ηεια:Layout 1 10/2/2009 10:44 Page 1...ˆ ˆ ˇ ˆ ˇ Δ ˙ *B FA 1 Fμ? , 1951 (ΔHμ Z 3 FA ,...

τα μνημεία

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:44 �μ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:44 �μ

ΤΥΜΒΟΣ ΜΠΙΖΑΝΟΜΑΧΩΝ

γλύπτης άγνωστος, 1934

(προαύλιο Ναού Περιβλέπτου, Ιωάννινα)

Η μαρμάρινη στήλη είναι αφιερωμένη στον κερκυραίο Μιχαήλ Δύα και τονπατρινό Χριστόδουλο Σταμάτη, που έπεσαν στη μάχη των Πέντε Πηγαδιών,το 1912-13. Το Μνημείο έγινε από τον Δήμο Ιωαννιτών (Δήμαρχος ΔημήτριοςΒλαχλείδης) και τους Εφέδρους Πολεμιστές.

ΤΥΜΒΟΣ ΜΠΙΖΑΝΟΜΑΧΩΝ

γλύπτης άγνωστος, 1923

(Πάρκο Ωρολογίου, Ιωάννινα)

Και αυτή η μαρμάρινη στήλη είναι αφιερωμένη στους μαχητές που έπεσανστο Μπιζάνι κατά τις φονικές μάχες το 1912-13 για την απελευθέρωση τωνΙωαννίνων. Η σύνθεση έχει ως κεντρικό στοιχείο σπασμένο αρχαίο ελληνικόκίονα, στεφανωμένο με δάφνινο στεφάνι.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΗΡΩΟ ΜΠΙΖΑΝΟΜΑΧΩΝ

του Βάσου Φαληρέα, 1936

(Πάρκο Ωρολογίου, Ιωάννινα)

Το μαρμάρινο σύμπλεγμα του σημαντικούγλύπτη του 20ου αιώνα, Βάσου Φαληρέα(Αθήνα 1905-Θεσσαλονίκη 1979), μαζί καιμε το μνημείο του Νικολάου Σκουφά -επί-σης δικό του έργο- που βρίσκεται στο Κο-μπότι του Νομού Άρτας θεωρούνται απότα σπουδαιότερα γλυπτά του ηπειρωτικούχώρου. Ο καλλιτέχνης προσέχει πολύ ταφυσιογνωμικά χαρακτηριστικά και την έκ-φραση των προσώπων και χρησιμοποιείμια καθαρά πλαστική αντιπαράθεση τωνόγκων του. Ο Φαληρέας ήταν επαγγελμα-τίας γλύπτης. Έζησε μέσα σε μια εποχήμεταβατική για την ελληνική γλυπτική ότανπολλοί συνάδερφοι του στρέφονταν στιςκαινοτόμες επιλογές. Αυτός όμως παρέ-μεινε πιστός στην παραστατική απεικό-νιση, χωρίς να πειραματιστεί στις νέεςαναζητήσεις. Οι επιρροές του από την αρ-χαία η ελληνική τέχνη είναι εμφανείς. Τοέργο του διαμορφώθηκε κυρίως στο πλαί-σιο των παραγγελιών του για ανδριάντες,προτομές, μνημεία, ηρώα,καθώς και επιτύμβια.

Πρόκειται για το κύριο Μνημείο των Ιωαν-νίνων, το ποίο είναι συγχρόνως και το“Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη“. Στημαρμάρινη σύνθεση η Ελλάδα (ή η Δόξα)κρατά στα χέρια της τον θνήσκοντα εύ-ζωνο μπιζανομάχο, ενώ το απελπισμένοβλέμμα της στρέφεται προς τον ουρανό.Το μαρμάρινο σύμπλεγμα παλιότερα βρι-σκόταν στο χώρο της ‘Ανω Πλατείας(Πλατεία Πύρρου) και στηριζόταν σε περί-τεχνη πέτρινη βάση, ύψους 2,50 μ. Μετα-φέρθηκε στη σημερινή του θέση το 1958μετά από αίτημα του τότε Υπουργείου Δη-μοσίων Έργων, προκειμένου να εκτελε-σθούν έργα ανάπλασης της πλατείας.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

Η σουλιώτικη “φάρα” των Μποτσαραίων ήταν η πιο πολυπληθής καιγνωστή από τις άλλες σουλιώτικες οικογένειες, των Τζαβελλαίων,των Δαγκλήδων, των Ζερβαίων κ.α. Επιφανέστερος γόνος της ο Μάρ-κος Μπότσαρης. Το χωριό Παλαιοχώρι - Μπότσαρη ήταν υπό την προ-στασία τους και όταν το Τετραχώρι του Σουλίου αυξήθηκε υπέρμετραπλυθησμιακά, τότε οι Μποτσαραίοι εγκαταστάθηκαν στο Παλαιοχώριτης Λάκκας Σουλίου όπου γεννήθηκαν και αρκετοί αγωνιστές του1821. Στην περιοχή αυτή έγιναν πολλές μάχες, τόσο εναντίον του Αλή

Πασά όσο και εναντίον των Τούρκων κατά την Επανάσταση.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

ΤΩΝ ΜΠΟΤΣΑΡΑΙΩΝ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΩΝ ΜΠΟΤΣΑΡΑΙΩΝ

γλύπτης άγνωστος, 1975(Παλαιοχώρι Μπότσαρη)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΜΝΗΜΕΙΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

του Γεωργίου Δημητριάδη του Αθηναίου, 1935(Εμίν Αγά Ιωαννίνων)

Το μαρμάρινο Ηρώο αναφέρεται στις μάχες του 1912-13που επέφεραν την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Στοχώρο του μνημείου ήταν το Στρατηγείο του ΕλληνικούΣτρατού. Στις μαρμάρινες όψεις αναγράφονται διάφοραστοιχεία από τα ιστορικά γεγονότα, ενώ στο κέντρο δε-σπόζει η προτομή του αρχιστράτηγου (τότε Διαδόχου καιμετέπειτα Βασιλιά) Κωνσταντίνου, με τον βυζαντινό αετόστο στήθος του.

Ο δημιουργός του μνημείου Γεώργιος Δημητριάδης οΑθηναίος (Αθήνα 1880-Αθήνα 1941) θεωρείται ως ο πιοπαραγωγικός γλύπτης στον ελληνικό χώρο μέχρι σήμερα.Φιλοτέχνησε εκατοντάδες ανδριάντες, μνημεία, ηρώα,επιτύμβια κ.α. Οι σχολιαστές του έργου του χαρακτηρί-ζουν τα γλυπτά του περισσότερο ως προϊόντα βιομηχα-νικής παραγωγής και λιγότερο καλλιτεχνικής δημιουργίας.Ειδικότερα τις προτομές του (όπως και στην παρατιθέ-μενη του αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου) θεωρούν ότιείναι τυπικές. Περιορίζονται στα επιφανειακά χαρακτη-ριστικά των προσώπων που παρουσιάζουν και δεν κα-τορθώνουν να αποτυπώσουν την προσωπικότητά τους.Πάντως υπάρχουν και ορισμένα έργα του που αναδει-κνύουν ένα προικισμένο καλλιτέχνη.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΗΡΩΟ ΜΠΙΖΑΝΟΜΑΧΩΝ

του Λάζαρου Λαμέρα, 1963(Μπιζάνι)

Επιβλητικό μνημείο σε ανάμνηση ιστορικών στιγμών του Ελλη-νισμού (Μεσολόγγι, Μπιζάνι, ελληνοϊταλικός πόλεμος ‘40-41).Στην προμετωπίδα απεικονίζει σε μαρμάρινα ανάγλυφα πολε-μικές σκηνές των τριών περιόδων. Στους πεσούς υπάρχουν οιμορφές του Μεγάλου Αλεξάνδρου (356-323π.Χ.), του βασιλιάΠύρρου (312-272π.Χ.), του βασιλιά Κωνσταντίνου (1868-1923)και του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου (1864-1936).

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

Ένθερμος πατριώτης ο βορειοηπειρώτηςαρχιτέκτονας Βασίλειος Μ. Κουρεμένος(Βουλιαρράτες Βορείου Ηπείρου 1875 -Αθήνα 1937) έλεγε πως εφόσον δεν μπό-ρεσε, όπως θα ήθελε, να συμβάλλει σανστρατιώτης στους αγώνες της Ελλάδας,θα έδινε ότι μπορούσε σαν καλλιτέχνης.Στο μέσο της σύνθεσης βρίσκεται ο τύμ-βος των πεσόντων ηρώων, ο οποίος καικοσμείται με δύο φιγούρες των μαχητώντου πολέμου, ενώ στην κορυφή του στέ-κεται η κουκουβάγια, το σύμβολο της σο-φίας. Οι ποταμοί Αχελώος και Καλαμάςέχουν πάρει γυναικείες μορφές και έχουντοποθετηθεί ξαπλωμένοι στη βάση τουτύμβου. Όλα τα γύψινα γλυπτά φιλοτε-χνήθηκαν από τον ίδιο, με σύμβουλο τοφίλο του γάλλο γλύπτη Λουί Λιουιζόν.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ

ΑΠΟ ΤΙΣ ΘΕΟΤΗΤΕΣ

ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΘΕΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ

του Βασιλείου Κουρεμένου, 1951(Δημοτικό Μουσείο, Ιωάννινα)

Η σύνθεση αναπαριστάνει το έπος του1940-41 και φιλοτεχνήθηκε στο Παρίσιαπό τον Βασίλειο Κουρεμένο, μετά απόμελέτη τριών χρόνων. Το έργο αποτε-λεί επιτυχημένο συγκερασμό γλυπτικήςκαι ζωγραφικής. Ο πίνακας που αποτελείτο φόντο φιλοτεχνήθηκε από το γάλλοαρχιτέκτονα - ακαδημαϊκό Νικώ, σε συ-νεργασία με τον Κουρεμένο. Απεικονί-ζει την οροσειρά της Πίνδου και τουςποταμούς Αχελώο και Λούρο. Ο αρχαίοςναός που βρίσκεται στην κορυφή τουβουνού, στο δεξί τμήμα της σύνθεσης,ικανοποιεί την οικονομία της προοπτικήςκαι του βάθους. Η ομοιότητά του με τονΠαρθενώνα οφείλεται στο θαυμασμόπου έτρεφε ο Κουρεμένος για την αρ-χαία Ελλάδα, αλλά και στο γεγονός ότι ο

Νικώ είχε συμμετάσχει για τρία χρόνιαστις διαδικασίες της αναστύλωσης τηςΑκρόπολης των Αθηνών. Στα δύο άκραβρίσκονται δύο λευκοί αρχαιοελληνικοίκίονες, οι οποίοι στη βάση τους κο-σμούνται από τρεις ολόγλυφες μορφέςμουσών. Στις κορυφές τους φέρουν τοάγαλμα του Απόλλωνα, ο οποίος σύμ-φωνα με τη μυθολογία, διασκέδαζε μετις μούσες στα βουνά της Πίνδου, καιτου Άρεως, του θεού του πολέμου, ωςσύμβολο των νικηφόρων μαχών του ελ-ληνικού στρατού στην ηπειρωτική ορο-σειρά. Υπήρξε η πρόθεση το οριστικόμνημείο να είναι μαρμάρινο γιγαντιαίωνδιαστάσεων και να στηθεί κάτω από τηνΑκρόπολη, κάτι όμως που ουδέποτε-δυστυχώς- πραγματοποιήθηκε.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

Το Ηρώο αναγέρθηκε από την VIII Μεραρχία, σεανάμνηση της νικηφόρου μάχης των ελληνικώνδυνάμεων εναντίον των Ιταλών κατά τον πό-λεμο του 1940-1941. Το μαρμάρινο Μνημείο συ-μπληρώνουν και τρεις ορειχάλκινες προτομές,αριστερά του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά(1871-1941), στο κέντρο του βασιλιά ΓεωργίουΒ΄ (1890-1947) και δεξιά του αρχιστράτηγουΑλεξάνδρου Παπάγου (1883-1955).

ΗΡΩΟ ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ

του Λάζαρου Λαμέρα, 1955(Καλπάκι)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

Ο ΜΑΧΗΤΗΣ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ

του Λάζαρου Λαμέρα, 1966(Καλπάκι)

Επιβλητικός γιγαντιαίος ανδριάντας από τα πιο αντι-προσωπευτικά γλυπτά του Λάζαρου Λαμέρα (Αθήνα1913-Αθήνα 1998) ενώς από τους πιο γνωστούς έλλη-νες γλύπτες του 20ου αιώνα. Στο εικονιζόμενο έργοο τηνιακής καταγωγής καλλιτέχνης συμπυκνώνει όλατα χαρακτηριστικά της ώριμης περιόδου του. Το εν-διαφέρον του επικεντρώνεται στη λιτότητα της μορ-φής, στον τονισμό του ουσιαστικού -το οποίο είναι η

αποφασιστικότητα του εικονιζόμενου στρατιώτη- στηνσχηματοποίηση της μορφής και την αφαίρεση κάθεπεριττού στοιχείου. Οι μαλακοί πλαστικοί όγκοι και ηστιβαρή στάση των ποδιών δίνουν αυστηρότητα καιδύναμη επιβολής στο άγαλμα. Στην Ήπειρο συναντώ-νται πολλά έργα του Ακαδημαϊκού και καθηγητή τηςΠλαστικής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, Λ. Λα-μέρα, τα οποία παρουσιάζονται στο παρόν λεύκωμα.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

Το μνημείο αναφέρεται στη γενοκτονία που έλαβε χώρα στοΚεφαλόβρυσο του Πωγωνίου κατά τη διάρκεια της κατοχής.Στις 10 Ιουλίου 1943 οι γερμανικές δυνάμεις έκλεισαν σε ένασπίτι 25 κατοίκους και τους έκαψαν ζωντανούς. Ανάμεσά τουςκαι ο ιερέας του Κεφαλόβρυσου. Διασώθηκε μόνο ένας, οοποίος πρόλαβε να κρυφτεί στην καμινάδα του σπιτιού. Το αμ-φίπλευρο ανάγλυφο είναι από τα καλύτερα έργα του προικι-σμένου γλύπτη και χωροπλάστη Κώστα Κλουβάτου (Αθήνα

1921 - Αθήνα 2007). Ο καλλιτέχνης επιχειρεί να αποδώσει τοθέμα του μέσα από ένα αφαιρετικό τύπο, χρησιμοποιώνταςμία εντελώς αφηρημένη και ελεύθερη εκφραστική γλώσσα. Ησχηματοποίηση των μορφών, αλλά και η επιλογή του υλικούτου (σκούρα πέτρα) συμβάλλουν στην επιτυχή αποτύπωση τουτραγικού γεγονότος. Κεντρικό πρόσωπο στην παράσταση είναιο μαρτυρικός ιερέας του χωριού. Το σύμπλεγμα των μορφώντου γλυπτού κινείται μακριά από την οπτική πραγματικότητα.

ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ

του Κώστα Κλουβάτου, 1959(Κεφαλόβρυσο)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΛΙΓΚΙΑΔΩΝ

Στις 3 Οκτωβρίου του 1943 οι γερμανικές δυνάμειςκατοχής, σε αντίποινα ανταρτικής δράσης, εισέβαλ-λαν αιφνιδιαστικά στο χωριό Λιγκιάδες, στις πλαγιέςτου όρους Μιτσικέλι αντίκρυ των Ιωαννίνων, και προ-έβησαν σε πραγματική γενοκτονία. Τα αθώα θύματαάνδρες, γυναίκες, παιδιά, ξεπέρασαν τα 80, ενώ τοχωριό πυρπολήθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς.Σε μνήμη του τραγικού γεγονότος ο Δήμος Περά-ματος έστησε το εικονιζόμενο μνημείο.

Ο γλύπτης και ζωγράφος Ευστάθιος Λεοντής (Πάτρα1953) έχει ιδιάιτερες επιδόσεις στη φιλοτέχνησημνημείων και έχει βραβευτεί σε πολλούς σχετικούςδιαγωνισμούς. Στη Μυτιλήνη και την Ερμούπολη βρί-σκονται δυο ακόμη έργα του αυτού του τύπου. Ταγλυπτά του έχουν κατά βάση εθνικό περιεχόμενο καιέίναι κυρίως επηρεασμένα από την αρχαία ελληνικήτέχνη, αν και το παρατιθέμενο μάλλον παραπέμπειστην Πιετά του Μιχαήλ Αγγέλου.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΜΝΗΜΕΙΟ ΛΙΓΚΙΑΔΩΝ

του Ευστάθιου Λεοντή, 2005(Λιγκιάδες)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ

ΑΠΟ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ

ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΩΤΙΤΣΑΣ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

Το ορειχάλκινο γλυπτό είναι αφιερωμένο στη μνήμη των152 κατοίκων της Μουσιωτίτσας, οι οποίοι στις 25 Ιουλίου1943 εκτελέστηκαν από τις γερμανικές δυνάμεις κατο-χής. Ανάμεσα του ήταν 70 παιδιά ηλικίας κάτω των 15ετών. Ο γλύπτης Θύμιος Πανουργιάς (Αγρίνιο 1931) προσ-δίδει στο έργο του μνημειακό χαρακτήρα. Με αφαιρετικέςδιαδικασίες χτίζει τις φόρμες του απολυτρώνοντας τημορφή μέσα από την ύλη. Κεντρική φιγούρα της σύνθεσηςείναι το Φτερωτό Πνεύμα που πενθεί, προσφιλές θέματης αρχαίας αλλά και της νεοελληνικής ταφικής γλυπτι-κής. Η πρωτοτυπία του καλλιτέχνη είναι ότι δεν το πα-ρουσιάζει όρθιο, όπως συνήθως, αλλά καθιστό σε στάσηκατάρρευσης. Το κεφάλι του είναι οριζόντιο και τα μάτιατου κλειστά, ενώ η παγωμένη έκφρασή του είναι γεμάτηπόνο. Στην πλάτη του πτυχωτή φόρμα κυματίζει προς τονουρανό. Πίσω από τη σύνθεση υπάρχει μεγάλο ορειχάλ-κινο ανάγλυφο (5,0 x 1,2 μ.) που αναπαριστά τη σκηνή τηςδολοφονίας, παρουσιάζοντας τους μάρτυρες σε αλλο-φροσύνη, ανάμεσα στα διασταυρούμενα πυρά των ψυ-χρών εκτελεστών τους (λεπτομέρεια έναντι σελίδας). Ο Θ.Πανουργιάς δούλεψε το έργο του με ρωμαλέα και πλα-στική διάθεση, προσθέτοντας πολλά συμβολικά στοιχεία.

ΜΝΗΜΕΙΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ

του Θύμιου Πανουργιά, 1975(Μουσιωτίτσα)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ

πιθ. του Γιάννη Παππά, 1980(Μέτσοβο)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΦΤΕΡΩΤΗ ΝΙΚΗ

του Βασιλείου Κουρεμένου, 1951

(Δημοτικό Μουσείο, Ιωάννινα)

Το έργο είναι τμήμα γλυπτικής σύνθεσης μετίτλο “Η Στήλη της Κρήτης - Βωμός Ελευθερίας“που φιλοτέχνησε ο ηπειρώτης αρχιτέκτοναςΒασίλειος Κουρεμένος, όταν ζούσε στο Παρίσι.Επρόκειτο για έναν κίονα, ολόκληρη η επιφάνειατου οποίου καλυπτόταν από ανάγλυφες παρα-στάσεις που απεικόνιζαν την ιστορία της Κρή-της από τη γέννηση του Δία και την εποχή τουΜίνωα και του Μινώταυρου, μέχρι τη μάχη τουνησιού το 1940-41. Ο Κουρεμένος δεν δέχτηκεπροτάσεις για την τοποθέτηση του μνημείου σε

ευρωπαϊκά μουσεία, αλλά αποσυνέθεσε τηστήλη σε τμήματα και με πολλά έξοδα που χρε-ώθηκε ο ίδιος την μετέφερε στα Γιάννενα μεσκοπό να προβεί σε ανασυναρμολόγησή της, ηοποία όμως ουδέποτε πραγματοποιήθηκε. Τογλυπτό σωζόταν μέχρι πριν 8 χρόνια σε κατά-σταση αποσύνθεσης , δυστυχώς όμως σήμεραδεν υπάρχει. Το οριστικό έργο από μάρμαρο,ύψους 30 μέτρων, θα τοποθετούνταν στο λι-μάνι του Ηρακλείου Κρήτης, όμως το σχέδιοναυάγησε λόγω του υπέρογκου κόστους.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΜΝΗΜΕΙΟ

ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ 1941- 44

της Ευδοκίας Παπαγεωργίου, 1996(Πλατεία Πνευματικού Κέντρου, Ιωάννινα)

Η γλύπτρια, ζωγράφος, ψηφιδογράφος και αγιογράφος Ευδο-κία Παπαγεωργίου χρησιμοποιεί αποκλειστικά μέταλλο για τοανωτέρω έργο της. Δεξιοτέχνης στη χρήση αυτού του υλικούδίνει στη σύνθεσή της έντονα συμβολικό χαρακτήρα. Οι δύοανθρώπινες φιγούρες αποδίδονται με αφαιρετικές φόρμες,ενώ οι τρεις λόγχες υπονοούν τη δύναμη της Εθνικής Αντί-στασης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ψηφιδωτό τουδαπέδου του μνημείου, που απεικονίζεται στην έναντι σελίδα.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΗΡΩΟ ΠΕΣΟΝΤΩΝ

του Κώστα Μπερούκα, 2003

(Χάνι Δελβινάκι)

Ο πέτρινος λιτός τύμβος έχει στις πλευ-ρές του τρία χάλκινα ανάγλυφα. Το πρώτο(άνω αριστερά) παριστάνει την οδυρό-μενη μάνα να τραβάει τα μαλλιά της έχο-ντας στα πόδια της τον αποθνήσκονταστρατιώτη γιό της, ενώ πίσω τους έναάλογο σκύβει το κεφάλι του, σα να συμ-μετέχει και αυτό στην τραγική στιγμή. Τοδεύτερο ανάγλυφο (κάτω αριστερά) ανα-παριστά την εξόρμηση των δύο ελλήνωνστρατιωτών με τη λόγχη προτεταμένη καιτη σημαία να κυματίζει. Το τρίτο (έναντισελίδα) απεικονίζει -συμβολικά- τα πρό-σωπα που έπαιξαν βασικό ρόλο στο έποςτου 1940-1941. Στο κέντρο ο ιερέας, αρι-στερά ο στρατιώτης, δεξιά ο κρητικόςαγωνιστής και κάτω η ηπειρώτισσα αγρό-τισσα και ο άντρας της πόλης.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΕΠΕΣΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ

του Θόδωρου Παπαγιάννη, 1985(Ελληνικό)

ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ

ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΠΕΣΟΝΤΑΣ

του Παύλου Βρέλλη, 1970(Νήσος Ιωαννίνων)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:45 �μ

ΜΝΗΜΕΙΟ ΑΓΓΛΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ

γλύπτης άγνωστος, 1925 (Πάρκο Ωρολογίου, Ιωάννινα)

Το Ηρώο είναι αφιερωμένο στη μνήμη των άγγλων εθελο-ντών που έπεσαν κατά τις μάχες για την απελευθέρωση τωνΙωαννίνων από τον τουρκικό ζυγό. Στη στήλη αναγράφονταιτα ονόματα των βρετανών φιλελλήνων Χάρυ, ο οποίος σκο-τώθηκε κατά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897και Νιούβολδ, που φονεύτηκε κατά τις μάχες του 1912-13,του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, στο Μπιζάνι Ιωαννίνων.

ΗΡΩΟ ΕΘΝΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ

γλύπτης άγνωστος(Αγία Παρασκευή)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΠΕΣΟΝΤΩΝ

του Θόδωρου Παπαγιάννη, 1975(Κεφαλοχώρι Κόνιτσας)

Το μνημείο έχει έναν έντονο συμβολικό χαρακτήρα. Οέλικας στο άνω μέρος παραπέμπει στο “Αιώνιο Γιγνε-σθαι”, δηλαδή στον αέναο και ατελευτητο κύκλο τηςζωής που δικαιώνει τους νεκρούς ήρωες τους οποίουςο γλύπτης ταυτίζει με αρχαίους έλληνες πολεμιστές.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

ΤΟ ΥΠΕΡ ΒΩΜΩΝ ΚΑΙ ΕΣΤΙΩΝ ΜΑΧΕΣΘΑΙ

ΥΨΙΣΤΟΝ ΚΑΘΗΚΟΝ

του Παναγιώτη Σκλαβούνου, 1960(Βήσσανη)

ΗΔΥ ΤΟ ΥΠΕΡ

ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΘΝΗΣΚΕΙΝ

του Γιώργου Γεωργιάδη, 1968(Πλαίσια Κατσανοχωρίων)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

Μεγάλων διαστάσεων πολυπρόσωπη ορειχάλκινη σύν-θεση, με αδρές επιφάνειες, ασυνήθιστες στάσεις, έμ-φαση στις εκφράσεις των προσώπων, ιστορική συνέπειατην κατατάσσει στην κατηγορία των μνημειακών έργων. ΟΔεσπότης όρθιος και επιβλητικός, προσεύχεται με κλει-στά τα βλέφαρα και προσφέρει ευλογία και παρηγοριάστη μαρτυρική μάνα που έχει στην αγκαλιά της το νεκρόβλαστάρι της. Αγέρωχος ο πατέρας, με απλανές βλέμμα,στηρίζει την καταρρέουσα γιαγιά και τα δυο ανήλικα.

Από το 1910 μέχρι το 1922 ο ακμάζων Ελληνισμός τουΠόντου και της Μικράς Ασίας υπέστη πραγματική γενο-κτονία (μαζί με τους Αρμένιους) από τους Τούρκους. Εκα-τοντάδες χιλιάδες νεκροί και εκατομμύρια πρόσφυγεςήταν ο τραγικός απολογισμός. Η Ανατολή και τα γειτονικάχωριά της Μπάφρας και της Νεοκαισσάρειας έγιναν οι“καινούργιες πατρίδες” των εκδιωχθέντων. Το μνημείοστήθηκε με μέριμνα του Δήμου Ανατολής και αποτελείτόπο προσκυνήματος.

ΜΝΗΜΕΙΟ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ

ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΥ

ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

του Κώστα Καζάκου, 2003(Ανατολή)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

ΜΝΗΜΕΙΟ

ΤΩΝ ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΩΝ ΠΑΤΡΙΔΩΝ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ

του Κώστα Καζάκου, 2003

(Μπάφρα)

Ρωμαλέο ορειχάλκινο ανθρωποκεντρικόγλυπτό σε φυσικές διαστάσεις. Ο καλλιτέ-χνης παρουσιάζει έναν Έλληνα από τονΠόντο και έναν από την Καππαδοκία, ντυ-μένους με τις χαρακτηριστικές φορεσιές

τους. Επικεντρώνει το βάρος της σύνθεσηςστα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά (αρρε-νωπότητα και αποφασιστικότητα), στα σώ-ματά τους (αθλητικά και γυμνασμένα) καιστον τρόπο που πατούν στο έδαφος.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

ΜΝΗΜΕΙΟ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΩΝ

του Κώστα Καζάκου, 1983(Σταυράκι)

Βαρύτατο τίμημα πλήρωσε η πόλη των Ιωαννίνων κατάτη θύελλα του εμφυλίου πολέμου 1946-49, όταν τονΙούλιο και Αύγουστο του 1948 δεκαεννιά γιαννιώτεςπολίτες εκτελέστηκαν μετά από απόφαση του Στρα-τοδικείου. Ο Δήμος Ιωαννιτών ανήγειρε το εικονιζό-μενο μνημείο σε ανάμνηση του τραγικού γεγονότοςκαι πραγματοποιεί κάθε χρόνο μνημόσυνο στον τόποπου έγιναν οι εκτελέσεις.

Ο ηπειρώτης γλύπτης Κώστας Γ. Καζάκος (Γιάννενα1949) αποδίδει την δραματικότητα των γεγονότωντόσο με τις έντονες εκφράσεις των προσώπων, τιςοποίες προσεγγίζει με αφαιρετική διάθεση, όσο καιτη μουντή απόχρωση του μνημείου. Οι εικονιζόμενοιπαρουσιάζονται με τα πραγματικά τους χαρακτηρι-στικά και δεν έχουν μόνο συμβολική σημασία. Έργατου καλλιτέχνη -ανδριάντες, προτομές, μνημεία, ηρώα,επιτύμβια- είναι διάσπαρτα σε ολόκληρη της Ήπειρο.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΗΠΕΙΡΩΤΗ ΜΑΣΤΟΡΑ

του Κυριάκου Ρόκου, 1996

(οδός Γεωργίου Αβέρωφ, Ιωάννινα)

Στον άγνωστο ηπειρώτη οικοδόμο είναιαφιερωμένο αυτό το μνημείο, που έστησεο Δήμος Ιωαννιτών. Ο Νομός Ιωαννίνωναπό τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα ανέδειξεστρατιές μαστόρων οι οποίες δραστηριο-ποιήθηκαν όχι μόνον στη Βαλκανική αλλάκαι στην Αφρική, στην Αμερική και στηνΑσία. Είναι χαρακτηριστικό ότι ολόκληρηομάδα χωριών της Κόνιτσας (Βούρμπιανη,Πυρσόγιαννη, Πύργος, Καστάνιανη κι άλλα)φέρει την ονομασία “Μαστοροχώρια”, ενώτο ίδιο ισχύει επίσης και για την περιοχήτων Τζουμέρκων. Στην πρόσοψη του γλυ-πτού αναγράφεται το ακόλουθο στιχούρ-γημα του γιαννιώτη ποιητή Νίκου Μούλια:

«άγνωστε Μάστορα Ηπειρώτη

οι Μούσες σε κοιτάξανε και πήρες

ν’ ανοίξεις θησαυρούς με το κλειδί

να χτίσεις, να στεριώσεις με την πέτρα

ιδανικά, αγώνες, προκοπή».

Το μνημείο είναι ένα από τα αντιπροσω-πευτικά έργα του μετσοβίτη γλύπτη Κυ-ριάκου Ρόκου (Γιάννενα 1945). Πρόκειταιγια ένα σύμπλεγμα προσώπων, λίθων καιάλλων υλικών, με τελικό αποτέλεσμα έναπολύπλοκο και “δύσμορφο” σχήμα, που πα-ραπέμπει σε κοσμολογικά φαινόμενα. Οιμορφές του με αφηρημένη όψη μοιάζουννα αναδύονται από το άγνωστο. Στο κάτωμέρος διακρίνεται ένα κλειδί, στοιχείο πουπαραπέμπει στο θέμα του γλύπτη. Η πα-ρουσία του Κυρικάκου Ρόκου στα εικα-στικά δρώμενα στην περιοχή της Ηπείρουείναι πληθωρική. Δεκάδες έργα του απόμάρμαρο, πηλό και μέταλλο βρίσκονται σεδημόσιους ή κοινόχρηστους χώρους, σεπινακοθήκες και ιδιωτικές συλλογές, στηνΕλλάδα και το εξωτερικό.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ

του Θόδωρου Παπαγιάννη, 2006

(Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, Ιωάννινα)

Στήθηκε με την φροντίδα του Συνδέσμου Συνταξιού-χων Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Ιω-αννίνων. Συμπληρώνεται με δύο σχετικά ποιήματα,του εθνικού ποιητή Κωστή Παλαμά και της ποιήτριαςΑν. Μωραΐτη, το ένα αφιερωμένο στο δάσκαλο και τοάλλο στη δασκάλα.

Η εξέλιξη της ανθρώπινης μορφής στη γλυπτική τουΘόδωρου Παπαγιάννη (Ελληνικό Ιωαννίνων 1942) πα-ρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ξεκινώντας από ένανατουραλισμό που εφάρμοσε στους ανδριάντες καιτις προτομές του και από μία κυβιστικού τύπου γλυ-πτική των πρώτων του χρόνων, επιδόθηκε από το1980 και εξής σε μία τέχνη με τελετουργικό χαρα-κτήρα, εμπνευσμένη από τον κόσμο των πρωτόγο-νων. Πρόκειται για “έργα-φιγούρες” που μοιάζουν με“φαντάσματα” και συμμετέχουν σε μυστικό χορό σανβασιλιάδες, μάγοι ή απλοί θεατές. Τα γλυπτά του πα-ραγωγικότατου Θ. Παπαγιάννη, που υπάρχουν στηνΉπειρο είναι δεκάδες (προτομές, ανδριάντες, συν-θέσεις, μνημεία, ηρώα κ.α.). Σε όλα αυτά δεν προ-σμετρούνται εκείνα που βρίσκονται σε πινακοθήκεςκαι ιδιωτικές συλλογές, που επίσης είναι πάρα πολλά.Ο καλλιτέχνης ετοιμάζει στη γενέτειρα του, Ελληνικό,την “Πινακοθήκη Θ. Παπαγιάννης” που θα φιλοξενείόχι μόνο δικά του έργα, αλλά και άλλων γλυπτών.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΑΒΔΟΥΛ ΧΑΜΗΤ ΧΑΝ

του Περικλή Μελίρρυτου, 1905(Πλατεία Δημαρχείου, Ιωάννινα)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

Ο υψίκορμος, κομψός και διαμπερής πυργίσκος, που υψώνεταιστο κεντρικότερο σημείο των Ιωαννίνων, είναι από τα γοητευτι-κότερα μνημεία της ηπειρωτικής πρωτεύουσας. Επιτυχές μείγμανεοκλασικού, μεσογειακού και ανατολίτικου ρυθμού, φιλοξενείστην κορυφή του το πασίγνωστο ωρολόγι των Ιωαννίνων και πλου-τίζεται με τέσσερις ωραιότατες κρήνες στις πλευρές του.

Η ιστορία του είναι ενδιαφέρουσα. Ο Οσμάν Πασάς ο Κούρδος,βαλής και γενικός διοικητής Ηπείρου και Νοτίου Αλβανίας από το1897 μέχρι το 1905, ο οποίος υπήρξε δίκαιος και αυστηρός στηνάσκηση των καθηκόντων του, θέλοντας να γιορτάσει το ιωβηλαίοτου Σουλτάνου Αβδούλ Χαμήτ Χάν -του οποίου διετέλεσε υπα-σπιστής- αποφάσισε να αναγείρει αναμνηστικό πύργο. Για τοσκοπό αυτό επιστράτευσε τον αρχιτέκτονα Περικλή Μελίρρυτο. Ονεαρός γιαννιώτης δέχθηκε με ευχαρίστηση την εντολή και χρη-σιμοποίησε για την κατασκευή τους άριστους των κτιστών και λι-θοξόων της Κόνιτσας, της Καστάνιανης και της Βούρμπιανης. Σεελάχιστο χρόνο το μνημείο στήθηκε, όχι όμως στη θέση που βρί-σκεται σήμερα, αλλά στο κέντρο της Κάτω Πλατείας. Έτσι η επέ-τειος γιορτάστηκε εγκαίρως και μεγαλοπρεπώς.

Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων τοποθετήθηκε, στα 1917,γενικός διοικητής Ηπείρου ο εκ Κρήτης δικηγόρος ΑριστείδηςΣτεργιάδης, ο μετέπειτα κατά την διάρκεια της καταστροφής του1922 περιβόητος Ύπατος Αρμοστής της Σμύρνης. Το καλοκαίριτου 1918, παρόντος του Στεργιάδη, γιορτάστηκε στα Γιάννενα ηνίκη των συμμάχων στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Στην παρέ-λαση ένα βαρύ πυροβόλο συρόμενο από έξη ουγγαρέζικα άλογα,παρέκλινε της πορείας του και ο τροχός του κιλλίβαντος αποξή-λωσε το κιγκλίδωμα του ωρολογίου. Έξαλλος ο Στεργιάδης απαί-τησε από τον τότε Δήμαρχο Ιωαννίνων Γ. Ιωαννίδη να μεταφέρειτον πυργίσκο σε άλλη θέση. Την επόμενη κιόλας μέρα ο Μελίρ-ρυτος άρχισε την αποξήλωση του μνημείου. Ευτυχώς προνόησενα αριθμήσει προσεκτικά τους λίθους, τους οποίους και διαφύ-λαξε στον περίβολο του σημερινού Δημαρχείου. Χρειάστηκε ναγίνει Δήμαρχος ο Βασίλειος Πυρσινέλλας, για να αναστηλωθεί, στα1925, το όμορφο αρχιτεκτόνημα. Ο καλλιτεχνικός πύργος έχειεντοιχισμένες στις πλευρές του τέσσερις μαρμάρινες πλάκες,που φέρουν ισάριθμα ανάγλυφα : το μονόγραμμα του σουλτάνουΧαμήτ, συμπλέγματα από το Κοράνι, δύο διασταυρούμενες κάνεςπυροβόλων και την ημισέληνο.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΑΒΔΟΥΛ ΧΑΜΗΤ ΧΑΝ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

Το Μνημείο ανήγειρε ο Δήμος Ιωαννιτών, στημνήμη του ολοκαυτώματος των Εβραίων τηςπόλης, που αφανίστηκαν κατά τη διάρκειατης γερμανικής κατοχής. Στις 25 Μαρτίου1944 συγκεντρώθηκαν στην Πλατεία Μαβίλη1.900 περίπου Εβραίοι, οι οποίοι μεταφέρθη-καν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκεντρώ-σεως. Ανάμεσά τους και πολλά παιδιά όπωςκαι ηλικιωμένοι. Από αυτούς, μετά τη λήξη

του πολέμου γύρισαν λιγότεροι από 150.

Το περίοπτο αυτό έργο του ηπειρώτη γλύ-πτη Γιώργου Χουλιάρα (Γιάννενα 1947) επι-βάλλεται με την πολυχρωμία του και με τηνποικιλία των υλικών. Με εκφραστικό τρόποαφομοιώνει στοιχεία της κεραμικής τέχνης,μιας τέχνης που σπούδασε επί χρόνια. Είναιένα εξαιρετικής έμπνευσης γλυπτό τοίχου.Παντού ίχνη φωτιάς, που μεταβάλλει απόπρόθεση τις αφηρημένες φόρμες του, σα νααναγεννάται από τη φθορά η ζωή.

ΜΝΗΜΕΙΟ ΕΒΡΑΙΩΝ ΓΙΑΝΝΙΩΤΩΝ

του Γιώργου Χουλιαρά, 1996(οδός Γεωργίου Αβέρωφ, Ιωάννινα)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

ΗΡΩΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ

του Θόδωρου Παπαγιάννη, 1986συνεργάτης Κώστας Κέφαλος

(Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου, Ιωάννινα)

Το γρανιτένιο μνημείο τοποθετήθηκε από το ΔήμοΙωαννιτών, σε ανάμνηση της μεγάλης φοιτητικήςεξέγερσης του 1973, στην Αθήνα (με επίκεντροτο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο) εναντίον τουτότε στρατιωτικού καθεστώτος.

Το έργο του Θόδωρου Παπαγιάννη διαθέτει μίααπρόβλεπτη πλαστικότητα, η οποία συντείνει μαζίμε την μορφική παραμόρφωση στην έξαρση τωνσυναισθημάτων του θεατή. Το πρόσωπο του γλυ-πτού, με εντελώς σχηματική και αφαιρετική διά-θεση, μοιάζει με νεκρική μάσκα. Το χέρι κρατάειτην καρδιά, ενώ το κάτω μέρος θυμίζει ανθρώ-πινο σκελετό. Ο πόνος και η οδύνη είναι διάχυτησε όλο το έργο, που έχει έντονο συμβολισμό.

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

ΤΥΜΒΟΣ ΕΡΥΘΡΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

του Θόδωρου Παπαγιάννη, 2000(Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, Ιωάννινα)

Είναι αφιερωμένος στη μνήμη επτά εθελοντριών αδελφών νοσοκό-μων του Ερυθρού Σταυρού, που σκοτώθηκαν κατά τους αεροπορι-κούς γερμανικούς βομβαρδισμούς κατά το έτος 1941. Οι νοσοκόμεςβρίσκονταν μέσα στο Στρατιωτικό Νοσοκομείου που στεγαζόταν στοκτήριο της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ιωαννίνων.

ΤΥΜΒΟΣ ΜΑΝΘΟΥ ΡΙΖΑΡΗ

του Φωκίωνα Ρωκ, 1921(Μονοδέντρι)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

TO ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΑΡΚΟΥΔΑΣ

του Ilia Bobo, 1991(Μέτσοβο)

TO ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΥ ΗΠΕΙΡΩΤΗ

γύψινο πρόπλασμα,του Νίκου Γεωργίου, 2009

(προς τοποθέτηση στα Γιάννενα)

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

�μνημεια:Layout 1 10/2/2009 10:46 �μ

ηεια:Layout 1 10/2/2009 10:44 Page 1...ˆ ˆ ˇ ˆ ˇ Δ ˙ *B FA 1 Fμ? , 1951 (ΔHμ Z 3 FA ,...

Documents

Transcript of ηεια:Layout 1 10/2/2009 10:44 Page 1...ˆ ˆ ˇ ˆ ˇ Δ ˙ *B FA 1 Fμ? , 1951 (ΔHμ Z 3 FA ,...