OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0...

32
Abwasserbelastung der Fließgewässer Niederschlagsfall versus Trockenwetterabfluss Projekt: Gewässerökologische Untersuchungen im Ursprungsgebiet der Donau in den Jahren 2013 2016 Von Dr. Karl Wurm, Starzach

Transcript of OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0...

Page 1: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Abwasserbelastung der Fließgewässer –

Niederschlagsfall versus Trockenwetterabfluss

Projekt: Gewässerökologische Untersuchungen

im Ursprungsgebiet der Donau

in den Jahren 2013 – 2016

Von Dr. Karl Wurm, Starzach

Page 2: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

• Defizite bei den Aufnahmen zur WRRL

in den Wasserkörpern:

• 60-01 („Brigach“),

• 60-02 („Breg“) und

• 60-03 („Obere Donau bis Immendingen“)

Anlass der Studie

Page 3: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

• von Juli 2013 bis August 2016 an insgesamt 37 Tagen

chemisch-physikalische Untersuchungen im

Trockenwetterabfluss und bei Mischwasserentlastungen

• 33 biologische Bestandserhebungen des Makrozoobenthos

• 12 Aufnahmen der Diatomeen (Trophie)

• Spurenstoffe

Untersuchungsprogramm

Page 4: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Unter-

suchungs-

gebiet

Page 5: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Unter-

suchungs-

gebiet

Page 6: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Mischungsverhältnis Gewässer : Kläranlage

Page 7: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Abfluss:

Brigach

Breg

Donau

Page 8: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Ammonium

Mittelwerte

Page 9: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Gesamt-

phosphat

Mittelwerte

Page 10: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Ortho-

phosphat

Mittelwerte

Page 11: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Brigach-

Mündung

P-Fracht

RW - TW

Page 12: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

BSB5:

Minima

Mittel

Maxima

Page 13: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

BSB5-Fracht

Donau

Pegel K-H:

TW - RW

Page 14: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Sauerstoff-

gehalt

Page 15: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

AFS

Minima

Mittel

Maxima

Page 16: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Makrozoo-

benthos:

Saprobie

Page 17: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Diatomeen:

Trophie

Page 18: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Spurenstoffe

• in Zusammenarbeit mit ISWA (Dr. Kuch)

• 3.280 Einzelanalysen

• 2 Durchgänge bei TW und NW: 1.04. und 7.10.2014

• 2 Durchgänge bei unterschiedlichen RW und hohen

Abflüssen: 8.07.2014 und 20.11.2015

Page 19: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Ibuprofen:

gut

abbaubar

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

01

.04.2

01

4B

r2B

r3B

r5B

r6B

r9 B1

B2

B5

B6

B9

KA

-D D2

08

.07.2

01

4B

r0B

r2B

r3B

r5B

r6B

r9 B1

B2

B5

B6

B9

KA

-D D2

07

.10.2

01

4B

r2B

r3B

r5B

r6B

r9 B1

B2

B5

B6

B9

KA

-D D2

D6

D7

20

.11.2

01

5B

r2B

r3B

r3a

Br5

Br6

Br9

Br9 B1

B2

B5

B6

B9

B9

KA

-D D2

D2

D5

KA

-ID

7

Ibu

pro

fen

in

µg

/l

Page 20: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Diclofenac

Carba-

mazepin:

biologisch

schlecht

abbaubar0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

01

.04.2

01

4B

r2B

r3B

r5B

r6B

r9 B1

B2

B5

B6

B9

KA

-D D2

08

.07.2

01

4B

r0B

r2B

r3B

r5B

r6B

r9 B1

B2

B5

B6

B9

KA

-D D2

07

.10.2

01

4B

r2B

r3B

r5B

r6B

r9 B1

B2

B5

B6

B9

KA

-D D2

D6

D7

20

.11.2

01

5B

r2B

r3B

r3a

Br5

Br6

Br9

Br9 B1

B2

B5

B6

B9

B9

KA

-D D2

D2

D5

KA

-ID

7

in µ

g/l

DICLOFENAC

Carbamazepin

Page 21: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Diclofenac

in der

Donau

(Q P. K-H)

Page 22: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

16

PAK

nach

EPA

Page 23: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

PAK:

prioritär

Benzo[a]-

pyren

(ZHK-UQN

= 270 ng/l)

Page 24: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

PAK:

Benzo[a]-

pyren

(JD-UQN

= 0,17 ng/l)

Page 25: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

17ß-Estradiol-

äquivalent-

konzentration

(= EEQ)

KA D = 2,2 ng/l (TW)

und 12,6 ng/l (RW)

Page 26: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Spurenstoffe:

Überschrei-

tungen der

UQN

Page 27: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Spurenstoffe:

Prozentualer

Abwasser-

anteil:

Diclofenac

St. Georgen: 20%; Villingen:20-25%; Furtwangen 10% Donaueschingen 10-20% Immendingen >50%

Page 28: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Spurenstoffe:

Prozentualer

Abwasser-

anteil

Page 29: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Maßnahmen in der Regenwasserbehandlung

• Die Verringerung der Einträge aus der Regenwasser-

behandlung in folgenden 5 Teileinzugsgebieten:

• St. Georgen (Brigach)

• Villingen und Brigachtal (Brigach)

• Furtwangen (Breg)

• Vöhrenbach (Breg)

• im Einzugsgebiet der Kötach

Page 30: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Maßnahmen in der Regenwasserbehandlung

• Überprüfung der Regenwasserbehandlung im Hinblick auf das Entlastungsverhalten der

RÜB und Abgleich mit der Schmutzfrachtmodellierung im Bereich von Donaueschingen

und Bad Dürrheim (Brigach, Stille Musel) und im Bereich von Bräunlingen, Hüfingen

und Allmendshofen (Breg)

• aufgrund der Donauversinkung gleiche Vorgehensweise für den Raum Immendingen

• Biologische Gewässergüteaufnahmen zur Lokalisierung der stärker belasteten RÜB

• Reduktion der hohen PAK-Belastung im Niederschlagsfall, durch die Erhöhung des

Kläranlagenzuflusses (Qmax) oder Retentionsbodenfilter bei den besonders belasteten

RÜB im Raum St. Georgen, Villingen, Furtwangen und Vöhrenbach

• Strassen: Bodenfilter zumindest entlang der Autobahn A 81 (PAK, Benzothiazol)

Page 31: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

E N D E

Page 32: OPTIMIERTE ANLAGEN. OPTIMALER NUTZEN. RÜB-BW ......2014/07/10  · 4 2 35 6 9B1 B2 B5 B6 B9D D2 4 0 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 4 2 3 5 6 9 B1 B2 B5 B6 B9 D D2 D6 D7 5 a 5 B1 D

Abfluss 2015: Donau Pegel Kirchen-Hausen