Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ......

130
Demans Hizmeti 13 Jennie Powell Demanslılarla İletişim İçin Yardım Türkische Ausgabe von „Hilfen zur Kommunikation bei Demenz“ von Jennie Powell Heft 2 der Reihe - Demenz Service LANDESVERBÄNDE DER PFLEGEKASSEN gefördert von:

Transcript of Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ......

Page 1: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Demans Hizmeti

13

Jennie Powell

Demanslılarla İletişimİçin Yardım

Türkische Ausgabe von

„Hilfen zur Kommunikation bei Demenz“

von Jennie Powell

Heft 2 der Reihe - Demenz Service

LANDESVERBÄNDEDER PFLEGEKASSEN

gefördert von:

Page 2: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

LANDESVERBÄNDEDER PFLEGEKASSEN

Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri GirişimiKoordinasyon Kurumu

Alman Yaşlılara Yardım Yönetim HeyetiAn der Pauluskirche 350677 KölnTelefon: (0221)9318 47-27E-Posta: [email protected]İnternet: www.demenz-service-nrw.de

Sipariş adresi:Kuratorium Deutsche AltershilfeAn der Pauluskirche 350677 Köln

Fax: (0221)931847-6E-Posta: [email protected]: 3,50 Euro

Landesverbände der Pflegekassen: Landesverbände der Pflegekassen:

LANDESVERBÄNDEDER PFLEGEKASSEN

Informations- und Koordinierungsstelle der Landesinitiative Demenz-Service Nordrhein-Westfalen

Kuratorium Deutsche AltershilfeAn der Pauluskirche 350677 KölnTelefon: (0221)931847 - 27 E-Mail: [email protected] Internet: www.demenz-service-nrw.de

Bestelladresse: Kuratorium Deutsche AltershilfeAn der Pauluskirche 350677 Köln

Fax: (0221)9318 47-6E-Mail: [email protected]ühr: 3,50 Euro

gefördert von: gefördert von:

Page 3: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Demans Hizmeti

13Jennie Powell

Demanslılarla İletişim

İçin Yardım

Çeviri Ulla Karadeniz

Türkische Ausgabe von

„Hilfen zur Kommunikation bei Demenz“

von Jennie Powell

Heft 2 der Reihe - Demenz Service

Page 4: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

VorwortDie Menschen in unserer Gesellschaft werden

immer älter. Immer mehr Menschen erkranken an

Demenz. Modellrechnungen zeigen, dass diese

Entwicklung langfristig die Gruppen der Zuwan-

derer betrifft. Bis zum Jahr 2020 steigt der Anteil

derer, die älter sind als 65 Jahre, auf 12,1 Prozent

(von 7,2 Prozent im Jahr 2006). Rund 15.500 Men-

schen mit Migrationsgeschichte, die eine demen-

tielle Erkrankung haben, leben heute in Nordrhein-

Westfalen.

Die Erkrankung ist für Angehörige oft ein gra-

vierender Einschnitt. Wie gehe ich damit um?

Was kann ich tun? Menschen, die an Demenz

erkranken, verändern sich psychisch wie phy-

sisch. Stimmungsschwankungen treten auf. Gerade

Erlebtes wird gleich wieder vergessen. Nahe-

stehende Personen werden nicht mehr erkannt.

Zugleich kann die Erinnerung an frühere, z.T. lange

zurückliegende Erlebnisse sehr gut funktionieren.

Da werden Muttersprache und kulturelle Verwur-

zelung noch einmal besonders wichtig.

Es ist wichtig, Menschen mit Demenz, ihre Ange-

hörigen sowie Pflege- oder Betreuungspersonen

individuell zu unterstützen. Sie brauchen gezielte

Informationen über das Krankheitsbild, den mög-

lichen Krankheitsverlauf sowie über Diagnose- und

Therapiemöglichkeiten.

Die Landesinitiative Demenz-Service Nordrhein-

Westfalen stellt diese Hilfen bereit. Sie ist von der

Landesregierung und den Pflegekassen gemein-

sam getragen und versteht sich als Plattform für

zahlreiche Akteurinnen und Akteure, die es sich zur

Aufgabe gemacht haben, die häusliche Situation

von Menschen mit Demenz zu verbessern und die

Angehörigen zu unterstützen. Ihr Hauptanliegen ist

es, wohnortnahe Angebote weiterzuentwickeln und

die verschiedenen bürgerschaftlichen und nach-

barschaftlichen Initiativen miteinander zu vernet-

zen. Außerdem unterstützt die Landesinitiative

Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits-

bild Demenz.

Informationen und praktische Hilfestellung für An-

gehörige und Betreuungspersonen soll die vorlie-

gende Broschüre geben. Sie führt anschauliche

Beispiele aus dem Lebensalltag auf, die den Um-

gang und die Kommunikation mit Menschen mit

Demenz erleichtern können.

Die große Nachfrage nach Informationen hat uns

darin bestärkt, die vorliegende Informationsbro-

schüre nun in türkischer Sprache herauszugeben.

Barbara Steffens

Ministerin für Gesundheit, Emanzipation, Pflege

und Alter des Landes Nordrhein-Westfalen

Page 5: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Toplumumuzda insanlar gittikçe daha uzun yaşa-

maktadır. Giderek de daha çok insan demans

hastalığına yakalanmaktadır. Geleceğe yönelik

yapılan model hesaplar, bu gelişmelerin uzun

vadede göçmen gruplarını da etkileyeceğini

göstermektedir. 2020 yılına değin 65 yaşı geçen-

lerin sayısı (2006 yılındaki yüzde 7,2’den) yüzde

12,1’e çıkacak. Kuzey Ren Vestfalya Eyaletinde

yaşayan göç geçmişi olan insanlardan bugün

15.500’üne demans hastalığı teşhisi koyulmuştur.

Söz konusu hastalık, hastanın yakınları için sıkça

köklü bir dönüm noktasını oluşturmaktadır. Bunun

karşısında nasıl durulacağı, ne yapılabileceğine

hazırlıklı olmak gerekmektedir. Demansa yaka-

lanan insan hem ruhsal hem de fiziksel olarak

değişme gösterir. Duygusal havası aniden değişe-

bilir. Yaşanan bir olayı o anda unutur. Birden bire

yakınlarını tanımamaya başlar. Aynı zamanda

bazen çok uzun bir süre önce yaşadıklarını gayet iyi

hatırlayabilirler. Bu durumda hastanın anadili ve

kültürel kökleri yeniden çok önem kazana-

bilmektedir.

Demanslı insanları, yakınları ve bakıcılarını birey-

sel olarak desteklemek önemlidir. Hastalığın görü-

nümü, seyredeceği olası süreçleri ile teşhis ve

tedavi olanakları konusunda net bilgilere gerek-

sinimleri vardır.

Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri

Girişimi böylesi yardımları sunmaktadır. Eyalet

hükümeti ve bakım sigortalarının ortaklaşa

kurdukları bu girişim kendini, demanslı insanların

evlerindeki durumlarını iyileştirme ve yakınlarını

desteklemeyi görev edinen birçok çalışanın

platformu olarak tanımlamaktadır. Ana amacı,

hastanın yaşadığı eve yakın hizmetleri geliştirmek

ile toplumsal ve komşuluk yardımı girişimlerinin

birbiriyle bağlantılarını kurup güçlendirmektir. Eyalet

girişimi ayrıca demans hastalığı konusunda

aydınlatma çalışmalarını desteklemektedir.

Elinizdeki broşür, hasta yakınları ve bakımı üstle-

nenler için bilgi ve pratik öğütler sunmaktadır.

Günlük yaşamdan birçok örnekle demanslı insanla

yaşamanın ve iletişim kurmanın nasıl kolaylaş-

tırılabileceği gösterilmektedir

Bu konudaki bilgilere gösterilen büyük ilgi ve

talep bu broşürün Türkçesinin de yayımlanmasının

gerekliliğini ortaya koymuştur.

Barbara Steffens

Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Sağlık, Emansipasyon,

Bakım ve Yaşlılık Bakanı

Önsöz

©M

GE

PA

-Torsten S

techer

Page 6: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

KÜNYE

Orijinal adı:CARE TO COMMUNICATEHelping the Older People with Dementia A Practical Guide for Careworkers, Hawker Publications Ltd., London, 2000

Copyright 2000 by Jennie Powell Cardiff Memory Team University Department of Geriatric Medicine Llandough Hospital Cardiff CF64 2XX

Designed by Jay Dowle and Sue Lishman This edition published by arrangement with Hawker Publications Ltd., London

Türk baskısının telif hakkı:Alman Yaşlılara Yardım Yönetim Heyeti, Köln1. Baskı 2012

Almancadan Çeviri: Ulla Karadeniz, BochumDüzelti: Ulla Karadeniz, Bochum İllüstrasyonlar: Graphik Design Sabine Herke, Münster;Heidi Bitzer Grafik, Köln (S.75)Tasarım ve Gerçekleştirme: Heidi Bitzer Grafik, KölnAsistan: Emine Bulut, Erftstadt Redaksiyon: Bedia Torun, Demans Hastası Göçmenlerve Yakınları için Danışma Merkezi, Gelsenkirchen;Bekir Karadeniz, BochumBaskı: marketingserviceköln GmbH, Köln

ISBN: 978-3-940054-24-1

Alman Yaşlılara Yardım Yönetim Heyeti Kapsamındaki Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri GirişimiKoordinasyon Kurumu Wilhelmine-Lübke-VakfıAn der Pauluskirche 3 50677 KölnTelefon: (0221) 931847-27Fax: (0221) 931847-6E-Posta: [email protected]: www.demenz-service-nrw.de, www.kda.de

IMPRESSUM

Titel der Orginalausgabe:

CARE TO COMMUNICATE

Helping the Older People with Dementia

A Practical Guide for Careworkers,

Hawker Publications Ltd., London, 2000

Copyright 2000 by Jennie Powell

Cardiff Memory Team

University Department of Geriatric Medicine

Llandough Hospital Cardiff CF64 2XX

Designed by Jay Dowle and Sue Lishman

This edition published by arrangement with

Hawker Publications Ltd., London

Copyright der türkischen Ausgabe

Kuratorium Deutsche Altershilfe, Köln

1. Auflage 2012

Übersetzung: Ulla Karadeniz, Bochum

Textkorrektur: Ulla Karadeniz, Bochum

Illustrationen: Graphik Design Sabine Herke, Münster;

Heidi Bitzer Grafik, Köln (S.75)

Gestaltung und Realisation: Heidi Bitzer Grafik, Köln

Assistenz: Emine Bulut, Erftstadt

Redaktion: Bedia Torun, Demenz-Servicezentrum

für Menschen mit Zuwanderungsgeschichte, Gelsenkirchen;

Bekir Karadeniz, Bochum

Druck: marketingserviceköln GmbH, Köln

ISBN: 978-3-940054-24-1

Informations- und Koordinierungstelle der

Landesinitiative Demenz-Service Nordrhein-Westfalen

im Kuratorium Deutsche Altershilfe

Wilhelmine-Lübke-Stiftung e.V.

An der Pauluskirche 3

50677 Köln

Telefon: (0221) 931847-27

Fax: (0221) 931847-6

E-Mail: [email protected]

Internet: www.demenz-service-nrw.de, www.kda.de

Page 7: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Önsöz

Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti DemansHizmetleri Girişimi KoordinasyonKurumu

Bir insanın dil, mimik ve jestler yoluylakendini ifade etme olanakları yaşama duy-gusunun temellerini oluşturmaktadır.İletişimde olmak yani konuşabilmek, gü-lüp ağlayabilmek (ve tabii başka birçokşey) insanın, içinde bulunduğu yaşamdurumundan bağımsız olarak kendinidaha iyi hissedebilmesinin kilit nokta-sıdır. İletişimde bulunabilmek, ilişki kura-bilmek, insanlarla, hayvanlarla, doğayla vs.ilişkide olmak anlamına gelir.

Bir insanın gittikçe daha unutkan olma-sından dolayı güveninin sarsılması, özel-likle iletişim kurmasını, diğer insanlarlailişkiye girmesini giderek daha fazla zor-laştırdığı için bir o kadar ağır olur. Tekrartekrar buna yönelik girişimlerinin boşaçıkmasını yaşar, gözlüğünü bulamaz, ran-devularını unutur, karşısındaki kişiyitanımaz, önceleri alışık olduğu çevredeyönünü tayin edemez, uygun sözcükleribulamaz. Bu deneyimlerin karşısındabirçok insanın gittikçe daha sinirli, dahaasık suratlı, aksi ve üzgün, hatta saldırganolmaları çok şaşırtıcı değildir. Böylebir durum yalnızca demans hastalığınayakalanan için değil, onunla her günbirlikte yaşayanlar için de oldukça zordur.Demans hastalığının ilerlemesiyle birlikteher iki taraf için de birbirini anlamakgittikçe zorlaşır. İlişki ve iletişim kurmayayönelik her çaba her iki taraf için de büyükbir görev olmaya başlar. Bu, demanslı kişiiçin de çok hayal kırıcı bir durumdur.Çünkü her insanın olduğu gibi onun dakendine özgü istek ve dilekleri, tercih,

ihtiyaç ve alışkanlıkları bulunmaktadır.Bunlar da aynı biçimde, ilgili durum,insanın yaşamı boyunca edindiği tecrü-beler ve kişisel geçmişi tarafından belirlen-miş olmaktadır. Fark, hastaların kişiliğive eylemlerinde diğer insanların anlaya-bileceği içsel bir bağlantının bulunma-masında yatmaktadır. Çoğu zaman buinsanın karşısındaki kişinin, hastanınyaptıkları ve konuştuklarındaki anlamıçıkarması çok zor olmaktadır.

Ancak bu durumun, demans olan birinsan açısından çok farklı olabileceğiniunutmamak gerekir: Belli bir durumdademanslı bir kişi için kendi eylemleri veifadeleri gayet anlamlı, amaca uygun veiçsel bir bağlantı içinde görünebilir.Dolayısıyla demanslı kişi sıkça, kendinisağlıklı gören diğer insanların yaptıkları,söyledikleri ve ne istediklerini anlayamaz.Onun için örneğin kesinlikle tanımadığıbir kadının neden kendisinin öz kızı ol-duğunu iddia ettiği ve ona göre dedavrandığını kavrayamaz. Bu davranışıbelki, onu ürküten ve karşı çıkmasınıgerektiren sınırının aşılması olarak algılar.Yani saldırganlık, bağırma, sürekli birhareket etme dürtüsü ya da tersine içekapanma ve depresif davranışlar, demanslıbir insanın, aklını karıştıran ve kendisinisarsan bir durumla başa çıkma çabasıolarak da anlaşılabilir. Bu tür davranış-lar, önlenemez bir hastalık belirtisindençok hastanın kendini ifade etme, duygusalbir çıkmazı aktarma, iletişim kurma çabasıda olabilir.

Görünen o ki demans hastalığının yolaçtığı sarsıntıyı her iki taraf da yaşar.Bu bağlamda demans ilk elde karşılıklıbir iletişim sorunu olmaktadır. “Bensağlıklıyım” ve “Öteki hastadır” tutumun-dan vazgeçildiğinde iki taraf için görev

Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Page 8: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

artık “sağlıklı biri” olarak, iletişim konu-sunda engelli “hasta biri”yle konuşmakolmaktan çıkar. Görev artık, iki tarafın da“kaçıklık” olarak gördükleri veya algıla-dıkları bir durumda davranmak, iletişimkurmak, gülmek, ağlamak ve kendini ifadeetmekten oluşmaktadır. Bunun söyle-mesi yapmasından kolaydır tabii ve heptekrarlanan, her defasında yeniden üste-sinden gelinmesini gerektiren bir görev-dir. Bu, demanslı kişi için olduğu kadaronunla iletişimde olan ya da iletişimegirmek isteyen kişiler için de öyledir.

Bilgi ve Tecrübe GereklidirDemans türünden bir hastalık, ilgili kişiyiçoğu zaman korku dolu ve zorlu bir yolagötürür. Demanslı insanlara bakanlarınçoğu da her gün sınırlarına gelip çatmakta-dır. İster profesyonel olarak ister hastanınyakını, arkadaşı ya da gönüllü yardımcısıolarak demanslı insanlarla ilgilensinler budurumu yaşarlar.

Ancak bunun ille de böyle olması gerek-mez. Örneğin son 30 yılda, demanslı in-sanlarla ilişki konusunda yeni bilgilerinyaygınlaşmasıyla, demans hastalığınıngenellikle, ilgili tüm kişiler için getirdiğiyüksek stres ve yük potansiyelinin kaydadeğer ölçüde azaltılabileceği gerçeğikendini kabul ettirmiştir. Araştırmalar veuygulamadan edinilen deneyimler, örne-ğin, ilerleyen demans vakalarında GerçeğeYöneltim Çalışmaları (ROT) diye adlan-dırılan egzersizler aracılığıyla hastalarınakıl ve mantık tarafından yöneltilengünlük becerilerini korumaya çalışıl-masından vazgeçmenin uygun olduğunugöstermiştir. Şimdilerde demans hasta-lığına yakalanan insanı strese sokmadığı vestres yapmadığı sürece bu tür çalışmalaruygulanmaktadır. Bu, genellikle demansınilk dönemlerinde söz konusudur.

Bu dönemden sonra gerçeğe yöneltimegzersizlerine devam edilmesiyle tüm ta-raflar için olağanüstü bir yük söz konusuolabilmektedir.

Ayrıca bugün demanslı bir insanınihtiyacına uygun desteklenmesi hastaylailetişimin yoğunluğu ve niteliğiyle ölçül-mektedir. Önceleri iletişim kurma imkanıolağanüstü ölçüde sınırlı olarak değer-lendirildiyse de bugün birçok araştırmaprojesinde demanslı insanlarla ilişki kur-manın özel iletişim teknik ve stratejileriincelenmektedir.

Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti DemansHizmetleri Girişiminin amaçlarından biri,bilim ve araştırmalardan çıkan yeni bilgilerve pratikten kazanılan deneyimleri, özelveya mesleki nedenlerle demanslılaragünlük yaşamlarında destek olan ve eşlikeden insanların kullanımına sunmaktır.Böylelikle bu bilgilerin, demans hastalığıolan insanların ve yakınlarının yaşamdurumlarının doğrudan iyileştirilmesinekatkı sağlayacağını umuyoruz.

“Demans Hizmeti” dizisi kapsamındakiyayınların ilklerinden biri olarak, eliniz-deki Jenny Powell’in “Demanslılarlaİletişim Konusunda Yardımlar” adlı çalış-ması seçilmiştir. Bu çalışma demanslıinsanlarla iletişimde yardım sağlayabilecekolanak, teknik ve stratejilerin çok canlıbir anlatısıdır.

Burada aktarılan bilgi, öneri ve ipuçlarıilgilinin profesyonel konumundan bağım-sız olarak kullanılabilmektedir. Sağlık,bakım veya psikososyal alanda yetkili olançalışanlar için doğrudan uygulanabilenyardımlar sunmaktadır. Ama özel bir mes-leki kalifikasyonu bulunmayan demanslıinsanların yakınları, arkadaşları veya

Önsöz

Page 9: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

gönüllü yardımcılar da anında ve özel bireğitim olmadan uygulayabilecekleri bir-çok öneri bulabilir.

Alman Yaşlılara Yardım Yönetim Heyeti(KDA), Jenny Powell’ in „Care toCommunicate“ adlı pratik yardım sağ-layan çalışmasına dikkatimizi çekenBradford Dementia Group yöneticisi vesosyal psikolog Sayın Tom Kitwood’unyerine geçen Sayın Murna Downs’aşükranlarını sunar. Jenny Powell özelihtisaslı konuşma terapisti olarakCardiff ’deki (Wales) Llandough Hos-pital’da bulunan Memory Team’de çalış-maktadır. Jenny Powell bu kitabın anafikrini, uzun yıllar boyunca demanshastalığı olan insanlar ve bakıcılarıyla bir-likte sürdürdüğü çalışmalar sonucundageliştirmiştir.

Ayrıca, Jenny Powell’in çalışmasınınçevirisini KDA’ya sağlayan, Kuzey RenVestfalya Eyaleti Demans HizmetleriGirişimi himayesinde özel baskısınıçıkarmaya izin veren Robert BoschVakfı’na teşekkürlerimizi sunarız. Bu bağ-lamda, Robert Bosch Vakfı’nın “HepBirlikte Demansla Daha İyi Bir Yaşamİçin” adlı girişimine dikkatinizi çekmekisteriz. Yedi atölyede yedi ana konu-daki bilimin güncel durumu incelenippratik uygulama önerileri geliştirilir. Bugirişimin yetmiş atölye üyesinin birçoğuKuzey Ren Vestfalya’dan gelmektedir.Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti DemansHizmetleri Girişiminin koordinasyongörevini üstlenen KDA, Robert BoschVakfı ve yedi atölyenin üyeleriyle yoğunirtibat içindedir. Böylece, Robert BoschVakfı programından edinilen bilgileringelecekte de Kuzey Ren Vestfalya EyaletiDemans Hizmetleri Girişimine aktarıl-ması sağlanmaktadır.

Elinizdeki “Demanslılarla İletişim Ko-nusunda Yardımlar” adlı çalışma ara-cılığıyla çok sayıda hasta yakını, gönüllüyardımcı, hastane, muayenehane, yaşlıve bakımevleri, mobil bakım hizmeti,kolay ulaşılabilen yardım kurumların-daki bakım hizmetleri çalışanın elinegeçmesini dileriz. Ayrıca sosyal yardımkurumları, resmi makamlar, banka, ailedanışma merkezleri ve insanların yaşa-dıkları çevrede bulunan -süpermarket,manav, polis karakolu, berber gibi- değişikhizmet kurumlarının çalışanları için dedemanslı insanlarla iletişim kurmaktada yararlı olabilecektir. Çünkü onlar dasayıları gittikçe artan demans hastasıinsanlarla uygun bir biçimde iletişimkurma göreviyle karşı karşıyadırlar.

Bu kitabın ulaşmasını dilediğimiz buncayerin adının geçmesi şunu göster-mektedir: Gelecekte demanslılara, insanonuruna yakışır biçimde yaşamalarını sağ-lamak için, toplumun genelinde demanslıinsanlarla ortak bir yaşama yönelikçaba gerekmektedir. Demanslıların anlamayetenekleri sınırlı olabilir ancak duygusalyetenekleri daha fazla gelişmiştir. Böylece,ne yazık ki halen pek fark edilmeyen veteşviki yetersiz kalan, demanslı insanlarıntopluma neler verebildikleri konusundakibilincin artacağını umuyoruz.

Önsöz

Page 10: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

8 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Giriş

“Normal” iletişim

Yaşlı insanlarda iletişim sürecinin artık işlememesi durumunda

Demans sözel iletişimi nasıl etkiler?

Sözel iletişimde sorunlar olduğunda nasıl cevap verilebilir?

“Ben kimim ve nereden geliyorum?” Hatıra albümü aracılığıyla iletişim

“Ne yapmalıyım ve nasıl yapmalıyım?” Biçimlendirilmiş ve planlı bir gün

İletişimin “eski” anılar ve evrensel deneyimler aracılığıyla desteklenmesi

Televizyon ve video yardımı ile iletişim

Demanslı insanlara bir şey kavramalarında yardımcı olmak

Ağır işitme ve demans

İletişimi kolaylaştırmak – Yaşadığı çevre

Ağır demans vakalarında yaşam kalitesi: Sözel olmayan iletişim

Ağır demans vakalarında yaşam kalitesi: Uyarma ve etkinlikler

Ağır demans vakalarında yaşam kalitesi: Kişiye özgü bir hayat profilinin geliştirilmesine ilişkin bir örnek

Kopyalamaya uygun örnekler

Ek CLIPPER

1. BasamakCLIPPER Soru Formu

2. BasamakCLIPPER Çalışma Formu

3. BasamakCLIPPER Planı

4. BasamakCLIPPER Değerlendirmesi

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

9

11

15

18

23

41

51

57

62

66

71

76

82

84

94

115

İçindekiler Sayfa

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................

.........................................................................................................

..........................................................................

...........................................................................................................................

.............................................................................

...............................................................................

....................................................................................................

..................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................

................................................................

...........................................................................................................

.............................................................................................................

...........................................................................................................................

.........................................................................................

Page 11: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

9Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

“Demans” kavramı, beyni sekteye uğratabilecek değişik hastalıkların nedenolduğu birçok belirtinin bir arada bulunması anlamında kullanılmakta-dır. Demans türünden bir hastalık her şeyden önce şu belirtilerdenanlaşılmaktadır: Hafıza sorunları, durumlar hakkında yargıda bulun-ma sorunları ve mantıklı düşünme becerisindeki azalma. Bu belirtileryine iletişimde, güncel yaşamı sürdürmede, öz bakımda sorunlara yolaçabilmekte, davranış ve kişilik değişikliklerine neden olabilmektedir.

Demans hastalıklarının en sık görünenlerden bir tanesi Alzheimerdemansıdır. Bunun yanı sıra (bir dizi küçük inmelerin yol açması gibi)multi infarkt demansı türünden vasküler demanslar ve Lewy Bodyhastalığı, Pick’s hastalığı, Chorea Huntington hastalığı ve Parkinsonhastalığı ile birlikte meydana gelen demans biçimleri bulunmaktadır. Tümbu demans çeşitleri ilerleme gösteren, yani belirtileri gittikçe kötüleşen veiyileştirici tedavisi bulunmayan hastalıklardır.

Demanslı bir kişi başka bir demanslıya benzemez. Bir yandan beynindeğişik alanlarının zedelenmiş olabileceği gibi beynin bir alanı birkaçdeğişik biçimde de zedelenmiş olabilir. Dolayısıyla sonuçlar da temeldenfarklıdır. Öte yandan bazı demanslı insanlar güncel yaşamlarında yalnızcahafif derecede, bazıları ise -hastalığın daha ilerlemiş bir evresinde- çok ağırderecede engelli olabilmektedir. Ayrıca ilgili insanın -öz kişiliğine göre-hastalığa nasıl tepki gösterdiği de çok önemlidir.

Demanslı insanlara eşlik etmek, onlara bakmak çok yıpratıcı ve zor olabilir.Özellikle iletişim sorunları bakıcıların ve hastaların sinirlerini zorlayabilir.Ancak iletişim sorunları (yani demans hastalığının iletişimi neden ve nasılzedelediği) konusundaki bilgi ve bilincin yükseltilmesiyle tüm ilgilileremümkün olduğu kadar iyi bir yaşam standardını korumakta yardımcıolunabilir.

Giriş

Giriş

Page 12: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

10 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

“Normal” iletişim süreci nasıl gelişir? Bu süreç yaşlı insanlarda nasıl veneden bozulmuş olabilir?

Demans hastalığı, iletişimi nasıl zedeler?

Değişik iletişim yollarını koruyabilmeye ilişkin ne gibi fikir ve önerilerbulunur? Bu tür öneriler bakıcıları, demanslı insanlarla güncel yaşamınüstesinden gelmeye yönelik nasıl cesaretlendirebilir?

BU KİTAP ŞU SORULARI CEVAPLAMAYI AMAÇLAMAKTADIR:

ÇEVİRMENİN NOTLARI Çeviride, verilen öneri, fikir ve metinler mümkün olabildiğince Almanya’daki Türkiyekökenli göçmenlerin bakım durumuna göre uyarlamaya çalışılmıştır.

Bu kitap hem profesyonel bakıcılara hem de hastanın bakımını üstlenen yakınlarınımuhatap almaktadır. Ancak İngilizcede hem “sen” hem “siz” anlamına gelen “you” hita-bının çevirisinde karışıklık yaratmaktadır. Bu çeviri sorunu özellikle verilen çok sayıdakibakıcı ve demanslı kişi arasındaki örnek diyaloglarda ortaya çıkmaktadır.

DİYALOG ÖRNEKLERİ:“Annenizi çok özlemiş olmalısınız,” ya da“Kahve içmek ister misiniz?” veya“İşinizi çok özlüyorsunuzdur”

BU DİYALOGLARI ŞÖYLE ÇEVİRMEK DE MÜMKÜN:“Anneni çok özlemiş olmalısın,” ya da“Kahve içmek ister misin?” veya“İşini çok özlüyorsundur”

Çoğu zaman nezaketli “siz” hitabını kullanmaya karar verdim. Haliyle yakınına “sen” diyehitap eden kişileri dışlamak istemem. Fakat profesyonel bakıcılara hitap ederken bakılankişilere “sen” diye hitap edilmesi önerilir gibi bir yanlış anlaşma oluşabilir. Ancak kitapta,daha çok aile yaşantısında geçtiği açıkça belli olan örnek ve resimler de kullanılmakta-dır. Bu durumlarda yine “sen” hitabını seçtim -ki bu haliyle de profesyonel bakıcılarıdışlamamaktadır:

“Sana en çok sevdiğin keki yaptım” yerine “Size en çok sevdiğiniz keki yaptım”

Giriş

Page 13: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

“Normal” İletişim

11

İnsanlar, ihtiyaç ve duygularını ifade etmek, fikir alışverişinde bulunmak yadayalnızca zevk verdiği için birbiriyle iletişim kurarlar. Başarılı iletişim, bir

kişinin düşüncelerinin diğer kişi tarafından doğru olarak anlaşılmasıylagerçekleşmiş olur.

“TASAVVUR” NEDİR?Tasavvur, beyinde birçok görüntünün toplamı olarak anlaşılabilir. Bu görün-tüler, (beyinde belleklenmiş olan) kişinin yaşamında geçen nesne ve olaylarailişkin anılardan oluşmaktadır.

Örneğin: Bir kişiye, bir elma konusunda ne gibi bir tasavvurunun olduğusorulduğunda bu kişi muhtemelen bir elmanın hatırlamasından kaynaklananhayali bir görüntü canlandırır. Bir elmanın görsel (yani nasıl göründüğüneilişkin) canlandırma biçimleri burada özel bir önem taşımaktadır. Örneğininsan kafasında bir elmanın biçimini, sapını veya rengini “görür”. Elmayıdeğişik çevrelerin içinde de hayal edebilir: Dalda asılı halde, meyve bahçesinde,bir manavın rafında, bir ambalajda veya bir pastanın üzerinde. Beyinde bulunandiğer sistemler, insanın bir elmanın tadının ve kokusunun nasıl olduğu,ısırıldığında nasıl bir sesin çıktığını vs. hayal edebilmesini mümkün kılar. Butür nesnelerin hatırlanması “semantik hafıza” ya da “tasavvur hafızası” olaraktanımlanmaktadır.

Nesnelerin -örneğin bir elmanın- semantik hafızada bulunmasının yanı sırainsanın kişisel anıları da -edindiği özel deneyimleri ve yaşadığı özel olaylarlabirlikte- beyinde belleklenmiş olmaktadır. Yani insan örneğin önceki günkendisinin bir elma yiyişini hayali bir görüntü olarak canlandırabilir. Bu türkişisel anılar “episodik hafıza” olarak adlandırılır. Buna göre episodik hafızayaşam süresince insanın başına gelen olayların (episodların) hafızasıdır. Episodikanıların belleklendiği hafıza her insanda farklıdır.

Sonraki sayfa Şekil 1’de, elmanın tasavvurunun hafızada nasıl belleklenmişolabileceği gösterilmektedir:

“Normal” iletişim

• “Tasavvur” nedir? • Tasavvurların Sözlerle Aktarılması • Tasavvurların sözkullanmadan mimik, göz teması, beden dili, jestler, dokunma, ses tonuaracılığıyla aktarılması

Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

1

Page 14: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

12 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

“Normal” İletişim

Özetle tasavvurun, beyindeki sözel olmayan canlandırma biçimlerinin yığınıanlamına geldiği söylenebilir. Peki ama insan kendi tasavvur ve düşüncelerinibir başkasına nasıl aktarabilir?

TASAVVURLARIN SÖZLERLE AKTARILMASIİnsanın kendine özgü tasavvurlarının (canlandırmalar) karşısındakine aktar-manın en olgunlaşmış yöntemlerinden biri, bu tasavvurlarını söze dönüştür-mesi, yani dille ifade etmesidir. Aşağıdaki örnekler sözlerle bir tasavvurun nasılaktarılabildiğini göstermektedir.

1. BasamakSözel olmayan zihinde canlandırma. Kişi bir elmanın tadının, görünüşünün nasılolduğunu, dokunmada nasıl bir duygu bıraktığını aklında canlandırır. Bunlarıdüşünürken, bir elma yemek istediğine karar verir.

2. BasamakTasavvur ya da elma yeme isteği oluştuğu anda bu tasavvura uyan sözcüklerbulunmalı. Bu sözcükler beynin dile ayrılan bölümünden seçilir. Bu dilbölümü, sözcüklerin, sözel olmayan canlandırmalara bağlandığı bir çeşit zihinselsözlük olarak düşünülebilir.

3. BasamakTasavvura en iyi uyan sözcükler akılda seçildiğinde beyin, doğru sözcükleri (“Birelma istiyorum”) üretmeye yönelik gerekli hareketleri gerçekleştirmeleri için ifadeorganlarına -yani ağız kasları, göğüs ve boyuna- komut vermelidir.

4. BasamakKonuşan bir kişinin söze dönüştürdüğü bir tasavvuru anlayabilmekiçin dinleyenin, ilk elde sözcükleri işitebilme yetisine sahip olması gerekir.

Şekil 1:Beynin, nesnelerle olaylar konusunda bilgi belleklemekiçin kullanabildiği canlandırma sistemlerinin bazıları

Şekil 2:“Bir elma istiyorum” tasavvurunun sözedönüştürülmesi

Tasavvur

SözcüklerSözcükler

AnlaşıldıSesler

Kokular

Dokunuşlar

Eylemler

Yerler

Tatlar

Nesneler

Tasavvur

Page 15: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

“Normal” İletişim

13Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

“Bendenhoşlanmadığınıdüşünüyorum.”

5. BasamakOndan sonra akustik olarak algılanan sözcükler beynin dille ilgili alanınaaktarılır; orada da (insanın ömrü boyunca öğrendiği) daha önce belleklenmişsözcüklerle karşılaştırılır.

6. BasamakBunun üzerine beyindeki dille ilgili alana ulaşan sözcükler yeniden sözel olmayantasavvurlara dönüştürülür. Böylelikle dinleyen, konuşanın ne demek istediğinianlar.

TASAVVURLARIN SÖZEL OLMAYAN BİÇİMDE AKTARILMASISözcükler aracılığıyla çok karmaşık canlandırma/tasavvurlar aktarılabilmektedir.Ancak sözcüklerin anlamını desteklemek amacıyla sözel iletişimle birliktekullanılan sözel olmayan iletişim de bunun için çok önemlidir. Öte yandaninsan hiç konuşmadan -yani yalnızca jest ve mimik yoluyla- düşüncelerini deifade edebilir.

MİMİKSözel olmayan biçimde düşüncelerin ifade edilmesinde mimik çok özel bir yertutar. Sıkça insan, başkalarına belli bir mesaj aktarmak için bilinçli olarak özelbir mimik kullanır. Onun için örneğin müşterilere hoş karşılandıkları hissiverilmesi için satıcılara (genellikle) gülümsemeleri öğütlenir. Sıkça da insanınkendi mimiğinin diğer insanları nasıl etkilediğini hiç fark etmediği durumlar daolur. Örneğin satıcıların nezaketsiz ve suratsız oldukları izlenimini destekleyenhiçbir şey söylememelerine karşın insanın bir dükkana girmekten kaçınmasısöz konusu olabilir. Satıcının mimiği, insanın müşteri olarak öfkeye yol açtığınailişkin bir duygu uyandırır. Bir insanın mimiği öfke, can sıkıntısı, haz, neşe veyaüzüntü gibi duyguları ifade eder.

Page 16: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

“Normal” İletişim

14 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

GÖZ TEMASI“Gözünde öfkeyi gördüm” ya da “Gözüme bile bakamadı” gibi deyimler göztemasının iletişimde ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. İnsan karşısın-dakinin gözleri veya göz temasını izlediğinde sıkça düşüncelerini “okuyabilir”.Aynı biçimde biz farkında olmadan karşımızdaki insan da bizim düşünce-lerimizi okuyabilir.

BEDEN DİLİ, JESTLER VE DOKUNMAHer insan, belli bir mesaj iletmek için beden dili ve jestler kullanır. Örneğin“evet” veya “hayır” demek için kafayı sallar ya da “bilmiyorum” demek içinomuzlarını silker. “Yumruk sallayarak”, birini itekleyerek ya da başka birininkarşısında belirgin bir pozisyonda durarak veya oturarak beden dili aracılığıylaaynı zamanda öfke ya da hayal kırıklığını ifade edebilir. Sevgi veya hoşlanmagibi duygular sarılma, öpücük ya da el tutma yoluyla gösterilir.

SES TONUHayatın ilk evrelerinden itibaren insan söylenen bir sözcüğün arkasındakianlamı algılamayı öğrenir. Örneğin anne babalar yeni doğan çocuklarısakinleştirmek veya yatıştırmak için sıkça yumuşak, alçak sesli melodik birtonda konuşurlar. Yüksek tiz bir ses ise bir tehlikede uyarıcı olabilir. Bir insanınses tonu eğlence, haz, neşe, gevşeme, korku, dert, öfke ve hayal kırıklığı gibiduyguları aktarabilir. İnsan ömrü boyunca bu duyguları diğer insanların sestonundan anlamayı öğrenir.Yaşlı insanların iletişimlerinin bozulmasına yol açan birçok etken olabilir.Sonraki bölümde gösterileceği gibi değişik durumlar iletişim sürecinin değişikaşamalarını etkileyebilir.

Page 17: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

15Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

İletişim Bozukluğu

TASAVVURLARLA İLGİLİ SORUNLAR (BKZ. 1. VE 6. BASAMAK,S. 10/11)Alzheimer demansı ve vasküler demanslarda tasavvurları -yani bir olay veyanesnenin akılda canlandırılmasını- söze dönüştürmek konusunda sorunlarmeydana gelir. Ama inme, baş yaralanması, beyin tümörü ve Parkinson hastalığıgeçirmiş insanlar da bu konuda sorun yaşayabilirler. Ayrıca (sıvısızlıktan ya daidrar yollarının iltihabından meydana gelen) akut akıl karışmalarında (deliry-um), depresyon, izolasyon ve bir kuruma yatırılma gibi olaylar da geçici olarakbu tür sorunlara yol açabilmektedir.

Yaşlı insanlarda iletişim sürecinin artık işlememesi durumunda

• Tasavvurlarla ilgili sorunlar • Sözcüklerle ilgili sorunlar • Sesletim organlarınıhareket ettirmekle ilgili sorunlar • İşitmeyle ilgili sorunlar

Tasavvurlarla ilgili sorunlar

2

Page 18: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

16 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

İletişim Bozukluğu

SÖZCÜKLERLE İLGİLİ SORUNLAR (BKZ. 2. VE 5. BASAMAK, SAYFA10/11)Bir insanın düşünceleri için uygun sözcükleri bulmakta sorun yaşaması veayrıca başkalarının kullandıkları sözcükleri kavramakta zorluk yaşaması durum-unda “afazi” ya da “disfazi” adlı rahatsızlıktan bahsedilir. Bu tür konuşmabozuklukları yine inme, kafa travması ya da beyin tümörlerinin yol açabildiğibeynin içindeki dille ilgili alanların zarar görmesi sonucu oluşabilmektedir.Demanslı insanlar hem sözcüklerle hem de beynin içinde tasavvur yaratmaklailgili sorunlar yaşayabilirler. (Bkz. S. 10/11, 1. ve 6. Basamak) Ancak demanslıinsanların çoğunda son bahsedilen sorun iletişim bozukluğunun nedeniolmaktadır.

Sözcüklerle ilgili sorunlar

SESLETİM ORGANLARINI HAREKET ETTİRMEKLE İLGİLİ SORUN-LAR (BKZ. 3. BASAMAK, SAYFA 10)Kişinin sesletim organlarını amaca uygun olarak kullanamamasından yani söz-cükleri artık doğru biçimde üretememesinden kaynaklanan konuşma bozukluk-ları “disartri” olarak tanımlanmaktadır. Hafif disartri vakalarında konuşma biraz“yutulmuş” gibi duyulur. Ağır disartri vakalarında ilgili kişi sesletim organ-larının hareketlerini artık istediği sözcüklerinin çıkmasını sağlayacak biçimdekontrol edemez duruma gelebilir. Ses teli kasları üzerindeki kontrolün yitiril-mesi durumunda “disfoni”den bahsedilir. Disartri ve disfoni, enfarktüsler, kafatravmaları, beyin tümörleri ile Parkinson veya Amyotrofik Lateral Skleroz(motor neuron disease) olarak adlandırılan hastalıktan dolayı oluşabilmektedir.Bu tür sorunlar demans türünden hastalıklarda özellikle vasküler veya multiinfarkt demanslarında yaşanmaktadır.

Findanı ister seviyorum

lütfen bana

Page 19: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

17Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

İletişim Bozukluğu

Çay?

İŞİTMEYLE İLGİLİ SORUNLAR (BKZ. 4. BASAMAK, SAYFA 10)Dinleyen kişinin konuşanın seslettiği sözcükleri işitememesi dolayısıyla iletilenmesajı anlayamaması veya yanlış anlaması durumunda da iletişim kaybı olur.

İşitmeyle ilgili sorunlar

Page 20: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

18 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişim

TASAVVURLARLA İLGİLİ SORUNLAR Demanslı bir insanın en büyük iletişim sorunu, kendi tasavvurlarını üretipbaşkalarınkini anlamaktır. (Bölüm 2) İnsanın akılda bir tasavvur oluşturmasınayardımcı olan hayali görüntüler bu insanlarda doğru biçimde birbiriyleilişkilendirilmemektedir. Öte yandan ilgili kişi için akıl karıştırıcı olan ve anlamçıkaramadığı hayali görüntüler belirir. Demanslı bir insan için aklında, birtasavvura bağlı kalmak bir avuç kumu elde tutmak kadar zor olabilir. Aklındakihayali görüntüler tıpkı parmakların arasından sızan kum taneleri gibi süreklisilinip gider.

Bu sorunlar yine tasavvur oluşturmada, yani (mantıklı) düşünmede, sonuççıkarmada ve karar vermekte yeni sorunlara neden olur. Demanslı insanlarıniletişim sorunlarının çoğunun temeli tasavvur oluşturmada yatmaktadır.

Demans sözel iletişimi nasıl etkiler?

• Tasavvurlarla ilgili sorunlar • Eski ve yeni anılar • Demans vakalarındaeski anılara ne olur? • Demans vakalarında yeni anılara ne olur? • Demansvakalarında sıkça görülen iletişim sorunları

Demanslı bir insan için,

yanlışlıkla aklına gelenhayali görüntülerçok şaşırtıcı olup

anlamsızlaşabilir.

3

Page 21: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

19Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişim

ESKİ VE YENİ ANILAR1. Bölümde, akıldaki canlandırmalar ve eski anıların aracılığıyla bir tasavvurunnasıl oluşturulduğu gösterilmiştir. İnsan ömrünün her yeni günü, bilgi veyaanıya dönüştürülecek ve hafızaya yüklenecek yeni tecrübeler getirir. Bu yenianılar zamanla eski anılara dönüşür.

DEMANS VAKALARINDA ESKİ ANILARA NE OLUR?Hafif demansı olan bir insan muhtemelen, demans gelişmeden önceki dönemeait eski anılarını canlandırmakta fazla sorun yaşamayabilir. Bu insan belki 20 yılönceki, torununun nikah töreninde ne yediğini çok iyi hatırlayabilir. Çünkühastalanmadan önce yaşanan bu olayın anısı beynin daha etkin bir biçimdeişlediği bir dönemde güvenli bir biçimde hafızaya yüklenmiştir. (Bkz. Sonrakisayfa, Şekil 1) Ancak demans ilerledikçe eski anılar da gittikçe daha fazlazedelenir.

DEMANS VAKALARINDA YENİ ANILARA NE OLUR?Hafif veya orta dereceli demans vakalarında yeni anıları canlandırma işi ilgilikişi için çok zor olabilir. Böylece insan belki sabah kahvaltısında ne yediğinihatırlayamayabilir. Hastalık nedeniyle yeni bilgileri beynine kaydetme becerisi-ni yitirir. Hasar gören beyin, yeni deneyim ve bilgileri “saklayıp” daha sonrayeniden canlandırmak veya onlarla bağlantı kurmak üzere güvenli biçimdebelleklemede sorun yaşar. (Bkz. Şekil 2, sonraki sayfa) Sıkça ilgili kişi olanlarıgerçekten unutmamış, daha çok olayı doğru biçimde kaydetmemiş olur.

DEMANSLI İNSAN NE TÜR YENİ ANIYI DAHA KOLAY CANLAN-DIRABİLİR?Demanslı insanın kolayca hatırlayabildiği anılar muhtemelen iyi bir dostununya da yakınının kaybedilişi ya da çok sevindirici bir olay gibi kuvvetli duygularlabağlantılı olanlarıdır. Duygular, olayı kaydetme ve “eski bilgiler”e ait belleğeyüklemeye yardımcı olurlar.

Page 22: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

ESKI ANILAR

Tasnifçi

20 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişim

“Normal” Çalışan Beyin

Şekil 1: “Normal” Çalışan BeyinYeni anılar beyin tarafından ayıklanıp “Eski Anı Dolabı”na yerleştirilir. Böylecedaha sonra “eski” anı olarak bu “dolap”tan çıkarılabilir veya canlandırılabilirve hayali görüntü olarak iletişim için gerekli olduğunda kullanıma hazır olurlar.

Yeni Anılar

Ye

ni

Yeni

Yeni

Ye

niYe

ni

Yen

i

Eski

Eski

Eski

Eski

Page 23: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Tasnifçi

21Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişim

Demanslı Kişi

Şekil 2: Demanslı KişiBu durumda, yeni izlenim ve anıları akılda tutmak beyni zorlar. Çoğu zamandaha “anı dolabına” yerleştirmeden doğrudan “elenir” (yani unutulurlar).Buna rağmen beyin bu yeni anıların bazılarını beynin anı hafızasına kaydetmeyibaşarır. Orada sonraki bir zamanda yeniden canlandırılabilecek eski anıyadönüşürler. Hafif demansı olan bir insanın genellikle eski anılarını “anı labı”ndanyani hafızasından çıkarmakta fazlaca sorun yaşamaz. Ancak demansınilerlemesiyle birlikte bu kişi için “doğru” anıları bulmak giderek zorlaşır. Böylecehastalığın gelişmesiyle eski anıların sözüm ona dolaptan dökülüp ebediyenunutulma olasılığı da bulunmaktadır.

Yeni Anılar

Ye

ni

Ye

ni

Yeni

Yeni

Yeni

Yeni

Yeni

Yeni

Yeni

Yeni

Yeni

Yeni

Ye

ni

Ye

ni

Yeni

Eski

Eski

Eski

Eski

E

s

k

i

Page 24: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

22 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişim

DEMANS VAKALARINDA SIKÇA GÖRÜLEN İLETİŞİM SORUNLARIİletişim konusu hakkında bir araştırmada, yaşlı bakımı yapanlara, demanslıinsanlarda ne gibi iletişim sorunları izledikleri sorulmuştur*. Sıkça dile getirilensorunlar şunlardır:

Kişi sürekli aynı soruyu tekrarlar.

Sürekli aynı şeyi anlatır.

Bir sohbeti başlatıp sürdürme sorunu yaşar.

Hasta, özellikle birden fazla kişinin konuşması durumunda sohbeti takipetme sorunu yaşar.

Hasta sürekli, konuşulan konudan başka konulara atlar.

Hasta, insan, yer ya da nesnelerin isimlerini hatırlamakta zorlanır.

Televizyon programını pek iyi takip edemez.

Hasta sıkça, bir sohbetin konusunu uygunsuz bir biçimde değiştirir.

Sürekli geçmiş zamanlardan bahseder.

Bir şeyi anlatmaya başlayıp neyi anlatmaya başladığını unutur.

Hasta gerçekte olmayan bir şey görür.

Yanlış şeyler iddia eder.

4. Bölümde, bu tür sorunları olan insanlara iletişimde yardımcı olabilecekimkanlar sunulur.

Powell, J. A.; Hale, M. A.; Bayer, A. J. (1995): Symptoms of communication break-down in dementia: carers’ perceptions. European Journal of Disorders of Communi-cation, 30: 65–75

*

Page 25: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

23Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Bölümde anlatılan iletişim sorunlarına en iyi biçimde nasıl cevapverilebilir?

Bakıcıların demanslı insanların iletişim sorunlarına gösterdikleri tepkiler çokfarklıdır. Örneğin, hasta sürekli aynı soruyu sorduğunda ne yaptıklarına ilişkinşu cevaplar alınmıştır:

“Tekrar tekrar cevaplarım.”“Soruyu duymamış gibi yaparım.”“Bunu daha önce cevapladığımı söylerim.”“Beş kereye kadar soruya cevap veririm.”“Uzaklaşmak isterim.”“Bir kağıt getirip soruyu yazarım.”“Ne cevap vermem gerektiğini bilemediğimi söylerim.”

Demanslı insanların bu iletişim sorunları karşısında nasıl davranılması gerek-tiğine ilişkin pratik bir “reçete” bulunmamaktadır. En iyisi “deneme yanılmaprensibi”ne göre davranıp o anda hangi yaklaşımın en iyi sonuç verdiğine bakıl-malıdır. Aşağıdaki sorun çözme yaklaşımı bu konuda yardımcı olabilir:

Sözel iletişimde sorunlar olduğunda nasıl cevap verilebilir?

• İletişim zorluklarına ilişkin bir sorun çözme yaklaşımı • Neden?:Bu sorun nasıl oluşur? • ABC prensibine göre davran: – Kişiyi hatalarıylayüzleştirmekten çekin. – Amaca uygun biçimde davran. – Hastanınduygularını ifade et ve (korkulu ya da heyecanlıysa) onu teskin et.

Demanslı insanların builetişim zorlukları

karşısında nasıldavranılması gerektiğine

ilişkin mutlak bir “doğru”ya da “yanlış” yoktur. En

iyisi “deneme yanılmaprensibi”ne göre

davranılıp ilgilenilen kişiiçin o anda hangi

yaklaşımın en iyi sonuçverdiğine bakılmalıdır.

AB C

3.

4

Page 26: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

24 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

İLETİŞİM ZORLUKLARINA İLİŞKİN BİR SORUN ÇÖZME YAKLAŞIMI

Neden? Bu sorun nasıl oluşur?

Demanslı bir insanın nasıl ve neden öyle davrandığını kavrarsak, buna nasıltepki verebileceğimizi daha kolay anlayabiliriz. İletişim sorunlarının çoğu,ilgilinin hayali görüntüleri, tasavvurları ve anılarını canlandırmada zor-luk yaşamasından kaynaklanmaktadır. Bakıcıya akıldışı gelen yorum ya dadavranışlar aslında hastanın, kafasındaki karışıklığı (birbirine karışmış tasav-vur ve hayali görüntüleri) ayıklayıp anlam verme veya o tasavvur ve hayaligörüntüler olmamasına rağmen doğru “işleme” çabasıdır (Bkz. 1., 2. ve 3.Bölüm).

Demanslı insanın, kafasındaki düşünce ve hayali görüntülerle sorunlarıolduğundan dolayı yanlış bir şey yapıp söylediğinin bilincinde olmadığınıakıldan çıkarmamak da iyi olur. Kendinize birinin birden bire ne yapma-nız gerektiği, nasıl yapmanız gerektiği, nereye gitmeniz gerektiği, ne zamanoraya gitmeniz gerektiği gibi şeyler söylemesi durumunda ne tür duygularakapılabileceğinizi bir düşünmeye çalışın. Yani siz aynı zamanda kendinizleilgili her şeyin yolunda olduğunu, yalnızca diğerlerinin sürekli hayatınızakarıştıklarını düşünürsünüz. Böyle bir durumda çoğu insan sinirlenip öfkelenir,kendini çaresiz ve yıpranmış hisseder.

Korkunç görünüyorsu-

nuz!

Şu kirli eski gömleğinizi bir verin de

yıkayayım!

Page 27: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

25Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

ABC prensibine göre davran:

Bakıcılar için, demanslı bir insana sabırlı bir biçimde eşlik etmek ve onayetişkinlik konumunun sorgulandığı hissini vermeyecek biçimde yönlendirmekzor bir görevdir.

Kişiyi hatalarıyla yüzleştirmekten kaçın (Avoid confrontation)

Demanslı bir insanın hatalarıyla yüzleştirilmesinin genellikle bir yararı olmaz.Yalnızca, anlamsız ve kötü bir hava yaratılmış olur.

Birçok bakıcı “geçiştirici strateji” kullandığını belirtmektedir. Yanlış bir ifadeyeverilebilen geçiştirici bir tepki örneğin şöyle olabilir: “Aa, gerçekten mi?” Ya da“Bilmiyorum.” Bakıcılar bu tür geçiştirici cevapları, uzun tartışmaları önlemekya da hastayı düzeltmek zorunda kalmamak için kullanabilirler. Cevaplardamutlaka, yanlış bilgi vererek hastayı yanıltmamaya özen gösterilmelidir.

Pratik davran (Be practical)

Bazen kritik olabileceği önceden kestirilen bir durum önlenebilir.

Bir sorun oluştuğunda genellikle bu duruma göre uygulanabilen bir davranışbulunur.

Demanslı kişinin korkulu veya heyecanlı olması durumunda duygularını ifadeedin. Yani kendisini nasıl hissettiği konusundaki düşüncenizi anlatın. Böyleceona, kendi duygularını ifade etmeye çalışırsınız. Bu, hastayı yatıştırmaya yaraya-bilir. (Ancak bunu denemeden önce sayfa 33’e bakın.)

Aşağıda, “Neden?” ve “ABC prensibine göre davran” adlı sorun çözme stratejile-rinin belli durumlardaki kullanımına ilişkin örnekler sunulmaktadır.

A

B

C Hastanın duygularını dile getir ve (korkulu ya daheyecanlıysa) onu teskin et (Clarify the feelings andcomfort)

Page 28: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

26 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Sorun …

“Sürekli aynı soruyu tekrarlar”

Neden?

Kişinin aklında aynı tasavvur (hayali görüntü) sürekli yeniden oluşup soru olarak ifade edilir.Daha önce verilen cevabı unutmuştur.Aynı şeyi daha önce sorduğunu unutmuştur.

prensibine göre davran

Kişiyi hatalarıyla yüzleştirmekten kaçın(Avoid confrontation)Şöyle demeyin: “Bunu az önce de sordunuz.”Eğer aşağıda anlatılan pratik öneriler size yaramazsa geçiştirip şunları söyleyebilirsiniz: “Emin değilim.” – “Bilmiyorum.”

Pratik davran (Be practical)

Basit ve kısa cevapları deneyin.Cevabı hastanın daha sonra bağlantı kurabilmesi için bir kağıda yazın.Tekrar etmeyi gerektirecek durumları önlemeye çalışın. Örneğinrandevuları zamanından kısa bir süre önce söyleyin. Kişinin dikkatini, kahve yapmak ya da patates soymak gibi belli bir konu veya eyleme yönlendirin.

Hastanın duygularını dile getir ve (korkulu ya daheyecanlıysa) onu teskin et (Clarify the feelings andcomfort)Örneğin “Tarihi unuttuğunuza üzülüyorsunuz.”(Hastanın derdinin asıl nedeni tarihi unutmasından değil de artık hiçbirşey hatırlayamamasından duyduğu korku olabilir.)“Ben de bazen randevularımı doğru hatırlayamıyorum.”

A

B

C

••

•••

••

A B C

Page 29: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

27Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

••

••

Sorun …

“Doğru olmayan bir şeyleri iddia ediyor.”

Neden?

Hayali tasavvur ya da görüntüler birbirine karışıp ilgili kişiye bulanıkgelir: Onları artık birbirinden ayırt edemez. Bu birbirine karışmıştasavvurlar genellikle zamanla bağlantılıdır. Yani hastalar bugünde geçmişiyaşarlar.

prensibine göre davran

Kişiyi hatalarıyla yüzleştirmekten kaçın(Avoid confrontation)

Bir tartışmaya ya da öfke ve heyecana yol açacaksa “Artık çalışmıyorsunuzki”, türünden cevaplarla geçiştirmeyin.

Pratik davran (Be practical)

Hem doğru olup hem de hastanın söylediğini sorgulamayan veyaeleştirmeyen bir şey söyleyin. Örneğin: “Emeklilik güzel olsa gerek. Artıksabahları erken kalkmak gerekmez.” Ya da: “Herhalde çok ilginç birişiniz vardı.”Dikkatli ve duyarlı bir biçimde konuyu değiştirin. Kişiyi bir eyleme yönelterek dikkatini başka bir konuya çekin:“Çiçekleri sulamamız gerek.” Ya da:“Kendimize bir kahve yapalım.”

Hastanın duygularını dile getir ve (korkulu ya daheyecanlıysa) onu teskin et (Clarify the feelings andcomfort)

Örneğin: “İşinizi çok özlüyorsunuzdur. Belli ki çok seviyordunuz.”

A B C

A

B

C

Page 30: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

28 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Sorun …

“Bir sohbet başlatıp sürdürme sorunu yaşar.”

Neden?

Tasavvurların (hayali görüntülerin) beyinde canlandırılması zorolmaktadır.

prensibine göre davran

Kişiyi hatalarıyla yüzleştirmekten kaçın(Avoid confrontation)Asla şöyle demeyin: “Hiç benimle konuşmuyorsunuz.” Ya da: “Bunasöyleyecek hiçbir şeyiniz yok mu?”

Pratik davran (Be practical)

Konuşmayı başlatma ve yönetme görevini üstlenmeye hazır olun.Karşınızdakini konuşmaya teşvik etmek için eski anılar ve evrenseltecrübelerle bağlantı kurun. (Bkz. 7. Bölüm)Bir hatıra albümünü kullanın. (Bkz. 5. Bölüm)

Hastanın duygularını dile getir ve (korkulu ya daheyecanlıysa) onu teskin et (Clarify the feelings andcomfort)Örneğin: “İnsan bazen ne diyeceğini bilemiyor.”

A B C

A

B

C

••

Page 31: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

29Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Sorun …

“En ufak kararları vermekte bile zorlanıyor. Bazen akşama ne yiyeceğimiz konusunda bile karar veremiyor.”

Neden?

Gıdalara ve yemeklere ilişkin tasavvurlar (hayali görüntüler) bir türlüaklında oluşmuyor.Hasta, buzdolabındaki şeyler veya bir yemeğin hazırlanması ve gerekenmalzemelere ilişkin fikir edinmekte zorlanıyor.

prensibine göre davran

Kişiyi hatalarıyla yüzleştirmekten kaçın(Avoid confrontation)Şöyle demeyin: “Akşama ne yiyebileceğimizi bir düşün.”

Pratik davran (Be practical)

Bunun yerine bir öneri yapın: “Bugün balık yiyelim mi? Canım balıkçekiyor.”

Hastanın duygularını dile getir ve (korkulu ya daheyecanlıysa) onu teskin et (Clarify the feelings andcomfort)

Örneğin: “İnsan bazen canının hangi yemeği çektiğini bir türlü bilmiyor.”

A B C

A

B

C

Page 32: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

30 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Sorun …

“Sürekli geçmiş zamanlardan bahseder.”

Neden?

Yeni anılarla sorunu var. (Bkz. 3. Bölüm) Yeni anılar olmadan beyinyalnızca eski anılara bağlı olarak işleyebilir.İyi hatırladığı bir şey hakkında konuştuğunda kendini daha iyi (dahaözgüvenli) hisseder.

prensibine göre davran

Kişiyi hatalarıyla yüzleştirmekten kaçın(Avoid confrontation)

Şöyle demeyin: “Yine eski zamanlardan başlama.” Ya da: “Onu yüz kez söy-ledin.”Hikayeyi yeniden dinlemeye katlanamazsanız geçiştirmeye çalışın. Şöylediyebilirsiniz: “Haklısın.”

Pratik davran (Be practical)

Hastanın, geçmişi anlatmaktan bariz bir biçimde zevk aldığınınanlaşılması durumunda bu hikayelere olumlu yaklaşmaya çalışın. Geçmişiile bugünü birbirine karıştırması halinde, anlattıklarını dikkatlice doğrubağlantıya yöneltmeye çalışın. Örneğin: “Evet, bu uzun zaman önceydi.O zamanlar Düsseldorf ’ta oturuyordunuz.”Bir hatıra albümü veya günlük geçmiş hakkındaki sohbetler için çokyararlı olabilir. (Bkz. 5. Bölüm)

Hastanın duygularını dile getir ve (korkulu ya daheyecanlıysa) onu teskin et (Clarify the feelings andcomfort)

Örneğin: “Bu konu sizi galiba çok üzüyor.”

A B C

A

B

C

Page 33: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

31Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Sorun …

“Bir şeyi anlatmaya başlayıp neyi anlatmaya başladığını unutur.”

Neden?

Düşünce ve görsel tasavvurları akılda “tutmak”ta zorlanıyor.

prensibine göre davran

Kişiyi hatalarıyla yüzleştirmekten kaçın(Avoid confrontation)

Şöyle demeyin: “Yine unuttunuz, iyi düşünün!”

Pratik davran (Be practical)

Onun yerine az önce dediklerini hatırlatmaya çalışın: “Antalya’dakitatilinizi anlatıyordunuz.”

Hastanın duygularını dile getir ve (korkulu ya daheyecanlıysa) onu teskin et (Clarify the feelings andcomfort)

Örneğin: “Böyle şeyler olduğunda insanın sinirleri bayağı yıpranır, değil mi?”

A B C

A

B

C

Page 34: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

32 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Sorun …

“Bana öfkelenip bağırıyor.”

Neden?

Hasta, durumları değerlendirmek ve mantıklı düşünme süreçlerindezorlanıyor. Bundan dolayı, dünyaya başka birinin açısından bakmak onuniçin muhtemelen zor oluyor. Bu yine yanlış anlaşılmalara neden olabilir.Bu sorun özellikle, bakıcının halen başka sorunlarla meşgul olmasındandolayı yüzleştirmeden kaçınmakta zorlandığı zamanlarda oluşur.

prensibine göre davran

Kişiyi hatalarıyla yüzleştirmekten kaçın(Avoid confrontation)

Davranıştan alınmayın.Kimin “suçlu” olduğu konusunu fazla kafaya takmayın.Sakin kalmaya ve durumun geçmesini beklemeye çalışın. Zaten hasta dasöz konusu durumu genellikle çabuk unutur.

Pratik davran (Be practical)

Olası kritik durumları öngörmeye çalışın. Sonra onları önlemeyi ya dageçiştirmeyi deneyin. Örneğin hastanın her zaman kirli bir gömlekgiyinmesini uyardığınızdan dolayı öfkelenmesi durumunda, giyinmedenönce gömleğini, fark ettirmeden bir temiziyle değiştirin. Gömleğe ilişkinde herhangi bir şey söylemeyin.

Hastanın duygularını dile getir ve (korkulu ya daheyecanlıysa) onu teskin et (Clarify the feelings andcomfort)

Örneğin: “Bu kadar kızmanıza üzüldüm.”

A B C

•••

A

B

C

Page 35: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

33Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Sorun …

“Sözcükleri karıştırıyor.”

Neden?

Bir olasılık, beyninde “kısa devre”ye benzer bir şey olmuştur. Yani beyin,aranan tasavvur (hayali görüntü) için yanlış sözcük seçiyor.Tasavvurun kendisi hasta için belirgin olmadığından dolayı doğru sözcüğübulamıyor.

prensibine göre davran

Kişiyi hatalarıyla yüzleştirmekten kaçın(Avoid confrontation)Hatalara aldırış etmeyin. O konuda yorum yapmayın.

Pratik davran (Be practical)

Hasta, yanlış bir sözcüğü kullandığını fark ederse doğru sözcüğü bulmasına yardımcı olun.

Hastanın duygularını dile getir ve (korkulu ya daheyecanlıysa) onu teskin et (Clarify the feelings andcomfort)

Örneğin: “Ben de biliyorum. Doğru sözcüğün insanın aklına gelmemesi çokkötü oluyor.

A B C

C

B

A

Page 36: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

34 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Sorun …

“Sözcük bulmak için o kadar çok uğraşıyor ki.”

Neden?

Hasta, beyninde demek istediğini ifade etmek için gereken sözcükleribulamıyor.

prensibine göre davran

Kişiyi hatalarıyla yüzleştirmekten kaçın(Avoid confrontation)

Şöyle demeyin: “Sözcüğü biliyorsunuz.” Ya da: “Bir düşünün.”

Pratik davran (Be practical)

Hastanın bulmaya uğraştığı sözcüğü anladığınızda bunu ona söyleyin.Böylece onun için çok stresli bir durumu hafifletmiş olursunuz.Hangi sözcüğü aradığını anlayamıyorsanız belki arayışını sınırlandırarakhastaya yardımcı olabilirsiniz. Örneğin şöyle sorabilirsiniz: “Akşamyemeğiyle ilgili midir?” Ya da: “Tatille mi ilgiliydi?” vs.

Hastanın duygularını dile getir ve (korkulu ya daheyecanlıysa) onu teskin et (Clarify the feelings andcomfort)

Örneğin: “Bu bende de oluyor. Sözcük insanın dilinin ucuna geliyor amabir türlü çıkmıyor.”

A

B

A B C

C

Page 37: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

35Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Demanslı bir insanın (korku, stres, heyecan gibi) olumsuz duygularını ifadeedebilmek için hastanın, belli bir durumda kendini nasıl hissettiğini anlayabil-meniz gerekir. Sonra ona kendini nasıl hissettiği konusundaki düşünceniziaçıklayın. Bu, hastaya kendini daha güvende hissetmesi ve daha iyi anlamasınayardımcı olabilir. Kendini o zaman anlaşılmış hissettiğinden sakinleşmesine deyardımcı olacaktır.

Ancak bu yaklaşımı uygularken çok duyarlı olmak gerekir. Çünkü diğer kişininduygularını ifade etmek bazen yardımcı olmayabileceği gibi uygunsuz birdurum da yaratabilir. Ancak hasta, duygularını ifade etmesine yardımcı oldu-ğunuzda kendini daha iyi hissettiğini belli ederse yaklaşımınızın doğruluğunuanlarsınız.

Demanslı birine başarılı bir biçimde zor bir durumun üstesinden gelmesineyardımcı olduğunuzda bu insana eşlik etmenin çok yararlı ve zahmete değer birgörev olabildiğini anlayacaksınız..

Dediklerinizi sıkça tekrarlamanız da hastaya belli bir durumda yardım ederse iyiolabilir. Bu, bazı şartlarda tüm ilgililerin yaşam kalitesi açısından en iyi yaklaşımbile olabilir.

Aşağıda değişik durumlarda duyguların formüle edilmesi nasıl yardımcıolabileceğine ilişkin daha fazla örnekler gösterilmektedir. Haliyle böylesidurumlarda

Kişiyi hatalarıyla yüzleştirmekten kaçın(Avoid confrontation)

ya da

Pratik davran (Be practical)

yöntemlerini uygulayabilirsiniz.

A

B

Page 38: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

36 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Durum:

Bir hanım bir huzurevinde kahvaltı masasında oturmaktadır. Dakikada birbaşını kaldırıp şöyle bağırmaktadır: “Anneanne!”, “Anneciğim!”

Neden?

Eski anı ve zaman konusundaki tasavvur beyinde karıştırılarak, geçmiş,bugün gibi görünür.Yeni anı ve tasavvurları kaydetme sorunu, hastanın nerede ve neden oradaolduğunu bilmemesine yol açar.Kendini tamamen şaşkın, oryantasyonunu yitirmiş, yalnız, korkulu, tuhafve tanımadık çevrede kaybolmuş hisseder.

Pek işe yarar bir cevap değil. Hastanın duygularını dile getir ve(korkulu ya da heyecanlıysa) onu teskinet (Clarify the feelings and comfort)

C

Anneanne

Susun artık!Kahvaltınız şimdi

geliyor!

Anneniziçok özlemiş olmalısınız!

Anneciğim

Page 39: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

37Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Durum:

Bir hastane servisinde hasta sürekli şunları tekrarlamaktadır: “Doktorlagörüşmek istiyorum!”

Neden?

Bir insan yeni anıları ve tasavvurları kaydetmede zorlandığında kendisininnerede ve neden orada olduğunu bilmiyor olabilir.Aynı sorunlar, kendisinin sürekli aynı soruyu sorduğunu bilmemesine yolaçar.Ayrıca hasta, hiçbir şeyin yolunda olmadığını da hisseder.Belki doktorun kendisine artık taburcu olacağını söyleyeceğini sanıyor daolabilir.

••

Pek işe yarar bir cevap değil. Hastanın duygularını dile getir ve(korkulu ya da heyecanlıysa) onu teskinet (Clarify the feelings and comfort)

C

“Doktorla görüşmek istiyo-

rum!” “Doktorla görüşmek istiyo-

rum!”

Doktorlagörüşemezsiniz.

İzindedir!

Çok dertli görü-nüyorsunuz. Sağlığınızı mı

düşünüyorsunuz?

Page 40: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

38 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Durum:

Bir hastanenin servisinde: İki hemşire büroda oturup hizmet planınıkonuşmaktadır. Bir hasta sürekli araya girmeye çalışır ancak ciddiye alın-mamaktadır. Sonuçta şöyle bağırır: “Niye beni görmezden geliyorsunuz?”

Neden?

Hayali görüntü ve tasavvurlar ile mantıklı düşünme konusundaki sorunlarhastanın, durumu yorumlaması ve hemşireler açısından değerlendirmesinizorlaştırmaktadır. Bu yine hemşirelerde, hastanın benmerkezci olduğunayönelik bir izlenim bırakır.

Çalışanlar görevlerine yoğunlaşmış, adamın hastalığını göz önünde tut-mamaktadır. Bu durum çalışanların hemen cevap vermeleriyle önlenebilirdi.

Hastanın duygularını dile getir ve onu teskin et. (Clarify the feelings andcomfort

Pek işe yarar bir cevap değil. C

“Niye

beni görmezden

geliyorsunuz?”

Sizi görmezden

gelmiyoruz! Çalıştığımızı

görmüyor musunuz? Lütfen gidip

bir yere oturun!

Öylesi bir intiba

oluştuysa özür dileriz.

Page 41: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

39Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel İletişimde Sorunlar

Durum:

Bir hastanenin servisinde: Bir hasta büroya girer, çöp kutusunu alıp odanındiğer bir köşesine boşaltır.

Neden?

(Hastayı duyarlı bir biçimde başka bir yere ya da uğraşa yöneltmek demümkün. Örneğin hoşuna gitmesi ve istemesi durumunda her gün çöpkutularının zamanında boşlatılmasına yardım etmesi önerilebilir. Ancakistememesi halinde, bu öneri durumu daha fazla kötüleştirip çöp kutusunuha bire yere boşaltmasına da yol açabilir.) Yukarıda anlatılan örnek, görü-nürde “tuhaf” bir davranışın altında -iç huzursuzluğu, mantıklı düşünmedezorluklar gibi belli nedenlerin yanı sıra- çok daha basit nedenlerin ola-bileceğini de göstermektedir.

Bir şey yapmak zorunda olduğunu hisseder ancak böylesi birdurumda neyin yapılıp yapılmadığına ilişkin tasavvurlar (yanihayali görüntüler) beyninde oluşmamaktadır. Ya da kafasındakitasavvurların hangisinin duruma uygun olduğunu bilmemektedir.Kafasında yer eden görüntüler uzun süreli bellekten kaynaklananeski anılardır. Belki de adam geçmişte çöpçü olarak çalışmıştır.Mantıklı düşünmedeki sorunlardan dolayı eyleme dönüştürdüğü kafasındaki tasavvurların uygun olmadığını anlamamaktadır.

Hastanın duygularını dile getir ve(korkulu ya da heyecanlıysa) onu teskinet (Clarify the feelings and comfort)

Pek işe yarar bir cevap değil. C

Bırakın da salona

gidin! Ne yapıyorsunuz?

Haydi, şunu birlikte toplayalım.

Eskiden belediyenin temizlik işlerinde çalışmış-

tınız değil mi? Bayağı zor biriş olsa gerek.

Page 42: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

40 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hatıra Albümü

er insan, ömrü boyunca başından geçen, önemli kişi ve yerlerin rol aldığı,hayatına damga vuran olayları hatırlar. Bu olaylar yıllar boyunca

-“Benim hayatım budur,” dediğimiz- içsel bir hikayeye dönüşür. Bu hikayebenliğimizi oluşturur. Kim olduğumuzu anlatır ve çevremizle ne tür bir ilişkiiçinde bulunduğumuzu gösterir.

Demanslı insanlar geçmişlerindeki bazı ayrıntıları hatırlamakta sorunlaryaşayabilir. Özellikle yeni bilgileri -örneğin yeni doğan torunların isimlerini-kaydedip hatırlamak onlar için zor olabilir. İnsanın, kendi hayatındaki kilitnoktalarını hatırlayamaması hem oryantasyonu bozabilir hem de hayal kırık-lığına uğratabilir. Bu da iletişimi önemli ölçüde zorlaştırabilir

HATIRA ALBÜMÜ NEDİR?Nasıl ki bir baston insanın yürümesine yardımcı olursa, hatıra albümü dehatırlamaya yardım eder. İçinde, doğumdan şu ana kadar hayatın en önemlianları konusunda sözcük ve görüntüler bulunur. Yeni olayların önemli görün-mesi durumunda onlar da hatıra albümüne eklenebilir.

DEMANSLI İNSANLAR VE YAKINLARINI BİR HATIRA ALBÜMÜHAZIRLAMAK KONUSUNDA CESARETLENDİRMEKBazen aile yakınları, eşleri, anne veya babası ya da kardeşindeki değişikliklerianlamakta zorluk çekerler. Bu durumda bir hatıra albümünün yararını dahemen anlayamayabilirler. Ancak profesyonel bakıcıların hasta yakınlarınınyardımına ihtiyaçları vardır. Bundan dolayı onlara, hatıra albümünün yararınıanlatmak için zaman ayırmak iyi olur. Özellikle hastalığın erken dönemindedemanslı insana da hatıra albümünün ana fikrini anlatıp bunun güzel bir şeyolduğunu göstermek gerekir.

“Ben kimim ve neredengeliyorum?” Hatıra albümüaracılığıyla iletişim

• Hatıra albümü nedir? • Demanslı insanlar ve yakınlarını bir hatıra albümühazırlamak konusunda cesaretlendirmek • Hatıra albümünün hazırlanması

Düzenli aralıklarlahatıra albümü

karıştırmak, demanslıbir insanın hayatındaki

en önemli olaylarıaklında tutmasına

ve böylelikle özgüveninin güçlenmesine

yardımcı olabilir. Hatıra albümü kendini,

hayatı, anıları ve böylece kendi kişiliği

hakkında daha iyi ve rahat hissetmesine

katkıda bulunur.

H

5

Page 43: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

41Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hatıra Albümü

Hasta yakınlarına ve diğer çalışanlara, hafızalarıyla sorunu olan insanların aradabir isim, yer, tarih gibi şeyleri hatırlamakta zorluk çektiklerini sık sık anlatın. Budurumun, ilgili kişi için ne kadar üzücü olabileceğinden de söz edin. Hasta veyakınlarına buna karşı yapılabilecek bir şeylerin olduğunu açıklayın. Bir insa-nın gözleriyle sorun yaşaması ve iyi görememesi durumunda gözlük takması,iyi yürüyemediği zamanda baston kullanması gibi, hafızasıyla sorunu olmasıdurumunda -hatıra albümü gibi- hatırlama destekleri kullanır.

Hatıra albümü fikrimizi aydınlatmak için böylesi bir albümü somut olarakgöstermek çok önemlidir: Mümkünse daha önce yapılan bir hatıra albümününörneğini gösterin. Başka birine ait bir albümü kullanmak istemezseniz gazete vedergilerden kestiğiniz resimler kullanarak bir albüm hazırlayabilirsiniz. Birinsanın hayat hikayesinin bu biçimde gösterilmesiyle ailelerin böylesi biralbümü kendi kendilerine hazırlamalarının kolaylaştığı bilinmektedir.

HATIRA ALBÜMÜ İÇİN NELER GEREKİR?15 x 10 cm ebadında aşağı yukarı 36 fotoğraflık küçük bir albüm, gelenekselgünlük veya not defterine benzerliği ve de taşınmasındaki pratiklik nedeniyledaha kolay kabul görür.

Hastalığı fazla ilerlemiş olan demanslı insanlar için daha büyük fotoğraf vebaşlıklara yer verdiğinden insanların daha kolay anlayıp okuyabileceği büyükebatlı bir albüm de yararlı olabilir. Ancak bazı demanslı insanların ne fotoğrafalgılayabildiği ne de anlamlarını kavrayabildiklerini unutmayın. Buna rağmenbir hatıra albümünü hazırlamak anlamlı olabilir. Böylelikle bakıcıların,ilgilendikleri hastayı öz geçmişiyle birlikte görmeleri sağlanabilir.

15x10 cm ebatlı bir albüm kullandığınızda onun her plastik gözüne bir kağıtyerleştirin. Bu sayfaların birkaçına, ilgili kişinin hayatına ilişkin bir şeyleri notedin. Diğer sayfaları fotoğrafların fonu olarak kullanın. Fotoğrafların altındaveya yanında yorum yazılabilecek yer bırakın. Açık ve net yazıp büyük harflerkullanmaktan kaçınmanız öğütlenir. Hastanın geçmişinde rol oynamış önemliolay ve yerler hakkında gazete kupürlerini de yapıştırabilirsiniz. Kronolojik birsıra izleyin. Albümün başında, kişinin doğum tarihi ve yeri ile ilgili bilgileriaktarıp sonunda da en güncel olaylara yer verin. Aşağıda hatıra albümününsomut olarak nasıl görünüp neleri içerebileceğine ilişkin örnekler bulumaktadır.

Page 44: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

42 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hatıra Albümü

Hüseyin Demirci

25 Temmuz 1932tarihinde Zonguldak’tadoğdum.

Annemle babamın isimleri

Fadime ve Hasan.

Babamın, Zonguldak’ta

bir konfeksiyoncu

dükkanı vardı.

Dört kardeşten biriyim.

Ağabeyim Süleyman benden

iki, ablam Nezire üç

yaş büyük. Kız kardeşim

Hülya ne yazık

ki uzun zaman önce 22

yaşında vefat etti.

Burada 2 yaşımdaydım.

Ben, Süleyman, Nezire ve Hülya, Karadeniz sahilinde.

Babam Hasan ve annem Fadime Demirci40’lı yıllarda

Page 45: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

43Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hatıra Albümü

Çocukluğumda Zonguldak

Bahçelievler Mahallesinde

oturdum.

Daha sonra İstanbul

Maltepe’ye taşındık.

15 yaşımda okulu bitirdim.

İlk önce mahalledeki bir fırında

çalıştım. 16 yaşındayken

de çırak olarak bir

tesisatçının yanında işe

girdim.

Eşimin adı Emine.

Bir düğünde tanıştık.

Çocukluğumu geçirdiğim Zonguldak’taki evimiz.

1948 yılında çıraklığa başladıktan

kısa bir süre sonra.

Emine ile 1955’te nişanlıyken.

Page 46: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

44 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hatıra Albümü

15 Haziran 1957 tarihinde Zonguldak’ta evlendik. Ağabeyim Süleyman ve baldızım Gülizar nikahşahitlerimizdi.

Evlendikten sonra İstanbul

Bostancı’da bir ev tuttuk.

Almanya’ya gelene kadar

orada oturduk.

Almanya’ya geldiğimizden

beri Dortmund’da yaşıyoruz.

Bir kızımız var:

Emel 18 Mayıs 1961’de

doğdu. Bu resimde iki

yaşında, Karadeniz’de

kumsaldayken.

1957’deki düğünümüzde.

Kızım Emel 2 yaşındayken Karadeniz’dekumsalda

Emine ile birlikte Dortmund’daoturduğumuz evin önünde.

Page 47: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

45Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hatıra Albümü

Kızım Emel Mert’le evlendi.Köln’de oturuyorlar ve üççocukları var. Melisa 1985, Can 1987 ve Melike 1995’te doğdu.

65 yaşımda emekliye

ayrıldım. İş hayatımın çoğunu

Thyssen’de çalışarak

geçirdim. Son yıllarımda

Dortmunder Energie- und

Wasserversorgung'da

çalıştım.

Ağabeyim Süleyman

da eşi Asiye ile Berlin’de

yaşıyor.

Mert, Emel, Melike, Melisa ve Can Köln’de

Ağabeyim ve yengem Berlin’dekievlerinin önünde

1997’de emekliye ayrıldığımzaman DEW’deki kutlama sırasında.

Page 48: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

46 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hatıra Albümü

Ablam Nezire Zonguldak’taoturuyor. Kocası Ali birkaç sene öncevefat etti.

Her hafta Cuma günü AWO’nun

buluşma merkezinde

arkadaşlarla buluşuruz.

Eşim Emine o arada

akşam yemeğini

hazırlar.

Ewing’deki arkadaşlarımız, 1999

Ablam Nezire'yle uzun yıllar önce Antalya’da çekilen bir resmimiz.

Alman komşumuzun köpeği Miki.

Arkadaşlarımla buluştuğumuzda tavla oynarken.

İskender Sakine

Page 49: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

47Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hatıra Albümü

Anlatılan örnekte olduğu gibi her fotoğrafa ilişkin, bilmeyen herkesin, fotoğraftakimin gösterildiği, resmin ne zaman ve nerede çekildiğini anlamasını mümkün kılannotlar bulunmalıdır. Örneğin yalnızca “Emel” yazmak yetmezdi; “Kızım Emel 2yaşındayken Karadeniz’de kumsalda” diye açıklama ise gerekli olan tüm bilgileri içerir.Böylelikle hatırlama sorunu olan bir insana, adı Emel olan bir kızının olduğu, kızıEmel henüz küçükken onunla birlikte Karadeniz’e gittiği hatırlatılabilir. Fotoğraf-ların açıklamalarının bu biçimde yapılmasının bir başka iyi yanı, böylece utandırmave hayal kırıklığına uğratma durumlarının önlenmiş olmasıdır. Örneğin birininalbümü karıştırırken Emel‘i gösterip kimin olduğunu veya resmin nerede çekildi-ğini sorduğunda, Emel‘in babası bunu unuttuğundan dolayı yanıtlayamaması gibi birdurum önlenmiş olur.

Fotoğraflara ilişkin yazılar kesinlikle çocuk dilinde değil, sizin de kendi albümünüziçin kullanacağınız gayet “normal” bir dilde olmalı. Her resme ilişkin yazının kendiniziçin uygun olup olmadığını sorun kendinize.

Bir hatıra albümünü hazırlamak oldukça zevk verici bir uğraş olabilir. Adım adım -vaktiniz ve havanıza uygun olarak- hazırlayabilirsiniz. Asıl bölümünü bitirdiğinizdeyeni olayları resmetmeyi unutmayın. Huzurevi gibi bir kuruma taşınan insanlar için -ilgili açıklamalarla birlikte- kurum binasının içini ve dışını gösteren fotoğrafları ya daçalışanların ve -örneğin aynı bölümde oturan- önemli ev sakinlerinin resimlerini çekipalbüme ekleyebilirsiniz.

HATIRA ALBÜMÜNÜN YAPISI NASIL OLMALI?Kitabın sonunda, fotokopi çekmeniz için hazırlanmış 15x10 cm ebatlı bir albümeuygun birkaç basılı sayfa bulunmaktadır. Bu sayfalar bir albüm hazırlamayabaşlanmasında yardımcı olabilir: Bu sayfayı ilgili fotoğrafla birlikte albüme eklemedenönce her sayfada fotoğrafın yanında veya altında ve üstünde önemli bilgiler için yerbırakın.

ÖZEL SORUNLAR ÇIKTIĞINDA HATIRA ALBÜMÜNEBAŞVURABİLİRSİNİZ.

Hastanın bir yakınını tanımakta zorlanması durumunda, bu yakının değişik yaş-lardayken çekilen fotoğraflarından bir diziyi albüme ekleyebilirsiniz. Aşağıdakiaçıklama örnekleri fotoğrafların altına yazılabilir:

Page 50: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

48 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hatıra Albümü

Bir insanın evini hatırlayamaması gibi bir oryantasyon sorunu olduğu ve süreklibunun, gerçekte yaşadığı yerin olmadığını söylemesi durumunda benzer birfotoğraf dizisi hazırlayabilirsiniz:

Eşim Yusuf 1960 yılındaki düğünümüzde. Bu fotoğraf uzunzaman önce, Yusuf daha 28yaşında genç biradamken ekilmiştir.

Hamburg’daki eski evimiz. 32 yıl boyuncaorada oturduk.

Bremen’dekiHamburgerStrasse. Beş sene önce yani 2006’daburaya taşındık.

Eşim Yusuf‘la ben 25. evlilik yıldönümümüzde.O zaman Yusuf 53 yaşındaydı.

Eşim Yusuf 1972’de 40. yaş gününde

Eşim Yusuf‘la ilk kez deniz tatiliyaptığımızda.

Page 51: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

49Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hatıra Albümü

Hatıra albümü nasıl kullanılır

Demanslı insan düzenli olarak albüme bakmayı unutabilir. Anılarının canlıkalması için daha sıkça albüme bakmaya motive edin.

Örneğin albümü her an kullanılabilecek biçimde açık olarak oturma odasındabırakın.

Albüm, ziyarete gelenler -özellikle torunlar için- sohbete girmek bakımındanbir araç olabilir.

Yeni olayları albüme eklemeyi unutmayın.

Hatıra albümünün yararları:

Hatıra albümü

Kişinin hayatının kilit noktalarını oluşturan olayların anılarını canlı tutar,böylece uzun süreli hafızada kalmasını sağlar.

Demanslı insanın kişiliğini korumasına yardımcı olur. Kendini tanıdığınayönelik güven duygusu verir.

Albüm, ziyarete gelenler -özellikle torunlar- için sohbete girmek bakımından bir araç olabilir.

Hayatının bir anlam taşıdığı hissini verir.

Sohbet etme fırsatı yaratır.

Demanslı insana, konuşmayı kendisinin yönlendirmesine imkan sağlar.

Hafif demanslı insana sohbet sırasında heves verebilir.

Kendi yaşamına bakmaya fırsat sunar.

Güzel zamanları hatırlamaya yardımcı olur.

Kişinin bir kuruma yerleşmesi ya da günlük bakım yurduna gitmesidurumunda destek ve güven verir.

Çalışanların insanı bir birey olarak görmelerine yardımcı olur.

Çalışanların bir sohbete başlamalarına fırsat yaratır.

Kurumlarda çalışanları, kişiye odaklı bakıma teşvik eder.

Page 52: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

50 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hatıra Albümü

DEMANSLI İNSANLARA İSİM, SİMA VE YERLERİ AKILDA TUTMAYAYARDIMCI OLACAK DİĞER ÖNERİLER:

“Önemli kişiler” adlı bir poster hazırlayıp duvara asın.

Ailenin her kesimi hakkında bir soy ağacı hazırlayıp ayrı ayrı çerçevelereyerleştirin. Örneğin bir çerçevede oğulla ailesi görünür diğerinde ise kızve ailesi. Öteki aile fertlerinden de yardım isteyin.

Aynı biçimde “Önemli yerler” hakkında bir poster hazırlayıp duvara asabi-lirsiniz. Bunda, net açıklamaların eklendiği kendi evinin, çalıştığı firmabinasının ya da memleketinde bulunan okulun resimleri vs. yer alabilir.

Eşim Meral Oğlum Özgür Dora, ev sahibemiz

Miki, komşunun köpeği Torunum Defne Halime, arkadaşımız

Torunum Naz Torunum Serkan Torunum İbrahim

Oğlum Berk eşi Ezgi ile

Page 53: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

51Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Biçimlendirilmiş ve planlı bir gün

HHatıra albümü (Bkz. 5. Bölüm) önemli kişi, yer ve olayları akılda tutmayayardımcı olur. Bu anılar sayesinde benliğimizi koruyabilir ve “Ben kimim,

nereden geliyorum?” sorularının cevabını biliriz.

İnsanın kendini güvende ve umutlu hissetmesi için “Ne yapmalıyım?” sorusunakendinin karar verebilmesi gerekir. Yani insan her gün kendini yenidenorganize etmeli ve bir sonraki adımda neyin yapılması gerektiği ve nasılgerçekleştirileceğini hatırlaması gerekir.

Ancak demanslı bir insana kendi gününü planlaması zor gelebilir. Bu, genelanlamda anlamakta ve belli süreçleri düşünmekte sorunu olmasındankaynaklanmaktadır. Belki bir şey yapması gerektiğini bilir ya da hissederancak ne olduğunu hatırlayamaz. O anda bir türlü ne yapabileceğini tasavvuredemez. Somut bir tasavvuru olsa bile bunu gerçekleştirmekte sorunu olabilir.Başkalarına çok kolay görünen şeyler bile ona o durumda çok zor gelebi-lir. Demanslı insanlar için bir odayı elektrikli süpürgeyle süpürmek bile büyükbir sorun oluşturabilir.

Ne yapabildiğini veya bir şeyin nasıl yapılabileceğini bilmemek insanı içhuzursuzluğa, kimsenin kendine ihtiyacı olmadığı düşüncesine, hatta çaresiz-liğe götürebilir. Öyle bir durum da insanın yalnızca oturup artık hiçbir şeyyapmamasına neden olabilir. Bu da depresyon veya içine kapanmışlık görün-tüsünü yaratabilir. İster yaşlı olsun ister genç, sağlıklı ya da hasta, her insan içinbaşka birinin kendine ihtiyacı olduğu hissinin önemli olduğunu hiçbir zamanaklınızdan çıkarmayın. (Ancak arada bir oturup dinlenmenin de aynı derecedeönemli olduğunu unutmayın.)

Demanslı biri genellikle, ne yapılması ve bir şeyin nasıl yapılması gerektiğinibilmemesinin ne gibi bir duygu olduğunu kavrayamaz. Aşağıda aktarılan, birhastanın söyledikleri onun düşüncelerine ilişkin belli belirsiz bir fikir verebilir.

“Ne yapmalıyım ve nasıl yapmalıyım?” Biçimlendirilmiş ve planlı bir gün

• Demanslı bir insana gününü planlayıp organize etmesine nasıl yardımcıolabilirsiniz –“Ne yapılmalı?” ve “Nasıl yapılmalı?” konularında karar vermek“• Günü ajanda aracılığıyla biçimlendirmek • Yaptığı bir işte demanslı birinsanı desteklemek

Ne yapabildiğini veya bir şeyin nasıl

yapılabileceğini bilmeme sorunu insanı

iç huzursuzluğa veçaresizliğe götürebilir.

Her insan için, yararlı olmanın

önemli olduğunuunutmayın.

6

Page 54: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

52 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Biçimlendirilmiş ve planlı bir gün

“Uyandım ve kim ya da ne olduğumu bilemedim. Adımı hatırlıyordum amaburada ne yaptığıma ilişkin en ufak bir fikrim yoktu.”

“Evde yapmak istediğim kadar çok şey yapmıyorum. Yapılması gereken yeterince işvar ancak yapmaktan zevk alacağım şeyleri kalkıp gerçekleştirmeye hevesim yet-miyor.”

Soru: “Ne yapmak isterdiniz?”

“Henüz düşünmedim. Bulaşığı yıkarım, pencereleri silerim. Ancak onlarıyaparken aklım tam o işte değil anlıyor musunuz? Eşim ‘Kaybolmuş gibisin’ diyor.Nasıl bir halde olduğumu anlıyor. Uğraşacak bir şeyim olması gerekir. O zamanhafızamdaki yük hafifler.

NE YAPMALIYIM? – GÜNÜN AKIŞINI LİSTELER ARACILIĞIYLABELİRLEMEK.Bazı insanlar, günlerini bir “yapılacaklar listesi” aracılığıyla düzenlemeyi yararlıbulmaktadır. Örneğin bir bakıcı her sabah veya önceki akşamdan bir hastaylaoturup birlikte gün içinde halledilmesi gereken işlerin listesini çıkarabilir. (Bkz.aşağıda) Bu uygulama tasavvur yetisini yitirme sorununa karşı işe yarayabilir.(“Ne yapabilirim?”)

Bu liste kolay görülebilecek bir yere -örneğin buzdolabının kapısına- asılma-lıdır. Özellikle kaybolmuş gibi durması ve ne yapabileceğini bilememesidurumunda demanslı bir insana arada bir listeye bakmasını hatırlatmakgerekecektir.

Pazartesi günü yapılacaklar:

Patikayı süpürmek

Postaneye gidip pul almak

Yağmur yağarsa tavla

oynamak

Alt katın pencerelerini

silmek

Televizyonda tenis maçını

izlemek

Page 55: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

53Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Biçimlendirilmiş ve planlı bir gün

“Yapılacaklar listesi”ne ilişkin diğer öneriler

Genellikle en sevilen uğraşlar, fazlaca mantıklı düşünmeyi gerektirmeyenlerdir.Örneğin patates soymak veya yerleri süpürmek gibi basit otomatikleşmiş hare-ketler gerektiren ve hastaya ne fazla zor ne de fazla kolay gelen işler bulmakbayağı zor bir görev.

“YAPILACAKLAR LİSTESİ”SİNİN OLASI YARARLARI

“Yapılacaklar listesi”

Günlük yaşama belli bir biçim sağlar.

İyimserlik, ümit ve güven hissini güçlendirir.

Güne bir anlam kazandırdığı için öz değer hissini güçlendirir.

Bakıcılara, hastalardaki iç huzursuzluğun üstesinden gelmekteyardımcı olabilir.

Hastaya, listede kayıtlı olan her şeyi hallettiğinde rahat rahatdinlenebileceğine ilişkin güven verir.

İnsana, o anda ne olduğunu ya da olmakta olduğunu kavrayarak günün akışında yönünü belirlemekte yardımcı olur

İngiltere’deki Stirling Üniversitesi himayesindeki Dementia Services Development Centre demanslı insanlara uğraş bulmakkonusunda yol gösteren birkaç yayın yayınlamıştır. Ancak bunlar halen yalnızca İngilizce olarak bulunmaktadır:Archibald, Carole: Activities.Archibald, Carole: Activities II.Archibald, Carole; Murphy, Charlie (Hrsg.): Activities and people with dementia: Involving familiy carers. Dementia ServicesDevelopment Centre, University of Stirling, Stirling FK9 4LA, England.

*

BOŞ ZAMAN

Kağıt oynamakAli ile tavla oynamak

Parkta ördeklere yemvermekKemal Sunal filminiseyretmekYüzmeye gitmek

EV İŞLERİ

Patikayı süpürmekÇamaşır asmak

Çiçek dikmekAyakkabıları boyamakGümüşleri parlatmak

••

•••

••

*

Page 56: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

54 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Şu türden cümleler kullanın:Halıları süpürelim.

Halıları süpürmeliyiz.

Halı süpürmede bana yardım eder misiniz?

Şu türden cümleler kullanmayın:Salondaki halıyı süpürün.

Salondaki halıyı süpürmeye gidin.

Hiçbir insan kendine ne yapması gerektiğini söylenmesinden hoşlanmaz.

Biçimlendirilmiş ve planlı bir gün

BİR ŞEYİ NASIL YAPACAĞIM? – DEMANSLI BİRİNE BİR İŞİYAPARKEN DESTEKLEMEKDemanslı insanların bazılarına bir sonraki görevleri ile uğraşmaları içinkendilerine listeye bakmalarını hatırlatmak yeterli olur. Başkalarının ise, tepkigösterip harekete geçmek için daha fazla yardım ve desteğe ihtiyaçları olabilir.Örneğin listeye “halıyı süpürmek” diye yazılırsa bir hastayı bir biçimdedürtmeniz gerekebilir. Örneğin şöyle söylenebilir: “Merdiven altındaki dolaptanelektrikli süpürgeyi çıkarmamız gerekiyor.” O zaman hasta belki başka yardımagerek kalmadan süpürme işini halledebilir.

Bazı insanların, işlerinde ayrıca desteğe ihtiyaçları olacaktır. Bize ilk bakışta çokbasit görünen işler gerçekte hem cisimleri üç boyutlu olarak hayal edebilmehem de işi düşünüp planlayabilme yeteneği gerektirmektedir. Örneğin insanelektrikli süpürgeyle halıyı süpürebilmek için birçok eylemi hayal edebilmeli-dir: Elektrikli süpürgenin biçimine ilişkin hayali bir görüntü oluşturmuş ol-ması ve aletin nerede saklandığını bilmesi gerekir. Kabloyu çekip fişi prizetakmak, süpürgeyi çalıştırmak ve halının üzerinde ileri geri sürüklemek gibi birişin gerekli akışını da hayal edebilmelidir.

Demanslı birinin belki bu adımların her birinde desteğe ve yönlendirilmeyeihtiyacı olabilir.

Örneğin:

“Şimdi halıyı süpürebiliriz.”“Süpürgeyi merdiven altından çıkarmalıyız.”

Sonra şöyle devam edersiniz:“Kabloyu çıkarmamız lazım.”

Sonra şöyle devam edersiniz:Fişi şuradaki prize takalım.”

Sonra şöyle devam edersiniz:“Şimdi salondaki halıyı süpürebiliriz.”

Page 57: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

55Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Biçimlendirilmiş ve planlı bir gün

“Adım adım yönlendirme” yöntemi akla gelen her uğraş ve her durumda yararlıolur. Örneğin bulaşık yıkamada, giyinmek veya yıkanmakta. Bu yöntem haliylebir “Yapılacaklar listesinin” kullanılmasına bağlı değildir.

Hastayı bu biçimde yönlendirmek bayağı zaman alır ve çok sabır gerektirir.Dolayısıyla demanslı bir hastayı her işe katmak anlamlı olmayabilir. Bunarağmen hoşuna giden ve yapmak istediği her işe -mümkün olduğunca- aktif birbiçimde katılması konusunda kendisini cesaretlendirmek her durumda iyiolacaktır.

NE YAPMALIYIM?GÜNÜ BİR RANDEVU PLANI ARACILIĞIYLA BİÇİMLENDİRMEKÖzellikle başlangıç aşaması veya hafif demansı olan bazı insanlar bir ajandaylahaftalarını biçimlendirip organize etmeyi yararlı bulmaktadır. Eklerde, kopyaçekmek için boş bırakılmış haftalık bir plan bulunmaktadır. Bu iş için doğallıklakara tahta gibi şeyler de kullanabilirsiniz. Her güne ilişkin tarih yazılmalı. Yıl, kağıdın üst tarafına yazılabilir. Plana hangibilgilerin ve ne kadar yazılacağı ilgili kişiye bağlıdır.

Ajanda için öneriler

RandevularSaat 11.00’de berberSaat 15.30’da Ali ile yürüyüşSaat 19.30’da çocuklar akşam yemeğine gelecek

Genel işlerGözlükçüyü arayıp randevu alDiş macunu alYeğene yazdığın mektubu posta kutusuna atEczaneden ilaçları al

Ajanda, sürekli kontrol edilebilmesi için mutfak duvarı ya da salon kapısı gibikolay görülebilecek bir yere asılmalıdır.

Birçok (sağlıklı) insan yaşamlarına ilişkin kontrolü kaybettiklerini düşün-düklerinden ajandaları olmadan yapamazlar. Başkaları, bir ajandaya ihtiyaç duy-maz, hatta istemezler. Ajandayı yararlı bulan demanslı insanlar, bilgilerigüncel tutmak için epey yardıma gereksinim duyarlar. Ayrıca ajandalarınıkullanmalarını hatırlatmak da gerekir. Ajanda hastanın, hayatını kendi başınakontrol altında tutması ve biçimlendirmesine yarayan bir araç olabilir.Belli durumlarda öz güvenini ve yaşama amacını korumasına da yardımcı olabi-lir. Ajanda özellikle evinde yalnız yaşayan insanlara yarar sağlayabilir. Böyle-likle ev işlerini halletmesi ve günlük yaşamın üstesinden gelmesi kolaylaşa-bilir. Özellikle bu uygulamanın hastalığın erken döneminde başlatılması ve ilgilikişinin ajandaya alışabilmesiyle başarılı olur.

Page 58: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

56 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Biçimlendirilmiş ve planlı bir gün

NE YAPMALIYIM? BİR GÜNLÜĞÜN KULLANIMIBirçok insan günlük tutmaktan zevk alır. Ajanda konusunda geçerli olanlargünlük için de geçerlidir: Hafif derecede düşünme zorluğu olan kişiler içinyararlı olabilir.

Bu insanlar, olayları ve planları günlüğe kaydetmekten çok faydalanabilirler.Örneğin bir gün hastanın hastanede randevusunun olduğu yazılabilir. Hasta-neden döndüğünde hastayı hastanede olup bitenler, doktorun adı gibi bilgilerigünlüğe yazmak konusunda heveslendirebilirsiniz. Bu, hafif düşünme zorluğuolan insanlara aksi halde unutacakları olayları hatırlamalarına yardımcı olur.Ayrıca bu kayıtlar aracılığıyla geçmişte olanlar da izlenebilir.

Hastayı her gün günlük tutmak konusunda teşvik etmeniz gerekebilir. Ayrıcagün içinde de, belki sabahleyin kalktıktan hemen sonra veya kahvaltı esnasındaarada bir günlüğünü açıp okumasına yönelik heveslendirin. Günlüğünü daimabelli bir yerde, örneğin telefonun yanında saklaması doğrultusunda motiveedin. Belki en iyisi günlüğü orada açık halde bırakmaktır.

Page 59: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

57Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Eski anılar ve evrensel deneyimler

Demans hastalığı bulunan bir insanla iletişim, konuşulan konuların buinsanın zaaflarıyla değil yetenekleriyle ilgili olduğu zaman daha kolaylaşır.

İLETİŞİMİ KOLAYLAŞTIRMAYA YÖNELİK REHBER3. Bölümde “eski” ve “yeni” anılar arasındaki farka değindik: Demanslı birinsan yeni tecrübeleri (uzun süreli) belleğine kaydetmede zorluk çeker. Hastalıköncesinde kaydedilen anıların yeniden canlandırılması ise daha kolay olur.Ancak kişinin bu konuda sıkça yardım ve uyarılmaya ihtiyacı vardır. Demanslıbir insanla konuştuğunuzda onun için hangi anılarının canlandırılması zor yada kolay olduğunu düşünün.

YANLIŞHastaya yeni anılara ilişkin soru yöneltmeyin. Örneğin:“Kahvaltıda ne yediniz?”“Torununuz kaç yaşında?” “Ne zaman tatile gideceksiniz?” Haliyle arada bir butür soruları ister istemez soracaksınız ama yine de böylesi soruların sohbetioldukça zorlaştıracağı hatta bitirebileceğinin bilincinde olun.

DOĞRUEski anılarla bağlantı kurun. Ancak bazı anıların bir insan için çok rahatsız ediciolabileceğini de göz önünde bulundurun.

2. ve 3. Bölümlerde, konuları düşünüp mantıklı sonuçlar çıkarmanın demanslıbir insan için ne kadar zor olabileceği anlatılmıştır. Aşağıda buna ilişkin bazıöneriler yer almaktadır:

İletişimin “eski” anılar ve evrensel deneyimler aracılığıyla desteklenmesi

• Demanslı hastalarda iletişimin teşvik edilmesi ve desteklenmesi • “Eski”anıların ve evrensel deneyimlerin kullanımı

Demanslı insanınyeteneklerini güçlendirin,zaaflarındankaçının. Eski anıları,tüm insanların bilipanladıkları duyguve olayları konuşun.(Okul çağı, çocuklukoyunları, ilk işegirdiğine ilişkinanılar…)

7

Page 60: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

58 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Eski anılar ve evrensel deneyimler

YANLIŞKişinin zihinsel gücünü aşan konulara girmeyin.

DOĞRUDaha çok evrensel olan yani (hemen) tüm insanların yaşadıkları ve de anla-dıkları duygu ve durumlara ilişkin konuları tercih edin.

Yani: Eski anıları canlandırmaya, evrensel duygu ve durumlarla bağlantı kur-maya çalışın.

ESKİ ANILARIN VE EVRENSEL DENEYİMLERİN KULLANIMI – BİRSOHBETİ GELİŞTİREBİLECEK ÖRNEK KONULAR

Demanslı bir insanla konuşmakta yardımcı olabilecek bazı konular aşağıdasıralanmıştır. Haliyle sayısız benzer örnek sıralamak mümkündür.

İnsanın en güçlü anıları genellikle -özellikle okul, arkadaşlar, disiplin ve önemliduygusal olaylarla bağlantılı olanlar- çocukluğundan kaynaklanmaktadır.

Page 61: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

59Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Eski anılar ve evrensel deneyimler

ÇOCUKLUK ZAMANI – DAVRANIŞLAR

Uslu mu yoksa yaramaz bir çocuk muydunuz?Davranışlarınızı etkileyen nelerdi?Çocukken yaptığınız en büyük yaramazlık neydi?Anne babanız veya öğretmenleriniz ne gibi cezalar verirdi?Hiç anne babanızın haberi olmadan çok tehlikeli bir şey yaptınız mı?

ÇOCUKLUK ZAMANI – OKUL VE ARKADAŞLAR

Çok sevdiğiniz bir öğretmeniniz var mıydı?Hiç sevmediğiniz bir öğretmeniniz var mıydı?Ne yapmıştı?En iyi arkadaşınız kimdi? Tüm öğrencilerin kötü davrandığı bir öğrenci var mıydı?

ÇOCUKLUK ZAMANI – ÖNEMLİ OLAYLAR

Çocukluğunuzda hiç yolunuzu kaybedip anne babanızı bulamadığınız olmuş muydu?Çocukken hiç hastaneye yatmak zorunda kaldınız mı?Çocukken uyuyamayacak kadar heyecanlandığınız oldu mu?Çocukken, kutlama ya da bayramlarda veya diğer etkinliklerde giyindiğinizözel giysileriniz var mıydı?

ÇOCUKLUK ZAMANI – OYUN

Yüzmeye gider miydiniz?En sevdiğiniz oyun hangisiydi?Hayvan besler miydiniz? En çok hangi hayvanı severdiniz?Çocukken koleksiyon yapar mıydınız?En sevdiğiniz oyuncağınız neydi? Ona ne olduğunu hatırlıyor musunuz?

•••••

•••••

•••

•••••

Page 62: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

60 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Eski anılar ve evrensel deneyimler

ÇOCUKLUK ZAMANI – KORKULAR

Çocukken karanlıktan korkar mıydınız?Örümcek ya da yılandan korkar mıydınız? Halen korkuyor musunuz?Çocukken diş doktoruna götürülmüş müydünüz? Diş doktorundan korkar mıydınız? Halen korkuyor musunuz?

Ergenlik çağı çoğu insanın düşüncelerini değiştirdikleri, kararlar verdikleri vede önemli duygusal olaylar yaşadıkları bir çağ olarak tanımlanmaktadır.

ERGENLİK ÇAĞI – ÇALIŞMA HAYATI

Okulu bitirdiğinizde kendinizi nasıl hissettiniz?İlk işiniz neydi?O zaman ne kadar para kazanırdınız?İlk maaşınızla ne yaptınız?

ERGENLİK ÇAĞI – SOSYAL YAŞAM

Gençken akşamları nasıl eğlenirdiniz?İlk aşkınızı hatırlıyor musunuz?

Bu tür konular uzun sohbetlere fırsat yaratabilir. Herkesin bildiği duygularlailgili olduklarından grup sohbetleri için de kullanılabilir. Ayrıca çok fazla zihin-sel yetenek gerektirmemektedir.

Ziyaretçiler ve gönüllü çalışanlar da bu konularda sohbet açmaya yönelikheveslendirilebilir. Örneğin torunları, büyük babalarına çocukken yaptığı enbüyük yaramazlığın ne olduğunu sormalarına cesaretlendirebilirsiniz.

••

••••

••

Page 63: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

61Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Eski anılar ve evrensel deneyimler

Kartpostal, fotoğraf ve gazete kupürleri de bir sohbete başlamada işe yarayabilir.Örneğin bugünün gelinlik modası konusundaki fotoğraflara bakarak yaşlı birhanımla 30’lu 40’lı yıllardaki gelinlik modası konusunda sohbete girebilirsiniz.

Biyografi konusuna ilişkin materyaller satın alınabileceği gibi hastanın evindeve çevresinde de bulunabilir. Hastaya ait fotoğraf ve kişisel eşyaları kullanmayaçalışın.

(Hawker Publications yayınevinde çıkan) „ A Pocket Book of Memories“ adlı kitap kişisel anılar hakkındaki

sohbetler için yardım sunmaktadır. (Yalnızca İngilizce)

Page 64: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

62 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Televizyon seyretmek

elevizyon seyretmek genelde sevilen ve rahatlatan bir boş zaman uğraşıdır.Demanslı hastaların bazıları televizyon seyretmeyi sever ancak o anda gör-

düklerini çabuk unuturlar. Bazı bakıcılar bu davranışları dert eder. İnsanın sü-rekli televizyon seyredip gördüklerinin çoğunu hemen unutması zamanı boşharcamak anlamına geldiğini düşünüyor olabilirler. Ancak bu düşünce tamdoğru değildir. Sağlıklı insanların çoğu da televizyonda seyrettiklerini hemenunutuverir. Demanslı insan sadece biraz daha hızlı unutur. Önemli olan tele-vizyon seyrederken kendini iyi hissetmesidir. Yani aslolan şimdiki andır. Ayrıcabu insan bilinçaltında rahatlanma ve zevk duygularını algılar böylece de keyfiyerine gelir.

Bazı demanslılar kısa bir süre bile televizyon seyretmekte sorun yaşar. Bazılarıher şeyin “pislik” olduğunu düşünür, bazıları ise seyrederken sohbet eder,soru sorar, huzursuz ve yerinde duramaz olurlar. Bakımı üstlenen yakınları için-yorucu bir günden sonra- televizyon izlerken bile rahat bırakılmadıklarındanbu durum zor olmaktadır. Ayrıca bazı bakıcılar bu durumda sıkça, eşi veya annebabasının, televizyon önünde kendileri gibi bir süre rahatlanamayıp hayattanzevk alamadıklarını düşünürler.

Televizyon ve video yardımı ile iletişim

• Demanslı biri neden televizyon seyretmekte zorluk çeker? Bakıcılar bu konudanasıl yardımcı olabilir? • Video filmlerinin kullanımı – “Video tedavisi”

Müzikli, manzara,

aydınlık güzel renkler,

belli hava ve

atmosferler içeren TV

programlarından

demanslı insanlar da

hoşlanabilir. Hayvan

röportajları, komik

programlar, spor veya

müzik yarışmaları da

demanslı bir insanı

rahatlatabilir.

T

8

Page 65: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

63Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Televizyon seyretmek

DEMANSLI BİR İNSAN İÇİN TELEVİZYONUN ÖNÜNDE OTURUPİZLEMEK NEDEN ZOR OLUR – BAKICILAR NASIL YARDIMCIOLABİLİR?

Bazı programları izlerken insan söylenenlere çok odaklanmak zorundaolur. Demanslı insanlar ise odaklanmakta sorun yaşarlar. Şöyle yardım-cı olabilirsiniz: Konuşmaları daha az ve daha net olan programlarıseçebilirsiniz.

Bir insanın belli bir programı ne kadar sevdiği, halen hatırlayabildiğianılarına ve ilgili programın bunlarla ilişkili olup olmadığına da bağlıolabilir. Şöyle yardımcı olabilirsiniz: Daha çok yakın geçmişle bağ-lantılı olmayan programları seçebilirsiniz.

Bazı programları takip edebilmek için insanın mantıklı düşünme vesonuç çıkarma yeteneğine sahip olması gerekir. Şöyle yardımcı olabilir-siniz: Nispeten kolay anlaşılan ve fazlaca mantıklı sonuç çıkarmayıgerektirmeyen programları seçebilirsiniz.

“Televizyon izleme” eğlencesi sıkça (örneğin polisiye veya aşk filmlerinde)insanın bir sonraki anda neyin olacağı konusunda tahmin yürütebil-mesinden kaynaklanmaktadır. Demanslı insanlarsa gelecekte neyinolabileceğini hayal etmekte zorlanırlar. Şöyle yardımcı olabilirsiniz:Bu tür tahminler gerektirmeyen programları seçebilirsiniz. Onun yerine“anlık sevincin” ön planda olduğu programları tercih edebilirsiniz.

Tarif edilen sorunların üstesinden gelmek için müzikli, manzara, aydınlık güzelrenkler, belli hava ve atmosferler içeren TV programlarını deneyin. Aynı zam-anda hayvan filmleri, komik programlar, spor veya müzik yarışmaları dademanslı bir insanı rahatlatabilir.

Hastanın değişik programlara gösterdiği tepkileri izlerseniz, hangi programlarıseyredebileceği ve hangilerinden zevk aldığını daha iyi tahmin edebilirsiniz.

Page 66: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

64 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Televizyon seyretmek

VİDEO FİLMLERİNİN KULLANIMI – “ “VİDEO TEDAVİSİ”Hastanın hangi programları daha çok sevdiğini saptadıktan sonra bunları kay-dedip yeniden kullanabilirsiniz. Hastanın o yayını daha önce seyretmiş olmasıbir daha seyretmek istemediği anlamına gelmez. Hemen her (sağlıklı) insan dasevdiği müzik kaset veya CD’leri tekrar tekrar dinler, filmleri birkaç kez izler.Hasta videodan hoşlanırsa bunu tedavi olarak kullanın.

Televizyon izlemeyi bir zevke dönüştürebilen o kadar çok video vardır ki. Bolcaseçenek sunan ve “hobiler ve özel ilgi alanları”na yönelik ürün satan bir video-cudaki filmlere bakarken orada uygun fiyata gerçek mücevherlerin bulun-duğunu anlayacaksınız. Örneğin:

Futbol seven ancak bir maçı tamamen -yani pek heyecanlı olmayan sahnel-eri de- izlemeye odaklanma gücü yetmeyen insanlar için “En iyi 100 gol”konulu bir film çok zevk verici olabilir.“Yetenekli Hayvanlar” hakkında bir film belki hayvan severlerin hoşunagider. Bu tür videolar güçlü görsel uyarılar sunar. Ayrıca mizahi olupyalnızca o ana yönelmektedirler.Dini hikayeler anlatan filmler de birçok yaşlı insan tarafından severekizlenir. Hem görsel olarak uyarıcı, hem de hikaye yavaşça ilerlediği vekullanılan sözcükler bilindiğinden bu da çok sakinleştirici olabilir.Rahatlatıcı müziği olan doğa filmleri özellikle çok huzursuz insanlarayardımcı olabilir.

ÖNEMLİ!Televizyonun bazı insanlar üzerinde huzursuz edici bir etkisi bulunmaktadır.Ekrandaki insanların gerçekte odada bulunduklarını sanabilirler. Televizyonhastaya akıl karıştırıcı bir etki yaparsa izlettirmeyin. Belki yalnızca belliprogramlar böylesi etki yaratır. O zaman o programları seyrettirmeyin. Değişikprogramları denemeyi unutmayın. Örneğin çok huzursuz olan ya da insan veyahayvan programlarına olumsuz tepki gösteren ya da konuşulan ve yapılanlarıtam anlayamadıklarından sinirlenenler, dinlendirici bir müzik eşliğindekimanzaralı filmlerden oldukça zevk alabilirler. Arada yeni bir şey denemek herzaman yararlı olur. Ancak sorun çıkarsa programı değiştirin veya televizyonukapatın.

Page 67: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

65Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Televizyon seyretmek

Page 68: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

66 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kavrama sorunları

DEMANSLI BİR İNSANIN BİR ŞEYİ KAVRAMASINA YARDIMCIOLMAK – İŞİTME KONUSUNA KAFA YORUN İşitme sorunları ister istemez insanın daha zor kavramasına yol açar. Demanslıbir insanın ağır işitmesinden kaynaklanan eksiklikleri dengelemesi özelliklezordur. Bu konuda yardımınıza ihtiyacı olacaktır. (Bkz. 10. Bölüm)

DEMANSLI BİR İNSANIN BİR ŞEYİ KAVRAMASINA YARDIMCIOLMAK – GÖRME KONUSUNA KAFA YORUN Gözlük kullanan birçok insan gözlüğünü takmadığında daha ağır işittiğini farkeder. Bu gerçekten mümkündür. Çünkü insan işittiğini daha iyi anlayabil-mek için aynı zamanda karşısındakinin dudaklarını takip eder ve sözel olmayanişaretleri yorumlar.

Belli durumlarda demanslı hastaya gerektiğinde gözlüğünü takması hatırla-tılmalıdır. Ayrıca gözlüğünün kirli olduğunu anlamaz ya da bilmeyebilir.Bu konuda yardımcı olun.

Demanslı insanlara bir şey kavramalarında yardımcıolmak

• İşitme konusuna kafa yorun • Görme konusuna kafa yorun • Evin düzeninideğiştirin • Konuşma biçiminizi değiştirin

Evde hareket ederken,bir işle uğraşırken ya da

başka yöne bakarkenhastaya soru sormayın.

Hastayla konuşmayabaşlamadan önce, örneğintelevizyon ya da radyodan

gelen arka plandakisesleri kapatın ve

karşınızdakiyle göz gözegelmeye özen gösterin.

9

Page 69: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

67Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kavrama sorunları

DEMANSLI BİR İNSANIN BİR ŞEYİ KAVRAMASINA YARDIMCIOLMAK – ÇEVREYİ DEĞİŞTİRİN

YANLIŞEvde hareket ederken, bir işle uğraşırkenya da başka yöne bakarken hastaya soru sor-mayın.

DOĞRU Televizyon veya radyodan gelen arka plan-daki sesleri kapatın. Böylelikle sohbet etmekçok daha kolaylaşır.

DOĞRU Konuşmadan önce karşınızdaki kişiyle gözgöze gelmeyi bekleyin. Ona adıyla hitapederek hafifçe koluna dokunmanız sohbetebaşlamayı kolaylaştırabilir.

DOĞRU Sizi daha rahat görmesi ve işitebilmesi için hastaya yakın olarak hemen önünde ya da yanında oturmaya veya durmaya özengösterin.

Acaba… Acaba..?

Dışarı çık..!

Yürüyüş..?

dışarı çıkıp… yürüyüş yapalım

mı?

Page 70: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

68 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kavrama sorunları

DEMANSLI BİR İNSANIN BİR ŞEYİ KAVRAMASINA YARDIMCIOLMAK– KONUŞMA BİÇİMİNİZİ DEĞİŞTİRİN

DOĞRU Kısa ve basit cümlelerkullanın.

DOĞRU Önemli sözcüklere vurgu yapın: Örneğin: “Sana en sevdiğin keki yaptım.”

DOĞRU Net konuşun.

DOĞRU Karşınızdakine, her cümleden sonra onu anlaması için zaman bırakın.

DOĞRU Karşınızdakinin anlamadığını düşünürseniz söylediğinizi tekrarlayın.

YANLIŞÇok uzun cümle kurmak.

YANLIŞÇok hızlı konuşmak.

Bak sana, hani geçen sene Güler’den tarifesini aldığım en çok sevdiğin keki

yaptım, ondan bir parça ister misin yoksa daha sonra mı vereyim, ne dersin?

Sana en sevdiğin keki yaptım. Bir parça

ister misin?

Page 71: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

69Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kavrama sorunları

DOĞRU Bir kişi veya nesneden bahsederken mümkünse onu parmakla gösterin.Yani kekten bahsederken onu işaret etmek gibi.

DOĞRU Hastanın, cevabını hemen kolaylıkla bulmakta zorlanacağı sorulardankaçının. Aynı cümle içinde de fazla soru sormayın. Yalnızca “evet” ya da“hayır” diye cevaplanabilen sorular sormak çoğu zaman daha iyidir.Örneğin: “Kahve ister misiniz?”

DOĞRU Somut kavramlar kullanın, yani: “Sicim gibi yağmur yağıyor” yerine “Şiddetliyağmur yağıyor”. Demanslı hastalar bu tür deyimleri bazen kelimesikelimesine yorumlayıp gerçekten sicimden bahsettiğinizi düşünür.

DOĞRU Biraz uzun sürebilecek ya da karışık bir konuyu konuşmak istediğinizdehastaya açmayı düşündüğünüz konuyu önceden belirtin. Örneğin: “Birazkızınız hakkında konuşmak istiyorum.” Böylelikle konuyu tespit ediphastanın konuya girmesine yardımcı olursunuz.

Ne içmek istersiniz?Kahve mi, meyve suyu mu ya

da su mu?Kahve içmek

ister misiniz?

Sana en sevdiğinkeki yaptım. Bir parça

ister misin?

Page 72: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

70 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kavrama sorunları

DOĞRU Belli insanlara ya da yerlere ilişkin anılardan yararlanın. (Bkz. Aşağıdaki örnekler)

ÖRNEK

“Ahmet”Koluna dokunun.Göz göze gelmeye çalışın.Gerekirse dediğinizi tekrarlayın.

“Sana Mehmet hakkında bir şey söylemek istiyorum.”

Kısa bir ara verin.Gerekirse dediğinizi tekrarlayın.Ahmet’e Mehmet’in bir fotoğrafını gösterin.

“Yarın evlenecek.”

Kısa bir ara verin.Gerekirse dediğinizi tekrarlayın.

“Eşinin adı Aysel.”

Kısa bir ara verin.Gerekirse dediğinizi tekrarlayın.

“Düğünleri Saray Düğün Salonu’nda olacak.”

Kısa bir ara verin.Gerekirse dediğinizi tekrarlayın.

“Bahnhofstrasse’deki Saray Düğün Salonu”.

Kısa bir ara verin.Gerekirse dediğinizi tekrarlayın.

Bu konuşmayı aşağıdaki gibi yapsaydınız çok daha kötü olurdu:

“İnanmayacaksın ama Mehmet ile Aysel’in yarın hemen şu köşedeki “Saray Düğün Salonu”nda düğünleri olacak.”

---

---

--

--

--

--

Page 73: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

71Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Ağır İşitme

Y aşlı birçok insanda görülen bir işitmezlik türü ilerleyen yaşla birlikte gelişen“presbyakusis” olarak adlandırılan işitme işlevinin gittikçe azalmasıdır. İlgili

hastalar “s” “t” ve “k” gibi yüksek frekanslı sesleri iyi işitemezler. Sözcükler“yutulmuş” gibi gelir. Bundan dolayı birbirinden ayırmak da zorlaşır.

Yaşlı insanlarda işitmezlik durumu, Tinnitus (dış kaynağı olmayan kulağıniçindeki ses, çınlama) ya da Otoskleroz olarak adlandırılan (kulak içi do-kunun kalınlaşması ve kemiğin iltihaba benzer biçimde değişmesi) gibirahatsızlıklardan oluşabilmektedir. Başka bir tür ağır işitme de kulağıniçinde fazla kulak kirinin oluşmasından meydana gelebilir ve aile hekimi yada kulak burun boğaz doktoru tarafından tedavi edilebilir.

Ağır işiten her insan bu duyu yitiminden kaynaklanan eksiklikleri dengelemeyiöğrenmek zorundadır. İnsanın düşünmesiyle hafızası normal işlemesi duru-munda bu dengeleme çok zor olmaz. Sağlıklı bir belleğe sahip olan insan ağırişittiğini unutmaz. Yani genellikle bir şeyi anlayamadığı zaman onu bilir ve budurumda ne yapabileceğini düşünebilir. Örneğin konuşulanı anlayamadığınısöyleyebilir, böylelikle konuşan da dediğini tekrarlar.

DEMANS VAKALARINDA AĞIR İŞİTME SORUNU KARŞISINDANASIL DAVRANMALIDemanslı bir insan ayrıca mantıklı düşünme sürecinde sorun yaşadığından ağırişitmesinden kaynaklanan eksiklikleri dengelemede de sıkıntı çekecektir.

Ağır işiten demanslı bir insan

Belki işitme sorununun olduğunu unutur.

Belki işitemediğini anlamayıp dolayısıyla konuşandan söylediklerini tekrarlamasını istemeyebilir.

Ağır işitme vedemans

• Demanslı bir insanın ağır işitmesinden kaynaklanan eksiklikleri sohbetsırasında dengelemesi ve bir işitme cihazını kullanması neden bu kadar zordur• Ağır işiten insanlarla konuşmaya yönelik öneriler

Ağır işiten demanslı bir insan

belki işitme sorunununolduğunu unutur.

Belki işitemediğinianlamayıp

dolayısıyla konuşandansöylediklerini

tekrarlamasınıistemeyebilir.

10

Page 74: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

72 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Ağır İşitme

DEMANS VAKALARINDA İŞİTME CİHAZI KULLANILMASI

İşitme cihazı taşıyan demanslı bir insan

İşitme cihazının kullanımını öğrenmekte özel sorunlar yaşar.

İşitme cihazını temiz ve çalışır vaziyette tutmada yardıma ihtiyaç duyar.

Cihazın çalışmadığını ya da kulak kiriyle tıkandığını anlamayabilir.Cihazın kulağında olduğunu ve işitme sorununu daha da güçleştirdiğininfarkında olmayabilir.

İşitme cihazının hem fazla yüksek seste çalışmayacak hem de “ötmeyecek”biçimde nasıl ayarlandığını unutabilir. Belki ötmesini de algılayamazdolayısıyla kendini neden rahatsız hissettiğini de anlayamayabilir. (Bu sorunu algılamayı öğrenmelisiniz çünkü insanın bu şartlarda birişitme cihazı taşıması çok rahatsız edici olabilir.)

ÖNEMLİ!ÇALIŞMAYAN BİR İŞİTME CİHAZI ANCAK TIKAÇ İŞLEVİGÖRÜR VE TÜM İŞİTME SORUNLARINI DAHA DAAĞIRLAŞTIRIR.

İlgili kişinin işitme cihazı yoksa ya da (iyi çalıştığı halde) kullanmak istemezsekonuşmak için bir ses yükseltici kullanılabilir. Bu, mikrofon ve kulaklığınbağlandığı küçük, “walkman”e benzer bir cihazdır. Buna benzer bir cihazla ağırişiten insanların televizyon izlemeleri mümkün kılınır.

Ses yükselticinin avantajlarından biri de mikrofonun doğrudan konuşan kişiyedoğru yöneltilebilmesidir. Buna karşın işitme cihazı çevredeki tüm sesleri (yanikonuşulandan adımların yerde çıkardığı seslere kadar, kapı zili, radyo, araba ses-leri, merdivendeki sesleri vs.) yükseltir. Kendisi, sohbet için gerekli olan seslerieleyip onlara odaklanamadığından tüm bu sesler demanslı bir insanın kafasınıfazlasıyla karıştırabilir.

Page 75: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

73Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Ağır İşitme

Ses yükselticiyi denemeniz durumunda ilgili kişinin tepkilerini iyice izleyerekişe yarayıp yaramadığına dikkat edin.

Page 76: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

74 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Ağır İşitme

AĞIR İŞİTEN İNSANLARLA KONUŞMAYA YÖNELİK ÖNERİLER

DOĞRUTelevizyon ve radyo seslerini ya da dışarıdan gelen sesleri (pencereyikapatarak) kesin.

DOĞRUİlgilinin yakınında, mümkünse önünde durun veya oturun. Böyleliklekişinin sizi iyi görmesi ve anlamasına yardımcı olursunuz.

DOĞRUHastanın ağız hareketlerinizi ve mimiğinizi iyice takip edebilmesi içinkonuşurken yüzünüzün görülebilir olduğuna dikkat edin.

DOĞRUHastanın uygun gözlüğü takması ve gözlüğün temiz olmasına dikkat edin.

DOĞRUHastanın, dikkatini size odaklamasını bekleyin. Örneğin hafifçe kolunadokunun.

Page 77: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

75Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Ağır İşitme

DOĞRUNet konuşun.

DOĞRUHastanın sizi anlayıp anlamadığına dikkat edin. Gerekirse söylediklerinizitekrarlayın.

DOĞRUGerekirse söylediklerinizi başka ifadelerle formüle edin. Örneğin hasta “Adresiniz nasıldı?” sorusunu anlayamayabilir ama “Nerede oturuyorsunuz?”sorusunu (ya da tersi) anlayabilir.

YANLIŞÇok hızlı konuşmak.

YANLIŞBağırmak. Bağırınca sözcükler biçimini değiştirir ve kolay anlaşılamaz.Sesinizi hafifçe yükseltmeniz işe yarayabilir.

YANLIŞAbartılı ağız hareketleri. Çünkü bu dudakların takip edilmesini zorlaştırır.Sözcükler farklı “görünürler”.

YANLIŞKonuşurken ağzınızı kapatmak. Yani konuşurken, örneğin yüzünüzü birgazete veya elinizle kapatmamaya dikkat edin.

Bir tavla atalımmı?

satalımmı?!

Bir havlu

Page 78: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

76 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hastanın Yaşadığı Çevre

Özellikle ilgilinin, hastalığı yüzünden yeni bilgileri kavrama veya öğren-mekte zorluk çekmesinden dolayı evde değişiklik yapmak demanslı insanın

kafasını karıştırabilir. (Bkz. 3. Bölüm)

Hastaya bakan yakınları bu sorunu ancak ilk kez hasta eşleri veya anne babalarıile birlikte değişik bir çevreye gittikleri zaman anlarlar. Öyle bir durumda hastabirdenbire yepyeni bir çevreye girer ve bu çevrede kendisine gerekli oryantasyonsağlayabilecek “eski” anı ve deneyimlerden yoksun kalır. Dolayısıyla yatacağıodanın veya tuvaletin nerede olduğunu aklında tutamayabilir.

Demansın ilerlemesiyle birlikte hastanın yaşadığı çevreye ilişkin kafa yormakönem kazanır. Yapılacak değişiklikler en aza indirilmelidir. Ama hastanınyaşadığı çevreyi dikkatli bir biçimde uygun hale getirmekle demanslı insana,kendini daha güvende hissetmesine, aynı zamanda duyularını canlandırmasınada yardımcı olunabilir.

HASTANIN YAŞADIĞI ÇEVREYİ DEĞİŞTİRMEYE İLİŞKİN ÖNERİLERAşağıda, kullanıcıya uygun bir çevre düzeni yaratmak için bazı önerileryapılmaktadır. Verilen tüm öneri ve fikirlerde olduğu gibi şunu vurgulamak iste-rim: Bu önerileri deneyip hastanın tepkilerine göre seçmelisiniz. Çünkü heryöntem her insana iyi gelmeyebilir. Bazı öneriler belki bir kurumda bazıları dahalen kendi evinde yaşayanlara daha uygun olabilir.

İletişimi kolaylaştırmak – Yaşadığı çevre

• Hastanın yaşadığı çevreyi daha az kafa karıştırıcı bir duruma getirmekiçin birkaç öneri: Gereksiz ve karışık eşyaları kaldırın, mobilya ve eşyalarınüzerine içindekileri yazın, ışıklandırmayı uygun hale getirin… • Tümduyuları hafifçe uyaran bir çevre yaratmaya çalışın.

Evde yapılan herdeğişikliği mümkün

olduğu kadar azaindirmek yararlı olur.

Ama hastanın yaşadığıçevreyi dikkatli birbiçimde uygun halegetirmek demanslı

insanın kendini dahagüvende hissetmesine,

aynı zamandaduyularının

canlandırılmasına dayardımcı olabilir.

11

Page 79: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

77Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hastanın Yaşadığı Çevre

Demanslı insanın günlük yaşamda ihtiyacı olduğu eşyaları kolayca bula-bilmesi için gereksiz karışıklıkların olmamasına dikkat edin. Örneğin yatakodasındaki komedinin üzerine yalnızca hastanın burada ihtiyacı olduğuşeyleri bırakın. Takıları ve benzeri eşyaları raf ya da çekmecelere yer-leştirebilirsiniz.

Mobilya ve eşyalara açıklamalı yazı iliştirin. Örneğin elbise dolabına, üze-rinde içinde saklanacak olan giysilerin yazıldığı ve resimlerinin bulunduğubir kağıt yapıştırabilirsiniz.

Işıklandırmanın, algılama sorunlarını önleyecek biçimde olmasına dikkatedin. Örneğin gece karanlığında yetersiz ışıklandırılmış bir odanın köşe-lerindeki gölgeler kafa karıştırıcı ya da korkutucu bir etki yapabilir.

Tabak

Çay bardağı ve altlığı

Makarna, Pirinç,

Mercimek

Page 80: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

78 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hastanın Yaşadığı Çevre

Hasta tuvalete gittiğinde oryantasyonunu kaybedecek olursa gece boyuncaışığı açık tutmayı deneyin.

Hastanın doğru odayı bulmakta zorluk çekmesi durumunda tüm odakapılarını açık tutun.

Merdiven basamaklarında yapıştırdığınız parlak renkli bir bantla düşmetehlikesini azaltabilirsiniz.

Banyo ve tuvalet kapısında parlak renkleri kullanın. Demanslı bir insanyeni bilgileri kaydetmede sorun yaşarsa da ona sık sık sözlü olarak budeğişiklikleri hatırlatmanız iyi olur. Örneğin: “Banyoya mı gidecektiniz?Kırmızı kapılı olan banyodur.” Böylesi yöntemler denemek her durumdaişe yarar.

Duvara yapıştırdığınız çiçek desenli bir bordür ilgili kişi için -örneğin ban-yoyu bulmada- “yol gösterici” olabilir. Bu işlevi ilgiliye vurgulayarakanlatın: “Çiçekleri takip edin.”

Hastanın yatak odasını bulmakta sorunu varsa, bir fotoğrafını veya adıyazılı bir kağıdı odasının kapısına yapıştırın. Kendine eşlik edip kapıdakifotoğrafını veya ismini göstererek odasını bulmaya yardımcı olun.Demanslı olmasına rağmen bu yeni bilgiyi, yukarıdaki işlemin birkaçkez tekrarlanarak desteklenip güçlendirilmesi durumunda öğrenmesisağlanabilir.

Page 81: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

79Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hastanın Yaşadığı Çevre

Eşya ve döşeme için parlak renkleri kullanın ancak desenlerden kaçının.Demanslı insanlar için desenler çok kafa karıştırıcı olabilir. Örneğindemanslı bir insan, küçük bir deseni koltuğun üzerinde gezen bir sineksanabilir. Ayrıca perde ve mobilyada desensiz ve parlak renkli materyal kul-lanmak perde önleri ve mobilya üstlerindeki eşyaların daha kolay ayırtedilmelerine yardımcı olabilir.

Tüm duyuları hafifçe uyaran bir ortam yaratmaya çalışın. Bu ortam hemişitme ve koku duyularını canlandırmalı hem de görme ve dokunmaduyusunu uyarmalıdır. (Bkz. 3. Bölüm)

Page 82: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

80 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hastanın Yaşadığı Çevre

Bir sandalye veya yemek masasını, sokak manzarasının, varsa kuşyem-liğinin, hava ve mevsim değişikliklerinin rahatça izlenebileceği bir pen-cerenin yanına yerleştirin.

Evi her mevsime göre değişik dekore edin.

Kendi yüzünü artık tanıyamadığından dolayı ayna, demanslı hastanınkafasını karıştırabilir. Öyle bir durumda hasta, orada “başka” birininkendisini gözetlediğini sanıp kızabilir. Böyle bir şey söz konusu olduğundaaynayı kaldırın ya da üstünü örtün.

Page 83: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

81Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Hastanın Yaşadığı Çevre

Gereksiz ses ve gürültüyü azaltın. Demanslı hastalar sese karşı çok hassasolabilir. Seslerin kendisi için çok rahatsız edici olduğunu da söyleyecekdurumda olmayabilir. Belki kendini neden o kadar rahatsız hissettiğinibilemeyebilir.

Evin veya kurumun bir köşesinin eski eşyalarla dekore edilmesi ve bunlarıkarıştırmalarına izin verilmesi bazı çok huzursuz hastalara iyi gelebilir.

Page 84: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

82 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel Olmayan İletişim

• Hastayla aranızdaki sözel olmayan iletişim biçiminin nasıl olduğunu bir düşünün.

Ağır demans vakalarındayaşam kalitesi:Sözel olmayan iletişim

Buraya kadar izlenen ana konulardan biri, sözel olmayan iletişimstratejilerinden yararlanma ve hastanın sözel olmayan biçimde verdiği

işaretleri yorumlayabilme gerekliliğidir. Ağır demans hastalığı bulunan birinsana eşlik ettiğimizde kendi sözel olmayan iletişim yetilerimizin tümünükullanmak mutlaka gereklidir.

Ağır demanslı bir insan bazen, en temel gereksinim ve duygularını aktarmaktabile zorluk çeker. Bakımını üstlenen kişinin, sözel olmayan biçimde verdiğisinyalleri anlamayı öğreneceğini ve kendisinin olabilecek en yüksek düzeydekiyaşam kalitesini elde etmesine yardımcı olacağına güvenebilmelidir.

HASTA SİZE, SÖZEL OLMAYAN BİÇİMDE NEYİ ANLATIR?Hastanın bazı yüz ifadeleri, belli bir ses tonu veya el hareketinin ya da gözişaretinin ne anlama geldiğini bilmektesiniz. (Bkz. 1. Bölüm) Hastayı daha iyianlayabilmek için bu bilgiden hareket edin. Hangi etkilere sevinç, rahatlama,bozulma ya da sinirlenme yoluyla tepki gösterdiğini anlamayı öğrenin.

KENDİNİZ SÖZEL OLMAYAN İLETİŞİM YOLUYLA NELERAKTARIYORSUNUZ?Hastanın bakımını üstlenen kişi de sözel olmayan iletişim yoluyla bilinçsizce netür mesajlar verdiğini öğrenmelidir. (Bkz. 1. Bölüm) Bozulma, sinirlenme,kızgınlık ve hayal kırıklığınızı farkında olmadan yansıttığınızı aklınızdançıkarmayın. Sözel olmayan iletişimde nasıl davrandığınızı saptadıktan sonrasözel olmayan iletişim stratejilerinizi bilinçli olarak kullanabilirsiniz. Böyleceörneğin yüz ifadenizi, göz teması, beden dili ve ses tonunuzu, hastaya ilgigöstermek, dert ve isteğinizi anlatmak veya sakinleştirici bir etki yaratmak içinkullanabilirsiniz.

Hastayla ilgilenmek, dertve isteğinizi anlatmak

veya sakinleştirici bir etkiyaratmak için yüz

ifadesi, göz teması, bedendili ve ses tonu

kullanabilirsiniz. Sözelolmayan iletişim

stratejilerini bilinçli birbiçimde kullanmanın

uygun zamanı özelliklehastaya vücut bakımında

yardımcı olduğunuzzamandır.

12

Page 85: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

83Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Sözel Olmayan İletişim

Sözel olmayan iletişim stratejilerini bilinçli bir biçimde kullanmanın uygunzamanı özellikle hastaya vücut bakımında yardımcı olduğunuz zamandır. Sıkçabunların “Bir an önce bitirelim bu işi” diye çok hızlı bir biçimde yapıldığı görül-mektedir. Böylece her gün, hastayla tek başınıza uğraşıp aranızdaki ilişkiyisağlamlaştırmaya yönelik birçok küçük olanak değerlendirilmemiş olur. Hemhasta hem de onun bakımını üstlenen kişi açısından sözel olmayan stratejilerkullanmak çok tatmin edici olabilir. Bu olanakları algılayıp değerlendirmekbakıcının önemli görevlerinden biridir.

Bir sonraki bölümde, tüm ilgililere olabilecek en iyi yaşam kalitesini sağlamakiçin sözel olmayan iletişimin nasıl belgelenebileceğine değineceğiz.

Page 86: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

84 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Uyarma ve Etkinlikler

A ğır demanslı birinin belli durumlarda başkalarıyla aktivite veya iletişimegeçme sorunu olabilir. Muhtemelen bahçede gezinmek ya da en sevdiği

içeceği içmek gibi kendi kendine küçük sevinç kaynaklarını yaratacak durumdaolmaz. Ayrıca fazla dolu olması nedeniyle korktuğu bir küvet ya da sürekli popmüziği çalınması gibi kendini rahatsız eden pozisyon, durum veya eşyalardankaçınamayabilir.

Ağır demans vakalarında ilgilinin yaşam kalitesi, önemli ölçüde kendine eşlikeden ve bakımı üstlenen kişiye bağlıdır. Bakıcı hastanın -doğallıkla her insandabulunan- kişisel arzularını anlamaya çalışmazsa hastanın esenlik durumuna cid-di olarak zarar verebilir.

Demanslı bir insan, hastalığın el verdiği ölçüde tatmin edici ve aktif bir yaşamsürdürme hakkına sahiptir. Bundan dolayı ona, hem nitelik hem de nicelikaçısından kişiliğine uygun düşen uyarmalar sunmak gerekir.

Ağır demans vakalarındayaşam kalitesi:Uyarma ve etkinlikler

• Uyarma ve etkinliklerde uygun ölçüyü bilmek önemlidir: Azı apati ve içekapanmaya yol açabilir fazlasıysa korku ve paniği tetikleyebilir • Günlüketkinlikler sırasında basit uyarma • Bir CLIPPER’in kullanımı

Demanslı bir insan çoğuzaman, kendi

kendine küçük sevinçkaynaklarını yaratacak

durumda olmaz. Ayrıcafazla dolu olması

nedeniyle korktuğu birküvet ya da sürekli popmüziği çalınması gibi

kendini rahatsız eden pozisyon, durum

veya eşyalardankaçınamayabilir

13

Page 87: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

85Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Uyarma ve Etkinlikler

UYARMA VE AKTİVİTELERİN İLGİLİ KİŞİYE UYGUN OLMASININÖNEMİUygun uyarma konusundaki noksanlık demanslı hastanın genel sağlık ve zihin-sel durumunu kötüleştirip apati ve içe kapanmasına yol açabilir. Kendi kendineuyarıcı eylemleri gerçekleştiremeyen demanslı bir insan için bu durum tekkişilik hücrede kalmaya benzetilebilir.

Yetersiz ya da uygun olmayan uyarım

Öte yandan fazla veya uygun olmayan uyarım korku ve paniğe yol açabilir.

Fazla ya da uygun olmayan uyarım

Bazı hastaların, sadece televizyon izledikleri veya koltukta oturup çevrelerini sey-redebildiklerinde memnun olabildiğini de göz ardı etmeyin. Bazı insanlar bunu,olup bitene aktif olarak katılmaya tercih eder. Bakıcılar için, hastanın herhangibir durumda, etrafı seyretmek, televizyon izlemek ya da aktif olarak katılmak gibişeylerden hangisini en çok istediğini anlamak zor bir görev olmaktadır.

Page 88: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

86 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Uyarma ve Etkinlikler

UYARIMIN UYGUN OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLAYABİLİRİM?Bakıcı, hastanın sözel olmayan mesajlarını yorumlama yetisini geliştirmekzorundadır. (Bkz. 12. Bölüm) Bir insanın mimiği, beden dili, göz teması ve sestonu algılanıp izlendiğinde nelerden hoşlanıp hoşlanmadığını anlamak müm-kün olmaktadır.

Haliyle hastanın geçmişte neyi yapmaktan hoşlanıp hoşlanmadığını düşün-meniz gerekir. Öte yandan hastanın bu ilgileri değişmiş olabilir. Dolayısıylatüm aktiviteler daima o özel durumdaki kişisel gereksinimlere uyarlanmalıdır.

Uygun bir uyarma için insanın elini tutmak gibi basit bir uygulama yeterliolabilmektedir. Sakinleştirici bir ses tonu ya da sevimli bir gülümseme güncelaktivitelere rahatlıkla eklenebilir. (Bkz. 12. Bölüm)

Hastanın hoşlanıp hoşlanmadığı konusundaki izlenimlerinizi belgelemeyiyararlı bulabilirsiniz. İngiltere’de buna ilişkin „Cardiff Lifestyle Improve-ment Profile for People in Extended Residential Care“ (CLIPPER) (CardiffUzun Süreli Bakımdaki İnsanlar için Yaşam Kalitesini Geliştirme Profili)olarak adlandırılan araç geliştirilmiştir. CLIPPER’in amacı, bakıcılarahastanın yaşam kalitesinin korunabilmesi için yardım sunmaktır. CLIPPER,özellikle uzun süreli bakım için geliştirilmiştir ancak evdeki bakımda da yararsağlayabilmektedir.

CLIPPER formunun, kopyalamaya uygun bir nüshası ektedir.

CLIPPER formu 41 çeşit günlük aktivite içermektedir. CLIPPER formunudoldurmak için bakıcılar, söz konusu 41 aktivitenin hangilerinin uygulandığı,ne kadar sıkça uygulandığı ve ilgili kişinin tepkisinin ne olduğunu izler. Bunotlar doğrultusunda olabilecek en yüksek düzeydeki yaşam kalitesine yönelikkişisel bir bakım planı tasarımı hazırlanacak. 14. Bölümde CLIPPER konusunadaha ayrıntılı değineceğiz. Aşağıda adı geçen 41 aktivite gösterilmektedir. Heraktiviteye ilişkin belli durumlarda hangi uygulama veya değişikliklerin önemliolabileceğine yönelik sorular bulunmaktadır. Aktivite listesine baktığınızda birinsanın, yaşam kalitesini korumak veya iyileştirmek konusunda başkalarına nedenli bağımlı olabileceğini anlayacaksınız.

Page 89: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Uyarma ve Etkinlikler

87

(Küvette) banyo yapmakSu fazla sıcak mıdır?Su fazla derin midir?Hastanın küvetteki oturma pozisyonu daha dik miolmalıdır?Küvette banyo yapmak yerine duş almak mı?Banyo şampuanı kullanılmalı mı / kullanılabilir mi?Banyo şampuanı kullanmamak daha mı iyi olur?Haftanın birkaç günü fazladan banyo yapmak mı?Haftada daha seyrek banyo yapmak mı?Sabahleyin mi banyo yapmak?Akşamleyin mi banyo yapmak?Banyo yaparken yardım eden bakıcıyı değiştirmek mi?(Örneğin yaşı, cinsiyeti, kültürü, dini itibariyle.)Küvette masaj fıskiyesi kullanmak mı?Küvete girmeye yarayan lifter kullanmak mı?

Duş almakDuş almak yerine küvette banyo yapmak mı?Küvette banyo yapmak yerine duş almak mı?Duş sandalyesi yardımcı olur mu?Suyun basıncını değiştirmek mi?Duş başlığının yüksekliğini değiştirmek mi?

Saç yıkamada yardımSaçı, duş alırken ya da küvette banyo yaparken değilde bir leğende mi yıkamak?Otururken başı geriye doğru yaslamaya el verişli özelbir leğen mi kullanmak?Daha yumuşak şampuan mı kullanmak?Berberden randevu almak mı?

Saçı tarayıp fırçalamakta yardım Daha yumuşak bir fırça kullanmak mı?Hastanın olup bitenini izleyebilmesi için bir aynakullanmak mı?Artık ayna kullanmamak mı?Daha az tarayıp fırçalamayı gerektiren bir saç modeliuygulamak mı?Saçı daha uzun süre tarayıp fırçalamak mı?

•••

••••••••

••

•••••

••

••

••

DOKUNMA VE HAREKET

Page 90: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

88 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Uyarma ve Etkinlikler

Saç kestirmekte yardımDaha az kestirmeyi gerektiren bir saç modeliuygulamak mı?Saç modeli seçmede hastanın fikrini almak mı?(Örneğin fotoğraf aracılığıyla)

Ağız bakımında yardımDaha yumuşak bir diş fırçası kullanmak mı?Diş macunu markasını değiştirmek mi? (Örneğin tadı başka olan) Elektrikli diş fırçası kullanmak mı?

Tırnak bakımında yardımTırnak bakımını tedavi edici bir aktiviteyedönüştürmek mi?Tırnakları törpülemek yerine kesmek mi?Tırnakları kesmek yerine törpülemek mi?Oje kullanmak mı?Oje rengini değiştirmek mi?Artık oje kullanmamak mı?

Birinin yanında oturup elini tutmakAile fertlerini bu konuda motive etmek mi?Ayrı bir odada mı? (Bakım kurumlarında yaşayanlariçin önemli)Artık elini tutmamak mı daha iyi olur?

Birini kucaklamakHasta kucaklanmaktan hoşlanıyor mu?Yeterince sıkça kucaklanır mı?Ziyaretçileri hastayı kucaklamaktan çekinmemelerikonusunda cesaretlendirmek mi?Ziyaretçilerin kullanımına özel oda sunmak mı?

Masaj yaptırmak (el, boyun, ayak, omuz, beden)Masajda el kremi kullanmak mı?Elektronik masaj yapmak mı?Sallanan sandalye bulundurmak mı?

Değişik nesnelere, yüzeylere ve kumaşlaradokunup hissetmekTespih, el jimnastiği topu gibi yardımcı araçkullanmak mı? Değişik nesne ve kumaşları içeren bir “dokunmakutusu” hazırlamak mı?

••

•••••

••

•••

•••

Page 91: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

89Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Uyarma ve Etkinlikler

Müzik dinlemekHastanın en sevdiği albümleriedinmek mi?Hasta için özel anlama sahipmüziklerden oluşan CDhazırlamak mı?Sakinleştirici müzik çalmak mı?(Örneğin huzur verici ney havaları içeren bir kayıt.)Yatma zamanında müzik çalmak mı?Banyo yaparken müzik çalmak mı?Bazı müzikleri artık çalmamak mı?Kişiye özel “walkman” sunmak mı?

Sakinleştirici müzik dinlemekHastanın odasına, esintide sallanan bir şey asmak mı?Doğadaki bazı seslerin kayıtlarını dinletmek mi?(Deniz uğultusu, balina şarkıları gibi)

Çiçek ve bitkileri seyretmekHastanın odasında en sevdiği bitkilerinsaklanması mı?Çiçeklerin bakımına yardım etmek mi?Hastaya, özel odasına çiçek seçmesi için düzenli aralıklarlaçiçekçiye gitmek mi?

Kendine özgü eşyalarla oyalanmak mı? (Bez bebek, poster, takılar ve fotoğraflara bakmak gibi)Eskiden kalma veya “uygun” olan yeni bez bebekbulundurmak mı?Hastanın odasına fotoğraf kolajları veya posterler asmak mı?Takıları ortaya çıkarmak mı?

Özel nesnelere bakmak Esintide sallanan nesnelerRenkli kum saatleriOyuncaklar

Şeker, çikolata vs. yemek mi?En sevdiği tatlıları seçmesi için tatlıcıya götürmek mi?(Özel diyetlere dikkat edilmeli)

••••

••

•••

GÖRMEK VE İŞİTMEK

TAT VE KOKU ALMAK

Page 92: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

90 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Uyarma ve Etkinlikler

Özel içecekler (Örneğin likör, su, bira)Hastanın alkol almasına engel yoksa ailesinden bir şişelikör getirmesini rica etmek mi?Aile ve arkadaşlarını hastayla birlikte bir içki içmelerikonusunda cesaretlendirmek mi? (Alkol almasınaengel yoksa)

Özel kokular (Kolonya, parfüm, tıraş losyonu gibi)En sevdiği parfümü/tıraş losyonunu kullanmak mi?Hasta parfümünü/tıraş losyonunu kendi seçebilir mi?Hastaların parfüm seçmeleri için parfüm numuneleribulundurmak mı?Püskürgeç kullanmak mı?Kolonya?

Konuşacak birinin bulunmasıBir sohbetin odak noktasını oluşturmak üzere birhatıra albümü kullanmak mı? (Bkz. 5. Bölüm)“Bu, senin hayatındır” hikayesinin CD veya videokaydını hazırlamak mı?Hasta veya ailesini öyle bir kaydın hazırlanmasındadesteklemek mi?Hasta için bir “mektup”un ses kaydı olarakhazırlanması konusunda aile ve arkadaşlarınıcesaretlendirmek mi? Böylesi bir “mektup” aile ferdinin halen hatırladığıanıları içerebilir.Hastayı, çevresindeki diğer insanlarla birarayagelmeye yönelik cesaretlendirmek mi?Hastanın halen hatırladığı kişisel veya duygusalöneme sahip konuları bir sohbet için kullanmak mı?

Ziyaretçilerin gelmesiGönüllü ziyaretçilerDeğişik kişileri ziyarete gelmeleri konusundacesaretlendirmek mi?Ziyaretçilere somut bir görev vermek mi? (Belliaktivitelerin düzenlenmesine yardım etmek gibi.)

Hayvanları izleyip okşamakEv hayvanlarını getirmek konusunda aileyicesaretlendirmek mi?Köpekleri okşamak mı?Gerçek bir hayvanınkine benzeyen tüyleri olan oyuncakhayvancık almak mı? (Yumuşak kedi ya da sert köpektüyü olan ve hastanın bildiği hayvanlar gibi)

•••

••

••

••

İNSANLAR VE HAYVANLAR

Page 93: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

91Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Uyarma ve Etkinlikler

Televizyon izlemekOdada özel televizyon bulundurmak mı?Kullanımı kolay uzaktan kumanda vermek mı?TV dergisindeki önemli olan programları işaretlemek mi?Özel ilgilere hitap eden videolar bulundurmak mı?(Memleketi, hayvanlar, spor gibi konulara ilişkin.) Sözel olmayan ya da (müzik, manzara, hayvanlarve at yarışı gibi konulara ilişkin) fazlaca belleği veyamantıklı düşünmeyi gerektirmeyen video filmleribulundurmak mı? (Bkz. 8. Bölüm)

Şarkı söylemekEşlik edilebilen şarkı kayıtlarını bulundurmak mı?Büyük puntolarla yazılan şarkı sözlerini bulundurmak mı?Şarkı grubu oluşturmak mı?

Giyim seçmekHem seçme konusunda cesaretlendirmek hem deseçimi kolaylaştırmak mı? (Örneğin birçok takımyerine daha az seçenek sunun.)

Kendi ve aile ya da arkadaşlarının olduğufotoğraflara bakmakHatıra albümü kullanmak mı? (Bkz. 5. Bölüm)Kişinin odasına okunaklı açıklamaları olan fotoğraflarasmak mı?Aile fertleri ya da arkadaşları gösteren ve isimleriyazılan özel çerçeveli fotoğraflar asmak veyayerleştirmek mi? (“Kızım Melek” gibi)

Araba, kedi, memleketi gibi özel ilgi alanındakikitaplara göz atmak mı? İlgiye göre kitap seçenekleri bulundurmak mı?

Kitap, dergi ve gazete okumak ya da karıştırmak mıGünlük ya da haftalık dergi ve gazeteye aboneettirmek mi?Gazete okuyup karıştırmakta yardım etmek veiçerikleri hakkında bir sohbet başlatmak

•••

••

••

AKİTİVİTELER – TEK BAŞINA YA DA TOPLU OLARAK

Page 94: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

92 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Uyarma ve Etkinlikler

Kolay yapboz oyunları yapmakYetişkinlere hitap eden yapboz oyunları bulundurmakmı? (Yalnızca 10 parçadan oluşan hatırlama yapbozoyunları gibi.)

Basit el işleri yapmak (işleme, örgü örme,yontma gibi.)Baskı? Zımpara işleri mi?Örtü için küçük örnekler örmek mi?Halı dokumak mı?Tespih düzmek mi?

Toz almak, yatak örtmek gibi basit ev işlerineyardım etmekDüzenli aralıklarla çatal kaşık çekmecesinidüzeltmek mi?Yemek masasını hazırlamak mı?

Bir (müzikli) jimnastik grubuna katılmak Grup etkinliği bittikten sonra da egzersizleriuygulamayı sürdürmek mi? (Örneğin CD aracılığıyla) Aileye, gruba katılmak isteyip istemediklerini sormak mı?

Bir araya gelmek (Örneğin tartışma, bahçe işleri,yemek yapma, geçmişe ilişkin sohbet gruplarıgibi toplantılar.)Hastayı ilgisine hitap eden bir gruba katılmakonusunda cesaretlendirmek mi?Küçük bir grupla başlamak mı?

Grup oyunları veya spor (bowling, bilardo vs.)Hastayı bir gruba katılmak konusundacesaretlendirmek mi?Küçük bir grupla başlamak mı?Dart oynamak mı?Çember atmak mı?

Grup ve satranç dama türü oyunlarTavla, satranç?Domino?

TOPLU AKTİVİTELER

•••••

•••

••

Page 95: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

93Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Uyarma ve Etkinlikler

Dini toplantıya katılmak veya başkalarıylaibadet etmekBir din görevlisinin ziyarete gelmesini sağlamak mı?Başkalarıyla ibadet etmek mi?Yakındaki bir camiyi ziyaret etmek mi?Kuran okumak mı?

Dışarı çıkmak, yürüyüş yapmak ya da tekerlekli sandalyeyle dolaştırılmakHastanın koluna girip eşlik etmek mi?

Güzel havalarda dışarıda oturmakHastayla birlikte dışarıda oturmak mı?Güneş şapkası almak mı?Güneş gözlüğü almak mı?Güneş şemsiyesi almak mı?

Araba veya otobüs gezisi yapmakHastanın ailesi veya arkadaşlarını kendisini bir geziyegötürmek konusunda cesaretlendirmek mi?Hastayı diğer hastalarla birlikte bir geziyegötürmek mi?

Aile ve arkadaşları evlerinde ziyaret etmekHastanın ailesi veya arkadaşlarını kendisini evlerinegötürmek konusunda cesaretlendirmek mi?

Umumi yerlere gitmek (Tiyatro, mağaza, park,müze gibi)Düzenli aralıklarda dışarı çıkmayı planlamak mı?Hastanın ailesi veya arkadaşlarını bu tür aktivitelerekatmak mı?

Burada sıralanan aktivitelerden bazıları size fazlasıylabasit gelebilir. Ancak çok basit şeyler bile demanslı birhastayı çok zorlayabilir. Bazı hastalara belki de çiçek,bulut, gökyüzü, uçak gibi insanın çoğu zaman farkındabile olmadığı sıradan şeyler oldukça ilginç gelebilir.

Demanslı bir insanın dünyasına dalıp hayatının bu türşeylerle nasıl değişip güzelleşeceğini düşünmek çokyararlı olabilir.

AKTİVİTELER - DIŞARIDA

AKTİVİTELER – GEZİLER, ZİYARETLER VB.

••••

••••

••

Page 96: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

94 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kişiye özgü hayat profili

Bölümde, ağır demanslı insana hayat kalitesini koruma ya da iyileştirmekonusunda yardım etmenin ne kadar önemli olduğu gösterilmiştir.

Belli bir form aracılığıyla kişiye özgü bir hayat profili oluşturarak bakıcılaradestek verilebilir.

CLIPPER („Cardiff Lifestyle Improvement Profile for People in ExtendedResidential Care“/”Cardiff Uzun Süreli Bakımdaki İnsanlar için YaşamKalitesini Geliştirme Profili”) olarak adlandırılan araçla bakıcı, hastanınhoşlanıp hoşlanmadığı şeyler konusunda kişiye özgü bir profil hazırlayabilir.Böylelikle hastanın hayatında gerçek bir değişimin nasıl sağlanabileceğineyoğunlaşmasında bakıcıya yardımcı olunur.

CLIPPER, 41 güncel aktivite konusunda hastanın kendini nasıl hissettiğinimercek altına almaktadır. Sözü edilen 41 aktivite sekiz ayrı kategoriyeayrılmaktadır: DOKUNMAK ve HAREKET ETMEK, GÖRMEK veİŞİTMEK, TAT ve KOKU ALMAK, İNSANLAR ve HAYVANLAR,AKTİVETELER – tek başına ya da toplu olarak, AKTİVETELER – grupolarak, AKTİVETELER – dışarıda, AKTİVETELER – gezi, ziyaret vb.Aktivitelerin bazıları hastanın bizzat eylemini gerektirmemekte, bazıları ise aktifolarak katılımını teşvik edici olmaktadır.

CLIPPER formunun kopyalanmaya uygun bir örneği ilişikte bulunmaktadır.

CLIPPER’İN KULLANIMI

1. Basamak – CLIPPER SORU FORMU (Bkz. Şekil 1)Bakıcı, 41 aktivitenin hangilerinin gerçekleştiğini ve hastanın kendini nasılhissettiğini not eder. Örneğin, “Hasta şu anda banyo mu yapıyor?” sorusunailişkin bakıcı, şu cevapları işaretlemelidir: EVET, hoşuna gidiyor; EVET, amahoşuna gitmiyor; EVET, ancak hoşuna gidip gitmediğini anlayamıyorum;HAYIR, hiçbir zaman gerçekleşmez.

Ağır demans vakalarında yaşam kalitesi: Kişiye özgü bir hayat profilinin geliştirilmesine ilişkin bir örnek

• Demanslı bir insanın hoşlanıp hoşlanmadığına ilişkin kişiye özgü bir hayatprofilinin oluşturulmasında CLIPPER’in kullanımı. • Soru ve çalışmaformlarının kullanımı, bakım planlaması ve denetimi

13.

14

Page 97: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

95Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kişiye özgü hayat profili

Her aktiviteye ilişkin hastanın kendini nasıl hissettiği konusundaki düşüncenizi belirtin. Gerekirse diğermeslektaşınız, hastanın ailesi ve arkadaşlarının fikirlerini de alın.

Sorular, bir aktivitede hastanın kendini geçmişte değil de şu anda nasıl hissettiğine yönelikcevaplandırılmalıdır.

Hasta duş alır mı?

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

Hasta banyo yapar mı?

Hastanın saçını kimse yıkar mı?

Hastanın saçını kimse tarar mı?

Hastanın ağız bakımına kimse yardım eder mi?

Hastanın saçını kimse keser mi?

1. Basamak: CLIPPER SORU FORMUHastanın ismi:

Dolduran:

Tarih:

1

Hastanın tırnak bakımına kimse yardım eder mi?

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

Bakıcı, soruları doğru cevaplayabilmek için hastanın hem sözel hem de sözelolmayan tepkilerini yorumlayabilmelidir. (Bkz. 12. Bölüm) Diğer işarkadaşlarının, hastanın ailesi ve arkadaşlarının da düşüncelerini alması iyiolabilir. Sorular cevaplandıktan sonra, hasta banyo yaptığında kendini iyihissedip hissetmediği konusunda bir izlenim ortaya çıkmış olmalıdır.

Şekil 1: CLIPPER SORU FORMU (1. Sayfa)

Page 98: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

96 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kişiye özgü hayat profili

CLIPPER’İN KULLANIMI

2. Basamak - CLIPPER ÇALIŞMA FORMU (Bkz. Şekil 2)Bakıcı 41 aktiviteye ilişkin soruları cevapladıktan sonra tüm cevapları çalışmaformuna aktarır.

Çalışma formunun ilk sütununa hastanın hoşlandığı aktiviteler kaydedilir.İkinci sütun, hastanın pek hoşlanmadığı aktiviteleri gösterir. Üçüncü sütunda,hastanın bundan hoşlanıp hoşlanmadığı konusunda bakıcının emin olamadığıaktiviteler yazılır. Dördüncü sütuna ise hiçbir zaman gerçekleşmeyen aktivitelerkaydedilir.

Çalışma formu doldurulduktan sonra hastanın güncel yaşantısına ilişkin genelbir bakış ya da profil ortaya çıkmış olur.

Bakıcı bu profil aracılığıyla belirli aktiviteleri değiştirerek hastanın hayatınarahatlık ya da güzellik kazandırma olanakları bulabilir. Hastanın bakımıylailgisi olan başka bakıcı veya hastanın aile ve arkadaşlarının düşünceleri desorulmalıdır. Herhangi bir şey değiştirmeye yönelik öneriler de çalışma formunaişlenir.

Page 99: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

97Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kişiye özgü hayat profili

Özel içecekler (örneğin rakı, su, bira)

Masaj yaptırmak (el, boyun, ayak,omuz, beden)

CLIPPER ÇALIŞMA FORMU

DOKUNMAK VE HAREKET ETMEK

Banyo yapmak

Duş almak

Saç yıkamasına yardım

Saç kesilmesine yardım

Ağız bakımına yardım

Kucaklamak

GÖRMEK VE İŞİTMEK

Müzik dinlemek

Çiçek ve bitkileri seyretmek

TAT VE KOKU ALMAK

Şeker, çikolata vs. yemek

İNSAN VE HAYVAN

Konuşacak birinin bulunması

Ziyaretçi gelmesi

Hayvanları seyretmek ve okşamak

Televizyon izlemek

Şarkı söylemek

Giysi seçmek

Yapboz oyunlarıyla uğraşmak

AKTİVİTELER - GRUP HALİNDE

Grup ve tavla, satranç gibi oyunlar

AKTİVİTELER – DIŞARIDA

Yanında oturup elini tutmak

Tırnak bakımına yardım

Saçın taranıp fırçalanmasınayardım

Bu aktivitelerin bazılarıdaha cazip hale

getirilebilir veya daha sıkçauygulanabilir mi?

Hastanın hoşlandığıdiğer aktiviteler

Hastanın hoşlanmadığı diğer aktiviteler

Hastanın hoşlanmadığı diğer aktiviteler

Burada önerilen değişiklikler CLIPPER planına (3. basamak) aktarılmalıdır.

Hastanın hoşlandığı diğer aktiviteler

Hastanın hoşlanıp hoşlanmadığıanlaşılamayan aktiviteler

Bu aktivitelerdeğiştirilebilir veya daha

seyrek ya da sıkçauygulanabilir mi?

Bu aktiviteler düzeltilip hastanın kendini

iyi hissetmesi sağlanabilir mi?

Bu aktivitelerin bazıları denenmeli

midir?

Değişik nesne, yüzey vekumaşlara dokunmak

Sakinleştirici (doğa sesleri gibi) sesler dinlemek

Özel nesnelere (bez bebek, poster, takı, fotoğraf ) bakmakÖzel nesneleri (örneğin esintide sallanan şeyleri) seyretmek

Özel kokular (örneğin tütsü,parfüm, tıraş losyonu)

AKTİVİTELER – Tek başına ya da toplu olarak

Kendi ya da arkadaş ve ailesininfotoğraflarına bakmakAraba, kedi, memleketi gibi özelilgi alanındaki kitaplara göz atmakKitap, dergi ve gazete karıştırmak

Toz almak, yatak düzeltmek gibibasit ev işlerine yardım etmek

Grup oyunları veya spor (bowling,bilardo vs.) yapmak

Bir (müzikli) jimnastik grubuna katılmak

AKTİVİTELER – GEZILER,ZIYARETLER VS.

Bahçe işleri, geçmişe ilişkin sohbetgrupları gibi toplantılar

Nakış işlemek, örgü örmek, yontmagibi basit el işleriyle uğraşmak

Dini toplantılara katılmak veyabaşkalarıyla ibadet etmek

Dışarı çıkmak, yürüyüş yapmak yada tekerlekli sandalyeyle dolaştırılmak

Güzel havalarda dışarıda oturmak

Araba veya otobüs gezisinekatılmakAile veya arkadaşlarını evlerindeziyaret etmekUmumi yerlere gitmek (Tiyatro,mağaza, park, müze gibi)

Hiçbir zaman gerçekleşmeyen aktiviteler

AKTİVİTE

Şekil 2: 2. Basamak - CLIPPER ÇALIŞMA FORMU. CLIPPER SORU FORMU’ndaki bilgiler çalışmaformuna aktarılır. Hastanın hayat kalitesini iyileştirebilecek öneriler de oraya işlenir.

Page 100: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

98 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kişiye özgü hayat profili

CLIPPER’İN KULLANIMI

3. Basamak – CLIPPER PLANI (Bkz. Şekil 3)CLIPPER programının 3. basamağı, gerçekleştirilmesi istenen değişikliklerinbir CLIPPER planına aktarılmasını içermektedir. Ayrıca, bu değişiklikler vesonuçlarının değerlendirileceği tarih belirlenir. Hastanın bakıcıları ve ailesibelirlenen tarihe dek önerilen değişikliklerin mümkün olduğu kadar fazlasınıdenemelidir. Değerlendirme en geç üç ay içinde yapılmalıdır.

Şekil 3, Bay H.’nin yaşantısına ilişkin CLIPPER planına kaydedilen değişiklikönerilerini göstermektedir. Bay H. için özellikle bu önerilerin seçilmesininnedenleri aşağıda açıklanmaktadır:

CLIPPER aracılığıyla bakıcı, Bay H.’nin çiçek ve bitkileri sevdiğini öğrenir.Plan şöyle görünmektedir:

Her gün Bay H.’ye bitkilerini kontrol etmesine yardım etmekBay H.’ye bitkilerin düzenli bakımına yardım etmekİki haftada bir Bay H. ile birlikte giderek yeni çiçek/bitki seçmek ve satın almak

CLIPPER aracılığıyla Bay H.’nin ayrıca, banyo yapmayı sevmediği anlaşıl-mıştır. Eşiyle yapılan bir konuşmada, kendisinin muhtemelen utandığı ortayaçıkmıştır. Şöyle bir plan hazırlanmıştır:

Bayan H.’ye haftada bir veya iki kez eşinin banyo yapmasına yardım edipedemeyeceğini sormak

Bu çözüm aynı zamanda, hastanın bakımını kısa bir zaman önce devredeneşine de yardımcı olacaktır.

Bay H. müziğe tepki vermiyormuş gibi görünmektedir. Ancak bazı bakıcılaronun eskiden oldukça faal bir müzisyen olduğunu hatırlıyorlardı. Şöyle bir planyapıldı:

Ne tür müzikten hoşlandığı ailesinden öğrenmekAileden, plak, CD veya kaset getirilmesini istemekBay H.’yi “walkman” kullanmaya yönelik cesaretlendirmek

Bay H. asla kendisi, ailesi veya arkadaşlarının olduğu fotoğraflara bakmazdı veyanında fotoğraf taşımazdı. Plan şöyleydi:

Bay H.’nin kendi hatıra albümünü hazırlamasına yardım etmekBay H. ile birlikte haftada birkaç kez bu albümü karıştırmakBayan H.’den odada asılabilecek fotoğraflar getirmesini rica etmek

Bay H.’nin şeker hastalığı olduğundan hiç tatlı yiyememektedir. Ancak eşi,eskiden tatlı yemeyi çok sevdiğini söyledi. Şöyle bir plan yapıldı:

Diyetisyenden, günde bir kez tatlı bir şey yemesinin uygun olup olama-yacağını öğrenmek. Uygunsa eşinden getirmesini istemek

Bu yine eşine de bir tür destek sağlardı.

•••

•••

•••

Page 101: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

99Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kişiye özgü hayat profili

AKTİVİTE

ÇİÇEK VE BİTKİBAKMAK (HASTA ONDANHOŞLANIR)

BANYO YAPMAK(HASTA HOŞLANMAZ)

UTANIR MI?

MÜZİKDİNLEMEK(HASTANIN HOŞLANIPHOŞLANMADIĞIANLAŞILAMAMAKTADI)

FOTOĞRAFLARABAKMAK (HİÇBİR ZAMANGERÇEKLEŞMEZ)

TATLI YEMEK(HİÇBİR ZAMANGERÇEKLEŞMEZ)

3. Basamak: PLANTarih:

İstenen değişiklikler

(a) Her gün Bay H.’ye çiçeklerini kontrol etmesine yardımetmek

(b) Bay H.’ye çiçeklerin düzenli bakımına yardım etmek

(c) İki haftada bir Bay H. ile birlikte gidip yeni çiçek vearaç-gereç satın almak

(a) Bayan H.’ye haftada bir veya iki kez eşinin banyoyamasına yardım edip edemeyeceğini sormak

(a) Aile fertlerine, Bay H.’nin eskiden ne tür müziktenhoşlandığını sormak

(b) Aile fertlerine, plak, CD veya kaset getirip getiremeye-ceklerini sormak

(c) Bay H.’yi walkman kullanmaya yönelikcesaretlendirmek

(a) Bay H.’ye hatıra albümünü hazırlamasına yardımcıolmak

(b) Haftada birkaç kez Bay H. ile birlikte bu albüme gözatmak

(c) Fotoğraf asmak veya yerleştirmek

(a) Diyetisyenden, günde bir kez tatlı bir şey yemesininuygun olup olamayacağını öğrenmek

(b) Uygunsa eşinden getirmesini istemek

3. Basamak – CLIPPER PLANI. Bay H.’nin yaşantısına ilişkin yapılmasıdüşünülen değişiklik önerileri plana kaydedilir. Planın değerlendirilmesininyapılacağı gün belirlenir.

Page 102: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

100 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kişiye özgü hayat profili

CLIPPER’İN KULLANIMI

4. Basamak – CLIPPER DEĞERLENDİRİLMESİ (Bkz. Şekil 4)CLIPPER programının 4. basamağı bir değerlendirmeden oluşmaktadır. Değer-lendirmede, önerilen ve uygulanan değişikliklerin hastanın yaşam kalitesi açı-sından gerçekten bir iyileştirme sağlayıp sağlamadığına dikkat edilir.

Her aktiviteye ilişkin bakıcı ve diğer ilgililer şu sorulara cevap verir:

Bu aktiviteye ilişkin önerilen değişiklikler uygulandı mı?

EVET, HAYIR

Bu aktiviteye ilişkin değişiklikler belirlenen bir tarihte hayat kalitesi açısındaniyileşme sağlamış mıdır?

EVET, HAYIR, Bilmiyorum, Denenmedi

Genel açıdan: Söz konusu aktiviteye ilişkin yapılan değişiklikler, belirlenentarihte hayat kalitesini iyileştirdi mi?

EVET, HAYIR, Bilmiyorum, Denenmedi

Bu soruları cevaplayabilmek için bakımı üstlenenlerin, yapılan değişikliklere -sözel ya da sözel olmayan biçimde- hastanın nasıl tepki gösterdiğini izlemişolmaları gerekmektedir. Ayrıca yapılan değişiklikler sonucu hastanın bütünbunlardan hoşnut olup olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır.

Bu işlemler baştan tekrarlanabilir.

Page 103: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

101Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kişiye özgü hayat profili

AKTİVİTE

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

EVET HAYIR

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

HAYIR

Denen-medi

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

EVET

Bilmi-yorum

3. Basamak: PLANTarih:

İstenen değişiklikler

4. Basamak: DEĞERLENDİRMESİTarih:

Değerlendirme için planlanan tarih:

Denendi mi?

Yapılandeğişiklikler,

belirlenen tarihtehayat kalitesiniiyileştirdi mi?

Yapılandeğişiklikler genel

olarak şu ankihayat kalitesiniiyileştirmekte

midir?

Yeni bir plan için değişiklikler

ÇİÇEK VE BİTKİ BAKMAK (HASTA ONDANHOŞLANIR)

BANYO YAPMAK(HASTA HOŞLANMAZ)

UTANIR MI?

MÜZİKDİNLEMEK(HASTANIN HOŞLANIPHOŞLANMADIĞIANLAŞILAMAMAKTADIR)

FOTOĞRAFLARABAKMAK (HİÇBİR ZAMANGERÇEKLEŞMEZ)

TATLI YEMEK(HİÇBİR ZAMANGERÇEKLEŞMEZ)

Şekil 4: 4. Basamak: CLIPPER DEĞERLENDİRİLMESİ. En geç üç ay içinde CLIPPER planının,önerilen değişikliklerden hangilerinin uygulandığı ve hastanın hayat kalitesi açısından ne gibi birsonuç getirdiği konularında değerlendirmesi yapılır.

Page 104: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

102 Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kişiye özgü hayat profili

CLIPPER’in yepyeni bir şey sunmak gibi iddiası bulunmamaktadır. Yalnızcabakıcılara yardım etmek istemektedir. CLIPPER’in amacı bakıcıları her birhastaya ilişkin neler olup bittiğini düşünmeye teşvik etmektir. Bununla,hastanın hayat kalitesini korumak veya iyileştirmek için olabilecek tümdeğişikliklerin kaydedilip denenmesi istenmektedir.

SON BİRKAÇ DÜŞÜNCE…

Demanslı bir insana eşlik edip bakımını üstlenmek, onunla, ailesi ve diğerbakıcılarla birlikte hastanın hayat kalitesini mümkün olduğu kadar yüksekdüzeyde tutmaya yönelik ortak bir uğraşın içinde bulunmak anlamınagelmektedir. Demans hastalığı süresince edinilen deneyimler her insan içinfarklıdır. Bu kitapta bulunan düşünce ve önerilerin tümü herkese uymayabilir.Farklı düşünceler farklı insanlar için değişik dönemlerde yardımcı olabilir. Bazende bir demanslının ihtiyaç hissettiği tek şey, yanında birinin “bulunması”dır.Yapıcı bir biçimde düşünerek, yeniliklere açık olup dünyaya demanslı bir insanıngözüyle bakarak gerçekleşebilecek en iyi bakım ve eşlik mümkün olur. Bu görevoldukça zor ancak aynı zamanda zahmete değer bir yolculuk anlamına gelir.

Page 105: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

PAZ

AR

TE

SİSA

LI

ÇA

RŞA

MB

APE

RŞE

MB

E

CU

MA

C

UM

AR

TE

PAZ

AR

Yıl

Page 106: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

İsim

tari

hind

e

’de/‘

da d

oğdu

m.

Anne

bab

amın

isim

leri

(Var

sa b

uray

a be

bekl

ik y

a da

çoc

uklu

k fo

toğr

afın

ızı y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

(Var

sa b

uray

a an

ne b

aban

ızın

-en

iyisi

esk

i- bi

r fo

toğr

afın

ı yap

ıştıra

bilir

siniz

.)

#

Page 107: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Çoc

uklu

ğum

de/’d

a ge

çti.

Gitt

iğim

oku

llar:

Kar

deşle

rim

artık

’de/’

da o

turu

yorla

r.

(Var

sa b

uray

a ok

ul z

aman

ında

n bi

r fo

toğr

afın

ızı y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

(Var

sa b

uray

a ka

rdeş

lerin

izin

bir

foto

ğraf

ını y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

#

Page 108: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Yakl

aşık

yaşım

dayk

en o

kulu

biti

rdim

.

Oku

lu b

itird

ikte

n so

nra

yapt

ım.

yaşım

a ka

dar

çalış

tım. M

eslek

hay

atım

ın

büyü

k kı

smın

da

olar

ak ç

alışt

ım.

Emek

li ol

mad

an ö

nce

en so

n

olar

ak ç

alışt

ım.

(Var

sa b

uray

a ge

nçlik

yıll

arın

dan

kala

n bi

r fot

oğra

fınız

ıya

pışt

ırabi

lirsin

iz)

(Var

sa b

uray

a em

ekli

oldu

ğunu

zda

ya d

a on

dan

kısa

zam

an so

nras

ına

ilişk

in b

ir fo

toğr

afın

ızı y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

#

Page 109: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Eşim

in a

’d

ır.

’de/’

da ta

nıştı

k.

tari

hind

e

de/d

a ev

lendi

k.

Eşim

in a

’d

ır.

de/’d

a ta

nıştı

k.

tari

hind

e

de/d

a ev

lendi

k.

(Var

sa b

uray

a bi

r düğ

ün fo

toğr

afın

ızı y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

BU B

ENİM

HAY

ATIM

#

Page 110: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Evle

ndik

ten s

onra

’de/’

da o

turd

uk.

Ayrı

ca

’de/’

da o

turd

um.

Şim

di y

aşad

ığım

yer

tane

çoc

uğum

var

.

tari

hind

e do

ğdu.

(Var

sa b

uray

a şim

di k

aldı

ğını

z ye

rin b

ir fo

toğr

afın

ı yap

ıştıra

bilir

siniz

.)

Bir

çocu

ğum

var

, adı

’dır.

tari

hind

e do

ğdu.

#

Page 111: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

(Var

sa b

uray

a ço

cukl

arın

ızın

küç

üklü

k fo

toğr

afla

rını y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

(Var

sa b

uray

a ço

cukl

arın

ızın

izin

de ç

ekile

n bi

r fot

oğra

fını

yapı

ştıra

bilir

siniz

.)

Çoc

ukla

r kü

çükk

en iz

inler

imiz

i

‘de/‘

da g

eçir

irdik

.

(Var

sa b

uray

a ço

cukl

arın

ızın

izin

de ç

ekile

n bi

r fot

oğra

fını

yapı

ştıra

bilir

siniz

.)

#

Page 112: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Oğl

um

,

ile e

vlid

ir.

’ d

e/’da

otu

ruyo

rlar.

tane

çoc

ukla

rı v

ar.

,

lında

doğ

du.

Oğl

um

,

ile e

vlid

ir.

’d

e/’da

otu

ruyo

rlar.

tane

çoc

ukla

rı v

ar.

yılın

da d

oğdu

.

Oğl

um

,

ile e

vlid

ir.

de/’d

a ot

uruy

orla

r.

tane

çoc

ukla

rı v

ar.

,

y

ılınd

a do

ğdu.

Oğl

um

,

ile e

vlid

ir.

de/’d

a ot

uruy

orla

r.

tane

çoc

ukla

rı v

ar.

,

y

ılınd

a do

ğdu.

#

Page 113: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Kız

ım

,

ile e

vlid

ir.

’ de/’

da o

turu

yorla

r.

tane

çoc

ukla

rı v

ar.

,

yılı

nda

doğd

u.

Kız

ım

,

ile e

vlid

ir.

’ d

e/’da

otu

ruyo

rlar.

tane

çoc

ukla

rı v

ar.

,

y

ılınd

a do

ğdu.

Kız

ım

,

ile e

vlid

ir.

’de/’

da o

turu

yorla

r.

tane

çoc

ukla

rı v

ar.

,

y

ılınd

a do

ğdu.

Kız

ım,

ile e

vlid

ir.

de/’d

a ot

uruy

orla

r.

tane

çoc

ukla

rı v

ar.

,

y

ılınd

a do

ğdu.

#

Page 114: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

(Var

sa b

uray

a kı

zı v

eya

oğlu

nun

ya d

a çi

ftin

çocu

klar

ıyla

bir

foto

ğraf

ını y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

(Var

sa b

uray

a kı

zı v

eya

oğlu

nun

ya d

a çi

ftin

çocu

klar

ıyla

bir

foto

ğraf

ını y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

(Var

sa b

uray

a kı

zı v

eya

oğlu

nun

ya d

a çi

ftin

çocu

klar

ıyla

bir

foto

ğraf

ını y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

(Var

sa b

uray

a kı

zı v

eya

oğlu

nun

ya d

a çi

ftin

çocu

klar

ıyla

bir

foto

ğraf

ını y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

#

Page 115: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Son

izni

miz

Yak

ın a

rkad

aş v

e di

ğer

önem

li ai

le fer

tleri

(Bur

aya

son

izin

den

bir f

otoğ

raf y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

(Var

sa b

uray

a ço

k iy

i bir

arka

daşın

vey

a ai

le

ferd

inin

foto

ğraf

ını y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

#

Page 116: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Ev h

ayva

nlar

ı, es

kide

n ve

bug

ün

Öne

mli

olay

lar

(Bur

aya

çok

sevi

len

bir e

v ha

yvan

ının

bir

foto

ğraf

ını y

apışt

ırabi

lirsin

iz.)

(Bur

aya

önem

li bi

r ola

ya il

işkin

bir

foto

ğraf

yap

ıştıra

bilir

siniz

.)

#

Page 117: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

115Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi

Kopyalamaya uygun örnekler

Page 118: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Her aktiviteye ilişkin hastanın kendini nasıl hissettiği konusundaki düşüncenizi belirtin. Gerekirse diğermeslektaşınız, hastanın ailesi ve arkadaşlarının fikirlerini de alın.

Sorular, bir aktivitede hastanın kendini geçmişte değil de şu anda nasıl hissettiğine yönelikcevaplandırılmalıdır.

Hasta duş alır mı?

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

Hasta banyo yapar mı?

Hastanın saçını kimse yıkar mı?

Hastanın saçını kimse tarar mı?

Hastanın ağız bakımına kimse yardım eder mi?

Hastanın saçını kimse keser mi?

1. Basamak: CLIPPER SORU FORMUHastanın ismi:

Dolduran:

Tarih:

1

Hastanın tırnak bakımına kimse yardım eder mi?

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

Page 119: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Hasta müzik dinler mi?

Hasta, değişik nesne, yüzey ve kumaşlara dokunur mu?

Hasta, doğa sesleri içeren sakinleştirici müzik dinler mi?

Çiçek ve bitki seyretmeyi sever mi?

Kendine ait özel nesnelere (örneğin oyuncak hayvan, poster, takı, fotoğraf ) bakmayı sever mi?

2

Hastanın yanına kimse oturup elini tutar mı?

Hastaya (el, boyun, ayak, omuz, vücut) masajı yapılır mı?

Hastaya kimse sarılır mı?

Hasta, özel nesneleri (örneğin esintide sallanan bir şeyi) seyretmeyi sever mi?

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

Page 120: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Hastaya ziyaretçi gelir mi?

Yanında kimse oturup hastayla konuşur mu?

Hayvanları seyredip ve/veya onları okşar mı?

Televizyon izler mi?

Şarkı söyler mi?

3

Özel kokuları sever mi? (Örneğin tütsü, parfüm, tıraş losyonu)

Özel içecekleri sever mi? (Örneğin rakı, su, bira)

Şeker veya çikolata yer mi?

Giysilerini kendisi mi seçer?

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

Page 121: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Hasta (nakış işlemek, yontmak gibi) basit el işleriyle uğraşır mı?

Yapboz oyunlarıyla uğraşır mı?

Toz almak, yatak düzeltmek gibi basit ev işlerine yardım eder mi?

Hasta (müzikli) jimnastik grubuna katılır mı?

Tartışma, bahçe işleri, yemek yapma, geçmişe ilişkin sohbet grupları gibi toplantılara katılır mı?

4

Kendi ya da arkadaş ve ailesinin fotoğraflarına bakar mı?

Kitap, dergi ve gazete karıştırıp okur mu?

Hasta, ilgilendiği (örneğin kedi veya doğduğu yer hakkındaki) kitaplara bakar mı?

Şu anda grup oyunları veya (bowling, bilardo gibi) spor yapar mı?

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

Page 122: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Araba veya otobüs gezisine katılır mı?

Hasta (tiyatro, mağaza, park, müze gibi) umumi yerleri ziyaret eder mi?

Aile veya arkadaşlarını evlerinde ziyaret eder mi?

Hasta, güzel havalarda dışarıda oturur mu?

5

Hasta, grup veya tavla, satranç gibi oyunlarla ilgilenir mi?

Hasta, (yürüyüş yapmak ya da tekerlekli sandalyeyle dolaştırılmak üzere) dışarı çıkar mı?

Dini toplantılara katılır ya da başkalarıyla birlikte ibadet eder mi?

Hastanın şu anda hoşlandığı diğer aktiviteler: Hastanın şu anda hoşlanmadığı diğer aktiviteler:

Soru formuyla edinilen bilgiler CLIPPER ÇALIŞMA FORMU’na aktarılmalıdır. (2. Basamak)

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

EVET, hoşlanıyor.

EVET, ancak hoşlanmıyor.

EVET, ancak hoşlanıp hoşlanmadığını

bilemiyorum.

HAYIR, hiçbir zamangerçekleşmez.

Page 123: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

CL

IPP

ER

İsim

:

Kur

um Y

önet

icisi

/ Ba

kım

İşle

ri So

rum

lusu

:

İlgili

Bak

ıcı:

Çal

ışma

Form

uN

umar

ası:

Çal

ışma

Form

uTa

rihi:

Has

tanı

n pr

ofili

ni re

smet

mek

için

CLI

PPER

SO

RU F

OR

MU

’nda

ki b

ilgile

ri C

LIPP

ER Ç

ALIŞ

MA

FOR

MU

’na

akta

rın.

Sonr

a, h

asta

nın

haya

t kal

itesin

i iyi

leşt

irmek

açı

sında

n de

nem

eye

değe

r ola

sı de

ğişik

likle

ri bu

lmak

için

çal

ışma

form

u ile

çal

ışmay

a de

vam

edi

n. Ö

neril

erin

izi ç

alışm

a fo

rmun

a ka

yded

in.*

Has

tanı

n ho

şlanm

adığ

ı akt

ivite

lere

ilişk

in:

Has

tanı

n, il

gili

aktiv

itede

n ho

şlanm

amas

ının

ned

enle

rini b

ulm

aya

çalış

ın. S

onra

ilgi

li ak

tivite

yi o

na g

öre

deği

ştirm

eye

çalış

ın: İ

lgili

akt

ivite

yi d

eğişi

k bi

r biç

imde

uyg

ulam

ak m

ümkü

n m

ü? İl

gili

aktiv

iteyi

uyg

ulam

ak m

utla

ka g

erek

li m

idir?

Has

tanı

n ho

şland

ığı a

ktiv

iteler

e ili

şkin

:H

asta

nın,

dah

a da

fazla

hoş

lanm

asın

ı sağ

lam

ak iç

in il

gili

aktiv

ite d

eğişt

irile

bilir

mi?

Not

ların

ızı ç

ok ti

tizce

kay

dedi

n.Ö

rneğ

in: “

Dah

a sık

ça y

ürüy

üş y

apm

ak”

yerin

e “H

afta

da e

n az

üç

kez

kısa

yür

üyüş

yap

mak

” di

ye y

azın

.

Asla

ger

çekl

eşmey

en a

ktiv

iteler

e ili

şkin

:Bu

akt

ivite

lerin

baz

ıların

ı den

emek

müm

kün

müd

ür? B

urad

a da

, bir

aktiv

iteni

n ge

rçek

leşt

irilm

esi k

onus

unda

çok

titiz

dav

ranı

n. Ö

rneğ

in k

endi

nize

, ilg

ili a

ktiv

iteye

kim

in k

atıla

bile

ceği

, akt

ivite

nin

en iy

i ne

zam

an su

nula

bile

ceği

ya

dabu

kon

uda

kim

e da

nışıl

abile

ceği

ni so

run.

Has

tanı

n ho

şlanı

p ho

şlanm

adığ

ını a

nlay

amad

ığın

ız a

ktiv

iteler

e ili

şkin

:H

asta

nın

hoşla

nmas

ını s

ağla

mak

için

ilgi

li ak

tivite

değ

iştiri

lebi

lir m

i? N

otla

rınız

ı çok

titiz

ce k

ayde

din.

*Lü

tfen

her a

ktiv

iteni

n he

r kişi

ye u

ygun

olm

ayab

ilece

ğini

unu

tmay

ın. B

ir ve

ya b

irkaç

akt

ivite

nin

belli

bir

hast

a iç

in u

ygun

olu

p ol

mad

ığın

aili

şkin

şüph

eye

düşm

eniz

dur

umun

da il

gili

bakı

cı v

eya

diğe

r çal

ışanl

arla

gör

üşün

. Yap

ılmas

ı düş

ünül

en h

er d

eğişi

klik

te h

asta

nın

kend

ine

özgü

zihi

nsel

ve

psik

oloj

ik d

urum

u (g

enel

dur

umu)

dai

ma

göz

önün

de b

ulun

duru

lmal

ıdır.

Car

diff

Uzu

n Sü

reli

Bak

ımda

ki İ

nsan

lar

için

Yaşa

m K

alit

esin

i Gel

işti

rme

Prof

ili©

Pow

ell J

A 20

00, k

opya

lam

a iz

ni y

alnı

zca

bu re

hber

i sat

ın a

lanl

ara

aitti

r.

2 B

asam

ak: C

LIP

PER

ÇA

LIŞM

A F

OR

MU

• •Kul

lanm

a K

ılavu

zu:

Page 124: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Öze

l içe

cekl

er (ö

rneğ

in ra

kı,

su, b

ira)

Mas

aj y

aptır

mak

(el,

boyu

n, a

yak,

omuz

, bed

en)

CLI

PPE

R Ç

ALI

ŞMA

FO

RM

U

DO

KU

NM

AK

VE

HA

RE

KE

T E

TM

EK

Bany

o ya

pmak

Duş

alm

ak

Saç

yıka

mas

ına

yard

ım

Saç

kesil

mes

ine

yard

ım

Ağız

bak

ımın

a ya

rdım

Kuc

akla

mak

RM

EK

VE

İŞİ

TM

EK

Müz

ik d

inle

mek

Çiç

ek v

e bi

tkile

ri se

yret

mek

TAT

VE

KO

KU

ALM

AK

Şeke

r, çi

kola

ta v

s. ye

mek

İNSA

N V

E H

AYVA

N

Yanı

nda

otur

up e

lini t

utm

ak

Tırn

ak b

akım

ına

yard

ım

Saçı

n ta

ranı

p fır

çala

nmas

ına

yard

ım

Bu a

ktiv

itele

rin b

azıla

rıda

ha c

azip

hal

e ge

tirile

bilir

vey

a da

ha sı

kça

uygu

lana

bilir

mi?

Has

tanı

n ho

şlan

dığı

diğe

r akt

ivite

ler

Has

tanı

n ho

şlan

mad

ığı

diğe

r akt

ivite

ler

Has

tanı

n ho

şlan

ıp h

oşla

nmad

ığı

anla

şılam

ayan

akt

ivite

ler

Bu a

ktiv

itele

rde

ğişt

irile

bilir

vey

a da

hase

yrek

ya

da sı

kça

uygu

lana

bilir

mi?

Bu a

ktiv

itele

r dü

zelti

lip h

asta

nın

kend

ini

iyi h

isset

mes

i sa

ğlan

abili

r mi?

Bu a

ktiv

itele

rin

bazı

ları

dene

nmel

i m

idir?

Değ

işik

nesn

e, y

üzey

ve

kum

aşla

ra d

okun

mak

Saki

nleş

tiric

i (do

ğa se

sleri

gibi

) se

sler d

inle

mek

Öze

l nes

nele

re (b

ez b

ebek

, po

ster

, tak

ı, fo

toğr

af) b

akm

akÖ

zel n

esne

leri

(örn

eğin

esin

tide

salla

nan

şeyl

eri)

seyr

etm

ek

Öze

l kok

ular

(örn

eğin

tüts

ü,pa

rfüm

, tıra

ş los

yonu

)

Hiç

bir z

aman

ger

çekl

eşm

eyen

ak

tivite

ler

AK

TİV

İTE

Page 125: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Kon

uşac

ak b

irini

n bu

lunm

ası

Ziya

retç

i gel

mes

i

Hay

vanl

arı s

eyre

tmek

ve

okşa

mak

Tele

vizy

on iz

lem

ek

Şark

ı söy

lem

ek

Giy

si se

çmek

Yapb

oz o

yunl

arıy

la u

ğraş

mak

AK

TİV

İTE

LER

- G

RU

P H

ALİ

ND

E

Gru

p ve

tavl

a, sa

tran

ç gi

bi o

yunl

ar

AK

TİV

İTE

LER

– D

IŞA

RID

A

Has

tanı

n ho

şlan

mad

ığı

diğe

r akt

ivite

ler

Bura

da ö

neril

en d

eğişi

klik

ler C

LIPP

ER p

lanı

na

(3. b

asam

ak) a

ktar

ılmal

ıdır.

Has

tanı

n ho

şlan

dığı

di

ğer a

ktiv

itele

r

AK

TİV

İTE

LER

Tek

başın

a ya

da

topl

u ol

arak

Ken

di y

a da

ark

adaş

ve

aile

sinin

foto

ğraf

ların

a ba

kmak

Arab

a, k

edi,

mem

leke

ti gi

bi ö

zel

ilgi a

lanı

ndak

i kita

plar

a gö

z at

mak

Kita

p, d

ergi

ve

gaze

te k

arışt

ırmak

Toz

alm

ak, y

atak

düz

eltm

ek g

ibi

basit

ev

işler

ine

yard

ım e

tmek

Gru

p oy

unla

rı ve

ya sp

or (b

owlin

g,bi

lard

o vs

.) ya

pmak

Bir (

müz

ikli)

jim

nast

ik

grub

una

katıl

mak

AK

TİV

İTE

LE

R –

GE

ZIL

ER

,Z

IYA

RE

TLE

R V

S.

Bahç

e işl

eri,

geçm

işe il

işkin

sohb

etgr

upla

rı gi

bi to

plan

tılar

Nak

ış işl

emek

, örg

ü ör

mek

, yon

tma

gibi

bas

it el

işle

riyle

uğr

aşm

ak

Din

i top

lant

ılara

kat

ılmak

vey

aba

şkal

arıy

la ib

adet

etm

ek

Dışa

rı çı

kmak

, yür

üyüş

yap

mak

ya

da te

kerle

kli s

anda

lyey

le d

olaş

tırılm

ak

zel

hav

alar

da

dış

arıd

a otu

rmak

Arab

a ve

ya o

tobü

s gez

isine

katıl

mak

Aile

vey

a ar

kada

şların

ı evl

erin

dezi

yare

t etm

ekU

mum

i yer

lere

gitm

ek (T

iyat

ro,

mağ

aza,

par

k, m

üze

gibi

)

Page 126: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler
Page 127: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

CL

IPP

ER

İsim

:

Kur

um Y

önet

icisi

/ Ba

kım

İşle

ri So

rum

lusu

:

Değ

erle

ndirm

enin

Tar

ihi:

Tarih

:Pl

an

....

......

......

......

......

.

num

aral

ı çal

ışma

form

una

daya

nmak

tadı

r.

İlgili

Bak

ıcı:

Kul

lanm

a K

ılavu

zu:

Çal

ışma

form

unda

not

ett

iğin

iz o

lası

deği

-şik

likle

ri C

LIPP

ER P

LAN

I’nın

sayf

asın

aak

tarın

.

Öne

rilen

değ

işikl

ikle

rin d

eğer

lend

irile

ceği

bir

tarih

bel

irley

in.

(Bu,

gen

ellik

le d

ört-

altı

hafta

aras

ında

bir

süre

de y

apılm

alı.

Anca

k uy

gun

görd

üğün

üzde

değ

erle

ndirm

eyi d

aha

erke

n ve

ya-ü

ç ay

a ka

dar-

geç

bir

tarih

te y

apab

ilirs

iniz

.)

İlgili

tüm

kişi

leri

gerç

ekle

ştiri

lmes

i ist

enen

değ

i-şik

likle

r hak

kınd

a bi

lgile

ndiri

n.

Plan

ı kol

aylık

la u

laşıl

acak

biç

imde

el a

ltınd

a bu

-lu

ndur

un.

Kul

lanm

a K

ılavu

zu:

Değ

işikl

ik y

apm

ayı

plan

ladı

ğını

z he

r ak

tivi-

teye

ili

şkin

, bu

fo

rmun

sa

yfas

ında

bulu

nan

“Değ

erle

ndir

me”

ba

şlığı

al

tında

kiso

rula

rı ce

vapl

ayın

.

Car

diff

Uzu

n Sü

reli

Bak

ımda

ki n

sanl

ar iç

in Y

aşam

K

alit

esin

i Gel

işti

rme

Prof

ili

© P

owel

l JA

2000

, kop

yala

ma

izni

yal

nızc

a bu

rehb

eri s

atın

ala

nlar

a ai

ttir.

3. B

asam

ak:

CLI

PPE

R P

LAN

I

4. B

asam

ak:

CLI

PPE

R D

EĞER

LEN

DİR

MES

İ

••

• • •

Page 128: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

AK

TİV

İTE

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

3. B

asam

ak: P

LAN

Tarih

:

İste

nen

deği

şiklik

ler

4. B

asam

ak: D

EĞER

LEN

DİR

MES

İTa

rih:

Den

endi

m

i?

Yapı

lan

deği

şiklik

ler,

belir

lene

n ta

rihte

haya

t kal

itesin

iiy

ileşt

irdi m

i?

Yapı

lan

deği

şiklik

ler g

enel

olar

ak şu

ank

iha

yat k

alite

sini

iyile

ştirm

ekte

mid

ir?

Yeni

bir

plan

için

de

ğişik

likle

r

Page 129: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

EVET

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

HAY

IR

Den

en-

med

i

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

EVET

Bilm

i-yo

rum

değe

rlend

irme

için

pla

nlan

an ta

rih:

Page 130: Jennie Powell - s6faab006ea905f20.jimcontent.com verschiedenen bürgerschaftlichen und nach- ... Maßnahmen zur Aufklärung über das Krankheits- ... nenler için bilgi ve pratik öğütler

Demans Hizmeti

13

Jennie Powell

Demanslılarla İletişim

İçin Yardım

Türkische Ausgabe von„Hilfen zur Kommunikation bei Demenz“von Jennie PowellHeft 2 der Reihe - Demenz Service

Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Demans Hizmetleri Girişimi