Key Domain 1 - elementary.assam.gov.in...Key Domain ªÈÁŒ ÁÕÁ‹‚ »§UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ...

Key DomainªÈÁŒ ÁÕÁ‹-‚

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ »È§¢πÊ ªÙ„UÙ „UÙŸÊÿ — ªÙ‹Ò¸ÿÒ◊ÙŸŸÙ „UÊŸÊÿ, ŸÊ¢ªı’ÊÁŒ ÕÊŸÊÿ,

’Êã¡ÊÿÁÕ

17

Key DomainªÈÁŒ ÁÕÁ‹-‚

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ »È§¢πÊ ªÙ„UÙ „UÙŸÊÿ — ªÙ‹Ò̧ÿÒ◊ÙŸŸÙ „UÊŸÊÿ, ŸÊ ¢ªı’ÊÁŒ ÕÊŸÊÿ,’Êã¡ÊÿÁÕ

ªÈÁŒ ÁÕÁ‹ÁŸ ‚Ù◊ÙãŒÒ

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹πı ‚Ê’¡ÊÕÊflÒ ‚Ê◊‹ÊÿŸÙ ÕÊπÊÿ ªÙ„UÙ „UÙŸÊÿ »È§¢πÊ»§Ù⁄UÊ ªÙŸÊ¢ÕÊ⁄U– ª¢»˝§Ù◊’Ù

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊflŸÙ ªÙ’Ê¢ ⁄UÙπÙ◊ÁŸ ’Ê„UÊÿÕÊfl »È§¢πÊ»§Ù⁄UÁŸ ªÙŸÊ¢ÁÕ ŒæU, ¡⁄ÒU — ßÁ‚¢ ŒÊÕÊÿ, ‚È’È¢

ŒÙ„UÙŸ»§Ù⁄U, ⁄UÊ¢πÊflÁ⁄U, •Êª¡È»§Ù⁄U ’ÊÿÁŒ ’ÊÿÁŒ– ªÙ„UÙ „UÙŸÊÿ »È§¢πÊ»§Ù⁄UÊ ¡Ê’Êÿ- ¡Êÿ»§Ù⁄U ªÙ¡ÙŸÒ

‚Ù‹Ù¢ŸÊÿ, ‚Ù⁄UÁªÁŒ¢ ⁄ÒUπÊÁÕ •Ê⁄UÙ ◊¢ŸÊÿ ªÒÿÒ ’ÊÿÁŒ πÊ’È „UÙÿÙ– »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ »È§¢πÊ»§Ù⁄UÁŸ ªÈ’Ò

•ÊπÈÕÊß»§Ù⁄UÊŸÙ ¡Ê’Êÿ ªÙ⁄U‹ÒÿÒ ◊ÙŸŸÙ „UÊŸÊÿ •Ê⁄UÙ ’Êã¡ÊÿÁÕ– ªÙ⁄U‹ÒÿÒ ◊ÙŸŸÙ „UÊŸÊÿ „UÙŸŸÊ

’ÈæUÙé‹Ê ªÊ‚Ò ’Ê„UÊÿª˝Ê»§Ù⁄UÁŸ ÕÊπÊÿ ÕÙ¡Ê‚ ⁄ÒUπÊÁÕ •Ê⁄UÙ πÊ’È»§Ù⁄U ÕÊŸÊÿπıŸÙ »§Ù⁄U◊ÊÿÙ–

’Êã¡ÊÿÁÕ „UÙŸŸÊ ’ÈæUÙé‹Ê »È§¢πÊ»§Ù⁄UÁŸ ‚Ê’Á‚ŸÒ ’Ê„UÊÿŸÙ „UÊŸÊÿπıŸÙ »§Ù⁄U◊ÊÿÙ– ’πÊÿŸÙ ÕÊŸÊÿ

»È§¢πÊ»§Ù⁄Uπı ‚Ù‹Ù¢ŸÊÿ •Ê’„UÊflÊÁŸ ÕÊπÊÿ ¡⁄UÊfl ◊ÊŸÕÊπÙÁŸ ‚Ê◊‹ÊÿŸÊÿ •Ê⁄UÙ ⁄ÒUπÊÁÕ ‚ÊflÁ‚˝

•Ê⁄UÙ ‚ÊπÙŸ-Á‚πÙŸÁŸ ÕÊπÊÿ ‚Ê’Á‚ŸÒ ’Ê„UÊÿŸÊÿÊ ªÙŸÊ¢ÕÊ⁄U–

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹

ÁŸ ◊ÊŸÕÊπ

Ù •Ê⁄UÙ

‚È◊ÙŸÕ

ÊßÁŸ ŒÊÕÊß

(»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊ ◊ÙŸ»˝§Ù◊’Ù ‚Ù¢ÁÕÿÊfl ◊ÙŸ‚ÁŸ ’Ê¢Á‚Ÿ Á»§ŸŸÊÿ „UÙŸÙ „UÊªÙŸ, ¡ÈÁŒ ªÙŸÊ¢ÁÕ ¡ÊÿÙé‹Ê)

1. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ‚Ù⁄UÁªÁŒ¢ ¡Ù¢ ‹ÙªÙ‚ ’¢πŸŸÊÿ ¡ÊÿªÊ ññññññññññ [’ª¸ Á◊≈UÊ⁄U]

2. ª‹ª˝Ê »§ÙÕÊ⁄UÁŸ ‚Ù⁄UÁªÁŒ¢ÕÊß, ¡ÈÁŒ ŒæUé‹Ê -------ññññññññññññññ [’ª¸ Á◊≈UÊ⁄U]

3. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ‹Ê¢ŒÊ¢ ¡ÊÿªÊ, ¡ÈÁŒ ª‹ª˝Ê »§ÙÕÊ⁄U ŒæUé‹Ê ñññññññññññññ [’ª¸ Á◊≈UÊ⁄U]

4. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl »§Ù⁄UÙ¢ŸÊÿ ÕÊπÙ ñññññññññññ ÁŸ»˝§Êÿ ññññññ Á‚◊

5. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ªÊ‚Ò ◊È¢ÁÕ‚ŸŸÊÿ »§⁄UÊÿ‚Ê ñññññññ [30 ‚åÃê’⁄U]

[i] ªÈÁŒ ÕÊπÙ•Êfl (∑§) „UıflÊ‚Ê ñññ (π) Á„Uã¡Êfl‚Ê ñññ

[ii] ¡ıªÊ ªÈÁŒ ÕÊπÙ•Êfl (∑§) „UıflÊ‚Ê ñññ (π) Á„Uã¡Êfl‚Ê ñññ

[iii] ª¡⁄U π‹’ÊÁ⁄U ÕÊπÙ (∑§) „UıflÊ‚Ê ñññ (π) Á„Uã¡Êfl‚Ê ñññ

6. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ Ÿ”ÁŸ ÕÊ‚ÊÁ⁄U / „UÊ‹ÙŒ –

(∑§) ◊Ù¡Ê¢ (π) π◊ »§Ê„UÊ◊ÕÊÿÁŸ ªÙŸÊ¢ÁÕ

(ª) ªÙ’Ê¢ »§Ê„UÊ◊ŸÊÿÁŸ ªÙŸÊ¢ÁÕ (ÉÊ) Ÿ”◊Ê ªÒÿÒ ¢

7. ’ÊÿÁŒ ⁄UÙπÙ◊ ◊Êfl»§ÊÁ⁄UÁŸ ÕÊπÊÿ ª‹◊È »§ÊÁ⁄U‹Êÿ, •ÊÁ⁄U◊È ‚Ù‹Ù¢ÕÊß, „UÊ’Ê ⁄UÙ¢ªÁÕ •Ê⁄UÙ ªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸ ‚Ù‹Ù¢ÕÊß¡Ù¢‹Ùé’Ê ªÙŸÊ¢ ◊Êfl»§ÊÁ⁄U»§Ù⁄U •Ê⁄UÙ •Êª¡È»§Ù⁄UÁŸ »§ÊÁ⁄U‹Êß

Á⁄UÁ»§πÊ¢„ÙŸÊÿ ’ÊÕ˝Ê»§Ù⁄U

[Reflective Prompts]

‚Ù¢ —1 – »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ÕÊπÊÿ ◊Ê ◊Ê »È§¢πÊ»§Ù⁄UÊ ÕÙ¡Ê‚ •Ê⁄UÙ ŸÊ¢ªı’ÊÁŒ ŒæU?

‚Ù¢ —2 – »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ ª¢‚ÁŸ ⁄UÊ»§ÙŒ »È§¢πÊÁŸ ªÈŸÊÁ⁄U ◊ÊŸÕÊπÙ •Ê⁄UÙ „UÊ⁄UÙãÕÊßÿÊ ◊Ê?

‚Ù¢ —3 – »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ‚Êß’Ê⁄U ⁄ÒUπÊÁÕπı ⁄UÙπÊ πÊ‹Ê◊ŸÊÿÊfl ‹ÊŸÊÿ ◊ÊflÁ’πÊÁãÕÿÊ ◊Ê?

¡Ê„UÙŸÊÁ⁄U πÊÁ⁄U(Factual information)

18

»§⁄UÊÿ

‚ÊÁ‹

ÁŸ ◊

ÊŸÕÊπ

Ù •Ê⁄UÙ

‚È◊Ù

ŸÕÊßÁŸ

ŒÊÕ

Êß


ÁŸ ◊ÊŸÕÊπ

Ù •Ê⁄UÙ

‚È◊ÙŸÕ

ÊßÁŸ ŒÊÕÊß

19

8. (∑§) »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ªÊ‚Ò ÕÊπÙ π”ÕÊÁŸ Á’’Ê¢ ññññññññññññññññ

(π) »§⁄UÊÿ‚Ê»§Ù⁄UÁŸ ÕÊπÊÿ ÕÙ¡Ê‚ Á’’Ê¢ÁŸ ¡ÊÿªÊ ªÙŸÊ¢ ÕÊπÙ πÕÊÁŸ •ŸÁ¡◊Ê (SSA/RMSAÁŸ’ÊÁŒ)

9. ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÊ ŒÊ⁄U„UÊ / tatputtis ÿÊfl Á¡⁄UÊÿŸÊÿ ÕÊπÙ πÕÊÁŸ Á’’Ê¢– ññ

10. ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÊ ◊ÊÁ‚ / «UÄ‚/ ’ã‚ Á¡⁄UÊÿŸÊÿ πÕÊÁŸ Á’’Ê¢– ññ

11. ©U»˝§ÊÿÒ ’ã‚ / ◊ÊÁ‚ / ŒÊ⁄U„UÊ / tatputtis ªÙŸÊ¢ÁÕ ¡ÊŸÊÿ ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ Á’’Ê¢, ¡ÈÁŒ ÕÊπÊŸÊÿ ⁄UÊ„UÊÿÊ ÕÙ¡Ê‚ŸæUÊé‹Ê–

12. ¬ªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸ πÕÊ ÕÊŸÊÿ – (∑§)»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ªÊ„UÊß (π) ◊ÊflŒÊ¢‚Ê (ª) Á„Uã¡Êfl‚Ê»§Ù⁄U

ªÈ’ÈŸ ⁄UÙπÙ◊ÁŸ Œ¢’ÊflÙé‹Ê, (»§Ù⁄U◊Êÿ) ññññññññññññññññññññ

13. Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫ÁŸ ÕÊπÊÿ •Ê‹ÊŒÊ ÕÊπÙ πÕÊ ŒæUŸÊ?

ŒæU ªÒÿÊ �, ¡ÈÁŒ ŒæUé‹Ê, ‚Ù⁄UÁŒ¢ÕÊß (’ª¸ Á◊≈UÊ⁄U) ñññññññññññ

14. ◊ÙŸ‚ ‚◊ÊflŸÙ Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫ÿÊfl Á¡⁄UÊÿŸÙ •Ê⁄UÙ »§⁄UÊÿŸÙ „UÊŸÊÿ ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ Á’’Ê¢ññññññ

15. Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫ ‚Ê◊‹Êÿª˝Ê ñ

(∑§) •Ê’È¢ ‚◊ Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫ ‚Ê◊‹ÊÿÁªÁ⁄U (π) »§Ù⁄UÙ¢ÁªÁ⁄U (ª) »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ªÊ„UÊß

(ÉÊ) ªÈ’ÈŸ ⁄UÊ„UÊ»§Ù⁄U ŒæUé‹Ê (»§Ù⁄U◊Êÿ) ñññññññññññññññññññ

16. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊ ‚◊ÊÁ⁄U ’ÊÿŸÊÿ Á’¡Ê’ÁŸ Á’’Ê¢ –

(∑§) ‚ÙŒÙ’ Á’„ÈU¢ •Ê⁄UÙ ßŸ‚ÊßÄ‹¬Á«UÿÊ (ÁªÿÊŸ ’ÊÁ∫)

(π) ⁄UÊŒÊ’ Á’‹Êß»§Ù⁄

(ª) ‹ÊßÁ‚»§Ù⁄U

(ÉÊ) ªÈ’ÈŸ „U»§Ê¡Ê’ Á’¡Ê’»§Ù⁄U

17. Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫ÿÊfl ‚ÙŒÙ’ Á’„ÈU¢ •Ê⁄UÙ ÁªÿÊŸÁŸ ’ÊÁ∫ (Encyclopaedias)πı ŸÊªÊ⁄UŸÊŸÒ ‚Ê 100 ‚Ù‹Ù¢‚ÊÁŸ

L§¡ÈŸÊÿÊfl ÕÊŸÊÿ Á’¡Ê’»§Ù⁄UÁŸ •ŸÁ¡◊Ê ñññ

18. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl •Êã¡ÊŒ‚ÊÁ‹ ÕÊŸÊÿ –

(∑§) ¡ÈÕÊß Á’ÁªÿÊŸ •Êã¡ÊŒ‚ÊÁ‹

(π) ªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸ „UÊ’Ê»§ÊÁ⁄U»§Ù⁄UÁŸ ÕÊπÊÿ (•Ê‹ÊŒÊ •ÊŸ¡ÊŒ‚ÊÁ‹ ÕÊŸÊÿ •Êã¡ÊŒÊÁ⁄U ÁŒÁãÕŸÊÿ)

(ª) •Êª¡È •Ê⁄UÙ ◊ÈflÊ ’‚ÊŒ»§Ù⁄Uπı ŒÙŸŸÙ ÕÊπÊÿ •Ê‹◊ÊÁ⁄U ∞’Ê πŸÊ ¡ÊÿªÊ ÕÊŸÊÿ

(ÉÊ) •Êã¡ÊŒ πÊ‹Ê◊ŸÙ ÕÊπÊÿ ¡’Ù •Êª¡È ªÒÿÒ–

19. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ÕÊŸÊÿ ∑§Áê¬©U≈UÊ⁄UÁŸ Á’’Ê¢ ñ

(∑§) »§Ù⁄UÙ¢-‚Ù‹Ù¢ (π) πÈ¢ÕÊß

(ª) Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫ (ÉÊ) ∑§Áê¬©U≈UÊ⁄U ªÒÒÿÒ

20. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ’Ê„UÊÿŸÙ ÕÊπÊÿ ßã≈U⁄UŸ≈UÁŸ ⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿñ

(∑§) »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ªÊ„UÊßÁŸ ÕÊπÊÿ‹”¢ (π) »§Ù⁄UÙ¢ÁªÁ⁄U»§Ù⁄UÁŸ ÕÊπÊÿ‹”

(ª) ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ ÕÊπÊÿ (ÉÊ) ßã≈UÊ⁄UŸ≈U ªÒÒÿÒ

21. ªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸ •Êª¡È»§Ù⁄U ÕÊŸÊÿ –

(∑§) ⁄UÁ«U•”¢ (π) ≈UÁ‹Á÷‚Ÿ

(ª) CD/DVD ŒÊ◊ª˝Ê (ÉÊ) LCD ¬˝¡Ä≈U⁄

(æU) ¡Ÿ⁄U≈U⁄U (ø) LCD ªÈ’ÈŸ Œ¢’ÊflÙé‹ÊU ññññ

ññññññññññññññ

ñ

22. ’Ê„UÊÿŸÙ „UÊÕÊfl „UÊ‚Èπ”⁄U-Áππ”⁄U‚ÊÁ‹ ÕÊŸÊÿ ñ

(∑§) „UıflÊ‚Ê»§Ù⁄UÁŸ „UÊ‚Èπ”⁄U- Áππ”⁄U‚ÊÁ‹ (π)Á„UŸflÊ‚Ê»§Ù⁄UÁŸ „UÊ‚Èπ”⁄-Áππ”⁄U‚ÊÁ‹

(ª) ª¢‚‹” „UÊ‚Èπ”⁄U- Áππ”⁄U‚ÊÁ‹ ÕÊŸÊÿ (ÉÊ) CWSN ÁŸ ÕÊπÊÿ „UÊ‚Èπ”⁄U- Áππ”⁄U‚ÊÁ‹ÁŸ πÙãŒÙ»§Ù⁄

(æU) „UıflÊ‚ÊUÁŸ „UÊ‚Èπ”⁄U‚ÊÁ‹ (ø) ◊ÊflŒÊ¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ ÕÊπÊÿ •Ê‹ÊŒÊ „UÊ‚Èπ”⁄U-

Áππ”⁄U‚ÊÁ‹

(¿U) „UÊ‚Èπ”⁄U- Áππ”⁄U‚ÊÁ‹ ªÒÿÒ

23. ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ L§¡ÈŸÊÿÊfl ÕÊŸÊÿ ≈U¬»§Ù⁄UÁŸ Á’’Ê¢ ñ

(∑§) •ÊπÊß ‚ÈŸÊÿ (π)‹Ù¢ŸÊÿ ŒÒ (¡ÈÁŒ •Ê‹ÊŒÊé‹Ê)

24. ‹Ù¢ŸÊÿ ŒÒÁŸ »È§¢πÊ

(∑§) Œ¢π‹ (π)∞π »È§¢πÊÁŸ»˝§Êÿ ≈U¬ÁŸ ª¡⁄U¡Ù¢ ¡ªÊÿŸÊÿ

(ª) ªÈ’ÈŸ Œ¢’ÊflÙé‹Ê (◊È¢π) ------ññññññññññññññññññññ

25. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ŒÒ ‚ÙŒÊ¢ŸÊÿÁŸ Á’πÊÁãÕñ

(∑§) »È§ŒÈ¢ŸÊÿ (π)Ä‹Á⁄UŸ¡Ù¢ ‚ÙŒÊ¢ŸÊÿ

(ª) ‚⁄UŸÊÿ (ÉÊ) ¡’Ù ⁄UÊ„UÊ ªÒÿÊ

(æU) ªÈ’ÈŸ Œ¢’ÊflÙé‹Ê (◊È¢π) --ñññññññññññññññññ-ññññ

26. •ÊπÊß ‚ÈŸÙ „UÊŸÊÿ ⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿÁŸ ⁄UÙπÙ◊»§Ù⁄Uñ

(∑§) ≈U¬»§Ù⁄U (π) ’Ê‹Á≈¢U / ◊ª

(ª) ¡’Ù ⁄UÊ„UÊ ªÒÿÊ (ÉÊ) ªÈ’ÈŸ Œ¢’ÊflÙé‹Ê (◊È¢π)-ññññ20

»§⁄UÊÿ

‚ÊÁ‹

ÁŸ ◊

ÊŸÕÊπ

Ù •Ê⁄UÙ

‚È◊Ù

ŸÕÊßÁŸ

ŒÊÕ

Êß

27. (∑§) ªÙ¡ı•Êfl ŒÒ ŒÙŸÕÈ◊ª˝Ê ≈U¢Á∑§ÿÊfl ŒÒ ŒÙŸÕÈ◊ŸÊÿñ ¡ÊÿÙ ¡ÊÿÊ˛

(π) ’Ê⁄U‹Ê¢ŸÊÿ ’Ù‚Ù⁄U»§Ù⁄UÊfl »§Ù‚Ê’ŸÊÿ Á’’Ê¢? ñññññññññññññññññ

28. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ •Ê»§ÊŒ / ¡ÈÕÈU◊ŸÊÿ ¡ÊÿÙ ññ

(∑§) πÊ◊‚ÊÁ‹ÿÊfl / Œ⁄Uπ¢¬ (π) ¡ÈÕÈ◊ Ÿ◊Ê

(ª) ‹Ê¢ŒÊ¢ ¡ÊÿªÊ (ÉÊ) ÁÕπÊŸÊŸÒ ŒÙŸŸÊÿ ¡ÊÿªÊ

29. ¬[i] ‚ÊŸ¡ı»È§ÁŸ ¡ÊŸÊÿ •ÊŒÊ⁄Uπı »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl

(∑§) »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊflŸÙ ‚æUÙ (π) ’Êÿ¡ÙÁŸ»˝§Êÿ ¡ªÊÿŸÊÿ ¡ÊÿÙ

[’’’Ê »§‚¢ÕÊŸÁŸ ¡Ù„UÒ]

[ii] ¡ÈÁŒ »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ‚¢ŸÊÿ ¡ÊÿÙé‹Ê, ‚ÊŸ¡ı»È§ÁŸ ¡ÊŸÊÿ •ÊŒÊ⁄Uπı ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UŸÙ ‚¢ŸÙ ÕÊπÊÿ •Ù¢πÊ◊ ‚¢ª˝Ê

Ÿ” ∞’Ê πÕÊ »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ŒæUŸÊ? Œ¢ ªÒÿÊ√√

30. ¬•ÊŒÊ⁄UÊfl π„UÊ πÊ‹Ê◊ŸÙ „UÊÕÊfl ∞ê»§Ù / ◊ÈflÊ»§Ù⁄ÁŸ»˝§Êÿ ⁄ÒUπÊÁÕ ⁄UÙπÊ πÊ‹Ê◊ŸÊŸÒ ¡ÊŸÊÿÁŸ Á‚ªÊ¢ ‚Ê¢ª˝Ê¢ÁÕ ‹ÊŸÊÿ–

Ÿ¢ªı ŸæUÊ

31. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ◊ÙÁé‹’ ⁄UÊ„UÊ Œ¢ ªÒÿÊ√√

¡ÈÁŒ ŒæUé‹Ê, (∑§) »§Ê¢πÊ ÕÊŸÊÿ πÕÊÁŸ Á’’Ê¢ ñññ

(π) ‚Ù⁄UÊ¢ ⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿ πÕÊÁŸ Á’’Ê¢ ñññ

(Bulbs, CFLS, Tubes ◊„U⁄UÊfl)

32. »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ’Ê„UÊÿŸÙ ÕÊπÊŸÊÿ ª¢»˝§Ù◊’Ù πÕÊ»§Ù⁄U¡Ù¢ ‹ÙªÙ‚ ªÈ’ÈŸ ªÈÈ’ÈŸ „UÊ’Ê»§ÊÁ⁄U»§Ù⁄UÊfl ’Ê„UÊÿŸÙ ÕÊπÊÿ

ÕÊ»§ÊŸÊÿ πÕÊ»§Ù⁄UÁŸ »§ÊÁ⁄U‹Êß (ÕÊπÙ πÕÊπı ŸÊªÊ⁄UŸÊŸÒ)

33. ¬‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UŸÙ ÕÊπÊÿ ÕÊŸÊÿ ÕÈ‹È¢ªÊ»§Ù⁄U (’‚Ÿ ŸÊÁæU »§⁄UÊÿ Á’¡Ê’, π‚Ê’, ⁄UÙ¢’ÊãÕÊ ’ÊÿÁŒ)

(∑§) ’‚Ÿ ŸÊÁæU »§⁄UÊÿ»§ÊÁ⁄U Á’¡Ê’ ◊ÙŸŸÊÿ ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ Á’’Ê¢– ññññññññññññ

(π) ’‚Ÿ ŸÊÁæU π‚Ê’ ◊ÙŸŸÊÿ ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ Á’’Ê¢– ñññññññññññññññ

(ª) ⁄UÙ¢’ÊãÕÊ ◊ÙŸŸÊÿ ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ Á’’Ê¢– ñññññññññññññññññ-

(ÉÊ) ªÈ’ÈŸ ÕÈ‹È¢ªÊ»§Ù⁄U •Ê⁄UÙ ◊ÙŸŸÙ „UÊÕÊflŸÊ ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ Á’’Ê¢ (◊È¢π) -----ññññññññ

ñññññññññññññññññññññññññññññññ

21


ÁŸ ◊ÊŸÕÊπ

Ù •Ê⁄UÙ

‚È◊ÙŸÕ

ÊßÁŸ ŒÊÕÊß

22

ªÈ’Ò ◊ÊŸÕÊπÙ

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ

‚Ù⁄UÁŒ¢ÕÊß

¡ÕÈ◊ÁŸ ÕÊπÊÿ ‹Ê¢ŒÊ¢¡ÊÿªÊ ÕÙ¡Ê‚ ŸæÒU–„ U Ê ÁŸ / πÊfl‚»§ÊπÊÁŸ / ≈Uã≈U ◊„U⁄UÁŸŸ◊Ê ÕÊŸÊÿ ‚Ù⁄UÁªÁŒ¢Á‚◊ÊÁŸ ßã¡È⁄U / ¡fl⁄UÊªÿÒ ∞’Ê •Ê’ÈU¢ ŸæÒU,‚Ù⁄UÁŒ¢ÕÊÿÊfl Á’’Ê⁄U’ÊÁ⁄U / Á’»§Ê¢»§Ù⁄U ªÒÒÿÒ–

© UŒÊ ¢ •Ê⁄ U Ù ¡ÕÈ◊Ÿé‹Ê¢ÁŸ ÕÊπÊÿ ‹ÈŸÊÿ¡ÊÿªÊÿÊ ÕÙ¡Ê‚ ŸÊÕÊÿ ªÊ‚ Ò’Ù‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÊ ªÊ„UÊ◊ÒÁ¡⁄ U ÊÿŸÊÿÁŸ πÊ’ ÈªÒÿÊ, ‚Ù⁄UÁŒ¢ÕÊß ßã¡È⁄UªÙŸÊ¢ ¬ÊÄ∑§ÊÁŸ Ÿ◊Ê’Êÿ¡ÙÿÊÁ⁄U Œ⁄Uπ¢¡Ù¢¡ fl⁄ U Ê ÕÊŸÊÿ–‚ Ù ⁄ U Á Œ ¢ Õ Ê ÿ Ê fl»§Ê¢ŸÒ‚Ù‹” Á’’Ê⁄U ’ÊÁ⁄U/ Á’»§Ê¢ ÕÊŸÊÿ–

©UŒÊæÒ U ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÊ‚ÙÁ‹ŸÙ „UÊŸÊÿ ’ÊÁŒÿÒ‹ÙªÙ‚ ¡ÕÈ◊ÁŸÕÊπÊÿ ÁÕπÊŸÊÿ¡ÊÿªÊ •Ê⁄UÙ Ÿ◊ÊÿÊfl¡ÊÿªÊ ÕÙ¡Ê‚Ò ÕÊŸÊÿÁ‚◊Ê ßã¡È⁄U / ¡fl⁄UÊ¡Ù¢‹ÙªÙ‚ Á’»§Ê¢ ªÊÿŸÊÿ•Ê⁄ U Ù Œ⁄ Uπ¢ ÕÊŸÊÿ◊Ù¡ÊæÒU ‚Ê◊‹Êÿ ¡ÊŸÊÿÁ’’Ê⁄U ’ÊÁ⁄U •Ê⁄UÙ ‹Ê¢ŒÊ¢¡ÊÿªÊ ÕÊŸÊÿ–

¡ÕÈ◊ÁŸ ÕÊπÊÿ‹”© UŒÊ ¢ ¡ÊÿªÊπı’Ê„UÊÿŸÊÿ, ‚◊ÊŸ ŸæÒU»§ÙÕÊ⁄U, ‚Ù⁄UÁŒ¢ÕÊÿÊ‚ÊπÙŸ-Á‚πÙŸ ŸæÒU,‚Ê◊‹ÊÿŸÊÿÊfl π◊,◊Ò¡Ê / ßã¡È⁄U / ©UπÈ◊ /Œ⁄U / Áπ⁄UÁπ ’ÊÿÁŒπıªÙ’Ê ¢ »§Ê„ UÊ◊ÕÊßÁŸªÙŸÊ¢ÁÕ ŒæU–

¡ÕÈ◊ ¡ÊÿªÊ /Ÿé‹Ê¢πı ªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸ◊ Ê fl » § Ê Á ⁄ U » § Ù ⁄ UπÈ¢ŸÊÿÊfl ’Ê„UÊÿŸÊÿ¡ÊÿÙ ¡⁄Ò U ‚ÊflÊÁ⁄UéÿÊ◊ ªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸ„UÊ’Ê»§ÊÁ⁄U πÈ¢ŸÊÿ,‚◊ÊŸ Á’ÕÊ ªÙŸÊ¢ /◊Ò¡Ê / ßã¡È⁄U / ©UπÈ◊/ Œ⁄U»§Ù⁄Uπı π◊»§Ê„UÊ◊ÕÊßÁŸ ªÙŸÊ¢ÁÕŒ¢– ’»§Ù⁄Uπı ‚◊‚◊ »§Ê„ U Ê◊ÕÊÿ‹ÊŸÊÿ ¡ÊÿÙ–

©UŒÊ ¢ ¡ÊÿªÊ •Ê⁄UÙŸ◊Êπı ‚ÊπÙŸ-Á‚πÙŸ •Ê⁄UÙ ◊Ù¡ÊæÒU¡ÙÕÙŸ ‹ÊŸÊÿ, ‚◊‚◊ »§Ê„UÊ◊ÕÊÿÁŸ⁄UÊ„UÊ ‹ÊŸÊÿ–

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ◊ÊŸÕÊπÙ •Ê⁄UÙ‚È◊ÙŸÕÊßÁŸ ŒÊÕÊß

ªÙ‹Ò¸ÿÒ ◊ÙŸŸÊÿ •Ê⁄UÙ ÕÙ¡Ê‚ ÕÊŸÊÿ

»§Ù⁄U◊Êÿª˝ÊU [[[[[Descriptor]]]]]

ÕÙ⁄U»§Ù -1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄Ù»§Ù -3 ÕÙ⁄U»§Ù -1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄U»§Ù -3

ªÈŸ •Ê⁄UÙ ’Êã¡ÊÿÁÕ

23


ª‹ª˝Ê »§ÙÕÊ⁄U•Ê⁄UÙ ª‹ª˝Ê

•Êª¡È

ª‹ª˝Ê »§ÙÕÊ⁄U ªÒÿÊ–∞πŸ’Ê ªÙŸÊ ¢ ÁÕ¡ÊŸÊÿ ‚◊Êfl πÊÁÕÁŸ»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ª‹ª˝Ê»§ÙÕÊ⁄Uπı ’Ê„UÊÿÙ ∞’Ê‚È’È ¢ÁŸ ¡ÊÿªÊ ªÒÿÊ∞’Ê Á’’Ê¢ÁŸ •Êª¡È /◊ÈflÊ ’‚ÊŒ ÕÊŸÊÿ–

ÕÙ¡Ê‚ ¡”πÊÁŸª‹ª˝Ê »§ÙÕÊ⁄U ªÒÁÿ,∞πŸ’Ê ªÙŸÊ ¢ ÁÕ¡ÊŸÊÿ ‚◊Êfl πÊÁÕÁŸ»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ πÊÿ»§Êª‹◊È•Êfl ’Ê„UÊÿŸÊÿª ‹ ª ˝ Ê »§ÙÕÊ⁄ Uπı’Ê„UÊÿŸÊÿ, πÊÿ»§Êª‹◊ÈÁŸ‹” •Êª¡È•Ê⁄UÙ ◊ÈflÊ ’‚ÊŒ»§Ù⁄UÊÕÙ¡Ê‚ ÕÊŸÊÿ–

» § ⁄ U Ê ÿ ‚ Ê Á ‹ Á Ÿ‚Ù⁄UÁŒ¢ÕÊßÁŸ ª¡⁄UÊflŸÊ¢ªı ¡πÊÁŸ ª‹ª˝Ê»§ÙÕÊ⁄U ÕÊŸÊÿ ’ÊÿÁŒ⁄ U ÙπÙ◊ ª ‹ ◊ È ÁŸÕÊπÊÿ ÕÙ¡Ê‚ Á’’Ê¢ÁŸ •Êª¡È •Ê⁄UÙ◊ÈflÊ-’‚ÊŒ ÕÊŸÊÿ–


‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÊ ∞πŸé‹Ê¡Êÿ»§Ù⁄ U ª ‹ ◊ Èπıª‹ÿÙ ¡⁄UÊfl ª‹◊È•Êª¡È ª ÒÿÊ ∞’Êπ◊Ò’Ù ª ‹ ◊ Èπı•Êª¡ÈÁŸ ªÙŸÊ¢ÁÕ Œ¢,Á’ÕÙŸÁªÁ⁄ U •Ê⁄ U ÙŸÊÿÁŒ¢ÁªÁ⁄U ªÒÿÊ–

‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÊ π◊Á’’Ê¢ÁŸ ª‹◊È»§Ù⁄UÁŸª¡⁄U¡Ù¢ ª‹ª˝Ê»§ÙÕÊ⁄Uπı ◊Ù¡ÊæÒU’Ê„UÊÿÙ– ª‹ª˝Ê /ª‹◊ÈÁŸ ÕÊπÊÿ ‚◊ÁÕπÊŸÊ „UÙŸÊÿ¡ÊÿÙ– ª‹ª˝Ê»§ÙÕÊ⁄UÁŸ◊Êfl»§ÊÁ⁄Uπı‚ÊŸ»˝§Ù◊’ÙŸÊÿÁªÁŒ¢ŸÊÿ ¡ÊÿÙ–•Êª¡È»§Ù⁄UπıªÙŸÊ¢ÁÕ ¡ÊŸÊÿ’ÊÁŒÿÒ ‹ÊÁπŸÊÿ•Ê⁄UÙ ‚Ê◊‹ÊÿŸÊÿ–»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ª‹ª˝Ê»§ÙÕÊ⁄UÊfl ∞’Ê’Êÿ¡Ù•Êfl ª‹◊È•ÊÿŒÊ»§Ù⁄UπıπÈ¢»È§¢ŸÊÿ ¡ÊÿÙ–

‚ Ù ‹ Ù ¢ ‚ Ê » § Ù ⁄ U ÊÁÕπÊŸÊÿ Á’ÕÊ¢Áπ’ÊÁŒÿÒ ªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸª‹◊È»§Ù⁄UÊfl ’Ê„UÊªÙ‹ÊÿÙ– ª ‹ ◊ È ÁŸÕÊπÊÿ »§Ù⁄UÙ¢ÕÊßÁŸÕÊπÊÿ πÊ’È ÕÊŸÊÿ–¡é‹Ê’Ù ªÙŸÊ ¢ ÁÕ¡ÊŸÊÿ ’ÊÁŒÿÒ ªÊ‚Ò’ÙÁŒ„ÈUãÕÊÿÊÁ⁄U •Êª¡È•Ê⁄ U Ù ªÙŸÊ ¢ ÁÕÿÊfl„U⁄UŸÙ „UÊŸÊÿ ’ÊÁŒÿÒ‹ Ê Á π Ÿ Ê ÿ –’ Ù ‚ Ù ⁄ U » ˝ § Ù ◊ ’ Ù»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ª¡⁄UÊflª ‹ ◊ È fl Ê Á ⁄ U’ÊŒÊÿ‹ÊÿŸÊÿ πÈ¢ŸÊÿ¡ÊÿÙ–



ÕÙ⁄U»§Ù -1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄U»§Ù -3 ÕÙ⁄U»§Ù -1 ÕÙ⁄U»§Ù§ -2 ÕÙ⁄U»§Ù -3



ÕÊπÙ π”ÕÊ»§Ù⁄U•Ê⁄UÙ ªÈ’ÈŸπÕÊ»§Ù⁄U

ÕÊπÙ πÕÊ»§Ù⁄UÊ ÕÙŸÕÙŸ, »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸªÊ„ U Êß πÕÊÁŸ•ŸªÊÿ Ò ª È’ ÈŸπÕÊ»§Ù⁄ U ª ÒÿÊ,»§ÊUÁŸ¸‚Ê⁄U»§Ù⁄UÊ (ªÈÁŒÕÊπÙ πÕÊ»§Ù⁄ UÊflªÙ⁄UÙ’ŸÊÿ ’ÊÁŒ) Œ¢,ŸÊÕÊÿ ÕÙ¡Ê‚ ŸæUÊ–

ª¢ŸÒ‚Ù πÕÊ»§Ù⁄U ÕÈ◊-ÕÈ◊, »§⁄ U Êÿ‚ÊÁ‹ªÊ„UÊßÁŸ •Ê⁄UÙ ªÊ‚Ò» § Ù ⁄ U Ù ¢ Á ª Á ⁄ U » § Ù ⁄ U Á Ÿ‚⁄UÊ‚Ÿ‚˝Ê πÕÊ»§Ù⁄U Œ¢–»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ªÙŸÊ¢ÁÕ’ÊÁŒ ÕÙ¡Ê‚ »§ÊÁŸ¸‚Ê⁄UŒ¢–

‚ Ù ‹ Ù ¢ ‚ Ê » § Ù ⁄ U Á Ÿ„UÊã¡ÊÿÊÁ⁄U „UÊ’Ê •Ê⁄UÙª È’ ÈŸ ª È’ ÈŸ◊Êfl»§ÊÁ⁄UÁŸ ÕÊπÊÿªÊ‚ Ò’Ù ÕÊπÙπÕÊÿÊfl ÕÙ¡Ê‚ ¡ÊÿªÊ Œ¢– ◊Êflπ”,Œ Ù Ÿ Õ È ◊ ‚ Ê Á ‹ ,◊ Ê fl ‚ Ê Á ‹ Á Ÿ(Craft) ’ÊÿÁŒÕÊπÊÿ ©U»˝§Ê πÕÊÕÊŸÊÿ– ª ¢» ˝ §Ù◊’ÙπÕÊÿÊflŸÙ ÕÙ¡Ê‚«UÄ‚ / ’ã‚ Œ¢ •Ê⁄UÙ» § Ù ⁄ U Ù ¢ Áª Á ⁄ U» § Ù ⁄ U ÁŸÕÊπÊÿ ‹∑§Ê⁄U •Ê⁄UÙ•Ê⁄UÊ¢ªÊ ÕÊŸÊÿ–

ÔÕÊπÙ πÕÊÁŸ ‹ÙªÙ‚ª È’ ÈŸ πÕÊ»§Ù⁄ U ÊflÁ◊ÁÕ ¢ªÊÿÊÁ⁄ U /

◊ÙÁé‹’ÊÁ⁄ U ‚Ù⁄ U Ê ¢„ U Ê’» Ò §ŸÊÿ ⁄ U Ê„ U ÊÿÊ‹Ù⁄U’Ê¢ / πÊÿ»§Ê ÕÊπÙπÕÊÁŸ é‹∑§ ’«̧U, ’¡Ù¢‹ÙªÙ‚ »§Ù⁄U◊ÊÿÁÕ øÊ≈̧U•Ê⁄UÙ ◊ÊŸ‚ÊflªÊÁ⁄UÁŸª ÈŸÊ ‹Ù⁄ U’Ê ¢–»§ÊÁŸ̧‚Ê⁄UÁŸ ◊ÊŸÊ ¡Ù’Ù⁄U‹Ù⁄U’Ê¢ •Ê⁄UÙ ’»§Ù⁄Uπı»§Ê„ U Ê◊ŸÊÿ ∞’Ê‚Ù‹ÊÿŸÊÿÁŸ ªÙŸÊ¢ÁÕÕÊŸÊÿ–

ªÙ’Ê ¢ Á‚Ÿ ÕÊπÙπ Õ Ê ÿ Ê fl Ÿ ÙÁ◊ÁÕ ¢ªÊÿÊÁ⁄ U ‚Ù⁄ U Ê ¢„ U Ê’ŸÊÿÁŸ •Ê⁄ U Ù»§ ÊπÊÁŸ (¡⁄ U ÊflªÙŸÊ¢ÁÕ) ⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿ–’Ê¢Á‚Ÿ ÕÊπÙ πÕÊÁŸßã¡È⁄UÊfl øÊ≈U̧ •Ê⁄UÙ ◊ÊŸ‚ÊflªÊÁ⁄ U ’ÊÿÁŒπÊ‹ÊÿŸÊŸÒ ŒÙŸŸÊÿ,»§Ê⁄UÁŸ‚Ê⁄UÊ ◊Ù¡ÊæÒ U’Ê„UÊÿ¡ÊÕÊfl •Ê⁄UÙ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ ªÙŸÊ¢ÁÕ’ÊÁŒÿ Ò ¡ªÊÿŸÙ„UÊŸÊÿ’ÊÁŒ ÕÊŸÊÿ–

ª¢» ˝ § Ù◊’Ù ÕÊπÙπÕÊÿÊfl ◊Ù¡Ê¢ ‚Ù⁄UÊ ¢„UÊ’ŸÊÿÁŸ ⁄UÊ„UÊ •Ê⁄UÙ◊ÙÁé‹’ ‚Ù⁄UÊ¢ ÕÊŸÊÿ–ªÈ’ ÈŸ πÕÊ»§Ù⁄ U Êfl’Ù’’ÊÁŒŸÙ ∞π ⁄ U Ê„ U ÊÕÊŸÊÿ, ªÙ‚Ù ’Ù„UÙŸÊÿ•Ê’„U ÊflÊ ‚Ù⁄ U Á¡ŸÙÕÊπÊÿ ‚ÊflªÊÁ⁄U»§Ù⁄Uπı•Ê‹ÊÿŸÊ ŒÙŸŸÊÿ,»§Ê⁄UÁŸ‚Ê⁄U»§Ù⁄Uπı ◊Ù¡Ê¢‚Ê¡ÊÿŸÊÿ •Ê⁄ U Ù‚◊ÊÿπÊ¢ „UÙŸÊÿ, ’πıªÊ‚ Ò’Ù ’ Ò‚ÙÁŸ‚ Ù ‹ Ù ¢ ‚ Ê » § Ù ⁄ U Ÿ ÙªÙ⁄UÙ’ŸÊÿ ’ÊÁŒ •Ê⁄UÙªÈ’ÈŸ ¡ÈÁŸÿÊÿÒ ¡ÙÕÙŸ‹ÊŸÙ ªÙŸÊ ¢‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ ÕÊŸÊÿ–

◊ÙÁé‹’ •Ê⁄UÙÁ»§‚Ê

ŒÊ¡◊»§Ù⁄U

◊ÙÁé‹’ ªÙ„UÙÁŸ πÊ’Èª Òÿ Ò , ’ ≈ U Ê Á⁄ U¡Ù ¢‚ÙÁ‹ŸÊÿ ¡⁄ÒU- ⁄UÁ«U•”’ÊÁŒ ŒÊ¡◊ Œ¢–

◊ÙÁé‹’ ªÙ„ U Ù ÁŸ¡ªÊÿŸÊÿÊ •⁄UÊÿÕÊŸæUÊ, ◊ÙÁé‹’ ªÙ„UÙÁŸ•Ê¢πÊ‹ ‚È»È§¢ŸÙ ªÈ’ÈŸ⁄UÊ„UÊ ªÒÿÊ, ªÊÁ‚’ÙπÕÊ»§Ù⁄UÊfl ◊ÙÁé‹’’ÊÀfl, »§Ê ¢πÊ,◊ Ù Á é ‹ ’ Ê Á ⁄ U•Êª¡È»§Ù⁄U (Á≈U.Á÷,⁄UÁ«U•”, ’ÊÿÁŒ)ÁŸ⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿ–

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ªÊflÊÁ⁄U◊ÙÁé‹’ ªÙ„ U Ù¡ªÊÿŸÊÿÁŸ ⁄ U Ê„ U ÊÕÊŸÊÿ ¡⁄ÒU- ¡Ÿ⁄U≈U⁄U∞’Ê ßã÷⁄U≈UÊ⁄UÁŸ ¡Ù„UÒ◊ÙÁé‹’ÁŸ •Ê¢πÊ‹πı»§Ù‹Ù◊ŸÙ „ U ÊÿÙ,ªÊÁ‚’Ù πÕÊ»§Ù⁄UÊfl◊ÙÁé‹’ ‚Ù⁄UÊ ¢ •Ê⁄UÙ»§Ê¢πÊÁŸ ⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿ–‚È’È ¢ »§ÙŸÊ¢¡Ê’ ⁄UÊ„UÊÕÊŸÊÿ–

¡ÈÁŸÿÊ»§ÊÁ‹ÕÊß»§Ù⁄UÁŸ

ÕÊπÊÿ»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl¡Ÿ⁄U≈U⁄U / ’≈UÊÁ⁄U

•Ê⁄UÙ ªÈ’ÈŸ◊ÙÁé‹’ÊÁ⁄U ŒÊ¡◊»§Ù⁄UŒÊ„UÊ⁄U / ‹Ê’ÙÕŸÊÿ–

fl Á⁄ ¢ U •Ê⁄ U Ù ‚ Èßà‚’«¸ U»§Ù⁄ U Ê ◊Ù¡Ê ¢⁄UÙπÙ◊ÁŸ– ‚◊ ‚◊◊ÙÁé‹’ÊÁ⁄ U ŒÊ¡ ◊(»§Ê ¢πÊ)— ’ÊÿÁŒ)’Ê„UÊÿŸÊÿ–

Á◊ÁŸÿÙøÊ⁄U øÊ⁄UÁ∑§≈U’ ˝ ∑§ Ê⁄ U (MCB)‚Èß‚πı Short Cir-cuit ÁŸ»˝§Êÿ ¡Ù¢ŸÊÿ•⁄UÁŸ» ˝§ Êÿ ’Ê⁄ UªŸÙ’Ê„UÊÿŸÊÿ– ªÊÁ‚’Ù◊ Ù Á é ‹ ’ Ê Á ⁄ U• Ê ª ¡ È » § Ù ⁄ U π ı‚ÊŸ»˝§Ù◊’Ù •ÊãŒÊ¡πÊ‹Ê◊ŸÊÿ, ¡ÙÕÙŸ‹ÊŸÊÿ •Ê⁄ U Ù’Ê„UÊÿ¡ÊÕÊfl πÊ‹Ê◊ŸÊ‹ÊÁπŸÊÿ–

24



ÕÙ⁄U»§Ù -1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄U»§Ù -3 ÕÙ⁄U»§Ù -1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄U»§Ù -3



ø¬ı√…±˘˚˛1 ˜±Ú√G’±1n∏ ˜”˘…±˚˛Ú1 1+¬ÛÀ1‡±

ªÈ’Ò◊ÊŸÕÊπı

Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫ Á’¡Ê’ÁŸ •ŸÁ¡◊ÊÿÊÕÙ¡Ê‚ ŸæUÊ Á’¡Ê’’ÊÁ∫ÁŸ πÕÊ •Ê⁄UÙ /

∞’Ê »§⁄UÊÿŸÊÿ ¡ÊÿªÊªÒÿÊ–

ÕÙ¡Ê‚ Á’’Ê¢ÁŸ Á’¡Ê’ÕÊŸÊÿ, ‹ÊßÁ‚ •Ê⁄UÙ⁄ U ÊŒÊ’ Á’‹Êß»§Ù⁄ UÕÊŸÊÿ •Ê⁄UÙ ’»§Ù⁄UπıªÙŒÊŸ Ò ÁÕ‚Ÿ’ÊÿÕÊŸÊÿ, »§⁄ U ÊÿŸÊÿ¡ÊÿªÊ / Á’¡Ê’’ÊÁ∫ÁŸ πÕÊ ÕÊŸÊÿ,ß-’È∑§ (E-book)

Á« U Á¡≈ U Êß‚ •Êª¡ÈªÒÁÿ–

ªÙ’Ê¢ Á’’Ê¢ÁŸ Á’¡Ê’ÕÊŸÊÿ ‚◊ÊÁ⁄U ‹ÊßÁ‚,⁄UÊŒÊ’ Á’‹Êß»§Ù⁄Uπı‚ÊŸ»˝§Ù◊’Ù ’ÈÕÈ◊ŸÊÿ»§⁄UÊÿŸÊÿÁŸ ÕÊπÊÿÕÙ¡Ê‚ ¡ÊÿªÊ¡Ù ¢‹ÙªÙ‚ Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫ÕÊŸÊÿ ß-’È∑§ (E-

book) Á«UÁ¡≈UÊß‚•Êª¡È ÕÊŸÊÿ–

Á’¡Ê’»§Ù⁄UπıŸÊ¢ªı’ÊÁŒÿÒ»§ÊÁ⁄U‹ÊÿÊflÁÕ‚ŸÊπÒ–‚◊»§ÊÁ⁄U‹ÊÿÊfl⁄UÙπÊÿÒ Á’¡Ê’’ÊÁ∫ÁŸ ‚◊ ªÒÁÿU,‚⁄UÊ‚Ÿ‚˝ÊÿÒÁ’¡Ê’»§Ù⁄UπıŸ”flÊfl „U⁄UŸÊÿ ¡ÊÿÊ–

Á’¡Ê’»§Ù⁄Uπı◊Ù¡ÊæÒU ‹ÊÁπŸÊÿ,»§ÊÁ⁄U‹ÊÿÊflÁÕ‚ŸŸÊÿ •Ê⁄UÙ‚ÊŸ»˝§Ù◊’Ù »§⁄UÊÿŸÙ„UÙŸÊÿ– Á’¡Ê’’ÊÁ∫ÁŸ »§⁄UÊÿŸÊÿ‚◊ ‚◊ »§ÊÁ⁄U‹ÊÿÊflÕÊŸÊÿ– »È§¢πÊ»§Ù⁄UÕÊŸÊÿ ’ÊÁŒÿÒÁ’¡Ê’ ’ÊÁ∫ÿÊflªÙŒÊŸÁ’¡Ê’»§Ù⁄UπıÁÕ‚ŸŸÊÿ–

Á ’ ¡ Ê ’ » § Ù ⁄ U π ıŸÊ¢ªı’ÊÁŒÿÒ »§ÊÁ⁄U‹ÊÿÊflÁÕ‚ãŸÊÿ Á’¡Ê’ŒÙŸª ˝ ÊÿÊfl πÊÁãÕ’ÊÁŒÿ Ò ‚Ê¡ÊÿŸÊŒÙŸŸÊÿ •Ê⁄ U Ù» § Ù ⁄ U Ù ¢ Á ª Á ⁄ U ,» § ⁄ U Ê ÿ ‚ Ê » § Ù ⁄ U Ê‚ÊŸ»̋§Ù◊’Ù ’Ê„UÊÿŸÊÿ–Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫ÿÊ E-

book •Ê⁄UÙ Á«U¡≈UÊß‚¡ªÊÿŸÊÿ, Á’¡Ê’’ÊÁ∫ÁŸ »È§ ¢πÊ»§Ù⁄ UÊ»§⁄UÊ»§ÊÁ⁄U ¡ıªÊ„UÙŸÊÿ∞’Ê ‹ÊŸÊÿÊfl „U»§Ê¡Ê’„UÙŸÊÿ– ’Ò‚Ù ⁄UÊflÁŸ»§Ê⁄U‚ ŸÙ¡Ù⁄U „UÙŸÊŸÒ‚Ù‹Ù¢ÕÊßÊÁ⁄U ªÙŸÊ¢ÁÕªÙŒÊŸ Á’¡Ê’»§Ù⁄Uπı‚ÊÿπŸÊŸ Ò Á’¡Ê’’ÊÁ∫ÿÊfl ÁÕ‚ãŸÊÿÁŸ⁄UÊ„UÊ πÊ‹Ê◊ŸÊÿ ¡⁄UÊfl‚Ù‹Ù ¢‚Ê •Ê⁄ U Ù»§Ù⁄UÙ¢ÁªÁ⁄UÁŸ „U»§Ê¡Ê’¡ÊÿÙ–



ÕÙ⁄U»§Ù -1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄U»§Ù -3 ÕÙ⁄U»§Ù -1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄U»§Ù -3


25 »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ◊ÊŸÕÊπÙ •Ê⁄UÙ

‚È◊ÙŸÕÊßÁŸ ŒÊÕÊß



ÕÙ⁄U»§Ù-1 ÕÙ⁄U»§Ù-2 ÕÙ⁄U»§Ù -3 ÕÙ⁄U»§Ù-1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄U»§Ù -3

ªÈŸ •Ê⁄UÙ ’Êã¡ÊÿÁÕªÈ’Ò

◊ÊŸÕÊπı

•ã¡ÊŒ‚ÊÁ‹

•Ê‹ÊŒÊ •Êã¡ÊŒ‚ÊÁ‹ª Òÿ Ò πÊÿ»§Ê¡ÊÿªÊ»§Ù⁄Uπı •Êª¡È‹ÊÁπŸÙ •Ê⁄ U Ù•Êã¡ÊŒÊÁ⁄ U ◊ ÈflÊ-’ ‚ÊŒ ‹ÊÁπŸÙ„’Ê„UÊÿŸÊÿ–

ÁŒÁãÕ»È§¢ŸÊÿÁŸ ªÈÁŒ◊ÈflÊ-’‚ÊŒ ÕÊŸÊÿ‚ÊŸπÊÁãÕ •Ê⁄ U ÙÁ’ÁªÿÊŸÁŸ ÕÊπÊÿ¡ÕÊÿ •Êã¡ÊŒ‚ÊÁ‹ÕÊŸÊÿ (¡ıªÊ ªÈÁŒ•Ê⁄UÙ ª¡⁄U π‹’ÊÁ⁄U» § ⁄ U Ê ÿ ‚ Ê Á ‹ Á ŸÕÊπÊÿ)

ªÊ‚Ò’Ù•Êã¡ÊŒ‚ÊÁ‹»§Ù⁄UŸÊ¢ªı’ÊÁŒ ÕÊŸÊÿ•Ê⁄UÙ ◊Ù¡Ê¢ •Êª¡È‹ÙªÙ‚„UÊŒÊ’‚ÊÁŸÁÕπÊ¢ŸÊ „UÙŸÊÿπÊÁãÕ ’ÊÁŒÿÒ ◊ÈflÊ’‚ÊŒ ÕÊŸÊÿ–◊ÙÁé‹’ ªÙ„UÙ•Ê⁄UÙ ‚ÙÁ‹’ÊÿÕÊŸÊÿ ŒÒÁŸ ⁄UÊ„UÊÕÊŸÊÿ–

ÕÊπÙ πÕÊÿÊfl»§Ù⁄UÙ¢ÁªÁ⁄U»§Ù⁄UÊπÊÿ»§Ê •Êã¡ÊŒÁªÁ⁄UÁŒÁãÕ»È§¢ŸÊÿ–‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÊ•Êã¡ÊŒÊÁ⁄UÁŒÁãÕ»È§¢ŸÊÿÊfl’Ê„UÊªÙ ‹ÊŸÙ πÊ’È◊ÙãŸÊÿ–

» § ⁄ U Ê ÿ ‚ Ê Á ‹ ÿ Ê flÕÊŸÊÿ ’ÊÁŒÿ Ò» § Ù ⁄ U Ù ¢ Á ª Á ⁄ U ÿ Ê‚ Ù ‹ Ù ¢ ‚ Ê » § Ù ⁄ U Ÿ Ù•Êã¡ÊŒÊÁ⁄ ÁŒÁãÕ»È§¢ŸÙÕÊπÊÿU πÊ’È „UÙŸÊÿ–‚ Ù ‹ Ù ¢ ‚ Ê » § Ù ⁄ U Ÿ Ù∞ π Ÿ ’ Ê•Ê ã¡ÊŒ‚Ê Á‹ÿÊfl•Êã¡ÊŒ πÊ‹Ê◊ŸÙÕÊπÊÿ πÊ’È „UÙŸÊÿ–’ÿÊfl ⁄ÒUπÊÁÕÁŸ ⁄UÊ„UÊÕÊŸÊÿ–

•Êã¡ÊŒ‚ÊÁ‹ÿÊflªÊ‚Ò’Ù ‚Ù‹Ù¢‚ÊŸÙªÊ‚ Ò’Ù ⁄ U ÙπÙ◊ÁŸ•ã¡ÊŒπÊ‹Ê◊ŸÊÿÁŸ„U Ê’ÊÿÊfl ’Ê„ U ÊªÙ‹ Ê „ U Ù Ÿ Ê ÿ –»§Ù⁄ U Ù ¢ ÁªÁ⁄ UÿÊ ∞π‚◊ÊflŸÙ •Êã¡ÊŒ‚ÊÁ‹πı ÕÊπÙπÕÊÿÊfl •ÊÿŒÊ» § Ù ⁄ U Ù ¢ Ÿ Ê ÿ Ê fl•Êã¡ÊŒÊÁ⁄U πÊ‹Ê◊ŸÊ’Ê„UÊÿŸÊÿ–

» § ⁄ U Êÿ‚ Ê Á‹ÿ Êfl» § Ù ⁄ U Ù ¢ - ‚ Ù ‹ Ù ¢„ U Ê ’ Ê » § Ê Á ⁄ U ÿ Ê fl∑§Áê¬©U≈UÊ⁄U ’Ê„UÊÿÒ–Á « U Á ¡ ≈ U ‹‚Ù‹Ù¢ŸÊÿÁŸ ¡’Ù⁄UÊ„UÊ ÕÊÿÒ–

‚Ù‹Ù ¢‚Ê •Ê⁄ U Ù»§Ù⁄UÙ¢ÁªÁ⁄UÁŸ ÕÊπÊÿª¢ŸÒ‚Ù‹” ∑§Áê¬©U≈UÊ⁄UÕÊŸÊÿ– πÊÿπÊ‚ç≈ Ufl ⁄ U •Ê⁄ U ÙÁ« U Á¡≈ U‹ ‚Ù‹Ù ¢-»§Ù⁄ U Ù ¢Ÿ ÊÿÁŸ ⁄ U Ê„ U ÊÕÊŸÊÿ– ßã≈UÊ⁄UŸ≈UÁŸπÊ’È ªÒÿÒ–

» § ⁄ U Ê ÿ ‚ Ê Á ‹ ÿ Ê flÕÙ¡Ê‚ ∑§Áê¬©U≈UÊ⁄UπÕÊ¡Ù¢ ‹ÙªÙ‚ ŸÊ¢ªıÁ’’Ê¢ÁŸ ∑§Áê¬©U≈UÊ⁄UÕÊŸÊÿ •Ê⁄UÙ ‹ÙªÙ‚ßã≈ U Ê⁄ UŸ ≈ U ÁŸ ⁄ U Ê„ U ÊÕÊŸÊÿ– ÕÙ¡Ê‚ ªÙŒÊŸÒ ÁÕ‚Ÿ¡ÊŸÊÿÁ«UÁ¡≈U‹ ‚Ù‹Ù¢-»§Ù⁄UÙ¢•Êª¡È •Ê⁄UÙ ‚ç≈Ufl⁄UÕÊŸÊÿ–

∑§Áê¬©U≈UÊ⁄U(¡⁄UÊfl πÊ’ÈÕÊÿÙ)

»§⁄ U Êÿ‚Ê •Ê⁄ U Ù» § Ù ⁄ U Ù ¢ Á ª Á ⁄ U » § Ù ⁄ U Ê∑§Áê¬©U≈UÊ⁄U ’Ê„UÊÿŸÙ◊ÙãŸÊÿ πÊ’È ªÒÿÊ–

ªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸ ÕÊπÙU •Ê⁄UÙ•ÊÿŒÊ»§Ù⁄UÁŸ ÕÊπÊÿ∑§Áê¬© U≈ U Ê ⁄ U •Ê⁄ U Ù◊ÙÁé‹’•ÊÁ⁄ U ◊ ÈflÊ’ ‚ Ê Œ » § Ù ⁄ U π ı» § Ù ⁄ U Ù ¢ Á ª Á ⁄ U » § Ù ⁄ U Ê’ Ê „ U Ê ÿ Ù –‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UŸÙ ’’’Ê„UÊ’Ê»§ÊÁ⁄UÁŸ ÕÊπÊÿ‹”∑ § Á ê ¬ © U ≈ U Ê ⁄ U π ı’Ê„UÊÿŸÙ πÊ’È „UÙŸÊÿ–

»§Ù⁄UÙ¢ÁªÁ⁄U»§Ù⁄UÊ ªÊfl‚Ù⁄UÁŸ‚Ù‹Ù-»§Ù⁄UÙ¢ Á’ÕÊ¢Áπ •Ê⁄UÙ¡ ı ª Ê π Ê ¢ „ U Ù Ÿ Ê ÿ Ê flÁ’⁄UÙ¢ŒÊÁ◊Ÿ (∑§Áê¬©U≈UÊ⁄U»§Ù⁄U•Ê⁄UÙ ◊ÙÁé‹’•ÊÁ⁄U ◊ÈflÊ’‚ÊŒ) ÁŸ ’Ê„UÊÿŸÊÿπı‚Ù»§ÊŸÊ ‹ÊÿÙ–‚Ù‹Ù ¢‚Ê»§Ù⁄ U ÁŸ ◊ÊŸ‚ È Ÿ Ê ÿ Ê fl∑ § Á ê¬© U ≈ U ⁄ U » § Ù ⁄ Uπ ı’ Ù’Ê„ U ÊÿŸÊÿ •Ê⁄ U Ù ªÊ‚ Ò‚ Ù ‹ Ù ¢ ‚ Ê » § Ù ⁄ U Ê Ÿ Ù∑§Áê¬©U≈UÊ⁄U»§Ù⁄U ’Ê„UÊÿŸÙπÊ’È ◊ÙãŸÊÿ–


26



ÕÙ⁄U»§Ù-1 ÕÙ⁄U»§Ù-2 ÕÙ⁄U»§Ù-3 ÕÙ⁄U»§Ù -1 ÕÙ⁄U»§Ù-2 ÕÙ⁄U»§Ù-3

ªÈŸ •Ê⁄UÙ ’Êã¡ÊÿÁÕªÈ’Ò◊ÊŸÕÊπÙ

⁄Uê¬

⁄Uê¬ ªÒÿÊ ⁄Uê¬ Œ¢ ŸÊÕÊÿ πÊÁãÕ’ÊÁŒÿÒ ŸæUÊ–

⁄Uê¬¡Ù¢ ‹ÙªÙ‚ „U◊ª˝ÊªÙŸÊ¢ ªÈ’ÈŸ ÕÊ’Êÿª˝ÊªÒÿÊ, π ¢S‹Ê •Ê⁄UÙ¡ıÕÊÿÊ ªÙŸÊ¢ÁÕ ’ÊÁŒÕÊŸÊÿ–

‚Ù‹‹ÊÁ⁄U „U¢ÕÊ ªÙŸÊ¢‚ Ù‹ Ù ¢ ‚ Ê » § Ù ⁄ U Á ŸÕÊπÊÿ ⁄Uê¬ÁŸ ⁄UÊ„UÊªÒÿÊ–

‚Ù‹‹ÊÁ⁄U „U¢ÕÊ ªÙŸÊ¢‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ ÕÊπÊÿ⁄Uê¬ ’Ê„UÊÿŸÊÿ ‚◊Êfl„U»§Ê¡Ê’ÁŸ ªÙŸÊ¢ÁÕÕÊŸÊÿ–

„U¢ÕÊ ªÙŸÊ¢ ‚Ù‹⁄UÊÁ⁄U‚ Ù‹ Ù ¢ ‚ Ê » § Ù ⁄ U Ÿ Ù⁄Uê¬•Ê ⁄UÊ„UÊ ¡ªÊÿÙ•Ê⁄ U Ù Á’‚Ù⁄ UŸÙ„UÊ⁄ UÁ‚æU Ò ‚ÙÁ‹ŸÙ„UÊŸÊÿ ’ÊÁŒ ªÙ„UÙ„UÙŸÊÿ–

‚Êã¡ı»È§ÁŸ¡ÊŸÊÿ •ÊŒÊ⁄U,•Ù¢πÊ◊ ‚¢ª˝ÊŸ” •Ê⁄UÙ‹Êß‹Õ⁄U(»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ‚Ù⁄UÁŒ¢ÕÊÿÊfl‚¢ŸÊÿ¡ÊÿÙé‹Ê)

•ÊŒÊ⁄U ‚¢ŸÙ ÕÊπÊßπÕÊ ∞’Ê ªÙŸÊ ¢ ÁÕ’ÊÁŒÿÒ •Ù¢πÊ◊ ‚¢ª̋Ê Ÿ”ªÒÿÊ, ‚¢ÕŸÙ ÕÊπÊÿ‹•Ù ¢πÊ◊ ‚ ¢ª ˝ Ê Ÿ”Á„ U‚Ê’ Ò ’Ê„ U ÊÿŸÊÿ¡ÊÿÙ, ŒÙ-ŒÙÅ‹ÊÿÊŸÊ¢ªı ¡”πÊÁŸ ŸæUÊ,‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ ÕÊπÊÿÁÕπÊŸÊÿ ‚ÊŸ¡ı»È§ÁŸ•Ù¢πÊ◊ ¡Êª˝Ê ¡ÊÿªÊªÒÿÊ–

‚¢ŸÙ ÕÊπÊß •Ù¢πÊ◊‚¢ª ˝ Ê Œ ¢ ŸÊÕÊÿπÕÊ»§Ù⁄ U Ê ÕÙ¡Ê‚ ¡ÊÿªÊ ªÙŸÊ¢ ŸæUÊ– ŒÙ-ŒÙÅ‹ÊÿÊ ŸÊ¢ªı ¡πÊ•Ê⁄ U Ù Á’’Ê ¢ ÁŸ,‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ ¡ÊŸÊÿ¡ÊÿªÊÿÊ ÁÕπÊ‹Ê◊πÊŸÊÿ ŸÊÕÊÿÕÙ¡Ê‚ ŸæUÊ–

‚¢ŸÊÿ „U Ê’Ê •Ê⁄ U Ù‹Êß‹Õ⁄U ŒÙŸÕŸÊÿπÕÊ ∞’Ê •Ù¢πÊ◊‚¢ª ˝ Ê ŸflÊ ÕÙ¡Ê‚¡ÊÿªÊ ªÙŸÊ ¢–‚ Ù ‹ Ù ¢ ‚ Ê » § Ù ⁄ U Ê‚ÊŸ¡ı»È§ÁŸ •ÊŒÊ⁄U¡ÊŸÙ ÕÊπÊÿ ÕÙ¡Ê‚¡ÊÿªÊ ÕÊŸÊÿ–

•ÊŒÊ⁄U ‚¢ŸÊÿ ‚◊Êfl•ÊŒÊ⁄U •Ê⁄UÙ •ÊŒÊ⁄UŒ Ù Ÿ Õ È ◊ Ÿ Ê ÿ‹ Ê ß‹Õ ⁄ U » § Ù ⁄ U π ıπÙ’ŸÊÿÁŸ ⁄UÊ„UÊ ªÒÿÊ–»§⁄UÊÿ‚Ê»§Ù⁄UÁŸ •ÊŒÊ⁄U¡ÊŸÊÿ ¡ÊÿªÊÿÊ⁄ÒUπÊÁÕ ªÙŸÊ¢ ŸæUÊ–

•ÊŒÊ⁄U ‚¢ŸÊÿ ‚◊Êfl•ÊŒÊ⁄ U •Ê⁄ U ÙŒ Ù Ÿ Õ È ◊ Ÿ Ê ÿ‹ Ê ß‹Õ ⁄ U » § Ù ⁄ U π ıπÙ’ŸÊÿÁŸ ⁄UÊ„UÊ ŒæU–»§⁄UÊÿ‚Ê»§Ù⁄UÁŸ •ÊŒÊ⁄U¡ÊŸÊÿ ¡ÊÿªÊÁŸ⁄ÒUπÊÁÕ ªÙŸÊ¢–

•Ù ¢πÊ◊‚ÊÁ‹ •Ê⁄ U Ù‹ Ê ß ‹Õ ⁄ U » § Ù ⁄ U π ıπ’»˝§Ù◊’Ù ◊Ù¡ÊæÒ U‚ÈŸÊ ŒÙŸÙ– ‚¢ŸÊÿÊflÁ’’ÊŸ ÕÊŸÊÿ ‚È’ÈæUÊªÊflÊÁ⁄U ‚ÊπÙŸ Á‚πÙŸÕÊŸÊÿ– ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÊ‚Ê¡ı»È§ÁŸ •ÊŒÊ⁄U ¡ÊŸÙÕÊπÊÿ ŸÊ¢ªı’ÊÁŒ ⁄UÊ„UÊÕÊŸÊÿ– ‚ÊŸ¡ı»È§ÁŸ•ÊŒÊ⁄ U ¡ÊŸÊÿ„UÊ’Ê»§ÊÁ⁄Uπı Á’’ÊŸÕÊŸÊÿ »§Ù⁄ UÙ ¢ÁªÁ⁄UÿÊ‚ Ê Ÿ » ˝ § Ù ◊ ’ ÙŸÊÿÁªÁŒæUÙ–

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ◊ÊŸÕÊπÙ •Ê⁄UÙ‚È◊ÙŸÕÊßÁŸ ŒÊÕÊß2

7


28



ÕÙ⁄U»§Ù-1 ÕÙ⁄U»§Ù-2 ÕÙ⁄U»§Ù -3 ÕÙ⁄U»§Ù-1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄U»§Ù-3

ªÈŸ •Ê⁄UÙ ’Êã¡ÊÿÁÕªÈ’Ò

◊ÊŸÕÊπÙ

‹Ù¢ª˝Ê ŒÒ

‹Ù¢ª˝Ê ŒÒÁŸ ⁄UÊ„UÊ ŒæUŸÊÕÊÿ ¡ªÊÿŸÊÿÕÙ¡Ê‚ ŸæUÊ–

‹Ù¢ª˝Ê ŒÒÁŸ ⁄UÊ„UÊ ŒæU •Ê⁄UÙ’ ÁŸ ¡ªÊÿŸÊÿÊ’Ù‚ÊŸ»˝§Ù◊’Ù ÕÙ¡Ê‚– ŒÒ’Ê„UÊÿŸÊÿÊ „UÊ Á‚¢ÁŸé‹Ê’πı »§‚⁄UŸÊÿÁŸ’Ù ⁄UÊ„UÊÕÊŸÊÿ–

‚ÊŸ»˝§Ù◊’Ù ªÙªÙ ŒÒ¡ªÊÿŸÊÿÁŸ ⁄ U Ê„ U ÊÕÊŸÊÿ ªÙŸÊ¢ÁÕ’ÊÁŒÿÒ© U» ˝ § Ê ‹Ù ¢ŸÊÿ Œ Ò¡ªÊÿŸÊÿÁŸ ⁄ U Ê„ U ÊÕÊŸÊÿ, ‹ÙªÙ‚ ŸÙ‚ÙŒÊ ¢ŸÊÿÁŸ •Ê⁄ U Ù⁄ÒUπÊÁÕÁŸ ⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿ–

‹Ù ¢ŸÊÿ Œ Òπı»È§¢πÊ»§Ù⁄UÁŸ»˝§Êÿ ¡’Ù⁄UÙπÙ◊ ªÈŸÁŸ•Êã¡ÊŒπ Ê ‹ Ê ◊ Ê ‹ Ê Á ‚ Ÿ Ù‹Ù¢ŸÊÿÊfl ’Ê„UÊÿÙ–

ªÙŸÊ¢ÁÕ ’ÊÁŒÿÒ ‹Ù¢ŸÊÿŒÒπı ‚ÙŒÊ¢ŸÊÿ– ŒÒŒÙŸÕÈ◊ŸÊÿ ⁄UÊ„UÊπı•⁄UÊÿ’Ù »§Ù‚Ê’ŸÊÿ–

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ªÙªÙŒ Òπı ‚ÊŸ» ˝ § Ù◊’Ù¡ªÊÿŸÊÿπı ⁄ UÙπÊπÊ‹Ê◊ŸÊÿ ‹Ù ¢ŸÊÿŒÒÁŸ ⁄UÊ„UÊÿÊfl ‚ÊπÙŸ-Á‚πÙŸπı ⁄ U ÙπÊπÊ‹Ê◊ŸÊÿ–

•ÊπÊß‚ÈŸÊÿÁŸ⁄UÊ„UÊ»§Ù⁄

•ÊπÊß ‚ ÈŸÊÿÁŸÕÙ¡Ê‚ ⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿ•Ê⁄UÙ ŒÒ ¡ªÊÿŸÊÿÁŸÕÙ¡Ê‚ ⁄UÊ„UÊ ªÒÿÊ,‚Ê’ÈŸÁŸ ¡’Ù ⁄UÊ„UÊªÒÿÊ–

•ÊπÊß ‚ ÈŸÊÿÁŸÕÙ¡Ê‚ ⁄UÊ„UÊ ªÒÿÊ •Ê⁄UÙŒÒ ¡ªÊÿŸÊÿÁŸ ÕÙ¡Ê‚⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿ, ‚Ê’ÈŸÁŸ¡ªÊÿÕÊÿÊ’Ù ÕÙ¡Ê‚ŸæUÊ–

‚ÊŸ» ˝ § Ù◊’Ù •Ê⁄ U ÙÕÙ¡Ê‚ ŒÒ ¡ªÊÿŸÊÿÕÙ¡Ê‚ •ÊπÊß‚ÈŸÊÿÁŸ ⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿŸÊ ¢ªı Á’’Ê¢ÁŸ •Ê⁄UÙ‚ÊŸ»˝§Ù◊’Ù ‚Ê’ÈŸÁŸ¡ªÊÿŸÊÿ ⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿ–

•ÊπÊß ‚ÈŸÊÿ ¡ÊÿªÊ/ ŒÒ ŒÙŸÕÈ◊ª˝Êπı∞πŸ’Ê‹” »§Ù‚Ê’-ŸÊÿ •Ê⁄UÙ ¡ÙÕÙŸ‹ÊŸÊÿ– •ÊπÊß‚ ÈŸÊÿÁŸ ªÙŸÊ ¢ ÁÕ‚Ù◊ÙãŒÒ »§Ù⁄UÙ¢ÁªÁ⁄-U»§Ù⁄ U Ê ∞πŸ’Ê‹”‚ Ù‹ Ù ¢ ‚ Ê » § Ù ⁄ U ¡ Ù ¢‚Êfl⁄UÊÿÙ– ‚Ù‹Ù¢‚Ê-»§Ù⁄ U Ê ∞πŸ’Ê‹”•ÊπÊÿ ‚ÈÿÙ ∞’Ê‚Ê’ ÈŸ ª ÒÿÊ‹Ê‚ •ÊπÊß ‚ÈÿÙ–

•ÊπÊß ‚ÈŸÊÿ ¡ÊÿªÊ/Œ Ò ŒÙŸÕ È◊ŸÊÿ•Êÿ¡¢πı ‚ÊŸ»˝§Ù◊’Ù»§Ù‚Ê’ŸÊÿ •Ê⁄ U Ù¡ÙÕÙŸ‹ÊŸÊÿ ¡ÊÿÙ–‚ÊŸ»˝§Ù◊’Ù •ÊπÊß‚ ÈŸÊÿ ªÙŸÊ ¢ ÁÕÁŸ‚Ù◊ÙãŒÒ »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹¡ÕÈ◊ÊÿÊfl »§Ù⁄UÙ¢ÁªÁ⁄-UÿÊ ‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄U¡Ù¢⁄ U ÊÖ‹ÊÿÙ– •ÊπÊß‚ÈŸÊÿ ⁄UÊ„UÊπı ‚◊‚◊ ŸÊÿÁŒ¢ŸÊÿ–

•ÊπÊß ‚ ÈŸÊÿ¡ÊÿªÊπı ‚ÊŸ»˝§Ù◊’Ù»§Ù‚Ê’ŸÊÿ ¡ÊÿÙ–•ÊπÊß ‚ ÈŸÊßÁŸ‚Ù◊ÙãŒ Ò S‹”ªÊŸ◊ÕÊß ‚È¢Œ” »§ÊflÕÊÿ’ÊÿÁŒÁŸ ª ¡ ⁄ U¡Ù ¢•Ê⁄ U Ù ‚ÊπÙŸÁ‚πÙŸÁŸ ⁄ U Ê„ U Êπı» § ⁄ U Ê ÿ ‚ Ê Á ‹ ÿ Ê(¬SÃÊ⁄UÁ¢Ÿ ª¡⁄U¡Ù¢)»§Ù‚ÊflŸÊÿÁŸ ⁄UÊ„UÊ‹ÊÿÙ– •ÊπÊÿ‚ÈŸÊßÁŸ ªÙŸÊ¢ÁÕ •Ê⁄UÙ„ È UŒÊÁŸ ªÙ„UÙÁÕπı’Ê⁄UÊÿ„UÙŸÙ ÕÊπÊÿªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸ ªıÕÈ◊ÁŸ¡„UÒ ¡ÕÈ◊ πÈ¢ŸÊÿ–



ÕÙ⁄U»§Ù-1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄U»§Ù-3 ÕÙ⁄U»§Ù -1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄U»§Ù -3


»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ◊ÊŸÕÊπÙ •Ê⁄UÙ‚È◊ÙŸÕÊßÁŸ ŒÊÕÊß2

9

Áππ”⁄U‚ÊÁ‹ÁŸÕÊ‚ÊÁ⁄UÿÊ ¡Ù’Ù⁄UŒÈπÈ ªÙŸÊ¢ •Ê⁄UÙ‚ÊŸ»˝§Ù◊’Ù »§Ù‚Ê’Ê,Áππ”⁄U‚ÊÁ‹‚ÊπÙŸ-Á‚πÙŸ‹ÊÁπŸÙ •Ê⁄UÙ’Ê„UÊÿŸÙ ÕÊπÊÿªÙŸÊ¢ÁÕ ¡ÊŸÊÿ ŒÒÁŸ¡ªÊÿŸÊÿ ⁄UÊ„UÊ ªÒÿÊ–

Áππ”⁄U‚ÊÁ‹»§Ù⁄UÊ’Ê„UÊÿ¡ÊÕÊfl •Ê⁄UÙ‚ÊŸ»˝§Ù◊’Ù π’‚ÿÒé‹Ê’Ù »§Ù‚Ê’ŸÊÿ¡ÊÿÙ– ◊ÙŸ‚ ÁÕ‚◊ÁŸ »§Ê⁄UÊªÁÕÿÊflÁππ”⁄U‚ÊÁ‹ÁŸ»§Ù‚Ê’ŸÊÿÁŸ ⁄UÊ„UÊ•Ê⁄UÙ ’ÒÿÊfl ’Ê„UÊÿŸÙÕÙ¡Ê‚ ŒÒÁŸ ⁄UÊ„UÊŒæU, ‚◊ ‚◊Áππ”⁄U‚ÊÁ‹∑§ı»§Ê„UÊ◊ŸÊÿÁŸ ⁄UÊ„UÊ‹ÊŸÊÿ ¡ÊÿÙ–

ªÊ‚Ò’Ù Áππ”⁄U‚ÊÁ‹ÿÊ’Ê„UÊÿ¡ÊÕÊfl •Ê⁄UÙ ªÊ‚Ò‚◊ÊflŸÙ ŸÊ¢ªı’ÊÁŒÿÒ’Ê„UÊÿ¡ÊÕÊfl πÊ‹Ê◊ŸÊ‹ÊÁπŸÊÿ ¡ÊÿÙ–‚ÊŸ»˝§Ù◊’ÙÁππ”⁄U‚ÊÁ‹Áπı»§Ù‚Ê’ŸÊŸÒ ‹ÊÁπŸÊÿÁŸ⁄UÊ„UÊ ‹ÊŸÊÿ ¡ÊÿÙ,’Ê„UÊÿŸÙ •Ê⁄UÙ‚ÊπÙŸ-Á‚πÙŸ‹ÊÁπŸÙ ªÊ‚Ò ‚◊ÊflŸÙŒÒ ÕÊÿÙ, »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊÁππ”⁄U‚ÊÁ‹ÁŸ‚ÊπÙŸ-Á‚πÙŸÁŸ•Ê⁄UÙ ‚ÊflÁ‚˝ πÊÁãÕÁŸ⁄UÊ„UÊ ⁄ÒUπÊÁÕ πÊ‹Ê◊ŸÊ‹ÊÁπÿÙ–

ªÈ’Ò ◊ÊŸÕÊπı

„UÊ‚Èπ”⁄U-Áππ”⁄U‚ÊÁ‹

Áππ”⁄U‚ÊÁ‹ ªÒÿÊ∞’Ê Áππ⁄U‚ÊÁ‹ÁŸ•ŸÁ¡◊ÊÿÊ ÕÙ¡Ê‚ŸæUÊ, »§⁄UÊÿ‚Ê-»§⁄UÊÿ‚ÈÁ‹ •Ê⁄UÙCWSN »§Ù⁄UÁŸÕÊπÊÿ •Ê‹ÊŒÊÁππ⁄U‚ÊÁ‹ÁŸ ⁄UÊ„UÊªÒÿÊ–

»§⁄UÊÿ‚Ê-»§⁄UÊÿ‚ÈÁ‹ÁŸ ÕÊπÊÿ

•Ê‹ÊŒÊÁππ”⁄U‚ÊÁ‹ÁŸ ⁄UÊ„UÊ

ŒæU,„UÊ‚Èπ”⁄U‚ÊÁ‹ÁŸÁ’’ÊæUÊ ( πÊÁãÕ’ÊÁŒÿÒ) ÕÙ¡Ê‚

ŸæUÊ–

»§⁄UÊÿ‚Ê»§⁄UÊÿ‚ÈÁ‹ÁŸ ÕÊπÊÿ

•Ê‹ÊŒÊÿÒ ŸÊ¢ªıÁ’’Ê¢ÁŸ

Áππ”⁄U‚ÊÁ‹ •Ê⁄UÙ„UÊ‚Èπ”⁄U‚ÊÁ‹ ŒæU,¡ÈÁŸÿÊÿÒ ¡ÙÕÙŸ

‹ÊŸÙ ªÙŸÊ¢‚Ù‹Ù¢‚Ê»§Ù⁄UÁŸ

ÕÊπÊÿ’Ù(CWSN)

Áππ”⁄U‚ÊÁ‹ÁŸ ⁄UÊ„UÊŒ¢–

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ ¡ıªÊŸÊÿ

»§⁄UÊÿ

‚ÊÁ‹

ÁŸ ◊

ÊŸÕÊπ

Ù •Ê⁄UÙ

‚È◊Ù

ŸÕÊßÁŸ

ŒÊÕ

Êß

30

„U»§Ê¡Ê’ÊÁ⁄U»§Ù⁄U◊ÊŸ —

(πÊÁãÕ/Á’ÕÙŸ/⁄U’ªÊÁãÕ /

‚⁄U∑§ÊÁ⁄U Á’ÕÙŸ)

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊflŸÙ ªÊ‚Ò’Ù ⁄UÙπÙ◊ÁŸ »§Ù‚Ê’ŸÊÿ /‚Ê◊‹ÊÿŸÊÿÁŸ ⁄UÊ„UÊ πÊ‹Ê◊ŸÊÿ ¡ÊÿÙ–

ª‹ª˝Ê »§ÙÕÊ⁄Uπı ¡Ù’ÕÊ ‚◊Êfl ¡ÙÕÙŸ ‹ÊŸÊÿ–

ªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸ ⁄UÙπÙ◊ÁŸ ª‹◊È, ‚ÊflÁ‚˝ ‚Ù‹Ù¢ÕÊß »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ „UÊ’Ê ⁄UÙ¢ªÁÕ ’ÊÿÁŒ»§Ù⁄UÁŸÕÊπÊÿ •Êª¡È •Ê⁄UÙ ◊ÈflÊ ’‚ÊŒ»§Ù⁄U ÕÊŸÊÿ– ªÈ’ÈŸ ªÈŸ ªÙŸÊ¢ ÁªÿÊŸÊÁ⁄U „UÊ’Ê»§ÊÁ⁄U»§Ù⁄UπıªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸ ÕÊπÙ »§⁄UÊÿ‚Ê»§Ù⁄UÁŸ ÕÊπÊÿ ŸÙ¡Ù⁄U ’ÙŸÊŸÒ ’ÊŸÊÿŸÊÿ ¡ÊÿÙ–

⁄UÊŒÊ’ Á’‹Êß»§Ù⁄U ‚◊ÊÁ⁄U ‹ÊßÁ‚, ‹ÊßÁ‚U, ◊ÈflÊ-’‚ÊŒ»§Ù⁄U, ◊ÙÁé‹’ÊÁ⁄U Á’¡Ê’»§Ù⁄U •Ê⁄UÙ◊ÙÁé‹’ÊÁ⁄U ◊ÈflÊ-’‚ÊŒ»§Ù⁄U ’ÊÿÁŒ ’ÊÿŸÊÿÁŸ »§ÊÁ⁄U‹Êß–

ŒÙŸÕÈ◊ŸÊÿ ÁŒ„ÈUŸŸÊÿÁŸ ⁄U’ªÊÁãÕ »§ÊÁ⁄U‹Êß •Ê⁄UÙ „U⁄UŸÊÿÁŸ ⁄UÕÈ◊ŸÊÿ–

ÁÕπÊŸÊÿ ‚◊’ÊÁŒÿÒ ¡ÈÁŸÿÊ Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫/»§⁄UÊÿŸÊÿÁŸ ‚◊»§ÊÁ⁄U ’ÊÿÁŒÁŸ πÊ’È ÕÊŸÊÿ–

ßã≈UÊ⁄UŸ≈U ªÙŸÊ¢ ∑§Áê¬©U≈UÊ⁄UÁŸ πÊ’È ÕÊŸÊÿ–∑§Áê¬©U≈UÊ⁄U ’Ê„UÊÿŸÊÿÁŸ ÁÕ ‚◊»§ÊÁ⁄U ÕÊŸÊÿ–•Êã¡ÊŒ‚ÊÁ‹»§Ù⁄U¡Ù¢ ‹ÙªÙ‚ ⁄UÙ¢ªÁÕ ÕÊŸÊÿ ‹æUÊß •Êã¡ÊŒ πÊ‹Ê◊ÁªÁ⁄U •Ê⁄UÙ »§Ù⁄UÙ¢ÁªÁ⁄U ÕÊŸÊÿ–

ªÊ‚Ò’Ù •Êª¡È»§Ù⁄U, •⁄U-πÙ◊Ù⁄Uª˝Ê •Ê⁄UÙ ÁªÁ’ ¡ÙÕÙŸ ’ÊÿÁŒÁŸ πÊ’È ÕÊŸÊÿ–

¡ÊŸÙ„UÊÕÊfl πÒ»§ÙŒªÙŸÊ¢ ’‚ÊŒ»§Ù⁄U, ¡⁄ÒU - ◊ÙÁé‹’ÊÁ⁄U ŒÊ¡◊, •Êã¡ÊŒ‚ÊÁ‹ÁŸ⁄UÊÿÊ‚ŸÊÁ⁄U ◊ÈflÊ, S≈U¬, ª‚ S≈U¬, »§Ù‚Ê’ª˝Ê ÁŒ„ÈUãÕÊÿ ’ÊÿÁŒ ’ÊÿÁŒ »§ÊÁ⁄U‹Êß–

πÊÁãÕ ’ÊÁŒÿÒ „UÊ‚Èπ⁄U-Áππ⁄U‚ÊÁ‹πı »§Ù‚Ê’ŸÊÿ •Ê⁄UÙ ’Ê„UÊÿŸÊÿ–

ŒÒ ªª˝Ê (≈U¬) »§Ù⁄UÊfl ‚Ê’ÈŸ ’ÊflÒ‚Ù •ÊπÊß ‚Èª˝Ê ‹Êfl ‹Êfl ◊ÈflÊ ÕÊŸÊÿ–‚ÙŒÙ¢ŸÊÿÁŸ ⁄UÊ„UÊ ÕÊŸÊÿ •Ê⁄UÙ ŒÒÁŸ ÁŒ¢Áª˝ ŒÙŸÕÈ◊ª˝Ê ¡ÊÿªÊπı ‚◊Êfl »§Ù‚Ê’ŸÊÿ–

ÕÊ¢ŸÊÿ ’Ù‚Ù⁄UÊfl ªÈ’ÈŸ ªÈ’ÈŸ ª‹◊È/„UÊÁ⁄U◊ÈflÊÁ⁄U „UÊ’Ê»§ÊÁ⁄U»§Ù⁄UÊfl ’Ê„UÊªÙ ‹ÊŸÊÿ »§Ù⁄U◊Êÿ‹Êß–

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊflªÙ‹Ò̧ÿÒ ◊ÙŸŸÙ

„UÊŸÊÿÁŸ»§Ù⁄U◊ÊŸ

SSA Framework for Implementation Chapter -VI (pp 93-104)(http://mhrd.gov.in/sites/upload_files/mhrd/files/upload_document/SSA-Frame-work.pdf)

Framework for Implementation of RMSA : Chapter-IV (pp-22-28

(http://mhrd.gov.in/sites/upload_files/mhrd/files/upload_document/Framework_Final_

RMSA_3.pdf)

NCF-2005 Chapter0IV (pp 78-100)(http://www.ncert.nic.in/rightside/links/pdf/framework/english/nf2005.pdf)

RTE Act-2009 Chapter -III (clause 6,7, 8 & 9 at pp 3-51m The

Schedule (pp-12-13)

Swachh Bharat Swachh Vidyalaya, 2014 (pp 1-28, 35-43)http://mhrd.gov.in/sites/upload_files/mhrd/files/upload_document/Eng_Swachch-Bharat-

Swachch-Vidhalaya.pd

»§Ù⁄U◊ÊŸÁŸ »È§¢πÊU [ [ [ [ [Sources of evidence]]]]]

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊ‚Ù⁄UÁ¡ŸÙ ªÙŸÊ¢

»§Ù⁄U◊ÊŸ

ªÊ„UÊÿÊfl „UÙŸÊÿ ŒÊ¡◊ /πÊÁãÕ»§Ù⁄Uπı ’Ê„UÊÿŸÊŸÒ »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl »§Ù⁄U◊ÊŸπı ’ÊŸÊÿŸÙ „UÊÿÙñ

ªÙŒÊŸÒÁŒ„ÈUŸŸÊÿ[[[[[Innovations]]]]]

»§⁄UÊ‚ÊÁ‹ÿÊfl ÕÙ¡Ê‚ »È§¢πÊ»§Ù⁄U ÕÊŸÊÿ •Ê⁄UÙ ’»§Ù⁄Uπı ŸÙ¡Ù⁄U „UÙŸÊÿ–

»§Ù⁄UÙ¢ÁªÁ⁄U»§Ù⁄U, Á’◊Ê-Á’»§Ê»§Ù⁄U, ‚Ù‹Ù¢‚ÊÁ‹»§Ù⁄U, SMC/SDMC ¡Ù¢ ‚Êfl⁄UÊÿÖ‹ÊÿŸÊÿÁŸπÊ’È ÕÊŸÊÿ •Ê⁄UÙ »§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ÕÙ¡Ê‚ »È§¢πÊ»§Ù⁄U ÕÊŸÊÿ–


ÁŸ ◊ÊŸÕÊπ

Ù •Ê⁄UÙ

‚È◊ÙŸÕ

ÊßÁŸ ŒÊÕÊß

31

ªÈ’Ò ◊ÊŸÕÊπı

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ‚Ù⁄UÁŒ¢ÕÊß

ª‹ª˝Ê »§ÙÕÊ⁄U •Ê⁄UÙ ª‹ª˝Ê•Êª¡È

ÕÊπÙ π”ÕÊ •Ê⁄UÙ ªÈ’ÈŸ

πÕÊ»§Ù⁄U

◊ÙÁé‹’•ÊÁ⁄U •Ê⁄UÙ Á»§‚ÊŒÊ¡◊»§Ù⁄U

Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫

•Êã¡ÊŒ‚ÊÁ‹

∑§Áê¬©U≈UÊ⁄U (¡⁄UÊfl πÊ’È

ÕÊÿÙ)

⁄Uê¬

‚ÊŸ¡ı»È§ÁŸ ¡ÊŸÊÿ •ÊŒÊ⁄U,•Ù¢πÊ◊ ‚¢ª˝Ê Ÿ” •Ê⁄UÙ‹Êß‹Õ⁄U (»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ‚Ù⁄ U ÁŒ ¢ÕÊßÿÊfl ‚ ¢ŸÊÿ

¡ÊÿÙé‹Ê

‹Ù¢ª˝Ê ŒÒ

•ÊπÊß ‚ÈŸÊÿÁŸ ⁄UÊ„UÊÕÊŸÊÿ

„UÊ‚Èπ”⁄U-Áππ”⁄U‚ÊÁ‹U

Á»§ŸÕÊßÁŸ »§ÊÁ⁄U‚Ê¡ÊÿŸÊÿ

ªÙ⁄U‹ÒÿÒ ◊ÙŸŸÊÿ •Ê⁄UÙ ÕÙ¡Ê‚ ÕÊŸÊÿ ªÈŸ •Ê⁄UÙ ’ÊŸ¡ÊÿÁÕ

»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÿÊfl ÕÊŸÊÿ »È§¢πÊ»§Ù⁄U —U ªÙ⁄U‹ÒÿÒ ◊ÙŸŸÊÿ, ÕÙ¡Ê‚ ÕÊŸÊÿ •Ê⁄UÙ’Êã¡ÊÿÁÕ

ÕÙ⁄U»§Ù -1 ÕÙ⁄U»§Ù -2 ÕÙ⁄U»§Ù-3 ÕÙ⁄U»§Ù-1 ÕÙ⁄U»§Ù-2 ÕÙ⁄U»§Ù-3


»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ ‚Ù⁄UÁŒ¢ÕÊß

ª‹ª˝Ê »§ÙÕÊ⁄U •Ê⁄UÙ ª‹ª˝Ê

•Êª¡È

ÕÊπÙ π”ÕÊ •Ê⁄UÙ ªÈ’ÈŸπÕÊ»§Ù⁄U

◊ÙÁé‹’•ÊÁ⁄U •Ê⁄UÙ Á»§‚ÊŒÊ¡◊»§Ù⁄U

Á’¡Ê’ ’ÊÁ∫

•Êã¡ÊŒ‚ÊÁ‹

ÕÙ⁄U»§Ù ¡ıªÊŸÊÿÁŸ Á’ÁÕ¢ /•ÊflÕÊ

¡ıªÊŸÊÿÁŸ Á’ÁÕ¢πÊ’ÈÁÕ

ÕÊ¢ÁπŸÊÿ◊Êfl»§ÊÁ⁄ „UÊ’ÊU

‚◊-Á‚◊Ê

ªÙ⁄UÙ’ŸÊÿ ’Ù‚Ù⁄UÊflÁ‚Ÿ [ü] „UÙ

Y-1 Y-2 Y-3

¡ıªÊπÊ¢ŸÊÿÁŸ ‚ÊŸÕÊ¢Áπ

L M H

ªÈ’Ò ◊ÊŸÕÊπÙ ÕÙ⁄U»§Ù ¡ıªÊŸÊÿÁŸ Á’ÁÕ¢ /•ÊflÕÊ

¡ıªÊŸÊÿÁŸ Á’ÁÕ¢πÊ’ÈÁÕ

ÕÊ¢ÁπŸÊÿ◊Êfl»§ÊÁ⁄ „UÊ’ÊU

‚◊-Á‚◊Ê

ªÙ⁄UÙ’ŸÊÿ ’Ù‚Ù⁄UÊflÁ‚Ÿ [ü] „UÙ

Y-1 Y-2 Y-3L M H

∑§Áê¬©U≈UÊ⁄U (¡⁄UÊfl πÊ’È

ÕÊÿÙ)

⁄Uê¬ [Ramp]

‚ÊŸ¡ı»È§ÁŸ ¡ÊŸÊÿ •ÊŒÊ⁄U,•Ù¢πÊ◊ ‚¢ª˝Ê Ÿ” •Ê⁄UÙ‹Êß‹Õ⁄U (»§⁄UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ‚Ù⁄ U ÁŒ ¢ÕÊßÿÊfl ‚¢ŸÊÿ

¡ÊÿÙé‹Ê

‹Ù¢ª˝Ê ŒÒ

•ÊπÊß ‚ÈŸÊÿÁŸ ⁄UÊ„UÊÕÊŸÊÿ

„UÊ‚Èπ”⁄U Áππ”⁄U‚ÊÁ‹U

L– - ªÈÁŒ, MU– - ª¡⁄U, H–- ªÙ¡ı Y-1- ‘ ’Ù‚Ù⁄U-1 Y-2‘ ’Ù‚Ù⁄U-2, Y-3 ‘ ¬’Ù‚Ù⁄U-3

Key Domain 1 - elementary.assam.gov.in...Key Domain ªÈÁŒ ÁÕÁ‹‚ »§UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ...

Documents

Transcript of Key Domain 1 - elementary.assam.gov.in...Key Domain ªÈÁŒ ÁÕÁ‹‚ »§UÊÿ‚ÊÁ‹ÁŸ...