Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

72

Transcript of Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

Page 1: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...
Page 2: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

I<:i?HJH \(>N fiECKKRATH

Page 3: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...
Page 4: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

ERICH VON BECKERATH

THEUNIVERSITYOF CHICAGOLIBRARY

Page 5: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...
Page 6: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...
Page 7: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

Monita Secreta

Page 8: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...
Page 9: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

ITHE UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARt

Monita secreta

Snftrultionen

ßateittifi^ unb ©eutfc^.

?Deutfd^c UelJcrfc^unö»Ott

Inline» §0^fti^iUt

5,0r^ (TPftmembcrg).

"Dcrlag »ort ÄäicI Uo^m.

Page 10: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

705

Page 11: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

©örfißtnierfiungEn.

©i« „©e^efttten 95otf<|ttftett* ober „®t^timm Qti^viitÜoMn htx

Sefttitett* fittb jum crficn SWoIe im Stt^tc 1612 in ^«!(m ^crrt««*

gegeben wotbett. 2lttbcte SluSgÄben fotgt^tt: bfefenfge t>ott '^db^tdotn1661 unb ftt gtrtnJretd^ biejenfgen oott 1718, 1819, 1824, 1845,1861, 1867, 1876.

S)fefelben fnb fm ^u^l^anbel nid^t m^x Au^utveiben.3)et sreyt, ben wix öer5ffett(U<ä^ett, {fl berjienige, tt)el^er m^ ber

^^(tttbf^tiftbeS^ftterö Stofl^ei;, be5 legten SSibKoti^elör^ be? ^ttrffe«

Sefuiten foox htx SRebolutiott, aufawtnengeflent wotben ifi. ®f ffl

glet^lÄUfcnb mft bet ««tbentif^ett ^«ubf^rfft be« Selgif^en Slt^iöeim SttfKsprtIttfl au SSrüffel.

©te ^ftttbfd^tiff trägt btc ÄÄtdognummet 730, fie flftmmt «taeinem ^oUegium in Sfmbutg in ^oHdnb, wo man berfelben jut 3^^ber UttterbtücEung ber Sefutten in ben S^ieberlÄttben, im ^^^xi 1773nur mit SHiö^e unb SRot j!* bemä^tigen lonnte.

SDiefe S^atfa^e wirb in htm 'pxotoUü ber »erfttungen eine«

Äomitea erwähnt, wel^e« jur gtlebfgung ber fid^ ou« ber Unter«

brüdung ber ©efeUfd^aft ber Sefuiten in btn Slfeberldnben am 25.

O!tober 1773 ergebenben 3lngelegeni^e{ten niebergefe^t worben wax,

©egci^net ifJ brt« "protolott öon ben .g>^. SRätenSeclerc, ®r<tf 'pl^ilipp

SWou^, dornet bc ©rej, Simpeur unb Xurö.(g(tte 2lu§g(t6e mft gegenöberfjel^enbem englifd^em Seyte erfd^ien

in Sonbon 1723. 1870 crf^ien eine franjS^fd^e Olu^gftbe, öergl.

SRealenc^ci. f. |>roteft. S^eol. 3. 5ruf[. Vlll. ©. 747.SBir i^ttben au^ nod^ «nbere un« sugSngK^e 3lu§g«bett i)ergKd^ett

unb n<t^ bcnfelbcnelnaelncSrejctänberungen vorgenommen unb naiftrlfd^

Äud^ offenbare SDrudfehler unb Sßerfcben öerbeffert. SBefonbere ^f*merffttmJeit fd^enften wir auc^ ber -Drti^ogrit^i^ie unb ber Swterpunltion.

Page 12: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

PR^FATIO.

Privata haec monita cüstodiant diligenter et penes se ser-

vent superiores, paucisque ex proiessis ea tantum communi-

cent, et aliqua de iis instruant non professos, quando nimirumet quanto cum fructu societati usui sit; illaque non nisi sub

sigillo silentii, ne quidem ut scripta ab altero, sed ex pecu-liari experientia desumpta: et quia multi ex professis horumsecretorum sunt conscii, ideo vel ab initio cavit societas, neullus conscius horum posset ad alias religiones se conferre,

excepta Carthusianorum, ob perpetuam vitae abstractionem, et

indelebile silentium; quod etiam sacra-sedes confirmavit.

Cavendum omnino, ne in manus externorum haec monita

deveniant, quia sinistre interpretarentur destinationi, nostrae

invidentes: Quod sihoc accidat (quod absit!) negentur haecesse sensa societatis, idque per illos confirmando e nostris,

de quibus certo constat quod ea ignorent; opponanturquehis monita nostra generalia, et ordinationes seu regulae

impressae vel scriptae.

Superiores etiam semper sollicite et caute inquirant, analicui externo a nostris haec monita prodita sint; nullus

etiam haec pro se, aut pro alio transcribet aut transcribi

permittet, nist conscio generali vel provinciali; et si deasservandis tantis secretis societatis de aliquo dubitetur, in

contrarium illi imputetur et dimittatur.

Page 13: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

©oriEtre,

S5tefe privaten SBeri^aUuttöSma^teöeltt fotlen bfe ©upetiotfcn fot;ö#

fältfö auf^ettxti^tett unb M fld^ öel^aKeit, unb foUcn bfefel&en nur

wenigen öon ben "pwfeffcn «tttfcflen, nur efttfaeö bai>on bie 9'ifd^t-

pvofeffen ö)iffcn Itiffcn, nrttfi^:Hd^ Wenn eö ber SBoxtclI ber ©efcHf^aftöetlangt. Unb ^wax foU bfc§ untet bem ©{cgel bei; Sßerf^wieöenl^eft

öcf(^ei^en, unb fo, öia x>& btefeli^en ni^t tjon einem anbew t)eitfa^t

tt>ä?en/ fonbern «uö btr eigenen (grfai^tung be$ SD'lltteHenben ]^ei;<>oi:*

gegnnaen wären.SBeil t)iele bev ^rofeffen in biefe öel^eimen S"|5ttt!tionen einöe«

wei^t jinb, ^ftt bie ©efeUf^aft f^on t)on Slnfung an e« ju HxW^^gefugt, bft^ ein Eingeweihter i^^ in einen anbeten Orben öegeBe,mit 2l«Snft|me berjenigen ber ^«tpufer/) unb sW(tr wegen beffcnbftuernbtr Se^enöfti^gefd^iebenl^eit unb feinet unöerle^lid^en ©tili»

fc^weigen«. ©ieS ^«t ber l^eilige ©tul^l BefJötigt.

Wim mu^ fi«^ ü^er^itupt ^üttn, btt^ biefe „Sßer^rtltung^mft^regeln"

ttid^t in bk ^änbe ^rember frtHen, weil biefeli^en ii^nen eine fftlf^e

Sluölegung i^uSeil werben Irtffen würben, weil fle unfern Orben&eneiben.SIBenn t$ gef^e^en foöte, {@ott möge eS eerl^inbernl), fo foE

man ^el^ftupten, eS feien bie$ ni^t bie ®ebftn!en ber ©efeUf^ftft, unbea foU bieS öon benjenigen ber Unfrigen ibe^iätigt werben, t)on benenman gewi^ wei^, ba^ i|nen biefe S^fttultionen un&elannt f^nb (f.

Kapitel II, 3.) @a foHen benfelBen unfere allgemeine Stiflruftionen,

fowie gebrudfte ober gef(^rie&ene Serorbnungen ober Siegeln gegen?ö&ergeflellt werben.

2!ie ©uperforen foHen mdi) immer ängjWi^ unb Jjorü^tig unter*

fu<^en, o& nid^t biefe S^ff^wJ^^on^" irgenb einem gremben i)on ben

Unfrigen mitgeteilt worben feien. 5lud^ foU biefel&en niemanb für ^^ober für einen anbern ai^fc^reiften ober abf^rei^en laffen, au^er mit

Söiffen be§ Orben^generalö ober einc§ '^Jroöinjialen.SSJenn man Bezweifelt, ob einer fol^ tiefe ©el^eimniffe Bei fi^

Behalten !önne, fo foU man i^m ba^ ©egenteil fagen unb foU ben*

felBen entlajfen.

^) 1086 gcftiftct, 1176 oom 5ßopftc Beftöltgt. ®tc ©tatuten Don 1134

legten i^nen—

aBgefe^en oon einigen©tunbcn an ben ftqjiteltagen— cmtgeS

©tiHfd^roetgcn unb ®tnfam!eit in aBgefonberten gellen ouf vitse absiractio).

Page 14: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

SECRETA MONITASOCIETATIS JESU.

CAPUT I.

Quälern Sociefas prsesfare sese debeat, cum denovo alicuius loci fundafionem inciptf.

1, Ut se gratam reddat incolis loci, multum conducet

explicatio finis societatis praescripti in regulis, ubi dicitur

societatem suramo conatu in salutem proximi incumbere,

seque atque in suam. Quare humilia obsequia obeunda in

xenodochüs, pauperes et afflicti et incarcerati invisendi,confessiones prompte et generatim excipiendae, ut insolitä

in omnes caritate et rei novitate eminentiores incolae nostros

admirentur et ament.

2* Meminerint omnes facultatem ad exercenda Societatis

ministeria modeste ac religiöse petendam; et omnes tumecciesiasticos prassertim tum saeculares, quorum auctoritate

indigemus, benevolos sibi facere studeant.

3* Ad loca distantia etiam eundum, ubi eleemosynae quan-tumvis parvse recipiendae, exposita necessitate nostrorum;eaedem deinde dandae aliis pauperibus, ut sie aedificentur

ii, qui nondum societatem noverunt, et sint in nos tanto

liberaliores.

4» Omnes eumdem videantur spirare spiritum, ideoqueeumdem modum exteriorem addiscant, ut uniformitas in tanta

diversitate personarum unumquemque aedificet; qui secus

fecerint, tanquam nocui dimittantur.

5» Caveant nostri emere fundos in initio; sed si quosemerint nobis bene sitos, fiat iioc mutuato nomine aliquorumamicorum iidelium et secretorum

;et ut melius luceatpaupertas

nostra, bona, quae sunt vicina locis, in quibus collegia habea-

mus, per provincialem assignentur collegiis remotis, quo fiet,

Page 15: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

^k 0Egnmen 3(nftrufitionen öier giiefuiten

ita)i!tel I.

9Bie bfe ©efcllfc^aft ffd^ i^ettc^mcn möffe, wennffe an eine Sileuötönbunö «n {rgenb einem

€>xtt ge^t.

1. Um fd^ ben 35ett)o]^netn bea DrteS ttttgette^m su ma^cn,wirb bftju bic 5lu§eitt(»nbcrfe^utt9 bca 3lcle§ ber ®efcUf<^Äft ö)ic

USfell^e in bett ©ft^uttgen t)orgefStieben ifl, öfclcS BeittÄgcn. S«bctt leiteten ift g^fftöt, bft^ j!^ bie ©efeafd^dft mit eifrigiiem 5^e*

mü^en auf bie görberung bc5 SBoi^IcS bet SJlebettmcnfd^en legen foHe,

gana gerttbe fo, wie öuf bie be^ eigenen. SDct^er muffen bic niebrig*

jien SDienfle in ben ©pitäletn geleifJef »erben, 5irme unb bliebet*

gef^lögene, fon>ie @efrtngene feien au Befud^cn, mm muffe Seiltenbereitwillig unb ol^ne einen Unterf^feb su mad^en, l^ören, bftmit bei

fold^ ungewohnter Siebe gegen ölte unb bei ber 9icul^eit ber ©a^ebie l^erborragenberen Ortabewol^ner bie Unfrigcn fewunbern unb lieben.

2, ea foUen (tHe bamuf bcbftd^t fein, f!(^ «uf befd^eibene unb

gewfffen^Äfte Sßeife bie 3nögU«^!eit px öerf^affen, bie ©ienfle ber

©efettfd^ftft ttu§3uüben. 2iac foUcn fi* milden, fomo^l bie geifi*

tt^en befonber^ als ttud> bie weltUd^cn "perfonen, beren gewi(^tiger

Unterfiü^ung man bebarf, fid^ geneigt 3u maiS^m.3. 2lu^ entfernt Kegenbe Orte muffen bcfud^t werben, wo 2M#

mofen, wenn m^ nod^ fo unbebeütenbe, em|>f«ngen wetben Jönnen,

nöd^bem bie Sf^otlage ber Unfrlgen duSclnanbergcfc^t worben ifi.

6ben biefe Sllmofen foUcn fobann anberen Slrmen gegeben werben,brtmit fo bicjicnigen erbaut werben, weld^e bie ©cfeUfd^aft no^ ni^tfennen, unb bamit f!ö^ btefelben gegen un$ um fo freigebiger seigen.

4, Jane muffen bon bemfelben ©eifle befeett 8U fein f^einen,unb fie ftmen bea^alb fi* bie gleid^en äußeren SÜfJanieren beilegen,bamit bie ©n^cit hü ber großen SSerfd^iebenl^eit ber 'JJerfönli^Ieiteneinen |eben (Jinjelnen erbaue; wer anbera l^anbelt, foE aB unbraud^*bar unb fd^äbli^ entlaffen werben.

5» Slnfanga foHen f^c^ bie Unfrigen pten, Orunbpcfe au laufen;aber wenn fie beren für un5 günfiig gelegene laufen, fo foH baöunter bem öorgef^obenen Flamen etU^er treuer unb berf^wiegenergrcunbe gefd^c^en.

Unb bamit unfere Slrmut nm fo mel^r l^erborleud^te, foHen bie

©fiter, weld^e ben Orten bena^bart finb, in welken wir Sf^ieber*

Page 16: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 10 -

ut nunquam principes vel magistratus habeant certam no«titiam redituum societatis.

6. Non divertant nostri cum intentione residendi permodum cöllegii nisi ad urbes opulentas; finis enim socie-tatis est imitari Christum Salvatorem nostrum, qui Hiero-

solymis maxime morabatur, alia autem loca minus praeci-pua tantum pertransibat.

7. Summum pretium a viduis semper extorquenduminculcata illis summa nostra necessitate.

8. In unaquaque provincia, nemo nisi provincialis no-verit praecise valorem redituum. Sacrum> autem esto, quan-tum corbona Romana contineat.

9. Concionentur nostri et ubique in colloquiis propa-gent se ad puerorum instructionem et popuii subsidium

venisse, ac omnia gratis, et sine personarum acceptione prae-stare, nee esse in gravamen communitatis, ut ceteri ordines

religiosi.

CAPUT II.

Quomodo principum, magnafum et primariorumP. P. Societatis familiaritatem acquirent et

conservabunt.

1. Conatus omnis ad hoc in primis adhibendus, ut

principum et primariorum ubique locorum aures et animos

obtineamus, ne sit qui in nos audeat insurgere, quin imoomnes cogantur a nobis dependere.

2. Cum autem experientia doceat principes et magnatestum praesertim affici personis ecclesiasticis, quando odiosa

eorum facta dissimulant, sed in meliorem potius partem ea

interpretantur, ud videre est matrimoniis contrahendis cumafiinibus aut consanguineis aut simiübus, animandi sunt,

qui haec aut similia affectant, spe facta per nostros istius

modi dispensationes facile a Summo Pontifice impetrandi,

quod faciet, si explicentur rationes, proferantur exempla et

recitentur sententiae favorabiles titulo communis boni et

maioris gloriae Dei, quae est scopus Societatis,

Page 17: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 11 -~

Iftffttttsett ^aUn, entfewten S^feberlaffuttöett bur^ bett ^toöfnafdlen

auöeeiönet mxhtn, Sie golge bat>ott wfeb fein, bd^ bie gürflctt

ober 03vid!eiten niemd^ eine ^wmt ^entitni^ i)on Jben (Sinnal^menber ©efettfd^ttff i^aaett.

6» Söie Unftigett foUen ftc^ in ber Sl^jic^t, fl* böuewb unter

ber gorm einer S'^ieberlÄffun^ (tufsul^dtett, nur m^ reichen ©täbfenwenben. Senn cS ffl bie 2l&j!c^t ber ©efettfc^Äft S^rifJuö, unfern

^eilrtttb, nrtd^suftl^men, wel^^er flc^ l^rtu^Jtfäc^Uc^ 3u Serufalem auf*

i^ielt wäi^renb er ttnbere weniger i^eröorrttgenbe OertK^leiten nurim Sßorööeräei^ett i&efu^te.

7* ©ie ]^5^ficn Summen mu^ m<tn fietö öon i>tn SBifwen

i^erauSjufd^Iagen fu^en, inbem man i^nen unfere flro^e Sloflftge

immer wiebcr einprägt.

8» Stt ieber "proöinj foH nur ber ^roDlnjiale genau ben SSJert

ber Slnlönfte lennen. 2lber nxtö bie S^a^lammer au 9lom entöltfoU ein tiefet, ^eiligea ®el^eimni§ fein.

9* Sie Unfrigen foHen prebfgen unb übetatt in ii^ren Unter*

rebungen auSfprec^en, ba^ fte ä«m Untmi^t ber S«9^i*i^ «"^ 3"^

Unterjiü^ung bea SSolleS gefommen feien, unb bct^ fle öII?ö umfonfiunb o^ne 2lnfe^en ber "^Jerfon leiten, unb ba^ fie ber ©emeinbe ni^t3ur 2(tfi feien, wie bie übrigen geifilid^en Drben.

2luf welche SBeffe bie S8äter ber OefeUfc^aft bie öer*traute greunbf^aft ber gürl^en, ber ©ro^en unb über*^anpt ber i^eroorragenbtlen ^erfönlid^letten erwerben

unb erl^alten fotlen.

1. 5DlAn mu^ in^befonbere aUe Slnjlrcngungen ma^en, umüberaß h(i$ €)l)x unb ba« ^er^ ber gür^ien unb ber ^erborragenbenPerfonen ja gewinnen, bamit niemanb e5 wage, ^^ gegen uns suerl^eben, bamit im ©egentcil fld^ iebermann in ein 2ib|äng{g!eit§*

tierl^ältufö §u un« gebrängt fle]()t.

2, Sa aber bie grfa^rung ici^rt, i)a^ gürflen unb ©ro^e ft^bann befonberS geifiliö^en "perfonen geneigt aeigen, wenn biefe (enterenberen ^affenöwerte Säten ju ignorieren fd^cinen, wenn fie biefelben

t>ielme]^r jum 35efferen le|ren, wie man bieS bei ber bcabji^tigten

einge^ung uon (g^en mit ißerwanbten ober SSlutSberwanbtcn, oberM äi^nlt^en SDingen beobad^ten fann, fo muffen biejenfgen, weld^e

biefeS ober öi^nlid^ea erftreben, ermutigt werben, inbem man ii^nenbie .g>offnung aeigt, ba^ bergleid^en Siöpenfe bom '^ap^t burd^ unfereSScrmittlung leidet a« erlangen feien. SDer le^terc wirb btefelben

gewöi^ren, wenn bfe ©tünbe auSeinanber gefegt werben, wenn 9Sor*

gänge angeführt werben unb wenn günfifge 3lu$fprfi(^e erwäi^nt wer*ben, unter bem 58orwanb ber 9lüclj!(^t auf baa öffentliche aßol^l unbber (gri^5^ung be§ g5ttttd^en 9lu:^me§, welcber ber Bielpunit ber

©efeUfd^aft ifi.

Page 18: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 12 -

3* Idem faciendum, si princepsaggredituraliquid facien-

dum non aeque magnatibus omnibus gratum. Perraovendus,nempe, animus ei et instigandus, ceterorum vero animi com-movendi ad hoc, ut principi sese accommodent neque con-

tradicant, in genere tarnen tantum, nee unquam ad particu-laria descendendo, ne Societati imputetur, si male negotiumsuccesserit; et si quidem hoc aliquando factum reprobetur,recitentur monita contraria hasc plane prohibentia, et adhi-beatur auctoritas aliquorum patrum, de quibus constat quodhaec ipsa monita illos lateant, qui etiam cum iuramentoasserere poterunt societatem quoad haec, quae illi imprope-rantur, calumniam pati,

4» luvabit etiam non parum ad occupandos principumanimos, si nostri dextre et per tertias personas insinuent

se ad legationes honorificas et favorabiles ad alios principesaut reges pro illis obeundas, prsesertim apud Pontificem et

supremos monarchas; hac enim occasione sese et Socie-

tatem commendare poterunt, quare non nisi zelosi valde et

versati in instituto nostro eo erunt destinandi.

5* Alumni principum et domestici praecipue, quibusfamiliariter utuntur, per munuscula praecipue et varia pietatisofficia vincendi sunt, ut tandem nostros iideliter de humo-ribus et inclinationibus principum ac magnatum instruant;et sie facile illis societas sese accommodabit.

6* Experientia etiam docuit in domo Austria aliisque

regnis Gallig, Poloniae, etc., ceterisque ducatibus, quantumsocietas sese iuverit tractandis, matrimoniis inter principes.

Quare prudenter proponantur exquisiti coniuges, qui cumparentibus vel amicis nostrorum sunt amici vel familiäres.

•y, Feminas principes per domesticas potissimum, quae a

cubiculis sunt, facillime vincentur; quare illae omnibus modis

foveantur, sie enim ad omnia, etiam secretissima, in familia

aditus patebit.

8* In conscientiis magnatum regendis sequentur nostri

confessorii sententiam illorum auctorum, qui liberiorem con-

scientiam faciunt, contra opinionem aliorum religiosorum, ut,

relictis illis, anostradirectione et consiliis toti velint dependere.

9. Tam principes quam praelati, aliique omnes, qui socie-

tati favorem extraordinarium praestare possunt, participesfaciendi sunt omnium meritorum societatis, exposito illi?

momento huiu§ summi privilegii.

Page 19: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 13 -

3» e^ettfo iH auöeiffÄl^tett, wenn eftt götft j!c^ ftufd^fÄt, ftrflcnb

etwoa Stt utttctne^mett, wo» nl^t (ttten @w>^en £,Ui^ fttt^ene^w ifl;

SWfttt mu^ f^tt ttSmUc^ ermutfäcn unb öotwärta btängen; bie anbetn

«m^ tttan bftju beweg««. 1^# i^»t ftttsubequemen unb i^m nid^f ju

»ibetfpte^en, Jebod^ tiuv im «Ugemefnen, ol^nc f!^ «uf ©nselnbeiten

efnaulÄffen, bamit man bie ©ad^e, wenn fie fd^fef ße^t, nfc^t ber

©efeafc^ftft in bie (Schübe f^iebett lann. Unb wenn etnmd eine

fold^e ^anblung gefftbeU wftb, foUett entöegettgcfe^te SSorfc^riflen

«taefö^rt werben, weld^e ein gänaKc^e« SBerbot ent^dten, unb e5

foU biia gewid^tige Slnfel^en einigem; SBäter beigesogen werben, öonbenen feilflei^t, bftf i^nen eben biefe SJorfd^tiften unbekannt finb,

welche m(^ eiblic^ cr^rten lönnen, bft^ bie ©efeUfc^ftft in SSejug

auf bie SBorwftrfc, bie man ii^r rnttd^e, t)erleumbet würbe. (3tt öergl.

bie SSorrebe.)

4» ^i^t gar wenig wirb e$ au^ jur ©ewinnung ber 5ürf!en

beitragen, wenn f!^ bie Unfern in gefd^iöter SBeife nnb burd^ britte

^Jerfonen beranjuntad^en wiffen, um ebrenöoUe unb ^influ^ bringenbe

©efanbtfd^aften an anbere görften ober Könige für Jene ju fiberneb*

men, in^bcfonbere Mm ^npfl unb Hi ben bö^f^«" SBilonardben.S8ei biefer ©elegenbeit werben jie j!^ unb bie ©efcUfd^aft em*

pfeblen Ibnncn, weöbfttb nur öon geuereifer befeeKe unb gewiegte2mti btc3« 8« beftimmen fein werben.

5* SWan mn^ befonberö bie ©ünjilinge unb bie SDiener ber

Surften, mit benen t!e vertraut oerfebren, '^anpi^&^li^ hm^ Meine

©efdbenle unb burd^ t>erftbiebene juöorfomwenbe ©tenftCeifiungett ge*winnen, bamlt fle hie Unfrigen i>on ben Saunen unb SWefgungen ber

gürjlen unb ©ro^en unterri^ten. @o wirb fdb ^^^ ©efeUfcbaft jenen

leidet anbe(^uemen fönnen.

6* S)ie erfabrung bot au^ gelcbrt, wiebiel SWu^en bie ©efeH*fcbaft fldb t)erf(bafft b<tt baburdb, ba^ fit ficb mit ebeWtungen ivoi»

fdben fürjiUcben "^Jerfonen befaßte, fo bei «g>au§ Oefierreidb, beianberen

Äönigrcidben, bei granJrei^, bei ^olen u. f. w., fowie Hi öerfd^iebc*nen ^erjogtömern. 2)aber müf^m in ffuger 3Be{fe au^crlefene SSer»

binbungen mit "J^erfonen uorgefdblagen werben, wel^e mit Sßetwanbtenober greunben ber Unfrigen befreunbet ober vertraut f!nb.

7* Sürjlinnen werben bftuptfdd^Kd^ burd^ ba§ ^ammerperfonalam lei^tcfien gewonnen werben; baber mu^ man bie greunbfd^aftbe$felben auf jjcbe 2lrt gewinnen. 5Denn fo wirb unS ber Bugangäu allem, \a in ben gebeimflen STngelegenbeiten ber gamilie offen fleben.

8. SBei ber Senfung be§ ©ewiffenö ber ©ro^en werben unfere

SBeidbtiJätcr ber 2lttfl<$t berjenigen 5tutoren folgen, wel^e ba§ ©e«

wiffen weiter madben im ®eg«nfa^ m ber SPleinung anberer ©eifl*

lieben fo ba^ fle, öon biefen f!d^ to^mad^enb, ganj unb gar nur t)on

uttferer ßeitung unVi>on unfern SHatf(plagen abhängen woUen.

9. (^owobl gürflen alö ^rdlaten unb allen fonjligen ^erfonen,weld^e ber ©efeUf^aft befonbere ©unfi erweifen fönnen, mu^ 2lnteil#

nabmc an aUen 58crbienfien ber ©efellfd^aft gewäbrt werben, na^bemman ibnen biebob^ S5cbeutung biefeö großen SSorjugS juöor ange*beutet ^at

Page 20: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— u —

10» Insinuandse etiam caute et prudenter facultates

amplissimas societatis absolvendi etiam a casibus reservatis

respectu aliorum pastorum aut religiosorum, item dispen-sandi in ieiuniis, debito reddendo aut petendo, matrimonü

impedimentis, aliisque notis, in quo fiet, ut plurimi ad nosrecurrant et obstringantur.

11* Invitandi ad conciones, sodalitates, orationes, actiones,declamationes etc., in quibus carminibus, inscriptis thesibus

honorandi, tum, si expedit, in triciinio mensa excipiendivariisque et dictis salutandi.

12. Iminicitise et dissensiones inter magnates ad nosdistrahendse erunt ut componantur, sie enim in notitiam

familiarium et secretorum paulatim poterimus devenire et

alterutram partem nobis devincire.

13* Quod is monarchse vel principi serviat aliquis Socie-

tati parum addictus, invigilandum, ut sive per nostros sive

potius per alios ille in amicitiam ac familiaritatem societatis

inducatur, promissis, iavoribus ac promotionibus per prin-

cipem aut monarcham suum procurandis.

14:» Caveant omnes quacumque ratione dimissos a Socie-

tate, et prassertim illos, qui sua sponte ab ea discedere vo-

luerunt, apud, quemquam commendare aut promovere; quia

quantumcunque illi dissimulent,semper tarnen irreconciliabile

odium adversus societatem gerunt.

15. Denique ita omnes solliciti sint, principes, magnateset magistratus cuiusque loci conciliare, ut etiam contra con-

sanguineos et aiiines et amicos suos, pro illis, quando occasio

sese obtulerit, strenue fideliterque agant.

CAPUT III.

Quomodo agendum Sociefafi cum illis, qui magnaesunt aucforifafis in Republica et quamvis divltesnon sint, aliis tarnen modis iuvare possunf.

1. Praeter supradicta, qua fere omnia proportionaliterillis applicari possunt, curanda est gratia illorum adversus

adversarios nostros.

2* Utendum etiam auctoritate, prudentia et consilio eorum.ad cöemptionem bonorum et acquisitionem variorum muneruma societate obeundorum; adhibito etiam tacite et plane secreto

Page 21: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 15 —

10, 9W(ttt tttttp (tttd^ in öojffd^tfser unb lluöw SEßeife auf i>ie

öto^e SPlft^t (tufmcrlfftttt ma^m, wzl^t biß ©efeUfc^aft beft^t bejüg*

K(^ be§ 2lbfolt)ierettS felbji bei garta befonbMen gatten im SSergleic^

mit fttibwen ^fftweictt unb ©eiftitcfeen, cbenfo bei ettcilung öott

S)ia;>enfat{ottCtt bcaügUc^ be8 gafiena, bei eittöe^unö unb ßöfungeines @§ulbbei;]^aUttiffeS. bei gi^e^inbetniffen unb anbetn befannten

©ingen. ®ie golge tt>iicb fein, bft^ fei^t: biele Seute ii^ice 3«ff«'^^

5u un§ nei^men unb unS betpffi^tet werben.

!! 3)lan mu^ bie Seute ju ^ßerffttttmlungen, ju gefeUigen

SSeteinigungen, SU Sieben, ju SSeri^anblungen, ju ©cclamationen u.f.ü>.

einteben. SDcbef «lu^ utÄU f!e burcb SSerfe unb in fcbrlftli* beraeid^*

neten ©S^en e^ren. STOrtn mu^ fte ^jaffenben gftUS ju ©ajlexeieneinlaben unb il)nen auf berfö^iebene SBetfe Slufmerlfamleiten eiweifen.

12» geinbfcS^affen unb ßü>lfiiäUiHn awif^en ben ©ro^en muffentt)ir bel^ufS ©d^Ii^fung in unfern SBerei^ a« ai«^^« fu^en. ®oJberben tt)ir anmäi^lici^ ^w ^enntnia ibter intimen ©ei^eimniffe ge*

langen fönnen unb werben vmB betbe '^^Äi^teien berbinben.

13* SB«ttn ein SPlenf^, ber unferer ©efeUf^aft tto^ fei^r wenignai^e fle^t, jid^ in ben 5Dienjien etneö aßonard^en ober güifien be*

fittbet, fo mu^ man barauf feigen, t>a^ berfclbe entmeber burdö bie

Unfrigen ober Ueber burd^ anbere aum greunb unb Sertrauten ber

©efellf^aft gewonnen wirb, inbem man i^m SSerfi^rcd^ungen ma^t,©unflbeaeugungen unb sgeförberungen in SluSjld^t fJeUt, weld^e mani^m hü feinem görfien unb SWonard^en i>erfc^affen werbe.

14* Stile foHen fid^ i^üten, ßeu(e, weldbe auf irgenb eine 2lrt

au^, ber ©efeUfdjaft entlaffcn worben finb, unb namentJfd^ blejcnigen,

weld^e freiwiUig mB berfelben l^aben austreten wollen, bei irgmbjemanb a« empfehlen ober a« förbern, S5enn biefe Seute ^egen,wenn fie ea au^ noc^ fo fe^r t)erbergen, boc^ immer einen unber«

fö^nlid^en ^a^ gegen bie ©efeUfd^aft.

15* enbli^ foUen aHe mit öngiilid^er Sorgfalt barauf UH^tfein, gürjJen, gro^e .^erren unb Seamte cineS Jeben Ortea fo a«gewinnen, ba^ fie fogar gegen SlutSuerwanbte, 35erfc^wägerle unb

gegen greunbe, wenn fld^ ©elegenl^eit bi<i{üt, freu unb engerifd) füruns eintreten.

^apiui m.

3Bie mu^ fid^ bie ©efellfd^aft benen gegenüber öer^l*ten, weld^e im Staate großen ginflu^^aben, unb ol^nereid^ a« f^i"/ i>od^ auf anbere 3lrt nü^li<^ fein iönnen?

1» Slu^er Hm obenerwähnten, waS ft(^ beinahe aUeS na^SBerpitniS benfelben gegenüber anwenben lä^t, mu^ ibre ©unji ^mSlbwei^r unferer geinbe gewonnen werben.

2, Tlan mu^ jid^ a\i^ i^reS 2lnfebenS, ibrer ^lug^eit unb

i^reS 9lötcS bebiencn beim Slnfauf >Jon ©ütern unb Hi ber Srwer*

bung Derfd^iebener Slemter, welche bie ©efeafd)aft beüeiben fann.

Page 22: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 16 —

illorum nomine in augmentatione bonorum temporalium,si sätis illis putetur confidendum.

3, Adhibendi etiam, ut mitigent et compescant homi-nes viliores et plebera societati nostrse contrariam.

4» Ab episcopis, praelatis et aliis superioribus ecclesias-

ticis, pro diversitate rationum et propensione in nos, ea

exigenda quas fuerint opportuna.5. In quibusdam partibus satis erit, si procuretur, ut

prselati et parochi efficiant, quod subditi illorum societatem

revereantur, et ipsi ministeria nostra non impediant; in

aliis locis, ubi plus possunt, ut in Germania, Polonia etc.

sacrosancte colendi, ut auctoritate illorum et principum mo-nasteria, parochiae, praepositurae, patronatus, altarium fun-

dationes, loca pia fundata ad nos divelli possint; facillime

enim ea assequi poterimus in locis, ubi catholici haereticis

et schismaticis permixti sunt. Demonstrandum eiusmodi

praelatis immensum fructum et meritum ex talibus mutatio-nibus oriundum, a sacerdotibus, saecularibus et monachisnon exspectandum ; quod si fecerint, laudandus palam illorum

zelus etiam scripto, inculcandaque memoria facti perpetua.

6» Conandum eo fine, ut praelati tales nostris tum a

confessionibus, tum a consiliis utantur, et siquidem in spesint aut praetentione, ad altiores gradus in curia Romana,iuvandi omni contentione ac conatu amicorum, ubicumquead hoc conferre valentium.

7* Curent etiam nostri apud episcopos et principes, ut,

dum fundant coUegia ac ecclesias parochiales, societas habeat

potestatem statuendi vicarium habentem curam animarum,ipse vero superior loci pro tempore exsistens sit parpchus,et sie totum regimen ecciesiae illius erit nostrum, et paro-chiani omnes societati plene erunt subiecti, ut quidvis abillis impetretur.

S* Ubi academici sunt nobis repugantes, vel catholici,

aut haeretici cives fundationes impedientes, ibi per praelatos

conandum, ut primarise cathedrae concionatoriae occupentur;sie enim continget societatem aliquando saltem necessitates

ac rationes per occasionem exposituram.9. Maxime vero praslati Ecclesae devinciendi erunt,

quando agetur de beatificatione aut canonizatione nostrorum,et tunc Omnibus modis a magnatibus et principibus litterae

procurandae erunt, in quibus apud Sedem apostolicam nego-tium promoveatur.

Page 23: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 17 —

Sl^ött frttttt j!^ ftud^ jüafd^weföettb unb öanj im ©d^efmctt i^xtßSlfttnenS &ti bet SBetme^mms bet aettU^en ®ftte? bebtenen, foBdlbmfttt i^nett ^ittrefd^enb i)eirttattett ju bütfen ötouBt.

3. aWait mu^ fid^ {l&rer Sienfie ttud& Bebfcnen, \m mfnberwer»

tföe *5)erf5ttnc^fcftett unb ben ber ©efeUfd^aft fcinblfd^ett "^Jö^el su

gewinnen unb int 3aum au i^alten.

4» aJlan mu^ bon 95tf<^6fett, prSIdten unb anbeten pi^exen©cifllid^cn bttS SWSfilid^e ju erreichen fu(^en, Je nöd^ ber 3Sei:fd^ieben*

\)tit bet SSetl^äUniffc unb il^ter SReiaunaen gu un§.

5» STOttnd^mal wirb e5 genügen, wenn bafür gefotgf witb, ba^btc 'prdlaten unb bie OrtSgeifHfd^ett bal^in witlen, brt^ il^te Unter*

gei&enen Sld^tung für bie ©efeUfd^aft Begen, unb bft^ ffe felbji unfcre

S5tig!cit ttic^t ^intern. Sin anbern' Orten, wo i^r einflu^ ein

gramerer ifi, v>ii Seutfd^Ianb, in "^olen u. f. w., »tu^ «tan ii^nen

bie I^Sd^He g^rfurd^t erweifen, bamit burd^ iferen unb bet Surften<Iinf[u^ ÄBfter, "Pf(wrürd^en, 'J)rioreien, ^fttronate, Slltargrünbungen,

fromme Stiftungen in unfere ^dnbe faUen. SDieS werben wir fcl^r

leidet erreid^en tonnen an Orten, wo ^at^oUfen mit ^eretüem unb

©d^iSmatilem öermifd^t jinb. SD^n mu^ fold^en "^Jrälaten btn un*

gei^euren Sf^t^en unb boS gro^e SSerbienfi aeigen, ha^ fi^ <m$ fold^en

gienberungen ergieBt, baö man bon "J>rieftern, aßeltUd^enunb SWönd^ennid&t erwarten barf. gm gaUe be§ erfolget mu^ man ben €iferber Setrcffenben öffentlich rö^men, fogar f^riftli^, unb bo^ Slnbenfen

baran verewigen.

6. 3u biefcm ^w^dt mu^ man eö a« crreid^en fu(^ett, ba^fold^e Prälaten fid^ ber Unfrigen alS 58ei^tt)5ter ober fiB SRatgeBerbebiencn. SBenn biefelben l^offen ober 3lnf;)rud& barauf erl^e&en, aul^51^eren ©raben in ber römifd^en Äurie au gelangen, fo mu^ manbiefclBen mit allen Gräften unb üi&eraU bur^ bie SSemüi^ung unferer

greunbe, weld^e l^ieau mitwirlen t5nnen, unterilü^en.

7» SDie Unfrigen. foUcn e8 jtc& aud^ Bei SBifiisfen unb gürfienangelegen fein laffen, ba^, wenn fie ÄoHegien unb '^aro^fallirt^cn

grünben, bie ©efeUfc^aft ba5 SRed^t Bclommt, einen SSifar al§ <Seel#

forger einaufc^en, unb ba^ ber jeweilige ©uperfor be$ Orte^ felBfi

ber ©eifJlid^e fei; unb fo wirb bie ganae Seftung jener Äirdbe in

unfern Jg>änbett fein, unb alle Slnge^örigen ber parod^ie werben ber

©efellfd^aff gänalid^ unterworfen fein, fo h((^ man aUeS bon i^nen

erlangen lann.

8, ^a wo bie 2l!abemi!er un§ feinbli^ geftnnt jtnb, wo ^atl^o*lüen ober ^eretiler unfere ^lleberlaffungen i^inbern, mu^ manmit ^ilfe bon "Prälaten ben S8crfud& mad&en, bie erflen 2e^rftöl)Ie au

Befe^en ; fo wirb eS gelingen, ba^ bie ©efeUfc^aft wenigfiena mit ber

3cit i^re Sebürfnijfe unb SlBjid^ten gelegentlid^ wirb !Iar legen J5nnen.

9, SSefonberö aBcr mu§ man bie präfaten ber Äird^e gewin*nett, wenn e5 fid^ virix bie ^eiligfpre^ung ober Äanonificrung ber

Unfrigen Banbelt, unb in biefem galle wirb mett in jeber 2lrt unb

9Beife auf Sriefe bon Seiten ber ©ro^en unb SürjJen Bebad&t fein

muffen, in welcfjen bie (5a(SS)t Bei bem apojfolifd^en ©ful^le BetricBcn wirb.

2

Page 24: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 18 —

10, Si contingat praelatos aut magnates legationemobire, cavendum sedulo ac praeveniendum, ne aliis religiosis,

qui nobiscum certant, utantur; ne äffectum in illos trans-

ferant, et in provincias ac civitates, in quibus nos moramur,inducant. Quod si huiusmodi legati transiverint illas pro-vincias vel civitates, ubi societas collegia habet, excipiantur

magno honore et aifectu et pro modestia religiosa tractentur.

CAPUT IV.

Quse commendafa esse debeanf concionaforibuset confessariis magnafum.

1* Nostri principes virosque illustres ita dirigant, ut solumad maiorem Dei gioriam tendere videantur, et ad talemausteritatem conscientiae, quam ipsimet principes conce-

dunt; neque enim statim, sed sensim spectare debet directio

illorura externam et politicam gubernationem.

3. Ideo saepe illis inculcandum distributionem bonorumet dignitatum in republica spectare ad iustitiam, graviterqueDeum offendi a principibus, si contra eam spectant et ex

passione procedunt.Protestantur saepe ac serio se nuUo modo velie in reipu-

blicae administrationem ingere, sed invitos dicere, ratione

officii sui. Tum ubi semel bene haec apprehenderint, ex-

plicetur, quibus virtutibus praediti esse debeant, qui ad digni-tates et munera publica ac primaria assumendi sunt, nominen-

turque tandem et commendentur ab illis, qui sunt sinceri

amici Socletatis. Hoc tarnen non fiet immediate per nostros,nisi princeps ad hoc coegerit, sed plus gratiae habebit, si

interponantur amici vel familiäres principis.

B* Quacirca confessarii et concionatores nostri informen-tur ab amicis nostris, qui pro quovis munere sunt apti,

praesertim tales, qui erga societatem liberales sunt, horumnomina apud se habeant et suo tempore cum dexteritate,sive per se, sive per alios, principibus insinuent.

4* Meminerint summopere confessarii et concionatores,

principes suaviter et blande tractare, nullo modo in concioni-

bus et privatis coiloquiis perstringere,• omnes pavores ab

illis removere, et in ipsa fide, iustitia politica potissimumadhortari.

Page 25: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 19 -

10, SBenn tS i>oxiomvxt, H^ '5)5cälfttett t^htx ®xt>^^ eine ©e--

fanbff(^aft unte^inel^mcn Jaffen, mw^ man etfrlö ßuf bcr .&ut fein unb

bAföt fotgen, baf f!e fld^ nfi^t (tntercr ©efftlid^er, «»eli^e mft una

tt)etteifew, öebfenen; bftB blefe nfc^t ii^re ©eflmtung auf jene ü&et*

tragen unb biefel^e ben ^toötriäen uub ©tagten, i»t> tioit wnfete ©i^ci^rtften, elnpftanjen. SBenn fold^e ©efftnbte lene '^roDingen unb ©töftfen

:pÄfjleten, tt>o bie ©efeUf^aft ©f^e i^ftt fönen biefel&en hi^x el^rentJoUunb freunbltd^ auföenommen öjerben unb fo gut Be^anbeU ttJetben,

aia eö bfe reHgiöfe 93ef<^eibenl&e{t julö^t.

^Äpttel IV.

SSiaß man ben "prebtsetn unb SBe{<i^ti)ateTn ber ®t:o^enettt;>fel^len mu^.

! Sie Unftigen foUen götjlen unb looxmf^mt '5>et:fönH<^Ieiten

fo leiten, H^ fie einzig unb ftHetn na^ bcr S8^xm^l}xmQ be^ gStt*

Ud^en diu{)mt§ unb ntt^ einer folc^ett ©ewiffen^jirenge äu i^re^en

fcl^einen, juie bie gürften fel&ji sulÄjTen. Senn nic^t öon Einfang an,

fonbern etfi attmö^U^ wu^ bie Seitung berfelöen W än^txt unb

^oUt{f(l)e "Ma^t etilce^en.

2* 2)ai^er mu^ man i^nen ^auflg einf^ästfe«, t>a^ bie Sßerteilungöon e^tenämtern unb 2Bürben im (BtaaU bie ©ere^tfgJeit UxM^iid^tigen jnßf[e, unb ba^ ©Ott t)on ben görfien fcötper 6eleibigt ö)erbe,

üjenn fie bie Slödfilc^t auf biefel&e au5 ben 5lugen öerUeren unb

nad^ 2Biaiür unb 9'leigung öorgei^en.6ie foUen oft unb eraiili^ {»steuern, ba^ jie auf leine 2Bcife

{It^ in bie ©taat^Dertpaltung mifdien ü>i>üm, fonbern ha^ fie nur

gegen i^ren SBillen avtß pfltd^tgefü^l i^re SReinung fagen. Sann,wenn jie einmal biefe^ begriffen ^a&en, foH aueeinanbergefe^t werben,mit welken 5Joräögen biejenigen begabt fein muffen, weld^e su SSiütt

ben iinb 5ffentU^en ^eritiorragenben Slemiern p wählen finb, unb e^

foUen folcbe S^iömen bon iijnen genannt uub empfoi^Ien werben, wel^ewal^re aufrid&tige greunbe ber ©cfettfc^aft finb. 3ebo^ foU biefe^

nic^t unmittelbar burd^ bie Unfrigen gef^el^en, au^er wenn ber gürjibarauf bringt, bielmel^r wirb üc& bie ©ai^e beffer mai^en, wenn

greunbe ober Sertraute be^ güri^en hit Sermittelung überne|>men.

3, Sa^er foHen unfere S3eid&töäier unb "iPrebiger bon unfern

grcunben baritber unierri^tet werben, weltfte '5)erfonett für jebea

einzelne 2lmt geeignet finb, namentli«^ fold^e, welc&e gegen bie

„©efenfi^aft" freigebig ftnb. Sie S^lamen berfeiben foUen fie sur

Verfügung ^aben unb au gürifliger 3^»^ mit ©efc^iölicljieif entweber

felbii ober burti^ anbere i)m gürflen beibringen.

4» Sie SSei^tbäter unb '^rebiger foUcn ft^ immer auf§ leb*

l^aftefte bewußt fein, ba^ fie bie gö^l^en freunblid^ unb einfd^mei(^elnb

bei^anbeltt muffen, baB fie in feiner SBeife in Sieben ober ^ribat«

unterl^altungen haß SRi^faUcn berfelben erregen bürfen. M^ fie alle

58efürd^tungggrünbe i>t>n i^nm fsrn balten, ba^ fie biefelben inöbe*

fonbetc jum ©Tauben unb ^auptfa(^ti(^ 3ur politif(ä>en @ere<^tig!eit

erma|)nen muffen.

Page 26: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 20 -

5» Munuscula parva vix unquam pro privato usu accep-tent, sed commendent necessitatem communem provinciaeaut collegii; domi cubiculo simpliciter instructo gaüdeant,neque curiose nimis se vestiant, et ad abiectiores personas,quae in palatio sunt, iuvandas ac consolandas prompte se

conferant, ne solis magnatibus praesto esse videantur.

6, Quamprimum post mortem officialium curent, ut desubstituendis amicis Societatis mature agant et suspicionese eximant extorti regiminis; quare etiam, uti supra dictum

est, immediate se non impendent, sed amicos fideles ac

potentes, qui sustinere invidiam possunt, si quae oriatur.

CAPUT V.

Quomodo agendum cum religiosis, qui iisdem in

ecclesia, quibus nos, frucfionibus vacanf.

1. Genus istud hominum ferendum animose, interim prin-

cipibus et illis, qui aliqua auctoritate valent et aliquo modonobis addicti sunt, explicandum et indicandum opportunenostram societatem omnium ordinum continere perfectionem,

praeter cantum et exteriorem in victu et vestitu asperitatem,et si quae religiones in aliqua excellant, Societatem eminen-tiori modo lucere in Ecclesia Dei.

3* Inquirantur et notentur defectus aliorum religiosorum,

quibus prudenter et plerumque per modum deplorationis

apud fideles amicos paulatim detectis ac propalatis, osten-

datur minus feliciter illos satisfacere istis functionibus, qui-bus nobiscum concurruni

3» Maiori conatu eundum est contra eos, qui scholas proiuventute docenda instituere volunt istis locis, in quibus cumhonore et utilitate nostri docent. Ostendant principibus et

magristatibus tales fore perturbationi et seditioni reipublicae,nisi impediantur, quae ab ipsismet pueris, qui diversis modis

instruentur, incipient, denique societatem sufficere iuventuti

erudiendae. Quod si religiosi litteras pontificias obstinuerint,aut cardinalium commendationem pro se habeant, agant nostri

contra per principes ac magnates, qui Pontificem informent de

Page 27: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 21 -

5. ÄÄum Jemdia foHen f!e flcfttc ©efd^enle au f^rem pxiixiim

Sfltt^en attttei^mett, bagegett fotten f!e Me ftttöemefnc 2lii;»mt bei; 'pxot

»fttj ob« bw ^Jfeberlftffuttg in dxitimvmd Brüigctt.Sie foHen p§ ju ^«ufe mit einem einfft^ eingertj^teten 3im*

mer öeflttaaen unb ^^ ni^f ^efonbera foröfaltig öeibett. (Sie foUenfi^ Reellen, au^ nteb«id gefteate Perfonen, welö^e 5et «^ofe ji(ä^

öefittbctt, burd^ ii^te 35efud^e ju fötbew unb ju ti:öfien, b<tmit e5

ben Slnfö^ein gettJinnt, aIö o& fie leineöwegö nu« ben gw^en Ferrenm SBerfügung pnben.6» ©oglei^ m^ htm Srobe öon SSeamten foUen j^e bwftuf

bebft^t fein, bdlbige SBeri^ÄUblunöen einsuleifen, bd^ gi:eunbe be?

„©efeaf^ftff an beren ©teUe gefegt »»erben. 2l3er lle muffen ben

^txH^t öevmeiben, <ü$ ob ben gürten hit SWft^t enfwunben werben

foHte. Sft^er mögen ^e t!c^, wie oöen gefftgt (iv 2), nic^t unmittel«

3ar einmifd^en, fonbern getreue unb einfiu^reid^e greunbe öorf^iei&en,

ö)eld^e einem fl^ etw* entwi^elnben 9leib bie ©time Meten JJnnen.

2Bie man ftci^ benei^men muffe gegenüber Drben^geift*lid^en, weld^e in ber ^ir^e biefelbengunttioneni^ftben,

wie wir?

1. ©tefe apilenf(^enllttffe mu^ mit ^(i^fi^t ertragen werben, ingwi*

f^en mu^ man ben SörfJen unb benjienigen *^erfonen, wel^e einiget

Slnfel^en i^ep^en unb un5 einigermaßen ergei^en fnb, m rechter 3«it

auöeinanberfe^en unb llar machen, baf unfer Drben bie SBottenbungaUer -Drben barfieHt, aftgefel^en i>om ©efang unb ber auperlid^en

(Strenge in ber SeBen^|aItung unb Äleibung, unb Hf, wennanbete Orben fid^ in irgenb ttwii$ auSseic^nen, bie ©efeUf^aft in

^eHerfJrai^lenbem 2i^tt in ber ^ir^e @ottt$ glänst.

2, 2Watt fott bie gei^Ur anberer ®eiP(S^en auff?)üren unb fl<S^

merfen. 9'laci^bem man biefel^cn in fiuger SBeife unb meij^ena imSTone ht$ SBellagen^ i^ei treuen greunben aufgebest unb oeri^reitet

l^at, foH man seigen, ba^ Jene ben gunftioaen, in wel(^ett j^e mitun$ wetteifern, in weniger glüciU^er SBeife geregt werben.

3» SWit größerer Energie mu^ man gegen bieienigen i)orge^en,

Wel^e 5um Qmdt be5 Sugenbunterri^tö an benjenigen Orten ©c^ulengrönben wollen, an welken bie Unfrigcn auf e^rentJoUe unb er*

ft>rie^li(i^e 9Betfe unterrichten.(Sie foHen ben gürfien unb ©ro^en aeigen, H^ fold^e 2mtt

SBerwirruttg unb Unrui^e im (Staate wrurfa^en, wenn fe ni^t gel^in*

bert Würben. SDiefe SBerwirrung würbe t)on ber S«Öß"5> Ul^% wel^eauf i>erf(^iebene 5lrt unterrichtet würbe, au^gei^en. (änblicS^

— bie

©efellf^aft genfige für bie ßraiel^ung ber S«9^«^« SBenn nun biefc

©eifili^en pä^jili^e ©^rei&en i&efl^en foHten ober bie gmpfe^lungoon Äarbittälen für jld^ l^ötten, foHen bie Unfrigen burc^ bie gürfienunb ®rofen fl^ entgegenfieUen. Sie le^teren foUen ben "ipapi} ü^er

Page 28: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 22 -

bene meritis societatis, et sufficientia ut per illam pacifice iu-

ventus instruatur; procurent etiam et exhibeant testimonia

a magistratibus danda de bona illorum conversatione et in-

stitutione.

4* Interim pro viribus nostri studeant edere specimensingulare virtutis et doctrinae exercendo studiosos in studiis

aliisque plausibilibus ludis scholasticis, magnatibus ac magi-stratibus et populo spectantibus.

CAPUT VI.

De conciliandis societati viduis opulenfis.

i+ Diligantur ad hoc opus patres provectae aetatis, com-

plexionis vivacis et conversationis gratae, ab iilis visitentur

viduae illae, et simul atque aifectum aliquem erga societatem

ostendurit, vicissim opera et merita societatis ilüs offerantur.

Quod si acceptent et ecclesias nostras visitare coeperint, pro-

spiciatur eis de confessario, a quo bene dirigantur praesertimin ordine ad constantiam in statu viduaii, enumerando et

laudando iliius fructus et felicitatem; certoque spondeant et

tanquam obsides promittant aeternum meritum hac ratione

conquirendum, et eificacissimum esse remedium ad purga-torias poenas evitandas.

2* Procuret idem confessarius ut sacello vel oratorio alicui

domi adornando occupentur, in quo meditationibus aliisqueexercitiis spiritualibus vacare possint, ut sie facilius a con-

versatione et Procorum visitationibus avocentur; et quamvissacellanum babeant, nostri tamen a celebratione missae, et

praecipue ab exhortationibus opportune faciendis non absti-

neant, et sacellanum sub se continere studeant.

3* Caute et sensim mutanda, quae ad gubernationemdomus spectant, sie habita ratione personae, loci, affectus

et devotionis.

4* Amoliendi potissimum tales domestici (sed paulatim),

qui plane cum Societate non communicant aut correspon-dent, talesque commendandi (si qui substituendi sint), quia nostris dependeant aut dependere velint: sie enim om-nium, quae in familia aguntur, participes esse poterimus.

Page 29: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 23 —

bie öro^ßtt SSwbten^e ber ©cfetlfd^aft aufflören unb ü&er beten ge*

ttööenbc Sefftung fü? eftten ftfeblf^en unb ru^fgen Swö^nbunte^ivf^t.(Sic foHen rttt«^ füt bfe SluSfleUung öon ^eugniffett iox^m, ttJel^e

oi^iJigleitlfd^e "iperfonen Ü&er b(t8 gute Sctraöen «nb ben guten Un*

tnxi^t ber Unftfgen m^ilm foUen.

4, Snbcffen foUcn f!^ bfe Unftföen Bemalen, ein ^efonbcröölänaenbea SSefjipfcI Don Srfid^ffafeit unb ©elel^rfantlctt au ö^^en, in*

bem fie bfe @(^ölei; Bef ftjren ©tubfen ö6en unb m^ fonfl bur»^

fd&oI(tj5ifci)e ©pfelaufffil^tunöctt f!d^ BemerfHö) ntad^en, welö^e öecfQnet

j!nb, ben SeifaH ju ettegen, tooUl bfe ©vo^en, bfe -Di^rföleft unbHB 58oK bfe ^ufc^ftuer 6flben follen.

^nplUi VI.

2Bie teici^e 3BftnJen für bfe ©efellf (^af t ju öetöfnnen ffnb.

(3« t>C5föI. I, 7.)

h ^leju fotten 58ä<e« boröctüiJten 2lUet5 t)on lel&l^rtffem Sern*

perament unb 9en>innenber Unter^altung^ga^e (tu^erlefen werben.

2){efe foUen j[ene SBftwen 6efuä)en. ©o&afb jfe fraenb etnc B^^^Wung für bfe „®efellf^ftff" (^efgen, foH mön f^nen unfererf?ft5 bfe

Setjlunöen unb ^erbitn^e ber ©efeUf^Aft m$ rechte Sf^t jleUcn.2Bcnn |1c M) cnfgegenfommenb sefgen unb unfere Äfrdben gu Be#

fu<^en anfÄngen, fott man i^nen für einen ^efc^ttxtter forgen, i)on

n)e{^ctn ffe rf^tfg geleffcf n>etben, namentU^ in SSeafei^ung auf haß

35erl)arrcn im SBitwenflönbe. SSl<m foU bfe '5o?äüge unb ba§ @\Mbcöfclben rül^menb i^eröor^eben; man foU f^nen jfd^er öerfprcd^cnunb ffi^ böfür 9lef(^fam öer&ürgen, ba^ ßuf biefe 5Beife cfn ewfgegSSerbfenft unb böö ffd^erfie aö^iittcl erworben werben lönne, um ben

©trafen bea gegfeuer^ $u entgelten.

2* (g^enfo ToU bcr SBefd^tööfer bafür forgen, bö^ fte fi^ mffber 2luSfö)müöung efner ^auaiapeKe ober efneS sSetsimmer^ befc^df«

tfgen, fn weld^sm f!e ff^ ^<i^ S'iad^benten unb anberen gefftlfc^en

Uebungcn l^ingeBen tonnen, bamft jfe fo um fo Ief(^ter t>on bcm Um«grtug unb eon 58efu*cn etwafger grefer abgei^alten werben. 9®enn

bfefelben au^ efnen ^öuöfaplan ^ctben, foUcn cö bod^ bie Unfrfgen

nf^t unterkffen, bfe SDiJeffe ^u lefen unb namentllö^ flauen bei @e*

legeni&eif ermßi^nungen 5u geben. ^u<^ foHen jxc f!^ bemül^en, ben

•giftu^fftplan unter ftd^ ju i^alten.

3» Sn t>or|f^ffger SSeife mu^ aUm^M «Uca geänbert werben,wa^ ffd) auf bfe Seftung beS ^au^wefena beafe^f, fnbem man auf

^erfönlfc^Icft, Oertlfd^leff u«b S^efguug bie gei^örlge SKü^ff^t nfmmt.

4* ^auptfSci^U^ muffen folci^e Sfenpoten entfernt werben —aber nur ftHmdl^Ifci^

—, w$l(^e fn lefncrlcf SBerbfnbung mit ber ®e#

feEfd^aft ffel^en, unb wenn ein Srfaft nötig f^, muffen fold^e 2>fenji#Htm empfohlen werben, wetd^e fn einem 5{6]&öngig!eitSt)erpftniS

au ben U'ttfrfgcn fteben ober efn fold^eö einaugeöen wünfd^en. ®owerben wir fn ber Sage fefn, iJon aUm SSorgängen fn ber gamfUe^entttnf§ nei^men au tonnen.

Page 30: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 24 -

5+ Totus conatus confessarü hoc spectet, ut vidua eius

consilio in omnibus utatur et acquiescat; quod ostendetur peroccasionem esse unicum fundamentum profectus spiritualis.

6* Consulatur et celebretur frequens usus sacraraentorum,

praesertim paenitentiae, in quo intima animi sensa et tenta-

tiones quascumque liberrime aperiat; deinde irequens com-

munio, auditus sacri ipsiusmet confessarü, ad quod invitabitur

cum promissis peculiaribus precibus, recitatio litariiarum et

cotidianum examen conscientiae,

"y. luvabit etiam non parum ad plenissimam Cognitionen!omnium inclinationum eius confessio generalis, etiamsi alias

alteri facta fuerit, iterata.

8» Exhortationes fient de bonis viduitatis, de molestiis

matrimonii, praesertim iterati, de periculis, quae simul in-

curruntur etc., quae maxime ad hominem sunt.

9. Proponendi subinde et dextre proci aliqui, sed tales,

a quibus scitur bene viduam abhorrere; describantur aliorumvitia et mali mores, si qui putentur illi arridere, ut sie uni-

versim secundas nuptias nauseet.

10* Quando ergo circa viduitatis statum bene affectam

esse constat, tunc commendanda vita spiritualis, non religiosa,cuius incommoda potiusproponendaet exaggerända, sed qua-lis fuit Paulae et Eustachii, etc. Prospiciatque confessarius,ut quantocius voto castitatis saltem ad biennium vel trien-

nium emisso, omnem aditum ad secundas nuptias excludat;

quo tempore omnis conversatio cum sexu impari et recrea-

tiones etiam cum consanguineis et äffinibus prohibendaetitulo maioris coniunctionis cum Deo. Ecclesiastici autem, a

quibus vidua visitabitur aut quos visitabit, si omnes, excludi

nequeant, tamen tales sint, qui ex nostrorum nutu dependeant.

11* Huc usque ubi progressum fuerit, paulatim ad bona

opera, praesertim eleemosynas inducenda erit vidua, quaetamen nulla ratione praestabit sine sui patris spiritualis

directione; cum plurimum intersit, ut cum discretione tantumin lucrum spirituale detur, et eleemosynae male collocatatae

sint saepe causa vel fomentum peccatorum, et sie simplicemtantum fructum et meritum causent.

Page 31: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 25 -

5. Sa« cfnaißc 3tel bc« S5efc^«)«ter$ foH fein, b«§ bie mtmin AQen S^ingtn feinen diät einl^oU unb f!(^ 3ei bemfel^en ibecul^idt.

Sei ©eUgen^eit foH öeaeigt wetben, baf bie« bie einaige ©wnblagei^«e« ö«i^3en gottfc^^itt« fei.

6. e« foU ber i^äuflge ©e^wuc^ be? ©«teftmente angejfÄtenunb biefel^en foUen häufig gefeiert werben, namentli^ bo^Jenfge ber

SSeic^te. ©«aei wirb biefel^e i^re ge^eimfien ©ebanJen unb Serfuc^*

ungen Jeber 9lrt auf« freimütigfie offenbaren, ©ie foH i^äuflg lom*

munisieren; j!e foK oft Hi il^rem 93e{(ä^töater 3Weffe $ören; wanfoUfie bastt einlaben, inbem man i^r ^efonbere gör&itten öerfpri^t; fie

foU bie fiitancien reaitieren unb aUe Sage i^r ©ewiffen prüfen.

? 5tuti^ eine wieberl^oUe ©eneralbeic^te, wenn biefelbe oud^

fd^on fonjl einem anbern ai&gelegt ifi, Wirb nid^t wenig basu bei«

tragen, un« eine öoHiJanbige Äenntni« atter i^rer Steigungen ge*

Winnen ju Uffen.

8» Sie ©rmai^nungen foHen i^anbeln öon ben SSorjögen be«

SBitwcnftanbc«, öon ben Söefd^werli^leiten ber e^e, namentlid^ einer

5Weiten, öon ben ©efai^ren, benen man jt^ \>am\t juglei^ au«fe^t,unb anberem, wa9 befonber« geeignet i% unmittelbar auf ben SWen*

f(ä^en 5u wirlen.

9» (i$ muffen öon 3eit au B^^i i« gefc^idfter SBeife gewiffe

greier öorgefdfelagen werben, aber folc^e, öon benen man wci^, ba^bie SBitwe biefelben fe^r tJerabfci^eut. 5lnberer Safier unb fdt>Iimme©itten foUen gefd^ilbert werben, wenn ^ma, wel^e ber 9Bitwe au

gefaUen f^einen, Hmlt biefeibe öberi^aupt gegen eine aweite betrateine 2lbneigung faffe.

10, aSenn e« nun fefifJe^t, ba^ jie bem asSitwenfJanbe wo^lgeneigt ifi, mu^ il^r ba§ religiSfe Seben empfohlen werben, xti^t aberba« Älojierleben, beffen UnbequemU^leiten Dielmei^r beutH^ a«ma^en unb au fibertreiben flnb, fonbern ba^jlenige öon "3)aula unböon Sttfiad^iu« u. f. w.

©er SB^ic^töatcr fott bafür forgen, ba^ |!e fobalb al« möglich

Äeuf<Jö^cit wenisflettö auf awei ober brei Sa^re gelobe unb fo Jlebe

©elegen^elt a« einer aweilen Beirat au^fö^Ue^e. Sann mu^ Jeber

sOerle^r mit bem anbern ®efd(>led^t unb fogar hk Unterhaltungenmit ben S8lut«t)erWttnbten unb Sßerf^^wägerten abgefd^nitten werbenunter bem SJorwanb einer engeren SBerbtnbung mit @ott. ©eiiili^eaber, »on welchen hi^ SGßitwe befugt wirb, ober welche jie befugt,foaen, wenn j?e nid^t aUe auSgefc^loffen werben Ibnnen, foldje fein,bie i>on unferem SEßinle abl^ängen.

11, 9Benn man fo weit gekommen ifi, wirb bie 3Bitwe aUmä^li^auf gute SBerle, I>.iuptföd^lic^ auf 3ltmofengebett l^inaulenJen fein,

wel^c fie jcbo# lelneöwegs oi^ne hit Seifung ii^re« geifügen 9S«ter«

leifien wirb; benn c« ijl i>izl baran gelegen, ba^ mit 2tu«wai^l unbnur be« geiftlid^en ©ewinn« wegen^) gefpenbet wirb, unb übel an#

gebraci^te 5llmofen flnb oft Urfad^e ober SJläbrmittel für ©ünben, unb

fie bringen fo nur wenig gru^t unb Sßerbienfi.

1) Heber biefe @tcEe wirb fid^ ber UcBerfe§« an onb

Page 32: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

26 —

CAPUT VIL

Quomodo conservandse viduae, ef disponendumde bonis quse habent.

1. Urgeantur continuo, ut pergant in devotione et operi-bus bonis, sie ut nulla hebdomada transeat, quin sua spontealiquid in honorem Christi, beatae Virginis aiit patroni sui

praescindant a se de superiluis, quod ipsum in paupereserogent vel ornatui templorum destinent, donec spoliis

plerisque et priraitiis ^gypti sint exutae.

2* Quod si praeter communem aifectum suam ergaSocietatem nostram liberalitatem testentur idque facere conti-

nuent, fiant omnium meritorum Societatis participes, cumindulto speciali provincialis aut etiam, si tantae personaefuerint, generalis.

3. Si emiserint votum castitatis, renovent illud morenostro bis in anno, concessa illis pro illa die recreatione

honesta cum nostris.

4, Visitentur crebro, et iucundis colloquiis et historiis

spiritualibus ac facetiis recreentur et foveantur, iuxta unius-

cuiusque humorem et inclinationem.

5* Non tractentur nimis ligide in confessione, ne moro-sae nimis fiant, nisi forte amissa spe gratiam iilarum aliunde

occupatam recuperandi; in quo magna discretione de in-

constanti mulierum genio iudicandum.

6* Arceantur ingeniöse a visitationibus et festivitatibus

aliorum templorum, maxime religiosorum, et inculcetur illis

omnes aliorum ordinum indulgentias in Societatem esserefusas.

7. Si lugendum ipsis sit, permittatur ornatus lugubris cumhonesta maiestate aliquid spirituale simul et mundanum spirans,ut non apprehendant se a viro spirituali plane gubernari.

Denique modo non sit periculum inconstantiae et erga Socie-

tatem fideles et liberales inveniantur, concedatur illis, quid-

quid ad sensualitatem requirunt, moderate et excluso scandalo.

8, Collocentur apud viduasaliae puellaehonestae etparen-tibus divitibus ac nobilibus natae, quae nostrorum directioni et

modo vivendi paulatim assueiiant. His praesit aliqua a con-

fessario totius familiae ad hoc electa et constituta. Subician-

Page 33: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 27 -•

mpiui vn.2Bie man ftd) bic SEBitwcn ^v^alUn foU, unb wie manuftet bfe ®üfei? öerfügett maffe, welche fte ^efi^cn.

1* ®fe foüen unabläfffg bttju gebrängt toerVcn, in i^vtx gröm?migicft unb il^i^en guten 2Ber!at fortaufa^rcn, fo ba^ leine SBo^eijetäe^f, cl^nc ba^ jie ftciwinig etwctö sut @l^re e^tifii, bex; ^eittgen

Sungfrftu ober ii^tc^ ©^u^i^etliöen t>on i^xcm UelJerjTu^ ttjegnei^men,

böa fle für hit 3lrmen auöitJerfen ober jum ©^mude i)on Äirrtjcn

öeiiimwen, ßia lie i^rer meijlen ^aöe xmb i^re^ @ute5 lebig l^nb.^)

2, SBenn bicfeli^ett öu^er ber öettJöi^nli^cn Suneigung i^re

gteige&igleit gegen unfere ©efeHfd^df t fiejeugen unb barin fortf«i^ren,

foUen fle atter SSerbienjle bet ©efeUf^ftft teilHftig öJtrben mit befon*

berem St&laß beS "J^roöinsialen ober (tud^, ivenn es fi^ um '^erfoncnöon l^or;er SSebeutung l^anbelt mit fold^em bcö OrbenagenerölS,

3* SJenn jie ba§ ©eißbbe ber Äeufc^^eit abgelegt ^aben, fotlen

fte bflöfel&e md^ unfercr @itte zweimal im ^a^vt erneuern, inbemmm i^ncn für jenen STög eine angemeffene dröolung in ber ©cfeU*

fc^aft ber Unfrlgen gefüöttct.

4, ©ie foUctt pufig befud^t werben unb burd& angenei^me ®e*

fpracfee unb geifUid^e grjal^luttgcn «nb ©d^erae ergoßt unb unter*

^)(x\t^n werben, eine febe nac^ Saune unb Steigung.

5, ©ie foKen bei bet 58cfd)fe nic^t aßsufirenge bei^anbelt wtxt

ben, bamit fte ntdE)t alTju betbrie^ltd^ werben, e§ mm<i. benn fein,

ba^ alle Hoffnung öcrlorcn wäre, i^re ®unfl wiebcr $u gewinnen,weli^e anbcrcrfeita in SBefÄlag genommen würbe. J^uHi mu^ manin ber Beurteilung be6 unb^fianbigen weibli^en Silaturcü^ großen©c^arfftnn unb gro^e ^uröd^^altung anwenben.

6» Tlan baKe fle in fd^lauer SBcifc t>om Sefud^en anberer

©otteapufer unb bereu geflen ah, namentlich bon benjjenigen in

^I5flern, unb man fd^arfe ibnen wiebcrfeolt ein, baf? attc Stblaffe,

bcren ©ewa^rung anberen Orten gufie&t, f!d^ Hi unfcrer ©efcK*fd^aft bereinigt ftnben.

7, SBenn fte STrauer anlegen muffen, foH i^ncn STrauerf^muömit anfidnbiger "prad^t, wenn berfelbe juglei^ einen geiflli^en \xnh

weliIi(J)en Slnflug hat, bcrfiattet werben, txmit fle ni<|t meinen, fte

würben ganj unb gar bon einem ©eifilid^en &e^errfd)t. 3!Benn nun

nid^t bie @efai[)r ber UnbefJanbigJcit gu befüri^ten ifi unb fte treu

gegen bie @e[eHfdf>öft unb freigebig crfunben werben, foH il^nen ge«

flftltct werben, ti>a§ fic in SSegug auf i^re ^crgen^bebürfniffe begel^ren,aber mit 3??a^igung unb ol;nc Erregung bffentli(^en Slergerniffe^.

8, 3Sei ben SBitwen foUen anbere anftSnbige unb bon reid^enunb attgcfc^enen @«ern abftammenbe 2)'iäb(^en untergebra^t werben,

weld)e fd^ allmal^lid) an bie Seilung ber Unfrfgen uub an bereu Sebena«

Weife gewönnen foflen. SJiefe mögen eine öon bem SSeic^tbater ber

^) SCnfpicIung auf 2. Sölofe 3, 21, roörtlit^ : „Ser Seutc unb ^tftlingeSlegpptenS beraubt ftnb."

Page 34: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 28 -

tur syndicationibus aliisque consuetudinibus Societatis, et

quag sese accommodare nolunt, dimittantur ad parentes vel

alios, a quibus adductae erant, et describantur tanquamdyscolae, difficilis genü etc.

9* Nee minor cura sanitatis et recreationis illarum, quamsalutis habenda erit: quare si de valetudine conquerantur,statim ieiunia, cilicia, disciplinasaliaequepaenitentisecorporalesprohibebuntur; neque permittantur ad templum etiam exire,sed domi secreto et caute administrentur. Dissimuletur cumillis ingressus in hortum vel coliegium, modo secreto id fiat;

permittantur colloquia et recreationes secretse cum iis, quimaxime arriserint.

10« Pro dispositione redituum, qüos habet vidua, in favo-

rem Societatis facienda, proponatur periectio status hominumsanctorum qui, relicto mundo, parentibus et bonis abdicatis,cum magna resignatione et animi hilaritate Deo servierunt.

Exponantur in ordine ad hoc, quae habentur in constitutione

et examine Societatis, de istius modi renuntitatione et abne-

gatione omnium rerum. Allegentur exempla viduarum, quse,sie brevi, in sanetas evaserunt, cum spe canonizationis, si

sie in finem usque perserveraverint, ostendaturque ipsis nondefuturam ad hoc nostrorum apud Pontificem auetoritatem.

11, Imprimendum ipsis hoc firmiter, si conscientiae per-fecta quiete frui velint, omnino sine murmuratione, taedio

aut ulla retinentia interiori, sequendam esse tarn'

in tem-

poralibus quam in spiritualibus confessarii directionem, tan-

quam a Deo peculiariter destinati.

12* Instruendae «tiam, per oecasionem, gratius esse si

personis ecclesiastieis, maxime religiosis spectatas et exem-

plaris vitse, eleemosynas suas dent, non nisi conscio tum et

approbante confessario.

13, Cavebunt diligentissime confessarii, ne, quocumqueprsetextu, huiiismodi viduae illorum psenitentes alios religiososinvisant aut familiaritatem cum illis ineant; quod ut impe-diant, conabuntur suo tempore depraedicare Societatem tan-

quam ordinem superlativum prae ceteris, et utilissimum in

Page 35: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 29 —

gfttt$ett gamiKe J^feju ÄUöcrlefette unb eittgefe^te SJorjlei^etftt l^ft&ett.

Sie foUen ber 3enfw; unb ttttberen ©ftten bw ©efeEf^ftft unter*

wotfen fein. Sielenigen, tt)e{d^e fld^ tti*t fügen woßen, foUen ju

i^ren eUern ober au anbern fieuten entüffen werben, i)on benen fe

l^eröelommen finb, unb j!e foUen (tl5 Iftunenl^ftfte, fd^wicriö 3u btf

l^ftnbelnbe S^lenf^en u. f. w. ftejetd^nct tperben.

9, SWan ö)irb nid^f wenißer Sorge für il^re ©efunbl^eit unb

fl^rc Unterl^ftUung tragen muffen, alö für il^r ©eelenl^eil. SBenn fie

^^ filier i^ren ©efunbi^eit^sufianb aeJicigen, werben foglei^ gftiien,

tdui^e Äleibung*), SWtt^regelungen unb anberc, tßrperUd[>e 33u^en öer*

i&olen werben.

SWftn foH i^nen nid^t erlauben, in bie Äir^e ju gelten, öielmel^r

foKen fie ju ^aufe im ©el^eimen unb mit Sßorftd^t geleitet werben.9Wan laffe fie in i)m ©arten unb in i><i$ ÄoKegium eintreten, t)or#

ftuögefe^t, H^ bie« im ©el^eimen gef(^iel^t. dB foHen Unterreb*

ungen unb Erweiterungen im ©el^eimen mit benjenigen erlaui^t wer*

ben, Wil^t ii^nen am meifien gefatten.

10* ^amlt eine SBitwe über bie Sinlünfte, welche fie befi^t,

5u ©uniJen ber ©efeCf^ftft verfüge, fieße mm i^x ben iJoUenbeten

3ufiftnb ber ^eiligen öor, weld^e, nad^bem fie bie SHJelt unb il^re

SBerwanbten öerlaffen unb i^ren ©ütern enlfagt i^atten, mit großerSRejignation unb «gterjenöfreubigleit ©Ott gebient l^oi^en. 9Wan fe^etl^nen in biefer SSejie^ung au^einanber, t)>a6 fi^ in ber Sßerfaffungunb ben ißerorbnungen ber ©efeflfd^aft über folgen SSerjfc^t auf alle«

unb fol';^c gntfagung finbet. SWan fül^re il^nen bie SBeifpiele öonSBitwen an, wclti^e fürjlid^) ju .g>eKigen emporgefttegen finb, inbemman tl^nen Hoffnung auf ^eiligfpre^ung m<tfS)t für ben gaU, ba^fie fo biß an il^r £et>en«enbe fortfahren würben. SS^Jan matS^t j!e

barauf aufmerifam, ba^ i^nen ber Einfluß ber Unfrigen Mm ^opfleJ^ie^u ni^t fei^len werbe.

11» ^m mu^ i^nen na(^brüdUd^ einprägen, ba^ fie, wennfie öoaJommcne ©ewiffen^rui^e genießen woUen, burd&auS oi)ne aWur*

ren, ol^ne SSerbroffen^eif, ol^ne irgenb ein innere« 9Biberflrebcn fid)

in weltlid^en io^i^ in geifJUc^en Singen ber ßeitung be« SBeid^töater«

fügen muffen, al« beö t)on ©ott fpejiell i^icsu befiimmten.

12, @ie muffen gelegentlid^ ba^in belel^rt werben, h<t^ e« Keffer

fei, wenn fie geifiU^en perfonen, inSbcfonbere Orben^mitgliebern öon

erprobtem unb PorbübU^cm 2eben$wanbel il^re Silmofen geben, bie«

nur unter SBtßigung unb SSorwiffen i^re« SSei^töater« ju tun;

13* Sie SBeid^töater werben e« auf« forgfältigfie t)er]^üfen, bafberarttge SBitwen au« Unsufrieben^eit^) mit i^nen, unter weI(S^cm SSor«

wanbe e« aud) fei, anbere ©cijiUc^e befuci^cn oöcr in eine vertraute

S^reunbf^aft mit benfelben treten. Um btc« ju öcrl^inbcrn, werben ^e e«

34 rec|)ter gzit unterncl^men, bie ©efeUfci^aft S^f« <tl« bie Ärone ber

^)®8 finb ina^tfc^emlidö l^nuplfät^Itd^ Su^flürtel gemeint.

2) lUorum paenitentes fönntc awöj ]&ei|en „il^te Seidbtitnbet", e§ ift

aber unnötig, Me§ §tcr gn fogen. ^d) Bin ba^^croon biefer UeBerfe|ung abge»fommcn. ®ie UeBerfe^ung non 1815 fagi : „bie fie unter i§rer ßeitung l^aBen."

Page 36: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 30 -

Ecciesia, maloris auctoritatis apud Pontificeni et principesomnes; perfectissimum in se, quia dimittit noxios et inido-

neos, adeoque sine spuma et fecibus vivit, qiiibus scatent

monachi, pleruinque indocti, bardi, segnes, salutis suae in-

coiii, ventricolae etc.

14* Proponant confessarii et suadeant illis ordinarias pen-siones et tributa, quibus subleventur annuatim collegiorum et

domorum prolessarum debita, praecipue domus proiessaeRomanae, nee immemores sint ornamentorum templi, cerae,vini etc. ad celebrationem missae sacrificii necessariorum.

15* Quod si in vita sua vidua ex pleno bona sua Socie-

tati non inscripserit, proponatur illi, per occasionem, et prae-sertim ingruente gravi morbo aut periculo vitae, egestas, novi-

tas et muititudo piurimorum collegiorum riondum fundatorum,

inducanturque suaviter et fortiter ad sumptus faciendos,

quibus aeternam gloriam est fundatura.

16. Wem faciendum cum principibus et benefactoribus

aliis, persuadendum, inquam, ea quae perpetua sunt in hoc

mundo, in altero aeternam illis gloriam a Deo paritura.

Quod si hinc inde aliqui malevoli allegent exemplum Christi,

qui non habebat, ubi caput reclinaret, velintque socios Jesusimiütcr esse pauperrimos, ostendatur et serio Imprimatur,

passim omnibus, Ecclesiam Dei nunc mutatam et monarchiam

factam, quae auctoritate et potentia magna tueri se debet

contra polentissimos inimicos, et esse lapidem illum parvumexcisum, qui crevit in montem maximum, praedictum per

prophetam.

V7* Istis, quae addictae sunt eleemosynis et ornatui tem-

plorum, ostendatur crebro, summam perfectionem in eo con-

sistere, quod terrenarum rerum amore sese exuentes, ipsumChristum eiusque socios, earum possessores iaciant.

18. Sed quia minus semper sperandum a viduis, quaeliberos suos ad saeculum dirigunt, videbimus.

Page 37: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 31 —

jQrbett i>i>x Hn anbwtt ju ^;ö^mett, aU fel^r nü^li^ lnmvf)aif> ber

Älr<^e, foö>ic (tnäubeutctt, ba^ bwfelbc ehi bcbeutenbe^ Slnfei^en ibeim

<3)ftpflc unb bei aßen Sutjlen öenie^t. Sie ipetbeu tl)n aU in ficf)

fell^ji l^o^lJoHfornmcn pi;cffen, weil er fc^dbUd^e unb untauglid^e

Seutc entlS^t unb alfo oi^nc 5lbf^aum unb o^ne Sobenfa^ («&^f^)

fein Safein fü^yt, ipäl^tenb ei l)et ben 2W$n^en beffen üttergenuä

öt^t, föeid^e mcijleaa ungebtlbet, bumm, ttacje, unbelümme);t um i^t

©eeleni^eil feien unb il^rem 3rtU(J^ bienen, u. f. w.

14» S)ie SSetd^ttJater foKe« i^nen i^otfci^tagen unb raten, v^^th

»t(t^iöe Sa^töelber unb ^^abin 3u entrichten, »omit allja^rli^ bie

ÄoUeöien unb profe^^äufer l^ci^uf^ ©ci^ulbentilsunQ unterflü^t werben

foKcn, ittSbefonberc bft^ pxoft^iiauß 3u SRom. 2iud& foöen fie bcr

SSebütfniffe bca ©otte^^aufe^ eingeben! fein, ber 2i(^tcr, bei SBeini

u. f. tt)., öUei beffcn, tt)ai jur ßelebrierung bei SPle^opferi ndtig ifi.

15* SBenn eine SBitwe öei Ce&^eiten i^re @üter nid^t ganjber ®efellf(^ftft öerfc^reii^t, foü il^r öei ©elesen^cit unb befonberi,wenn eine fd>'a)etc ^ranl^eit eintritt ober fie in Sebenisefal^r f(^tt)ebt,

bie Seburftigleir, bie '3lmi)iit unb bie gro^e S^lenge fo öieler Äol«

Icgien i)or klugen gefteüt wetben, welche noc^ ni«t>t gcnööenb fuubiett

fittb. ©ie foU in uerbinbli^er, aber entfc^iebener 2Betfe ange{)ttUen

werben, i^iefür Sluigaben p machen, wobur^ fie ft^ ewigen 9lul)merwerben wirb.

16, ebenfo mu^ man mit ben 'görfien unb anberen 2Bo^l*tätexn i)erfa^>ren, man mu^ fie ju bem überreben, fage ic^, woi in

biefer SBelt öon bauernbem SBert ifi unb i^nen in ber anbern Sßelt

ewigen din^m Ui ®ott öerfc^affen werbe.^)2Bentt iia unb bort einige UebclwoUenbe bai SSeifpiel S^rifli

anfül?ren, welker ni<3^t ^atte, wo er fein ^aupt Einlegen fonnte,unb t)erlftngcn, bap bi^ ©enoffen bei Orbeni 3efu in gleicher 23cife

febr arm feien, fo foH gezeigt unb allenfl^ftlben aUeu (Srnfiei ein*

geprägt werben, ba^ mit ber Äir^e ©ottei nunmel)r ün SBanbcl

vorgegangen fei unb btefelbe gu einer 3Wonarci)ie geworben fei, weld^e

fld^ buri^ i^r 2lnfe()en unb i^re gro^e 'M(t0)t j<^ü^en muffe gegenübermädbtige geinbe, unb ba^ fie Jener üelne, auigcriffene (öerwor*

fene) ©tein fei, ber su bem großen SSergc i^erangewa^fen if?, wiet)om "^ropi^eten öorauigefagt wurbe.a)

17* Senfenigen, weld^e gerne 3tlmofen geben unb gerne jur

58erf(^5nerung ber Älrc^en beitragen, foa ^auftg gejetgt werben, bapbie i^öc^fie SSoKfommenl^eit barin

h<tf^^\)i,bǤ fie fic^ ber Siebe ju

irbifd^en ©ingcn cntdu^ern unb ßf)rt|llum felbfJ unb feine ©enoffen8u ssefi^ern berfeiben miH^en.

18» 3lber weil fieti weniger bon ben SSltwen au hoffen ij},

weld^e i^re ^inber für bie SBelt erate^en, fo mu^ man in biefer

aiid^tung befonberi aufe^en.

1) 'T)hU ©teile ift offenSar te£tli(^ üerhcrBt: persuadendum ea etc.

perpetua. ®cr Ueöerf. öon 1815 lieft offenbar perbrevia unö überfeftt

„üergänqftc^". ©o leitet batf man c§ fidj ntc^t machen. ®er Ueberfe^errotrb fi(^ an anberem Orte auSfprec^en.

2) SDaniel il, 34. 44 f. ber Ueberf."

Page 38: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 32 —

CAPUT VIII.

Quomodo faciendum, uf filii et Siliae viduarumreligiosum aut devotiorum sfatum amplecfanfur.

1, Sicut matribus fortiter, sie nostris suaviter in hac ma-teria est agendum. Matres nimirum instruendse, ut proli suas

reprehensionibus, castigationibus etc. molestse sint a teneris;dum provectiores praesertim filias fuerint, muliebrem ornatumet clenodias illis negent, optando ssepe et Deum rogando, ut adstatum ecclesiasticum adspirent et pollicendo insignem dotem,si moniales esse voluerint. Exponant saepe difficultates, quasin matrimonio sunt omnibus communes, et si quas ipsaemetin particulari expertas sint, dolendo quod cselibatum, suo

tempore matrimonio non praetulerint, denique sie agant eon-

tinuo, ut filias, prassertim, tasdio vitae apud matrem tali

modo transigendae, de statu religioso eogitent.

2, Cum filiis conversentur nostri familiariter, siquidemad Societatem nostram apti visi fuerint, introducantur oppor-tune in collegium, et ostendantur, explicenturque illis ea,

quas quoque modo grata futura, et ad societatem amplecten-dam invitatura creduntur, ut sunt horti, vinae, domus rurales

et praedia, ubi nostri sese recreant; narretur illis itineratio

ad diversa regna, comraunicatio cum prineipibus mundi, et

qusecumque iuvenilem setatem oblectant, in refeetorio et

cubiculis exterior mundities, blanda conversatio inter nostros,

regulas nostrae facilitas, cui tamen compromissa est gloria

Dei, ordinis denique nostri super alios praeeminentia et

colloquia simul faceta cum piis commisceantur.

3* Moneantur quasi ex revelatione interdum ad religio-nem in genere, deinde caute insinuetur perfectio et commo-ditas nostrae prae caeteris, exponanturque tum in publicis

exhortationibus, tum in privatis colloquiis, quam sit gravecontra vocationem divinam calcitrare, tandemque inducantur

ad facienda exercitla spiritualia, ut de statu vitae deligendoconcludant.

4. Procurent nostri, ut huiusmodi adulescentes instruc-

tores habeant Societati addictos, qui continuo invigilent et

Page 39: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

^ 33 ^

»i$plUl Vffl.

aSBftöJett ffd^ t>ew öeiftlfd^ctt (Stftnbe obet; cfttem fwwmettSe^ett »»ibmett.

1* 9Blft Me SBflßtfe« ettetgif^ in Mefe« 6Ä(ä^e öetfrt^Wtt wftffett,

fo biß Uttftigett öevWttbK^ unb entaeaettfornmenb. SDie ai^ötte«

wÄffenfelbpeifflSnbU^ attöewlefen öJerbctt, i^rettÄinbew oott fipö^ejl«

3ttöettb fttt wit fftbelnben aBottett, SRösen, Sivufm u. f. w. aus»*

[c^eti. 9Betttt biefcl^en, ttftmentH^ bie Sröc^tw, l^ewttöeiyÄt^fcn fhtb,

fotten fie ii^ttett weibU^ett (S^mn<t unb Älefttobien öevföaett, inbem

fle oft ben SBunf?^ avt^^px^^tn unb ©oft bfttum Utttn, ^e möd^tcnp§ bem ö«iftK#ett ©ttmbe junefgett, «nb inbcm fi^ i^nw eine be#

t¥«(^tU<i^e SWftäfft t)e?fpte^ett, wenn fie ffcß b^m ÄlofJerte'bctt wibmen.@ie fottett oft bie @c|tt>{e«fa!eUett (tü§eitt(imbe«fe^ett, wel^i^e im

el^eUci^ett ®f«ttbe ftKen gemeinfftm fittb, ebettfo biejenfflen, tt)cl#c 1!e

i^.^^ itt intern e^eflfttib etwft tt^a^m ^nUtt, inbem fie eS HUd^tti,

\>a^ fle ni^t feine« 3^tt bie Si^elofiäfeit ber «&ei«ftt i>otaeaoaett §Äben.^mh, fie foUen in biefe« 5Beife befiänbig fottfölren, bft| ib^e

Xb^Hv Iftuptfä^«^ (twö Uebet;bw^, i^vSeben in biefer 2Beife bei

be« 3Htttteif subifinaen an ü^üffen, «tt ben geifJU^cn @t(tnb benlen.

2* sniit ben ©öbnen oe? SBitwen fotten bie llnf^iöen t>e«ttftufen

Umöana pffegen; wenn fie fi^ für unfere ©efeßfc^aft au eignen fcbei*

nen, foHen fle gu öeleaener 3elt in b(t§ ÄoUeöium eingeführt werben.aWrttt foll il^nett bftö, Wfta i^nen itgenbwie aeftttten fftnn, jeiaen unbftu^einanber fe^en; ebenfo baa, woöon man ^l<axU, bft^ es iumSlnf^ltt^ fttt bie ©efeUfd^ftft einkben werbe, fo 5. 93. bie ©arten, bie

SBeinberae, bie Cftnbi^ättfer unb SWeiereien, wo hh Unfriaen fl^ er*

Idolen. Wlan foK ibnen i)om Steifen au öerf^iebenen ;R!öniaen, t>om

Uma^na mit ben weUU^en gftrjien unb i>on aßem, wa6 baS fuaenb*

li^e 3Wter erab^t, eraäblen; man fött fle öufmerlfam mdd^en «uf bie

äußere SdeinU^leit unb ©äuberUc^lelt, bie im SHefeltorium unb in

ben B^^^^ i^errf^t, auf bie (tnaenebme UmaftnaSform, wel^e bie

Unfriaen unter fi^ ^>f(eaen, mf bie SBeciuemKd^telt unferer 3leael, mit

ber bennodb bie ^fCeae beS abttlid^en Slubmeö ena Httnüpft ifi, enb*

h4 <*»tf **^" Sßorritna unfereS Orbenö ü&er (tnbcre. SWäu foH m*aenel^me, vi>i^iQ^, ebenfo wi^ fromme ©efpräti^e «bwed^luna^weifemit i^mn fübren.

3. Sie foKen bisweilen wie mf ©runb a^ttU^er -OffettbAruna

a« reiiaiSfem Seben im aasemeinen ermrtb«t werben; fob«nn foUen

^t eittbrinali^ auf bie SoUlommeni^eit unb 58e(twemK(^Jeit unferer

einri^tuna, weld^e ber Orben öor (tnbem borauS ^abe, bl«ö«wiefenweKben. 6ie foKen bftib in bffentK#en (§xm«i^mn$^tt, bnlb in

prlöftten ©efpräc^en brtrü&er ftufaeüärt werben, Mi fünbbftft eS

fei, fl^ a^Ö««t a^tttt^e SSerufuna öufaulebnen. enbU^ foKen fie

aur Uebermtbrne a^tP<^« Syeraitien öeranlAft warben, bftmit fie

i^4 ^^^ ^^^ S« wö^lenbe SebenSform entfd^Ue^n.

4» SDie Unfriaen fotten b«für foraen, baf berartia« SünaUnaebw ©efeUfti^Äft ergebene Seigrer ^«tben, welö^e biefelben fo¥twSb*^«b

Page 40: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 34 -

hortentur; si autem reluctentur, subtrahantur hinc inde äli-

qua ut taedio vitae afficiantur. Exponat raater difficultates

familiae. Tandem, si non ita commode fieri possit, ut sua

sponte animum ad societatem adiciant, mittantur titulo studi-

orum ad remota societatls gymnasia, et ex parte matris

pauca submittantur solatia, ex parte vero societatis adhi-

beantur lenocinia, ut affectum in nostros transferant.

CAPUT IX.

De redifibus collegiorum augendis.

1* Nemo, quantum iieri poterit, ad ultimam professionemadmittatur, quamdiu successiones aliquasexspectet, nisi fratrem

se iuniorem habeat in societate, vel ob alias graves causas;in Omnibus tamen et ante omnia consulendum est amplifica-tioni societatis secundum fines superioribus notos, qui in hocsaltem conspirent, ut Ecclesia ad maiorem gloriam Dei pristinönitori restituatur; et totius cleri non nisi unus sit spiritus; quo-circa frequenter monendum et passim promulgandum, socie-

tatem partim constare ex professis adeo mendicis, ut praeter

largitiones cotidianas fidelium careant omnibus omnino, par-tim etiam aliis patribus pauperibus quidem, sed qui possidentbona stabilia, ne sint in gravamen populi pro studiis ac fun-

ctionibus suis, ut sunt ceteri mendicantes; ideoque serio in-

culcentconfessarii principum, magnatum, viduarum et aliorum,a quibus societas multum sperare potest, ea, quae hanc mate-riam concernunt, ut, dum spiritualia illis conferunt et divina,ad minimum terrena et temporalia ab illis recipiant, nequevix unquam omittant occasiones recipiendi, cum offertur. Si

autem promissum fuerit et differatur, prudenter in memoriamrevocetur, quantum tamen fieri potest omnem affectum ergadivitias dissimulando. Quod si quis ex confessariis sive ma-

gnatum sive aliorum ad haecin praxim redigenda minus indu-

strius videatur, tempori et caute amoveatur, alio in locumeius suffecto, et si necessarium sit ad maiorem paenitentium

Page 41: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 35 -

ühttWd^tn mh evmft^nen; mm fle fi^ ulbtt auflel^nen, foH mant^nen 3otlb bte$, Mb fene$ entstellen, b(tmit f!e &on Se^en^ü^ttbtu^eiPötfffen werben.

S>te 3]>lutte¥ foQ ii^nen bie @(^n)lerid!etten au^einftnbevfe^en, mitbenen bfe ^Amilie ju Mmpfen l^Abe. SnbUo^ foQen fle, tt)enn eö f!^

ttid^t ibcquem ma^m \^% ba^ 1!e fld^ freiwiafg Ux ©efettf^aft ju*

nefgen, unter bem SSotWAttbe bea ©tubierena in entfewit gelegene

Slnjiftlten unfeter ©efeUf^nff gefö^icft öJerben* SSon Seiten be«

aWttttet foUen il&nen nux «eine Unteicftü^ungen gefAnbt tt>etben,

wäl^renb bie ©efeaf^ftft ßodntittel bieten foH, um i$»e 3«««^ött«aftttf un$ 5u ftbeiftipftöen.

$tit|iftei IX.

SSon ber SJetmei^rung bet Sinlftnfte bet ÄoUegien.

! SBomögUc^ fott niem^nb sum legten ®elft&be sugeldtfenwevben, fo lange er no# einige grJfc^dften ju erwarten l^at, wenner ni^t einen Jüngeren 35rubcr in ber ®efeUf(j^(tft i^at, ober «n^anberen gen^id^tigen ®rünben.

3tt ttßem feboö^ unb öor allem mu^ man ffir bie ^ei&ung ber

©efeUfci^aft entfpre^enb ben ben -Oberen betannten ©runbfft^en@orge tragen, welcl^e barin iebenfaHö ftJereinftimmen foHen, ba# bie

Äir«6e 5ur SSerme^rung bes gßttli^en SRui^mca i^rem früi^eren

©lana« n>iebergege&en werben foll; unb ba^ bie ganje ©eifili^feitöon einem ©eifie öefeelt fein foH.

®eöi^alb mu^ man puflg baran erinnern unb ü^eraU befannt

ma^en, ba^ W ©efeHf^aft teils auö "JJrofeffen bcftel^e, weld^e foarm finb, ba^ fie, abgefei^en t)on ben tSgli^en @|)enben ber ®läu*

bigen, atteS ent^el^ren, teils aus anbern SBätern, weld^e gwar armjinb, bie inbeS unbeweglid&e ®ütcr infoweit befi^en, \)Cl'^ fie für ii^ren

Unterricht unb ii^re gunftionen bem SJoH ni^t jur ßaft faUen müffett,

wie bie übrigen Setfelorben. SDal^er foUen bie SBeici^tbäter öon gür#Jen, ®rofen, SBitwen unb anbeten '5)erfonen, öon benen bie ®efeß*<^aft t>iel i^offen lann, in Sejfei^ung auf biefen ®egenflanb biefelbenallen grniieS bai^in belei^ren, ba^ man jum wenigjien irbifd^e unb

Seitlid[)e ®ütcr bon i^nen belommen foUte, wäl^renb mwx ii^nen geift*

lid^e unb götflid^e julommen lä^t. Äaum jemals foHen fle bie

®elegenl^eit borübergei^en laffen, ettbaS an^unei^men, wenn eS an«

geboten wirb.

9Benn etwaS t)erf|)ro(i&en worben ijl unb bie grfüflung beS SSer*

fpred^enS »eraögert wirb, fo foU baSfelbe auf Iluge 9Beife ins ®e*

bäd^tniS aurüdgerufen werben, aber nur foweit bieS möglich ifi, o^neSegierbe gegenüber bem SReid^tum merlen ju laffen. 9Benn einer bonben SBei^tbätern ber ®rb^en ober anberer Seute fid^ weniger gefd^idt

seigt, um biefeS 9Serfai^ren pralttfd^ burd^jufüi^ren, fo foU er su re^ter3eit unb mit SSorfld^t entfernt werben, inbem ein anberer an feine

©teile gefegt wirb. Unb wenn eS au größerer ®enugtuung für bie

^eid^tünber notwenbig iji, foll er nad^ entfernteren Kollegien ber«

Page 42: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

=^ 36 —

satisfactionem, ad remotiora collegia relegetur, dicendo socie-

tatem plurimum illius persona ac talentis ibidem indigere.

Nuper enim audivimus iuvenes viduas, immatura raorte prae-ventas, neglegentia nostrorum suppelectilem valde pretiosam,

templis Societatis dicatam non legasse, eo quod tempestive

acceptata non esset; neque est ad similia acceptanda tempus,sed bona paenitentium voluntas spectanda est.

8* Praelati, canonici, pastores aliique opulenti ecciesiastici

industriis variis ad exercitia spiritualia sunt alliciendi, et pau-latim sie mediante affectu erga res spirituales societati conci-

liandi, deinde eorum liberalitas paulatim prognosticanda.

3* Non neglegant confessarii interrogare paenitentes suos

(opportune tarnen) de nomine, familia, aifinibus, parentibus,amicis, bonis, dein spectare successiones illorum, statum, inten-

tionemacresolutionem; quam si nondum sumpserint, societati

favorabilem opportebit persuadere; quod si spes alicuius utili-

tatis prima fronte affulgeat, quia non expedit de omnibus simul

interrogare, iubeantur sive titulo maioris elucidationis con-

scientiae, sive paenitentiae medicinalis, hebdomatim confiteri,

et honeste ab eodem confessario invitentur, ut quod una vice

inquirere non potuit, pluribus inquirat. Quod si successerit

ex voto, si femina fuerit, ad persistendum in frequenti con-

fessione et visitatione;

si vir ad sodalitatem frequentandam et

familiaritatem nostrorum quoque modo inducatur.

4» Quae de viduis dicta sunt, eadem agenda circa merca-

tores, cives opulentos et coniugatos prole carentes, intelle-

gantur; a quibus non raro societas ex asse hereditatem ac-

quiret, si prudenter hae praxes exsecutioni mandentur. Po-

tissimum autem haec observanda erunt circa opulentasdevotarias nostros frequentantes, quae si non sint parentibusvalde nobilibus natae, tantum ad summum poterit vulgusobmurmurare.

5* Rectorescollegiorum conabuntur habere notitiam domo-

rum,hortorum,praediorum,vinearum, pagorum, ceterorumquebonorum, quae a primariis nobilibus, mercatoribus aut civibus

possidentur, et si fieri potest, gravaminum ac redituum, quibusonerahtur, sed caute id praestandum et efficacissime per con-

fessionem, sodalitatem ac privata colloquia. Quod si confes-

Page 43: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

^ Sf —

m\> feine Sdlcrue an thm btefem Orte fe^? ndttg.

S>enn neulich ^eit i»i« d«l^^vt ^ ftmge ä8fti»w, »«itt fv䧫

a^itigen £obe fimnif^, infolge bec Sjtfffd^ btt Unft^en i^te fei^f

lo^baxt •&Au^cinvf<^fttnd, mel^e ben ^fv^en be« ©efeUft^Aft ^tfKmmtn»ft¥, benfel^en t^ imtaa^t l)äUtn, wtü biefel^ nf^t ve^^taeitfd

(tn^enomm^ fo^xben fef. Sei bev ^mHk^me folget SDinge mufntitn ni^t bie Beit btt&^^Üd^n, fonbeyn ben git^ S^en bev

Sei(^aittbe«.

2, "pf&toten, ^<mott^¥, V^uxt« unb Mtbete t>e¥m$|^e®e{fK{<|e finb (Utf t>e«f^i^enen SEßegen unb huv^ d^^^^Ut Witttl

ju ben deifUi<^en (^T^etjitfen (tnaufoden unb fo «lUmmi^ hnx^ ifytt

SWeiöttttg für getilUc^e ©{ngc für bie ©efeUf^ftft au ö^ö^ittnen, fo*

bann ntuf mm fie adnt^Uc^ in Seau^ auf il^re ^reige^idteit aufbie "pxoU fieHen.

3. S>ie S3ei«i^{i){Wet foUen ea nl^t öerfSumen, il^re SSei^fllnbe«

(jebocl^ nur a» gelegener B^^) ^^^ ^^^^ Planten, i^rer ^<'^ili^'

il&ren SSerwanbten, i^ren greunben unb i^ren Seii^töwern au fragen.S)ann foUen ile ii^ren 9ta^lat/ ben @tanb, i^re^bfl^ten unb @nt«

fö^lilffe in biefer Seaiel^ung au erforfd^en fu(i^en. SEßenn no^ ielne

folgen gefaxt finb, wirb e$ nötig fein, eine ber ®«fe«fci^aft gönfHge€ntf^Ue^ttttg anauraten.

SBenn fic^ bie .^opung auf irgenb einen 5Sorteil glei# öon

Anfang an a^idt fönen fie t>eranla^t »werben, tt)a^entli^ ^u ^ei^tenunter bem ^oxwaxth einer befferen ^rlei^terung be$ ®eit>iff«n$ ober

einer J^eilfamen Su^e, mH e$ ni^i^t ongei^t ttad^ allem auglei^ mfragen. 6ie foUen in onfiänbiger 9Beife eon bemfel^n 9Sei#ti)ater

eingelaben »>erben, bomit er ba$, tt>a$ er ni^t auf einmal erlunbi«

gen (onnte, bei mei^rmaligem Sefud^e erfunbige. SBenn h^ na^aSuttfci^ gei^t, fo foH eine grau aum Söebarren htim i^äufigen 95ei<i^ten

unb SBeJu^en öeranla^t werben; ein SWann fon auf iebe 3lrt a«r

^ffege bea Umgang« mit ben Unfrigen bewogen werben.

4. SSJoa t>on ben äBitwen gefagt i% baa mu^ felbf(t>erf(Anb«

li^ au^ beaßglic^ ber Sei^anblung ber ^mfl^\xt^, ber reid^en Sürgerunb Unberlofen (g^eleute gelten, ©ie ©efeHf^aft wirb xA^t feiten

in bie Unioerfalerbfd^aft cingefe^t werben, wenn biefe SWo^regelnin lluger 3Beife aur ^u^ffii^rung gebra<^t werben.

SBefottbera «ber ifl biea a» beoba^ten bittfi<ä^tli(ä^ ber reiben,frommen grauen, welche bi^ Unfrigen bcfuc^en; wenn biefelben ni^t»Ott febr öornel^men eitcvu ^erfiammen, wirb b<t$ S5oK ^«^fienafeine Utta«f<iebetti^eit äußern.

5* SDie SXeftoren ber ^Hegten werben eS untemei^men, ^ennt«nia bott ben «Käufern, ©arten, SaubgOtern, 9Beinbergen, ©orff^aftenunb ben fonfßgen ©ütern au gewinnen, weld&e bie SSom^men erfien

dianga, bie ^aupute ober SSärger befi^en unb wom5gli<^ m^ oonben Binf^n u^b fiafien, ^»eld^e auf ben Sefl^tilmern ru^en, aber babei

mu^ man be^utfam öorge^en uiÄ um wirlfamflen burd^W »eid^te,burcb vertrauten Umgang unb bur«^ private ©efpräc^e. 9Benn ber

Seif^tboter ein veid^ea Seid^^ aufgefunbm i^at wirb «r fofort ben

Page 44: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 38 -

sarius paenitentem divitem adeptus sit, continuo rectorem

moneat, et omni modo fovere conetur.

6. Porro summa rei in eo constituenda est, quod nostri

omnes apposite benevolentiam paenitentium et aliorum,

quibuscum conversantur, captare norint et singulorum in-

clinationi se accommodare. Quapropter ad loca, quae a

divitibus et nobilibus inhabitantur, provinciales provideant,ut multi mittantur; et ut provinciales id prudentius ac feli-

cius faciant, rectores de messe illos accurate instruere suo

tempore meminerint.

7* Inquirant etiam an contractus et possessiones, perreceptiones filiorum in societatem, ad iilam transire possint;et si fieri potest, explorent, an bona aliqua sie per pactumaliquod conducta vel aliter collegio cedere possint, ut post

tempus societati cedant; ad quem iinem societatis necessitas

et gravamen debitorum omnibus, praesertim magnatibus et

divitibus intimanda erunt.

8* Si contigerit viduas aut coniugatos divites nobis ad-

dictos tantum habere filias, eas nostri blande dirigent adstatum devotarium vel ad religionem monialium, dote aliquaillis relicta, cetera Societati paulatim acquirentur. Quod si

filios habeant, qui societati apti erunt, ad illam allicientur,

alii ad alias religiones, etiam certo minimo compromissoinducendi erunt. Sed si filius unicus sit, quibuslibet modisad Societatem pertrahendus erit, eique metus omnis paren-tum ex animo removendus, et vocatio Christi inculcandaest ostendendo etiam Deo sacrificium gratissimum fore, si

parentibus insciis et invitis aufugerit; deinde mittatur adnovitiatum remotum, praemonito prius generali. Quod si

filios et iilias habeant, prius iiliae in monasterium vel statumdevotarium dirigantur, deinde filii in societatem cum suc-

cessione bonorum pertrahantur.

9* Superiores huiusmodi viduarum et coniugatorumconfessarios suaviter et fortiter moneant, ut sese utiliter prosocietate secundum haec monita impendant; quod si non

fecerint, alii eorum loco substituantur et ipsi removeantur,sie ut notitiam cum illa familia fovere non possint.

10» Viduae vel aliae personae dovotae, quae videntur

magno affectu ad perfectionem tendere, inducantur ad hoc

tanquam ad efficacissimum medium perveniendi ad apicem per-

fectionis, si omnes suas possessiones societati cedant et vivant

Page 45: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 39 -

SHeKov denA^Tf^tiden unb ea uttteme^men, bft^fel&e «tuf lebe ^rtunb SEßeife uxtvm au i^ftlten unb au i^e^en.

6* 3fe«ne¥ ift bev <$M|>lnad^bvuä bdTAuf au ledert. b(t# alle unfetei^eute tß t>erflei^en, in ^(tffenber Sßeife H$ SBol^lwoUen bet Sef^t«{fnbev unb anbete«, mit meldten fle umde^en, au det)>innen unb fi^bev S'leigund bev einaelnen anattbe<)uemen. S)a^e« foUen bfe 'pvo«

«»inaialen bavauf fe^en, ba^ na^ ben Ovten, wo veic^e unb »ovne^meSeute tt>oi^nen, i){ele ^evfonen ^efanbt tverben. Söamit bie pvot>{nafa'len biea um fo llu^ev unb dlfidlit^er ^ett)e¥{f}eafdett, follen bfe dithtoven barauf ^ebac^t fein, jene ve^taeitig in Seaug auf bie hoxt audewinnenbe Svnte denau a» {nfHntieren.

7. @ie fönen fi^ m^ i>txdmif\itn, ob ^ntvalte unb ^efte#

ungen auf bie ®efellf^aft übev^e^en Unnm, mnn (Si^nt in biefelpe

aufgenommen werben. SBenn bie^ mi^^i^ i% fönen fie nad^fovft^en,ob einiget t>ott ben ©fttem bux^ einen ^a^mtlxa^ ober in anbetet

SBeife bem ^olledium aufallen !ann, fo H^ eö fp^e« beffen Sigett;tum ö»itb. 3u biefem 95el^ufe foU bie 9^ot unb bie ©^ulbenlafi bet

®efeaf^aft alld^nt^iu, namentlid^ abev ben ®«o^en unb Steigenlunbdedeben n>evben.

8» SEBenn e« fi(^ trifft, ba^ reiche Sffiitwen ober »erheiratete,

wel^e uns ergeben jinb, nur ^Sd^ter ^aben, werben bie Unfrißenbiefelben auf fanfte 2lrt aum ©tanbe bcr ?lnbacbt unb grömmigfeitober aum Älofierleben Einleiten; man wirb i^nen eine Slu^^euer laffen,

wabrenb ba§ übrige aUmdi^li^ für bie ©efettfd^aft gewonnen wirb.

SBenn f!c ©bl^ne l^aben, weld^e für bie ©efellf^aft taugen, follen

fle für biefelbe gewonnen werben, anbcre werben anberen>©rben au#

aufübrcn fein, inbem man ibnen and^ eine Heine @elbfumme Ht^pxi^t9Benn nur ein eiitaiger ©ol^n öorl^anben ifi, wirb er auf jjebe 2lrt

für bie ©efeUfd^aft gewonnen werben muffen; man wirb ii^m aUe

^m^t t>or ben Altern au$ h^m ^eraen reiben, man wirb i^m aufdbringenbfie einprägen, ba# er t>on Si^riflo berufen fei, inbem manil^m acigt, ba^ e§ ®ott ba$ angene^mfie Opfer fein würbe, wenn er

obne SBiffen unb gegen ben SBiUen feiner Altern fld^ baöon mn^tt.(Sobann fon er au einem entfernt gelegenen 3^ot)iaeni^au$ gefanbtwerben, nad^bem ber Orbenögeneral aut)or benad^ric^tigt worben i%

9Benn f!e ©b^ne unb STbc^ter b^ben, follen auerfi bie Sbd^terin ein Älofier ober in ben (Stanb ber 3lnbä(^tigen übergeleitet wer*

ben, fobann follen bie ®5b«« tnit bem 3le<^te ber Erbfolge in bie

OefeUfdbaft geaogen werben.

9. S>ie Oberen (©uperioren) follen bie 58eid^tt)ät^r foldber 9Bit*

wen unb »erheirateten in t>erbinblidber, aber energifdber SBeife baran

mahnen, fldb entfpredbenb ben i)orliegettben »erbaltung^ma^regeln ber

®efellf(baft nü^lic^ au madben. SBenn üe ba$ nid^t tun, follen anberean ibre ©teUe gefegt werben, unb fie felbji follen entfernt werben,

fo baf fie mit fener Familie leine »eaiebung Unterbalten fbnnen.

10, aBitwen ober anbere fromme "perfonen, weldbe bem 9ln*

ftbeine nadb wit großem ©fer ber »oHlommenbeit aufireben, follen

baau bewogen werben, aUe ibre SBefi^tümer an bie ©efeUfcbaft abau*treten unb öon bem Sabrgelb ber ©efeUfcbaf { au leben, weltbeS ben«

Page 46: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

^ « -i

anfUHia SocietaKs, quae illis secundum exigentiam eontinuo

administrabitur, ut sine uUa cura ac sollicitudine Deoliberius serviant

11» Ad persuadendam eflficacius paupertatem societatis

superiores a ditioribus personis societati addictis mutuent

pecunias sub chirographo, quarum solutio differatur; deinde

tempore morbi, praesertim periculosi talis persona constanter

visitetur, et omni ratione praeveniatur, ut tandem moveaturad reddendum chirographum ;

sie enim riostri non agnoscenturtestamento, et interim nihilominus lucrabimur absque invidia

succedentium in bona morientis.

18* Conveniet etiam ab aliquibus personis pecuniam subannuo reditu sumere et eamdem nummo altiori alibi consti-

tuere, ut reditus reditum compenset; interim enim fieri poterit,

ut amici, qui pecunias sie mutuo dederunt, misericordia nostri

moti lucrum aut subinde etiam capitale, sive testamento, sive

donatione inter vivos, societati cedant, dum coUegia struuntur

aut templa aedificantur.

18» Utiliter etiam societas sub nomine mercatorum divi-

tum nobis addictorum negotiari poterit; sed respiciendum cer-

tum ac copiosum lucrum, etiam in Indiis, quae societati nontantum animas, verum etiam opes multas hactenus Deofavente subministrarunt.

14« Procurent nostri habere in locis, ubi resident, medi-cum aliquem societati fidelem, quem apud aegros prae ceteris

praecipue commendent etextollant; ut vicissim ipse nostros

prae ceteris religiosis commendans efficiat, ut passim apudpriraarios aegrotos et praesertim moribundos vocemur.

15. Confessariisint assiduiin visitandisaegris,potissimum,qui periclitantur, et ut alios religiosos ac ecclesiasticos iisdemhoneste eliminent, procurent superiores, ut tempore illo, quoconfessarius discedere cogetur ab aegroto, eontinuo alii succe-dant et aegrotum in bonis propositis foveant; interim incu-

tiendus erit prudenter Horror inferni, etc., ad minimum pur-gatorium,demonstrandumquequodsicutaqua exstinguit ignemsie eleemosyna exstinguit peccatum: nusquam autem melius

eleemosynas impendi possequam inhuiusmodi personarum ali-

mentum ac subsidium, qui ex vocatione sua profitentur chari-

tatem erga salutem proximi ;sie enim illius participes faciendos,

et satisfacturos aegrotos pro peccatis propriis, quia charitas

operiit multitudinem peccatorum ;describi potest quoque cha-

Page 47: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

@o«3e unb Setftmmetmtö ®ott um fo ixtkx bienen !$nnen. SO'titn

tt)it;b i^mn bfefe Sl^^it^vedel d$ baa vM^m^t SPSittel ^eaei^ttett, (tuf

ben ®lpfel be¥ ^olKommen^eft au d^I^utdett.

H, Um bie 3lmttt b« ©cfeßf^aft dJ(m^^ftftw a« magert,foHen bie @tq>ctfot;en i>ott wf^wen grettttbert öcgcn ©^«Ibf^efne©elbe« lefl^ett, bwen SesttWuttg rtufgef^oöen wftib. ©obdnn foH eine

fol^e ^e^ffJnU^Ielt aw 3eit eftter Ät(m!^e{t, ndmentlf^ einer ge*

f^tU^&it, fovtwä'^vtnb befttd^t werbett, mftn witb biefel&e «uf Jebe9l«t für fi^ eitttte^men, fo brt^ fle fid^ enblic^ ^ewoßen fü^tt, ben

©d^ulbfd^ein aut^ödaude^en. @q »»erben bie Unfrigen im S:ef((tmente

ni^t erwfti^nt werben unb nid^ta befioweniöer werben wir ©ewinni^ftben, ol^ne una ben ^<t<ß ber Sri^en htß @teri^enben auauaiei^en.

13» @5 wirb ftttd^ paffenb fein, oon einiflen ^erfonen ®elb

Auf j[äl^rli(ä^e Sinf«« «tufaune^men unb ebenbrtSfeibe @elb (mberweitig

au l^ö^erem Binfe unterauöringen, fo baf ein 3in§ ben anbem m$fölei(|t. Snawifd^en wirb e$ gefci^e^en lönnen, b(t# bie greunbe, welchebie ©eiber in biefer SBeife |)erflelie§en i^a&en, äu^ SWitleib mit m$ben 3itt§ ober mÄnc^mal fogar bft« ^a^ttal entweber tefiämentarifd^ober burd^ ©d^enluna bei SebaeKen an bie ©efeUfc^ftft abtreten, wennÄoUeöien geörfinbet ober Äirc^en ge&ftut werben»

13. Ti\t 9ltt^en wirb auci^ bie ©efettfc^aft unter bem Silftmen

reid^er una ergebener Ä«jtf(eute ^anbeiagefd^äfte treiben ?önncn.

3lber mm »?«# auf einen fid&eren nnb rcid|en ©ewinn feigen, aud^in Sttbien, weld^ea ber ©efeUfd^aft nid^t nur (Seelen, fonbern aud^^i$ |e^t mit @otte$ ©unfi ö^o^en SReid^tum Qebrad^t ^ftt.

14» Sie Unfrigen werben bafftr forden, bft# fie m ben Orteni^rer SWeberlaffunö einen ber ©efeUf^aft freuen Slrat ^aben, welkenfie ben Äranfen öor anbem ö«na befonber« empfel^len unb (tn;)reifen.

©erfelbe wirb bann feinerfeit« bie Unfrigen bor ben anbem Drbenem^fei^len unb bewir!en, ba^ wir insgemein au h^n t>ome]^m#en^ranfen unb nomentlid^ au ben Sterbenben gerufen werben.

15. ©ie SBeid^tbSter foHen unermöblid^ fein in Sefud^en bei

kaufen, i^auptfäd^li^ bei @d^wer!ran!en, unb nm SRitglieber (tnberer

Orben unb anbere ©eiftlid^e auf eine ftnjJänbige 9trt bon benfelben

ferne au i^alten, foHen W Oberen (©uperloren) bafür forgen, ba^bann, wenn ber SSeid^tbAter fi^ bon ben ^«nlen entfernen m\x%fofort Ättbere an feine ©teile treten unb ben Äranlen bei feinen guten

^orfS^en eri^Alten; mittlerweile mu# man in lluger 9Beife ben ^ran«len 5inöft bor ber |>$tle u. f. w. u. f. w. einjAöen, minbefienS aber

t>or ^ivct Segfeuer. Tlart mn^ i^\d^n, bat, wie ba5 SSSaffer ba§

geuer mt§löf#t, fo 5llmofen bie ©önbe. Sflirgenb« aber l^nnen 511»

nofen beffer aufgewenbet werben, (ü$ ^nm Unterl^alt unb a«r Unter*

Wiung fol^er perfonen, wel^e infolge g5ttlic^er Serufung ea a«

^rer 9lufgabe maci^en, für i><t$ ©eeleni^eil be$ ^ä^^^n ©orge a«

tragen, ©o nel^men i>it ^ran!en STeil an bem SBerbienfte, unb fowerben fie ffir ii^re eigenen ©ünben ©enüge leiten, weil bie ^TUlb«

tiitfgleit bie SSI^enge ber ©ftnben W^^^ 2>iefe ^dmbfen (ülnnen

Page 48: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 42 —

ritas tanquam vestis illa nuptialis, sine qua nemo admittitur

ad mensam caelestem. Denique ex scriptura et sanctis patri-bus alleganda erunt, quae^ respectu habito ad capacitatemaegroti, efficacissima iudicabuntur ad illum permovendum.

16» Mulieres conquerentes de vitiis aut molestiis suorummaritorum doceantur subtrahere secreto summam aliquampecuniae illamque Deo offerre pro expiandis peccatis marito-rum et impetranda illis gratia.

CAPUT X.

De discipUnae huius rigore privafae in sociefafe.

1* Dimittendus erit quilibet, vel cuiusvis condicionis vel

aetatis, alio colore quaesito, tanquam hostis societatis, quidevptas nostras vel alios amicos alienaverit a templo nostro

vel frequentatione nostrorum, aut eleemosynas ad alia templavel alios religiöses diverterit, vel alicui opulento, aut benesocietati congruo illas dissuaserit; tum etiam, qui circa tem-

pus, quo de bonis propriis disponendum erat, affectum erga

consanguineos potius quam erga societatem, ostenderint;hoc enim magnum immortiiicati animi Signum est, et con-

venit professos esse plane mortificatos, item qui eleemosynasa paenitentibus aut aliis amicis societatis ablatas ad con-

sanguineos suos pauperes diverterint. Ut autera de causadimissionis suae postea non conquerantur, non dimittentur

statim, sed prohibeantur primo ab audiendis confessionibus,mortificentur et vexentur exercitiis vilissimorum officiorum;

cogantur ad ea in dies praestanda, a quibus aversionemmaximam habere cognoscuntur; removeantur ab altioribus

studiis ac honorificis muniis; urgeantur capitulis ac repre-

hensionibus publicis; arceantur a recreationibus et conver-

satione externorum; subtrahantur in vestibus, aliisque uten-

silibus, ea quae omnino necessaria non sunt, donec admurmurationem et impatientiam inducantur, et tunc tanquamnimis immortificati, et aliis malo exemplo perniciosi dimit-

tantur; et si ratio*dimissionis parentibus aut praelatis eccle-

siae danda sit, dicantur non habuisse spiritum societatis.

Page 49: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 43 -

<ktt^ d^f^il^ett mx\>ta nl» b«« i^o^s^ttH^e ^leib, «i^ne ivelc^e^ nie«

mwh au bem ^immUfc^en SWo^Ie attgejÄffen witb.

@nbl{<^ toetben «u^ bet ®^r{ft unb au$ ben ©t^tiften bet i^ei«

Uden SBftte« ©teUen beijubTinden fein, tt>el^e in SSettfi^^tigund beö

3f(tffund$t>evm5den$ be$ ^(in{en ffiv bie n^iTlfamfien spi^ttel «x<i<l^ttt

tDevbett, i^n ^u belebten.

16* Stauen, n>el;i^e fibet bie @ünben unb Undebi^^tlic^Ieiien

i^tie« ^Sxtmx flftden, mu^ mttn bit^in beleihten, bA# ^e l^eimlic^ eine

getttiffe ®elbfumme tvegne^men unb biefelbe (S^tt bttvbtingen al»

®^t^^ fftt bie <5finben il^tet 3Rännet unb pt ^tUndung bet di^tt«

tt^en ®tt<tbe.

»npitti X.

5Sott ber ©frenge biefci; eigenen Bw^t in be« ®efeUf #Äff.

1* @in jebev, mttg ev eine Stellung i^ttben, tt)el^e ev min, obe« in

einem SHter fteben, in weld^em er «»iß, wirb atö ein geinb be« ©efett«

f^aft unter irgenb einem S5ortt)«nbe enttoffen öJerben, tt>enn er unfere

Änbä^tigen frommen grauen unb anbere greunbe öon unferer

Äird^e obwenbig ma<S)t ober t>on htm i^äuflgen 93efu^ ber Unfrigen

Abi^dtt, ober bie Sttmofen na^ anberen ^irc^en ober m (xnbere

Orben «blenlt, ober einem SRei^en ober einem, ber mit ber ®efen*f^ftft in gutem Sinöernebmen flebt, bie Sllmofen an unö wiberrät.

Sntiftffen »erben fobann m^ biejenigen, ml^t 5u ber 3t\t, btt fie

ober i^r eigene^ asermbgen SSerfögung treffen muffen, mebr SSorlicbe

für ibre Sßernxtnbten aeigen, a\$ für bie ©efeUfc^ftft. Senn b«^ ifi

ein bcbeutenbe« 5lnaei(^en, b*^ ibr ®eifi no^ ni^t ertbtet i% <5§

gebort fi^ ftber, btt^ bie ^rofeffen gSnaKcb ertötet feien, (gbenfowirb entfftffen, wer SHmofen, bie öon SSei^tlinbern ober ruberen

greunben ber ®efeUf^ftft fommen, feinen armen SSerwanbten auwenbet.

©rtmit fie fld^ (tber fpSter über bie Urfitdbe ii^rer entUffung ni^tbeilegen !5nnen, foUen fie nfti^t fofort entlaffen tt)crben, fonbern fie

foUen auerji i>om S5ei(Sbtebörett ferngebftiten werben, f!e foKen mit ber

Seifiung ber niebrfgfien 2>ienfie geplagt unb ge()udlt werben. @ie

foHen geawungen werben, bo^jenige tägli^ a^ leifien, wot)or fie be«

{ftnnterma^en ben grbften ^bf(ibeu b<tben. @ie foQen &on bbberen@tubien unb ebrent>ollen Stienfileifiungen ani:ü(fgebalten werben; fie

foUen in ben Kapiteln unb in bffentlidben Slfigen getttbelt werben.

Sie foUen öon grbolungen unb htm Umgang mit gremben fem*gebalten werben.

aWan foU ibnen beaügli^ ber Äleibung unb anberer ©ebrau^S*gegenftänbe ba$, w<i$ nicbt überbaupt notwenbig ifl, ^baüge ma^en,b{$ fie f!^ a^m SPilurren unb aur 3leuferung ibrer Ungebulb t)erleitet

feben, unb bann foUen fie al$ allau wenig ertbtet unb bur^ il^r

f(^le(^tea ^eifpiel für anbere gefft^rli^ entlaffen werben. Unb wennman für bie entlaffung ben SSerwanbten ober "^rälaten SRe(benf(baft

ablegen foU, fo wirb man öon il^nen fagen, fie ^üttm ben ri^tfgen

®eift für bie ®efellf«baft ni^t befeffen.

Page 50: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

s- 44 -

H* Dimhtendi insuper erunt, qui scrupulum fecerint in

acquirendis societati bonis, dipanturque esse nimium proprioiudicio addicti. Quod si apud provinciales rationem facti

sui reddere voluerint, non audiantur, sed urgeantur ad regu-

lam, quae omnes obligat ad caecam obedientiam praestandam.

3* Reflectendum erit ab initio et a teneris, quinamraaxime in affectu erga societatem proficiant, qui autemaffectum erga alios ordines aut pauperes, aut parentes tenere

deprehenduntur, cum sint futuri inutiles, modo supra dicto,

paulatim ad dimissionem disponantur.

CAPUT XI.

Qualifer se nosfri unanimifer praesfabunf contradimissos e Sociefate.

! Quoniam dimissi saltem aliquorum secretorum conscü

sunt, plerumque obsunt; acproindeeorum conatibus obvianduraerit bis modis; antequam e societate dimittantur, inducantur,

ut, promittant scripto et iurent se nihil de societate unquamsinistri scripturos vel dicturos. Interim superiores servent

scripto malas inclinationes, defectus ac vitia ülorum, quaeipsi aliquando in manifestatione conscientiae suae pro moresocietatis dederunt, quibus, si necesse fuerit, societas apudmagnates et praelatos ad illorum promotionem impediendamse iuvare poterit.

3. Scribatur quamprimum per collegia, quinam dimissi

sint, exaggerenturque causae dimissionis generales, immorti-

iicatio animi, inobedientia, parvus affectus erga exercitia spiri-

tualia, proprium iudicium, etc. Deinde noneantur alii omnes,ne cum illis ulla ratione correspondeant; et si ab externis dedimissis mentio fiat, loquantur omnes uniformiter et passimdicant, societatem neminem dimittere sine gravibus causis,edicere instar maris cadavera, etc. Insinuentur etiam caute

huiusmodi causas, propter quas odio habemur, ut blausi-

bilior sit dimissio.

B* In domesticis exhortationibus persuadeatur dimissosesse plane inquietos et continuo Societatem. repetere; exag-

gerenturque infortunia eorum, qui post discessum a Socie-

tate male perierunt.

Page 51: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

a- 45 —

Hd^ beg drtöcjbö öott ©ütci;« fü¥ bie ©efeafc^ftft fld^ bebenltt^ Seföen,uttb mmt foK öon ii^tten fagett/ üc feien äUju (tB^angtö öoit f^rent

eiflCttenUtfefL SBenn fle bei ben '3)wöiRi{(rtett SRe<i^cttfc^ftft übet i^xt

«&<inbltttt3§tt>effe rtblcaett wollen, follen ffc nid^t gel^ö^jt wetben, fon*bewi f^ foOcn geawunaen wtvh^ti, flc^ an bie Sßorfc^rfft ju Italien,

tt>el^c fttte aw Selfhtttä blinben ®el^oi;f(tm§ awingt3. SDlm tt)itb öon Slnfttuö «n unb f^on in be« Suaenb bei

(tUen Überlesen »tüffen, ö)et befonbete Sostfd^vifte in hn BuneigungSU be« ©efeUfd^ftft m«d^t. Slbet berjenige, M bem eine bauembeSteigung ju anbewt Orben obet; in ben 3ltmen ober sserwanbten

gefunben wix\>, foU ölS fönftig unbtÄUC^bft« mf bie oben Angegebene3Beife (tamäblt^^ i^t @ntl(tffung beftimmt n^erben.

»apnti XLSEBie fi«]^ bie Unfrigen in gemcinf (iböftli«^«ttt einöetj^anb*ni$ gegenüber ben öon be« ©efellfd^ftft (gntUffenen

beneb«tett foUen.

1* SBeil bie entlaffenen »enigjiena in einige ©ebeimniffe ein*

gett>eibt ^nh, fo f^dben fle meifien^. SDemgemä^ n)ixb ntdn ibren

^Seftrebungen (tuf folgenbe SESeife entgegentreten muffen;

@bc ^e m$ ber ©efeUfd^Aft entldffen werben, follen fie bewogenwerben, bftö f^riftlid^e SBerfpred^en (tbaugeben unb m f^wören, bd^lle niemdö tma» UngünfHgeö über bie @efeafcb«ft fftgen ober ftbrei*

ben werben.

5njwifd^en follen bie Oberen (©uperloren) fd&riftli<^ bie fd^led^*

tm Steigungen, gebier unb ©ünben berfelben feftpetten, wel^e fie

felbfl feineraeit naöb ber @ewobnb«it ber ©efeUfd^aft aur Sntlft^ung

ibrea ©ewiffena geoffenbart bftben, h<mit fi^ bie ©efellfdb<tft nötigen«

falW gegenüber ben ©ro^en unb ^älftten berfelben bebienen Ibnne,

\m ibr gortfommen au bt^bem.2* aötrtn foU fobölb ftia mögRcb ftn bie Kollegien fcbreiben, wer

entlftffen worben ifi, unb bie (tUgemeinen Urfftd^en ber entteffung

follen übertrieben werben, wie SWcbtertötung be^ ©eiflea, Ungeborfftm,

geringe Steigung au ben geifKidben ^eraitien, (SigenwiKe ufw.

©obftnn foUen bie onbem erm«b«t wwben, in leiner 9QBeife mit

Jenen in 5Serbinbung au treten; unb wenn t)on Sremben bie Sntlaffung

erw^bnt wirb, follen alle einmütig fldb «u^fprecben unb überall

fAgen, bie ©efeUfd^aft enttoffe niemanb obne gewidbtige ©rünbe,

werfe «ber. t»i^ brt$ SDteer, Seid^name ftu$ u. f. w. SOtftn fled^te

(ttt^ in f^lftuer 2Belfe fold^e ©rünbe ein, wegen ber wir gebdftwerben, Mndt bie Sntldffung (innebmbftrer fei.

3» SSei ben bSuölidben Slnbfttb*«« foU man glttubb^ft mftc^en,bie 6tttl<tf[enen feien burdbftu^ unrubig unb würben gerne in bie

©efellfd^Aft fofort aurüdlebren; unb man foU baS Unglüd berienigen

übertreiben, weltbenatb bem ^u$tritt tin$ ber ©efellfdbaft ein ftblim»mt^ Sttbe gefunben bttbett.

Page 52: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 46 —

4i* Öbviandum etiam erit accusationibus, quas dimissi e

societate facere possent, per auctoritatem virorum gravium,qui passim declarent societatem neminem sine gravi causa

dimittere, neque praescindere sana membra; quod confirmari

potest f)er zelum, quem habet, et generatim ostendit societas

erga animas externorum, quanto magis erga domesticos suos.

5» Deinde huiusmodi magnates aut praelati, apud quosdimissi aliquid auctoritatis aut fidei sibi conciliare coeperint,omni genere beneficiorum a societate praeveniendi sunt, ac

obstringendi ; explicandum illis, quomodo bonum communeunius Religionis tarn celebris, quam utilis Ecclesiae, praepon-derare debeat bono privato qualiscumque personae; quod si

affectus erga dimissos perseveret, iuvabit causas dimissionis

exponere, et exaggerare etiam, quae non adeo certa sunt,modo per probabilem consequentiam deducantur.

6» Omni modo praecavendum erit, ne praesertim ii, quisua sponte societatem deseruerunt, promoveantur ad aliquaofficia aut dignitates Ecclesiae, nisi se suaque omnia Socie-

tati submiserint et addixerint, ita ut omnibus constare possit,

quod a societate omnino dependere velint.

'? Procuretur tempori, ut ab exercitio functionum cele-

brium inEcclesia, ut suntconciones,coniessiones, evulgationeslibrorum etc., quantum fieri potest, sint remoti, ne aifectumet plausum vulgi sibi concilient. Eo fine diligentissime in

vitam ac mores illorum erit inquirendum, nee non in sodalitia,

occupationes etc., et intentiones dimissi. Quocirca efficien-

dum erit, ut cum aliquo e familia illa, quam dimissi incolunt,nostri peculiarem correspondentiam habeant. Quamprimumautem quidquam minus laudabile aut censura dignum depre-hensum fuerit, per personas inferioris ordinis nobis addictas

in vulgum dispergatur, deinde magnates vel praelati, quidimissos fovent, futurae infamiae indiciis teneantur. Quodsi nihil committant reprehensione dignum et laudabiliter se

gerent, extenuentur argutis propositionibus ambiguisqüeverbis eorum virtutes, operaque quae commendaritur, donecaestimatio et fides, quae antea illis adhibebatur, imminuatur

;

Societatis enim plane interest, dimissos et praesertim eos,

qui eam sua sponte deseruerunt, prorsus supprimi.

8» Iniortunia et eventus sinistri, qui illis accidunt,, quam-primum divulganda sunt, imploratistarnenprecibuspersonarum

Page 53: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 47 —

4/ Sjf^dtt tDivb ittt# ben ^nüttd^n begedit^r muffen, tt)el(^e bonbe¥ ®efeaf^ftft Sttttoffene i>oip^iefn3en I5nnen, unb st^«» burd^ ben

@fnf[uf getvic^tidev SDldttnev, tt)el^e aaentl^ftlben MK(l«en, bie ®efea«f^ftff entlttffe niemttnb o§ne etne detvid^tide Utfitti^c unb fd^neibe i^re

gefunben ©lieber ni^t (tb. 5D{e$ Unn beriefen toerben hux^ ben

@ife¥, 0)el^en bie ©efeQf^dft i^egt unb (tQdemein f&t MB ©eelenl^etlbet Stemben sefflt wie ölelme^x öeaenfiber il^ren eigenen SBWtöHebetnl

5* ®ob(tnn mu^ man fold^e @vofe ober ^vdlftten, bei benen

^nttoffene etuxta ^inM ober @I«uben fid^ au t>erfd^<tffen begonnen^(tben, hux^ S)ienfi(ei{}ungen «Utx ^xt t>on @eiten ber ©efeQft^aft

getttinnen unb t)e¥binben. a^an mu# benfelben ftu$ein<tnberfeien,n)te fel^y b(t$ SBol^I eine^ fo tul^mreid^en, iDie ffir bie ^rc^e nfi^«

lid^en Orben$ bita SBo^l eine^ Sinaelnen, n>er er m^ fein ntbge,

überntieden mfiffe. SBenn bie dleigung fftr bie Sntlaffenen bauetnb

ifi, wirb e$ nü^Iic^ fein, bie @rfinbe für bie Snttoffung audeinanber

SU fe^en unb fogar Mi, waB ni^t gan^ gen)i^ iji, au fibertreiben,

oorau^gefe^t, ba^ e$ fi^ bur^ dtoubrnfirbige Folgerungen ergibt.

6» 2Rftn \m^ e$ «uf jebe 2lrt öerbinbern, b«^ ndmentli^ folc^e,

n)eld^e freitDiQig bie ©efeQf^aft oerkffen l^dben, au irgenb tt>el^en

Slemtem ober (£f)xttift^\lnndtn in ber Äird^e befbrbert werben, wennfe ni§t f!^ unb ftQ il^r (Eigentum ber ©efeUfd^aft unterfieden unb

aufzureiben, fo ba^ Allgemein beutlid[> ifi, M^ fie t)on ber ®efeU*fd^dft gftna unb gar ftbanbängen wönfc^en.

7* SWttn foK red^tjeitig brtffir forgen, bft^ fie öon ber 3iu§ßbungcbrenooller gunftionen in ber Äird^e, wie ^rebigfen, 95eid^te, ^erauö*gttbe i)on Sudlern u. f. w., fo weit e^ möglid^ ifi, femgcbdlten wer«

ben, brtmit f!e fl(^ nic^t bie Steigung unb ben SBeifftU be« 95olIe8

gewinnen fbnnen. 3u bem ^wedte wirb man forgfaltig bem Sebenunb ben ©iften ber ßntlaffenen nad^fpören muffen, ebenfo ibrer

©efeUfd^aft, ii^ren SBefd^äfiigungen u. f. w. unb i^ren SSeflrebungen.

©aber wirb man eS au^ fo einricbten muffen, ba^ bie Unfrigenmit irgeno einem ^ngebbrigen ber gamilie, bei weldber biefenigen

wobncn, weld^e i)embfd^iebet worben finb, in eine befonbere 58erbin#

bung treten.

®obalb man ttwai weniger SobendwerteS ober Sabeln^wertedentbeät l^at, foU bie$ hm^ untergebrbnete '^erfonen, weld^e un$ ^n*

getan finb, verbreitet werben; fobann mut man ben ©ro^en unb

'J>rttlaten, weldbe ben Sntlaffenen wol^lwoUen, baburd^ bie ^änbeblnben, ba^ man fie barauf aufmerlfam m<iL0)t, mel^ üble Sla^rebcnfie fld^ fünftig anaieb«" fbnnten. SEßenn fie nid^tö Sabeln^werteS

flcb a« ®d[>ulben fommen laffen unb fid^ lobenswert betragen,, fo foUman i^re SUerbienfte bur^ fpi^flnbige 35ebauptungen unb aweibeutigeSReben fdbmälern, ebenfo bie Sraten berfelbcn, weld^e gelobt werben,bi$ fid^ bie 9l(btung unb SBertfd^ä^ung, welche ibnen aubor geaontwürben, i)erminbert. Sie ©efeUfd^aft b^t nämli^ ein gro^e« S«*tereffe baran, ba^ (gntlaffene unb namentlid^ biefenigen, wel^e bie

©efettfd^aft freiwillig öerlaffen baben, fid^ g5nali<b unterbrüdEt feben.

8. Unfälle unb SP'ii^erfolge, weld^e benfelben begegnen, finb fo*balb «\» mbglitb au i>erbreiten, wobei man febod^ um bie gürbitte

Page 54: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 48

piarum, ut non credantur nostri ex passione procedere; domivero Omnibus modis exaggerentur, ut alii contineantur.

CAPUT XII

Quinam sonservari ac foveri in Soctetafe debeanf.

! Primumlocum teuere debentstrenuioperarii,qui,scilicet,non minus temporale quam spiritualesocietatisbonumpromo-vent, quales sunt plerumque confessarii principum ac ma-gnatum, viduarum et devotarum opulentarum, concionatoreset professores, et quicumque horum secretorum sunt conscii.

2* Corruentes viribus et deiecti aetate, secundum quodtalenta sua pro bono societatis temporali impenderunt, adeout habeatur decens ratio messis praeteritae; praeterquam quodadhuc apta instrumenta sint ad deferendos superioribus defec-

tus ordinarios, quos in reliquis domesticis, cum perpetuodomi sint, animadvertunt.

3, Dimittendi illi nunquam erunt, quantum fieri poterit,ne societas male audiat.

4* Praeterea fovendi, quicumque ingenio, nobilitate aut

divitiis excellunt, praesertim si amicos et consanguineossocietati addictos habeant et potentes, et revera ipsi sincero

alfectu erga societatem sint, secundum explicationem supradatam. Mittendi illi Romam vel ad universitates celebriores,ut studeant; si autem in provincia studuerint, peculiarialfectu et favore professorum sunt promovendi. Quoadusquecessionem bonorum suorum fecerint societati, nihil illis de-

negetur, sed postquam illam fecerunt, mortificentur ut ceteri,

semper tamen respectu aliquo habito ad praeterita.

5» Erit etiam ratio peculiaris eorum apud superiores,

qui selectos aliquos iuvenes ad Societatem allexerint, quan-do quidem affectum suum erga societatem non parumtestati sunt, sed quandiu illi nondum professi sunt, viden-

dum, ne nimium illis indulgeatur, ne forte fortuna, quos ad

societatem adduxerunt, reducant.

Page 55: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 49 —

fromme« ®eelen evfu^t ta^ mtin nit^t glftu^t He Unfri^ett ^e^enin letbenfc^öftH^e« SBeife üot; s« «^ftufe ft^e? mu^ mftn We ©infle

auf lebe ^vt fi&evt«ei^n, bomit (mbeve im Bmtme del^«ftttt tt^etben.

SBelc^e <^e¥fotten man in be« ®efeUf(^(tff et^(t{ten unb^egen foU.

1* S>en evfien 'plaf^ foUen bie eifrigen ^r^eiter einnei^men,

nämii^ bicienißctt, welche ni^t öJenißer H$ aeitlid^e aW bdö d^lpUti^e aSBo^l ter ©ereUf^ftft förbern, folc^e jinb ^Auptfäc^Kc^ bie SSeid^t*

t)d(er be« gfwjlett «nb ®xo^tn, Hx SBifwen unb reiben grommen,bie "^rebiger unb ^rofefforen unb «Ke biejenigen, wel^e in biefe

gel^eimen Sßotf^rif<en eingeweiht flnb.

2« Sefonbere Scad^tung t>erbienett bieienigen, hixm ^äftef^öJittben unb t>k ^oc^^ctögtcn, mit SRütffic^t bfttÄUf, bft^ fte i^reSdenle für baa ^eitU^e SißoU ber ©efettfc^ftft aufgewenbet ^aben,

fo bft^ mmt geäiemenbe SRööfi^t «uf biet)orrtngegftnflene ernte nimmt,

«bgefe^en baöon, bft^ jle no^ btÄU^^ftre SBerlseuge flnb, bie gemJi^n*

li^en Sel^ler, weld^e fie bei ben übrigen ^(xu^gtnoffen bemerten, weit

fie immer ju ^ftufe flnb, ben Oberen au melben.

3* ©ie werben, foweit eö m5gli(^ ifi, nie su entlaffen fein,

bttmtt ni^t bie ®efeaf<^rtft in einen f^limmen JHuf fomme.

4, SSefonber^ rüdfi^t^Dott flnb alle biejcnigen au be^anbeln,

mel^e |!^ bur# ®elfi, oornebme Slblunft ober SRel^tum au^aeiti^nen,

namentU^ wenn fle S^^««^^ »»* Sßernxtnbte laben, mel^e ber ®e*

feKfd^aft ergeben unb einflu^reitib fi«^/ »«^ i« i>er Sot felbfi t>on

aufrichtiger Steigung ju ber ©efeHfc^aft befeett jinb, wie mir oben

angegeben baben.

3Wan foU biefelbcn na^ SRom ober auf berühmte Uniöerfitäten

^^iäw, fcamit fle jJubieren. SBenn jle aber in einer fJroHna fJubieren,

mu^ ibnen bie befonbere Steigung unb bie befonbere ®un^ ber 'Pxo*

fefforen aur gbrberung bienen. SIS jle ibre ®üter an bie ®efell*

fcibaft abgetreten baben, foH ibnen nl^t« abgef^lagen werben. 3lber

na^bem fle t$ getan baben, foU man fle ertbten, wi^ bie übrigen,wobei mein jebo^ nod^ immer bie ^ergangenbeit berücffl^tigen rm^.

5« SBefonbere SRütfjl^t foHen bie Db^x^n auf biejenigen nehmen,

mVfyt einige befonbera beröorragenbe funge 2wtt ber ©efeßf^aft

aufßbrten, ba fle ja Ibre SRefgung für bie ©efeUfcbaft in ni(^t geringem@rabe beaeügt baben, aber fo lange lene no^ ni<^t baö ®elftbbe

abgelegt^'baben, mu^ man barauf fcben, ba^ man ibnen ni^t au öiel

9^adbP^t angebetbcn W^t, bamit fle ni^t tma biefcnigen, wel^e fle

ber @efeaf(baft augefübrt ^abzn, wieber berfelben entaieben.

Page 56: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 50 —

CAPUT XIII.

De delecfu iuvenum in Sociefafem admiffendorum,et modo retfnendi.

1* Summa prudentia contendendum est, ut deliganturiuvenes ingenio bono, forma non contemnenda, genere no-

biles, aut quod minlmum horum aliquo excellentes.

2. Ut iacilius ad institutum nostrum pertrahantur, pecu-liari affectu, quamdiu Student, a praefectis scholarum etmagi-stris sunt praeveniendi; extra tempora scholae ab iisdemsunt instruendi, quam gratum Deo sit, si quis Uli se, suaomnia praesertim in societate filii sui, consecret.

3» Ducanlur, occasione data, per collegium et hortum,imo aliquaudo etiam ad villas, et cum nostris versentur

tempore recreationum, et paulatim familiäres fiant, cavendo

tamen, ne familiaritas paiiat coiüemptum.

4» Non permittantur castigari, et in ordinem redigi a

praeceptoribus cum aliis discipulis.5* Munusculis ac privilegiis variis, aetati illorum con-

formibus, devinciendi sunt et maxime colloquiis spirituali-bus sunt animandi.

6. Inculcetur illis haec fieri dispositione divina, tan-

quam ad societatem electis prae tot aliis idem gymnasiumfrequentantibus.

t* Aliis occasionibus, praesertim exhortationibus, ter-

rendi sunt minis damnationis aeternae, nisi divinae vocationi

obtemperent.

8» Si societatem ingredi constanter petant, differatur

illorum admissio, quamdiu constantes manent; quod si mula-biles appareant, quaraprlmum et omnibus modis faveantur.

9* Admoneantur efficaciter, ne ulli familiari suo, et ne

quidem parentibus vocationem suam aperiant, priusquamadmissi sint. Quod si deinde aliqua illos tentatio resiliendi

superveniat, in integre (um ipsi, tum Societas erit, et si illa

superata fuerit, semper erit occasio illos rememorationeeiusdem postea animandi, si tempore novitiatus aut postemissa vota simplicia obveniat.

10* Quia vero maxima difficultas est in alliciendis ma-

gnatum,nobilium,senatorum!iIiis, quandiu apudparentessunt,qui illos ad succedendum illorum officiis educant, persuaden-

Page 57: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 51 —

^apiUi Xm.jßott bet 2lttSö)Äl^l bes iungen ßeute, weld^e fn bfe ®e«fellfö^aft ftufsitttei^mctt finb, unb öon be« 2ttt, biefolJen

1» SWrttt m»^ fld^ mit bß« guö^fen Älug^eU 5em5^en, fold^c iungcCeufe (tuösuwä^len, weld^e ö^ffffg ö«t öe^anlögt Itnb, eine anite^nt'Hu ©ejlöU Bep^en unb öon ijornc^mw 2l&!»mft flnb, ober wenia*

f}ett§ einen biefer SSoräöge ^efl^en.

2, Um bfefelben um fo leidster für unfcr Sttfl^^ut su ö^wtnnen,wftffen jle t)on ben 9SorjJanben ber ©4"'^^" «*"'^ ^^»^ fie^rern, fo kttgcffe flubieren, mtt befonberer Bümi^m^ unb 3«i>ov5fommeni^eit Ocpaivbelt werben. 3tu§er5a{6 ber ©^ulseit muffen biefel&en bft^in m^xiwerben, wie «nöene^m eS @otf fei, wenn jemanb i^m f!^ unb alfein 3Serm53cn, f)cfonber$ in ber ©efeUf^ftff feine« ©ol^nc« wei^t.

3, 9Wön fübre jie, wenn ftd^ ©elegenl^eif bietet, bur^ bftS ^ol*

(egium unb ben ©arten, \<i ntand^m«! m^ nadb ben Cftnbpufern;m^ foUen f!e jur Beit ber Sr^olunöcn mit ben Unfriften ft^ unter«

Indien unb aUmäi^U(^ »vertraut werben, iebo<J^ fo, bft^ mftn eS t>cr*

$ü(et, bft^ bie 53ertröuti^eit 5ur SIÄinberf#ä^unö fü^re.

4, ©ie bürfen ni^t in ©eaenwart ber anbern S^üler t)on ben

Seigrem g^fiiJftft ober jur Orbnung öerwiefen werben.

5» Tlcin mw^ fie bur^ Heine @efd^en!e unb SSorrc^te, wel^ei^rer SlUerSfiufe angemeffen fmb, feffeln nnb befonberS bur^ ^üpU^e ©efprä^e ftnjureQen fu^en.

6, aWfttt mu^ il^nen bie 2lnji(ä&t ^eibrin^en, ba^ bie« m^ 95fi#

Ji^er Sefiimmunö 6^^^^t, baf fie glei^fam öor fo fielen (inberen,

welci^e bft« öUid^e @t)mttttpum befuci^en, nuSerwäbtt feien.

7, SBei (tnbern ©ele^enl^eiten, befonbers bei (Sima^^nm^itt,

muffen fie but^ bie ^Inbroi^ung ber ewigen SSerbftmmniS ^^^^xtütwerben für ben 5«a, b<t^ fie ber gSttlid^en Serufung ni#t Solgeleiflen würben.

8, SBenn fie babei bel^ftrren, in ber ©efeUfd^ftft einiufreten, fo

foH ibre ^ufnftbme üerfdboben werbe», fo lange fie befiSnbig bleiben.

SBenn fie wanlelmütig fci^einen, fott man fie auf febe 5lrt unb fo*

balb ftlö mbs,\i^ au gewinnen fu(|en.

9» 6ie foHen wirlfam ermahnt werben, feinem Slngebbrigen unb

tti^t einmal ben eitern i^re ^SSerufung ju offenbaren, ^e^e auf*

genommen finb. 9Benn fie bann irgenb SSerfudbung anlommt, ibr

SBort aurM3uncbmett> werben fowobl fie felbfl aie autib bie ©efeD*f^aft freie ig>anb bftben.

Unb wenn biefelbe überwunben iff, wirb immer ©elegenbeit i)or*

banben fein, fie fpäter baran su erinnern »nb fie aufaumuntern, wennbie« aur 3eit be« 9'Jot)iaiat« ober nacb 3lbleguttg ber einfa*en ®e*

Ibbniffe gefc^iebt.

10, SBeil e§ aber gro^e ©^wierigleiten macbt, bie <Bb\)m t)on

®ro^en, öon Sßornebmen unb SRateperfonen au gewinnen, fo lange

biefelben bei ibren eitern fi^ bejinben, weldbe fie aur 9'la^folge in

Page 58: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 52 —

dum illis per amicos potius quam per personas societatis,ut illos in alüs provinciis et remotis universUatibus coUo-

cent, in quibus nostri docent, praemissis instructionibus ad

professores de qualitate et condicionibus illorum, ut aüec-tum illorum societati facilius et certius concilient.

!! Quando ad aetatem aliquo modo maturam pervenerint,inducendi erunt ad facienda aiiqua exercitia spiritualia, quaein Germanis et Polonis saepe bonum successum habuerunt.

15J* Perturbationibus et afflictionibus illorum occurren-dum erit, pro qualitate et condicione uniuscuiusque, adhibitis

demonstrationibus, et exhortationibus privatis de malo successu

divitiarum, et bono vocationis non contemnendo sub poenaindictionis poenae infernalis.

13* Apud parentes, ut facilius filiorum suorum desiderio

in societatem ingrediendi condescendant, ostendatur excel-

lentia instituti societatis, prae alüs religionibus, sanctitatis

et doctrinae patrum nostrorum, aestimatio integra apud om-nes, honor et applausus universalis, qui societati a summiset a minimis defertur; et recenseatur numerus principumet magnatum, qui magno animi sui solatio in hac societate

lesu vixerunt, et mortui sunt, et etiam nunc vivunt. Osten-

datur, quam gratum Deo sit, quod iuvenes sese iili mancipent,praesertim in societate filii sui, et quam bonum sit viro,cum portaverit iugum Domini ab adulescentia sua. Quodsi de teneritudine et minus perfecta aetate disceptetur, de-

claretur facultas instituti nostri, quod praeter trium votorumobservationem nihil aliud, quod valde molestum sit, continet,et quod valde spectandum est, nuUam regulam obligare,ne quidem sub peccalo veniali.

CAPUT XIV.

De casibus reservatis ef causa dimiffendie Societate.

1« Praeter casus expressos in constitutionibus, a quibussolus superior aut confessarius Ordinarius, cum eius licentia,

absolvere poterit, sunt sodomia,mollities, fornicatio, adulterium,

stuprum, tactus impudicus masculi aut feminae, praeterea si

quis quacumque zeli causa aut occasione quomodolibet quid-

Page 59: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 53 —

i^xtm Sentfe ^^fe^ett/ fo mu^ m<m j!e me|« but^ Sveunbe d$buT^ 3lndc^5tiöe bw ®efeUf(^ftft übeweben, l|te ©5^ne in «nbeteti

'Pxoi>initn m\> auf entfewit geleöetten ^oci^fc^uJen unferaubrittöen, nn

welchen bfe Unftigen "ptoMutcn ^eHeibctt, wobct mm äu bic ^to*

fefforen im öowu« ttä^etc SWftteituttöcn übet bfe ©öenfc^ftffen unb

bt« aSetl^äUniffe berfelben ergeben Ißt, bamft ffc bie Sflefgung ber*

fetten fü? bte ®efeUf(i^ttft um fp letztet unb fi^ewt öewintten.

11. SBBemt fle ju einem einiflermii^ctt reiferen Tüuv aeJommenfittb, ntu^ mÄtt fie ber«niÄff««, efttige öeiftti^eUebunfien »or^une^mett,

tvel^e bei Seutf^en unb ^olen oft guten Srfolg gei^abt ^(tben.

12. Slnfeö&tungen unb sSetrfibniffen berfelben wirb man in bc5

ri^tiöcn SEßeife begegnen muffen, fe n<t^ ben ©genf<|(tffen unb bemSBer^öltni^ beö einjelncn, man wirb Selel^rungen unb prtbrtfe dx*

mfti^nungen über ben f(ä^ie^tctt ©ebrauö^ beS SRei^tum^ anmenben,man wirb fon i>tm ^o^cn SJorjug ber Berufung reben, wel^e ni^taurücfgcwicfcn werben bürfe,

— unter Slnbroi^ung ber ^JUenftrafe.13. Samit bfe eitern bem SSerlrtngen ii^rer ©5^ne, in ben

Drbcn einjutrclen, Jei^fer na^geben, foü wr ii^ren Ol^rcn bfe 58or*

ireffU^Ieft ber Diben5einrf(J^tung fm SBerglef^ mft (Wbem Orben,bfe ^eflfgleft unb @elei^rf(imleft unferer SBßter, i^r maJeHofer 5Rufbef Aller SBett, bie S^re unb ber aUgemefne SBeffatt ^crborge^obenwerben, ber bem Orben bon ^o^ unb 9lfeber gejoUt wfrb, unb t§

foU bfe aWenge ber gürjlen unb ©ro^en ttufgejablt werben, weld;cau fi^rem großen ^crsenötroft fn bfefem Orben Sefu gelebt l^rtben,

gefforben jfnb, unb a\x^ |e^t noö^ leben. e$ foK gejefgt werben,wie wol^lgefaUig eö ©oft fei, bd^ Sünglinge ff<i^ i^m au eigen geben,

inabefonbere in ber ©efettf^nft feinea ©ol^neö, unb ioi^ gut e$ fürefnen 3Wttnn fef, bttfj er iaß Soc| be§ .^errn öon feiner S«g^«b an

getragen i^abe.

SBenn wegen ber aarten Sugenb unb ber no^ wenig gelräftigten

Sltterefiufe (ginwenbungctt er|ioben werben, foK auf bo« entgegen*lommen unfere« Sttf^f^wtö ^ingewfefen werben, wel^c§, abgefei^cnt>on ber ^eoba^tung ber brei ©elübbe, ni^t5 <tnbere$, wctS fonber*

Hc^ befd^werenb wäre, enthält unb baf, ma$ fe^r au beachten ifi,

feine SRegel berbinblf# ffl, nf^t einmal bef ©träfe für efnc bcr^

.^ci^li^e ©ünbe.

^0iplUl XIV.

Sßon befonberen borbe^altenen fällen unb bbn ber Ur»fad^e ber Sntlaffung an^ ber ©efellf^aft.

1» 3ltt^er ben in ben Äonftftutionen aum 2tu§brucf gebrautenSäUen, bott benen «Hein ber ©uperior ober ber gewb^nli^e SSei^t*i>attt mit beffen 6rlaubni$ abfolbieren !ann, gibt ea folgenbe recbt«

mäßige ©rünbe für bfe (gntlaffung: ©obomfterei, SBoKufi, ^ureref,e^ebru^, S^tauc^t, unleuf^e SBerO^rung eine« SWanne« ober einer

^rau; m^ttUm gilt e$ aia berechtigter @ntlaffung$grunb, wenn einer

Page 60: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 54 —

quam grave moliatur contra societalem, eiusque honorem aut

utilitatem, qiiae etiäni omnes sunt iustae causae dimissionis.

3* Quod si quis aliquid huiusmodi confiteatur sacramen-

taliter, non prius absolvatur, quam promiserit se extra confes-

sionem superiori manifestaturum per se, vel per confessarium;tum superior concludet, pro bono communi societatis, quodmelius videbitur, ei si certa spes sit criminis occultandi, con-

iormi paenitentia piectendus erit, sin vero quamprimum dimit-

lendus; caverit sibi interim confessarius dicere paenitenti illuni

periclitari de demissione.

3* Si quis ex nostris confessariis audiverit ab aliqua per-sona externa, quod cum aliquo e Societate rem turpem com-

miserit, non eam prius absolvat, quam extra confessionem

aperuerit nomen illius, cum quo peccavit; quod si dixerit,

adhuc non absolvatur, nisi iureiurando se'obstrinxerit se nun-

quam id ulli mortalium revelaturum sine consensu societatis.

4» Si duo ex nostris carnaliter peccaverint, si prior mani-

festaverit, in societate retineatur, alter dimittatur; sed deinde

is, qui detinetur, ita mortificetur, et undequaque affligatur, ut

prae taedio et impatientia occasionem det dimissioni, quaestatim arripiatur.

5» Poterit etiam societas, cum sit corpus nobile et prae-äians in Ecciesia, a se praescindere huiusmodi personas, quaead Institut! nostri exsecutionem minus idoneae videbuntur,

((uamvis initio satisfecerint, et facile invenietur occasio; si,

nempe, continuo vexentur, et omnia iiant contra illorum incii-

nationem, subiciantur superioribus tetricis, arceantur a studiis

ac functionibus honorificentioribus, etc., donec obmurmurent.

6. Retinendi etiam nuliatenus sunt, qui aut superioribus

palam insurgunt, aut palam aut clam apud socios ac potissi-mum externos conqueruntur; item qui apud domesticos vel

externos modum agendi societatis, quoad acquisitionem aut

administrationem bonorum temporalium condemnant, vel alias

rationes agendi, verbigratia, conculcandi ac supprimendi maleaffectos erga societatem, vel dimissos, etc., quin etiam quiVenetos, Francos aut alios, a quibus societas pulsa et graviadamna passa, in colloquiis ferunt aut defendunt.

V* Ante dirnissionem, acerrime agitandi sunt ii, qui dimit-

tentur, amoveridi a consuetis officiis, et modo huic, modo Uli

Page 61: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

- 55 —imut htm SSotWdttb ftfienb «ittcs ®fe¥6cö)cffeö obet Be! fifäcn"?

lüclt^ci; ©etcöcnl^eit etWfta ®cf5^Tll^e5 geö^tt ben Otbett «nb boffcn

G^?c unb S^lu^en untwnfmmt.

2, SBetttt cftt« eine fol^e S^ftt Jct^tct fo foH ^r nf^t «^cst

a^foluieict WMbett, al$-6i$ « ^»«icfpxi^t, bUfel&e äii^m bw S8«t^tftbcm <Bvipix\f>xtn fel&fl obev but;# feinen 55e(^tt>rttet offen&aven su«Jollen. Set ©uperfo? wiitb fobdnn emfc^efben, waa für ba§ gemein*fcl)aftlf(^e 200)^1 be? ©efeUfd^rtft (tl5 bftS Seffere etfc^eint: tt)enn öc*

grünbete Hoffnung t)ovI)ftttben ffl, bftö SBerge^en ju i>e«^e{m«^,en, fon>it:b er mit einer entfpre^enben 35tt^e ju öefirnfen fein, im ftnbew

SftUe ift er foftrtU) «1$ m5öK«i^ a« entlaffen. SDer SSeic^tööter fott

ff^ «Drigena i&üten, bem S5e{<|tenbett ju frtgen, b«^ er in ©eftt^r

fci^weöe, entlftffen au werben.

3» 2Bentt einer öon xmferen SSei^tiJfltern i>on irgenb einer frem*ben ^erfon geprt ^«t, b# jle mit einem n«a bem Orben etwftö

S^impfli^eS öegftnflen |<t^e,.fo foU er biefelöe ni^t el^er ft]&foH>ieren,

aia \>\$ fe ftu^eri^ftlö ber Seilte ben Slftmen beaienigen geoffenibftrt

f)(it, mit welkem fie gefünbigt i^ftt.

9Benn jle biea getan '^<tt, fott fie erft fti&foMert werben, wennjle fid^ eibli^ öcrBinblid^ ^^m<^^^ l^rtt, bfe§ leinem SWenf^en ol^nebie einwitßöung be5 -Drbena offenbaren au wotfen.

4. SSJenn j!^ a^ei ber Unfrigen ffeif^Iid^ »eröangen l^aBen/

foU berjenige, welker ea au^'i^ aeoffenbört i^at, im Drben bellten»erben, ber anbere foH entlaffen werben. 2iber berjenige, wej^er'>e^fttten wirb, foU berma^en gemartef unb berart i^art mitgenommenipeibcn, bft^ er öor Ue5erbru| unb Ungebulb ©elegenl^eit gibt, i^n

au entlöffen, eine ©elegenl^eit, wel^e fofort ergriffen werben foU.

5. 2>ie ©efettf^rtft, aW eine t)ornel^me unb i^eri)orragenbe Äor*

porrttion in ber Äir^e, wirb fol^e ^erfonen »on f!(ä^ abtrennen fön*

ncn, wel^e im ^anbi^ftbung unfcrer fJ)fJemntifd&en ©nri^tungenweniger paffenb erf^einen, obwol^l fle anfanga genügenbea geleiflet

^ftben; ea wirb jlc^ lel^t eine ©elegeni^cit flnben Jftffen, namentU^wenn f!e unauf^örlid^ geplagt werben unb aUtS gegen i|re Steigung

gel^t, wenn i!e firengen, finjlern ©uperioren unterfteHt werben unbi)on ben ©tubien unb el^rettt>oKeren g^unJtionen ferngel^alten werben,bia jie fi^ aufiel^nen.

6. 2iud^ biefenigen foHen Uim^mQ^ bei^alten werben, wel^S^eben ©uperioren offen SBiberfianb leiten ober offen ober gei^eim bei benS3röbern unb befonbera bei gremben flö^ bellagen. Sbenfowcnig foHenbiefenigen bei^alten werben, wel^e bei ben .^auagenoffen ober bei

gremben bie .^anblungaweife bea «Drbena in SSeaiefung auf Srwerbunb SSerwaltung ber aeitlid^en @üter verwerfen ober m^ anbere

3Wa^regeIn tabeln, wiea. 95. hit totale UnterbrücEung berfenigen, welche

gegen ben Orben ni^t gut gefinnf finb, ober ber entladenen; ja au^bielenigen, weld^e bie SJenefianer, bie granaofen ober attbere> öon

ml^m ber Orben auagewiefen würbe ober f^weren Stäben er*

litten i^at, in ©efprö^en erträgli^ be^anbeln ober öerteibigen.

7* 9Jor ber Sntlaffung foUen biejenigen, welche entlaffen wer*ben foHen. tö^tig geplagt werben, fie foUen <)on ii^ren gewoi^nten

Page 62: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 56 ~

s^plicaiidi, inferiiB quantumcumque bene praestXeriiit, rcpre-hendendi, eoque titälo alteri appHcandi; pro leviori culpa,quam forte commiserint, graves poenae assignentur,- confun-danfur publice usque ad impatientiam tandemque tanquamaliis perniciosi dimittantur; ad hoc autem locus, de quominitne opinantur, eligatur.

8* Si de altquo nostrorum »>e8 certa sit de obtin^ido

episcopatu aut alia dignitate ecciesiastica, praeter consuetaSocietatis vota, cogatur alterum emittere, quod semper benede Institute Societatis sensurus sit ac dicturus, neque alio

confessario quam qui de Societate sit, utetur, quir imo sein nullis rebus alicuius momenti quidquara dispositurum,nisi audito iudicio Societatis. Quod quia cardinalis Toletus

non observavit, Societas a Sancta Sede impetravit, ut posthacnullus maranus, perfidiae iudaicae aut mahometicae heres

admittatur, qui tale votum praestare noiuerit, et tanquamacerrimus Societatis hostis, quantumcumque celeber esset,

dimittatur.

GÄPÜT XV,

Quomodo agendum cnm monlalibiis ef devofaHis.

1* Caveant valde confessarii et concionatores offendere

moniales, aut illis dare occasionem tentationis contra voca-

tionem; sed contra affectu potissimum superiorum sibi con-

ciliato, procurent confessiones saltem extraordinarias excipere,et conciones apud eas facere, si gratitudinem illarum vicissim

experiantur; multum enim iuvare Societatem possunt nobiles,

praesertim ac divites abbatiae, tum per se, tum per parentesac amicos suos, adeo, ut mediante notitia primariorummonasteriorum paulatim in notitiam et amicitias totius fere

civitatis Societas venire possit.

$i* Vitandum tamen ex altera parte devotariis nosfris,ne monasteria feminarum frequentent, ne vivendi ratio illa

ipsis magis arrideat, et sie Societas exspectatior.e omniumbonorum, quae possident^ irustretur. Inducantur vero ad prae-

Page 63: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 57 —

2){enfllef1ittng«n ettffetitt mthtn, fe fönen B<Ub au bfefem B«n> aufettem S>tenf| t>ev»)ettbef metbett. SBenn fit cm^ i^ve S){enile goi

oevKf^i^tt, foKen f{e benno^ d^tobeU »>evben unb untev bfefem SSot«

tt)(tnb toieber a» ettva$ «nberem t>e«tvenbet wtxhtn. ^ür einen

uni^ebeutenben Sel^Iev^ ben f!e f!^ tyfeQei^t i^a^en au ©Bulben fom«men Iftffen, foHen f^nen f^wete ©ttftfen aufetlegt wetben, flc

foUen 5ffetttKc^ l^efd^ämf mxHn, bi$ fle bfe @ebufi) oertfewn iinb

bann enblfd^ mh^tn ffe aI$ t>e«be¥5n^ für bie (WbeTn enflaffen tttet'

ben. 4>featt aber foK eine ©elegeni^eft ara^twä^lt wevben, bie fit

am menidfien t>evmttten.

8. SBenn efnev ber Unfvi^en ftc^eve ^opung ^At, ein Si^tumobeif irgenb eine (inbete f{r^K(ä^e SBötbe au er^dfcn, fo foH et du^erben 3em5l^nH(ä^en ©eld^niffen bt$ -Ocben^ gettölföt «»erben, tin »»ei*

tewS rtbauleaen, baf er nömU^ immer nur ®«feö eon bem 3«ffWwtbe5 Orbcn« benfen unb frtöen werbe, bft^ er fi^ !eineS anbem SSei^f*üfttera bebfenen werbe d§ einea fold^en m$ bem Orben, f«, foa«r,

b(t^ er in {einerlei ^ngeledenl^eiten t)on irgenb einer Sebeutung eine

Serffidung treffen werbe, obne bod Urteil beS Orben^ t>ori^er gel^&rt

SU l^ftben, SBeil bie$ ber ^(trbinal Soletua nid^t beamtete, i^<it e$ber Orben beim §eiUöcn ©tul^le burd^gefe^t, bft^ fönftiöMn aWdrrane*)aW grbe jübif^er ober mui^Ämebanif^er Sreulojföleit mel^r aufleteffen

werben foHe, ber fi(fy weigere, ein fol^e$ ®el$bnia dbauieden, ba^er bieljr c^r «X$ i^eftföfJer ©egner beö Orben^, fo beräumt iX auc^fei, «t^d^fi^ffen bleiben foUe.

^npnt\ XV.

3Bie m<ttt fi^ gegen bit ^tonnen unb bfe frommengrauen betragen foU.

L Sie Sefc^töäter unb ^rebiger foHen jfci^ wobl ^üten, bie

Slonnen au befeibigen ober i^nen ©elegen^eit au einer SBerfud^ung augeben, gegen ibre sSerufung au ^anbeln. SBielmel^r fottcn fie fl^ fax

©egenteil \>it ^imeiguna ber Oberinnen erwerben unb bann brtfür

forgen, H^ fit Wenigf?cn§ ftuferorbenflfd^eScfd^ten erl^ftßen, unb bafjfe bei benfelben SBortrage l^rtUen fönnen, wenn fie il^rerfeii« bo«

gBol^lwoUen berfelben erfftl^ren bfirfen. S)enn bie Slebtiffinnen,

ttitmentli^ hit reid^en unb t>ornel^men, Idnnen htm Orben t>iele

SDienfie leifien, fowobi oon fic^ felbjl äu§, <t\$ m^ bur^ ibre SSer«

wanbten unb ibre greunbe, fo ba^ er infolge ber SSelanntf^aft mitben berborragenbfien Älbfiern aHmäbli^ baau fommen f«nn, f^flim gdnaen ©tftAt begannt unb angenehm au werben.

2* ^uf ber (tnbern Seite follen ea unfere frommen grauent>ermeiben, bie Stonnenliöfler au befugen, bamit fle nid^t ein augro^ea aBoblgefrtJlen an bereu ßebenaweife flnben unb fo ber Orbenin feiner Hoffnung auf «tte ®üter, wel^e fie befi^en, getäufc^t Wirb.

*) ©etauftc 3uben ober fStahamebamt, bie insgeheim il&rer SRelfgiontreu bUißen, in ©ponien. SSJortöilbiingroerflu^t. 1. flor. 16, 22.

Page 64: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

-- 58 -

standum votum castitatis et obedientiae in manibiis confessarii

sui, ostendaturciie iüam vivendi rationem esseconiormemprimitivae Eccicsiae moribus, utpote lucentem in domo, et

non sub modio sine proximi aedificatione ac fructu anima-

rum; praeterquam quod exemplo viduarum illarum evangeli-carum, Christo in Sociis suis benefaciant de substantia sua;

denique omnia quae in praeiudicitim cläustralis vitae sunt,

exponantur eique applicent, huiusmodi instructiones illis subsecreti sigillo communicent, ne forte ad aures religiosorumperveniant.

CAPUT XVI

De contempfu divitiarum paiam prae se ferendo,

1. Ne seculares nobis adscribant nimium aJIectum ergadivitias, iuvabit nonnunquam recusare eleemosynas minoris

momenti, quae pro officiis a Societate praestitis offeruntur,

quanquam ab iis, qui omnino nobis sunt addicti, etiani

rainiraas quascumque acceptare conveniat, ne avaritiae

arguamur, si tantum dona insigniora admittamus.

2* Negandae erunt sepulturae personis vilibus in templisnostris, quamvis valde addictae fuerint Societati, ne videamur

pluralitate mortuorum divitias venari, et constet de beneiiciis

quae a mortuo recipimus.

3* Cum viduis aliisque personis, quae Societati pleraquesua dederunt, agendum erit valde resolute et acrius ceteris

paribus, quam cum aliis, ne videamur propter considerationembonorum temporalium illis iavere plus quam ceteris, Imo idemobservari convenit respectu illorum, qui in Societate sunt, sed

postquam bonorum suorum cessionem et resignationem in

iavorem societatis fecerint; et si aecesse sit, a Societate dimit-

tantur, sed omni cum discretione, ut, saitem partem eorum,

quae Societati dederunt, ei relinquant, aut morientes testa-

mento legent.

Page 65: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 59 -.t

be« @ei^orfattt$ in bie Jg>dnbe bc§ ^ti^tuux^ t>ct(tnlA^f «Jetben,unb e« foU i^mn öcäe^öt werben, bdp biefe 2if>tn$m\U ^^ @{«*

Itettö mit ben ©{ften bet e«j!ett Äfn^e jJc^e, tt)e« jle fn ^öufeinaW ßfc^t bfent, bfta «f^t «nie« ben «Steffel öcfleKt wix\> unb b(c

Silei&enmenfd^cn ev^ftuf, unb bfe (Seefen fSrbctt.

3lute5fbcm follen fie nad^ tcm SSeifpfcle ienci; aSftKsen im€t)ftnöcHwm e^tfflo in feinen ©enoffen i>on i^xim SSefi^tum SBol^l*trtten etweifen; enblidf) foU t^nen aUc^, u*ft§ baju biencn Uim, ein

SUowwteil öe^en b(t§ Äfoj?erlc&cn 3« ejweden, rtu^efnönbersefe^twerben, iebod) foll rnttn ii^nen berartiöe SWittcitunöen nur unterbem (Siegel ber öerfti^wlefleni^eit ntö^en, brtwit fie ni<^t tiwa benben SWött?i^en au Oi^ren fommen.

^ei^itel XVLlieber bie offen t^nx <S^«u ju trftö^ttbe ssera^funa beS

aieic^tum^.

1, SDftmlt uns bie 2Be(tlic^ett niti^t ftUsu öto^c Steigung a«»«

9tei(^tum aufzureißen, wirb e§ ntan^md ö«t f^i«/ unbebeutenbere

Sllmofen auröß^uwelfen, welche für Sfenjle, wel^c ber Orbcn aerciftet

i^ftf, Angeboten werben, oi^gleld^ eS ji^ f^idt, t>on benjeniö«», wcl^eunö burd^auS eröeöcn finb, m<^ bie fleinfien (3af>m anauue^me«,b(tmit wir ni^t btr «gxtßfuc^t ^ef^ulbifit werben, wenn wir nuraebeutenbere ©ef^enle rtnne^men.

2* Unteräeorbneten "perfonen wirb baö SScgTößniS in unferen

Äirc^en a« t>erwciaevn fein, mnn fle nu<^ htm Orbcn no# fo er*

geben waren, bantit ea nit^t f^i^eine, alö fu<^ten wir burc^ bie SD^engeber srofen SReic^iömer au erwerben, unb bantif man ni^f wci^, waBwir ftn Suweifungen t)on ©ejJorßenen erhalten.

3, Wllt SBitwen unb anbeten "^erfonen, weldbe Um Orbeni^te meinen @üfer ü&etse&en l)Abtn, wirb man fe^r cr.t[d;?offm unb

aiemli^ energifc^er t>erfa^rcn muffet, wenn bie ü&rigen Umf^önbefonft bie gleiten fInb, aW mit «nberen, i<tmit e$ ni^t ben Sinf^cin

l)(tK (tl^ oß Wir fie mätn ber 9vaöji^t duf aeitli^e ©üter günjügeranfeilen ftia bie übrigen Seute.

S<* «o# wei^r: ca ifl pAjfenb, baafelbe 58erfö^r?n in SBetreff

berjenigen an beoba^tm, wel^e fi^ inneti^alb beS Orbena btfiubeh,ftber etil na^bem biefelben i^te SBefl^tümer abgetreten l^aben unb

au ©uniien beö Orbena autü^getreten jinb. Unb wenn ea nolwcnbfg

fein foUfe, Idnuen fie aua bem Orbcn entlöffen werben, <iUx unter

58eoba<^tuttg aUer ssotfid^f, fo i<i^ fle wenigf5ena einen Sreil Uffen,waa fie bem Orbeu gcäeten i^aben, bemfelben üßerlaffen ober ^^int

felben für Wx ^obeafrttt tepamen^avifci? äuf?^teiaetf.

Page 66: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

~ 60 -

CAPUT xvn.

De modls promovendi sociefafem.

1» In primis in hoc incumbant omnes, ut etiam in rebus

parvi momenti unum semper sentiant et saltem exteriiis dicant;sie enim quantumcumque res mundi huius turbidae fuerint,Societas semper necessario augebitur et confirmabitur.

3» Sic omnes lucere nitantur doctrina et exemplo, ut

reliqui religiosi, praesertim ii qui de clero sunt pastores, etc.,

superentur, tandemque vulgus omnia a nostris tantum prae-stari optet; quin imo hoc palam dicatur, non requiri in pasto-ribus doctrinam tantam, modo suo munere bene fangantur,consilio enim societatem iuvare posse, quae idcirco studia

summopere commendata habet.

3* Fovendi reges ac principes hac doctrina, quod fides

catholica in praesenti statu persistere nequeat sine politismo,sed ad hoc magna opus discretione; hac ratione nostri gratierunt magnatibus, et ad intimiora consilia adhibebuntur.

4:* Foveri poterunt novis lectimissis et certissimis unde-

quaquae transcriptis.

5« Neque parum conferet, si magnatum et principum dis-

sensiones caute ac secreto nutfiantur, etiara cum mutua viriuminfractione. Quod si animadverteretur verisimiliter conci-

liandos, Societas, quamprimum illos pacificare contendet, nealiunde praeveniatur.

6» Ingeneranda omnibus modis, praesertim vulgo et ma-

gnatibus, opinio de Societatis erectione per singularem Provi-

dentiam divinam, iuxta prophetias Joachimi abbatis ad hoc, ut

Ecclesia depressa ab haereticis elevetur.

7. Tum magnatum* et episcoporum gratia obtenta occu-

pandi pastoratus ^t canonicatus, ad reformationem cleri exa-

ctiorem, qui olim sub certa regula cum episcopis suis vivebant

et ad perfectionem tendebant; ac tandera ad abbatias et prae-laturas aspirandum, quas attenta ignavia ac stupiditate mona-

chorum, ubi vacaverint, non erit difficile assequi ;etenim ex

re Ecclesiae omnino foret, si omnes episcopatus a Societate

tenerentur, imo sedes apostolica possideretur; praesertim si

Pontifex bonorum omnium princeps temporalis fieret, quare

Page 67: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

::- 61 ~

^apiui xvn.

»Ott htm SWittcIn, ben OxUtt su fötbetn.

1, S5eFo«i>eif$ foHen «Ue b(iwtAc|> fJteften, au^ in un^ebeuten*

beten ©ittgett immtt efn unb bfefel^e ^nfi^t au i^d&en unb wenfflflen^

m^ (itt^ett bie ßW^e 3lnfl(^t du^mi^v^^^^n, ®o wixb, wööen bfe

weltU^en Slnaeleaenl^eftctt äu^ no^ fo öetwowen fein, ber Otben

flti^ notwenbföWöJcife flets Qeförbett unb feftc« geötfittbct feigen.

2^ 5me foHen j!^ ftefhie&eti, bwfc^ ©elel^jfftmleft unb bur^ il^r

gute« SBeffpiel fld^ auSausei^nen, bftmft bfe üJtföen seipiid^cn "per*

fönen/nrnnentH^ bie 'pfawer u. f. tt>. in ben ©Ratten gefleat werben,unb bd^ f^He^Ud^ brtö SSoIf ftllea nur t)on ben Unfrfgen geleifief

wiffen Win. S«, «tan fott ea offen «ugfpred^en, bd^ mftn ^ef ben

'pfamvn feine g« gro^e ©ele^tfamleit fu#e, wenn fle nur il^r ^mtgut t>e¥n>ftlten; mit gutem State Idnne bev Ovben an bie'^(tnb ge^en,

n>el^et beö^al^ bie (Stubien f!et$ <tuf$ n)aimtfte ent)>fol^len ^at,

3, Ä5nigen unb güvfien foß ntan hux^ bie Se^te fd^mei^eln,

bA^ bec !ati^olif(i^e ®I<tu$e ibei htm gegenntävtigen Buftftnbe oi^ne

potttif nic^t befleißen I5nne, ahtv l^ie^ei ifi gto^e S)i$ccetion unb

SSel^utfamleit öon n5ten. 5luf biefe SBeife werben bie Unfrigen bie

@unfi ber ©ro^en gewinnen, unb fie werben ju ben gel^cirnften Se#

ratungen beigejogen werben.

4, Sl^r aSBol^lwoHen lann man auc^ baburc^ ft^ erl^atten, ba^man i^nen öerMrgte Sileuigleiten t>on a«en ©eiten §er jugängUd^ mci^t

5, 3Iu(^ wirb eö nid^t wenig SJorteil bieten, U^ Swi^i^MUn ber

©ro^en unb görflen in öorfi^tiger Sffieife unb im ©ei^eimen au

nähren felbjl WS iw gegenfeitigen 5{ufreibung ber Gräfte.9Benn man aber bemerft, H^ eine SSerföl^nung woi^rf^einU^

ifl, fo fott fi^ ber Orben auerfl beflre&en, i>tn grieben j^erbeiju*

ffii^ren, bamit man ii^m t)Ott anberer ®titt ni^t auoortommt.

6* ^m m\x% auf iebe ^rt unb SBeife, namentlici^ auci^ t>(t$

niebere Soll unb bie ®ro^en bat>on äberaeugen, ha^ ber Orben bur4befonbere g5ttli#e SBorfel^ung gegränbet worben fei in ©ema^l^eit ber

yro|>l^eaeiungen bea 2lbt« Soa#im*), h«mlt bie öon ben Äe^ernunterbrüöte Äir^e ji^ a» neuem ©lanae eri^ebe.

? ©obann mu^ man, wenn bas SBol^lwoaen ber ©ro^en unbSifc^öfe gewonnen ift, hk "Pfarreien unb Äanonffate befe^en, umeine granbli^e Erneuerung beS ^lerua l^erbeiaufüi^ren, ü>tl^tx einftunter einer bjcfHmmten SRegei mit feinen S8if^5fen (ebte unb ber

gjoHenbung aufttebte.

Unb enbtt# mu^ man fi^ an bie Stbteien unb ^ralaturen l^eran*

mad^en, wel^e man im «^inblid auf bie STrSg^eit unb 2)umm^eitber 3W5tt^e im gaUe einer (Srlebigung be^ <Sil^t$ ol^ne gro^e SWü^ewirb erlangen {bnnen.

(Sa wilrbe überhaupt aum SJorteil ber ^ir^e gerei^en, wenn

*) 2I6t ^oa^im oon glori« (giote) in flalaBrien, f 1202, rooHte bie

®aBc BeP^en, bie aBei«fa9ungen ber |, ©d&rift gu beuten/ a^U ai^ naiia*natc« 5ßrop§et i^talien*-

Page 68: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 62 -

omni ratione temporalia Societatis, prudenter famen et secrefo

paulatim extendenda neque dubium, quin tunc aurea saeculaet pax continua ac universalis et consequenter benedictio

divina Ecclesiam comitaretur.

8» Quod si spes non aiiulgeat ad haec perveniendi, cumequidem necesse sit, ut veniant scandala, pro tempore inver-

tendus erit Status politicus, et incitandi princlpes nostris fami-

liariter utentes ad bella mutua et importuna; ut sie ubiqueSocielas imploretur ac impendatur reconciliationi publicae,ut communis boni auctrix, et primariisbeneficüsetdignitatibusecciesiasticis compensetur.

9* Denique hoc saltem conabitur societas efficere, acquisita

principum graüa et autoritate, ut ab iis, a quibus non amatur,saltem timealur.

Page 69: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

— 63 —

fttle ssfstötttw itt ben ^anben be§ OxHnß waten, |ft wenn et ben

tt]>oftoUf^en Stui^I inne i^äUe, sumd wenn b«v ^(ipft ber itbif^e S«!^*'&er (tHet Seflftfüm« wfttbe. SJAi^et mu§ bie ttbffd^e SWft^t bce Dtben§

aUmä'fyU^, abtv mit MviQl)^\t unb im ©e^elmen, ftuaijebel^nf wetben.(55 ifl fein Bwelfel bft^ bann bftö Qolbene B^^t<^ltet efntteten wütbe,

bA^ tttftn brtnn ewigett unb aKöemeinen gtteben öenie^cn «nb bem*

äufolge bet ööttHd^c ©cgcn biß ^ix<^t geUifcn tt>ütbe.

8. 2Benn aHx no<ä& ni^t gu l^offcn i^, bft^ tttftn biefe Si«-«

etveiö^e, mujj nmn, bft notwcnbiöftweife Sln^lanbe unb Sletgctniffcc{ntte(en «tftffcn, bcm poUtif(|en 3«ff<*»'^ ^{"c äeKöemä^c SSJcnbunß

ßcitcn. Wim mü^ bie gßtficn, wel^^ «t^t «»^^ <»i^f i>cvfröutcßi gufje

Uelzen, ju geöenfeitiöen f^ytcctlic^cn ßticflcn t)evftnlaffctt, ^rtttlit fo

ü^txaU bie ^ilfc bea Orben^ (iB bei SPiler^teTa bea gemeinfamcn SBol)^'

tc$, angetufen tt>ijb «nb mati feine SDienfie in 9tnf|>tu^ nintwt, umeine rtUfiemeine 58jTf5i^nunö i^ei&ciaufüF>vett, unb bamit er bftfür burdb

öto^e 3wW5iiban3Cu unb lir^Uc^e SBürbcn ^elol^nt witb.

9» ÄuTS — bet Otben wirb, nad)bem er fid^ bie cinftu^reii^e

®unft ber gütjlen erwor&en l)at, iveniäjlen^ bß^ ju erteilen fu^cr,^(^ft er i)on benen, bie ii^n «i^t lieben, weniöjlcn^ öefür^tet nnrb.

Page 70: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

BX 370S !Honita secreta.•\2M677 Die geheimen1924 Instruktionen der

Jesuiten ? Latini"-sehe undt Deutsche»

950-4538

THE utiwmBnv ör cuicas.ö ygsAW f

Page 71: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...

l^,-).

UNIVERSITY OFCHKjAGO

IIP

BX 37Ö5 Monita secreta»•A2M677 Die geheimen1924 Instruktionen der

Jesuiten ? Latini*sehe und Deutsche <

THE UNIVERSITY OF CHICAGO LIBRARY

Page 72: Monita secreta [microform]. Die geheimen Instruktionen der ...