บททีÉ 1...

LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561

คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน

(1)

บทท 1

ขอมลท วไปกลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน

วสยทศน (Vision): เปนศนยตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ ทมคณภาพคคณธรรม รวมสรางชมชนสขภาพด สวถ

พอเพยง

พนธกจ (Mission): ใหบรการตรวจวเคราะห ทางหองปฏบตการ อยางมคณภาพ ตามมาตรฐานวชาชพ รวมท งให

คาปรกษา พรอมสรางเสรมสขภาพ เปนศนยวจย รวมพฒนาเครอขาย และจดการความร ดวยบรการ

ทดเปนทยอมรบ

ขอบเขตการใหบรการ:

1. ตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ ในระดบปฐมภม ทตยภม ตตยภม รบผดชอบผ ปวยในเขตจงหวด

ขอนแกนและจงหวดขางเคยงครอบคลมการใหบรการในเขตสขภาพท 7

2. เปนทปรกษาทางดานวชาการเกยวกบการแปลผลและการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ

3. บรการสงตรวจตอไปยงหนวยงานภายนอก ทไดคณภาพ มาตรฐาน

4. พฒนาระบบการบรการอยางมคณภาพและตอเนองรวมกบเครอขายฯ

5. การจดระบบบรหาร และจดหาวสดวทยาศาสตรการแพทย ใหมประสทธภาพ เปดเผย โปรงใส

ตรวจสอบได

6. การสนบสนนการผลตบคลากรสาธารณสขและถายทอดองคความร

การรบรองมาตรฐาน (Laboratory Certify)

1. มาตรฐานสากล ISO15189 : 2012 และ ISO15190 : 2003 Accreditation number 4023/61

2. มาตรฐานงานเทคนคการแพทย 2555 (Laboratory Accreditation; RE-LA3)

3. มาตรฐานกระทรวงสาธารณสข (Ministry of Public Health Standardization)

ทะเบยน 005/2557

ภารกจหลกของกลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน

1. เปนศนยบรการหองปฏบตการทางการแพทยตตยภม และ Excellent Center

2. บรการตรวจทางหองปฏบตทางการแพทยและสาธารณสขในระดบปฐมภม / ทตยภม / ตตย

ภม และ Excellent Center

3. สนบสนนการผลตบคลากรสาธารณสขและถายทอดองคความร

4. พฒนากระบวนการคณภาพดวยมาตรฐานวชาชพ และมาตรฐานสากลอยางตอเนอง

5. พฒนาระบบบรการสความเปนเลศ สนบสนนงานวจย และเครอขายฯ



(2)

โครงสรางการบรหารกลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน

หวหนากลมงานเทคนคการแพทย

แพทยหญงจรรยาภรณ รตนโกศล

รองฯ ดานบรการ

ดร.กาญจนา โถมนาการ

รองฯ ดานบรหาร

ดร.มณฑนา มตรชย

รองฯ ดานพฒนาคณภาพ

นางนตฏยา ศรสราช

รองฯ ดานเทคนคการแพทยชมชน

นายดาร พลนามอนทร

รองฯ ดานวชาการ

นางวศนสนย การญบญญานนท

รองฯ ดานบคคลากร

นางสาวศรนทร มาเหม

หวหนางาน

หวหนาศนยประสานงานและรบตวอยางตรวจ ดร.กาญจนา โถมนาการ

หวหนางานหองเจาะเลอด ดร.กาญจนา โถมนาการ

หวหนางานเคมคลนกและภมค มกน(เครองอตโนมต) นางสาวสภกด แสนสหา

หวหนางานจลชววทยา นางนตฏยา ศรสราช

หวหนางานโลหตวทยา นางเนตรชนก มลมณ

หวหนางานจลทรรศนศาสตร นางสาวอญชล บญบาล

หวหนางานออโตอมมน นางวศนสนย การญบญญานนท

หวหนางานอณชวโมเลกล ดร.มณฑนา มตรชย

หวหนางานนตวทยาศาสตร นางสาวจนดามณ แสนบญศร

หวหนางานเทคนคการแพทยชมชน นายดาร พลนามอนทร

หวหนางานตรวจสขภาพ นายพทกษ อนธแสง

คณะทางานพฒนาระบบคณภาพ

ผ จดการคณภาพ นางนตฏยา ศรสราช

ผ จดการระบบประกนคณภาพ ดร.กาญจนา โถมนาการ

ผ จดการระบบเอกสาร นางสาวพรรณชา วงศสายเช อ

ผ จดการความเสยง นางสาวจนดามณ แสนบญศร

ผ จดการเครองมอ และวสดวทยาศาสตรการแพทย นางสาวอญชล บญบาล

ผ จดการดานสงแวดลอมและความปลอดภย นางสาวกฤตกา กาลงหาญ

ผ จดการระบบสารสนเทศ นายเกรยงไกร คงสข

ผ จดการวชาการสาขาตางๆ หวหนางาน

ผ อานวยการโรงพยาบาลขอนแกน

นายแพทยชาญชย จนทรวรชยกล



(3)

บทท 2

การตดตอหองปฏบตการ

งานบรการ

1. งานหองเจาะเลอดและเกบส งสงตรวจ

การใหบรการเจาะเลอดและเกบตวอยางตรวจจากผ ปวยนอก

หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 1136

1. หองเจาะเลอด ช น 1 อาคารสมเดจพระเทพฯ

วนจนทร-ศกร เปดใหบรการ เวลา 06.00-20.00 น.

วนหยดราชการ เปดใหบรการ เวลา 07.00-12.00 น.

2. หองเจาะเลอด ช น 2 อาคารสมเดจพระเทพฯ เปดใหบรการ 08.00-16.00 น.

3. หองเจาะเลอด ช น 2 อาคารผ ปวยนอก (2) เปดใหบรการ เวลา 07.00-15.00 น.

4. หองเจาะเลอดช น 1 อาคารรงสรกษา

วนจนทร-ศกร เปดใหบรการ เวลา 07.30 - 20.00 น.

วนหยดราชการ เปดใหบรการ เวลา 07.30 - 16.00 น.

2. งานหองปฏบตการ อาคารสรนธร ช น 2

2.1 ศนยประสานงานและรบตวอยางตรวจ

ประสานงานกบหนวยงานตางๆ ในการรบ การตรวจสอบคณภาพตวอยางตรวจ

และการรายงานผลทางหองปฏบตการ รวมถงการตดตอประสานงานในการรบและ

สงตอภายนอก

เปดใหบรการตรวจ 24 ชวโมงทกวน

หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 1189 , 1331

2.2 หองปฏบตการกลาง

ใหบรการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการแก ผ ปวยใน ผ ปวยนอก สถาน

บรการเครอขายของ รพ.ขอนแกน รพ.เอกชน รพ.ชมชน รพ.ทวไป ท งใน และ

นอกเครอขายฯ โดยเปดบรการตรวจทางเคมคลนก โลหตวทยา จลทรรศน

ศาสตร ปรสตวทยา และภมค มกนวทยา & ออโตอมมน



(4)

เปดใหบรการตรวจ 24 ชวโมง

หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 1189 , 1331

2.3 หองปฏบตการจลชววทยา

ใหบรการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการเกยวกบ การตรวจเพาะเช อ

วนจฉยชนดของเช อ และทดสอบความไวตอยาของเช อแบคทเรยกอโรค เช อ

รากอโรค เช อวณโรค และโรคอบตใหม ในผ ปวย โดยใหบรการ ผ ปวยใน

ผ ปวยนอก, หนวยงานอน เชน โรงพยาบาลเอกชน และโรงพยาบาลชมชนท

อยในความรบผดชอบ รวมถงใหคาปรกษาดานวชาการ เกยวกบการเกบสง

สงตรวจทางจลชววทยา รวมในการเฝาระวงเช อด อยา โรคตดตอรายแรง

เปดใหบรการตลอด 24 ชวโมง

หมายเลข (043) 232555 ตอ 3814(แบคทเรย) ,1330 (วณโรค)

2.4 งานอณชวโมเลกล

เปดใหบรการทกวน ต งแต 08.00-16.00 น. ยกเวนวนหยดราชการ


2.5 งานตรวจทางนตวทยาศาสตร

ใหบรการตรวจพสจนระดบแอลกอฮอลในเลอด การตรวจสารเสพตด (เมท

แอมแฟตามน) ในปสสาวะ การตรวจวตถพยานในคดทางเพศ (Acid

Phosphatase, Wright stain for spermatozoa ) ฯลฯ

เปดใหบรการตลอด 24 ชวโมง


2.6 งานตรวจสขภาพ

การใหบรการเจาะเกบเลอดและเกบตวอยางผ มาตรวจ รวมถงการตรวจ

วเคราะหทางหองปฏบตการ ท งใน และนอกโรงพยาบาลขอนแกน โดยมการ

ประสานงานรวมกบสานกงานตรวจสขภาพของโรงพยาบาลขอนแกน





(5)

2.7 งานการใหบรการคมครองผบรโภค

ใหบรการตรวจหาเช อจลชพปนเปอนในน าและอาหาร ไดแก หาเช อโคโร

ฟอรม เช อสาเหตอจจาระรวง ฯลฯตรวจหาสารเคมตกคางในอาหาร เชน สาร

บอแรกซ สารฟอกขาว สารฟอรมาลน ฯลฯ


หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 3814,1332

3 งานหองปฏบตการ อาคารรงสรกษา และเทคนคการแพทยชมชน

ใหบรการตรวจทางหองปฏบตการสาหรบผ ปวยทมาใชบรการ ณ.อาคารรงส

รกษา รวมท งศนยแพทยฯ และ รพสต.

เปดใหบรการ วนจนทร-ศกร 07.30 - 20.00 น.

วนหยดราชการ 08.00 - 16.00 น.

หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 88-5106 , 88-5107

4 สานกงานกลมงานเทคนคการแพทย

วนจนทร-ศกร 08.30 - 16.00 น.


รายชอและเบอรโทรศพทเพอการตดตอประสานงานในกรณเรงดวน

- พญ.จรรยาภรณ รตนโกศล หวหนากลมงานเทคนคการแพทย มอถอ 0831418318

- ดร. กาญจนา โถมนาการ รองหวหนากลมงานฯ ดานบรการ มอถอ 081 7175793

- นางนตฎยา ศรสราช รองหวหนากลมงานฯ ดานพฒนาคณภาพ มอถอ 083 0865620

- นายเกรยงไกร คงสข ผ รบผดชอบดานสารสนเทศ มอถอ 095-6697925

- นางสาวกฤตกา กาลงหาญ ผรบผดชอบดานความปลอดภยฯ(LSO) มอถอ 084-5149827

- นางสาวศกรภาณ วมลกลาง งานหองปฏบตการอาคารรงสรกษา มอถอ 087-8551486



(6)

บทท 3

คาแนะนาการใชบรการหองปฏบตการ

การเตรยมผปวย การเกบตวอยางตรวจ และการนาสงตวอยางตรวจทางหองปฏบตการ 1. การเขยนใบสงตรวจ และการขอใชบรการ

1.1 คาแนะนาท วไป

เพอใหการดาเนนการตรวจวนจฉยดานหองปฏบตการถกตองและรวดเรว ใบสงตรวจควรกรอก

ขอมลรายละเอยดของสงสงตรวจน น ๆ ใหชดเจนและครบถวน ไดแก

คานาหนา

ชอ - สกล

อาย

เพศ

หมายเลขประจาตวผ ปวย (Hospital Number : HN)

หองตรวจ / หอผ ปวย (ward)

การวนจฉยโรคเบ องตน

แพทยผ สงตรวจ

ชนดของตวอยางตรวจ

ผ เกบตวอยางตรวจ

วนท และเวลาเกบตวอยาง

เลอกหรอเขยนชนดของการทดสอบทตองการสงตรวจ

1.2 กรณท ตองการผลดวน

กรณทผ ใชบรการตองการทราบผลดวน ใหปฏบตดงน

ใชใบสงตรวจทางหองปฏบตการฉกเฉน (รายละเอยดตามภาคผนวก)

ทาเครองหมาย" "เพอเลอกประเภทความเรงดวนของคนไข ไดแก FAST

TRACT/ARREST , EMERGENCY พรอมระบภาวะของคนไข และตองมลายเซน

แพทยผ รกษา เลขท ว. (แพทยผ สงตรวจ)

หมายเหต ควรพจารณาสงตรวจเฉพาะคนไขทตองการผลตรวจเรงดวน (Emergency) โดย

แทจรง เพอใหไดผลตรวจทรวดเรวทนตอการรกษาชวต ไมรบกวนผ ปวยฉกเฉนอน ๆ



(7)

FAST TRACK/ARREST ประกอบดวยรายการทดสอบดงน

BUN Creatinine Electrolyte Troponin T CBC (without smear) PT/INR APTT

EMERGENCY ประกอบดวยรายการทดสอบดงน

Glucose BUN Creatinine Electrolyte Albumin Calcium Magnesium

Phosphorus CK-MP activity Troponin T Lactate Procalcitonin CBC PT/INR

APTT Urine analysis *** ถามการสงตรวจรายการอนๆนอกเหนอจากน จะถอวาเปน

การสงตรวจรายการทไมดวน

1.3 การสงตรวจ Complete Blood Count (CBC) มแนวทางการขอตรวจดงน

CBC without smear จะรายงานเฉพาะคาทตรวจวเคราะหโดยเครองอตโนมต โดยไม

มสเมยรเลอด

CBC complete จะทาการตรวจวเคราะหโดยครบถวนทกพารามเตอร รวมถงการไถส

เมยรเลอดเพอตรวจวเคราะหภายใตกลองจลทรรศน

CBC complete+ Request blood smear จะทาการตรวจวเคราะหโดยครบถวนทก

พารามเตอร และไถสเมยรเลอด เพอตรวจวเคราะหภายใตกลองจลทรรศน เมอ

รายงานผลจะ สงแผนสเมยรเลอด เยบตดกบใบรายงานผล CBC สงกลบหอผ ปวย

หมายเหต การขอแผนสเมยรเลอด จะสามารถขอไดกรณมการตรวจแบบ CBC complete

เทาน น

1.4 การขอเพมการทดสอบโดยใชส งสงตรวจเดม

โทรศพทตดตอเจาหนาทหองปฏบตการ เพอตรวจสอบวามสงสงตรวจทถกตองตาม

เกณฑทระบ และมปรมาณเพยงพอ และสามารถตรวจซ าไดโดยไมมผลกระทบตอ

คณภาพการตรวจวเคราะห หรอไม

เมอเจาหนาทหองปฏบตการ แจงวาสามารถขอตรวจเพมโดยใชตวอยางเดมได ให

เขยนใบสงตรวจพรอมระบ “ขอใชสงสงตรวจเดม” แลวสงมายงหองปฏบตการ และ

หองปฏบตการจะทาการตรวจวเคราะหเมอไดรบใบสงตรวจแลวเทาน น

ระยะเวลาทสามารถขอตรวจเพมหรอตรวจซ า(นบต งแตเรมเจาะเลอด) โดยใชตวอยาง

ตรวจเดม สามารถดไดใน บทท 5 รายการตรวจทเปดใหบรการ ในแตละรายการ



(8)

1.5 กรณ ส งสงตรวจ ถกสงมาจากคลนกเอกชน หรอโรงพยาบาลเอกชน

เมอเจาหนาทมาสงตวอยางตรวจและใบสงตรวจ ใหรอรบใบคดราคาคาตรวจทาง

หองปฏบตการ จากน นนาไปชาระเงนและนาหลกฐานการชาระเ งนยนตอเจาหนาท

หองปฏบตการทกคร ง ยกเวน กรณมการตกลงสญญาชาระเงนเปนงวดๆ สามารถสงตรวจได

โดยไมตองชาระเงนทนท

2. การสงตรวจทางวาจา และทางโทรศพท

ในกรณทเคยมการสงตรวจทางหองปฏบตการแลว และตองการขอเพม, ลดรายการตรวจ

วเคราะห หรอขอใหมการตรวจซ า โดยไมมการเขยนใบคาขอสงตรวจ สามารถกระทาไดโดยแพทย

หรอพยาบาลตองเปนผ ตดตอทางโทรศพทหรอวาจา มาทเจาหนาทศนยประสานและรบสงสงตรวจ

พรอมแจงชอผขอใหมการตรวจวเคราะห รายการตรวจวเคราะหทตองการและสงสงตรวจทจะใหทา

การตรวจวเคราะห จากน นรอการตอบรบการตรวจวเคราะหหรอปฏเสธรบการตรวจวเคราะหน น ๆ

เจาหนาทหองปฏบตการจะทาการตรวจสอบตวอยางตรวจเดมวาอยในสภาพ หรอมปรมาณ

พอเพยงทจะทาการตรวจวเคราะหใหไดหรอไม จากน นจะแจงผลการตอบรบการตรวจวเคราะห

หรอปฏเสธรบการตรวจวเคราะหน นๆ กบแพทยหรอพยาบาลผ ตดตอขอตรวจฯ ดวยวาจา

3. คาแนะนาท วไปในการเกบตวอยางตรวจ

3.1 การระบตวผ ปวย ( Patient identification )

ข นตอนทสาคญทสดในการเกบตวอยางตรวจคอการเกบตวอยางตรวจใหถกคน ดงน นควร

ตรวจสอบใบขอสงตรวจใหถกตองกอนดาเนนการเกบสงสงตรวจทกคร ง เพอใหแนใจวาไมเกด

ความคลาดเคลอน ผลการทดสอบทเกบจากผ ปวยผดคน จะมผลตอการแปลผลทางหองปฏบตการ

และเชอมโยงผ ปวยผดคน ซงอาจทาใหผ ปวยเสยงตออนตราย เนองจากการรกษาทไมเหมาะสม

3.2 การใหคาแนะนาเกยวกบการเกบตวอยางตรวจตามคมอแกผ ปวย

กรณทสงสงตรวจเปน อจจาระ เสมหะ ปสสาวะ หรอน าอสจ ซงบางคร งผ ปวยตองเกบตวอยาง

ตรวจเอง จาเปนตองอธบายวธการเกบตวอยางตรวจใหผ ปวยเขาใจ พรอมแนบเอกสารแนะนา

วธการเกบตวอยางตรวจ (ตดตอขอรบไดทหองปฏบตการ) และภาชนะปดฉลากทมรายละเอยด

ของสงสงตรวจครบถวนใหกบผ ปวย

3.3 การเจาะเลอด หรอการเกบตวอยางตรวจทตองทาโดยบคคลากรทางการแพทย

กอนทาการเกบตวอยางควรเตรยมอปกรณในการเจาะเกบตวอยางตรวจใหพรอม เลอก

ภาชนะทใชในการเจาะเกบทถกตอง พรอมปดฉลากทมรายละเอยดของสงสงตรวจครบถวน ถาม



(9)

ชอ-สกลผ ปวยทกคร ง กอนทาการเจาะเกบดวยวธทถกตอง และการปองกนตวเองจากการ

ปฏบตงาน

หมายเหต

กรณสงตรวจ Blood sugar ตองแนะนาใหผ ปวยอดอาหารและเครองดม ยกเวนน า 6-8

ชวโมง

กรณสงตรวจ Lipid profiles ตองแนะนาใหผปวนอดอาหารและเครองดม ยกเวนน า 12-

14 ชวโมง

3.4 การตดปายชอผปวยบนภาชนะใสส งสงตรวจ

การตดปายชอผ ปวย ขอใหปฏบตดงน

1. ปด sticker เปนแนวตรง ไมมวนเกลยว

2. เมอปด sticker แลวตองมองเหนแนวแถบสทบอกชนดของหลอดเลอด เวนชองวางให

เหนขดบอกระดบเลอด

3. หาก sticker ยาวเกนหลอดเลอด ใหตดหรอพบสวนทเกนออกได โดยใหเหลอสวนท

เปน HN. และชอ

4. กรณขวด Hemoculture หามปดทบ barcode ขางขวด เนองจากเปนการตรวจ

วเคราะหดวยเครองอตโนมตซงตองใชการอาน barcode

3.5 การบนทกเวลาเกบตวอยาง/เจาะเลอด

ขอใหระบเวลาเกบตวอยาง และชอผ เกบตวอยาง ในใบสงตรวจทกคร ง เพอความถกตองใน

รายงานผล เนองจากบางรายการทดสอบคาสารชวเคมบางอยาง หรอปรมาณแบคทเรยจะ

เปลยนแปลงไปเมอเวลานาสงยาวนานเกนกาหนด (ตวอยาง “ ปสสาวะ ” จาเปนตองระบเวลาเกบทก

คร ง กรณไมมการระบ หองปฏบตการจะปฏเสธตวอยางน นๆ)

4. การนาสงส งสงตรวจ

ใสหลอดหรอภาชนะบรรจตวอยางในถงพลาสตกปดปากถงเยบตดกบใบสงตรวจ รวบรวมใส

กลองขนสงตวอยางของงานปฏบตการ และควบคมอณหภมตามกาหนด แลวนาสงหองปฏบตการเรว

ทสด กรณไมสามารถสงได ใหปฏบตตามแนวทางทระบไวตามการทดสอบแตละรายการในบทท 5


การสงตรวจ Blood gas และ Lactate ขณะนาสง ตองแชหลอดเลอดในภาชนะทมน าและ

น าแขง และตองสงหองปฏบตการทนท



(10)

การสงตรวจ PT/INR / APTT/ D-dimer ควรนาสงหองปฏบตการทนท และตองถง

หองปฏบตการ ภายใน 30 นาท หลงการเจาะเกบภายใตอณหภมหอง ไมตองแชน าแขง

5. การรบและปฏเสธตวอยางตรวจ

เกณฑการปฏเสธตวอยางตรวจทางหองปฏบตการ ซงไดมการตกลงรวมกบผ ใชบรการ

โดยเมอเจาหนาทหองปฏบตการ ตรวจพบความผดปกตหรอตวอยางตรวจพบวามความคลาดเคลอน

ไมเปนไปตามขอตกลงการใหบรการ อนจะกอใหเกดความผดพลาดในการแปลผล เจาหนาท

หองปฏบตการ จะโทรศพทแจงกลบทหอผ ปวย เพอใหมารบตวอยางตรวจและใบสงตรวจ เพอนา

กลบไปแกไข พรอมแนบแบบบนทกการปฏเสธตวอยางตรวจ (ตวอยางการปฏเสธตงอยางตรวจแสดง

ในภาคผนวก) เพอแจงสาเหตหรอความผดปกตของการสงตรวจน น ๆ โดยเกณฑการปฏเสธการสงสง

ตรวจ มดงน

1. ชอผ ปวยบนสงสงตรวจและใบสงตรวจไมตรงกนเชน เจาะเลอดสลบคน ตดสตกเกอรสลบ

ชอ

2. ไมมฉลากชอ-สกลผ ปวยตดสงสงตรวจหรอใบสงตรวจ

3. ไมมสงสงตรวจ

4. สงสงตรวจเกบใสTube ผด/ภาชนะไมถกตอง

5. สงสงตรวจมปรมาณนอยไมพอตรวจ/ไมพอดขดทกาหนด

6. สงสงตรวจหกเลอะเปรอะเปอนอาจเปนอนตรายตอผปฏบตงาน

7. สงสงตรวจม Hemolysis ทรบกวนปฏกรยาทาใหคาตรวจวดผดพลาดได

8. สงสงตรวจ Clot ในหลอดทมสารกนเลอดแขง เชน EDTA,3.2% Sodium citrate, Lithium

heparin , NaF ฯลฯ

9. สงสงตรวจทสงถงหองปฏบตการชาเกนเวลาทกาหนด เชนการทดสอบ Lactate,

Electrolyte, Urine culture, Urine examination

10. นาสงในอณหภมไมเหมาะสม เชน Lactate Blood Gas ตองแชในกระปอง 4o C

11. เสมหะมน าลายปนเปอน ไมเหมาะสมในการตรวจ Sputum culture, TB culture, Xpert

MTB/RIF ,Gram stain, AFB stain

12. ใบสงตรวจไมระบรายละเอยดทจาเปน เชน ประวตเจบปวย เลข ปชช. Diagnostis ชอ

แพทยผ สงตรวจ



(11)

13. เอกสารแนบไมครบถวน เชน ใบ VCT ใบบนทกขอความสงแลบภายนอก

14. อนๆระบ

6. การรายงานผลการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ

6.1 การรายงานผลท วไป

ไดแกการแจงผลการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ กลบไปยงผ ขอใชบรการในระบบปกต

ภายในระยะเวลาทตกลงกนไว หรอเสรจส นการวเคราะห โดยภายหลงการตรวจวเคราะหเรยบรอย

แลว เจาหนาทหองปฏบตการจะแยกผลการตรวจไวในกลองหอผ ปวยตาง ๆ จากน นเมอเจาหนาท

ประจาหอผ ปวยแจงความจานงตองการรบผลการตรวจวเคราะห เจาหนาทหองปฏบตการจะพบใบ

รายงานผล โดยเอาดานทมผลการตรวจวเคราะหเขาดานใน ใสซองพลาสตกพรอมปดผนกมดชด

และสงใหเจาหนาทหอผ ปวยนากลบหอผ ปวย

6.2 การรายงานผลการตรวจวเคราะหทางวาจาและทางโทรศพท

ในกรณทตองการผลเรงดวน ไมสามารถรอคอยผลตามปกตได สามารถประสานงาน เพอขอ

ทราบผลการตรวจวเคราะหทางโทรศพทได โดยตดตอโดยตรงทงานทใหบรการตรวจวเคราะหชนด

น นๆ โดยแจงชอผ ประสานตดตอรบทราบผลการตรวจวเคราะห, ผลการตรวจวเคราะหทตองการ

และเวลาทสงตรวจ จากน นเจาหนาทหองปฏบตการจะตรวจสอบและรายงานผลกลบ พรอมให

เจาหนาท ทโทรสอบถามทวนผลการตรวจวเคราะหทรายงานไป จากน นเจาหนาทหองปฏบตการ

จะบนทกวน และเวลาทรายงานผลกลบในแบบบนทกการประสานงานทางโทรศพท

6.3 การรายงานผลตามระบบราชการ

เปนการแจงผลกลบไปยงผ ขอใชบรการภายนอกโรงพยาบาลโดยมหนงสอนาสงตามระเบยบ

ราชการไปยงหนวยงานทเกยวของ

6.4 การรายงานผลทางเอกสารอเลกทรอนกส

กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน ไดนาระบบ LIS เขามาใชเพอความสะดวก

รวดเรวในการรายงานผล ดงน

กรณสงตรวจจากภายในโรงพยาบาล เมอผ ขอใชบรการตองการทราบผลการตรวจ

วเคราะห สามารถเขาไปในระบบเวชระเบยนผ ปวยในของโรงพยาบาลขอนแกน และเปดด

รายงานผลการตรวจวเคราะหได โดยผ ทจะสามารถเปดดผลไดจะตองเปนผ ทมรหสผาน

เทาน น



(12)

กรณสงตรวจจากภายนอกโรงพยาบาล สามารถเขาไปในระบบของ Web Lab

โรงพยาบาลขอนแกน และเปดดรายงานผลการตรวจวเคราะหได โดยผ ทจะสามารถเปดด

ผลไดจะตองเปนผ ทมรหสผานเทาน น

6.5 การรายงานผลการตรวจทเปนความลบ (Confidential test)

การรายงานผลการตรวจวเคราะหทเปน Confidential test ไดแก การตรวจ Anti HIV, HIV

Viral load, Blood alcohol, การตรวจวตถพยานในคดความผดทางเพศ และการตรวจ

Methamphetamine เปนตน การรายงานผลการตรวจวเคราะหจะรายงานใน ระบบ LIS ซง

สามารถเปดดผล และรายงานผลได โดยนกเทคนคการแพทยทไดรบมอบหมาย ผลการตรวจ

วเคราะหจะไมแสดงในระบบ HIS แตจะแสดงผลเปน “รบผลท Lab” ซงจะตองมเจาหนาทผ ทไดรบ

มอบหมายมารบเทาน น

การรายงานผลการตรวจ Anti-HIV เมอมการมาขอรบผลโดยผ ไดรบมอบหมาย นกเทคนค

การแพทยทไดรบมอบหมายจะพมพใบรายงานผล พรอมลายเซนของผ ตรวจวเคราะห และ

ผ ตรวจสอบผลการตรวจวเคราะห กากบทกคร ง และ เยบผลปดผนกหรอใสซอง สงให

เจาหนาทไดรบมอบหมายจากหอผ ปวย หรอผ ใชบรการจากภายนอก

การออกใบแทนผลการตรวจ Anti-HIV หากดาเนนการโดยผ ทไมไดทาการตรวจวเคราะห

ตองทวนสอบผลการตรวจวเคราะหในสมดทะเบยนบนทกผลใหแนชด และตองมการเซนชอ

ของผ ออกใบแทนและผ ตรวจสอบผลการตรวจทกคร ง

การรายงานผล Methamphetamine

- ในระบบ LIS กรณเปนผ ปวยใน หรอตรวจสขภาพ จะรายงานเปน Negative หรอ รอ

ผลการตรวจยนยน และระบคา cut off เทากบ 1000 ng/ml

- กรณ case คด (เจาหนาทตารวจนาสง) จะสงตรวจ และ รายงานผลในแบบฟอรมท 1

โดยจะรายงาน เปน positive หรอ Negative (ดรายละเอยดในภาคผนวก)

6.6 การรายงานผล ทางหองปฏบตการสาหรบผปวยวณโรค

การรายงานผล : เปนไปตามการรายงานผลการตรวจอนๆ และมรายละเอยดเพมเตมดงน

ผลการทดสอบ Xpert MTB/RIF พบวา เปน MTB และด อตอ Rifampicin (MTB+/R+)

- กรณผปวยใหม ไมมความเสยงด อยา กลมงานเทคนคการแพทย จะแนะนาหอ

ผ ปวย และหรอโทรแจง ใหเกบเสมหะสงเพม 2 ตวอยาง เพอ 1) สงตรวจ Xpert



(13)

MTB/RIFซ า 2) สงตอ สคร.7 สาหรบตรวจยนยนเช อด อยา (confirm MDR) และ

ทดสอบ SL-DST ดวยวธ Line Prop Assay (LPA) รวมถง เพาะเช อวณโรค ดวย

วธมาตรฐานตอไป

- กรณผปวยใหม/เกา ทมความเสยงด อยา กลมงานเทคนคการแพทย จะ

แนะนาหอผ ปวย และหรอโทรแจง ใหเกบเสมหะสงตรวจเพมเตม ไดแก การตรวจ

ยนยนเช อด อยา (confirm MDR-TB) , ทดสอบความไวตอยา SL-DST ดวยวธ

Line Prop Assay (LPA) และ เพาะเช อวณโรค ดวยวธมาตรฐาน ท สคร.7 โดยไม

ตองสงตรวจ Xpert MTB/RIFซ า (ถาตวอยางตรวจเหลอ หองปฏบตการจะ

ดาเนนการสงตอใหอตโนมต โดยจะแจงในใบรายงานผลวา “ อยระหวางสงตรวจ

LPA และเพาะเช อตามวธมาตรฐาน ”

ผลการตรวจทพบเช อ ไดแก ผลตรวจ AFB positive , Xpert MTB/RIF เปน MTB

detected และ/หรอ RIF-resistant หองปฏบตการจะโทรแจงแพทย หรอผ ขอใชบรการ

ทนท (รายละเอยดตามแนวทางการรายงานคาวกฤตของกลมงานเทคนคการแพทย)

และจะมการแจงเตอนใน “ไลนกลม” อตโนมต (Line Alert) ทงน เพอสอสารให

ผ เกยวของทราบ และดาเนนการตามแนวทางปฏบตของแตละสาขาตอไป

6.7 การรายงานคาวกฤต.

หมายถงการแจงผลการตรวจ ทมคาการตรวจวเคราะห “ ตาหรอสงกวาสญญาณเตอน ”

(critical value) ตามทไดตกลงไวกบผ ใชบรการ โดยเมอตรวจพบคาวกฤต เจาหนาทหองปฏบตการ

จะทาการตรวจซ าโดยใชตวอยางตรวจเดม และ/หรอตรวจโดยใชเครองตรวจวเคราะหอน รวมถง

ตรวจสอบความถกตองของตวอยางตรวจ เพอใหมนใจวาผลการตรวจในคร งน นถกตอง สวนใบ

รายงานผลจะระบขอความวามการ “ตรวจซ า” แลว และโทรแจงแพทยหรอผ ขอใชบรการทนท

พรอมกบลงรายละเอยดในบนทกการรายงานคาวกฤต (เกณฑหรอผลการตรวจวเคราะหทเปนคา

วกฤต แสดงรายละเอยดใน ภาคผนวก)

7. การบรการสงตรวจทางหองปฏบตการภายนอก

ในกรณทรายการตรวจทตองการสงตรวจวเคราะห ไมไดเปดใหบรการทหองปฏบตการ กลมงาน

เทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน เจาหนาทหองปฏบตการ จะดาเนนการสงตวอยางตรวจไปยง

หองปฏบตการ ซงเปนหองปฏบตการทถกคดเลอก และผานเกณฑการประเมนตามแนวทางการ



(14)

ประเมนหองปฏบตการทรบตรวจตอ ของกลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน (รายการ

ตรวจทสงตรวจตอภายนอก แสดงรายละเอยด ในบทท 5)

ระเบยบปฏบต การขอสงตรวจวเคราะหหองปฏบตการภายนอก (OUT LAB)

1. แพทยกรอกรายละเอยดลงในใบสงตรวจของหองปฏบตการภายนอกใหครบถวน

2. แพทยเขยนใบบนทกขอความขออนมตสงตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการภายนอก ระบ

รายละเอยดดงน

ชอแพทย เลขทใบประกอบวชาชพเวชกรรม(เลข ว.) สงกดกลมงาน

ขอมลผ ปวย HN หองตรวจ สทธ การรกษา ภาวะโรคเหตผลและความจาเปนทตองสง

รายการทตองการสงตรวจ พรอมระบราคา (สามารถดไดจากคมอหองปฏบตการ)

- กรณรายการทมราคาไมเกน 5,000 บาท แพทยผ รกษาสามารถสงตรวจไดเองโดยไม

ตองขออนมตจากหวหนากลมงานฯ

- กรณรายการทมราคาต งแต 5,000 บาทข นไป ตองไดรบการอนมตจากหวหนากลม

งานฯน นๆกอนทกคร ง

3. แนบตวอยางตรวจ พรอมใบบนทกขอความ สงไปทศนยประสานงานและรบสงสงตรวจ กลมงาน

เทคนคการแพทย ช น 2 อาคารสรนธร

4. เปดรบตวอยางตรวจทกวนทาการ เวลา 08.00 – 24.00 น. โดยจะทาการสงตอไปยงหองปฏบตการ

ภายนอก ดงน

การสงตรวจไปหองปฏบตการเวชศาสตรชนสตร โรงพยาบาลศรนครนทร

หองปฏบตการตรวจวเคราะหระดบยาคณะเภสชศาสตร คณะเทคนคการแพทย

ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 7 ขอนแกน เวลา 10.00 น. ของทกวนราชการ

การสงตวอยางตรวจไปหองปฏบตการเอกชน เวลา 15.00 น.ของทกวนราชการ

5. เมอไดรบผลตรวจวเคราะหแลว จะพมพผลและสงไปหอผ ปวยทนท กรณไมไดรบผลตรวจวเคราะห

สามารถสงสมดตดตามผลไดทศนยประสานงานและรบสงสงตรวจ หองปฏบตการกลาง สาหรบ

ผ ปวยนอกใหตดตามผลไดทหองเจาะเลอด ช น 1 ตกพระเทพฯ ในวนและเวลาราชการ

6. ผลตรวจวเคราะหจะถกสแกนเกบในระบบคอมพวเตอรโรงพยาบาล ขณะน อยระหวางการพฒนา

โปรแกรมเพอเรยกดผลตรวจโดยแพทยผ รกษาโดยตรง

** หากมขอสงสยใหตดตอ งานสงตอภายนอก กลมงานเทคนคการแพทย เบอรภายใน 1331 , 1189



(15)

บทท 4

คาแนะนาเกยวกบชนด และการเกบสงสงตรวจ

1. อปกรณในการเกบตวอยางเลอดดวยระบบสญญากาศ

หลอด EDTA (จกสมวง)

สาหรบสงตรวจทางโลหตวทยา เชน CBC, ESR, HbA1C, Hb typing , CD4 , CD8 HIV PCR

G-6-PD Flow Cytometryเปนตน

- ผ ใหญเจาะเลอดประมาณ 3-5 ml.

- สาหรบเดกเจาะเลอด 0.5 ml. ใสหลอดจกมวงหลอดเลกสาหรบเลอดเดก

- งานตรวจทางโลหตวทยา ใชหลอด EDTA ไดทกรายการตรวจ ยกเวนการตรวจ LE cell ใหใช

clotted blood และ coagulogramใช 3.2 % Sodium citrate

หลอด 3.2 % Sodium citrate (จกสฟา)

สาหรบการตรวจ coagulogram (PT, PTT, TT, Factor VIII , Factor VIII inhibitor test, Mixing test)

- เจาะเลอด 2.5 ml.

- เนองจากสารกนเลอดนอยกวาปรมาณทกาหนด จะมผลกระทบตอการตรวจวดคาการแขงตว

ของเลอด ดงน นจงตองเจาะเลอดใหไดตามปรมาณทกาหนด

- นาสงหองปฏบตการทนท โดยไมตองแชในน าทมน าแขงปน

หลอด Lithium heparin (จกสเขยว)

สาหรบงานตรวจทางเคมคลนก ภมค มกนวทยาและ Chromosome Study

- เจาะเลอดประมาณ 3-5 ml.

หลอด NaF (จกสเทา)

สาหรบการสงตรวจ Sugar และ Lactate

หลอด Serum clot activator (จกสแดง)

สาหรบงานตรวจทางเคมคลนก และภมค มกนวทยา

วธการเจาะเกบเลอดดวยระบบสญญากาศ

1. เตรยมผ ปวยและตาแหนงทเจาะเลอด ถอดปลอกเขม( needle shield ) แลวทาการเจาะหลอด

เลอดดาตามปกต

2. นาหลอดทเตรยมไวใสเขาไปในแกนยดเขม ( holder) ใชน วช และน วกลางอยทปกแกนยดเขม

(flange) สวนน วหวแมมออยตรงกนหลอด ดนหลอดเขาไปจนสดใหเจาะทะลจกหลอด แลวปลด

สายรดแขนออกทนททเลอดเรมไหลเขาไปในหลอด



(16)

3. เมอสภาวะสญญากาศหมดและ เลอดหยดไหล ใชน วหวแมมอกดเบาๆ ทปกแกนยดเขม เพอปลด

หลอดออกจากเขมแลวนาหลอดออกจากแกนยดเขม หากตองการเกบหลายหลอดใหดาเนนการ

ตามขนตอนท 2 ซ าใหม

4. เมอนาหลอดออกจากแกนยดเขม ใหพลกหลอดกลบ ไป- มา 8-10 คร ง เพอใหเลอดผสมเขากบ

สารกนเลอดแขง หามเขยาแรงๆ เพราะจะทาใหเมดเลอดแดงแตก


กรณทเจาะเลอดโดยไมมแกนยดเขม สามารถใช Syringe เจาะเกบตามวธการปฏบตทถกตอง ใหได

ปรมาณตามทกาหนด แทงเขมผานจกยาง เลอดจะไหลเขาหลอด โดยอตโนมตดวยระบบสญญากาศ ถา

เลอดยงไมถงขดทกาหนด ใหดน Syringe เพมปรมาณเลอดใหถงขดทกาหนด ดงเขมและ Syringe ออก

ควาหลอดกลบไปมาทนท 8 –10 คร งเพอใหเลอดผสมเขากบสารกนเลอดแขง

ตาแหนงท ดท สดสาหรบการเจาะหลอดเลอดดา

1. หลอดเลอดดาบรเวณขอพบขอศอก ( Median cubital vein ) นยมเจาะเปนอนดบแรก

เพราะเปนหลอดเลอดดาขนาดใหญยดใหอยกบทไดดเจบนอยกวาและไมทาใหเกด

hematoma

2. หลอดเลอดดาบรเวณปลายแขน ( Cephalic vein ) นยมเจาะเปนอนดบสอง แตยดใหอย

กบทไดไมคอยด

3. หลอดเลอดดาบรเวณดานในของแขน ( Basillic vein ) นยมเจาะเปนอนดบสาม คลาได

งายเพราะมขนาดใหญ แตอยใกลหลอดเลอดแดง และเสนประสาทมเดยน ซงตองระวง

ไมใหไปเจาะถกโดยไมต งใจ อกท งยงยดตดกบทไดไมคอยด ดงน นจะพจารณาเจาะเลอด

บรเวณน กตอเมอเจาะเลอดดาในสองตาแหนงขางตนไมด

รปท 2 แสดงตาแหนงทนยมในการเจาะหลอดเลอดดา



(17)

ลาดบในการใสเลอดในหลอดทดสอบ

กรณมการเจาะเลอดเพอสงตรวจหลายการทดสอบ ในผ ปวยคนเดยวกน จาเปนตองเจาะเลอดใหม

ปรมาณมากพอในการตรวจวเคราะห จาเปนตองมการเรยงลาดบการใสเลอดในหลอดเลอดใหถกตองโดย

ไมใหมผลตอคณภาพการทดสอบ ดงน

การเจาะเลอดจากเสนเลอดฝอย (Capillary Puncture)

เพอเกบตวอยางเลอด ทตองการปรมาณเพยงเลกนอย

วธการ

1. ลางมอใหสะอาด เชดใหแหง และสวมถงมอการปฏบตทกข นตอนใหคานงถงวธปราศจากเชอ

2. เลอกตาแหนงทสามารถเจาะเสนเลอดฝอยได ไดแก ปลายน วมอ ใบห สนเทา น วเทา โดย

ตาแหนงทดทสดคอ ปลายน วมอ สาหรบสนเทาสามารถเลอกเจาะไดในทารกแรกเกด



(18)

3. บรเวณปลายน วมอ นยมเจาะทปลายน วกลาง น วนาง หรอน วช ทางดานขาง ในทารกเจาะท

สนเทา ทางดานขาง โดยเฉพาะดานนอก หามเจาะตรงกลางสนเทา และอาจเจาะทน วหวแม

เทาได

4. นวดน วจากฝามอไปทปลายน วเพอเพมการไหลของเลอด โดยไมใชแรงมากเกนไปเนองจากทา

ใหผลการตรวจคลาดเคลอนได

5. เชดผวหนงดวยน ายาฆาเช อเปนวงกวาง 2 - 3 เซนตเมตร รอใหแหง

6. ใช lancet เจาะผานผวหนงในแนวต งฉาก ดวยความเรวโดยการกระตกขอมอ

7. เชดเลอดหยดแรกออกดวยสาลแหงเนองจากเลอดหยดแรกอาจมtissue fluid ผสมอย หลงจาก

น นเกบตวอยางเลอดโดยใช capillary tubeใหปลายแตะอยทหยดเลอดบบน วหรอเทา

เบาๆ เพอใหเลอดไหลเรวข นโดยไมบบเคนแรง

8. กดดวยสาลแหงไวสกคร

9. เกบอปกรณ ท งของมคมและวสดปนเปอนในภาชนะทเหมาะสม

แสดงตาแหนงบรเวณสนเทาสาหรบการเจาะเลอดจากเสนเลอดฝอย

แสดงตาแหนงบรเวณน วมอสาหรบการเจาะเลอดจากเสนเลอดฝอย



(19)

2. อปกรณในการเกบตวอยางเพอเพาะเช อ

ขวดบรรจอาหารเหลวสาหรบเพาะเช อจากเลอด (สาหรบเครอง Automate)

การเลอกขวด Hemocultureท เหมาะสม (BACTEC)

ผ ใหญ ใชขวดแถบสเทา เจาะเลอด 8 -10 มล.ตอขวด

เดก ใชขวดแถบสชมพ เจาะเลอด 1 – 3 มล.ตอขวด

Fungus & TB ใชขวดแถบสแดง เจาะเลอด 1-5 มล.ตอขวด

Anaerobe ใชขวดแถบสทอง เจาะเลอด 3-10 มล.ตอขวด

ขวด Stuart’s transport medium /Amies transport medium

สาหรบสงสงตรวจทเปน swab จาก Wound,Vaginal,Cervical, Eye,Ear, Nasal,Throat, เปนตน

ขวด Carry Blair transport medium

สาหรบเกบ Rectal swab

ขวดปราศจากเช อ

สาหรบบรรจสงสงตรวจทเปนของเหลว เชน CSF, น าเจาะปอด , น าเจาะทอง, น าจากขอ, ช นเน อ

จาก biopsy ทสงเพาะเช อ

ขวดปราศจากเช อปากกวาง

สาหรบเกบปสสาวะ เสมหะทสงเพาะเช อ, สงทขดจากผวหนงเพอเพาะเล ยงเช อรา,

สงสงตรวจ เพอยอมหาเช อวณโรค

3. การเกบ การรกษาสภาพ และการนาสงตวอยางตรวจทางเคมคลนก

3.1 Clotted blood หมายถงเลอดทเจาะจากเสนเลอดดาและปลอยใหแขงตวทอณหภมหอง

วธเกบ เจาะเลอดประมาณ 3-5 มล. ใสในหลอดแกว ปดฝาจกใหแนน แลวรบนาสงหองปฏบตงาน

ทนท

กรณจะสงตรวจ Blood Alcohol หามใช 70% แอลกอฮอลทาความสะอาดผวหนงกอนเจาะเลอดให

ใช Betadine solution แทน

3.2 NaF blood หมายถงเลอดทมสารปองกนเลอดแขงตวชนด NaF ผสมอย

วธเกบ เจาะเลอดประมาณ 2-3 มล. ปดฝาจกใหแนน ผสมเลอดกบสาร NaFใหเขากนด โดยกลบ

หลอดไปมา 5-10 คร ง แลวรบนาสงทนท เพอปองกนการเกด glycolysis ของเมดเลอดแดง



(20)

3.3 EDTA blood หมายถง เลอดทมสารปองกนโลหตแขงตว ชนด EDTA ผสมอย

วธเกบ ใชเลอด 2 มล. ผสมเลอดกบ EDTA ใหเขากนด โดยกลบหลอดไปมา 5-10 คร ง แลวรบนาสง

หองปฏบตการทนท ถาสงทนทไมได ใหเกบไวทอณหภมหองแตไมควรเกน 2 ชม. เมอพบวาเลอดทเกบ

มการแตกของเมดเลอดแดง ( hemolysis ) หรอมการแขงตวของเลอด (blood clot ) ตองเกบเลอดใหม

เพอสงตรวจ

3.4 Lithium heparin blood หมายถง เลอดทมสารปองกนโลหตแขงตวชนด heparin ผสมอย

วธเกบ ใชเลอด 3-5 มล. ผสมเลอดกบ heparin ใหเขากนดโดยกลบหลอดไปมา 5-10 คร ง แลวรบ

นาสงหองปฏบตการทนท ถาสงทนทไมไดใหเกบไวทอณหภมหองแตไมควรเกน 2 ชม.

3.5 Capillary blood หมายถง เลอดทเจาะจากเสนเลอดฝอย โดยเจาะจากบรเวณผวหนง ใชในการ

ทดสอบ ทใชเลอดปรมาณนอย เชน hematocrit

3.6 Citrate blood หมายถง เลอดทม 3.2 % sodium citrate เปนสารปองกนโลหตแขงตว

วธเกบ ปฏบตตามข นตอนการเจาะเกบเลอดใหไดคณภาพ เรองการเจาะเลอดจากเสนเลอดดา

และมวธปฏบตเพมเตมดงตอไปน

ไมควรใชสายยางรดแขนนานเกน 1 นาทหรอรดแนนเกนไปเพราะทาใหเกดภาวะเลอดขน

มการละลายลมเลอดเพมข น มการกระต นเกลดเลอดและปจจยการแขงตวของเลอดทซง

อาจทาใหผลการทดสอบคลาดเคลอนได

อปกรณและภาชนะทใชในการเจาะเกบเลอดตองเปนพลาสตก เพอไมใหเกดการกระต น

ปจจยการแขงตวของเลอดในระหวางเจาะเลอด ถาหากไมสามารถใชอปกรณหรอภาชนะ

ทเปนพลาสตก กควรใชเครองแกวทเคลอบดวยซลโคน

เลอดและสารกนเลอดแขงตองมสดสวนทถกตอง คอ ไตรโซเดยมซเตรตเขมขน 3.2% 1

สวน ตอเลอด 9 สวน ถาหากมสารกนเลอดแขงมากเกนไปจะทาใหคาการแขงตวของเลอด

นานกวาปกต โดยใชเลอด 1.8 มล. พอด ใสหลอดสญญากาศ ทม 3.2% sodium citrate

0.3 มล. ผสมใหเขากนโดยการกลบหลอดไปมา 5-6 คร ง แลวรบนาสงหองปฏบตการทนท



(21)

3.7 Defibrinated blood หมายถง เลอดทมการขจดไฟบรนออก ใชในการทดสอบ Ham’s test

วธเกบ

ปฏบตตามข นตอนการเจาะเลอดใหไดคณภาพ เรองการเจาะเลอดจากเสนเลอดดา ใช

เลอดประมาณ 25 มล. เตมลงในขวดรปชมพขนาด 25 มล. ทมลกแกว ซงม

เสนผาศนยกลาง 3-4 มม. บรรจอย 20 ลก

เขยาขวดในลกษณะหมนวน จนกระทงไมไดยนเสยงลกแกวกระทบกนแสดงวามไฟบร

นเกาะอยรอบๆ ลกแกว

เขยาขวดในลกษณะเดมตอไปอก 2 นาท เพอใหแนใจวาไฟบรนถกขจดออกหมดแลว

แยกเลอดออกจากสวนทเปนลกแกว กจะไดเปนเลอดทขจดไฟบรนออกแลว(defibrinated

blood )

3.8 น าไขสนหลงและน าจากสวนตางๆ ของรางกาย

วธเกบ แพทยเปนผ เกบ โดยวธปราศจากเช อ ใสในภาชนะทมฝาปดมดชดปราศจากเช อ ปรมาณ 2-3

ml พรอมท งเขยนรายละเอยดตางๆ ขอผ ปวยบนกระดาษ sticker ตดขางภาชนะและระบหมายเลขขวด

ของการเกบดวย เมอไดตวอยางสงตรวจแลว ใหรบนาสงหองปฏบตการทนท

การเกบน าไขสนหลงโดยทวไปนยมเกบ 3-4 ขวดดงน

ขวดท 1 สาหรบตรวจทางเคม

ขวดท 2 สาหรบตรวจทางจลชววทยา

ขวดท 3 สาหรบตรวจทางเซลล

ขวดท 4 สาหรบตรวจพเศษอนๆ

4. การเกบ การรกษาสภาพ และการนาสงตวอยางตรวจ ดานจลทรรศนศาสตร

การเกบอจจาระ

ภาชนะทใชเกบอจจาระเพอนาสงตรวจ ควรมความเหมาะสม แหง สะอาด ปราศจากคราบ

ไขมน น าไมซม ควรมฝาเกลยวเพอใหปดสนทและเปดไดงาย และตองมรายละเอยดตดไว

ขางภาชนะเสมอ เชน ชอผ ปวย อาย เพศ

ข นตอนในการเกบอจจาระ ควรใหผ ปวยถายลงในภาชนะทแหงสะอาด แลวจงแบง

อจจาระใสลงในภาชนะทจะนาสงตรวจ หรออาจจะใหผ ปวยถายลงในภาชนะโดยตรงเลยก

ได แตควรใชภาชนะทปากกวางพอควร ไมควรใหผ ปวยถายลงในพ นดน เนองจากอาจจะม



(22)

เศษดนหรอน าปะปนมากบอจจาระซงมหนอนพยาธบางชนดทมอยในดนหรอโปรโตซวทม

ชวตอสระในแหลงน าตดมาดวย ทาใหการวนจฉยผดพลาดได อจจาระทเหมาะสมไมควรม

การปนเปอนของน า เชน น าปสสาวะ เพราะจะทาใหเซลลโปรโตซวแตกได และตองเปน

อจจาระทเพงถายใหมๆ เกบมาในเวลาไมเกนครงชวโมง หรอไมบดเนาจนปรสตถกทาลาย

ไปหมด

ปรมาณอจจาระทใชในการตรวจ ใชประมาณ 1-5 กรม หรอประมาณน วหวมอ แตถา

ตองการตรวจโดยวธเขมขน ควรเพมปรมาณเปน 10-20 กรม และควรเลอกเกบมาจาก

หลายๆ บรเวณ หรอเลอกเกบจากสวนทผดปกตของอจจาระ เชนบรเวณทม มกเลอด หรอ

สวนทมสผดปกต

การรกษาสภาพและการนาสงอจจาระ

อจจาระทเกบแลวควรรบนาสงหองปฏบตการทนท โดยเฉพาะอจจาระเหลวทมมกเลอดทสงสยวา

อาจจะมโปรโตซวระยะเคลอนไหว ตองนาสงภายใน 15-30 นาท ถาท งไวนานกวาน โปรโตซวระยะน จะออน

กาลงหรอตายไป สวนอจจาระทมลกษณะแขงจนถงออนสามารถสงไดภายใน3-4 ชวโมง ถาพจารณาแลว

เหนวาไมสามารถสงไดทนเวลาทกาหนด ใหเกบไวในต เยน 3-5 องศาเซลเซยส หามเกบในชองแชแขงเปน

อนขาด เพราะจะทาใหโปรโตซวมการสลายตวอยางรวดเรว

การสงตรวจพเศษอนๆกรณสงสยการตดเช อทางปรสตวทยา

ในกรณทผ ปวยมอาการทางคลนกทสงสยจะมการตดเช อจากพยาธบางชนดทไมสามารถตรวจพบ

ไดทางอจจาระ หากมขอสงสยและตองการคาแนะนาในการตรวจทางหองปฏบตการใหตดตอท

หองปฏบตการ หมายเลขโทรศพท 1332,1189

การเกบปสสาวะชนดตาง ๆ

5.1 single specimen คอ การเกบปสสาวะคร งเดยวกสามารถใชทดสอบทางหองปฏบตการได มหลาย

ชนด ไดแก

Random urine เปนปสสาวะทเกบเมอใดกไดเพอสงตรวจทางหองปฏบตการ การเกบตวอยาง

แบบน นยมเกบสาหรบตรวจในงานประจาวน ซงตองการความสะดวกรวดเรว ไดแก analysis (

UA ) การหาน าตาล โปรตน และการทดสอบ ภาวะการต งครรภ เปนตน

First morning urine คอปสสาวะทถายออกมาคร งแรกหลงจากตนนอนตอนเชา เหมาะสาหรบ

การตรวจทางหองปฏบตการเปนอยางยง เพราะเปนปสสาวะทมความเขมขนมากทสด



(23)

เนองจากมการสะสมมาตลอดคน ทาใหปรมาณสารหรอสงผดปกตทตองการตรวจสอบม

ปรมาณมากขน สามารถตรวจหาไดดข น การเกบ first morning urine เหมาะสาหรบผ ปวยท

อยตามหอผ ปวย ซงจะเกบไดสะดวกกวาผ ปวยนอก ปสสาวะชนดน นยมสงตรวจ

หองปฏบตการเพอทา urine analysis ( UA ) ตรวจน าตาลโปรตน การทดสอบภาวะการ

ต งครรภ เปนตน

วธการเกบ single specimen นยมเกบแบบ mid stream urine ซงมวธการเกบดงน คอ

ใหผ ปวยถายปสสาวะตอนแรกท งไปกอน ( ปสสาวะสวนแรกจะทาหนาทขจดสงปนเปอน

ภายในทอปสสาวะท งไป )

ใชภาชนะใส สะอาด แหง และปากกวางรองรบตอนกลางของปสสาวะใหไดปรมาณ 30 มล.(

ปสสาวะสวนนจะเปนปสสาวะทออกมาจากกระเพาะปสสาวะซงเปนปสสาวะทตองการ

ตรวจสอบ)

ปสสาวะสวนทายใหท งไป ( เนองจากสวนน อาจทาใหเกดการปนเปอนจากผวหนงรอบๆ ชอง

ขบถาย โดยเฉพาะในสตรอาจปนเปอนในชองคลอด หรอทวารหนก )

5.2 Time specimen คอ การเกบรวมปสสาวะภายในเวลาทกาหนด เชน การเกบรวมปสสาวะภายใน2-3

ชม. การ เกบปสสาวะหลงจากรบประทานอาหารในเวลาทกาหนด การเกบปสสาวะ 12 หรอ 24 ชม. การ

เกบรวมปสสาวะในเวลาทกาหนด มกนยมสงตรวจหาสารเคม หรอฮอรโมนทถกขบออกมาทางปสสาวะวา

มปรมาณมากนอยเทาใด เพอประโยชนในการวนจฉยโรคและการใหการรกษา

5.3 Hours urine คอปสสาวะทถายออกมาเทท งหมดภายใน 1 วน หรอ 24 ชม. ซงการเกบปสสาวะ

ประเภทน จะตองกาหนดเวลาเรมและเวลาสดทายและวธการเกบทชดเจนใหผ ปวยทราบ มฉะน นอาจจะ

ผดพลาด ทาใหผลการตรวจทางหองปฏบตการผดไป และอาจจะมผลเสยตอผ ปวย

ตวอยางวธการเกบปสสาวะ 24 ชม. มดงน คอ

กาหนดใหเกบต งแต 10.00 น. (วนทเรมเกบ) ถง 10.00 น. (ของวนถดไป)

10.00 น. ถายปสสาวะคร งแรกท งไปใหหมด

เรมเกบปสสาวะคร งตอไปและเกบทกคร งทมการถายปสสาวะ ตลอดไปจนถง 10.00 น.

ของวนถดไป

10.00 น. (ของวนถดไป) ใหถายและเกบปสสาวะเปนคร งสดทาย



(24)

ขอควรระวงในการเกบ Time Specimen

ภาชนะทใชเกบจะตองมขนาดทเหมาะสม เชน ขนาด 3 ลตร สาหรบ การเกบปสสาวะ 24 ชม.

เปนตน

การเกบปสสาวะ 24 ชม. จะเรมเกบเวลาใดกได นยมใหเรมเวลา 08.00 น. และจะตองเกบ

ปสสาวะทกคร งทมการถายโดยเฉพาะผ ปวยมกจะลมเกบปสสาวะในขณะทมการถายอจจาระ

ดงน นควรช แจงใหผ ปวยทราบวธการเกบใหชดเจนและควรมใบรายงานการเกบปสสาวะให

ผ ปวยกรอกดวย

การเกบปสสาวะควรเกบในทเยน เชน ในต เยนหรอแชน าแขงหรออาจจะตองใสสารเคม

(Preservative) บางชนด เพอปองกนการสญสลายของสารทตองการตรวจ

เมอเกบครบเวลาแลวใหรบนาสงหองปฏบตการทนท

การรกษาสภาพและการนาสงปสสาวะ

เกบไวท 4 องศาเซลเซยส วธน เหมาะสาหรบเกบรกษาปสสาวะทมปรมาตรไมมากสวนมากจะ

เปน Single specimen ทสงตรวจทางหองปฏบตการจลทรรศนคลนก ซงไดแก การทา Urine

analysis (UA) , Benze Jones Protein , Hemosiderin หรอ Pregnancy test

การเกบรกษาโดยใสสารเคมกนเสย (Preservative) สาหรบการเกบรกษาโดยวธน มกใชการ

เกบ Time urine ทมปรมาตรมาก และใชเวลานานเชน ปสสาวะ 24 ชม. เนองจากการเกบ

ปสสาวะชนดน ตองใชเวลานาน ดงน นจงจาเปนจะตองใสสารกนเสย มฉะน นสงทตองการ

ตรวจสอบอาจถกทาลายหรอสญสลายไปได การเกบรกษาวธน เหมาะสาหรบปสสาวะทสง

ตรวจทางหองปฏบตการเคมคลนก เนองจากการทดสอบปสสาวะทางหองปฏบตการมหลาย

ชนด ดงน นสารกนเสยทใชจะตองเลอกใหเหมาะสมกบสงทตองการตรวจหา มฉะน นอาจจะไม

มประสทธภาพในการเกบรกษา หรออาจจะรบกวนผลการทดสอบได

6. การเกบ การรกษาสภาพ และการนาสงตวอยางตรวจทางจลชววทยาคลนก

6.1 Hemoculture

วธเกบ :

เตรยมอปกรณการเจาะเลอดใหพรอม

ลางมอใหสะอาดดวยสบหรอน ายาฆาเช อและใสถงมอ



(25)

เลอกตาแหนงของหลอดเลอดดาสวนปลาย(peripheral vein) ทจะเจาะ

เชดดวย2%Chlorhexidine gluconateใน 70% alcohol

ใชเขมและ syringe เจาะเลอดออกจากหลอดเลอดดา

ทาความสะอาดจกยางทฝาขวดhemoculture ดวย 70% alcohol (หามใช iodine) และรอ

ใหแหง

แทงเขมลงตรงกลางจกยางขวดhemoculture ฉดเลอดลงในขวดเบาๆ

เขยาขวดเบาๆ เปนวงกลมบนพ นโตะประมาณ 5 รอบและซายขวาขางละ 5 คร งเพอให

เลอดผสมกบอาหารเล ยงเช อ

ใช 70 % alcohol เชดจกยางดานบนของขวดอกคร ง

รบสงหองปฏบตการทนทขณะรอสงใหเกบไวทอณหภมหอง

6.2 Stool culture

Stool

o ถายอจจาระลงในภาชนะทแหงและสะอาดไมปนเปอนปสสาวะ

o เกบอจจาระใสภาชนะสะอาด เลอกบรเวณทเปนอจจาระเหลว มมกเลอด 1-3 กรม หรอใช

sterile swab ปายอจจาระโดยเลอกปายบรเวณทมมกหรอเลอดปน

o ใช sterile swab ปายอจจาระ โดยเลอกปายบรเวณทมมกหรอเลอดปน โดยจม swab ลง

ใน Carry Blair medium

Rectal swab

ใช sterile swab สอดเขาชองทวารหนกใหลกประมาณ 1-2 น วหมน swab 2-3 รอบ

ดงออกจม swab ลงใน Cary Blair medium

6.3 Pus culture

กรณแผลเปด (ไมตรวจเพาะเช อชนด Anaerobe)

ทาความสะอาดผวสวนบนของแผลโดยใช น าเกลอปราศจากเช อ

เชดหนองทอยสวนบนของแผลทง

ใช sterile swab ปาย หนองบรเวณแผลทอย ลกลงไปและบรเวณ ขอบแผล

จม swab ลงใน Stuart’s medium



(26)

กรณแผลปด

ทาความสะอาดผวสวนบนของแผลโดยใช 70% alcohol

ใชเขมและ syringe เจาะดดหนองออกมา

ฉดใสภาชนะปราศจากเช อ

6.4 Eye

Conjunctiva

ใช sterile swab จมน าเกลอหมาดๆ ปายท conjunctiva โดยหมนไม swab ไปใหทว

นา swab จมลงใน Stuart’s medium

Cornea scraping ขออาหารเล ยงเช อจากหองปฏบตการดงน

Blood agar และ Chocolate agar สาหรบเพาะเช อแบคทเรยชนด aerobe

Thioglycolate broth สาหรบเพาะเช อแบคทเรยชนด anaerobe

Sabouraud dextrose agar (SB) และ Sabouraud dextrose agar with cycloheximide

(MS) สาหรบเพาะเช อรา

6.5 Ear

กรณหช นใน(inner)

ลางชองหใหสะอาดโดยใชสบและน า

ใชเขมและ syringe ดดน าในชองหออกมาใสภาชนะปราศจากเช อ

ในกรณท ear drum แตกใหเกบโดยใช sterile swab ปายน าในชองหจม swab ลงใน

Stuart’s medium

กรณหช นนอก (outer)

ใช sterile swab จมน าเกลอหมาดๆเชดรอบๆชองหเพอขจดเศษเซลลตางๆออก

แลวใช swab อนใหมปายโดยกดใหแรงและหมนใหทวชองห (outer canal)


6.6 Genital tract

กรณ Female

ทาความสะอาดบรเวณรอบๆชองคลอดดวยน าเกลอปราศจากเช อ



(27)

เชดใหแหงดวยสาล

ใช sterile swab สอดเขาไปในชองคลอด

ปาย secretion หรอ discharge


กรณ Male

รนหนงห ม gland penis

ทาความสะอาดรอบๆดวยสบและน าแลวเชดใหแหง

ใช sterile swab ขนาดเลก หรอใช sterile loop สอด เขาไปในทอปสสาวะหมนเบาๆและ

คาไวประมาณ 2 วนาท

นา swab จมลงในStuart’s medium

6.7 ผวหนง เลบ เสนผม สาหรบ KOH preparation

ใช 70% alcohol เชดบรเวณทสงสย ใชใบมด sterile ขดผวหนงให epithelium cell หลด

ออกมา ใสลงบน Slide แลวใช Slide อกแผนประกบ หอดวยกระดาษสงหองปฏบตการ กรณทเปนเลบหรอ

เสนผมตดบรเวณทสงสยใสขวดทสะอาดปราศจากเช อ ปดจกใหสนท

6.8 Respiratory tract

Upper respiratory tract

Nasal

ใช sterile swab จมน าเกลอปราศจากเช อ

สอดเขาไปในรจมกลกประมาณ 2 cm

หมน swab ใหสมผสกบผนงดานในของรจมกจม swab ลงใน Stuart’s medium

Nasopharynx

ใช sterile nasopharynx swab วดปลาย swab จากรจมกถงค วแลวงอลวดใหโคงหรอหก

เปนมม 90 องศา

ใหผ ปวยเงยหนาประมาณ 45 องศาหายใจเขาลกๆและหายใจออกจนสด แลวกล นหายใจ

สอด swab เขาไปทางรจมกจนสดแลวหมนโดยรอบประมาณ 3 วนาท



(28)

จม swab ลงใน Stuart’s medium หรอปายลงบน อาหารเพาะเล ยงโดยตรงกรณท

ตรวจหาไวรสใสใน VTM (สามารถตดตอขอรบ VTM ไดทศนยประสานงานและรบ

ตวอยางตรวจ)

Throat

ใชไมกดล นผ ปวยไว

นา sterile swab ปายบรเวณ tonsil ท งสองขางหรอบรเวณทมการอกเสบ


Lower respiratory tract

Bronchoalveolar lavage, Bronchailwash,Tracheal aspirate

เกบใสภาชนะปราศจากเช อ แพทยเปนผ เกบโดยใชวธปราศจากเช อ

Sputum (เสมหะ)

เสมหะตอนเชา หลงตนนอน จะมโอกาสตรวจพบเช อมากทสด

ทาความสะอาดในชองปาก โดยการบวนปากดวยน าสะอาด แลวไอแรงๆ ลกๆ เพอให

ไดเสมหะจากสวนลกของหลอดลม (true sputum)

เอาเน อเสมหะใสภาชนะทเตรยมไว เสมหะทไดควรมปรมาตรมากกวา 2 มลลลตร

(ครงชอนชา) สาหรบตรวจ AFB stain, มากกวา 2 - 5 มลลลตร สาหรบสงเพาะเช อ

และ PCR for TB (Xpert MTB/RIF , LPA , AnyplexTM)

นาสงหองปฏบตการเรวทสด

กรณไมสามารถนาเสมหะมาสงทนท ใหเกบไวในต เยน (ไมใสในชองแชแขง) แตไมควร

เกบนานเกนกวา 5 วน ในกรณไมมต เยนใหวางไวทรม ไมโดนแสงแดด และรบสงตรวจ

ใหเรวทสดไมควรเกบนานเกนกวา 1 วน

หมายเหต มแนวทางดงน

กรณสงตรวจหาเช อวณโรคดวยกลองจลทรรศน (AFB stain) ควรเกบเสมหะทมคณภาพอยางนอย

2 คร ง และตองเปนเสมหะตอนตนนอนเชา (collected sputum)อยางนอย 1 คร ง

ในกรณทเสมหะไมมคณภาพ เชน น าลายปนเสมหะหรอน าลาย/เสมหะปนเลอดควรสงตรวจซ า



(29)

ในกรณทผ ปวยไมสามารถไอเอาเสมหะออกมาไดหรอไมมเสมหะอาจพจารณาเกบเสมหะโดยวธ

ตางๆ ดงตอไปน (ท งน แลวแตดลพนจของแพทยและศกยภาพของสถานพยาบาล)

- สดดมละอองน าเกลอเขมขน (3% saline via nebulization) เพอใหไอเอาเสมหะสง

ยอมและเพาะเช อ(ทาในบรเวณทไมเสยงตอการแพรกระจายเช อในสถานพยาบาล

เทาน น เชน ในหองเฉพาะทมระบบปองกนการแพรกระจายเช อวณโรคผานละออง

ฝอย หรอบรเวณโลงทมการถายเทอากาศตามธรรมชาต เปนตน) แตการตรวจน ไม

แนะนาใหทาในผ ทมความเสยงตอภาวะหลอดลมตบเฉยบพลนเชน ผ ทมภาวะภมไว

เกนของหลอดลม ผ ปวยโรคหด ผ ปวยโรคถงลมโปงพองหรอหลอดลมอกเสบเร อรง

6.9 Urine

Female

ทาความสะอาดบรเวณรอบๆทอปสสาวะ (urethra) ดวยสบ ลางสบออกและเชดใหแหง

ใชน ว 2 น วแยก labia ให หางออกจากกนถายปสสาวะ ชวงแรกท งไป

ถายปสสาวะชวงกลางลง ในภาชนะปราศจากเช อ

Male

รนหนงห มปลาย gland penis แลวทาความสะอาดดวยสบ ลางสบออกและเชดใหแหง

ถายปสสาวะชวงแรกท งไป

ถายปสสาวะชวงกลางลง ในภาชนะปราศจากเช อ

6.10 CSF

เกบตวอยาง 1-3 ml ใสภาชนะปราศจากเช อ แพทยเปนผ เกบโดยใชวธปราศจากเช อ

6.11 body fluids

เกบตวอยาง 1-3 ml. ภาชนะปราศจากเช อแพทยเปนผ เกบโดยใช วธปราศจากเช อ

6.12 Pus & Fluid for Anaerobic culture

เจาะดดสงสงตรวจดวยกระบอกฉดยา เมอเจาะแลวไลอากาศออกจากเขมและกระบอกฉดยา แลว

เสยบปลายเขมกบจกยาง ทปราศจากเช อหรองอปลายเขมฉดยาหรอ

เกบสงสงตรวจใสหลอดทบรรจ Thioglycolate broth สงหองปฏบตการภายใน 30 นาท เพราะออกซเจน จะ

ซมผานกระบอกฉดยาได จะทาใหเช อตาย และหามใสต เยน

บททีÉ 1...

Documents

Transcript of บททีÉ 1...