μπα-λέτο» του GeorgeAntheil (1900-1959) για πιάνο, κρουστά, ηλεκτρικά κουδούνια και προπέλες αερο-πλάνου, απόσπασμα από το «Κατάλογο πουλιών IV» του Ολιβιέ Μεσσιάν (1908-1992). Έγινε προσπάθεια να δειχτεί πως οι ήχοι του περιβάλλοντος μπορούν να αποτελέσουν μουσικό υλικό για τη δημιουργία συνθέσεων, ένα υλικό άμεσα συνδεδεμένο με την καθημερινότητα μας. Η έννοια του ηχοτοπίου, η σχέση του με τη μουσική σύνθεση και την ακουστική οικολογία παρουσιάστηκε με απλό και εύληπτο τρόπο με το σχολιασμό του αναρτημένου στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Εταιρείας Ακουστικής Οικολογίας www.akouse.gr κειμένου με επικεφαλίδα «Τιτιβίσματα, η σελίδα των παιδιών (23/4/2013) σε επόμενη δι-δακτική ώρα. Το κείμενο τροφοδότησε το διάλογο για την ηχορύπανση και οδήγησε στην αναζήτηση τρόπων αποφυγής της (brainstorming). Το κείμε-νο αναφέρεται εκτός των άλλων σε πρωτεργάτες συνθέτες ηχοτοπίων όπως ο ΜurraySchafer (1933) καθώς και στην σύνθεση φανταστικών ηχοτοπίων. Επιπλέον, ένα μικρό δείγμα ήχων πτηνών μπορούν να αντληθούν από την ίδια ιστοσελίδα. Έχοντας πλέον κατανοήσει έννοιες όπως φυσικός και τεχνητός ήχος, ηχοτοπία - αληθινά ή φανταστι-κά - και ακουστική οικολογία οι μαθητές καλούνται να δημιουργήσουν τα δικά τους ηχοτοπία μέσω της



115

δωρεάν ιστοσελίδας wildmusic.org(εικόνα 1). Η ιστοσελίδα αυτή - στην αγγλική γλώσσα - δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να πειραματιστούν με τους ήχους και να συνθέσουν φανταστικά ηχοτοπία με βάση τις προσωπικές τους προτιμήσεις και κριτή-ρια. Συγκεκριμένα, η εφαρμογή αυτή περιλαμβάνει μια ποικιλία 24 ήχων, εκ των οποίων κάποιοι εμφα-νίζονται πάνω από μια φορά (κελάηδημα πτηνών, ήχοι εντόμων και ζώων όπως ο γρύλος, το τριζόνι, το φίδι, φυσικοί ήχοι όπως ο ήχος ενός ρυακιού, του βυθού της θάλασσας, του αέρα που φυσά δυ-νατά, τεχνητοί ήχοι που μαρτυρούν την ανθρώπινη δραστηριότητα όπως ο ήχος ενός χορτοκοπτικού μηχανήματος, μιας λεωφόρου σε ώρα αιχμής, ενός κινητού τηλεφώνου κτλ). Η ιστοσελίδα δεν απαιτεί μετάφραση αφού οι ήχοι επιλέγονται με κριτήριο την απεικόνιση του ηχογόνου σώματος. Οι μαθητές μπορούν να ακούσουν τους ήχους απλά τοποθετώντας τον κέρσορα πάνω από κάθε ηχοεικόνα, ενώ μπορούν να «σύρουν» τον επιλεγ-μένο ήχο μέσα στο μπλε πλαίσιο της εφαρμογής για να δημιουργήσουν συνηχήσεις και να διαμορ-φώσουν ένα πιο σύνθετο ηχοτοπίο κάνοντας κλικ στο ποντίκι. Τα παιδιά όμως καλούνται, αφού επε-ξεργαστούν όλους τους προσφερόμενους ήχους, να επιλέξουν αυτούς που ταιριάζουν σε ένα ηχοτοπίο προερχόμενο από τη φύση ή από την πόλη. Το απο-τέλεσμα της «πολυφωνίας» αυτής βέβαια μπορεί να τροποποιηθεί ανάλογα με τα αισθητικά κριτήρια των μαθητών. Η εφαρμογή επιτρέπει την εκτέλεση της σύνθεσης κατά επανάληψη, τη παροδική παύση της (pause) και με τη βοήθεια του κέρσορα την παρακο-λούθηση της ηχητικής εξέλιξης ανά δευτερόλεπτο. Επίσης, μπορεί να ελεγχθεί η ένταση κάθε ηχητι-κού επιπέδου (μέχρι πέντε επίπεδα) ξεχωριστά. Ένα από τα μειονεκτήματα της εφαρμογής είναι ότι δεν επιτρέπει τη δημιουργία αρχείου ήχου που να μπορεί να αποθηκευτεί. Μπορεί όμως να ηχογραφη-θεί με εξωτερικό μέσο (μικρόφωνο κτλ.). Στην ίδια ιστοσελίδα υπάρχει επίσης εφαρμογή μίξης ήχου (soundmixer) που δίνει τη δυνατότητα ηχητικών συνδυασμών χωρίς όμως να υπάρχουν πλέον εικό-νες. Η διαδικασία αυτή επιλέχθηκε να γίνει με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο (με ομάδες 2 - 3 μαθη-

τών) ώστε να δώσει στα παιδιά τη δυνατότητα να συνεργαστούν, να ανταλλάξουν απόψεις και κρίσεις σχετικά με τις επιλογές τους και κατά αυτό τον τρό-πο να προβούν στην αξιολόγηση τους. Παράλληλα, η κάθε ομάδα μπορεί να παρακολουθεί το έργο της άλλης ομάδας και να μοιράζεται τις εμπειρίες της. Κρίνοντας από τις αντιδράσεις των μαθητών και την προθυμία συμμετοχής τους, η σύνθεση ηχοτοπίων αποδεικνύεται ιδιαίτερα ευχάριστη και δημιουργι-κή διαδικασία, που διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον των μικρών παιδιών ακόμα και μετά από πολλές δο-κιμές - συνθέσεις. Εξάλλου, χρειάζεται ελάχιστη κα-θοδήγηση από τον εκπαιδευτικό ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από κάθε μαθητή που διαθέτει υπολογιστή στο σπίτι.»

Αξιολόγηση Στην αρχή του προγράμματος έγινε pre - test, και κατά τη διάρκεια δόθηκαν φύλλα αξιολόγησης. Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν με μεγάλη ευχαρί-στηση στο πρόγραμμα δείχνοντας ενθουσιασμό, προθυμία στις δράσεις φυτέματος σπόρων, ενουσι-ασμό στη ζωγραφική φυτών και στην ταξινόμηση. Είχαμε μια άριστη συνεργασία στις ομάδες. Παράρτημα τμήματος από το εκπαιδευτικό υλικό που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες του προγράμμα-τος.



Η εφαρμογή«ηχοτοπία»από την ιστοσελίδαwildmusic.org

116

Βιβλιογραφία – Δικτυογραφία

Βιβλιογραφία1. Αντωνακάκης Δ., Χιωτάκη Ε. (2007), Μουσική παιδαγωγική. Διαθεματικές εφαρμογές για μικρά παιδιά, Καστανιώτης, Αθήνα.2. Λιάτσου Π. (2001), Από την ακοή στην ακρόαση, Ορφέ-ας-Νικολαΐδης Μ., Αθήνα.3. Μακροπούλου Ε., Βαρελάς Δ. (2009), Plugandplay. Οι νέες τεχνολογίες στο μάθημα της μουσικής, fagottobooks, Αθήνα.4. Περακάκη Ε. (2008), Σχεδιάζοντας το σχολικό μάθημα της μουσικής, fagottobooks, Αθήνα.5. Ελληνική εταιρεία Ακουστικής οικολογίας «Τιτιβίσματα, η σελίδα των πουλιών» (23/04/2013).6. Νίκος Μπελαβίλας, Φερενίκη Βαταβάλη, Πράσινο και ελεύ-θεροι χώροι στην πόλη, WWFΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, WWFΕλλάς / Αθήνα 2009.7. Περιοδικό «Παράθυρο στην Εκπαίδευση».

Δικτυογραφίαwww.akouse.grhttp://wildmusic.org/Soundscapeshttp://resources.ekdd.gr/gnosis/index.php/2012-09-20-11-36-31/4-27/30-37http://www.asda.gr/elxoroi/ntouros.htm



117



21o Νηπιαγωγείο ΠατρώνΥπεύθ. Εκπ/κός: Γιάννα Λιάζου

«Το λιμάνι της πόλης μου - Το λιμάνι μου»

ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣΑειφόρος ανάπτυξη στο αστικό περιβάλλον.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΜΑΤΟΣ Το θέμα επιλέχτηκε με αφορμή τη συχνή αναφο-ρά κάποιων νηπίων στα επαγγέλματα των γονιών τους και στο χώρο εργασίας τους που ήταν το λι-μάνι. Διαπιστώσαμε το ενδιαφέρον των νηπίων και θελήσαμε να μάθουμε περισσότερα. ΣΤΟΧΟΙ

1. ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ• Να γνωρίσουν το φυσικό και ανθρωπογενές πε-ριβάλλον του λιμανιού της πόλης που ζουν (παλιό και νέο).• Να αντιληφθούν την επίδραση της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον του λιμανιού και να εντοπίσουν κοινωνικά και περιβαλλοντικά προ-βλήματα που απορρέουν από αυτή (μόλυνση περι-βάλλοντα χώρου λιμανιού/ρόλος αρμόδιων φορέ-ων, τοπικών αρχών, και των κατοίκων πόλης για την αειφορία του λιμανιού).• Να αναζητήσουν στο χάρτη λιμάνια στα γειτονικά νησιά και σε γειτονικές χώρες (Ιταλία).• Να μετρήσουν και να συγκρίνουν στο χάρτη απο-στάσεις γειτονικών λιμανιών σε σχέση με το λιμάνι της Πάτρας, με αυθαίρετες μονάδες μέτρησης (π.χ. κορδέλες, ξυλάκια).• Να γνωρίσουν τα μέρη ενός καραβιού.• Να συνδέσουν τους διαφορετικούς τύπους καρα-βιών που υπάρχουν στο λιμάνι με την αντίστοιχη λειτουργία που εξυπηρετούν.• Να αποκωδικοποιούν σύμβολα από διάφορες πη-γές (χάρτες, πίνακες ανακοινώσεων, πινακίδες).• Να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους γνωρίζοντας νέες λέξεις και εκφράσεις που σχετίζονται με το χώρο και τις δραστηριότητες του λιμανιού.

2. ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΙ• Να αναπτύξουν δεξιότητες συνεργασίας (να ακούν το συνομιλητή τους, να συμμετέχουν ενεργά στις δράσεις που αναλαμβάνει η ομάδα τους).• Να θέτουν και να ακολουθούν κανόνες για την υλοποίηση ομαδικών δράσεων και παιχνιδιών.

• Να ευαισθητοποιηθούν για τη σπουδαιότητα του λιμανιού.• Να ευαισθητοποιηθούν για την ανάγκη προστασί-ας του χώρου του λιμανιού.• Να αναζητήσουν ιστορίες από την τοπική κοινω-νία που διαδραματίζονται στο χώρο του λιμανιού.

2. ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΙ• Να αναπτύξουν κινητικές δεξιότητες μέσα από την οργανωμένη δράση ομαδικών παιχνιδιών.• Να εκφράζονται με το ελεύθερο δραματικό παι-χνίδι αναλαμβάνοντας ρόλους (αναπαράσταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το λιμάνι).

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Η παρούσα πρόταση περιβαλλοντικού προγράμ-ματος ανήκει στην μεθοδολογική προσέγγιση του σχεδίου εργασίας (project). Επιχειρήθηκε η σύνδε-ση των καταστάσεων που βιώνουν οι μαθητές από τα επαγγέλματα των γονιών τους που σχετίζονται με το χώρο του λιμανιού με εννοιολογικά περιεχόμενα των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων του αναλυ-τικού προγράμματος του νηπιαγωγείου.

Παιδαγωγικές δράσεις εντός σχολικού πλαισίου• Διερεύνηση.• Ανίχνευση ιδεών και απόψεων των νηπίων για το λιμάνι με ατομική συνέντευξη, ζωγραφική και κολλαζ. Δημιουργία εννοιολογικού χάρτη, αναζήτηση πληρο-φοριών και φωτογραφικού υλικού από το διαδίκτυο.• Ομαδοσυνεργατική προσέγγιση και αλληλεπίδραση.• Δημιουργία και λειτουργία ομάδων.

Αναζήτηση και οργάνωση πληροφοριών• Αναζήτηση του Νότιου Λιμένα της Πάτρας στο χάρτη της πόλης και της Ελλάδας και συσχέτιση με άλλα λιμάνια της Ελλάδας και της Ιταλίας. Συγκέ-ντρωση πληροφοριών για το χώρο του λιμανιού (εννοιολογικός προσδιορισμός), τη λειτουργία των επιμέρους κτιρίων, τα είδη των πλοίων και τους προορισμούς τους (από φωτογραφικό υλικό και τα-ξιδιωτικά φυλλάδια), τη λειτουργία ενός πλοίου.• Σχεδιασμός επίσκεψης στο Νότιο Λιμένα Πατρών.Επίσκεψη στο Νότιο Λιμένα και στο πλοίο

118

SUPERFAST. Καταγραφές με κάμερα/φωτογραφική μηχανή, μαγνητόφωνο και ιχνογράφημα. Αναστοχα-σμός με επεξεργασία του υλικού που συγκεντρώθη-κε με διήγηση και καταγραφή της επίσκεψης.• Δημιουργία μακέτας του λιμανιού και κατασκευές καραβιών με άχρηστα υλικά.• Συζητήσαμε για τα μέτρα προστασίας από τα από-βλητα των πλοίων (βιολογικός καθαρισμός, χρήση οικολογικών απορυπαντικών και υπηρεσία καθαρι-ότητας στα πλοία).• Διαπιστώθηκε η έλλειψη πρασίνου και χώρων αναψυχής.

Έρευνα πεδίου• Επίσκεψη στο νότιο λιμένα Πατρών και στην αί-θουσα υποδοχής επιβατών.• Επίσκεψη και ξενάγηση στους χώρους του πλοίου Superfast.

Συνεργασία με εξωτερικούς συνεργάτες Το νηπιαγωγείο μας επισκέφτηκαν:• Εργαζόμενος στην Αστυνομία του λιμανιού (γε-νικές πληροφορίες για το λιμάνι, για τους προορι-σμούς των πλοίων και τις υπηρεσίες).• Εργαζόμενος στις μεταφορές μέσω του λιμανιού (πληροφορίες για τα προιόντα που διακινούνται και τα επαγγέλματα).• Ιδιοκτήτης καϊκιού (πληροφορίες για το λιμάνι παλιότερα, για την ιχθυόσκαλα και το ρόλο του λι-μανιού για την ανάπτυξη της αλιείας.

Διάχυση αποτελεσμάτων Παρουσίαση των δράσεων στους γονείς. Παρου-σίαση μουσικοκινητικού δρώμενου στις εκδηλώ-σεις λήξης του σχολικού έτους του συστεγαζόμενου 32ου Δημοτικού σχολείου.

Παραγόμενο υλικό Αρχείο παρουσίασης:α) με περιεχόμενο τη μελέτη πεδίου για χρήση εν-δοσχολικής επιμόρφωσης &β) με τις δράσεις του προγράμματος για τους γονείς. Δημιουργία εννοιολογικού χάρτη (επαγγέλματα μέσα στο πλοίο και στο χώρο του λιμανιού) σε ταμπλέτα (tablet), βίντεο, φωτογραφικό υλικό, ιστορίες, πίνα-

κες ζωγραφικής, μακέτα λιμανιού, αφίσα, δημιουρ-γίες με πηλό και πλαστελίνη.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η αξιολόγηση έγινε:• Από την εκπαιδευτικό (με ερωτηματολόγιο πριν και μετά την υλοποίηση).• Από τα νήπια (με ατομική συνέντευξη).• Από τους γονείς σε εκδήλωση παρουσίασης του προγράμματος κατά τη λήξη του (ζητήσαμε να μας πουν τις εντυπώσεις τους για τα αποτελέσματα του προγράμματος στα παιδιά τους).

Τι μας έμεινε: Γνωρίσαμε το θαλάσσιο μέτωπο της πόλης μας και συνειδητοποιήσαμε κοιτώντας την από το κατά-στρωμα του πλοίου ότι ζούμε σε μια παραθαλάσσια πόλη που το παρελθόν και το μέλλον της είναι συν-δεδεμένο με το λιμάνι της.



119



42o Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Δ’1 & Δ΄2Υπεύθ. Εκπ/κοί: Ελένη Αντωνακοπούλου, Αναστασία Ράτσου

«Εμάς μας νοιάζει!»(νερό, πράσινο, απορρίμματα)

Κατά τη φετινή σχολική χρονιά η Δ’ τάξη του σχολείου μας υλοποίησε πρόγραμμα Π.Ε. με γε-νικό σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών μας σε θέματα προστασίας του περι-βάλλοντος. Το θέμα μας επιλέχτηκε να αφορά στη γενική ευαισθητοποίηση των μαθητών μας σε πε-ριβαλλοντικά θέματα του τόπου μας μιας και δεν είχαν πριν καμία εμπειρία στην υλοποίηση σχετικών προγραμμάτων. Επιχειρήθηκε η εμπλοκή μας σε βα-σικά προβλήματα του κοντινού μας περιβάλλοντος, συνδέοντας γνωστικές περιοχές του αναλυτικού προγράμματος, επισκέψεις και δράσεις. Σημειώνεται πως, τα δυο τμήματα της Δ’ τάξης υλοποίησαν το πρόγραμμα από κοινού για να ενισχυθεί η συνερ-γασία και η αλληλεπίδραση αλλά και να αρθούν ανταγωνιστικές συμπεριφορές που εκδήλωναν με-ταξύ τους οι μαθητές.

Ασχοληθήκαμε με το πρόβλημα του νερού, πα-ρακολουθήσαμε σχετικές παρουσιάσεις (βίντεο, πα-ρουσίαση power point), μιλήσαμε για την αξία του, τους κινδύνους που το απειλούν, τις ανισότητες που προκαλεί η έλλειψή του, την υπερεκμετάλλευσή του και ευαισθητοποιήσαμε με αφίσες που δημιουργή-σαμε και αναρτήσαμε στο σχολείο μας. Οι μαθητές μας έφτιαξαν και αφίσα στα αγγλικά, υπό τις οδηγίες της εκπ/κού των Αγγλικών, με οδη-γίες για την εξοικονόμηση νερού και σχετικά σκί-τσα. Παράλληλα, έφτιαξαν μουσικοκινητικό δρώ-μενο για το νερό. Επίσης, βρήκαμε, διαβάσαμε και εικονογραφήσαμε μύθους για το νερό και συνδέσα-

με τόπους της Ελλάδας με αυτούς. Αυτό, συμπλη-ρώθηκε με την συμμετοχή μας στο πρόγραμμα του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Άμφισσας «Γεωμυθολογικά, γεωπεριβαλλοντικά μονοπάτια στη Φωκίδα». Προγραμματίσαμε, επίσης, επίσκεψη στον Υ/Σ του Γλαύκου, για να συνδέσουμε το νερό με την παρα-γωγή ενέργειας, η οποία όμως ματαιώθηκε πολλές φορές, λόγω καιρού. Η ενασχόλησή μας με το νερό μας οδήγησε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και αφού μιλήσαμε γι’ αυτές και την σημασία αξιοποί-ησής τους σε αντίθεση με τις συμβατικές υποδε-χτήκαμε στο σχολείο μας την εκπρόσωπο της WWF Ελλάς κ. Μ. Δεδάκη και συμμετείχαμε σε ανάλογο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Παράλληλα, καταγράψαμε πρωτότυπες προτάσεις για δράση πάνω στο θέμα, κάποιες από τις οποίες δεσμευτήκαμε να υλοποιή-σουμε την επόμενη σχολική χρονιά, συμμετέχοντας έτσι και σ’ έναν πανελλήνιο διαγωνισμό.

Στη συνέχεια, ασχοληθήκαμε με το θέμα του πρα-σίνου στη γειτονιά και στην πόλη μας. Εκμεταλλευ-τήκαμε τη σχετική ενότητα της Μελέτης Περιβάλλο-ντος «Οικοσυστήματα» για να αναδείξουμε την αξία των φυτών στα τροφικά πλέγματα και τους κινδύ-νους που τα απειλούν. Η κ. Τ. Κοτσάκου, γεωπόνος, που επισκέφτηκε το σχολείο μας μας έδωσε κίνητρο να ψάξουμε για τη σημασία των σπόρων ντόπιων ποικιλιών σε αντίθεση με τους μεταλλαγμένους και να δράσουμε φτιάχνοντας το δικό μας φυτώριο με παραδοσιακούς σπόρους λαχανικών στο σχολείο. Επισκεφτήκαμε τη γειτονιά μας και παρατηρήσαμε

120

τα φυτά που συναντήσαμε. Ευτυχώς, το σχολείο μας βρίσκεται σε μια αρκετά «πράσινη γωνιά» της Πά-τρας και αυτό ήταν κάτι που το χαρήκαμε ιδιαίτερα.

Στη θεματική «απορρίμματα» μιλήσαμε για το τα-ξίδι των σκουπιδιών, αναφέραμε σύγχρονους τρό-πους διαχείρισής τους, προβληματιστήκαμε πάνω στον όγκο των απορριμμάτων που οι σύγχρονες κοινωνίες παράγουν. Συνδέσαμε τα απορρίμματα με την κατανάλωση ενέργειας και οδηγηθήκαμε στην αναγκαιότητα της ανακύκλωσης, της επαναχρησι-μοποίησης και κυρίως της μείωσης των απορριμ-μάτων. Στην τάξη μας δημιουργήσαμε ειδικό κάδο

ανακύκλωσης και μάθαμε για τα υλικά που ανακυ-κλώνονται. Επίσης, κάναμε κατασκευές με άχρηστα υλικά με αφορμή διάφορες επετείους και γιορτές (Πάσχα, Χριστούγεννα, άνοιξη), προβάλλοντας την αξία της επαναχρησιμοποίησης και συμμετείχαμε στο εργαστήρι κατασκευών με άχρηστα υλικά του Καρναβαλικού Εργαστηρίου του Δήμου Πατρέων. Για τα παραπάνω θέματα συντάξαμε και επιστολές προς αρμόδιους φορείς με στόχο να δημοσιευτούν μελλοντικά στον τοπικό τύπο. Σημειώνουμε πως κάθε θεματική ενότητα που μας απασχόλησε φέτος δεν εξαντλήθηκε, αφού αφενός η χρονιά ήταν προ-παρασκευαστική για μια πρώτη επαφή των μαθητών με περιβαλλοντικά θέματα, και αφετέρου επειδή κάθε περιβαλλοντικό θέμα εξαιτίας της πολυπλο-κότητας και της διασύνδεσής του με κοινωνικά, πο-λιτιστικά, οικονομικά και πολιτικά ζητήματα απαιτεί πολύ χρόνο για την εξέτασή του. Έτσι, εφόσον οι

συνθήκες το επιτρέψουν κατά την επόμενη σχολική χρονιά θα εμβαθύνουμε στα παραπάνω θέματα για να αναζητήσουμε αιτίες, να αναδείξουμε αξίες, να προτείνουμε και να προβούμε σε δράσεις ώστε να συμβάλλουμε στη γενικότερη ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας.

42o Δημοτικό Σχολείο Πατρών - τάξη Δ’1 & Δ’2Υπεύθ. Εκπ/κοί: Ελένη Αντωνακοπούλου, Αναστασία Ράτσου

«Εμάς μας νοιάζει!»(νερό, πράσινο, απορρίμματα)

121

21o Νηπιαγωγείο ΠατρώνΥπεύθ. Εκπ/κός: Αναστασία Μισιρλή


ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΜΑΤΟΣ Το θέμα επιλέχτηκε με αφορμή τις αναφορές κά-ποιων παιδιών του νηπιαγωγείου στα επαγγέλματα των γονιών τους τα οποία σχετίζονται με το λιμάνι.

ΣΚΟΠΟΣ Επιδιώκεται η γνωριμία, επαφή και εξοικείωση με το Βόρειο Λιμένα Πατρών (Παλιό ή Εμπορικό Λιμάνι) και τα μέρη που τον αποτελούν (λειτουρ-γία - σχέση με την τοπική κοιωνία). Επιπλέον επι-χειρείται η διατύπωση προτάσεων για την αειφόρο ανάπτυξη της συγκεκριμένης περιοχής.

ΣΤΟΧΟΙ1. ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ• Να γνωρίσουν τους λόγους δημιουργίας λιμα-νιών σε συγκεκριμένα σημεία του οριζόντιου διαμε-λισμού.• Να γνωρίσουν το φυσικό και ανθρωπογενές πε-ριβάλλον του Βόρειου Λιμένα Πατρών (Παλιό ή Εμπορικό Λιμάνι) της πόλης τους.• Να γνωρίσουν και να εξοικειωθούν με τη λει-τουργία του φάρου και της ιχθυόσκαλας.• Να αντιληφθούν και να εντοπίσουν κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα που απορρέουν από την επίδραση της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον του λιμανιού (μόλυνση περιβάλλοντα χώρου λιμανιού / ρόλος αρμόδιων φορέων, τοπι-κών αρχών, κατοίκων πόλης για την αειφορία του λιμανιού).

2. ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΙ• Να ευαισθητοποιηθούν για τη σπουδαιότητα και την ανάγκη προστασίας του χώρου του Βόρειου Λι-μένα Πατρών (Παλιό ή Εμπορικό Λιμάνι).• Να αναζητήσουν τοπικές ιστορίες από την τοπική κοινωνία που σχετίζονται με το χώρο του Βόρειου Λιμένα Πατρών (Παλιό ή Εμπορικό Λιμάνι).• Να αναπτύξουν δεξιότητες συνεργασίας (εναλ-λαγής σειράς-turn taking, κριτικός στοχασμός μέσα από την ενεργή συμμετοχή στις δράσεις της ομάδας τους).• Να θέτουν και να ακολουθούν κανόνες για την υλοποίηση ομαδικών δράσεων και παιχνιδιών.

3. ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΙ• Να αναπτύξουν κινητικές δεξιότητες μέσα από την οργανωμένη δράση ομαδικών παιχνιδιών.• Να εκφράζονται με το ελεύθερο δραματικό παι-χνίδι αναλαμβάνοντας ρόλους (αναπαράσταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το λιμάνι, αναπαράσταση τοπικών ιστοριών).

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Η παρούσα πρόταση περιβαλλοντικού προγράμ-ματος ανήκει στην μεθοδολογική προσέγγιση του σχεδίου εργασίας (project). Επιχειρήθηκε η σύνδε-ση των καταστάσεων που βιώνουν οι μαθητές από τα επαγγέλματα των γονιών τους που σχετίζονται με το χώρο του λιμανιού με εννοιολογικά περιεχόμενα των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων του αναλυ-τικού προγράμματος του νηπιαγωγείου.

Παιδαγωγικές δράσεις εντός σχολικού πλαισίου• Διερεύνηση Ανίχνευση ιδεών και απόψεων (αρχικών και τε-λικών) των νηπίων για το λιμάνι με ατομική συνέ-ντευξη και ατομικό σχέδιο. Δημιουργία εννοιολογι-κού χάρτη.

• Ομαδοσυνεργατική προσέγγιση και αλληλεπί-δραση Δημιουργία και λειτουργία ομάδων.

• Αναζήτηση και οργάνωση πληροφοριών Αναζήτηση πληροφοριών για το Βόρειο Λιμένα Πατρών σε ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες, στο χάρτη της πόλης και σε άλλες πηγές. Συσχέτιση με άλλα λιμάνια της Ελλάδας. Συγκέντρωση πληροφοριών για το χώρο του λιμανιού (εννοιολογικός προσδι-ορισμός) και τη λειτουργία των επιμέρους κτιριών, τα είδη των πλοίων και τους προορισμούς τους (φωτογραφικό υλικό και ταξιδιωτικά φυλλάδια), την ιδιότητα διαφορετικών ειδών πλοίων. Δημιουργία ιστοριογραμμής για την εξέλιξη του λιμανιού (παρελθόν - παρόν) με αντίστοιχο φωτο-γραφικό υλικό (πίνακες ζωγραφικής, καρτ-ποστάλ).Σχεδιασμός επίσκεψης στο Βόρειο Λιμένα Πατρών (πριν - κατά τη διάρκεια - μετά).

122

• Συνεργασία με εξωτερικούς συνεργάτες (από το οικογενειακό περιβάλλον των παιδιών) Εργαζόμενος στην Αστυνομία Λιμανιού - Γενικές πληροφορίες για το λιμάνι. Εργαζόμενος στις μεταφορές μέσω του λιμανιού - πληροφορίες για τα προιόντα που διακινούνται και τα επαγγέλματα. Ψαράς και συνεργαζόταν με την Ιχθυόσκαλα Πα-τρών.

• Συνεργασία σχολείων - Διάχυση αποτελεσμάτων Μια σύνθεση από επιλεγμένες από τα παιδιά δρά-σεις παρουσιάστηκε στη συνάντηση λήξης του σχο-λικού έτους σε γονείς και στο συστεγαζόμενο 32ο Δημοτικό σχολείο.

• Παιδαγωγικές δράσεις εκτός σχολικού πλαισίου Έρευνα πεδίου Επίσκεψη στο Βόρειο Λιμένα Πατρών (μώλος - προβλήτα, ιχθυόσκαλα και φάρος). Καταγραφές με χρήση ψηφιακών εργαλείων (κάμερα, φωτογραφική μηχανή, μαγνητόφωνο) ηχοτοπίων και στιγμιοτύ-πων. Καταγραφή με σχέδια των παιδιών.

• Περιβαλλοντικό μονοπάτι Αναζήτηση και καταγραφή επαγγελμάτων και ήχων που συνδέονται με το λιμάνι. Λήψη και καταγραφή συνεντεύξεων από επαγγελ-ματίες και περαστικούς.

• Παραγόμενο υλικό Αρχείο παρουσίασης: α) με περιεχόμενο τη μελέ-τη πεδίου για χρήση ενδοσχολικής επιμόρφωσης & β) με τις δράσεις του προγράμματος για τους γονείς. Δημιουργία εννοιολογικού χάρτη σε ταμπλέτα (tablet) για σύνδεση των μερών του Βόρειου Λι-μένα Πατρών με τα αντίστοιχα επαγγέλματα και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν. Δημιουργία βίντεο με στιγμιότυπα της επίσκεψης στο Βόρειο Λιμένα Πατρών. Δημιουργία ιστοριών με περιεχόμενο τη μετανά-στευση. Δημιουργίες εικαστικού περιεχομένου.

Προτάσεις για την αειφόρο ανάπτυξη του Βόρει-ου Λιμένα Πατρών (Παλιό ή Εμπορικό Λιμάνι). Εντοπίστηκαν ελλείψεις πρασίνου & χώρων ανα-ψυχής καθώς και ρύπανση (σκουπίδια, αισθητική ρύπανση) σε σημεία όπως: τοίχοι, παγκάκια. Συζη-τήθηκαν τα μέτρα προστασίας που πρέπει να λαμ-βάνονται υπόψη αφενός από τα πλοία για την ορθή διαχείριση των αποβλήτων και αφετέρου από τις αρχές για τη ρύπανση των υπαίθριων χώρων του λιμένα. Διατύπωση προτάσεων για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος (περιβάλλοντα και θα-λάσσιου χώρου) καθώς και για τους λόγους αξιο-ποίησης των χώρων του Βόρειου Λιμένα Πατρών μέσα από τη δημιουργία αφίσας.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ• Εκπαιδευτικός Οι συνεντεύξεις εντός και εκτός σχολικού πλαισί-ου παρείχαν στα παιδιά τη δυνατότητα να επικοινω-νήσουν και να καταγράψουν με επιτόπια παρατήρη-ση τις παρεμβάσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο λιμάνι, τα επαγγέλματα που υπάρχουν τον ίδιο χώρο καθώς και να διατυπώσουν τις δικές τους προ-τάσεις βελτίωσης. Στην τελική ατομική συνέντευξη των παιδιών τα στοιχεία που προκύπτουν δείχνουν διαφοροποίηση στις ιδέες των παιδιών για το προσδιορισμό της έν-νοιας «λιμάνι» καθώς και για τη σχέση που ανα-πτύσσεται με αυτό από τους κατοίκους μιας τοπικής κοινωνίας.

• Παιδιά Τα παιδιά κατέληξαν σε συμπεράσματα για τις αλλαγές που έχουν συμβεί στους χώρους του λιμα-νιού στην πάροδο των χρόνων (φυσικό και ανθρω-πογενές περιβάλλον). Κατάφεραν να διατυπώσουν ερωτήσεις για να αντλήσουν πληροφορίες για τους λόγους επίσκεψης στο λιμάνι από συνεντεύξεις που πήραν σε περαστι-κούς. Έτσι κατέληξαν στην ικανοποίηση της ανάγκης τους για ψυχαγωγία, διαφυγή από τους θορύβους της πόλης κ.α. Το ίδιο συνέβη με επαγγελματίες όπου άντλησαν πληροφορίες για τα επαγγέλματά τους καθώς και για τη λειτουργία κτιρίων στο χώρο του λιμανιού.



123

Η κάθε υποομάδα κατέγραψε τα συμπεράσματά της τα οποία συγκρίθηκαν με τις υπόλοιπες υπο-ομάδες με σκοπό να καταλήξουν σε ένα ομαδικό αποτέλεσμα. Η χρήση των κινητών υπολογιστικών συσκευών διευκόλυνε τη διαδικασία των υποομά-δων.

Τι δεν υλοποιήθηκε Το αίτημα στο πρόγραμμα e - Twinning για δια-συνοριακή συνεργασία σχολείων δεν βρήκε ανταπό-κριση.

«Εννοιολογικός χάρτης σε tablet»

«Άνθρωποι που ταξιδεύουν για την Αμερική»





ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗdipe.ach.sch.gr/ecoea/e-periodika/tefxos 18.pdf · 23ο...

Documents

Transcript of ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗdipe.ach.sch.gr/ecoea/e-periodika/tefxos 18.pdf · 23ο...