KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN - Binnenlands Bestuur...KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN 2 Contactpersonen...

KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN Verslagjaar 2016

5 DECEMBER 2017

KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN

2

Contactpersonen

CINDY GOORTS MSC Adviseur Milieu en Duurzaamheid

T +31 (0)62706 1596

M +31 (0)62706 1596

E [email protected]

Arcadis Nederland B.V.

Postbus 1018

5200 BA 's-Hertogenbosch

Nederland

RENS KOLKHUIS TANKE Projectmanager

M +31 (06)6 2706 0260

E [email protected]

Arcadis Nederland B.V.

Postbus 1018

5200 BA 's-Hertogenbosch

Nederland


3

INHOUDSOPGAVE

KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN VERSLAGJAAR 2016 4

Duurzame energie opwekking 4

Energie-efficiency 7

Reductie broeikasgassen 7

Duurzaam inkopen 8

Vervoer 9

Aanbevelingen 10

Status aanbevelingen Klimaatmonitor verslagjaar 2015 10

Aanbevelingen Klimaatmonitor verslagjaar 2016 11

Samenvatting voortgang doelstellingen Klimaatakkoord 11

BIJLAGEN BIJLAGE A TOTALE CO2 KLIMAATVOETAFDRUK WATERSCHAPPEN 12

BIJLAGE B INDIVIDUELE CO2 KLIMAATVOETAFDRUK WATERSCHAPPEN 15

BIJLAGE C WIJZE BEREKENING CO2-KLIMAATVOETAFDRUK

WATERSCHAPPEN 60


4

KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN VERSLAGJAAR 2016

De Unie van Waterschappen (UvW) heeft in het voorjaar van 2010 met het Rijk een Klimaatakkoord

getekend. In dit akkoord zijn de ambities van de waterschappen voor energie, klimaat en duurzaamheid

vastgelegd. De verandering van het klimaat moet worden tegengegaan (mitigatie) en de kwetsbaarheid voor

de gevolgen hiervan verminderd (adaptatie).

Voor mitigatie zijn de afspraken vastgelegd in de Green Deal Energie die de Unie van Waterschappen maart

2016 sloot met het Rijk. Met deze deal zijn de afspraken uit het SER Energieakkoord (2013) verder

aangescherpt en zijn de meerjarenafspraken energie-efficiency verbetering (MJA3) verbreedt van de

afvalwaterzuivering naar het hele waterschap. Het streven is gericht om in 2020 voor 40% zelfvoorzienend te

zijn en in 2025 100% energieneutraal.

Op hoofdlijnen zijn de doelstellingen uit het Klimaatakkoord als volgt:

• 30% energie-efficiënter en zuiniger werken tussen 2005 en 2020.

• 40% zelfvoorzienend door eigen duurzame energieproductie in 2020.

• 30% minder uitstoot van broeikasgas tussen 1990 en 2020.

• 100% duurzame inkoop in 2015.

• De waterschappen verminderen de CO2-uitstoot van vervoerskilometers in het werkverkeer en in het

woon-werkverkeer.

De Klimaatmonitor brengt de tussentijdse voortgang in beeld van de geformuleerde ambities op het gebied

van energie, klimaat en duurzaamheid. Hierin wordt zowel gerapporteerd op het niveau van het individuele

waterschap alsook de totale waterschapssector. Iedere twee jaar vindt er een uitgebreide rapportage plaats.

In de tussenliggende jaren (zoals deze versie van de Klimaatmonitor) wordt er alleen gerapporteerd over de

voortgang van de doelstellingen. De voorliggende Klimaatmonitor Waterschappen heeft betrekking op de

resultaten over het jaar 2016.

Duurzame energie opwekking

In het Klimaatakkoord hebben de waterschappen de doelstelling geformuleerd om in 2020 voor 40%

zelfvoorzienend te zijn door de ontwikkeling van eigen duurzame energieproductie. Deze afspraak is in de

Green Deal Energie bevestigd.

In 2016 is het percentage eigen duurzame energieopwekking 32,6% van het totale energieverbruik. Het

betreft hier de opwekking door het waterschap op eigen terrein (■) en de opwekking door het waterschap

buiten het eigen terrein (■). De 40%-doelstelling is tot dusver voor 80% behaald.

Daarnaast wordt er door derden op het terrein van de waterschappen nog 603 TJ aan energie opgewekt

(waterschap is hierbij faciliterend ■), oftewel 6,5% ten opzichte van het totaal energieverbruik van de sector.

Voor de MJA-monitoring mag hiervan een deel worden toegekend aan de waterschappen (zie hiervoor de

„Sectorspecifieke toelichting EEP 2017-2020 MJA Waterschappen‟). Dit komt voor de opgegeven projecten

veelal neer op 10%.

Het vermoeden bestaat dat niet alle projecten van derden op terreinen van waterschappen zijn

gerapporteerd in de huidige monitoringsronde, en dat het aandeel wat door derden op de terreinen van de

waterschappen wordt opgewekt in werkelijkheid nog hoger is.


5

Figuur 1: Verloop duurzame energieopwekking periode 2005-2016 op sectorniveau

Opmerking bij Figuur 1: Tot en met verslagjaar 2014 is het aandeel opwekking duurzame energie wat door het waterschap wordt opgewekt op het eigen terrein en buiten het eigen terrein gerapporteerd als één getal. Vanaf verslagjaar 2015 wordt er een uitsplitsing gemaakt naar eigen opwekking op het eigen terrein en eigen opwekking buiten het eigen terrein. Daarnaast is vanaf dat jaar ook voor het eerst de hoeveelheid opwekking door derden op het terrein van het waterschap gerapporteerd.

De volgende figuur toont per waterschap het percentage opwekking van duurzame energie. Hierbij wordt

onderscheid gemaakt in:

• Eigen opwekking op eigen terrein ■;

• Eigen opwekking buiten eigen terrein ■;

• Opwekking door derden op terrein waterschap ■.


6

Figuur 2: Aandeel duurzame energieopwekking 2016 ten opzichte van totale energieverbruik per waterschap

De sector is volop bezig met onderzoek naar en realisatie van duurzame energieprojecten. Zo zijn alle

waterschappen betrokken bij de ontwikkeling van de Energiefabriek (winnen van energie uit afvalwater) en

wordt flink geïnvesteerd in productie van biogas uit slib, windenergie en zonnestroom. De komende jaren

(t/m 2020) investeren de waterschappen €150 - €200 miljoen in de opwekking van duurzame energie, blijkt

uit de Investeringsagenda van waterschappen, gemeenten en provincies. Naast de samenwerking met

gemeenten en provincies hebben de waterschappen een Energiecoalitie met Rijkswaterstaat gesloten om

energiekansen in het waterbeheer optimaal te benutten.


7

Energie-efficiency

Voor energie-efficiency wordt door de waterschapssector aangesloten bij de doelstelling uit het MJA3-

convenant. De doelstelling is om in de periode 2005-2020 een energie-efficiencyverbetering te behalen van

ten minste 30%, oftewel 2% per jaar. Energie-efficiency wordt hierbij gezien als energiebesparing (zowel

binnen de inrichting als in de keten) en inzet van duurzame energie. Monitoring hiervan vindt plaats sinds

2009. Tot op heden wordt de behaalde energie-efficiencyverbetering als gevolg van genomen

energiebesparingsmaatregelen enkel gemonitord over het bedrijfsonderdeel afvalwaterzuivering. Volgend

jaar (verslagjaar 2017) zullen ook de overige bedrijfsonderdelen worden meegenomen in de MJA-

monitoring.

In de periode 2009-2016 is de energie-efficiency met 36,1% verbeterd. Dit komt overeen met 4,5% per jaar.

Hiervan is 2,9% het resultaat van besparingen in het proces en de keten. De intensivering van de eigen

opwekking (■) bedroeg gemiddeld 1,6% per jaar. Deze energie-efficiency verbetering is nog exclusief de

intensivering van de inkoop van duurzame energie (■ intensivering van gemiddeld 3,6% per jaar).

Het aandeel duurzame energie (inkoop en opwekking) voor het bedrijfsonderdeel afvalwaterzuivering is in de

periode 2005-2016 gestegen van 27% naar 109%. Dat dit percentage meer is dan 100% komt doordat de

waterschappen zelf opgewekte elektriciteit aan het openbare net terug leveren of doorleveren aan derden.

Figuur 3: Aandeel duurzame energie bedrijfsonderdeel afvalwaterzuivering conform MJA3

Reductie broeikasgassen

De ambitie is om de CO2-klimaatvoetafdruk van 1990 – 2020 met 30% te verminderen. Historische gegevens

ontbreken echter om de reductie ten opzichte van 1990 vast te stellen. Om die reden is in 2013 gekozen

voor een pragmatische oplossing door deze doelstelling gelijk te stellen aan een reductie van 200 kton CO2-

equivalenten, en deze enkel te relateren aan de CO2-voetafdruk.

Gekeken wordt hoeveel CO2-uitstoot er vermeden is door inkoop van groene stroom en de productie van

biogas. Hieruit kan geconcludeerd worden dat in 2016 hiermee in totaal 218 kton CO2-uitstoot is vermeden.

Dit is een reductie van 47% ten opzichte van de Klimaatvoetafdruk van 2005. Dit betreft 170 kton CO2 door

de inkoop van groene stroom en 48 kton CO2 door de productie van biogas. Hiermee is de doelstelling

behaald om 200 kton te reduceren.

De totale CO2-klimaatvoetafdruk van de waterschappen is in de periode tussen 2013 en 2016 gedaald met

15%. In 2016 is de totale Klimaatvoetafdruk 381 kton CO2. Dit komt overeen met de CO2-uitstoot van ruim

48.000 huishoudens. Het grootste aandeel in de Klimaatvoetafdruk van de waterschappen is het

energieverbruik (brandstof & elektriciteit) van de afvalwaterzuiveringen (43% van de totale CO2-uitstoot).

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

200

5

200

6

200

7

200

8

200

9

201

0

201

1

201

2

201

3

201

4

201

5

201

6

Aa

nd

ee

l o

pw

ekkin

g D

E b

ed

rijfso

nd

erd

ee

l a

fva

lwa

terz

uiv

eri

ng

(%

)

DE inkoop %

DE opwekking %


8

Figuur 4: Klimaatvoetafdruk waterschappen 2016 naar activiteit

Duurzaam inkopen

De waterschappen geven jaarlijks meer dan 2 miljard euro uit aan inkopen en aanbesteden. Deze inkoop

betreft o.a. de inkoop van energie, de verwerking van slib, de aanleg van en het onderhoud aan

infrastructurele werken, het gebruik van duurzame materialen, dienstverlening en (facilitaire) goederen.

Duurzaam inkopen, tegenwoordig Maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) genoemd, is een instrument

dat waterschappen en andere overheden helpt om duurzaamheidsambities te realiseren, zoals de overgang

naar een circulaire economie en een toekomstbestendig energie- en klimaatbeleid.

In het Klimaatakkoord is afgesproken om in 2015 100% duurzaam in te kopen. Dit wordt niet meer door het

Rijk via een landelijke monitor gevolgd. Uit de Waterschapsspiegel 2016 blijkt dat het gemiddeld percentage

duurzaam inkopen in 2015 98% is (recentere data is niet beschikbaar). Hiermee is de doelstelling om in

2015 100% duurzaam in te kopen nagenoeg behaald.

De inkoop van groene stroom heeft een groot aandeel in het percentage duurzaam inkopen.

In 2016 was alle ingekochte elektriciteit „groene stroom‟. Hierbij moet wel aangegeven worden dat 47% van

de ingekochte duurzame elektriciteit afkomstig is uit waterkracht uit Scandinavië en dat daarvoor de CO2-

emissiecoeficient wordt gehanteerd van grijze stroom. Het is op dit moment gangbaar om ingekochte

duurzame elektriciteit afkomstig is uit waterkracht uit Scandinavië dit niet meer als duurzaam te kwalificeren,

aangezien dit geen bijdrage levert aan de vergroening van de elektriciteitsproductie in Europa (zie

https://co2emissiefactoren.nl/lijst-emissiefactoren/#elektriciteit ). Het zal zeker niet bijdragen aan de

vergroting van duurzame energieproductie in Nederland. Alleen bij Nederlandse groene stroom

geproduceerd met waterkracht wordt daarom de CO2-emissiefactor 0 g CO₂/kWh toegepast.

Hoewel dus de inkoop van elektriciteit afkomstig van waterkracht uit Scandinavië voor de voetafdruk gelijk

wordt gesteld aan grijze stroom, wordt deze elektriciteit wel (nog) meegenomen bij het vaststellen van de

omvang inkoop duurzame energie. Hier zijn twee redenen voor:

• In de MJA-monitoring wordt nog geen onderscheid gemaakt in de verschillende kwaliteiten voor de

inkoop van groene stroom;

• Waterschappen hebben met de intentie om groene stroom te kopen deze waterkracht elektriciteit

gekocht. In een latere fase is hier pas meer inzicht in verkregen.

De waterschappen ondertekenden eind 2016 gezamenlijk het Manifest Maatschappelijk Verantwoord

Inkopen, met daarin ambities en afspraken op het gebied van MVI. De waterschappen gaan naleving van de

afspraken uit het manifest monitoren en toetsen via Waterschapspeil/-spiegel. Specifieke thema‟s binnen

MVI zijn:

162.982 43%

74.630 19%

45.993 12%

87.740 23%

9.847 3% Afvalwaterzuivering (brandstof & elektriciteit)

Afvalwaterzuivering (metaalzouten en polymeren)

Watersysteem (brandstof & elektriciteit)

Vrachttransport & personenvervoer

Huisvesting (brandstoffen & elektriciteit)

https://co2emissiefactoren.nl/lijst-emissiefactoren/#elektriciteit


9

• Circulair inkopen (herbruikbaarheid van producten en materialen);

• Biobased inkopen (gebruikmaken van hernieuwbare grondstoffen);

• Innovatiegericht inkopen (innovatie stimuleren);

• Milieuvriendelijk inkopen (energiebesparing, verminderen uitstoot broeikasgassen, transitie naar

duurzame energiebronnen);

• Internationale sociale voorwaarden (bevorderen van internationale arbeidsnormen en mensenrechten);

• Social return (creëren van werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt);

• Kansen voor MKB (verbeteren van toegang tot aanbestedingen).

Binnen MVI leggen de waterschappen de focus op het verduurzamen van projecten en programma‟s voor de

aanleg en onderhoud van infrastructurele werken. Daarom hebben de waterschappen in 2017 ook de Green

Deal Duurzaam GWW 2.0 getekend, waarin de ambitie is geformuleerd dat duurzaamheid in 2020 een

integraal onderdeel is binnen alle infrastructurele projecten. Zie voor meer informatie:

https://www.uvw.nl/thema/duurzaamheid/duurzaam-inkopen/ .

In 2018 zullen in Waterschapspeil/-spiegel en de Klimaatmonitor voor het eerst de resultaten van de

activiteiten van de waterschappen in het kader van deze nieuwe afspraken worden gemonitord en

gepresenteerd.

Vervoer

Op het gebied van vervoer is geen kwantitatieve doelstelling geformuleerd in het Klimaatakkoord. Wel is de

ambitie opgenomen om de CO2-uitstoot uit dienstreizen en woon-werkverkeer te reduceren.

De totale CO2-uitstoot als gevolg van (uitbesteed) vrachttransport en personenvervoer is 88 kton CO2. Het

grootste aandeel hierin heeft het uitbesteed transport voor het onderhoud van het watersysteem (30%).

Daarna volgen het uitbesteed zuiveringsslibtransport en het woon-werkverkeer met privéauto‟s.

Het aantal opgegeven kilometers woon-werkverkeer is tussen 2013 en 2016 gestegen met 28%. Naar

verwachting heeft de verandering van de cao-afspraken rond woon-werkverkeer hier een invloed op gehad.

In de cao-afspraak 2014-2017 is de bovengrens van 60 kilometer per dag voor het vaststellen van de

vergoedingen voor het woon/werkverkeer losgelaten.

Het brandstofverbruik van zakelijk verkeer gereden door het eigen wagenpark en het vrachttransport en

onderhoudswerkzaamheden met eigen materieel is wel gedaald. In totaal is de CO2-uitstoot hiervan met

10% afgenomen. Dit is het resultaat van maatregelen die de waterschappen nemen om CO2-reductie ten

gevolge van vervoer te realiseren. Bijvoorbeeld het gebruik van voertuigen die rijden op groen gas en het

stimuleren van OV-vervoer door beschikbaar stellen van OV-Businesscards.

Figuur 5: Verdeling van CO2-emissie 2016 over de verschillende vormen van vervoer

8.846 10%

9.607 11%

5.108 6%

14.156 16%

259 0%

452 1%

19.786 23%

26.741 30%

2.784 3%

zakelijk verkeer wagenpark

vrachttransport en onderhoud

zakelijk verkeer privéauto‟s

woonwerkverkeer priveauto's

openbaar vervoer

zakelijke vliegreizen

uitbesteed zuiveringslibtransport

uitbesteed onderhoud watersysteem

uitbesteed overig vrachttransport

https://www.uvw.nl/thema/duurzaamheid/duurzaam-inkopen/


10

Aanbevelingen

Status aanbevelingen Klimaatmonitor verslagjaar 2015

In de vorige Klimaatmonitor (verslagjaar 2015) zijn aandachtspunten naar voren gekomen met betrekking tot

de inhoud van het Klimaatakkoord en de activiteiten die hiermee samenhangen en op het monitoringsproces

en –instrument. Naar aanleiding daarvan zijn diverse aanbevelingen gedaan. Deze aanbevelingen zijn

hieronder weergegeven, inclusief een korte samenvatting welke vervolgstappen er tot dusver genomen zijn

in 2017:

• Meer aandacht voor verduurzaming van het personenvervoer en vrachttransport, gezien de

omvang van dit onderdeel in de klimaatvoetafdruk. Aanbevolen wordt om SMART-doelstellingen

te ontwikkelen voor verduurzaming van het personenvervoer, uitbesteed beheer en onderhoud en

vrachttransport.

De Expertgroep Klimaatmonitor is gevraagd deze doelstellingen te ontwikkelen. Er wordt gekeken of het

mogelijk is een Expertgroep Mobiliteit en Transport op te zetten. Het formuleren van de doelstellingen zal

in dat geval worden afgestemd met de Expertgroep Mobiliteit en Transport en met de Vereniging van

Zuiveringsbeheerders (VVZB). Daarnaast wordt gekeken of de diverse vervoersaspecten in de uitvraag

van de Klimaatmonitor verslagjaar 2017 in meer detail kunnen worden uitgevraagd.

• Het gebruik van polymeren en zouten afwegen op basis van de milieu impact in de keten.

De VVZB is gevraagd een verkenning uit te voeren naar de vermindering van het gebruik van polymeren

en zouten en de inzet van alternatieven/andersoortige polymeren en metaalzouten met een lagere CO2-

voetafdruk. Dit onderzoek wordt gevolgd door de Expertgroep Klimaatmonitor. Naar aanleiding van de

resultaten gaat de Expertgroep Klimaatmonitor in afstemming met de werkgroep MVI eisen formuleren

voor de milieu impact van polymeren en metaalzouten die worden ingekocht.

• Verder aanscherpen van criteria voor inkoop van groene stroom. Heroverweging van inkoop van

groene stroom uit waterkracht uit het buitenland en zoeken van alternatieven hiervoor.

In de Klimaatmonitor over verslagjaar 2016 is ervoor gekozen om de inkoop van groene stroom op

dezelfde wijze te waarderen als gedaan is in de Klimaatmonitor over verslagjaar 2015. Dat betekent dat

voor waterkracht uit Scandinavië 526 gram CO2 per kWh wordt aangehouden (emissiefactor van grijze

stroom), maar dat dit in het percentage inkoop groene stroom wel meetelt. De Expertgroep

Klimaatmonitor is bezig met het opstellen van een stappenplan hoe in de toekomst om te gaan met het

inkopen van groene stroom. Dit zal worden voorgelegd aan de Expertgroep Financiering en Governance.

• Verkennen hoe emissie van methaan en lachgas moet worden meegenomen in de Klimaatmonitor.

De Expertgroep Klimaatmonitor is momenteel aan het inventariseren welke onderzoeken/metingen met

betrekking tot emissie van methaan en lachgas reeds beschikbaar zijn. Op basis van deze

onderzoeken/metingen wordt gekeken of er een geschikte methodiek is voor het rapporteren van

methaan en lachgas in de Klimaatvoetafdruk. In de uitvraag van de Klimaatmonitor over verslagjaar 2017

worden in overleg met de STOWA vragen/parameters opgenomen om een eerste inschatting te doen van

de omvang van methaan en lachgas-emissies in relatie tot de CO2-voetafdruk.

• Het volgen van onderzoeken naar emissie van broeikasgassen uit veenbodems door veenoxidatie

en deze vertalen naar handelingsperspectieven voor de waterschappen.

De Expertgroep Klimaatmonitor gaat in de uitvraag van de Klimaatmonitor over verslagjaar 2017

parameters uitvragen die een eerste indicatie moeten geven van de omvang van de emissies in relatie tot

de CO2-voetafdruk. Aan de hand daarvan kan vervolgens gekeken worden welke

handelingsperspectieven de waterschappen hebben.

• Het beter en volledig in beeld brengen van de terreinen die ter beschikking gesteld worden aan

derden voor duurzame energieproductie. Dit kan worden meegenomen in de Klimaatmonitor over

verslagjaar 2016.

Dit is als onderdeel opgenomen in de Klimaatmonitor verslagjaar 2016. Het vermoeden bestaat echter

dat niet alle projecten van derden zijn gerapporteerd door de waterschappen. In de Klimaatmonitor

verslagjaar 2017 zal hier extra aandacht aan worden geschonken.


11

Aanbevelingen Klimaatmonitor verslagjaar 2016

In voorliggende Klimaatmonitor zijn de volgende aandachtspunten naar voren gekomen met betrekking tot

de inhoud van het Klimaatakkoord en de activiteiten die hiermee samenhangen en op het monitoringsproces

en –instrument

• CO2-compensatie

Veel waterschappen doen mee aan projecten waarin CO2-compensatie centraal staat. Voorbeeld hiervan

is een project om aardgas mee te „vergroenen‟. Deze manier van verduurzamen is tot dusver geen

onderdeel geweest van de Klimaatmonitor. In andere monitoringsinstrumenten zoals de MJA3-monitoring

en de CO2-Prestatieladder worden dergelijke initiatieven niet als „duurzaam‟ gerapporteerd. Om deze

inspanningen van de waterschappen toch inzichtelijk te maken, wordt het aanbevolen in de uitvraag van

de Klimaatmonitor over 2017 dit als één van de onderdelen toe te voegen.

• Garanties van Oorsprong

Garanties van Oorsprong die Vertogas en CertiQ verstrekken, zijn in Nederland het enige geldige bewijs

dat energie duurzaam is opgewekt. Vertogas voert namens de minister van Economische Zaken de

regeling „Garanties van Oorsprong (GvO) voor hernieuwbaar gas‟ uit. CertiQ certificeert energie

(elektriciteit en warmte) die is opgewekt uit de duurzame bronnen zon, water, wind en biomassa.

Via de certificaten is het mogelijk om de fysieke productie van groene energie los te koppelen van het

gebruik ervan. Het kenmerk groen wordt in een certificaat uitgegeven en kan vervolgens los van de

fysieke energiestroom worden verhandeld. Daardoor kan iedereen die dat wenst groene energie kopen

zonder fysiek verbonden te zijn aan een producten van groene energie, en op deze manier toch zijn

energiegebruik verduurzamen.

Het wordt aanbevolen om meer inzicht te krijgen in de afgifte van en handel in GvO‟s, zodat de

waardering hiervan in de prestaties van de waterschappen kan worden bepaald.

Samenvatting voortgang doelstellingen Klimaatakkoord

30% energie-efficiënter en zuiniger werken tussen 2005 en 2020

In de periode 2009-2016 is de energie-efficiency van het onderdeel „afvalwaterzuivering‟ met 36,1%

verbeterd. Dit komt overeen met 4,5% per jaar. Hiermee liggen de waterschappen voor op de doelstelling.

40% zelfvoorzienend door eigen duurzame energieproductie in 2020

In 2016 is het percentage eigen duurzame energieopwekking 32,6% van het totale energieverbruik. Het

betreft hier de opwekking door het waterschap op eigen terrein en de opwekking door het waterschap buiten

het eigen terrein. De 40%-doelstelling is tot dusver voor 80% behaald.

30% minder uitstoot van broeikasgas tussen 1990 en 2020

Historische gegevens ontbreken om de reductie ten opzichte van 1990 vast te stellen. Om die reden is

besloten een pragmatische doelstelling te formuleren: een reductie van 200 kton CO2-equivalenten en deze

enkel te relateren aan de CO2-voetafdruk. In 2016 is met de inkoop van groene stroom en de productie van

biogas 218 kton CO2-uitstoot vermeden. De pragmatische doelstelling wordt hiermee behaald.

100% duurzame inkoop in 2015

Deze doelstelling wordt niet meer door het Rijk via een landelijke monitor gevolgd. Uit de Waterschapsspiegel

2016 blijkt dat het gemiddeld percentage duurzaam inkopen in 2015 98% is (recentere data is niet

beschikbaar). Hiermee is de doelstelling om in 2015 100% duurzaam in te kopen nagenoeg behaald.

De waterschappen verminderen de CO2-uitstoot van vervoerskilometers in het werkverkeer en in het

woon-werkverkeer.

Op het gebied van vervoer is geen kwantitatieve doelstelling geformuleerd in het Klimaatakkoord. Wel is de

ambitie opgenomen om de CO2-uitstoot uit dienstreizen en woon-werkverkeer te reduceren. Het aantal

opgegeven kilometers woon-werkverkeer is tussen 2013 en 2016 gestegen met 28%. Naar verwachting

heeft de verandering van de cao-afspraken rond woon-werkverkeer hier een invloed op gehad. Het

brandstofverbruik van zakelijk verkeer gereden door het eigen wagenpark is wel gedaald.


12

BIJLAGE A TOTALE CO2 KLIMAATVOETAFDRUK WATERSCHAPPEN

Overzicht totaal CO2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016

hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16

Directe CO 2 emissies

Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas 3.664.710 2.936.981 2.404.431 Nm3 6.565 5.261 4.307 1,1% -34% -34%

Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel 97.335 80.576 75.610 liter 258 213 200 0,1% -22% -22%

Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen 1.477 7.692 9.238 GJ 99 761 913 0,2% +525% +827%

Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas 2.068.021 1.531.467 1.505.661 Nm3 3.705 2.743 2.697 0,7% -27% -27%

Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel 1.766.995 936.943 932.363 liter 4.681 2.482 2.470 0,6% -47% -47%

Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen 3.187 2.532 3.097 GJ 244 194 236 0,1% -3% -3%

Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas 2.491.265 2.082.820 1.707.994 Nm3 4.463 3.731 3.106 0,8% -31% -30%

Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen 0 348 932 GJ 0 19 69 0,0%

Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof 3.152.825 2.753.366 2.888.504 liter 9.507 8.380 8.846 2,3% -8% -7%

Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materieel) Scope 1 Brandstof 3.515.804 3.359.597 2.975.610 liter 11.001 10.907 9.607 2,5% -15% -13%

Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking

Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit 610.127.967 596.145.547 602.097.508 kWh 219.865 166.029 157.332 41,3% -1% -28%

Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit 137.635.413 151.103.011 134.789.036 kWh 45.335 45.238 40.590 10,6% -2% -10%

Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit 29.276.623 25.907.707 22.464.923 kWh 10.526 7.631 6.570 1,7% -23% -38%

Warmte ingekocht Scope 2 Warmte 61.759 63.478 69.003 GJ 198 374 330 0,1% +12% +67%

Overige indirecte CO 2 emissies

Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto’s Scope 3 Brandstof 20.308.942 21.570.142 23.218.104 km 4.468 4.745 5.108 1,3% +14% +14%

Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof 50.458.939 56.836.920 64.346.163 km 12.366 13.879 14.156 3,7% +28% +14%

Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof 6.201.130 6.287.385 6.642.309 km 242 245 259 0,1% +7% +7%

Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine 1.082.818 1.874.891 2.961.611 km 162 283 452 0,1% +174% +178%

Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel 5.989.844 6.849.183 6.125.667 l 18.778 22.123 19.786 5,2% +2% +5%

Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel 5.117.858 5.302.262 8.279.099 l 16.044 17.126 26.741 7,0% +62% +67%

Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel 190.537 659.986 861.848 l 597 2.132 2.784 0,7% +352% +366%

Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten 52.648 50.343 60.018 ton 40.880 36.356 43.521 11,4% +14% +6%

Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer 9.174 9.850 8.377 ton 40.858 37.398 31.109 8,2% -9% -24%

Totaal 450.842 388.253 381.192 100% -15%

Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016

hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16

Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen

Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas 105.664.400 104.727.237 108.566.695 Nm3 207.299 205.460 212.993 88,9% +3% +3%

Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas 82.372 82.294 578.802 Nm3 858 909 6.396 2,7% +603% +646%

Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas 5.876.557 7.405.318 10.312.346 Nm3 11.529 14.528 20.231 8,4% +75% +75%

Totaal 111.623.329 112.214.849 119.457.843 Nm3 219.685 220.898 239.620 100% +7% +9%

13

Soorten emissies en de scope conform NEN ISO 14064Hoeveelheid in CO2 totaal [ton/jaar]

Klimaatvoetafdruk Waterschappen totaal

Soorten emissies en de scope conform NEN ISO 14064 CO2 bronHoeveelheid in CO2 totaal [ton/jaar]

Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope

CO2

2013 2015 2016 [%] '13 '16

Afvalwaterzuivering (brandstof & elek.) 226.926 172.503 162.982 42,8% -28%

Afvalwaterzuivering (metaalzouten en polymeren) 81.738 73.754 74.630 19,6% -9%

Watersysteem (brandstof & elek.) 53.965 50.658 45.993 12,1% -15%

Vrachttransport & personenvervoer 73.166 79.822 87.740 23,0% +20%

Huisvesting (brandstoffen & elek.) 15.047 11.517 9.847 2,6% -35%

Totaal 450.842 388.253 381.192 100% -15%

Scope conform NEN ISO 14064

Scope 1 40.522 34.694 32.453 9% -20%

Scope 2 275.924 219.272 204.822 54% -26%

Scope 3 134.396 134.288 143.917 38% +7%

Totaal 450.842 388.253 381.192 100% -15%

Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016

hvh

2013 2015 2016 [%] '13 '16

Afvalwaterzuivering TJ 7.748,8 7.539,2 7.663,0 83% -1,1%

Watersysteem TJ 1.479,9 1.433,7 1.291,1 14% -12,8%

Overig TJ 316,9 322,2 286,4 3% -9,6%

Totaal primair energiegebruik TJ 9.545,6 9.295,1 9.240,5 100% -3,2%

Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016

[TJ] % [TJ] [TJ] [TJ]

Inkoop 6.918,6 74,9% 5.499,7 1.212,8 206,0

Eigen opwekking door waterschap:

Op eigen terrein 2.576,7 27,9% 2.547,2 1,8 27,7

Buiten eigen terrein 438,5 4,7% 438,5 0,0 0,0

Totaal eigen opwekking 3.015,2 32,6% 2.985,7 1,8 27,7

Opwekking door derden op terrein waterschap:

Totaal opgewekt 603,3 6,5% 112,7 490,5 0,0

Toedeling aan waterschap (MJA) 60,3 0,7% 11,3 49,1 0,0

14

Waterschappen totaal

Duurzame energieTOTAAL

Afvalwater-

zuivering

Water-

systeemOverige

Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016

Activiteit EenheidPrimair energiegebruik [TJ/jaar]

Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor

Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016)

Klimaatvoetafdruk Waterschappen totaal in het jaar 2016 (vervolg)

Activiteit / ScopeCO2 totaal [ton/jaar] Verdeling CO2 naar activiteit (2016)

43%

19%

12%

23%

3%

Afvalwaterzuivering(brandstof & elek.)

Afvalwaterzuivering(metaalzouten en polymeren)

Watersysteem (brandstof &elek.)

Vrachttransport &personenvervoer

Huisvesting (brandstoffen &elek.)

83%

14%3%

Afvalwaterzuivering

Watersysteem

Overig

27,9%

6,5%

4,7%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

Opwekking door waterschappen

Opwekking door derden op terrein waterschap

Op eigen terrein Buiten eigen terrein

32,6%

27,9%

6,5%

4,7%

0% 10% 20% 30% 40%

Opwekking door waterschap



32,6%


15

BIJLAGE B INDIVIDUELE CO2 KLIMAATVOETAFDRUK WATERSCHAPPEN

Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden 16

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier 18

Hoogheemraadschap van Delfland 20

Hoogheemraadschap van Rijnland 22

Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard 24

Waterschap Aa en Maas 26

Waterschap Amstel Gooi en Vecht 28

Waterschap Brabantse Delta 30

Waterschap De Dommel 32

Waterschap Drents Overijsselse Delta 34

Waterschap Hollandse Delta 36

Waterschap Hunze en Aa's 38

Waterschap Noorderzijlvest 40

Waterschap Peel en Maasvallei 42

Waterschap Rijn en IJssel 44

Waterschap Rivierenland 46

Waterschap Roer en Overmaas 48

Waterschap Scheldestromen 50

Waterschap Vallei en Veluwe 52

Waterschap Vechtstromen 54

Waterschap Zuiderzeeland 56

Wetterskip Fryslân 58


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16


Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas 88.145 94.458 84.835 Nm3 158 169 152 0,6% -4% -4%

Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel 0 0 0 liter 0 0 0 0,0%

Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen 0 0 0 GJ 0 0 0 0,0%

Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas 0 0 0 Nm3 0 0 0 0,0%

Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel 0 0 0 liter 0 0 0 0,0%

Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen 0 0 0 GJ 0 0 0 0,0%

Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas 0 70.000 70.000 Nm3 0 125 125 0,5%


Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof 193.407 190.524 197.100 liter 553 568 588 2,4% +2% +6%

Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materieel) Scope 1 Brandstof 0 0 0 liter 0 0 0 0,0%


Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit 25.039.165 24.421.640 28.098.033 kWh 8.889 12.846 14.780 60,0% +12% +66%

Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit 4.040.500 7.600.000 3.911.000 kWh 1.434 3.998 2.057 8,3% -3% +43%

Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit 572.474 620.000 559.000 kWh 203 326 294 1,2% -2% +45%

Warmte ingekocht Scope 2 Warmte 0 0 0 GJ 0 0 0 0,0%


Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto’s Scope 3 Brandstof 0 500.000 500.000 km 0 110 110 0,4%

Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof 0 1.900.000 2.000.000 km 0 418 440 1,8%

Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof 0 0 0 km 0 0 0 0,0%

Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine 0 0 0 km 0 0 0 0,0%

Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel 505.263 407.663 409.443 l 1.584 1.317 1.323 5,4% -19% -17%

Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel 0 0 0 l 0 0 0 0,0%

Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel 0 0 0 l 0 0 0 0,0%


Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer 217 494 262 ton 979 1.915 947 3,8% +21% -3%

Totaal 15.073 25.352 24.637 100% +63%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16


Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas 6.065.067 5.559.761 4.928.477 Nm3 11.899 10.907 9.669 98,0% -19% -19%

Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas 0 0 0 Nm3 0 0 0 0,0%

Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas 577.349 142.433 102.281 Nm3 1.133 279 201 2,0% -82% -82%

Totaal 6.642.416 5.702.194 5.030.758 Nm3 13.031 11.187 9.870 100% -24% -24%

16


Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden



CO2

2013 2015 2016 [%] '13 '16

Afvalwaterzuivering (brandstof & elek.) 9.047 13.015 14.932 60,6% +65%

Afvalwaterzuivering (metaalzouten en polymeren) 2.252 5.475 4.769 19,4% +112%

Watersysteem (brandstof & elek.) 1.434 3.998 2.057 8,3% +43%


Huisvesting (brandstoffen & elek.) 203 452 419 1,7% +106%

Totaal 15.073 25.352 24.637 100% +63%


Scope 1 711 863 865 4% +22%

Scope 2 10.527 17.170 17.131 70% +63%

Scope 3 3.836 7.319 6.641 27% +73%

Totaal 15.073 25.352 24.637 100% +63%


hvh

2013 2015 2016 [%] '13 '16

Afvalwaterzuivering TJ 369,5 348,1 366,2 90% -0,9%

Watersysteem TJ 36,4 68,4 35,2 9% -3,2%

Overig TJ 5,2 7,8 7,2 2% 40,6%

Totaal primair energiegebruik TJ 411,0 424,3 408,6 100% -0,6%


[TJ] % [TJ] [TJ] [TJ]

Inkoop 293,1 71,7% 252,9 35,2 5,0


Op eigen terrein 115,5 28,3% 115,5 0,0 0,0


Totaal eigen opwekking 115,5 28,3% 115,5 0,0 0,0


Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0


17

Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden


Afvalwater-

zuivering

Water-

systeemOverige





Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden in het jaar 2016 (vervolg)


61%19%

8%

10% 2%






89%

9% 2%

Afvalwaterzuivering

Watersysteem

Overig

27,9%

6,5%

4,7%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%




32,6%

28,3%

0,0%

0,0%

0% 10% 20% 30%




28,3%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16





Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas 134.615 131.923 183.414 Nm3 241 236 329 0,7% +36% +36%

Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel 50.000 0 0 liter 132 0 0 0,0% -100% -100%


Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas 238.365 250.000 23.046 Nm3 427 448 41 0,1% -90% -90%


Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof 240.720 236.092 238.261 liter 742 753 754 1,7% -1% +2%

Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materieel) Scope 1 Brandstof 143.290 153.407 246.114 liter 449 555 795 1,8% +72% +77%


Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit 49.391.547 48.487.035 47.417.354 kWh 8.806 8.782 24.942 55,9% -4% +183%

Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit 17.472.048 19.339.963 19.337.893 kWh 3.115 3.465 10.172 22,8% +11% +227%

Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit 4.141.462 3.956.098 1.082.959 kWh 738 709 570 1,3% -74% -23%

Warmte ingekocht Scope 2 Warmte 7.000 11.917 11.443 GJ 140 238 229 0,5% +63% +63%


Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto’s Scope 3 Brandstof 864.205 891.693 906.111 km 190 196 199 0,4% +5% +5%

Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof 4.597.365 5.374.044 5.245.707 km 1.011 1.182 1.154 2,6% +14% +14%

Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof 214.556 290.000 142.206 km 8 11 6 0,0% -34% -34%

Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine 0 0 247.474 km 0 0 39 0,1%

Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel 168.421 180.511 228.360 l 528 583 738 1,7% +36% +40%



Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten 2.622 2.514 2.921 ton 2.185 1.840 1.755 3,9% +11% -20%

Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer 761 707 767 ton 3.437 2.710 2.772 6,2% +1% -19%

Totaal 22.370 21.835 44.609 100% +99%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16



Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas 37.920 0 0 Nm3 419 0 0 0,0% -100% -100%

Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas 344.612 435.679 668.163 Nm3 676 855 1.311 17,5% +94% +94%

Totaal 3.755.863 3.154.507 3.808.082 Nm3 7.713 6.189 7.471 100% +1% -3%

18


Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier



CO2

2013 2015 2016 [%] '13 '16





Huisvesting (brandstoffen & elek.) 1.165 1.157 611 1,4% -48%

Totaal 22.370 21.835 44.609 100% +99%


Scope 1 2.212 2.117 2.035 5% -8%

Scope 2 12.799 13.194 35.912 81% +181%

Scope 3 7.359 6.523 6.662 15% -9%

Totaal 22.370 21.835 44.609 100% +99%


hvh

2013 2015 2016 [%] '13 '16


Watersysteem TJ 163,3 178,2 179,8 27% 10,1%

Overig TJ 22,4 44,8 11,8 2% -47,6%



[TJ] % [TJ] [TJ] [TJ]

Inkoop 610,5 90,0% 426,8 174,0 9,7


Op eigen terrein 74,5 11,0% 73,2 0,0 1,3




Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0


19

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier


Afvalwater-

zuivering

Water-

systeemOverige





Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier in het jaar 2016 (vervolg)


57%

10%

24%

8% 1%






72%

26%

2%

Afvalwaterzuivering

Watersysteem

Overig

27,9%

6,5%

4,7%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%




32,6%

11,0%

0,0%

0,0%

0% 5% 10% 15%




11,0%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16



Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel 3.792 3.489 5.945 liter 10 9 16 0,1% +57% +57%


Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas 6.591 0 0 Nm3 12 0 0 0,0% -100% -100%

Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel 4.320 0 0 liter 11 0 0 0,0% -100% -100%


Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas 134.316 169.484 191.030 Nm3 241 304 342 1,7% +42% +42%






Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit 5.269.722 7.116.464 6.095.556 kWh 940 1.466 3.206 15,9% +16% +241%

Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit 1.532.148 1.326.092 1.140.163 kWh 273 238 600 3,0% -26% +120%



Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto’s Scope 3 Brandstof 525.000 426.906 395.397 km 116 94 87 0,4% -25% -25%

Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof 1.075.000 1.294.748 1.045.660 km 237 285 230 1,1% -3% -3%

Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof 191.667 240.356 213.813 km 7 9 8 0,0% +12% +12%

Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine 32.000 36.000 89.758 km 5 5 13 0,1% +180% +180%

Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel 334.054 391.981 310.123 l 1.047 1.266 1.002 5,0% -7% -4%

Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel 55.600 147.000 147.031 l 174 475 475 2,4% +164% +172%

Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel 164.324 184.075 218.471 l 515 595 706 3,5% +33% +37%


Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer 344 385 322 ton 1.242 1.282 1.394 6,9% -6% +12%

Totaal 14.291 15.843 20.160 100% +41%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16




Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas 21.034 29.506 47.853 Nm3 41 58 94 0,4% +128% +128%

Totaal 11.038.953 12.165.707 12.370.403 Nm3 21.657 23.867 24.269 100% +12% +12%

20


Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Delfland



CO2

2013 2015 2016 [%] '13 '16


Afvalwaterzuivering (metaalzouten en polymeren) 2.846 4.522 4.377 21,7% +54%

Watersysteem (brandstof & elek.) 963 1.466 3.206 15,9% +233%



Totaal 14.291 15.843 20.160 100% +41%


Scope 1 1.122 1.007 599 3% -47%

Scope 2 8.222 7.585 12.664 63% +54%

Scope 3 4.947 7.251 6.898 34% +39%

Totaal 14.291 15.843 20.160 100% +41%


hvh

2013 2015 2016 [%] '13 '16


Watersysteem TJ 47,8 64,0 54,9 8% 14,8%

Overig TJ 18,0 17,3 16,3 2% -9,6%



[TJ] % [TJ] [TJ] [TJ]

Inkoop 369,9 56,2% 304,7 54,9 10,3


Op eigen terrein 287,4 43,7% 287,4 0,0 0,0




Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0


21

Hoogheemraadschap van Delfland


Afvalwater-

zuivering

Water-

systeemOverige





Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Delfland in het jaar 2016 (vervolg)


44%

22%

16%

13%

5%






89%

8% 3%

Afvalwaterzuivering

Watersysteem

Overig

27,9%

6,5%

4,7%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%




32,6%

43,7%

0,0%

16,0%

0% 20% 40% 60% 80%




59,6%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16



Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel 1.437 0 0 liter 4 0 0 0,0% -100% -100%


Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas 44.940 24.800 47.416 Nm3 81 44 85 0,2% +6% +6%

Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel 257.652 133.516 116.808 liter 683 354 309 0,9% -55% -55%


Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas 56.436 55.386 59.593 Nm3 101 99 107 0,3% +6% +6%


Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof 132.284 131.207 111.180 liter 399 404 343 1,0% -16% -14%





Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit 1.904.324 1.500.000 1.311.811 kWh 340 269 690 1,9% -31% +103%

Warmte ingekocht Scope 2 Warmte 267 70 158 GJ 5 1 0 0,0% -41% -100%


Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto’s Scope 3 Brandstof 393.112 363.780 335.800 km 86 80 74 0,2% -15% -15%

Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof 3.519.081 3.914.672 2.175.000 km 774 861 479 1,3% -38% -38%



Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel 250.000 245.496 238.692 l 784 793 771 2,2% -5% -2%




Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer 301 311 38 ton 1.340 1.011 139 0,4% -87% -90%

Totaal 17.647 16.779 35.641 100% +102%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16



Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas 0 1.992 0 Nm3 0 22 0 0,0%


Totaal 3.480.001 2.668.426 3.024.583 Nm3 6.827 5.253 5.934 100% -13% -13%

22


Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Rijnland



CO2

2013 2015 2016 [%] '13 '16




Vrachttransport & personenvervoer 2.310 2.432 1.984 5,6% -14%


Totaal 17.647 16.779 35.641 100% +102%


Scope 1 1.925 1.285 1.206 3% -37%

Scope 2 10.327 10.181 30.236 85% +193%

Scope 3 5.395 5.312 4.199 12% -22%

Totaal 17.647 16.779 35.641 100% +102%


hvh

2013 2015 2016 [%] '13 '16


Watersysteem TJ 128,5 122,7 117,6 20% -8,5%

Overig TJ 19,2 15,3 14,8 3% -23,0%



[TJ] % [TJ] [TJ] [TJ]

Inkoop 517,5 87,8% 394,7 110,8 12,0


Op eigen terrein 62,7 10,6% 60,7 1,1 0,9




Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0


23

Hoogheemraadschap van Rijnland


Afvalwater-

zuivering

Water-

systeemOverige





Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Rijnland in het jaar 2016 (vervolg)


65%8%

19%

6% 2%






78%

20%

2%

Afvalwaterzuivering

Watersysteem

Overig

27,9%

6,5%

4,7%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%




32,6%

10,6%

0,0%

23,0%

0% 10% 20% 30% 40%




33,7%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16





Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas 39.149 24.274 30.494 Nm3 70 43 55 0,4% -22% -22%

Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel 0 0 40.000 liter 0 0 106 0,9%


Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas 0 0 2.828 Nm3 0 0 5 0,0%



Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materieel) Scope 1 Brandstof 64.155 65.500 4.665 liter 201 211 14 0,1% -93% -93%




Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit 935.750 889.975 836.187 kWh 167 159 440 3,6% -11% +164%

Warmte ingekocht Scope 2 Warmte 2.631 1.979 1.627 GJ 53 40 0 0,0% -38% -100%



Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof 397.987 380.000 991.059 km 88 84 218 1,8% +149% +149%


Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine 75.858 78.000 74.682 km 12 12 12 0,1% -2% -3%

Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel 46.113 55.687 57.740 l 145 180 187 1,5% +25% +29%

Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel 237.095 213.415 158.730 l 743 689 513 4,2% -33% -31%


Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten 583 402 448 ton 515 356 397 3,3% -23% -23%

Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer 363 574 350 ton 1.639 2.202 1.264 10,4% -4% -23%

Totaal 7.723 7.596 12.210 100% +58%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16





Totaal 2.574.787 2.761.718 3.414.936 Nm3 5.051 5.418 6.700 100% +33% +33%

24


Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard



CO2

2013 2015 2016 [%] '13 '16






Totaal 7.723 7.596 12.210 100% +58%


Scope 1 700 633 493 4% -30%

Scope 2 3.808 3.369 9.015 74% +137%

Scope 3 3.215 3.594 2.703 22% -16%

Totaal 7.723 7.596 12.210 100% +58%


hvh

2013 2015 2016 [%] '13 '16


Watersysteem TJ 60,7 54,2 55,3 24% -8,8%

Overig TJ 11,3 10,6 10,4 4% -8,7%



[TJ] % [TJ] [TJ] [TJ]

Inkoop 156,0 66,8% 93,8 53,0 9,3


Op eigen terrein 72,3 30,9% 72,3 0,0 0,0




Totaal opgewekt 9,5 4,1% 9,5 0,0 0,0


25

Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard


Afvalwater-

zuivering

Water-

systeemOverige





Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard in het jaar 2016 (vervolg)


46%

13%

27%

10%4%






72%

24%

4%

Afvalwaterzuivering

Watersysteem

Overig

27,9%

6,5%

4,7%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%




32,6%

30,9%

4,1%

18,9%

0% 20% 40% 60%




49,9%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16


Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas 80.811 69.262 81.312 Nm3 145 124 146 1,3% +1% +1%


Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen 0 7.292 8.743 GJ 0 734 880 7,7%







Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materieel) Scope 1 Brandstof 4.267 0 0 liter 13 0 0 0,0% -100% -100%


Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit 29.998.378 30.639.643 35.460.860 kWh 15.779 0 0 0,0% +18% -100%

Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit 1.435.946 1.637.111 1.803.864 kWh 755 0 0 0,0% +26% -100%

Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit 1.138.595 960.106 985.782 kWh 599 0 0 0,0% -13% -100%



Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto’s Scope 3 Brandstof 1.276.101 1.181.571 1.263.948 km 281 260 278 2,4% -1% -1%

Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof 2.525.000 2.412.354 3.316.466 km 556 531 730 6,4% +31% +31%



Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel 607.248 626.886 616.083 l 1.904 2.025 1.990 17,3% +1% +5%

Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel 707.714 523.540 792.933 l 2.219 1.691 2.561 22,3% +12% +15%




Totaal 27.203 9.323 11.477 100% -58%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16




Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas 126.175 394.574 41.582 Nm3 248 774 82 3,6% -67% -67%

Totaal 3.241.086 3.466.295 1.158.201 Nm3 6.359 6.800 2.272 100% -64% -64%

26


Klimaatvoetafdruk Waterschap Aa en Maas



CO2

2013 2015 2016 [%] '13 '16

Afvalwaterzuivering (brandstof & elek.) 15.924 858 1.026 8,9% -94%


Watersysteem (brandstof & elek.) 811 45 49 0,4% -94%


Huisvesting (brandstoffen & elek.) 763 149 161 1,4% -79%

Totaal 27.203 9.323 11.477 100% -58%


Scope 1 692 1.185 1.573 14% +127%

Scope 2 17.133 0 0 0% -100%

Scope 3 9.378 8.138 9.904 86% +6%

Totaal 27.203 9.323 11.477 100% -58%


hvh

2013 2015 2016 [%] '13 '16

Afvalwaterzuivering TJ 340,4 346,9 347,8 92% 2,2%

Watersysteem TJ 13,9 15,5 17,1 5% 23,0%

Overig TJ 13,2 11,3 11,7 3% -10,9%

Totaal primair energiegebruik TJ 367,4 373,7 376,6 100% 2,5%


[TJ] % [TJ] [TJ] [TJ]

Inkoop 344,3 91,4% 319,1 16,2 8,9


Op eigen terrein 26,0 6,9% 26,0 0,0 0,0




Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0


27

Waterschap Aa en Maas


Afvalwater-

zuivering

Water-

systeemOverige





Klimaatvoetafdruk Waterschap Aa en Maas in het jaar 2016 (vervolg)


9%

38%

1%

51%

1%






92%

5% 3%

Afvalwaterzuivering

Watersysteem

Overig

27,9%

6,5%

4,7%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%




32,6%

6,9%

0,0%

0,0%

0% 2% 4% 6% 8%




6,9%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16














Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit 7.764.678 7.462.293 6.902.145 kWh 1.468 1.410 1.305 11,7% -11% -11%

Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit 1.192.440 1.139.438 1.621.538 kWh 225 215 306 2,8% +36% +36%

Warmte ingekocht Scope 2 Warmte 51.861 44.799 50.693 GJ 0 0 0 0,0% -2%



Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof 2.659.222 3.885.000 4.631.865 km 585 855 1.019 9,2% +74% +74%

Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof 3.282.393 2.410.731 2.555.091 km 128 94 100 0,9% -22% -22%

Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine 0 0 827.879 km 0 0 123 1,1%

Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel 294.296 380.704 239.982 l 923 1.230 775 7,0% -18% -16%



Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten 2.347 2.758 2.604 ton 2.019 1.593 1.244 11,2% +11% -38%


Totaal 11.714 11.787 11.114 100% -5%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16



Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas 5.781 3.588 7.706 Nm3 11 40 85 0,3% +33% +651%

Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas 637.641 1.925.335 3.193.416 Nm3 1.251 3.777 6.265 22,8% +401% +401%

Totaal 13.203.399 13.474.004 13.973.075 Nm3 25.903 26.467 27.483 100% +6% +6%

28


Klimaatvoetafdruk Waterschap Amstel Gooi en Vecht



CO2

2013 2015 2016 [%] '13 '16



Watersysteem (brandstof & elek.) 1.586 1.487 1.367 12,3% -14%



Totaal 11.714 11.787 11.114 100% -5%


Scope 1 814 879 748 7% -8%

Scope 2 4.842 5.385 5.336 48% +10%

Scope 3 6.057 5.523 5.030 45% -17%

Totaal 11.714 11.787 11.114 100% -5%


hvh

2013 2015 2016 [%] '13 '16


Watersysteem TJ 72,0 68,5 63,2 12% -12,2%

Overig TJ 12,4 11,7 16,0 3% 29,3%



[TJ] % [TJ] [TJ] [TJ]

Inkoop 494,6 90,9% 417,9 62,1 14,6


Op eigen terrein 252,2 46,4% 252,2 0,0 0,0




Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0


29

Waterschap Amstel Gooi en Vecht


Afvalwater-

zuivering

Water-

systeemOverige





Klimaatvoetafdruk Waterschap Amstel Gooi en Vecht in het jaar 2016 (vervolg)


36%

26%

12%

22%

4%






85%

12%3%

Afvalwaterzuivering

Watersysteem

Overig

27,9%

6,5%

4,7%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%




32,6%

46,4%

0,0%

0,0%

0% 10% 20% 30% 40% 50%




46,4%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16



Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel 27.161 12.056 0 liter 72 32 0 0,0% -100% -100%








Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materieel) Scope 1 Brandstof 160.000 113.906 136.124 liter 502 368 440 6,2% -15% -12%


Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit 30.823.584 28.081.040 31.191.388 kWh 16.213 0 0 0,0% +1% -100%

Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit 5.782.891 5.009.599 4.496.361 kWh 3.042 0 0 0,0% -22% -100%

Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit 1.517.870 1.144.117 1.128.383 kWh 798 0 0 0,0% -26% -100%



Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto’s Scope 3 Brandstof 1.304.910 1.581.259 1.628.107 km 287 348 358 5,1% +25% +25%





Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel 90.008 24.325 0 l 282 79 0 0,0% -100% -100%



Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer 410 424 428 ton 1.850 1.665 1.777 25,2% +4% -4%

Totaal 28.085 6.758 7.061 100% -75%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16



Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas 895 970 4.796 Nm3 10 11 53 0,4% +436% +436%

Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas 337.751 77.572 186.814 Nm3 663 152 367 2,7% -45% -45%

Totaal 6.714.550 6.819.783 7.019.275 Nm3 13.181 13.388 13.814 100% +5% +5%

30


Klimaatvoetafdruk Waterschap Brabantse Delta



CO2

2013 2015 2016 [%] '13 '16

Afvalwaterzuivering (brandstof & elek.) 16.519 140 146 2,1% -99%


Watersysteem (brandstof & elek.) 3.042 0 0 0,0% -100%


Huisvesting (brandstoffen & elek.) 1.087 197 182 2,6% -83%

Totaal 28.085 6.758 7.061 100% -75%


Scope 1 1.731 739 802 11% -54%

Scope 2 20.053 0 0 0% -100%

Scope 3 6.300 6.018 6.259 89% -1%

Totaal 28.085 6.758 7.061 100% -75%


hvh

2013 2015 2016 [%] '13 '16


Watersysteem TJ 52,1 45,1 40,6 9% -21,9%

Overig TJ 18,8 13,8 13,4 3% -28,7%



[TJ] % [TJ] [TJ] [TJ]

Inkoop 331,3 70,7% 280,7 40,5 10,2


Op eigen terrein 168,6 36,0% 168,5 0,2 0,0




Totaal opgewekt 93,8 20,0% 93,8 0,0 0,0


31

Waterschap Brabantse Delta


Afvalwater-

zuivering

Water-

systeemOverige





Klimaatvoetafdruk Waterschap Brabantse Delta in het jaar 2016 (vervolg)


2%

56%

0%

39%

3%






88%

9% 3%

Afvalwaterzuivering

Watersysteem

Overig

27,9%

6,5%

4,7%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%




32,6%

36,0%

20,0%

0,0%

0% 10% 20% 30% 40%




36,0%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16


Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas 161.397 318.144 318.023 Nm3 289 570 570 6,0% +97% +97%


Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen 312 253 288 GJ 21 17 19 0,2% -8% -8%









Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit 32.404.420 35.768.841 32.013.985 kWh 17.045 0 0 0,0% -1% -100%

Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit 350.896 417.372 492.097 kWh 185 0 0 0,0% +40% -100%

Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit 1.092.543 948.930 1.063.904 kWh 575 0 0 0,0% -3% -100%



Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto’s Scope 3 Brandstof 1.029.709 932.569 914.031 km 227 205 201 2,1% -11% -11%





Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel 170.892 221.573 451.027 l 536 716 1.457 15,4% +164% +172%



Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer 473 480 763 ton 2.136 1.841 2.760 29,2% +61% +29%

Totaal 25.125 7.509 9.449 100% -62%


hvh CO2

2013 2015 2016 2013 2015 2016 [%] '13 '16 '13 '16


Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas 2.850.166 408.551 4.286.178 Nm3 5.592 802 8.409 65,3% +50% +50%

Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas 404 4.208 116.677 Nm3 4 46 1.289 10,0%

KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN - Binnenlands Bestuur...KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN 2 Contactpersonen...

Documents

Transcript of KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN - Binnenlands Bestuur...KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN 2 Contactpersonen...