simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri...

160
ekonomika da socialuri demokratia simon fauti da sxvebi socialuri demokratiis kursi 2

Transcript of simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri...

Page 1: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

ekonomika da

socialuri demokratia

simon fauti da sxvebi

socialuri demokratiis kursi 2

Page 2: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

Sinaarsi

winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis 4

1. Sesavali 6

2. fuZemdebluri ekonomikuri Teoriebi 9

2.1.adamsmiti_ekonomikuriliberalizmis

fuZemdebeli 12

2.2.karlmarqsiskapitalizmiskritika 17

2.3.jonmeinardkeinsi:kapitalizmismarTva 23

2.4.ekonomikuriTeoriisidealuritipebi 28

2.5.ekonomikadRes 30

3. sxvadasxva ekonomikuri sistema da wyoba 42

3.1.kapitalizmidademokratia 42

3.2.koordinirebulidaarakoordinirebuli

kapitalizmi 46

3.3.axalizogadigaremoglobalizaciispirobebSi 51

4. socialuri demokratiis ekonomikuri

politikis orientirebi 55

4.1.sabazisoRirebulebebi 55

4.2.ZiriTadiuflebebi 58

4.3.ekonomikuripolitikisprincipebi 64

4.4.eqskursi:xarisxobrivizrdisgansazRvra 73

5. partiebis ekonomikuri programebis Sedareba 76

5.1.hamburgisprograma_germaniissocial-

demokratiulipartiisZiriTadiprincipebis

programa 77

5.2.ZiriTadiprincipebigermaniisTvis_

qristian-demokratiulikavSiris(qdk)programa 81

Page 3: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

5.3.`momavalimwvanea~_ `kavSiri90/mwvaneebis~

ZiriTadiprincipebisprograma 83

5.4.TavisufaldemokratTapartiis(Tdp)

`visbadenisZiriTadiprincipebi~ 86

5.5.partia`memarcxeneebis~`saprogramoTezisebi~ 88

5.6.programebisSefasebasocialuridemokratiis

miznebisSesabamisad 91

6. sxvadasxva qveynis ekonomikuri modelebi 94

6.1.aSS 94

6.2.didibritaneTi 99

6.3.germania 104

6.4.iaponia 112

6.5.SvedeTi 118

7. ekonomikuri politika: praqtikuli magaliTebi 124

7.1.ekologiurisamrewvelopolitika:zrdis

politikamdgradimomavlisTvis 125

7.2.sabiujetopolitika:ramdenigvaqvs

germaniisvali 129

7.3.privatizaciisriskebidaSansebi 134

7.4.RirseuliSromadaerToblivimarTva:

RirseuliSromispolitika 140

7.5.debatebiminimalurixelfasebisSesaxeb 147

8. Semdgomi gansja 154

bibliografia 155

avtorebis Sesaxeb 158

Page 4: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

4

winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis

finansuri bazrisa da ekonomikuri krizisebi gardamtexi momenti aRmoCnda. saWiro gaxda ara marto krizisis konkretuli Sede­gebis daZleva, is Cveni sazogadoebis safuZvlebsac Seexo. dRes Cven unda gadavwyvitoT, rogor gvinda momaval wlebsa Tu aT­wleulebSi cxovreba da Sroma. rogor SeiZleba gamoiyurebodes samarTliani da solidaruli ekonomikuri wyoba? ra balansi unda moiZebnos saxelmwifosa da bazars Soris? rogor SeuZlia so­cialuri demokratiis Tanamedrove, Rirebulebebze dafuZnebul ekonomikur politikas warmatebis miRweva?

maTTvis, visac surs sakuTari politikuri mosazrebebi gamoxa­tos da politikuri cxovrebis Tanamonawile gaxdes, es sakiTxe­bi gadamwyvetia. arakontrolirebadi bazris rwmenam saval gzas CamogvaSora. axla mogveca Sansi, axali kursi avirCioT. magram mxolod is, vinc icis, saiT midis es gza, SeZlebs Tavisi ideebis mxardaWeris mopovebas da dasaxuli miznebis miRwevas. miT umetes mniSvnelovania, darwmunebuli iyo sakuTari gezis sisworeSi.

am konteqstSi mocemul wigns Tavisi wvlilis Setana surs. masSi ganxilulia mniSvnelovani ekonomikuri Teoriebi, aRwer­ilia sxva dasxva ekonomikuri wyoba, gansazRvrulia ZiriTadi Rirebulebebi da orientirebi da dasmulia SekiTxva, Tu ra mniS­vneloba aqvs am Rirebulebebs socialuri demokratiis konkre­tuli ekonomikuri politikisTvis. amasTanave, cxadia, rom aq ver naxavT saboloo pasuxebs. kiTxva, Tu rogor SeiZleba Sedges so­cialuri demokratiis ekonomikuri politika, mudmiv gansjas da axal argumentacias moiTxovs. amitom am gamocemaSi dasrulebul pasuxebs ki ar gTavazobT, aramed gacnobisa da Semdgom msjelo­bisTvis giwvevT.

es wigni `socialuri demokratiis kursebis~ seriis meore to­mia da efuZneba naSroms `socialuri demokratiis safuZvlebi~. masSi ganxilulia socialuri demokratiis ZiriTadi Rirebule­bebi, moyvanilia liberaluri, konservatiuli da socialuri demokratiis sazogadoebrivi modelebis, aseve libertaruli demokratiisa da socialuri demokratiis Sedarebebi. am seriis mesame tomis saTauria `socialuri saxelmwifo da socialuri demokratia~.

Page 5: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

5

rodesac msjeloba 21­e saukunis ekonomikas Seexeba, uyuradRe­bod ar unda dagvrCes is gardamtexi procesebi, romlebmac glo­balizacia mogvitana. wignebis seriis erT­erTi momdevno tomis Tema swored globalizacia da socialuri demokratia iqneba. am tomSi globalizacia ganixileba im kuTxiT, Tu ra gavlenas ax­dens is ekonomikuri wyobis formirebaze da mis garemoze. glo­balizaciisadmi miZRvnili wigni globalizaciis winapirobebis da misi politikuri organizebis SesaZleblobebis analizs Semog­TavazebT.

gvinda guliTadi madloba gadavuxadoT simon fautsa da tobi­as gomberts. simon fauti naSromis ZiriTadi nawilis avtoria. tobias gombertma Seasrula saredaqcio da didaqtikuri samu­Saoebi, raSic man gansakuTrebuli kompetencia da didi mondo­meba gamoiCina. gvinda aseve madloba vuTxraT Tomas maiersa da mihael dauderStedts wignis koncefciis SemuSavebisas mocemuli rCevebisTvis, vilhelm niolings misi sayuradRebo SeniSvnebis­Tvis da yvela avtors SesaniSnavi TanamSromlobisTvis. maTi wvli lis gareSe wigni ver Seiqmneboda. zogierTi xarvezisaTvis pasuxismgeblobas Cvens Tavze viRebT.

socialuri demokratiis akademiis simbolo kompasia. akademiis bazaze fridrix ebertis fondi iZleva SesaZleblobas, ganxilul iqnes sxvadasxva Tvalsazrisi da gairkves orientirebi. moxaruli viqnebiT, Tu Cveni naSromi xels SegiwyobT sakuTari politikuri gzis gansazRvraSi. socialuri demokratiis sicocxlisunariano­bas swored is ganapirobebs, rom igi moqalaqeTa mudmivi intere­sisa da miswrafebis sagania.

boni, 2009 wlis dekemberi

d­ri kristian krelidireqtori

socialuri demokratiis akademia

iohen damiproeqtis xelmZRvaneli

`socialuri demokratiis kursebi~

Page 6: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

romeli

ekonomikuri

politika

Seesabameba

socialur

demokratias?

riTi izomeba

ekonomikuri

politikis

warmateba?

ekonomikuri

zrdis,

socialuri

Tanasworobisa

da ekologiuri

mdgradobis

balansi

1. Sesavali

1998 wels yofilma federalurma kanclerma gerhard Srederma Tavis samTavrobo gancxadebaSi brZana, rom misi koalicia emxro­ba ara memarjveneebsa Tu memarcxeneebs, aramed Tanamedrove eko­nomikur politikas.

maSasadame, aRar arsebobs politikis am sferoSi gansxvavebebi liberalebs, konservatorebsa da social­demokratebs Soris? arsebobs ki socialuri demokratiis ekonomikuri Teoria, ro­melic sxva mimdinareobebisgan gansxvavdeba?

Tu namdvilad arsebobs kidev ̀ Tanamedrove~ da ̀ araTanamedrove~? da vin ityoda Tavis Tavze, rom araTanamedrove politikas eweva, da, saerTod, ras niSnavs am SemTxvevaSi `Tanamedrove~? fexbur­Tis mwvrTnelma oto rehagelma erTxel Tqva: `Tanamedroved Ta­maSobs is, vinc warmatebulia~. Tu amas politikaze gadavitanT, Tanamedrove ekonomikuri politika is aris, romelsac warmateba moaqvs.

magram riTi izomeba es warmateba? erTni amboben, rom is maqsi­malur SesaZlo keTildReobasa da zrdaSia. sxvebi gansakuTrebu­lad Tanasworobasa da samarTlianobas gamoyofen: Sesabamisad, ekonomikuri wyoba ar unda iwvevdes uTanasworobas, Cagvrasa da usamarTlobas. da yovelTvis ufro met mniSvnelobas iZens maTi azri, visac mdgradoba, resursebis dazogva da ekologia ekonomikis warmatebis sazomad miaCnia: zrda ar unda gaxdes ze­eqspluataciis mizezi.

socialuri demokratiis ZiriTadi Rirebulebebia Tavisufleba, samarTlianoba da solidaroba. amdenad, programuli Tvalsaz­risiT socialur demokratias mxolod erTi pasuxi SeiZleba hqondes. samive principi, anu, pirveli, zrda, meore, socia lu ri Tanasworoba, da, mesame, mdgradoba, erTmaneTs unda exmia nebodes.

magram es gza ar aris winaswar moniSnuli. Tanamedrove, Rirebu­lebebze dafuZnebuli ekonomikuri politika, gerhard Srederis citatis interpretaciiT, ar iyenebs refleqsurad mxolod kla­sikur memarcxene Tu memarjvene ekonomikur­politikur instru­mentebs. socialuri demokratiis Tanamedrove, Rirebulebebze

6

Page 7: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

7

wignis mizani da

struqtura

Tavi 2:

ekonomikuri

Teoria

Tavi 3:

sxvadasxva

ekonomikuri

sistema da wyoba

dafuZnebuli ekonomikuri politika, pirvel rigSi, Sedegebzea orientirebuli. misi mizania iseTi sazogadoebis Seqmna, sadac Ta­visuflebis, samarTlianobis, solidarobis Rirebulebebi da yov­lismomcveli ZiriTadi politikuri, socialuri, ekonomikuri da kulturuli uflebebi yvela adamianisTvisaa ganxorcielebuli.

es wigni gTavazobT safuZvlian orientirebs im kiTxvebze pa­suxebis gasacemad, Tu romeli Teoriuli safuZvlebis gamoyeneba SeuZlia aq socialur demokratias, romeli ekonomikuri sistema da wyoba Seuwyobs xels misi miznebis ganxorcielebas, rogor ganisazRvreba ekonomikuri wyoba sxva qveynebSi da ras niSnavs es Teoriuli problemebi konkretuli politikis warmoebisTvis.

Tavdapirvelad ekonomikuri Teoriis doneze ganimarteba, ra kvle vebsa da daskvnebs gvTavazoben istoriaSi yvelaze gavleni­ani ekonomistebi _ adam smiti, karl marqsi da jon meinard kein­si. aqedan gamomdinare, ekonomikuri liberalizmis, antikapita­lizmisa da marTvadi kapitalizmis idealuri tipebi dRevandeli gadasaxedidan da socialuri demokratiis miznebis konteqstSi ganixileba (Tavi 2).

sxvadasxva ekonomikuri sistemisa da wyobis doneze ganixileba kapitalizmsa da demokratias Soris arsebuli damokidebuleba da aisaxeba dasavleTis ganviTarebul saxelmwifoebSi gabatone­buli koordinirebuli da arakoordinirebuli kapitalizmis eko­nomikuri wyobis orive forma (Tavi 3).

wignis „socialuri demokra tiis safuZvlebi“ sagani

socialuri demokratiis ekonomikuri politikis orientacia (Tavi 4)

wignis „socialuri demokra tiis safuZvlebi“ sagani

Tavi 2

Tavi 3.1

Tavi 3.2

Tavi 6

Teoria

sistema

wyoba

qveynebi

marqsi keinsi smiti

SvedeTi iaponia gfr didibritaneTi aSS

avtoritaruli koordinirebuli arakoordinirebuli

kapitalizmi

Tavi 5

Tavi 7

partiebis programebis Sedareba

praqtikuli magaliTebi

liberaluri demokratia

socialuri demokratia libertaruli demokratia

Page 8: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

8

Tavi 4:

socialuri

demokratiis

ekonomikuri

politikis orientacia

Tavi 5:

partiebis

ekonomikuri

politikis

programebi

Tavebi 6 da 7:

sxvadasxva

qveynis

modelebi da

praqtikuli

magaliTebi

erTi mxriv, ekonomikuri politikis programebis doneze, aseve sabaziso Rirebulebebis, ZiriTadi uflebebisa da ekonomikur­politikuri principebis urTierTkavSiris safuZvelze Se­muSavdeba socialuri demokratiis ekonomikuri politikis orien-tacia (Tavi 4).

meore mxriv, koordinirebuli da arakoordinirebuli ekonomi­kuri wyobisa da socialuri demokratiis aRwerili ekonomikuri politikis orientaciis safuZvelze bundestagSi warmodgenili partiebis ekonomikuri politikis programebi Sedarebuli iqneba maT ZiriTad programebTan (Tavi 5).

gamocemis dasasruls gTavazobT aSS-is, didi britaneTis, germani-is, iaponiisa da SvedeTis sxvadasxva ekonomikuri wyobis Sedarebas (Tavi 6) da iseTi ekonomikuri politikis sferoebis konkretul magaliTebs, rogorebicaa privatizacia, ekologiuri samrewvelo politika, Rirseuli Sroma da sawarmoo procesSi Tanamonawileo-ba, aseve minimaluri xelfasi (Tavi 7).

amgvarad, socialuri demokratiis ekonomikuri politikis sa­kiTxi ganixileba sxvadasxva doneze, romlebic am naSromSi ai­saxeba, gansakuTrebiT sakiTxi, Tu riTi gamoirCeva uSualod so­cialuri demokratia.

am SekiTxvaze pirvel pasuxs gsdp Tavis ZiriTad programaSi iZ­leva:

`socialuri demokratia uzrunvelyofs yvela adamianis ara marto ZiriTad samoqalaqo, politikur da kulturul ufle-bebs, aramed, aseTive mniSvnelobiT, ZiriTad socialur da eko-nomikur uflebebs. sazogadoebis demokratizaciis saSualebiT is uzrunvelyofs yvelasTvis Tanaswor socialur monawileo-bas, pirvel rigSi, erTobliv marTvas, samoqalaqo uflebebze dafuZnebuli, winaswari socialuri dacvis mqone socialuri saxelmwifos da koordinirebuli sabazro ekonomikis saSuale-biT, romelSic garantirebulia demokratiis upiratesoba ba-zarTan mimarTebiT.~ (hamburgis programa 2007: 19)

Page 9: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

9

sami didi

ekonomisti:

smiti, marqsi

da keinsi

arian Tu ara

klasikosebi

kvlav

aqtualuri?

„ideologiuri

karieri“

socialuri

demokratia:

samive Teoriis

moSvelieba

2. fuZemdebluri ekonomikuri Teoriebi

am TavSi: • warmodgenilia istoriulad yvelaze gavleniani ekonomikuri Teoriebi;• asaxulia maTi dRevandeli mniSvneloba;• ganxilulia, Tu ra mniSvneloba eniWeba maT socialuri demokratiisTvis.

„praqtikosebi, romlebsac miaCniaT, rom aranair inteleqtualur gavlenas ar ganicdian, Cveulebriv, romelime warsulSi CarCe­nili ekonomistis monebi arian“ (keinsi, 1966: 323), _ werda jon meinard keinsi, Tavad erT­erTi umniSvnelovanesi ekonomisti is­toriaSi. am TavSi warmodgenili da Sedarebuli iqneba misi da masTan erTad udidesi da yvelaze gavleniani ekonomistebis, adam smitisa da karl marqsis, Teoriebis ZiriTadi maxasiaTeblebi. am­denad, ikveTeba istoriulad umniSvnelovanesi ekonomikuri Teo­riebis sami polusi.

magram Rirs ki ganvixiloT im ekonomistebis ideebi, romelTa naSromebi mravali wlis win Seiqmna? Seesabameba ki maTi warmod­genebi mudmivad cvalebad globalizebul msoflios Tu maT ukve didi xania mtveri daedoT, gaugebari gaxdnen da istoriis mier uaryofili arian?

ratom da rogor aris es Teoriebi mniSvnelovani socialuri de­mokratiisTvis? isini ori TvalsazrisiTaa sagulisxmo:

jer erTi, bevr SemTxvevaSi isini „ideologiuri karieria“, romelsac politika TavisTvis iyenebs. maTi codna SeiZleba eko­nomikuri politikis argumentaciis WeSmaritebis dadgenaSi da, Sesabamisad, ideologiuri „sibecis“ Tavidan acilebaSi dagexma­roT.

meorec, socialuri demokratia am sami ekonomikuri Teoriidan srulad arcerTs ar iziarebs; igi mxolod zogad normatiul CarCos qmnis. is samive Teorias iSveliebs, magram aSkara upirate­sobas marTvad kapitalizms aniWebs, rogorc igi keinsma aRwera.

Page 10: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

10

istoriuli

konteqsti: smiti:

me-18 saukunis

Sua wlebi

marqsi: me-19

saukunis Sua

wlebi

keinsi: 1930-iani

wlebi

ekonomikuri

cnebebi da

modelebi dros

uZlebs

amasTanave, samive Teorias kritikis qarcecxlSi atarebdnen. uamravia maTi uaryofis cda. maT mniSvnelobas vadagasulad mi­iCnevdnen, Tumca mudmivad Cndeboda maTi aqtualobis mtkice­buleba. veravin, vinc safuZvlianad aris dakavebuli ekonomikiT, ver ugulebelyofs smitis, marqsisa Tu keinsis ide ebs.

am klasikosebis ganxilvisas gaTvaliswinebuli unda iqnes Sesa­bamisi epoqis konteqsti. adam smitma Tavisi ideebi Camoayaliba me­18 saukunis Sua wlebSi, merkantilizmis, anu im Teoriis xanaSi, romlis swavlebiT, monarqebs unda ekontrolebinaT vaWroba da emarTaT ekonomika, raTa TavianTi karis uzomo fufuneba dae­finansebinaT. Sesabamisad, saxelmwifos mimarT misi skepticiz­mi mflangveli, TviTgamdidrebaze orientirebuli monarqiebis gamocdilebidan ganviTarda da ara Tanamedrove sayovelTao keTildReobis saxelmwifos magaliTze.

kapitalizmis mWevrmetyvelur kritikas me­19 saukunis Sua wleb­Si marqsi upirispirebda masebis gaRatakebas adreuli industri­alizaciisa da globalizaciis pirveli talRis periodSi. dRei­saTvis misi warmodgenebi me­20 saukunis saxelmwifo socializmis fonze aRiqmeba, rac am mosazrebebis damaxinjebul suraTs iZ­leva.

da bolos, keinsi 1930­ian wlebSi swavlobda ekonomikur libe­ralizms, romelic msoflio ekonomikuri krizisis gamo veranair kritikas ver uZlebda. misi „dasaqmebis, sargeblisa da fulis zogadi Teoria“ iyo, rogorc minimumi, cda, SeemuSavebina rCe­vebi ekonomikuri sistemis stabilizaciisTvis, raTa momavali de­mokratiebi radikalur diqtaturad ar gardaqmniliyo. 2007 wels dawyebuli msoflio finansuri krizisis fonze keinsis ideebi isev aRorZinda. misi Sexedulebebi finansuri bazris globaluri regulirebis, aseve saxelmwifo sainvesticio programebis Sesaxeb kvlav farTo diskusiebis Temaa.

sami didi ekonomistis, smitis, marqsisa da keinsis, Sexedulebebis Seswavla ara marto zogad orientacias gvaZlevs, aramed didi praqtikuli sargebelic moaqvs. mravali ekonomikuri modeli da ganmarteba, romlebic dRes CvenTvis kargadaa cnobili da rom­lebsac xSirad viyenebT, ise, rom maTi warmomavloba ar viciT, swored am samma pirovnebam Camoayaliba.

Page 11: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

11

smiti:

„bazris uxilavi

xeli“

marqsi: „Rirseuli

Sroma“

keinsi: „Soreul

perspeqtivaSi Cven,

yvelani, garda c-

vlilebi varT“

damatebiTi

literatura:

Nikolaus Piper (Hg.)

(1996), Die großen

Ökonomen: Leben

und Werk der

wirtschaftswissen-

schaftlichen

Vordenker, Stuttgart.

`bazris uxilavi xelis~ cneba adam smitma daamkvidra. amiT unda axsniliyo bazris efeqtianoba. zogjer es gamonaTqvami gamoi­yeneba im SemTxvevaSi, rodesac saubaria bazris miTur yovlis­SemZleobaze.

vinc „Rirseuli Sromisken“ mimarTuli politikis winaaRmdegia, marqss gverds ver auvlis. swored mas ekuTvnis „Sromis gaucxoe­bis“ cneba.

da bolos, keinss ekuTvnis xSirad citirebuli gamoTqma „Soreul perspeqtivaSi Cven, yvelani, gardacvlilebi varT“. amiT is sa­bazro krizisis gamo saxelmwifosgan sapasuxo zomebis miRebas moiTxovda. misi „miniSneba“ mimarTuli iyo, pirvel rigSi, maT winaaRmdeg, vinc grZelvadian perspeqtivaSi imeds swored bazris TviTgankurnebis unarze amyarebda da ara saxelmwifos pasuxis­mgeblobaze ekonomikuri politikis mimarT.

smiti marqsi keinsi

rodisme­18 s­is Sua wlebi me­19 s­is Sua wlebi 1930­iani wlebi

sababi

merkantilizmi, absolutizmi

industrializacia da mSromelTa gaRatakeba

msoflio ekonomikuri krizisi da diqtaturebis warmoqmna

mTavari mizani

Tavisufleba merkantilisturi saxelmwifosgan

mSromelTa mdgomare­obis gaumjobeseba da maTi gaTavisufleba Cagvrisgan

demokratiis uzrunvelyofa ekonomikisa da Sromis bazris stabilizaciiT

kavSirisocialurdemokratiasTan

Tavisufleba da kooperaciis modeli

`Rirseuli Sromis~ modeli da Sromisa da kapitalis dabalansebis sakiTxi

koordinirebuli ekonomikis da aqtiuri ekonomikuri politikis modeli

Page 12: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

12

smiti:Ö`erTa

keTildReoba~

istoriuli

konteqsti:

merkantilizmi

me-18 saukunis

Sua wlebSi

smitis mizani:

merkantilizmis

daZleva

2.1. adam smiti _ ekonomikuri liberalizmis fuZemdebeli

ekonomikuri liberalizmis mimdevarTa fundamenturi naSromia 1776 wels adam smi­tis mier gamoqveynebuli wig­ni „erTa keTildReoba“.

im periodSi didi britaneTi merkantilizmidan kapitalizmze gardamaval etapze imyofebo­da (Sdr. Gerstenberger 2006: 40, 57­65; da Conert 2002: 64).

merkantilizmis epoqaSi, ro ­melic me­16­dan me­18 sauku­nemde grZeldeboda, Tavadebi da mefeebi TavianTi ekonomi­kuri politi kis warmatebas dagrovebuli oqro­vercx­lis odeno biT zomavdnen. vaWroba aRiqmeboda, rogorc TamaSi nulovani angariSiT: rasac erTi qveyana igebda, meore kargavda. urTierTsargebliano­bis faqtori aRiarebuli ar iyo. amitom saqonlis imports did sabaJo gadasaxadebs uwesebdnen, nedleulis Semotanas ki xels uwyobdnen. samefo kari ekonomikis marTvas cdilobda. gildiebi detalurad gansazRvravdnen, Tu vis ra saqmianoba unda ganexor­cielebina da ramdeni saqoneli unda ewarmoebina.

smitma „kapitalisturi manifesti“ imisTvis dawera, rom bolo moeRo am xisti ekonomikuri wyobisTvis. misma ideebma fexi moi­kida. amiT man Tavisi wvlili Seitana ekonomikisa da vaWrobis liberalizaciis saqmeSi.

smitma Zireulad Secvala Teoria qveynis ekonomikis simdidris Sesaxeb. is simdidres mxolod Sesrulebuli samuSaos mixedviT zomavda da ara, merkantilistebis msgavsad, oqros rezervebis odenobiT.

adam smiti (1723­1790) ekonomikuri libe­ralizmis mamamTavradaa miCneuli. is iyo moralisti filosofosi da sabaJo mo­xele SotlandiaSi.

misi Tezisis mixedviT, ZalTa Tavisufa­li sabazro urTierTqmedebisas yvelaze meti keTildReoba maSin warmoiSoba, roca yvela Tavis sargebels eZebs. 1776 wels smitma gamoaqveyna wigni `erTa keTildReobis arsisa da mizezebis kvle­va~ (mas metwilad „erTa keTildReobad“ moixsenieben), romelic Tanamedrove eko nomikis safuZvladaa miCneuli. misi fuZemdebluri ideebi dRemde asaxulia ekonomikis saxelmZRvaneloebSi.

naklebadaa cnobili, rom moralist fi­losofos smits „eTikuri grZnobebis TeoriaSi“ miaCnia, rom samarTlianoba, ndoba da gulaxdiloba aucilebelia ekonomikuri saqmianobisTvis da rom urTierTTanagrZnoba sazogadoebrivi Tanaarsebobis umniSvnelovanesi mamoZ­ravebeli Zalaa.

Page 13: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

13

keTildReobis

sami wyaro

Ö

swrafva

sargeblisken

produqtiuloba

Sromis

gadanawilebis

gziT

keTildReoba

Tavisufali

vaWrobisa da

konkurenciis

gziT

sayovelTao keTildReobis misaRwevad smiti sam wyaros asa­xelebs:

• swrafva sargeblisa da sakuTrebisken;• Sromis gadanawileba da specializacia;• Tavisufali vaWroba da konkurencia.

erT­erT magaliTze is ganmartavs, Tu rogor SeiZleba iyos warmatebuli swrafva sargeblisa da sakuTrebisken da sabolood emsaxuros sazogado keTildReobis saqmes.

`Cven veliT Cvens sadils ara yasbis, ludis mxarSvelisa Tu xaba-zis keTilganwyobis, aramed maT mier sakuTari interesebis dac-vis safuZvelze. Cven mivmarTavT ara maT kacTmoyvareobas, aramed maT egoizms, da vsaubrobT ara sakuTar saWiroebebze, aramed maT sargebelze.~ (smiti, 1974: 17)

Tavisi naSromis `erTa keTildReoba~ pirvelive winadadebaSi smiti gansazRvravs Sromis gadanawilebas, rogorc ekonomikuri ganviTarebis mniSvnelovan mamoZravebel Zalas:

`Sromis gadanawileba xels uwyobs da aumjobesebs Sromis produqtiulobas ise, rogorc sxva araferi.~ (smiti, 1974: 9)

man Sromis gadanawilebis upiratesoba qinZisTavis mwarmoebe li fabrikis magaliTze ganixila: calke aRebul muSas damou kideblad dReSi mxolod ramdenime qinZisTavis damzadeba SeuZ lia. Tu sawar­moo procesi ramdenime safexurad daiyofa da TiToeuls Seasru­lebs specializebuli muSa, romelic pasu xis mgebelia warmoebis konkretul safexurze, am SemTxvevaSi yo vel dRiurad ramdenime aTasi qinZisTavis damzadebaa SesaZlebeli.

sabolood smiti Tavisufali vaWrobisa da Tavisufali konkuren­ciis mxardasaWerad gamodis. muSebs Soris Sromis gadanawilebis msgavsad, partiebsac, romlebsac erTmaneTTan Tavisufali ur­TierToba aqvT, SeeZloT is specializacia aerCiaT, romelsac isi­ni yvelaze ukeT floben. amgvarad, produqtiuloba mTlianobaSi gaizrdeboda. `bazris uxilavi xelis~ saSualebiT gadanawileba, smitis Tanaxmad, met efeqts moitanda, vidre ekonomikis centra­lizebuli dagegmvis romelime forma. magaliTad smiti Sotlandia­sa da portugalias Soris arsebul vaWrobas iSveliebs.

Page 14: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

14

vaWrobis

saSualebiT

„SedarebiTi“

upiratesobis

gamoyeneba

ra aris

„Laisser-faire“?

sawarmoo Zalebis

gamoTavisufleba

Sromis

gadanawilebis

problema

smiti: `eTikuri

grZnobebis

Teoria~

Tu Sotlandia gansakuTrebulad maRalxarisxiani SaliT ga­moirCeoda, portugalia karg Rvinos awarmoebda. amas uwodebda smiti SedarebiT sargebels. Tu orive qveyana koncentrirebas sa­kuTar produqciaze moaxdens da misiT ivaWrebs, nacvlad imisa, rom didi Zalisxmeva moaxmaros rogorc Rvinis, ise Salis war­moebas, maSin orive sargebels naxavs.

es idea ewinaaRmdegeboda imdroindel Sexedulebas, rom vaWroba iyo TamaSi nulovani angariSiT. ironiaa, rom smiti, rogorc me­baJe, aT welze met xans icavda merkantilistur savaWro wesebs.

imisaTvis, rom keTildReobis wyaroebma _ mogebisken swrafvam, Sro mis gadanawilebam, vaWrobam da konkurenciam _ imoqmedos, sax­elmwifo, smitis azriT, mxolod iribad unda zemoqmedebdes ba­zarze da mas rac SeiZleba met Tavisuflebas unda aZlevdes. aqe­dan warmoiSva egreT wodebuli `Laisser-faire“ _ doqtrina1, rom lis mixedviTac, saxelmwifo sazogadoebis usafrTxoebis, qveynis Tav­dacvis, marTlwesrigis dacvis, infrastruqturisa da ganaTlebis sferoebiT unda Semoifarglos da bazarSi ar unda Caerios. amis safuZvelze maqsimalurad izrdeba produqtiuloba.

smitma Seqmna ekonomikis liberalizaciis Teoriuli safuZvlebi, romlebmac, pirvel rigSi, me­19 saukunis industrializaciasTan erTad manamde ucnobi sawarmoo Zalebi gamoaTavisufla. Tumca smiti iqidan gamodioda, rom Tavisufali sabazro ekonomika av­tomaturad dabalansdeboda, da man winaswar ver ganWvrita Sesa­Zlo krizisebi da recesiebi.

iseve, rogorc marqsi, romelic Tavis TeoriebSi mSromelTa Cagvrasa da Sromis gaucxoebas ikvlevda, smitic xedavda kapi­talizmis mankier mxareebs. is SiSobda, rom Sromis mudmivi daqucmaceba adamianebis daClungebas gamoiwvevda, da amis sapir­woned maTTvis ganaTlebis miRebis Sanss iTxovda.

Tavis meore, naklebad cnobil did naSromSi, ̀ eTikuri grZnobebis Teoria~ (1759), smiti aRwers adamianebis moTxovnilebas, imoq­medon wesierad da samarTlianad da gadalaxon sakuTari egoizmi, rogorc koleqtiuri moTxovnilebebis mqone arsebebma. amdenad, is uaryofs azrs, romlis mixedviTac igi kaciobriobas maqsima­luri mogebisken mimarTul homo oeconomicus­ad warmoaCens.

1 Laisser faire (frang.) _ niSnavs ̀ akeTon, rac surT~.

Page 15: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

15

smitis gavlena

smits sakuTari Tavi, pirvel rigSi, ara ekonomistad, aramed moralist filosofosad miaCnda da xazgasmiT aRniSnavda samar­Tlianobis, ndobisa da gulaxdilobis mniSvnelobas biznesis saqmeSi.

sur. 1: smiti: sazogado keTildReoba sargeblis meSveobiT

klasikuri ekonomikuri liberalizmis Teoria, romelic smitis ideebs efuZneba, dominirebda 1929 wlis msoflio ekonomikur krizisamde. mxolod am ukanasknelis Semdeg gaCnda sayovelTao eWvebi, namdvilad xdeba Tu ara uxilavi xeliT marTuli bazris mudmivi dabalanseba. Rrma krizisi da misi Tanmdevi umuSevro­bis maRali done Laisser-faire principiT ver aixsneboda. klasikuri ekonomikuri liberalizmis safuZvlebi Seirya. rogorc nobelis premiis laureatma iozef e. stiglicma warsulis Sefasebisas aRniSna, uxilavi xeli mxolod imitom iyo uxilavi, rom xSirad is iq saerTod ar arsebobda (stiglici, 2002).

Page 16: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

16

Cikagos skola

axleburi

interpretacia

tetCerisa

da reiganis

mmarTvelobis

dros

vaSingtonis

konsensusi

damatebiTi literatura:

Helen Winter und Thomas Rommel

(1999), Adam Smith für Anfänger. Der

Wohlstand der Nationen: eine

Leseeinführung, München.

momdevno aTwleulebSi keinsianizmi gavrcelda. garkveul xans CrdilSi yofnis Semdeg, 1980­iani wlebidan, neoliberalebis meS­veobiT ekonomikuri liberalizmis ideebi aRmavlobas ganicdis.

im ekonomistTa Soris, romlebmac smitis ideebi aitaces, ganavi­Tares da gaavrceles, yvelaze cnobilad fridrix avgust fon haieki da milton fridmani arian miCneuli. am ukanasknelma daa­fuZna ekonomikuri liberalizmis ideologia, romelsac `Cikagos skoladac~ moixsenieben (profesori fridmani CikagoSi aswav­lida). Tumca neoliberalebma mxolod smitiseuli saxelmwifos kritika da Tavisufali bazrisadmi midrekileba gaiTavises. misi `eTikuri grZnobebis Teoria~ haiekma da fridmanma uyuradRebod datoves.

smitis naSromebis axleburma interpretaciam gansakuTrebuli zegavlena aSS­Si prezident ronald reiganisa da did britaneTSi premier­ministr margaret tetCeris mmarTvelobis dros moax­dina. maTi politikis laitmotivi iyo lozungi `saxelmwifo ar aris problemis gadaWris nawili, saxelmwifo Tavadaa problema~. es niSnavda deregulacias, privatizacias da saxelmwifos mxri­dan momsaxurebis Semcirebas.

bazris apologetebi did gavlenas axdendnen aseve msoflio bankisa da saerTaSoriso savaluto fondis politikaze. egreT wodebuli vaSingtonis konsensusis farglebSi am institutebma gaavrceles ekonomikuri liberalizmis ideologia, maT Soris, laTinur amerikaSi, postkomunistur saxelmwifoebSi da 1997 wlis aziis krizisis Semdeg samxreT­aRmosavleT aziaSi. finan­suri baz rebis deregulaciac metwilad am ideologiis damsa­xureba iyo. amis Sedegad miviReT bolo aTwleulebis ganmav­lobaSi yvelaze mZime globaluri finansuri krizisi da 2008 wlidan _ sayovelTao recesia. krizisis masStabma da moculo­bam ekonomikuri da politikuri azrovnebis gadafaseba moitana. ekonomikuri liberalizmis ideologiis nacvlad, romelic brmad endoba bazars, upiratesoba maT eniWeba, vinc saxelmwifosa da bazars Soris axal balanss eZebs da aRiarebs politikis primats ekonomikaze.

Page 17: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

17

marqsi:Ö

damokidebuleba

smitTan

istoriuli

konteqsti:

adreuli

industria-

lizacia

me-19 saukunis

Sua wlebSi

2.2. karl marqsis kapitalizmis kritika

kapitalizmis kritikosi karl marqsi xSirad smitis idee­bis Teoriul mowinaaRmde­ged ganixileba. es mxolod nawilobrivaa swori: mar­qsma detalurad Seiswavla smitis nawerebi da msgavs daskvnamde mivida. kapital­izmis sawarmoo Zala da ino­vaciis unari marqsis mier smitTan SedarebiT bevrad ufro metadaa xazgasmuli. Tumca aqedan marqsi sxva daskvnebs akeTebs. smitis­gan gansxvavebiT, marqsis az­riT, kapitalizmi ZiriTadad

arastabilurobiTa da destruqciulobiT xasiaTdeba, rasac ara `erTa keTildReobisken~, aramed mSromelTa didi umravlesobis gaRatakebisken mivyavarT.

imisaTvis, rom marqsis ideebis gageba SevZloT, me­19 saukunis ad­reuli industrializaciis xanaSi, mSromelTa cxovrebis umZimesi pirobebis arsebobis periodSi unda gadavinacvloT. duisburgis industriuli kulturis muzeumis dokumenti mkafiod gamoxa­tavs am STabeWdilebas (baieri da sxvebi, 2002: 18):

`maSin, rodesac SeZlebulebi qalaqgareT aristokratiul ubans iSenebdnen, mSromelTaTvis gaukacrielebuli quCebis rigebSi Seuxedavi, gadatvirTuli, arahigienuri da gadametebulad Zviri saxlebi wamoiWimeboda xolme. [...] magaliTisTvis, aq erT oTaxSi xSirad mTel ojaxs vinme ucnobTan erTad eZina, Tanac bevri ada-miani rigrigobiT iyofda sawols: Zilis ritmi samuSao ganrigs Seesabameboda: fabrikebSi Sromis pirobebi manqana-danadgarebis moTxovnebze iyo damokidebuli da maT Seesabameboda maTze mo-muSave adamianebis Sromis pirobebi. 70-saaTiani samuSao kvira wesi iyo, teqstilis warmoebaSi ki es dro 80 saaTsac aRwevda. metad gavrcelebuli iyo bavSvTa Sroma, TiTqmis ar arsebobda socia-luri usafrTxoeba, mwiri iyo janmrTelobis dacva.~

karl hainrix marqsi (1818­1883) iyo ger­maneli filosofosi da politikuri Jur­nalisti.

imas, rac liberal ekonomistebs Tavi­sufali bazris ganviTarebiT ganpirobe­bul stabilurobad da zrdad miaCndaT, marqsi uwodebda klasobriv brZolas, Cagvras, gaRatakebas da krizisebisadmi midrekil sistemas, romelsac SeeZlo proletaruli revolucia gamoewvia.

marqsis umniSvnelovanesi ekonomikur­Teoriuli naSromia nawilobriv misi sikvdilis Semdeg gamoqveynebuli `kapi­tali~, romlis sami tomi 1867 da 1894 wlebs Soris gamoica. didi politikuri rezonansi hqonda 1848 wels gamoqvey­nebul `komunistur manifests~.

Page 18: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

18

Cagvra, rogorc

kapitalizmis

Sedegi

`damatebuli

Rirebulebis~

cneba

damatebiTi

literatura:

Volker Happe,

Gustav Horn, Kim

Otto (2009), Das

Wirtschaftslexikon.

Begriffe. Zahlen.

Zusammenhänge,

Bonn.2

es aRweriloba dResac aqtualuria mravali Raribi qveynis cxovrebisa da Sromis pirobebisTvis.

am arahumanuri Sromisa da cxovrebis pirobebs marqsi ganixilav­da ara rogorc ubedur SemTxvevas, aramed rogorc kapitaliz­mis gardauval Sedegs. misi analizis mixedviT, Tavisufal bazars aucileblad mohyveba gaWirveba da Cagvra, vinaidan kapitaliste­bis sargebeli swored mSromelTa Cagvridan gamomdinareobs.

marqsis TeoriaSi centra­luri adgili uWiravs „da­matebuli Rirebulebis“ cne ­bas, romelic man pirvelad Tavisi naSromis, „kapita­lis“, 1867 wels gamoqvey­nebul pirvel tomSi da misi sikvdilis Semdeg ga­mocemul momdevno tomebSi ganmarta. damatebuli Rire­buleba aris mogebis saxiT miRebuli Rirebuleba, ro­melic aRemateba mewarmis mier investirebul kapitals _ magaliTad, Tu man mxolod 100 evro Cado warmoebaSi (rogorc saqonlisa da yvela sawarmoo saSualebis proporciuli anazRau­reba), magram bazarze misi mogeba 110 evros udris. marqsis mixed­viT, damatebuli Rirebulebis sistematuri miReba SesaZlebelia adamianTa Sromis safuZvelze; sxvagvarad rom vTqvaT, rodesac muSa qmnis Rirebulebas, romelic aRemateba mis xelfass. 2

marqsis ganmartebiT, muSebi swored im odenobis xelfass iReben, romelic maT saarsebod esaWiroebaT. rac Seexeba kapitalistebs, isini mdidrdebian xelfasebsa da warmoebul damatebul Rireb­ulebas Soris warmoqmnili gansxvavebiT.

is iqidan gamodioda, rom kapitalisti _ sul ufro mzardi konkurenciis iZulebiT _ am damatebuli Rirebulebis gazr­das Seecdeba. xelfasebi kvlav Semcirdeba, samuSao drois xan­

2 madlobas vuxdiT gamomcemlobas J.H.W. Dietz Nachf. (boni), imisTvis, rom am tomSi ekonomikuri leqsikonis sxvadasxva cnebis gamoyenebis SesaZlebloba mogvca.

marqsis Sromis Rirebulebis Teoriis mixedviT, damatebuli Rirebuleba iwar­moeba mogebisgan, romelsac mewarme iRebs muSis Sromisgan xelfasisa da sawarmoo saSualebebis xarjebis gamo­qviTvis Semdeg. amdenad, damatebuli Rirebuleba muSis Cagvras utoldeba. amasTanave, marqsi asxvavebs absolu­tur damatebul Rirebulebas, romelic martivi damatebiTi Sromisgan (gaxan­grZlivebuli samuSao dro) miiReba, da fardobiT damatebul Rirebulebas, ro­melic produqtiulobis zrdis Sedegad warmoiSoba. (Das Wirtschaftslexikon 2009)

Page 19: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

19

„gaucxoebis“

cneba

grZlivoba moimatebs da avtomatizacia gaZlierdeba. amis Sede­gad gaizrdeba umuSevroba. amasTanave, konkurentebi sul ufro metad ganidevnebian bazridan. sabolood sazogadoeba gaiyofa uqonlebad da im adamianebis mcire jgufad, romelTa xelSic koncentrirebulia kapitali.

„damatebuli Rirebulebis“ cnebis gverdiT Tavis 1844 wels Seqm­nil „filosofiur­ekonomikur manuskriptebSi“ marqsma „Sromis gaucxoebis“ cnebac gansazRvra. smitis msgavsad, marqsma masSi produqtiuli Sromis gadanawilebis Crdilovani mxareebi asaxa. masobrivi produqciis warmoebisas muSa mxolod mciregabaritian da monotonur sawarmoo procesSi monawileobs. mas ar aqvs kon­taqti mza produqtTan da amasTan dakavSirebuli kmayofilebis grZnoba misTvis ucxoa. smitisTvis konkurencia da Sromis gadanawileba progresis wya­ro iyo. marqss, amis sapirispirod, konkurencia da Sromis gada­nawileba kapitalizmis udides mankierebad, aseve Cagvrisa da gaucxoebis mizezad miaCnda. is xedavda, rom mis droSi sawarmoo progress sikeTe mxolod kapitalis mesakuTreTaTvis mohqonda, mSromelebisTvis ki es mxolod met gaRatakebas niSnavda.

bazari

distribucia(saqonlis gacvla)

• qmnis Rirebulebebs

• samuSao Zala iyideba

• muSa iRebs Sromis anazRaurebas

Tavisi samuSao ZalisTvis

konkurentuli

brZola

solidarizacia

saerTo

interesebis mqone

muSaTa klasi

sol

idar

izac

ia

klas

ebis

Seq

mna

• muSaTa klasis gaRatakeba Ö • kapitalizmis krizisebi, mag., Warbi pro- duqciis krizisebi, finansuri krizisebi, gasaRebis krizisebi da a. S.

• brZola sawarmoo saSualebaTa flobisTvis

• damatebuli Rirebulebis miTviseba

• warmoebis procesSi damatebuli

Rirebulebis Seqmna da am gziT

gamdidreba

kapitalistebis urTierT-konkurencia:• konkurenciisken iZuleba • Sejibreba investorTa mosazidad• Sejibreba iafi produq- ciisa da gasaRebis bazrebisTvis

warmoeba

Sroma:

SesaZlo efeqti:

kapitali:

sur. 2: marqsis argumentaciis sabaziso struqtura

Page 20: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

20

kapitalizmis

arastabiluroba

sawarmoo

saSualebaTa

kerZo

mflobeloba,

rogorc

klasobrivi

sazogadoebis

maxasiaTebeli

politikuri

moTxovnebi

komunistur

manifestSi

marqsis mixedviT, mogebaze orientirebuli ekonomikuri wyoba arastabiluri da krizisebisadmi midrekili iyo. misi azriT, sabo lood amas CagrulTa revoluciis gamowveva SeeZlo.3

„sawarmoo saSualebaTa centralizacia da Sromis gansazoga-

doeba im wertils miaRweven, sadac SeuTavsebeli gaxdebian maT

kapitalistur garsTan. is afeTqdeba. kapitalisturi kerZo sa-

kuTrebis aRsasrulis dro dgeba.“ (marqsi, 1991: 684­685)

karl marqsis Teoriis ukanaskneli sakvanZo cneba, romelsac is, upirveles yovlisa, 1848 wlis komunisturi partiis manifestSi aRwers, aris „sakuTrebis“ cneba, romelic sawarmoo saSualebaTa kerZo mflobelobas gulisxmobs.

marqsisTvis sawarmoo saSualebaTa kerZo mflobeloba kapitalis­turi klasobrivi sazogadoebis mniSvnelovani maxasiaTebelia. Ta­vis adreul naSromebSi prognozirebuli proletaruli revolu­ciis Semdeg is kerZo sakuTrebis gauqmebas varaudobda. dabali anazRaurebis gamo, romelic mxolod arsebobaze iyo gaTvlili, muSaTa klass ar eZleoda sakuTrebis dagrovebis SesaZlebloba. kapitalistebi ki sakuTrebas Cagvris safuZvelze euflebodnen.

sxva sakiTxebTan erTad marqsi komunisturi partiis manifestSi Semdeg moTxovnebs ayenebda:

• kreditis centralizacia saxelmwifos xelSi saxelmwifo kre-ditisa da yovlismomcveli monopoliis mqone erovnuli bankis meSveobiT;

• transportis centralizacia saxelmwifos xelSi;• saxelmwifo fabrikebisa da sawarmoo saSualebebis gafarToe­

ba, yvela miwis kultivacia da gajansaReba erToblivi gegmis Sesabamisad (Sdr. marqsi/engelsi, 1987: 54).

3 marqsis mkvlevrebis azri iyofa imasTan dakavSirebiT, Tu rad miaCnda mar­qss revolucia _ aucilebel Tu mxolod savaraudo istoriul faqtad. am SemTxvevaSi gadamwyveti mniSvnelobisaa, vimsjelebT amaze misi moRvaweo­bis calkeuli etapebis Tu misi mTliani Semoqmedebis mixedviT. damatebiTi literatura: hainrihi (2004: 169­178).

Page 21: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

21

nacionalizaciis

problemebi

istoria, rogorc

klasobrivi

brZolis Sedegi

gaRatakeba

gardauvali ar

aris

Sumpeteri:

„SemoqmedebiTi

ngreva“

marqsis umniSvnelovanesi interpretatori, fridrix engelsi, mogvianebiT amgvari nacionalizaciis uaryofiT mxareebsac aRniSnavda: `rac ufro met sawarmoo Zalas daepatroneba igi [sa­xelmwifo], miT ufro metad iqceva is sazogado kapitalistad, miT ufro met moqalaqes daCagravs. [...] kapitalisturi urTier­Tobebi ki ar gauqmdeba, aramed kidev ufro maRal safexurze iqneba ayvanili~ (engelsi, 1988: 553­554).

ekonomist jon kenet gelbreits amasTan dakavSirebiT Semdeg cita tas miaweren: „kapitalizmis dros adamiani adamianebs Ca­gravs. komunizmis dros ki piriqiTaa.“ iseTma saxelmwifom, ro­goric iyo sabWoTa kavSiri an gdr, romlebmac gaiziares komunis­turi manifestis moTxovnebi bankebis, transportisa da sawarmoo saSualebaTa centralizaciisa da gansazogadoebis Sesaxeb, mar­cxi ganicada.

marqsi miuTiTebda istoriaze, rogorc klasobrivi brZolis Sedegze, romelic Tavis piks burJuaziasa da proletariats So­ris dapirispirebisas aRwevda da romelic sabolood SeiZleboda proletaruli revoluciiT dagvirgvinebuliyo. is aviTarebda utopias uklaso sazogadoebis Sesaxeb, romelic konkurenciisa da sawarmoo saSualebaTa kerZo mflobelobis gareSe arsebobs.

magram istoriam dagvanaxva, rom marqsis mier aRwerili gaRatake­ba da sakuTrebis sul ufro metad koncentrireba kapitalis­tebis xelSi gardauvali ar aris. mogebis ufro samarTliani gadanawileba mSromelTa profkavSirebSi organizebisa da soli­darizaciis, aseve socialuri saxelmwifos Seqmnisa da dafuZnebis gziT iqneboda SesaZlebeli.

kapitalis koncentracia avstrieli ekonomistis, iozef Sumpe­teris, mier aRwerili `Se­moqmedebiTi ngrevis~ saSua­lebiT iqna daZleuli. is aR wers, rogor xdeba ekono­mikuri warmoebebis axleburi reorganizacia inovaciebis, konkurenciis, kri zisebisa Tu axali savaWro bazrebis saSualebiT.

marqsis mier xSirad gamoyenebuli cnebebi „burJuazia“ da `proleta-riati~ urTierTsapirispiro klasebs asaxavs. cneba `proletari~ warmoq­mnilia laTinuri sityvisgan `proletarius~ (`yvelaze dabali fenisTvis mikuT­vnebuli~). cneba `burJuazia~ franguli warmomavlobisaa da „ekonomikuri sa­kuTrebis mqone fenas“ niSnavs.

Page 22: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

22

saxelmwifo

socializmis

warumatebloba

kvlevis arsi

rogor unda davaxasiaToT

marqsi? vili brandti:

„Tavisuflebisken swrafva“

damatebiTi

literatura:

Francis Wheen (2008),Über Karl Marx. Das

Kapital, München.

„axali, gare Tu Siga bazrebis gaxsna da saxelosnoebisa da fab-rikebis organizaciuli ganviTareba iseTi koncernebis sa-xiT, rogoricaa [...], asaxavs msgavs process [...], romelic uwyve-tad gardaqmnis ekonomikur struqturas Signidan gareT, ganuwyvetliv anadgurebs Zvel struqturas da mudmivad qmnis axals. es `SemoqmedebiTi ngrevis~ procesi kapitalizmis arse-

biTi faqtoria.~ (Sumpeteri, 1942: 137­138)

saavtomobilo mrewvelobam meetleebis, mWedlebisa da mejini­beebis adgili daikava. sabeWdi manqanebis damamzadeblebma gza kompiuterebis mwarmoeblebs dauTmes. es gaxlavT SemoqmedebiTi ngrevis magaliTebi, romelic, erTi mxriv, xels uwyobs inova­cias, magram, meore mxriv, axal arasaimedoobas qmnis da adamia­nebis gansakuTrebul moqnilobas moiTxovs.

saxelmwifo socializmis eqsperimenti, romelic marqss efuZne­boda, warumatebeli aRmoCnda da Tavisi Teoretikosis diskredi­tacia moaxdina. gamodis, rom Teoria daZleulia? faqtia, rom jer ar Seqmnila bazris efeqtianobasa da kerZo sakuTrebaze da­fuZnebuli ekonomikuri modelis qmediTi alternativa, romel­mac praqtikuli gamocdac gaiara.

marqsi ukeTesi analitikosi iyo, vidre mrCeveli. misi swavle­bidan praqtikuli rekomendaciebis gamotana Znelia; arc misma prognozebma gaamarTla. Tumca misi kvlevebi kvlav yuradRebis centrSia. marqsi, rogorc sxva aravin, mianiSnebs Tavisufali kap­italizmis riskebsa da krizisebze.

rogor SeiZleba davaxasiaToT marqsi? iqneb ise, rogorc es vili brandtma 1977 wels trirSi karl marqsis saxlis monaxulebisas gaakeTa: „yvelaze metad marqss pativs maSin davdebT, Tu mas, pozitiuradac da negatiuradac, xelSeuxeblobis piedestali­dan CamoviyvanT. miuxedavad imisa, Tu ra Seqmnes anda risi Seqmna surdaT marqsisgan, misi azrovnebisa da moqmedebis motivi iyo Tavisuflebisken swrafva, adamianTa ganTavisufleba monobisa da uuflebo damokidebulebisgan.“

Page 23: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

23

keinsi:

Sualeduri

gza?

neoklasikuri

azrovnebis

skolis

keinsiseuli

kritika

eWvebi

„uxilavi xelis“

gamo

ekonomikuri

„damavali

spiralis“ riski

2.3. jon meinard keinsi: kapitalizmis marTva

amdenad, problemuria ro­gorc adam smitis swavleba rac SeiZleba naklebi sa­xelmwifo gavlenis mqone Tavisufal kapitalizmze, ise marqsis mier konkuren­ciisa da sawarmoo saSuale­baTa kerZo mflobelobis uaryofa. arsebobs ki koor­dinirebuli kapitalizmis Sualeduri gza, romelic iyenebs bazris sawarmoo Za­lebs, magram, amasTanave, abalansebs da arbilebs mis gamanadgurebel Zalebs?

britaneli ekonomisti jon meinard keinsi ganixilavda kapi­talizmis orsaxovnebas (romelic ianusis Tvisebaa), ris gamoc igi, marTalia, efeqtiani da produqtiuli iyo, magram struq­turulad arastabiluri gaxldaT. is aRiarebda sakuTrebasa da konkurenciaze dafuZnebul bazris models, Tumca upiris­pirdeboda smitis swavlebasTan dakavSirebul neoklasikuri az­rovnebis skolas.

magaliTad, igi akritikebs klasikur ekonomikur Teorias, radgan „misi varaudebi iSviaTad anda arasdros ar gamarTlebula da mas ar SeuZlia realuri ekonomikuri problemebis gadawyveta“ (keinsi, 1966: 319).

1929 wlis mZime msoflio ekonomikuri krizisis gamo keinsi eWvqveS ayenebda „uxilavi xelis“ arsebobasac. bazari, rogorc amas smiti varaudobda, ver axdenda sakuTari Tavis normalize­bas, xolo umuSevroba maRal doneze rCeboda da ekonomika xan­grZliv stagnacias ganicdida.

keinsma SemoiRo „damavali spiralis“ gageba: rodesac naklebi saqoneli iwarmoeba da adamianebs samsaxuridan aTavisufleben, es momxmarebelTa da mwarmoebelTa undoblobas iwvevs da kidev ufro cota fuli ixarjeba („panikuri dazogva“). moTxovna mcirdeba, me­warmeebi naklebs awarmoeben da kidev ufro amcireben samuSao adgi­lebs, kidev ufro meti izogeba da a. S. krizisi sul ufro mwvavde­

jon meinard keinsi (1883­1946) _ bri­taneli ekonomisti, romelmac arsebiTi gavlena moaxdina me­20 saukunis ekonomi­kur Teoriaze.

Tavis gavlenian naSromSi „dasaqmebis, sargeblisa da fulis zogadi Teo ria“ (1936) man eWvqveS daayena bazrebis TviT­gankurnebis Zala da daafuZna keinsianiz­mi, romlis mizani kapitalizmis marTvaa.

keinsi muSaobda aseve breton­vudsis sistemis koncefciaze, romelic omisSem­dgomi periodis msoflio ekonomikasa da finansur bazrebs gansazRvravda.

Page 24: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

24

saWiroa

saxelmwifos

aqtiuri Careva

koniunqturis

saxelmwifoebrivi

daregulireba

„Soreul

perspeqtivaSi

Cven, yvelani,

gardacvlilebi

varT“

ba da ekonomika SeiZleba xangrZliv depresiaSi Cavardes. msoflio ekonomikuri krizisis Semdeg, romlis drosac yovelive es axda, am ganmartebam xorci Seisxa. keinsma ara marto gamoicno is situaciebi, rodesac Tavisufali bazari ver funqcionirebs, aramed SeimuSava amis sawinaaRmdego koncefciac anticikluri marTvis saxiT.

ekonomikuri vardnis periodSi saxelmwifo unda Caerios ba­zarSi da unda Caenacvlos kerZo moTxovnas, ris Sedegadac mas davalianeba warmoeSoba da met fuls daxarjavs; anda mas SeuZlia pirdapir gasces fuli moqalaqeebze, magaliTad, gadasaxadebis Semcirebis gziT. Tumca aris imis saSiSroeba, rom es RonisZieba ar gaamarTlebs, Tu adamianebi kvlav ganagrZoben dazogvas un­doblobis gamo. ufro qmediTi iqneboda, saxelmwifos uSualod daexarja saxsrebi, magaliTad, quCebi an skolebi aeSenebina. da­matebiTi xarjebiT dasaqmdeboda meti adamiani, romlebic isev mets moixmardnen, gaizrdeboda moTxovna da, Sesabamisad, pro­cesi `aRmavali spiralis~ principiT ganviTardeboda. keinsi amas Semdegnairad gamoxatavda:

„Tu Cven as ormocdaaT milion funtze mets gavcemT, maSin yve-la adamians maRali Semosavali eqneba; da maT, vinc umuSevaria, aRar dasWirdebaT umuSevrobis Semweoba. amas garda, es xarjebi garkveuli raodenobis adamianebs daasaqmebs. fuli ekonomikaSi itrialebs, sxvadasxva saqonlisTvis gaicema da mxolod mcire-oden warmoebebSi ar iqneba koncentrirebuli.“ (keinsi, 1939, citirebulia vainertis (2008) mixedviT)

amiT man uaryo rwmena bazris TviTdabalansebis Sesaxeb, rogorc amas smiti uSvebda. cnobilia misi zeviT moyvanili gamonaTqvami „Soreul perspeqtivaSi Cven, yvelani, gardacvlilebi varT“. amiT is politikuri pasuxismgeblobisken mouwodebda, vinaidan ufro mniSvnelovnad miaCnda dRevandeli dasaqmebisa da ekonomikuri zrdis uzrunvelyofa, vidre ukeTesi momavlisa da TviTreguli­rebad bazarze saTuo imedebis damyareba.

Tumca keinsi eTanxmeboda im azrs, rom bazarSi Careva sariskoa, vinaidan am Carevis swori droisa da swori moculobis gansaz­Rvra rTulia. amasTan dakavSirebiT is werda:

„aSkaraa is faqti, rom metad saeWvoa Cveni Zireuli codna, rom-lis safuZvelzedac savaraudo Sedegebi unda SevafasoT. faq-torebis Cveneuli gageba, romlebiTac ramdenime wlis Semdeg unda ganisazRvros investiciis Sedegi, Cveulebriv, mwiria da xSirad umniSvnelo.“ (keinsi, 1966: 126)

Page 25: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

25

egreT wodebuli

keinsiseuli

revolucia

sur. 3: keinsis argumentaciis sqematuri struqtura

misma kvlevebma da misma rekomendaciebma, rom saxelmwifo bazarSi unda Caerios, maSin imdenad didi gavlena moaxdina, rom xSirad saubroben „keinsiseul revoluciaze“, romliTac is daupirispir­da rogorc smits, ise marqss. reaqciac Sesabamisi iyo: liberale­bi da konservatorebi keinss Sefarul socialists uwodebdnen. marqsistebi ki mas bazris qomags eZaxdnen. faqtia, rom keinsi im droisTvis ara marto germaniaSi moaxloebul diqtaturebs See­winaaRmdega da Tavisi rCevebiT demokratiis SenarCuneba surda.

ekonomikuri zrda

msoflio ekonomikuri

krizisi,mudmivi

stagnacia

breton-vudsi:

• fiqsirebuli gacvliTi kursebi

• finansuri kontroli +•saprocento ganakveTebis

politika • fuladi masis zrda

funqcionirebadi ekonomi-kuri wonasworoba:

• miwodebisa da moTxovnis da­balanseba (Sroma, kapitali)

• daculi dasaqmebuli mosaxleobis farTo masebis

msyidvelobiTi unari warmoeba da saqonelbrunva

funqcionirebs

• xelfasebi produqtiulobis Sesabamisad izrdeba

• fuladi masis zrda

wonasworobadakarguli ekonomika:

• gaTavisuflebebi da cota naRdi fuli

• dasaqmebulis mier panikuri dazogva da Semcirebuli moTxovna saqonelze

• dabali warmoeba

• Semdgomi gaTavisuflebebi da Semcirebuli investi­ciebi moTxovnis axal

klebas iwvevs

saxelmwifo...

• krizisebis dros gvevlineba, rogorc moTxovnis subieqti da mamoZravebeli Zala, riTac xels uwyobs koniunqturasØ amiT zrdis moTxovnas

• ekonomikuri zrdis periodSi axdens dazogvas Savi dRisTvis

• warmoSobs ndobas da upiris-pirdeba panikur dazogvas

• safrTxis Semcveli finansuri bazrebi

• politikuri krizisebi ekonomikuri SedegebiT

aRma

val

i sp

iral

i

kein

sis

argu

ment

acii

s am

osa

val

i we

rtil

i

kein

sis

argu

ment

acii

s am

osa

val

i we

rtil

i

dam

aval

i sp

iral

i

ekonomikuri krizisi

finansuri politikis menejmenti

mizezebi:

Page 26: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

26

„fsiqologiuri

kanoni“

keinsis gavlena

me-20 saukuneze

„rogorc Cans, dRevandeli avtoritaruli saxelmwifo siste-mebi umuSevrobis problemis gadawyvetas Sromisunarianobisa da Tavisuflebis xarjze cdiloben. aSkaraa, rom msoflio aRar iqneba momTmeni umuSevrobis mimarT, romelic, Cemi azriT, xan-mokle perioduli gamococxlebis miuxedavad, dRevandel kapi-talistur individualizmTanaa dakavSirebuli. Tumca proble-mis swori analizi am daavadebis gankurnebis da, imavdroulad, Sromisunarianobisa da Tavisuflebis SenarCunebis SesaZle-blobas iZleva.“ (keinsi, 1966: 321)

amas garda, keinsma „fsiqologiuri kanoniT“ daasabuTa, ratom aris gadanawileba ara marto socialurad sasurveli, aramed ekonomi­kurad racionaluric. dinamikur ekonomikas sakmarisi moTxovna esaWiroeba. da vinaidan mzardi Semosavlebis fonze dazogvis koeficienti matulobs, moxmarebisadmi midrekileba ki iklebs, mizanSewonilia, dabali anazRaurebis mqone adamianebi, romelTa dazogvis koeficienti ufro mcirea, met Semosavals iRebdnen.

sabolood, keinsma gadamwyve­ti roli Seasrula egreT wo ­debuli breton­vudsis siste­mis CamoyalibebaSi.

keinsma me­20 saukuneze ise­Ti gavlena moaxdina, ro­goric arcerTma sxva ekono­mistma. misi rekomendaciebis mizanmimarTuli ganxorcie­leba pirvelad aSS­Si 1933 wels demokrati preziden­tis, franklin d. ruzvel­tis, mier iniciirebuli `axa li kursiT~ („New Deal“) moxda: jer erTi, sagrZnoblad imata saxelmwifo investiciebma, magaliTad, infrastruqturis sferoSi. meorec, socialuri mom­saxurebis zrdam moxmarebis gamyareba gamoiwvia, vinaidan dabali Semosavlis mqone anda Semosavlis armqone adamianebs dazogvis mcire koeficienti axasiaTebT. 1970­ian wlebamde keinsis swavleba qrestomaTiad iyo aRiarebuli. germaniaSi misi gansakuTrebuli mimdevari gaxldaT ekonomisti karl Sileri, social­demokrati,

breton-vudsis sistema: 1944 wels ame­rikul kurortze, breton­vudsSi, gaimarTa kon ferencia, romelmac omis­Semdgomi msoflios safinanso arqite­qtura gansazRvra. misi arsi iyo saer­TaSoriso savaluto sistema, romlis Tanaxmad, gacvliTi kursis ryevebi amerikul dolarTan mimarTebiT aisaxe­boda. daarsda saerTaSoriso savaluto fondi (ssf) da msoflio banki, rogorc saerTaSoriso kreditebis gamcemi da finansuri bazris maregulirebeli in­stitutebi. breton­vudsis sistemam 1973 wlamde iarseba. savaluto bazarze warmoqmnili ryevebis fonze uari eTqva gacvliTi kursis dolarze mibmis prin­cips. amiT daingra finansuri bazris stabiluroba.

Page 27: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

27

1966_1972 wlebSi finansebisa da ekonomikis federaluri minis­tri. im periodSi aSS­is konservatorma prezidentma riCard niq­sonma brZana: „axla Cven, yvelani, keinsianelebi varT“.

miuxedavad amisa, 1970­iani wlebis Sua xanebidan keinsianizmi krizisSi moeqca. erTi mxriv, anticiklurma sabiujeto politikam ver imuSava keinsis koncefciis Tanaxmad. marTalia, krizisis dros xarjebma imata, magram sabiujeto davalianebis dafarva ekonomi­kurad ukeTes wlebSic ver moxerxda. amis gamo gaizarda saxelm­wifos valebi da deficituri xarjebis dafarvis SesaZleblobebi krizisidan krizisamde mcirdeboda. amas daemata navTobis ori krizisi. navTobis fasebis aranormalurma zrdam warmoSva `manki­eri wre~: xelfasebi gaizarda, magram momatebulma energofaseb­ma gaabaTila damatebiTi Semosavali; xelfasebi kvlav gaizarda, ramac gamoiwvia inflaciis mateba. aman ki isev Seamcira xelfasebi. saxelmwifo ekonomikurma programam qmediToba dakarga. ekonomika imavdrouli maRali inflaciis fonze stagnacias ganicdida (stag­flacia). asparezze neoliberalebi da neoklasikosebi gamovidnen da warmoebaze orientirebuli miwodebis politika wamoswies: dRis

wesrigSi dadga adgilobrivi mewarmeebis mxardaWera xar­jebis Semcirebis gziT, biu­jetis konsolidireba da eko nomiuri xarjva.

mravalwliani liberaluri ekonomikuri politikis Semdeg, maT Soris, 2007 wels dawyebuli finansuri bazris krizisis gamo, sul ufro xmamaRla gaismis moTxovna farTod deregulirebul ba­zarSi saxelmwifos Carevis Taobaze. igrZnoba keinsis xelaxali gaazrebis tendencia. es namdvilad ar aris gasakviri, radgan is, rasac keinsi saerTaSoriso finansur bazrebze werda, dRes ise aqtualuria, rogorc arasdros:

„spekulantebi sapnis buStebiviT uvnebeli arian warmoebis uwyvet nakadSi. magram saqme seriozuladaa, Tu warmoeba speku-laciis qarcecxlSi sapnis buStad iqca. rodesac qveynis kapi-talis ganviTareba kazinos saqmianobis gverdiTi produqtia, sa-

muSao, savaraudod, cudad aris Sesrulebuli.~ (keinsi, 1966: 134)

stagflacia: stagnaciisa da infla­

ciis droSi Tanxvedra.

(Das Wirtschaftslexikon 2009)

keinsianizmis

problemebi

damatebiTi

literatura:

Reinhard Blomert(2007), John MaynardKeynes,Reinbek.

Heinz-J. Bontrup(2006), Keyneswollte den Kapitalismusretten. Zum60. Todestag vonSir John MaynardKeynes, Bonn.

Page 28: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

28

1. sufTa

kapitalizmi

2. antikapitalizmi

3. marTvadi

kapitalizmi

2.4. ekonomikuri Teoriis idealuri tipebi

yoveldRiur politikur diskusiaSi smitis, marqsisa da keinsis ideebi yovlismomcvelia. Tu liberali politikosi cdilobs, saxelmwifos mxolod misi ZiriTadi amocanebi daukavSiros da miaCnia, rom saxelmwifo ar aris problemis gadaWris nawili, saxelmwifo Tavadaa problema, maSin is adam smitis Sexe dulebas izia rebs. SeuzRudavi msoflio kapitalizmis epoqaSi, rodesac bazrebi sul ufro xSirad kargaven wonasworobas, keinsis midgo­ma sabazro ekonomikis marTvis Sesaxeb kvlav aqtualuri xdeba. da rodesac vuyurebT ganviTarebad qveynebSi arsebuli fabrikebis suraTebs, sadac dasaqmebulebi 14 saaTis ganmavlobaSi keraven tansacmels eqspluatatoruli anazRaurebisTvis, uneb lieT mar­qsis ideebi mogdis TavSi.

es gasakviri ar aris, vinaidan idealuri tipis konteqstSi4 smiti, marqsi da keinsi warmoadgenen sam gansxvavebul ekonomikur mso­flmxedvelobas, romelTac calkeuli politikuri banakebi ma­Sin iSvelieben, rodesac saqme gadanawilebas, bazrisa da saxelm­wifos urTierTobas da ekonomikuri politikis sxva sakiTxebs exeba. sami idealuri tipis aRwera Semdegnairadaa SesaZlebeli:

1. saxelmwifo ekonomikuri procesebisgan ganze unda dadges. sakuT­rebisken swrafva ekonomikuri moqmedebis mamoZravebeli Zalaa da amitom is xelSeuxebelia (smitiseuli libertarianuli Sexeduleba).

2. kapitalistur ekonomikur sistemas, romelic sawarmoo saSu­alebaTa kerZo mflobelobas da konkurencias efuZneba, masebis Cagvrisa da gaRatakebisken mivyavarT. amdenad, is gauqmdeba (mar­qsiseuli komunisturi Sexeduleba).

3. ekonomikuri wesrigi sakuTrebasa da sabazro ekonomikas efuZneba, Tumca saxelmwifo ereva ekonomikaSi regulirebis, gadanawilebisa da makroekonomikuri menejmentis, anu moTxovnis gamiznuli marT­vis gziT. kerZo sakuTreba garantirebulia, Tumca imavdroulad dakavSirebulia socialur valdebulebebTan da pasuxismgebelia sazogadoebis winaSe (keinsiseuli socialuri demokratia).

4 aq „idealuri tipi“, sociolog maqs veberis gagebiT, aris realobis gamiznuli gadaWarbeba, raTa SesaZlebeli gaxdes socialuri sinamdvilis segmentebis azrobrivi warmosaxva da gansazRvra. „idealuri tipi“ niSnavs aseve imas, rom, savaraudod, am Sesaval nawilSi saubaria mxolod cali TvaliT danaxul ga­martivebul xedvaze.

Page 29: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

29

„imdeni bazari,

ramdenic

SesaZlebelia,

imdeni dagegmva,

ramdenic

saWiroa“

ra pasuxs

gvTavazoben

am SekiTxvebze

social-

demokrati

politikosebi?

ekonomikuri Teoriebis am diskursidan ikveTeba: Tavisufali bazari warumatebelia, iseve, rogorc sabazro wesrigis sruli uaryofis cda. istoria gvaswavlis, rom damangrevelia rogorc bazris radikalizmi, ise bazris sruli gauqmeba. kapitalizmi unda imarTebodes, Tu miznad socialuri demokratiis miRwevaa dasaxuli. imdroindeli gavleniani ekonomistis, karl Sileris, mondomebiT, yovelive es 1959 wlis gsdp­is godesbergis pro­gramaSi Semdegnairad aisaxa: „imdeni bazari, ramdenic SesaZlebe­lia, imdeni dagegmva, ramdenic saWiroa“.

rogorc ukve aRiniSna, warmodgenili Teoriebi istoriul kon­teqstSi unda ganvixiloT. istoriam dagvanaxva, rom kapitalizmi ar dangreula Tavisi Siga dapirispirebebis gamo, rogorc amas karl marqsi winaswarmetyvelebda. Tumca kapitalizms arc har­moniuli wonasworobisTvis miuRwevia, rogorc amas adam smiti moeloda. me­20 saukunem moitana mosaxleobis farTo masebisTvis manamde ucnobi keTildReoba, aseve socialuri mRelvarebebi da uTvalavi krizisi. rogor unda Sefasdes yovelive es socialuri demokratiis TvalsazrisiT? maTias platceki, peer Stainbruki da frank­valter Stainmaieri 2007 wels dabeWdil wignSi „drois simaRleze“ erT­erT savaraudo pasuxs gvTavazoben:

„erTi mxriv, orTodoqs marqsistTa da, meore mxriv, liberalTa viwro ekonomikur azrovnebas Teoretikos eduard bernStainis garemocvaSi myofi „revizionisti“ social-demokratebi politi-kis upiratesobas, aseve reformebisa da progresis, kompromisisa da klasobrivi zRvris miRma arsebul interesTa dabalansebis principebs upirispirebdnen. iq, sadac sxvebi ekonomikuri da is-toriuli Zalebis TviTdinebas endobodnen, social-demokratebi transformaciuli procesebis aqtiur da pragmatul marTvaze amyarebdnen imedebs. maT surdaT, bazrebis dinamika aqtiurad dae-kavSirebinaT socialur reformasa da sazogadoebriv ganaxle-basTan, raTa amiT sistematurad xelmisawvdomi gaexadaT eko-nomikuri zrda da keTildReoba mosaxleobis yvela jgufisTvis; ara marto hqonodaT SeTanxmebuli midgoma sabazro ekonomikis, demokratiisa da socialuri Tanadgomis mimarT, aramed mieRwiaT politikuri saSualebebis gamoyenebiT am principebis pozitiu ri urTierTqmedebisTvis _ swored amaSi mdgomareobda me-20 sauku-nis dasawyisSi progresis istoriulad sruliad axali da uprece-dento social-demokratiuli xedva. praqtikulad pirvelad da

Page 30: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

30

sad imyofeba dRes

ekonomikuri mecniereba?

rTuli SekiTxva:

magaliTi

arcerTi

gabatonebuli

azri: ori mizezi

uprecedento warmatebiT moxerxda imis SeTavseba, rac istori-ulad Seusabamod da erTmaneTis sawinaaRmdegod iyo miCneuli: dinamikuri sabazro ekonomika, arsebuli demokratia da socia-luri Tanadgoma. sruliad damsaxurebulad uwoda amas sociolog-ma ralf darendorfma „social-demokratiuli me-20 saukune“. [...] dRes xelaxla da mkafiod unda gavixsenoT, ra mZimed mosapovebeli iyo socialuri demokratiis gamarjveba sakuTar oponentebze da rogori mowyvladia am warmatebis nayofi 21-e saukuneSi. […] amde-nad, uaRresad saWiroa, TviTdajerebulma social-demokratiam gaiazros, ramdenad mniSvnelovani da samagaliToa kvlav 21-e sau-kunis msofliosTvis misi warmatebis idea, romelic marqsistuli orTodoqsulobisa da liberaluri Laisser-faire-s dapirispirebis konteqstSi ganviTarda. es imitom, rom globalizaciis epoqaSi bazrebs, demokratiasa da sazogadoebas Soris arsebul fundamen-tur Siga daZabul urTierTobebSi araferi ar Secvlila.“(platceki/Stainbruki/Stainmaieri, 2007: 19­21)

2.5. ekonomika dRes

istoriulad umniSvnelovanesi ekonomistebis wardgenis Semdeg is­meba kiTxva, Tu sad imyofeba dRes ekonomikuri mecniereba. imas, rom am SekiTxvaze pasuxis gacema rTulia, Semdegi ambavi cxadyofs:

evropul TanamegobrobaSi didi britaneTis gawevrebasTan dakav­SirebiT 1973 wels yoveldRiur gazeTSi „London Times“ daibeWda 154 ekonomistis mier xelmowerili werili im varaudis Sesaxeb, rom did britaneTs evropuli Tanamegobrobis wevroba ekonomi­kurad ufro met zarals moutanda, vidre sargebels. meore dRes gamoqveynda (sxva) 142 ekonomistis Tvalsazrisi imis Taobaze, rom es wevroba didi britaneTisTvis, savaraudod, ufro sasargeblo iqneboda, vidre zianis momtani. mogvianebiT daibeWda mkiTxvelis werili, romelSic gamoiTqva eWvi, rom ekonomistebs didi brita­neTis ekonomikisTvis ufro meti zarali moaqvT, vidre sargebeli (citirebulia vagneri/vigardis (2002: 773) mixedviT).

es anekdoturi SemTxveva gviCvenebs, rom ekonomikur mecniere­baSi gabatonebuli azri albaT ar arsebobs. amas ZiriTadad ori mizezi aqvs:

Page 31: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

31

pirveli: arcerTi

mecniereba ar

aris agebuli

`kldeze~

meore:

ekonomikuri

gamonaTqvamebi

Rirebulebeb-

Tanaa

dakavSirebuli

pirvel rigSi, ekonomika, iseve, rogorc nebismieri mecniereba, fi­losofos karl poperis sityvebi rom moviSvelioT, ara kldeze, aramed Waobzea agebuli. es imas niSnavs, rom monacemebi, faqtebi da dakvirvebebi, romlebidanac ekonomistebi TavianT daskvnebs akeTeben, arazusti da, SesaZloa, ubralod mcdaria.

meorec, ekonomikuri mecniereba gansakuTrebuladaa dakavSire­buli RirebulebebTan. sabunebismetyvelo mecnierebebisgan gan­sxvavebiT, misi varaudebi da Teoriebi adamianebisa da sazoga­doebis warmodgenebiT ganisazRvreba. ekonomisti, romelsac sjera, rom adamiani aris maqsimaluri mogebisken mimarTuli homo oeconomicus, miva sxva Sefasebamde, vidre ekonomisti, romelic adamians socialur da kompleqsur arsebad aRiqvams.

ekonomistma Jurnalistma andreas hofmanma Tavis publikaciaSi Segvaxsena, rom sarwmuno faqtebze dafuZnebuli ekonomika, sa­varaudod, didi odenobiT Seicavs ideologias da, amdenad, Cven ekonomistTa rCevebs kritikulad unda SevxvdeT.

„me ar SemiZlia avide TviTmfrinavSi ise, rom subsidiebze ar vi-fiqro. ekonomistebs sZulT subsidiebi. subsidiebi borotebis im-periidan warmoiSoba; isini ekonomikis paralizebas iwveven. Tumca subsidiebis gareSe vercerTi aerobusi ver ifrenda. Cven mxolod imitom davfrinavT aerobusebiT, rom zogierT saxelmwifo meTaurs TviTmfrinavebis ageba surda. sxva SemTxvevaSi boingi iseve ibatonebda haerSi, rogorc bil geitsi kompiuterebze. [...] anda aviRoT profkavSirebis Zalaufleba. amboben, rom profkav-Sirebi abrkoleben firmebis warmatebebs. magram maSin ratom arian mTel msoflioSi swored germaneli avtomwarmoeblebi, manqanaTm-Seneblebi, liTonisa da eleqtrowarmoebebi ase warmatebuli? maT ar unda umarTlebdeT, vinaidan swored maT sawarmoebSia yvelaze Zlieri profkavSirebi. [...] praqtikul magaliTebs namdvili eko-nomisti eqspertebi Zalze iSviaTad iyeneben. Tu realobas moiSve-liebT, daimsaxurebT ekonomistis gamkicxav mzeras, romelsac mohyveba ganmarteba, rom saubaria ara realobaze, aramed „struq-turul-politikur midgomaze“. [...] maSin ratom ar iZleva xSirad es ruka swor mimarTulebas? pirveli msoflio omi ar unda dawye-buliyo, vinaidan is ekonomistebs ararentabelurad miaCndaT. „Sav xuTSabaTamde“ rva dRiT adre, 1929 wlis oqtomberSi ekonomikis varskvlavma irving fiSerma brZana, rom sabirJo kraxi arasdros ar moxdeboda. germaniis xuTi recesiidan arcerTi ar yofila winaswar gamocnobili romelime mecnieris mier, iseve, rogorc

Page 32: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

32

ekonomika ar

aris zusti

sabunebismet yve-

lo mecniereba

daskvna: sakuTari

midgomebis

gacnoba

ori banaki: miwodebisa

da moTxovnis politikebi

miwodebis

politika:

adam smiti,

devid rikardo,

jon stiuart

mili

oTxmocdaaTiani wlebis internetis bumi. 2002 wlis Semodgomaze institutebi 2003 wlisTvis 1,4%-ian zrdas moelodnen, Tumca re-alurad ekonomika 0,2%-iT Semcirda da dRemde yvela mkiTxaobs, ratom iqmneba germaniaSi samuSao adgilebi da kvlav izrdeba eko-nomika. navTobi Zalian gaZvirda da angela merkeli aflavebs re-formebs.“ (gamoqveynda gazeTSi „Süddeutsche Zeitung“ 2006 wlis 16 seqtembers)

faqtia, rom ekonomika ar aris zusti sabunebismetyvelo mec­niereba, romelsac zusti prognozebis gakeTeba SeuZlia, aramed is varaudebze dafuZnebul, met­naklebad damajerebel, empiri­ulad gamarTlebul Tezisebs gvTavazobs.

ra daskvna unda gamovitanoT am msjelobidan? cxadia, ara is, rom ekonomikuri mecniereba naklebad mecnierulia da misi gamo­naTqvamebis interpretireba sruliad Tavisuflad SeiZleba. aq mniSvnelovania, rom ekonomistebi gvacnobdnen TavianT sawyis Sexedulebebsa da mosazrebebs, raTa mkiTxvels SeeZlos maTi daskvnebis klasificireba da interpretireba.

ekonomikuri mecnierebebi dRes SeiZleba uxeSad daiyos or banakad _ miwodebis politikad da moTxovnis politikad, romelTa So­ris, cxadia, kavSirebi da damTxvevebi arsebobs.

miwodebis politikamiwodebaze orientirebuli ekonomikuri politika warmodge­nilia adam smitis neoklasikuri Teoriis tradiciebSi, romlis gamgrZeleblebi arian ekonomistebi devid rikardo, jon stiuart mili da sxvebi. politikuri moTxovna, romelic saxelmwifos kri­tikisa da bazris liberaluri Teoriidan ikveTeba, gulisxmobs mewarmeebisTvis SeZlebisdagvarad xelsayreli pirobebis Seqmnas, rodesac isini kargi mogebis miRebas SeZleben. aqedan warmoiSva termini `miwodebis politika~: unda moxdes saqonlisa da mom­saxurebis miwodebis optimizacia. Teoriis Tanaxmad, aqedan av­tomaturad warmoiSoba moTxovna. saxelmwifo rac SeiZleba nak­lebad unda Caerios bazarSi. subsidiebi, saxelmwifo sakuTreba da regulirebebi minimumamde unda Semcirdes, unda SenarCundes SeZlebisdagvarad dabali gadasaxadebi da mosakreblebi. cen­traluri banki uzrunvelyofs valutis stabilurobas, Tumca ar ereva koniunqturul ryevebSi.

Page 33: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

33

moTxovnis

politika: jon

meinard keinsi

xelfasis

gansxvavebuli

ganmartebebi

damatebiTi

literatura:

Eine gute Übersicht über die Hintergründe dieserDebatte befindetsich im lesenswertenund gut verständlichenBuch von PeterBofinger „Grundzügeder Volks-wirtschaftsle-hre“ (2007).

moTxovnis politikamoTxovnaze orientirebuli ekonomikuri politika jon meinard keinsis dafuZnebulia da dasaqmebisa da koniunqturis marTvaSi sax­elmwifos aqtiur monawileobas moiTxovs. aq ZiriTadi mniSvnelo­bisaa qveynis ekonomikaSi uwyveti moTxovnis uzrunvelyofa. amasTa­nave, xelfasebi produqtiulobis Sesabamisad mainc unda gaizardos. henri fordi, romelmac Tavis qarxnebSi masobriv warmoebas misca dasabami da amiT produqtiulobis stimulirebas axdenda, mxars uWer da ufro maRal xelfasebs moTxovnis interesebidan gamomdi­nare. mas miaweren citatas `manqanebs manqanebi ar yiduloben~.

rodesac kerZo moxmareba da investiciebi klebulobs, saxelmwifom sainvesticio programebi da dasaqmebis intensiuri RonisZiebebi unda daiwyos. am damatebiTi moTxovnis gziT mewarmeebi kvlav aZliere­ben investirebas, matulobs dasaqmeba da izrdeba kerZo moTxovna. krizisis dros centralurma bankma mxari unda dauWiros koniunqtu­ras saprocento ganakveTebis SemcirebiTa da fuladi masis gazrdiT.

ganmasxvavebeli niSnebimiwodebaze orientirebuli da moTxovnaze orientirebuli ekonomi­kuri politikebis mTavari ganmasxvavebeli niSani xelfasis mniSvne­lobis Sefasebaa. pirveli xelfass ganixilavs xarjis damamZimebel faqtorad, romelic gansakuTrebiT krizisis dros unda Semcirdes. meore xelfass ganmartavs, rogorc qveynis ekonomikaSi moTxovnis gadamwyvet faqtors, romelic ekonomikuri vardnis periodSi unda gamyardes, raTa ar warmoiSvas `damavali spirali~, rogorc es 1920­iani wlebis msoflio ekonomikuri krizisis dros moxda. moTxovnis deficits zogierTi ekonomisti germaniis 2001­2005 wlebis stag­naciis mizezad moixseniebs. xelfasebis mravalwliani gayinvisa da Semcirebuli saxelmwifo investiciebis kombinaciiT daeca Siga moTxovna, ramac germaniis ekonomikaze uaryofiTi gavlena moaxdi­na. rogorc krizisidan gamosavali, moTxovnil iqna xelfasis gaz­rda da saxelmwifo ekonomikuri programebi (horni, 2005). Tumca moTxovnis politikasTan mimarTebiT ori problema warmoiSoba: pirvel rigSi, praqtikulad rTulia, miaRwio saxelmwifo biujetis davalianebis realur dafarvas ekonomikurad xelsayrel periodSi. sxvasTan erTad esec gaxldaT saxel mwifo biujetis davalianebis Semdgomi zrdis mizezi. sabolood sul ufro mcirdeba SesaZleb­lobebi ekonomikuri programebisa da politikuri aqtivobebisTvis. meorec, stimulirebulma moTxovnam da centraluri bankis poli­tikam, romelic bazarze fulis mozRvavebas gulisxmobda, zog Sem­

Page 34: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

34

1970-iani wlebis

keinsianizmidan

1990-iani wlebis

vaSingtonis

konsensusamde

germaneli

ekonomistebi:

maTi umravlesoba

miwodebazea

orientirebuli

TxvevaSi gamoiwvia xelfasebis mudmivi zrda, rasac, Tavis mxriv, inflaciamde mivyavarT. amas ki, kvlav maRali xelfasebis swraf gaufasurebasTan mivyavarT. imavdroulad inflaciam ganapiroba `panikuri dazogva~, romelmac moxmarebis stagnacia moaxdina. am ganviTarebis logikuri Sedegi iyo 1970­iani wlebis stagnaciisa da inflaciis fataluri kombinacia _ egreT wodebuli stagflacia.

romelia am ori Teoriidan ufro gavleniani? rogorc ukve iqna aRwerili, ekonomikuri krizisebis dros 1920­iani wlebidan 1970­ian wlebamde keinsiseuli moTxovnis politika mTel msoflioSi dominirebda. msoflio ekonomikis stagnaciasa da mzard infla­ciaze (stagflacia) sapasuxod, 1970­ian wlebSi neoklasikuri mi­wodebis politika renesanss ganicdida. miwodebis politikis warmarTva 1980­iani wlebidan aSS­Si ronald reiganma, did bri­taneTSi margaret tetCerma da germaniaSi Semsubuqebuli formiT helmut kolma daiwyes. 1990­ian wlebSi es ekonomikuri politikis mimarTuleba vaSingtonis konsensusis doqtrinaSi aisaxa da Semdgom mTel msoflioSi gavrcelda. upirveles yovlisa, msoflio bankisa da saerTaSoriso savaluto fondis saSualebiT xdeboda propa­gandireba liberalizaciis politikisa, romelic gadasaxadebis Semcirebas, privatizacias, deregulacias, Tavisufal vaWrobas da subsidiebis gauqmebas gulisxmobda: bazari unda ganmtkice­buliyo, xolo saxelmwifos ukan unda daexia. amasobaSi msoflio bankis yofili xelmZRvaneli da nobelis premiis laureati, eko­nomisti iozef e. stiglici vaSingtonis konsensusis cnobili kri­tikosi gaxda. mas brma ndoba miaCnia ideologiad, romelsac ar aqvs empiriuli safuZveli. arseboben saxelmwifoebi, romlebmac bazris liberalizaciis receptebi gaiziares da ekonomikis stag­nacias ganicdian, maSin, rodesac sxvebma bazrebis ufro Zlieri koordinirebisa da marTvis wyalobiT socialur da ekonomikur warmatebas miaRwies (stiglici, 2002).

germaneli ekonomistebis umravlesoba, rogorc Cans, amJamad mi­wodebis politikas emxroba. rodesac 2005 wels, wiTel­mwvane ko­aliciis CanafiqriT, moTxovnis deficiti saxelmwifo xarjebiT unda daZleuliyo, anu klasikuri keinsiseuli politikis Sesaba­misad, 250­ze metma ekonomikis profesorma `hamburgis mimarTva­Si~ miwodebaze orientirebuli ekonomikuri politika moiTxova. moTxovnaze orientirebuli politikis momxre ekonomistebs ga­sul wlebSi Tavis dacva uwevdaT, axla ki maTi Tvalsazrisi met yuradRebas imsaxurebs.

Page 35: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

35

keinsiseuli

pasuxebi

2008 wlis

finansuri

bazris

krizisze

keinsis moTxovnis TeoriiT, magaliTad, SegviZlia avxsnaT, ratom moaxdina gavlena 2008 wlis finansuri bazris krizisma realur ekonomikaze ase swrafad da Rrmad da ratom gamoiwvia recesia mTel msoflioSi. mocemul situacias bevrma qveyanam moTxovnis stimulirebis klasikuri keinsiseuli politikiT upasuxa, rac sax­elmwifo xarjebis zrdasa da mosaxleobis farTo masebis msyid­velobiTi unaris gaZlierebas gulisxmobda.

2008 wlidan finansuri bazrisa da ekonomikurma krizisma masobrivi gadaazreba gamoiwvia. Tavad „doiCe bankis“ gamgeobis Tavmjdomare iozef akermani ambobs: „me aRar mjera bazris TviTgankurnebis Za­lebis“ (akermani, 2008) da globalur finansur meTvalyureobas iTxovs. bazris radikalebs Tavis dacva uwevT da xdeba keinsis moZRvrebis xelmeored aRmoCena, vinaidan misi Teoriebi am mZime kriziss ganmartavs da misi daZlevis SesaZlo gzebs gvTavazobs.

keinsis aqtualoba araa SemTxveviTi. bolos da bolos, misi mTavari naSromi „dasaqmebis, sargeblisa da fulis zogadi Teoria“ aris pir­mSo 1930­iani wlebis msoflio ekonomikuri krizisisa, romelic nawi­lobriv dRevandel mdgomareobas hgavs. maSinac da axlac, finansuri bazris kraxis Semdeg, mTel msoflioSi koniunqtura erTdroulad Semcirda, ramac negatiuri `damavali spirali~ warmoSva. krizisis kidev ufro gaRrmavebis SiSiT da Semcirebuli msyidvelobiTi una­ris fonze Sinameurneobebi ufro naklebs moixmaren, mewarmeebi in­vesticiebis gadavadebas axdenen da bankebi TiTqmis aRar gascemen kreditebs. kidev ufro mcirdeba warmoeba, ris gamoc adamianebi samuSao adgilebs kargaven da isev klebulobs moxmareba. 1930­iani wlebis kriziss bolo mxolod mas Semdeg moeRo, rac gafarTovda bazris regulirebis masStabebi da saxelmwifo sainvesticio prog­ramebi, rasac swored keinsi qadagebda.

rogor aixsneba amerikuli uZravi qonebis bazarze krizisis warmo­Soba? iq gaCnda giganturi spekulaciuri buSti, romelmac saerTa­Soriso sabanko sistema kolafsis piras miiyvana. keinsis moswavle haiman minski amis ganmartebisas damajereblad iSveliebs sakuTar maswavlebels (minski, 1986). xangrZlivi ekonomikuri zrdis peri­odSi matulobs sixarbe da riskisadmi midrekileba. ufro meti mo­gebis Ziebis fonze izrdeba riskiani qmedebebis raodenoba. bankebs Soris mimdinare konkurenciis gamo isini Tavs arideben reguli­rebas axali finansuri produqtebis saSualebiT, raTa sarisko in­vesticiebi daafinanson. rodesac uamravi riski grovdeba, xuxula ingreva, rac Semdgom moxda kidec. rogorc gamosavals, minski

Page 36: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

36

damatebiTi

literatura:

Michael Dauderstädt(2009), Krisenzeiten:

Was Schuldenvermögen undwas Vermögen

schulden, Friedrich-Ebert-Stiftung

(Hg.), Bonn.

germaniis ekonomikis

kvlevis institutebis klasifikacia

iTxovs saxelmwifos meSveobiT regulirebas, raTa bazari sakuTari Tavisgan iqnes daculi da gadailaxos finansuri krizisi. araregu­lirebad msoflio finansur bazrebTan gamoTxovebas keinsi jer kidev Tavis 1926 wlis eseSi „Laisser-faire­s dasasruli“ iTxovda. man praqtikuladac Seitana wvlili msoflio bazris wesebis SeqmnaSi. sxvaTa Soris, is monawileobda breton­vudsSi gamarTul konfe­renciaSi, sadac SemuSavda msoflio finansuri bazrebis wesrigis proeqti, romelic mravali aTwleulis ganmavlobaSi stabiluro­bas uzrunvelyofda. da axla es sakiTxi kvlav msoflio dRis wes­rigSia. londonis 2009 wlis aprilis ekonomikurad umniSvnelova­nesi 20 qveynis (G20) Sexvedra meore breton­vudsad ganixileboda. am mimarTulebiT iq mcire, magram mniSvnelovani nabijebi gadaid­ga: gadawyda hej­fondebisa da sareitingo saagentoebis msoflio regulireba da saerTaSoriso savaluto fondTan finansuri sta­bilurobis forumi Seiqmna. ra gzas gvTavazobs keinsi krizisidan Tavis dasaRwevad? koniunq­turuli ryevebi, rogorc wesi, saprocento ganakveTebis politi­kis saSualebiT unda imarTebodes. Sesabamisad, 2008 wlis krizisis sapasuxod, mTeli msoflios centralur bankebSi daiwia procen­tebma. krizisis simZimis gamo am RonisZiebas Cveuli zemoqmedeba ki ar hqonia, aramed daiwyo fulis dagroveba, rogorc amas keinsi gansakuTrebulad mZime krizisebis dros winaswarmetyvelebda. im­isaTvis, rom kerZo investiciebisa da moxmarebis deficitis Sedege­bi daiZlios, davalianebis dasafaravad keinsi saxelmwifo investi­ciebs ixmobs. bevrma qveyanam 2008 da 2009 wlebSi reagireba swored moTxovnis stimulirebis keinsiseuli klasikuri politikiT moax­dina, rac saxelmwifo xarjebis arnaxul zrdasa da mosaxleobis farTo masebis msyidvelobiTi unaris uzomo gaZlierebas gulis­xmobda. mas Semdeg, rac aSS­Si, CineTsa da evropul saxelmwifoebSi nawilobriv ukve gadawyda koniunqturuli paketebis sakiTxi, eko­nomikurad uZlieresi qveynebis (G20) umaRlesi donis Sexvedraze 2009 wlis aprilSi miRweul iqna SeTanxmeba, msoflio ekonomikaSi Cadebuliyo 1,1 miliardi aSS dolari misi stimulirebis mizniT. didi britaneTis social­demokratma finansTa ministrma alster darlingma Tavisi mTavrobis ekonomikuri paketis prezentaciis dros mkafiod mianiSna keinsis Teoriaze. ekonomikis kvlevis institutebi xSirad warmoadgenen ekonomi­kuri mecnierebis konkretul fundamentur mimarTulebas (orien­tirebuls miwodebaze an moTxovnaze) da maTi orientacia erT­erT aRniSnul Teorias esadageba. germaniis ekonomikis kvlevis

Page 37: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

37

xuTi didi institutis klasifikaciac am principiTaa SesaZlebeli _ „miwodebaze orientirebuli“ an „moTxovnaze orientirebuli“. rTulia maTi kvlevebis ekonomikuri politikis gansjis procesze gavlenis ugulebelyofa. amdenad, saWiroa maTi ekonomikuri safuZvlebis codna da amis gaTvaliswineba maT mier warmodgenili analizisa da rekomendaciebis ganxilvisas. amasTanave, xuTives er­Tad muSaobac uwevs, pirvel rigSi, rodesac saWiroa ekonomikuri prognozebis SemuSaveba, romlebic saxelmwifo biujetis safuZve­lia da mravali warmoebis dagegmvaze axdens gavlenas. • ekonomikis kvlevis germanuli instituti (DIW) berlinSi,

xelmZRvaneli _ prof. klaus cimermani, www.diw.de, ufro me­tad moTxovnaze orientirebuli;

• hales ekonomikis kvlevis instituti (IWH) haleSi, xelmZRvane­li _ prof. ulrih blumi, www.iwh-halle.de, ufro metad miwode­baze orientirebuli;

• msoflio ekonomikis instituti (IfW) kilSi, xelmZRvaneli _ prof. denis i. snoueri, www.ifw.de, miwodebaze orientirebuli;

• ekonomikis kvlevis rain-vestfaliis instituti (RWI) esenSi, xelmZRvaneli _ prof. kristof m. Smidti, www.rwi-essen.de, mi­wodebaze orientirebuli;

• ekonomikis kvlevis instituti (ifo) miunxenSi, xelmZRvaneli _ prof. hans­verner zini, www.ifo.de, miwodebaze orientirebuli da am xuTi institutidan bazarTan mimarTebiT yvelaze libe­raluri.

aqve unda aRiniSnos miwodebaze orientirebuli „kiolnis germanu­li ekonomikis kvlevis instituti“ (IW, xelmZRvaneli: prof. doq. mihael hiuteri, www.iwkoeln.de), romelic axlos dgas damsaqme­blebTan, aseve daaxloebulia profkavSirebTan, moTxovnaze ori­entirebuli instituti „WSI“ (ekonomikur da socialur mecniere­baTa instituti, xelmZRvaneli: prof. doq. haide pfari, www.wsi.de) da masTan arsebuli „IMK“ (makroekonomikisa da ekonomikuri kvlevebis instituti, xelmZRvaneli: doq. gustav horni).

Page 38: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

38

miwodebis politika moTxovnis politika

ZiriTadi idea mewarmeebisTvis SeZlebi­

sdagvarad xelsayreli

pirobebis Seqmna, rode­

sac isini kargi mogebis

miRebas SeZleben

dasaqmebisa da koniunq­

turis saxelmwifos mier

marTviT qveynis ekonomi­

kaSi uwyveti moTxovnis

uzrunvelyofa

azrovnebis tradicia

adam smiti, devid rikar­

do, jon stiuart mili

jon meinard keinsi

saxelmwifos aRqma

pasiuri saxelmwifo aqtiuri saxelmwifo

xelfasebisa-dmi midgoma

xelfasebi gadamwyveti

faqtoria.

xelfasebi moTxovnis

faqtoria da produqti­

ulobasTan erTad unda

izrdebodes.

centraluri bankis roli

unda uzrunvelyos

valutis stabiluroba.

unda uzrunvelyos

valutis stabiluroba

da wvlili unda Seitanos

dasaqmebisa da ekonomikis

mudmivi zrdis saqmeSi.

damaxasiaTe-belia periodisTvis

1980­iani wlebidan 1930­iani wlebidan 1970­

ian wlebamde, xelmeored

momZlavrda 2008 wlidan.

institutebi hales ekonomikis kvlevis

instituti (IWH)

msoflio ekonomikis

instituti (IfW)

ekonomikis kvlevis rain­

vestfaliis instituti

(RWI) ekonomikis kvlevis in­

stituti (ifo) kiolnis germanuli eko­

nomikis kvlevis insti­

tuti (IW)

ekonomikis kvlevis ger­

manuli instituti (DIW)

ekonomikur da socialur

mecnierebaTa instituti

(WSI)makroekonomikisa da

ekonomikuri kvlevebis

instituti (IMK)

Page 39: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

39

bazris,

demokratiisa

da socialuri

Tanadgomis

balansi

zrda da

samarTlianoba

moqniloba da

usafrTxoeba

daZabuloba bazars, xmis uflebas, regulirebasa da politikur marTvas Soris

fuZemdebluri ekonomikuri politikis Teoriebis ganxilvis Sem­deg ismeba kiTxva, Tu rogor SeuZlia maTze dayrdnobiT Tanamed­rove Rirebulebebze dafuZnebul ekonomikur politikas socia­luri demokratiis mSenebloba. pasuxis misaRebad momdevno or TavSi warmodgenilia erTgvari gzamkvlevi socialuri demokrati­is orientirebis Sesaxeb. am adgilas saWiroa miniSneba daZabul urTierTobebze, romlebic socialuri demokratiis Tvalsazri­sis Sesabamisad unda dabalansdes (Sdr. maieri, 2005b: 67).

1. produqtiuloba da zrda versus socialuri samarTlianoba da usafrTxoeba

smitisa da marqsis aRweris Tanaxmad, sakuTari interesebisa da sakuTrebisken swrafva didi raodenobis Zalebs aTavisuflebs. bazrisa da konkurenciis wyalobiT SezRuduli resursebi iqiT miedineba, sadac maTi gamoyeneba yvelaze produqtiuli iqneba. es procesi ufro efeqtiani aRmoCnda, vidre odesme gegmur ekonomikas SeeZlo.

meore mxriv, bazari araTanabar gadanawilebas warmoSobs da Ta­visi cikluri meryeobiTa da krizisebisadmi midrekilebiT, kein­sis aRweris Tanaxmad, struqturulad arastabiluria. amdenad, bazrebi imgvar politikur CarCoSi unda moeqces, romelic xels Seuwyobs krizisebis SezRudvas. socialurma saxelmwifom baz­ris riskebisgan adamianebis dacva unda uzrunvelyos. progresu­li (anu SemosavalTan erTad mzardi) saSemosavlo gadasaxadebis, agreTve memkvidreobisa da qonebis gadasaxadebis saSualebiT unda damyardes samarTliani gadanawileba. xarjebis, sagadasaxa­do da saprocento politikis meSveobiT unda marTos saxelmwi­fom koniunqturuli ryevebi. es imas niSnavs, rom ekonomikuri krizisebis dros unda imatos saxelmwifo xarjebma, raTa mox­marebis stabiluroba SenarCundes da xelsayreli kreditebis sa­SualebiT mosaxleobaSi sainvesticio mzaoba gaRvivdes.

2. moqniloba da inovacia versus daqiravebiT dasaqmebulTa dacva da farTo socialuri usafrTxoeba

Page 40: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

40

sakuTreba da

socialuri

Tanamonawileoba

mewarmis

gadawyvetilebebi

da xmis ufleba

ekonomikuri

politikis oTxi

ganzomileba

konkurenciasa da Sejibrebas, erTi mxriv, inovaciasTan mi­vyavarT. amasTanave, vardnebi da krizisebi, romlebic, meore mxriv, maT Tan sdevs, dasaqmebulTa ganTavisuflebisgan dacvi­sa da socialuri momsaxurebis saSualebiT unda Semsubuqdes. Rrma struqturuli cvlilebebis ganxorcieleba, magaliTad, ruris olqis krizisSi myofi samTo­mompovebeli mrewvelo­bis SemTxvevaSi, mxolod axali samuSao adgilebis SeqmnisTvis gamiznuli struqturuli politikiTaa SesaZlebeli.

3. sakuTreba da konkurencia versus socialuri Tanamonawileoba da regulireba

yvela ekonomikurma wyobam, romlebic Zirfesvianad uaryofda sawarmoo saSualebebze sakuTrebis uflebasa da konkuren­cias, kraxi ganicada. yoveli warmatebuli ekonomikuri wyoba sakuTrebasa da konkurencias efuZneba. Tumca es ar aTavi­suflebs sakuTrebas socialuri pasuxismgeblobisgan. ZiriTa­di kanonis me­14 muxli ambobs: `sakuTreba da memkvidreobis ufleba garantirebulia. [...] sakuTreba avaldebulebs. imav­droulad, misi gamoyeneba sazogadoebis keTildReobas unda emsaxurebodes.~ imisTvis, rom bazarze uzrunvelyofili iyos samarTlianoba da Tavidan iqnes acilebuli calkeuli moTa­maSeebis upiratesoba, saWiroa konkurenciis regulireba.

4. warmoebis avtonomiuri funqcia versus xmis ufleba da politi­kuri struqturireba

sakuTrebis samarTlidan gamomdinareobs piris ufleba, hqondes warmoeba. sawarmoebSi gadawyvetilebas mxolod kapi­talis mesakuTreebi ki ar unda iRebdnen, aramed isinic, vinc Tavisi SromiT Rirebulebis Seqmnis procesSi monawileobs. amitom mewarmis gadawyvetileba xmis uflebis gaTvaliswinebiT izRudeba.

aqedan gamomdinareobs oTxi ganzomileba:• politikuri struqturireba• bazris logikis dacva • Tanamonawileobisa da xmis uflebebi • makroekonomikuri regulireba.

Page 41: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

41

mTlianobaSi, es imas niSnavs, rom socialuri demokratiis Rire­bulebebze damyarebul ekonomikur wyobaSi bazris logikis dacva garkveuli politikuri CarCos farglebSi SeiZleba. sakuTreba avaldebulebs; imavdroulad, is sazogadoebis keTildReobas unda emsaxurebodes. amis uzrunvelyofa sawarmoo gadawyvetile­bebis miRebis procesSi ara marto kapitalis mesakuTreebis, ara­med damsaqmeblebis TanamonawileobiT aris SesaZlebeli. zogadi ekonomikuri stabilurobis uzrunvelyofa xdeba makroekonomi­kuri regulirebis saSualebiT, rac imas niSnavs, rom saxelmwifo Tavisi sabiujeto da saprocento politikiT gavlenas axdens stabilur zrdasa da maRal dasaqmebaze.

ras niSnavs es socialuri demokratiisTvis?• is, vinc ekonomikuri sakiTxebiT interesdeba, unda gaecnos

sxvadasxva Teoriul safuZvels da mas unda SeeZlos ideolo­

giebis identificireba.

• socialuri demokratia ara erT, aramed ramdenime Teoriul

midgomas iyenebs.

• Tumca centrSi marTvadi kapitalizmi dgas, rogorc amas kein­

si iTxovda.

• socialuri demokratia iziarebs aseve kapitalizmis marqsi­

seul kritikas da smitis mier aRweril bazris efeqtianobasa

da produqtiulobas.

• ase rom, ekonomikuri wesrigi konkurenciasa da sakuTre­

bas unda efuZnebodes. Tumca saWiroa bazrebis regulireba,

saxelmwifos mxridan krizisebis aqtiurad daZleva da xmis

uflebisa da Tanamonawileobis uzrunvelyofa.

Page 42: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

42

gaanadgurebs

Tu ara

`superkapi-

talizmi~

demokratias?

3. sxvadasxva ekonomikuri sistema

da wyoba

am TavSi: • saubaria kapitalizmsa da demokratias Soris arsebul urT­

ierTobebze, romlebic, erTi mxriv, daZabulia da, meore mxriv, _ urTierTmxardamWeri;

• aRwerilia kapitalizmis sxvadasxva tipi, romlebic koordini­rebis doniT gansxvavdeba;

• ganmartebulia cneba „socialuri sabazro ekonomika“;• ganxilulia, Tu ra dadebiT gavlenas axdens da ra Crdilovani

mxareebi aqvs globalizacias socialuri demokratiis Tval­sazrisiT.

3.1. kapitalizmi da demokratia

gaanadgurebs Tu ara `superkapitaliz­mi~ demokratias? _ es SekiTxvaa das­muli ekonomikuri Jurnalis, `Manager magazin~­is, 2008 wlis martis nomris ydaze. iqve kaliaa gamosaxuli. mowinave statiaSi aRniSnulia, rom globalize­buli sabaz ro ekonomika5 demokratiis damajereblobas kiTxvis niSnis qveS ayenebs. Semdeg modis msjeloba imis Sesaxeb, Tu rogor aRar sjera bevr mo­qalaqes, rom maT globalizebul eko­nomikaSi mogebis naxva SeuZliaT, amis Sedegad ki ekonomikisa da politikisad­mi ndoba klebulobs.

amgvarad, `Manager magazin~­is statiaSi demokratiasa da kapita­lizms Soris arsebul daZabul urTierTobazea msjeloba.

5 sabazro ekonomika Tu kapitalizmi _ arsebobs ki azrobrivi gansxvaveba? Sinaarso­brivad orive cneba sakuTrebasa da konkurenciaze dafuZnebul ekonomikur sistemas gulisxmobs. zepir leqsikaSi ki xSirad ikveTeba, rom ̀ sabazro ekonomikas~ ufro liberaluri ekonomikuri sistemis mxardamWerebi iyeneben, ̀ ka pitalizmiT~ ki ufro bazris kritikosebi sargebloben. am wignSi orive cnebas gamoviyenebT, rac ar unda iqnes gagebuli, rogorc romelime konkretuli ideologiisadmi midrekileba.

Page 43: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

43

istoriulad

gadajaWvulebi:

demokratia da

kapitalizmi

arian ki

demokratiuli

saxelmwifoebi

ekonomikurad

ufro

warmatebuli?

kapitalizmsa

da demokratias

Soris daZabuli

urTierToba

istoriulad demokratiisa da kapitalizmis warmoqmnis procesebi mWidrodaa urTierTdakavSirebuli. demokratiebi xSirad Tavi­sufali bazrebis gaCenasTan erTad warmoiSoboda. me­18 da me­19 saukuneebis evropaSi Tavdapirvelad gaisma mowodeba pirovnebis Tavisuflebisa da iseTi ekonomikuri wyobisken, romelic konku­renciasa da kerZo sakuTrebas daefuZneboda (Sdr. Tavi 2, adam smitis Tezisebis Taobaze). am moTxovnasTan erTad gaCnda mis­wrafeba samarTlebrivi garantiebisa da savaldebulo ZiriTadi uflebebis ken, agreTve politikuri Tanamonawileobisa da xelisu­flebaSi moqalaqeTa warmomadgenlobis moTxovna. axali drois pirveli demokratia warmoiqmna amerikis SeerTebuli Statebis damoukideblobis gamocxadebiT. es moxda deviziT `No taxation without representation~ (araviTari dabegvra xelisuflebaSi warmomad­genlobis gareSe), rac ekonomikuri CarTulobisa da politikuri Tanamonawileobis erTobliobas gulisxmobda. 1989 wlis Semdeg postkomunistur saxelmwifoebSic ekonomikuri liberalizmi da demokratizacia xelixelCakidebulebi miabijebdnen.

didi xnis ganmavlobaSi erTmniSvnelovnad miaCndaT, rom demokra­tiuli saxelmwifoebi, principSi, ekonomikurad ufro warmatebu­li iyvnen, vidre arademokratiuli reJimebi. dasavleTis ayvaveba da aRmosavleT blokis ekonomikuri kraxi viTomda amyarebda am mosazrebas. amasobaSi warmoiSvnen arademokratiuli saxelmwifoe­bic, romlebmac gamoavlines maRali ekonomikuri zrda kapita­listuri ekonomikuri sistemis farglebSi. amis yvelaze cnobili magaliTia CineTi, romelic ekonomikurad mas Semdeg viTardeba, rac 1970­iani wlebis bolodan kapitalistur qveynad iqca, Tumca am procesis paralelurad ar xdeba misi demokratizacia. zogi­erTi sxva saxelmwifos magaliTzedac ver vxedavT (jer?) eko­nomikuri da politikuri liberalizaciis sinqronul svlas. amas adasturebs `msoflios ekonomikuri Tavisuflebis~ indeqsi, ro­melic yovelwliurad qveyndeba da ekonomikuri da politikuri Tavisuflebis klasifikacias axdens. aq ekonomikuri Tavisuflebis kuTxiT pirvel adgilebze honkongi da singapuri imyofebian.

unda aRiniSnos, rom (kvlav?) arseboben avtoritaruli kapita­listuri sistemis mqone saxelmwifoebi. Tumca yvela Tanamedrove demokratiuli saxelmwifo sabazro ekonomikas efuZneba.

amasTanave, demokratiasa da kapitalizms Soris arsebuli urTier­Toba sulac ar aris Tavisufali daZabulobisgan. demokratiis safuZveli Tanasworobaa: „one man, one vote“ _ yvela xmas Tanabari wona aqvs. sabazro ekonomika ki uTanasworobas efuZneba. kapita­listur ekonomikur sistemaSi gamomcxvari ̀ orcxobila~ sxvadasxva

Page 44: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

44

uTanasworobas

SeuZlia

`defeqturi

demokratia~

warmoSvas

demokratiis

xelis SemSleli

faqtorebi

demokratiisa da sabazro

kapitalizmis urTierTdamo-

kidebuleba T. maieris Teoriis

mixedviT

demokratiis

paradoqsi

milton fridmani:

sabazro

ekonomikas

demokratiasTan

mivyavarT

sididis naWrebad iyofa. marTalia, saxelmwifos SeuZlia Caerios mis gadanawilebaSi, magram am SemTxvevaSi yvela Tanabari sididis naWers miiRebda, rac yvelanair stimuls mospobda.

uTanasworobas SeuZlia migviyvanos aseve situaciamde, rodesac ekonomikurad Zlier moTamaSeebs iseTi myari pozicia ukaviaT, rom ZaluZT gamoiyenon vetos ufleba, rac `defeqtur demokratias~ warmoSobs. politologi volfgang merkeli am cnebis ganmartebas gvTavazobs: `defeqturi demokratiebi im sistemebis batonobaa, romelTac, principSi, axasiaTebT qmediTi demokratiuli arCev­nebis reJimi, romliTac regulirdeba batonobis xelmi sawvdomoba, magram romlebic erTi an ramdenime danarCeni qvesistemis moq­medebis logikis xarvezebis gamo kargaven damatebiT sayrdens, romelic Semdgar demokratiaSi Tavisuflebas, Tanasworobasa da kontrols uzrunvelyofs~ (merkeli da sxvebi, 2003: 66).

es imas niSnavs, rom imarTeba arCevnebi da arsebobs demokratiis sxva elementebi, Tumca maT xelis SemSleli faqtorebi auvneb­lebs. es xdeba, magaliTad, maSin, rodesac sazogadoebaSi erT­erTi moTamaSe ekonomikurad imdenad Zlieria, rom mas ZaluZs koleqtiur gadawyvetilebebze vetos dadeba. warmoidgineT in­vestori, romelsac SeuZlia daaSantaJos sazogadoeba warmoebis ganTavsebis adgilis gamo, daemuqros mas kapitalis gataniT, raTa miaRwios politikur SeRavaTebs, rogoricaa garemosdacviTi Tu SromiTi standartebis Sesusteba. es demokratiuli principebis darRveva iqneboda.

am seriis pirvel gamocemaSi 62­e_66­e gverdebze da 89­e gverdi­dan ganixileba demokratiasa da sabazro kapitalizms Soris arse­buli daZabuli urTierToba Tomas maieris socialuri demokrati­is Teoriis safuZvelze.

45­e gverdze mocemuli suraTi demokratiis paradoqss asaxavs: erTi mxriv, kapitalizmi demokratiis winapirobaa, meore mxriv ki, arasakmarisad regulirebul bazars SeuZlia iseTi pirobebi Seqmnas, romlebic Tanamonawileobis princips ewinaaRmdegeba, da, amdenad, defeqturi demokratia warmoSvas.

am diferenciaciasa da riskebSi, romlebic kapitalizms demok­ratiisTvis moaqvs, mdgomareobs socialur demokratiasa da li­bertarul demokratias Soris gansxvaveba. libertarianeli eko­nomistebis TvalsazrisiT, rogoricaa milton fridmani, sabaz ro ekonomikas politikur Tavisuflebasa da demokratiasTanac miv­yavarT.

Page 45: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

45

sawinaaRmdego

magaliTi: Cile

Temis

`demokratia da

kapitalizmi~

aqtualoba

sur. 4: demokratiis Teoriis paradoqsi

amasTanave, man Tavad warmoadgina empiriuli sawinaaRmdego maga­liTi. bevri Tavisi kolegis gaognebis miuxedavad, 1970­ian wlebSi fridmani Ciles sastiki samxedro xuntis mrCeveli gaxda. frid­manis rekomendaciebis gaTvaliswinebiT, diqtatorma augusto pi­noCetma ekonomikis ukiduresi liberalizacia moaxdina. Tumca, libertarianeli ekonomistebis molodinis miuxedavad, amas sulac ar moutania ufro meti politikuri Tavisufleba, rom araferi vTqvaT demokratizaciaze. piriqiT, ekonomikurma aRmavlobam diqtaturis stabilizeba moaxdina. Cile, laTinuri amerikis sxva sa xelmwifoebTan SedarebiT, yvelaze gvian daubrunda demokratias. rogor xdeba, rom kapitalizmsa da demokratias Soris arsebu­li daZabuli urTierToba kvlav imsaxurebs yuradRebas da mis Sesaxeb ekonomikur JurnalebSic ki msjeloben? amaze pasuxs amerikeli ekonomisti da klintonis mTavrobis Sromis yofili ministri robert raihi Tavis 2008 wels gamocemul wignSi `su­perkapitalizmi _ rogor asamarebs ekonomika Cvens demokratias~ gvTavazobs. omisSemdgomi droidan 1980­ian wlebamde periods is aRwers, rogorc zomieri kapitalizmis TiTqmis oqros xanas

demokratiis Teoriis paradoqsi

sabazro kapitalizmi,

rogorc demokratiis

warmoqmnisa da stabili­

zaciis winapiroba

uTanasworobisa da arastabi­lurobis mxardaWeriT saba­zro kapitalizmi Zirs uTxris demokratiuli legitimurobisa da stabilurobis safuZvlebs.

demokratiis Teoriis sakvanZo

kiTxva

sad mdebareobs resur se­bis araTanabari gadana­wilebis zRvari, Tu arse bobs politikuri Tanasworoba, demokratiis mdgradoba da Tavisuf ­ le bebis uzrunvelyofa?

am sakvanZo kiTxvas libertaruli Teoria da socialuri demok­ratiis Teoria sxvadas­xvagvarad upasuxebs.

Page 46: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

46

superkapita -

lizmi da misi

Sedegebi

arakoordi-

nirebuli da

koordini-

rebuli

kapitalizmi

(TiTqmis, vinaidan es periodic imsaxurebs garkveul kritikas; am konteqstSi robert raihi ekonomikaSi qalebisa da umcireso­bebis Tanamonawileobis arasakma ris Sansebs ixsenebs). omisSemd­gomi drois dasavleT sazogadoebebSi SesaZlebeli gaxda mzardi cxovrebis donisa da minimaluri socialuri standartebis miR­weva profkavSirebs, damsaqmeblebsa da mTavrobas Soris damyare­buli konsensusis safuZvel­ze. `Laisser-faire“ ekonomikis drois wina wlebTan Seda­rebiT es udidesi winsvla iyo. globalizebuli eko­nomikis `superkapitalizm­Si~ Semosavlebis mxriv gansxvaveba kvlav izrdeba. dasaqmebulTa uflebebi da socialuri standartebi isev safrTxis winaSea da damsaqmebelTa socialuri pasuxismgebloba klebulobs. robert raihi midis iseTive daskvnamde, rogoramdec dasawyisSi citire­buli „Manager magazin“ da Tomas maieri, da ambobs: bazris centri­danul Zalebs demokratiis dasamareba SeuZliaT. aqedan gamomdi­nare, robert raihi regulirebis saSualebiT bazris SezRudvas da dasaqmebulTa uflebebis gaZlierebas emxroba.

3.2. koordinirebuli da arakoordinirebuli kapitalizmi

am wignis me­2 TavSi warmodgenilia ekonomistebis _ smitis, marqsisa da keinsis _ ekonomikuri sistemebis idealuri tipebi. realur sa­myaroSi ekonomikuri modelebis sxvadasxva Sereuli tipi arsebobs. piter a. holi da devid soskisi (2001) gamoyofen dasavleTis gan­viTarebuli qveynebis or models, romlebsac isini TavianT wignSi „kapitalizmis variaciebi“ aRweren, rogorc arakoordinirebul da koordinirebul kapitalizms. es midgoma ekonomikuri sistemebis gaanalizebisa da Sefasebis did SesaZleblobas gvaZlevs.

amasTanave, ekonomikuri sistemebi erTmaneTisgan Semdegi ganzo­milebebiT gansxvavdeba:• finansuri sistema• SromiTi urTierTobebi• ganaTlebisa da treningis sistema• sawarmoTa Soris urTierTobebi.

superkapitalizmi _ robert rai­

his mier Seqmnili termini, romelic

globalizaciis pirobebSi ganviTare­

bul kapitalizms aRwers.

Page 47: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

47

finansuri

sistema

SromiTi

urTierTobebi

ganaTlebisa

da treningis

sistema

sawarmoTa

Soris

urTierTobebi

arakoordinirebuli kapitalizmiaRniSnuli ganzomilebebiT liberaluri, arakoordinirebuli kapitalizmi Semdegnairad xasiaTdeba:

• finansuri sistema: warmoeba metwilad kapitalis (aqciebis) baz ris saSualebiT finansdeba. es imas niSnavs, rom warmoebebi moqmedeben aqcionerTaTvis Rirebulebis Seqmnis principiT (Shareholder-Value-Principle). amasTanave, kapitalis mesakuTreebi mzad arian, moaxdinon investireba riskis mqone warmoebebSi da SeZlebisdagvarad swrafi da maRali mogebis miRebas ime­dovneben.

• SromiTi urTierTobebi: SromiTi urTierTobebi metwilad moklevadiania („hire and fire“) da ganTavisuflebisgan dacva sus­tia. xelfasebis Taobaze molaparakebebi individualurad an sawarmos doneze mimdinareobs. damsaqmebelTa asociaciebi da profkavSirebi sakmaod sustadaa ganviTarebuli.

• ganaTlebisa da treningis sistema: ZiriTadad zogadi pro­filis specialistebis momzadeba xdeba. es imas niSnavs, rom ganaTleba iZleva metwilad zogad kvalifikaciebs, romle­bic ar aris dakavSirebuli konkretul profesiebTan. es aad­vilebs Sromis bazris mobilurobas sxvadasxva profesiul sferos Soris, Tumca imavdroulad specialuri profesiuli codnis deficitze miuTiTebs.

• sawarmoTa Soris urTierTobebi: cotaa erTmaneTze gada­jaWvuli firma (magaliTad, rodesac sawarmoebi erToblivad arian warmodgenili sameTvalyureo sabWoebSi) da mcirea sawarmoTaSorisi TanamSromloba (magaliTad, kvlevis sfero­Si). dargobrivi kavSirebi ufro sakuTar kompaniebs lobireben da naklebad xelmZRvaneloben mTeli sazogadoebis interese­biT.

am sistemas SeuZlia moqnilad da swrafad moergos bazris cvli­lebebs, rac imas niSnavs, rom warmoebis es modeli xels uwyobs inovaciur mrewvelobas, Tumca dasaqmebulisTvis naklebad sta­biluri da usafrTxoa.

koordinirebuli kapitalizmikoordinirebuli kapitalizmi Semdegnairad xasiaTdeba:

Page 48: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

48

finansuri

sistema

SromiTi

urTierTobebi

ganaTlebisa

da treningis

sistema

sawarmoTa

Soris

urTierTobebi

gamijvnis azri

analitikuri

done

• finansuri sistema: dafinanseba ZiriTadad sabanko kreditebis saSualebiT xorcieldeba. es ufro „momTmeni“ kapitalia, vi­dre Shareholder-Value modelSi iyo, da SesaZlebels xdis grZel­vadian investiciebs. Tumca warmoebis dafinansebis es forma arTulebs kapitalis mozidvas im moTamaSeebisTvis, romlebic bazarze jer ar damkvidrebulan, magaliTad, sawarmoebis dam­fuZneblebisTvis. menejmentis kontrolsa da Sefasebas, baz­ris garda, sxva moTamaSeebic axdenen, kerZod, bankebi, dasaqme­bulebi da saxelmwifos warmomadgenlebi (Stakeholder-Model).

• SromiTi urTierTobebi: xelfasebis Taobaze molaparakebe­bi mimdinareobs koordinirebulad ara calkeuli firmebis, ara med dargebis doneze (saerTo satarifo xelSekrulebebi). SromiTi urTierTobebi metwilad grZelvadiania. stabilu­roba da socialuri Tanasworoba urTierTdakavSirebulia. arsebobs kargad organizebuli damsaqmebelTa kavSirebi da profkavSirebi, aseve gaTvaliswinebulia sawarmos marTvaSi dasaqmebulTa monawileoba.

• ganaTlebisa da treningis sistema: ganaTlebis modeli firmebisTvis damaxasiaTebel da dargobriv kvalifikaciebs aerTianebs da mas mxars uWeren damsaqmebelTa da dasaqme­bulTa saTavo organizaciebi (ganaTlebis dualuri sistema). amdenad, xdeba firmebisa da dargebisTvis damaxasiaTebeli profesiuli codnis gavrceleba.

• sawarmoTa Soris urTierTobebi: xSirad sawarmoebi erTmaneT­Tan urTierTgadajaWvuli kapitalis saSualebiT arian dakav­Sirebuli. dargobrivi kavSirebi politikur sistemaSi mniS­vnelovan rols asruleben.

koordinirebuli kapitalizmisaTvis damaxasiaTebelia maRali sta­biluroba da naklebi dinamika da moqniloba, vidre arakoordini­rebuli kapitalizmisaTvis. am sistemaSi arsebuli sawarmoo xazebi da procesebi uwyvetad da TandaTanobiT icvleba. inovaciebi pa­tara nabijebiT mkvidrdeba. sistema axal garemoebebs nela egueba.

orive sistemas aqvs specifikuri Rirsebebi da naklovanebebi. produqtiulobisa da konkurentunarianobis kuTxiT arcerT models ar aqvs gansakuTrebuli upiratesoba. gamijvna xels uw­yobs modelebis ukeT gagebas ori mizezis gamo:

1. analitikuri TvalsazrisiT: am sqemiT SesaZlebelia ganimar­tos, Tu ratom warmoiSoba warmoebis gansxvavebuli modelebi.

Page 49: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

49

normatiuli

done

anglosaqsuri qveynebi TavianTi moqnili Sromis bazriTa da venCuruli kapitalis martivi xelmisawvdomobiT xels uwyoben inovaciur mrewvelobas, magaliTad, sainformacio teqnolo­giebSi. amdenad, SemTxveviTi ar aris, rom sainformacio te­qnologiebis firmebi, kerZod, Google, Microsoft da zogierTi `startap­kompania~, aSS­Si warmoiSvnen. koordinirebuli kapi­talizmis qveynebs, rogorebic arian SvedeTi da germania, aqvT maRalkonkurentunariani mrewveloba, magaliTad, saavtomo­bilo dargSi an manqanaTmSeneblobaSi. iq iwarmoeba saqone­li, romelic did kapitaldabandebebs da sakmaod grZelva­dian dagegmvas moiTxovs. warmoebis am sferoebSi saWiroa ara Zireuli inovaciebi, aramed mudmivi gaumjobeseba. am piro­bebSi upiratesoba im regionebs eniWebaT, sadac aris kvali­ficiuri samuSao Zala, romelic didxans rCeba sawarmoSi, da sadac xelmisawvdomia „momTmeni“ kapitali.

2. normatiuli TvalsazrisiT es modelebi erTmaneTisgan gan­sxvavdeba. socialuri demokratiis Rirebulebebi metwilad koordinirebuli kapitalizmis qveynebSi xorcieldeba. grZel­vadiani SromiTi urTierTobebi dasaqmebulebs met daculobas sTavazobs, vidre „hire-and-fire“ (daasaqme da daiTxove) sabazro urTierTobebi. sawarmoebi, romlebic grZelvadian investici­ebs axorcieleben da ar aqvT gaTvla moklevadian mogebaze, aseve xels uwyoben stabiluri SromiTi garemos Seqmnas.

socialuri sabazro ekonomika.Ökoordinirebuli kapitaliz­mis germanuli variantis aRsaniSnavad omisSemdgomi droidan damkvidrda cneba `socialuri sabazro ekonomika~, an „rainis kapitalizmi“, germaniis federaciuli respublikis mTavro­bis yofili rezidenciis adgilsamyoflis mixedviT. socia­luri sabazro ekonomika iyo reaqcia industrializaciis so­cialur gadaxrebze, erTi mxriv, da nacisturi diqtaturis saSinelebebze, meore mxriv. es aris cda, moiZebnos mesame gza daumorCilebel kapitalizmsa da socialistur ekonomikur wyobas Soris. am ukanasknels omisSemdgom droSi hqonda sakmao momxibvleloba, romlis ignorireba ar Rirs. im dros miRebu­li ZiriTadi kanoni ar gansazRvravda konkretul ekonomikur wyobas. me­15 muxliT daSvebulia sawarmoo saSualebaTa nacio­nalizacia. partiebic nawilobriv kritikulad iyvnen ganwyo­bili kapitalizmis mimarT: qdk­is CrdiloeT vestfaliis gan­yofileba 1947 wels miRebul alenis programaSi „qristianul socializms“ emxroboda, xolo gsdp mompovebeli mrewvelobis nacionalizacias moiTxovda. amdenad, socialuri sabazro eko­nomika iyo cda, sabazro ekonomika da demokratia germaneli mosaxleobis TvalSi momxiblavi gamxdariyo.

Page 50: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

50

ekonomisti alfred miuleri­armaki, romelmac mniSvnelovan­wilad Camoayaliba koncefcia da aRniSnuli cneba, Tavis 1947 wels gamocemul wignSi „ekonomikis marTva da sabazro eko­nomika“ Semdeg ganmartebas gvTavazobs: „Cven vsaubrobT „socialur sabazro ekonomikaze“, raTa ga­nisazRvros es mesame ekonomikur­politikuri forma. es imas niSnavs, [...] rom sabazro ekonomika gvesaxeba, rogorc moma­vali ekonomikuri wyobis mzidi karkasi, oRond igulisxmeba ara TviTdinebaze miSvebuli liberaluri sabazro ekonomika, aramed gacnobierebulad regulirebuli, da kerZod, so­cialuri kuTxiT regulirebuli sabazro ekonomika.“ (miu­leri­armaki, 1947: 88)

konkretulad praqtikaSi es niSnavs konkurencias, Tavisu­fal faswarmoqmnas da sawarmoo saSualebebis kerZo mflo­belobas, erTi mxriv, da socialur Tanasworobas socialuri dazRvevisa da progresirebadi dabegvris saSualebiT, meore mxriv. amasTanave, saxelmwifos roli zustad ar ganisazRvre­boda. germaniis federaciuli respublikis arsebobis pirvel wlebSi sabazro ekonomikaSi saxelmwifo SezRudulad ereo­da, magaliTad, im SemTxvevaSi, Tu saWiro iyo monopoliebis warmoqmnis Tavidan acileba. 1970­iani wlebidan saxelmwifos gavlena ekonomikaze, maT Soris, koniunqturul politikaze, gaizarda.

rainis kapitalizmma saerTaSoriso mowoneba daimsaxura, vi­naidan man SeZlo ekonomikisa da dasaqmebis zrdis Serwyma mzard socialur saxelmwifosTan. sxva evropuli qveynebic eswrafvian am models. lisabonis xelSekruleba socialur sabazro ekonomikas evrokavSiris miznad gansazRvravs.

ludvig erhartis dapireba „keTildReoba yvelasTvis“ ver Seexo yvela moqalaqes, vinaidan iseTma faqtorebma, ro­gorebicaa 1970­iani wlebis navTobis krizisebi da germaniis gaerTianeba, axali socialuri problemebi warmoSva, gansa­kuTrebiT Sromis bazarze. miuxedavad amisa, moxerxda farTo saSualo fenis Seqmna, romelmac mniSvnelovanwilad moaxdina axalgazrda demokratiis stabilizeba.

amasobaSi cnebis popularobam misi garkveulad Tavisufali interpretireba gamoiwvia. rorSaxis testis msgavsad, is sru­liad gansxvavebuli koncefciebis saSualebiT ganimarteba.

germaniis gaerTianebuli profkavSirebis ZiriTad progra­maSi socialuri sabazro ekonomika daxasiaTebulia, rogorc „didi istoriuli progresi“. metalurgiuli dargis dam­saqmebelTa kavSiris mier daarsebul erT­erT organizacias ki „iniciativa _ axali socialuri sabazro ekonomika“ hqvia. amdenad, amasobaSi TiTqmis yvela politikuri mimdinareoba iSveliebs socialur sabazro ekonomikas, Tumca, amasTanave, sruliad sxva dasxvagvarad ganmartavs socialur politikas, regulirebasa da sabazro ekonomikas Soris arsebul balanss.

Page 51: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

51

globalizacia

_ `brtyeli

samyaro~

globalizaciis

mamoZravebeli

Zala

1. savaWro

SezRudvebis

gauqmeba

2. gardamavali

ekonomikis

mqone qveynebis

aRmasvla

3. teqnikuri

inovaciebi

3.3. axali zogadi garemo globalizaciis pirobebSi

2006 wels gamoica wigni „brtyeli samyaro“. ra igulisxmeba am meta­foraSi? avtori Tomas fridmani gvTavazobs mosazrebas, rom glo­balizaciis dawyebasTan erTad msoflio ekonomika Sevida axal epo­qaSi, romelSic uzomod gaizarda globaluri konkurencia. qveynebis ekonomikebs mxolod SezRudulad aqvT Tavis dacvis SesaZlebloba. globaluri konkurenciis saTamaSo mindori gasworebulia _ is brtye­lia. fridmani globalizaciis ramdenime mamoZravebel Zalas gamoyofs:

• 1950-iani wlebidan savaWro SezRudvebi etapobrivad uqmdeba saer­TaSoriso SeTanxmebebis safuZvelze. msoflio savaWro organiza­ciis (WTO) (da misi winamorbedis _ tarifebisa da vaWrobis ge­neraluri SeTanxmebis (GATT)) xelSekrulebebma Seamcires sabaJo gadasaxadebi da gaauqmes SezRudvebi importze. 1970­iani wlebi­dan erovnuli valutebis gacvliTi kursebi sakmaod Tavisufali gaxda. evrokavSiris Tavisufali vaWrobis regionuli zonebisa da Tavisufali vaWrobis Crdiloamerikuli SeTanxmebis (NAFTA) (aSS, kanada da meqsika) SigniT praqtikulad yvela savaWro SezRud­va moxsnilia. iseT gaerTianebebs, rogorebic arian merkosuri laTinur amerikaSi da aseani samxreT­aRmosavleT aziaSi, msgavsi ganzraxva aqvT.

• Tu warsulSi msoflio bazrebze evropa, aSS da iaponia iyvnen ga­batonebuli, dRes konkurenciaSi sul ufro meti qveyana erTveba. mas Semdeg, rac 1970­iani wlebidan CineTi TandaTan axorcielebs Tavisi Caketili gegmuri ekonomikis sabazro ekonomikad gardaqm­nas da msoflio bazarze gadis, SeiniSneba misi ekonomikis maRali tempiT zrda da is msoflios erT­erTi udidesi eqsportiori xdeba. 1989 wlis gardaqmnis Semdeg sabWoTa kavSiris yofili respublikebi da aRmosavleTi evropac gadavidnen sabazro eko­nomikaze da konkurencias uweven erTmaneTs msoflio vaWrobaSi. cota xanSi indoeTmac daiwyo Tavisi proteqcionistuli da sak­maod regulirebuli ekonomikis liberalizacia da is amJamad eko­nomikuri zrdis kuTxiT CineTis monacemebs uaxlovdeba. amdenad, globalur konkurenciaSi or miliardze meti adamiania CarTuli.

• am orive politikurad motivirebul process teqnikuri inova­ciebi aCqarebs. saerTaSoriso satelefono saubrebis xarjebi boWkovani teqnikis saSualebiT sagrZnoblad Semcirda, risi wya­lobiTac aSS­dan warmoebuli satelefono zarebis momsaxureba dRes ukve indoeTSia SesaZlebeli. internetis meSveobiT wamebSi

Page 52: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

52

globaliza-

ciisgan

mogebulebi

codnaze

damyarebuli

ekonomikis

mqone qveynebi

arian

Sedegebi

maRalxarisxiani

samrewvelo

saqonlisaTvis

Sedegebi

masobrivi

warmoebis

saqonlisaTvis

gadaicema SekveTebi hamburgidan SanxaiSi. parizSi arsebuli fir­mis programuli uzrunvelyofa indoeTis qalaq bangalorSi xde­ba. SeiZleba buRalteriis londonidan praRaSi gadatana. Tanamed­rove logistika SesaZlebels xdis rTuli sawarmoo jaWvis Seqmnas, rodesac calkeuli nawilebis warmoeba da awyoba msoflios sxva­dasxva adgilas xdeba, saboloo produqti ki dedamiwis nebismier wertilSi iyideba. sazRvao gadazidvebis xarjebi Semcirda da TviTmfrinaviT mgzavrobac aRar aris fufuneba.

vin aris globalizaciisgan mogebuli? yvelaze maRali mogeba codna­ze damyarebuli ekonomikis mqone qveynebma naxes. aq ganviTarebulia mecnierebaze dafuZnebuli ekonomikis dargebi, romlebsac msoflio bazarze udidesi gasavali aqvT. ratom xdeba ase? aipodis SemuSaveba did xarjebTanaa dakavSirebuli, magram sakmaod mcire sacalo xarjis wyalobiT SesaZlebeli xdeba misi milionobiT egzemplaris gayidva msoflio bazarze. adgilobriv, SezRudul bazarze am produqtis Se­muSaveba, savaraudod, ver aanazRaurebda gaweul xarjebs. warmoebu li programuli uzrunvelyofidan, simReridan Tu kinofilmidan miRebu­li mogeba miT ufro maRalia, rac ufro didia misi gasaRebis bazari.

igive exeba maRalxarisxian samrewvelo saqonelsac. axali avtomobi­lis modelis SemuSaveba did dros (xuTi wlidan aT wlamde periods) da xarjebs moiTxovs. axali teqnologiebi, magaliTad, hibriduli Zrava, mogebiani mxolod mas Semdeg xdeba, rac warmoebuli avto­manqanebis gasaRebis didi bazari iqmneba. saavtomobilo mrewvelo­bam iaponiasa da germaniaSi, romlebic ganviTarebaSi udides inves­ticiebs deben, globalizaciis pirobebSi warmoudgeneli mogeba naxa. mTlianobaSi, globalizaciiT mogebuli is qveynebi darCnen, romleb­sac ganaTlebis maRali done aqvT da mkvlevrebisa da Semoqmedi mec­nierebisTvis momxiblavebi arian.

gansxvavebuli mdgomareobaa masobrivi warmoebis saqonelTan mimarTe­biT. Tu, magaliTad, fabrika maisurebs uSvebs, xarjebis zrda TiTq­mis pirdapirproporciulia produqciis moculobis zrdisa. maRali donis ganaTlebidan da infrastruqturidan gamomdinare konkuren­ciis upiratesobas ar eniWeba didi mniSvneloba, Tu saubaria marti­vad warmoebul saqonelze, romlis SemTxvevaSi kvleva da SemuSaveba did rols ar asrulebs. amitom masobrivi produqciis warmoeba Tan­daTan gadis maRali anazRaurebis mqone qveynebidan. igi im qveynebSi inacvlebs, sadac warmoebis xarji minimaluria. teqstilis mrew­veloba evropaSi ekonomikis erT­erTi udidesi dargi iyo. dReisaT­vis is mxolod zogierT segmentSi SemorCa, magaliTad, dizaineruli tansacmlis sferoSi. masobrivma warmoebebma indoeTSi, bangladeSsa Tu CineTSi gadainacvla.

Page 53: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

53

globalizaciis

upiratesobebi

globalizaciis

Crdilovani

mxareebi

Semosavlebis

doneebs Soris

gansxvavebis zrda

saerTaSoriso

socialuri

standartebis

ararseboba

es imas niSnavs, rom globalizaciisgan mogebis naxva SeuZliaT ro­gorc codnaze damyarebuli ekonomikis mqone qveynebs, romlebic gvTavazoben produqcias, romlis SemuSaveba did xarjebs an Semo­qmedebiT midgomas moiTxovs, ise im qveynebs, romlebic iafad awar­moeben masobriv produqcias. asec moxda: germania, rogorc eqspor­tis msoflio lideri, axdens Zvirad Rirebuli avtomanqanebisa da ZiriTadi sawarmoo saSualebebis eqsports mTel msoflioSi. ital­ieli da frangi dizainerebi amzadeben Zvirfas tansacmels mTeli msofliosTvis. amerikuli sainformacio teqnologiebis firmebi Google da Microsoft CineTsa da ruseTSi iseve cnobili arian, rogorc Tavis samSobloSi. meore mxriv, codnaze damyarebuli ekonomikis mqone qveynebisTvis mogebiania iafi masobrivi produqciis importi: tosterebi, windebi, IKEA­s aveji, e. i. yvelaferi, rac CineTSi, aR­mosavleT evropaSi da dabali anazRaurebis mqone sxva qveynebSi iwar­moeba, bolo ori aTwleulis ganmavlobaSi gaiafda msyidvelobiTi unaris gaTvaliswinebiT. am process, cxadia, Crdilovani mxareebic aqvs: 1. globalizaciisgan sazogadoebis yvela wevri erTnair mogebas ar

naxulobs, zogierTi sargebels saerTod ar iRebs, zogi ki mxo­lod zaraldeba. evropis teqstilis fabrikis TanamSromlebis­Tvis mcire nugeSia is faqti, rom mezobeli sainformacio teq­nologiebis firma SekveTebs ver audis, Tu misi fabrika ixureba, raTa samomavlod dabali anazRaurebis mqone qveyanaSi gadainac­vlos. mTlianobaSi, keTildReobam imata rogorc mdidar, ise gan­viTarebad qveynebSi. 1990 wlis Semdeg momdevno or aTwleulSi SeiniSneba uprecedento ekonomikuri zrda mTel msoflioSi. mxolod CineTSi 1970­iani wlebidan gaeros klasifikaciiT dad­genili siRaribis zRvari 400­ma milionma adamianma gadalaxa, Tumca maT xSirad miuRebel SromiT pirobebSi uwevT muSaoba. amave dros, keTildReobis gadanawileba ise usamarTlod xdeba, rogorc arasdros. sul ufro izrdeba Semosavlebis doneebs So­ris gansxvaveba, gansakuTrebiT ganviTarebad qveynebSi, Tumca es mdidar saxelmwifoebSic xdeba.

2. msoflio vaWrobis liberalizacia, romelmac ramdenime aTwleuls

gastana, rTuli procesi iyo. amasTanave, es egreT wodebuli ̀ nega­tiuri~ globalizacia, romlis drosac regulirebebi uqmdeboda, bevrad swrafad mimdinareobda, vidre `pozitiuri~ globalizaci­is, anu axali, aucilebeli standartebis SemoRebis procesi. mag­aliTad, ukve 15 welia, ver xerxdeba klimatis cvli lebis Sesaxeb kiotos oqmis ratificireba yvela saxelmwifos mier da is qvey­nebic, romlebmac Sesabamisi valdebulebebi aiRes, xSirad ar as­ruleben maT. saerTaSoriso socialuri standartebi, rogoricaa

Page 54: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

54

moiTxovs Tu ara

konkurenciis

gamZafreba

socialuri da

garemosdacviTi

standartebis

dadablebas?

sawinaaRmdego

magaliTi:

skandinavia

Sromis saerTaSoriso organizaciis mier dadgenili dasaqmebulTa dacvis normebi, ar aris savaldebulo. saerTaSoriso samarTlis Tanaxmad, ZiriTadi socialuri da ekonomikuri uflebebis Sesaxeb gaeros paqtebi savaldebulod aris miCneuli, Tumca realurad maTi uzrunvelyofa ar xdeba. am ZiriTadi uflebebis ganxor­cielebamde didi gzaa gasavleli.

mravaljer gamoiTqva wuxili, rom globalizacia aris „race to the bottom“ (rbola fskerisken), anu Sejibreba udablesi socialuri da garemosdacviTi standartebisTvis. am Teziss ewinaaRmdegeba is faqti, rom umaRlesi socialuri da garemosdacviTi standartebis mqone qveynebs imavdroulad yvelaze konkurentunariani ekonomikebi aqvT. maT ricxvs miekuTvnebian, pirvel rigSi, skandinaviuri qvey­nebi TavianTi samagaliTo ekologiuri normebiT da yvelaze farTo socialu ri sistemebiT, romlebic maRali gadasaxadebiT finansdeba. amdenad, didi xarjebi ar unda iqnes aRqmuli konkurenciis dab­rkolebad, Tu maT mivyavarT iseT saucxoo ganaTlebis sistemasTan da kvleviT miRwevebTan, SesaniSnav infrastruqturasTan, korufci­isgan Tavisufal da efeqtian mmarTvelobasTan, agreTve socialur mSvidobasTan, rogoric fineTSi, SvedeTSi, norvegiasa da daniaSia. maRalganviTarebul, sayovelTao keTildReobis saxelmwifos SeuZ­lia mxari dauWiros konkurentunarianobasa da keTildReobas Ria ba­zrebis pirobebSic. Tumca es garkveul garemoebebzea damokidebuli: Tu qveynebSi maRali xarisxiT miRebuli mogeba ver faravs xarjebs, maSin isini globalizaciiT wagebuli rCebian. da bolos, is faqti, rom umaRlesi standartebis mqone qveynebi globalizaciis procesis­gan yvelaze maRal mogebas naxuloben, ar niSnavs imas, rom es stan­dartebi avtomaturad sxva saxelmwifoebzedac vrceldeba. ras niSnavs es socialuri demokratiisTvis?• kapitalizmisa da demokratiis sawyisebi mWidrodaa urTierTgada­

jaWvuli.• kapitalizms SeuZlia warmoSvas uTanasworoba, rac demokratias

Zirs uTxris. socialurma demokratiam am gamowvevebis Sesabamisi pasuxebi unda moZebnos.

• socialuri demokratiis TvalsazrisiT koordinirebuli kapita-lizmi yvelaze misaRebi modelia. arakoordinirebuli kapita­lizmisgan gansxvavebiT, is uzrunvelyofs stabilur ekonomikur wyobas umaRlesi donis socialuri TanasworobiT da ufro grZel­vadian SromiT urTierTobebs.

• globalizaciam xeli Seuwyo msoflio ekonomikur progress da ekonomikis maRal dinamikas. Tumca man msoflio axali socialuri

gamowvevebis winaSe daayena.

Page 55: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

55

Tavisufleba,

samarTlianoba

da solidaroba

4. socialuri demokratiis

ekonomikuri politikis

orientirebi avtorebi: kristian kreli, simon fauti

am TavSi:• naCvenebia socialuri demokratiis ekonomikuri politikis ori­

entirebi;• gansazRvrulia socialuri demokratiis sabaziso Rirebulebebi:

Tavisufleba, samarTlianoba da solidaroba;• aRwerilia ZiriTadi uflebebi, romelTa sruli damkvidrebisa

da ganxorcielebiskenac iswrafvis socialuri demokratia; • da bolos, ganxilulia mdgradi ganviTarebis, socialuri Tanas­

worobisa da ekonomikuri zrdis principebi, romlebmac unda gansazRvros socialuri demokratiis ekonomikuri politika, Tu is sabaziso Rirebulebebisa da ZiriTadi uflebebisken aris mimarTuli.

imisaTvis, rom socialuri demokratiis ekonomikur­politikuri orientacia gavarkvioT, Cven Tavdapirvelad Segnebulad gavalT ekonomikuri politikis viwro CarCoebidan da SevecdebiT prin­cipulad gavceT pasuxi SekiTxvas, Tu ra Rirebulebebisken api­rebs socialuri demokratia sazogadoebis warmarTvas. politi­kis TvalTaxedvis areSi mudam unda rCebodes mTeli sazogadoeba, maSinac ki, Tu saubaria iseT calkeul sferoebze, rogoricaa ekonomikuri anda socialuri politika.

4.1. sabaziso Rirebulebebi

Tavisufleba, samarTlianoba da solidaroba socialuri demokrati­is umTavresi sabaziso Rirebulebebia. is miiswrafvis sazogadoebis­ken, romelSic es Rirebulebebi ganxorcielebulia. socialuri demokratiis sabaziso Rirebulebebi TanabarmniSvnelovani da ur­TierTdamokidebulia da erTdroulad icavs da zRudavs erTmaneTs.

socialuri demokratiis sabaziso Rirebulebebi detalurad aris aRwerili, dasabuTebuli da ilustrirebuli wignSi „socialuri demokratiis safuZvlebi~. amitom am gamocemaSi maTze mxolod mokled SevCerdebiT.

Page 56: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

56

Tavisufleba:

damoukidebeli

arseboba

samarTlianoba:

Tanamonawileoba

da usafrTxoeba

solidaroba:

erTmaneTisTvis

mxarSi amodgoma

istoriuli

fesvebi

damatebiTi

literatura:

Tobias Gombert (2008), Grundlagen

der Sozialen Demokratie,

Lesebücher der Sozialen Demokratie,

tomi 1, Bonn, gv. 9­43.

• Tavisufleba damoukidebel arsebobas niSnavs. aq, pirvel rig­Si, saxelmwifos an sazogadoebis TviTneburi Carevisgan Tavi­sufleba igulisxmeba. Tumca WeSmariti Tavisufleba mxolod maSin miiRweva, Tu Tavisuflebis gamoyenebis ekonomikuri da socialuri winapirobebia Seqmnili.

• samarTlianoba yvela adamianis Tanabar Rirsebas efuZneba da moiTxovs ara marto kanonis winaSe Tanasworobas, aramed aseve Tanamonawileobisa da socialuri usafrTxoebis Tanabar Sansebs, miuxedavad ojaxuri mdgomareobisa, socialuri kuT­vnilebisa, qonebisa Tu sqesisa.

• solidaroba aris adamianebis mzadyofna, mxarSi amoudgnen da daxmarebis xeli gauwodon erTmaneTs. social­demokratma ioha nes raum solidarobas uwoda duRabi, romelic sazoga­doebas kravs.

sainteresoa am sami sabaziso Rirebulebis istoria. maTi istori­uli fesvebi ganmanaTleblobis epoqaSia, rodesac es Rirebule­bebi revoluciur lozungad Camoyalibda. „Tavisuflebis, Tanas­worobis, Zmobis“ moTxovna Tan sdevda 1789 wlis safrangeTis revolucias. me­18 saukunis Sua wlebidan muSaTa moZraoba kvlav da kvlav ixmobda am moTxovnebs. rodesac 1863 wels ferdinand lasalis mecadineobiT gsdp­is Seqmna daiwyo, muSebma mowodeba „Tavisufleba, Tanasworoba da Zmoba“ TavianT droSaze amoqa­rges.

sabolood, gsdp gaxda pirveli partia, romelmac sabaziso Ri­rebulebebi _ Tavisufleba, Tanasworoba da solidaroba _ 1959 wels Tavis ZiriTadi principebis programaSi, `godesbergis pro­gramaSi~, daafiqsira. zustad ori aTwleulis Semdeg (1978 wels) qdk­mac mimarTa Tavis pirvel ZiriTadi principebis programaSi am sam sabaziso Rirebulebas, Tumca sxvagvari gagebiT.

dRes sabaziso Rirebulebebi aRar aris revoluciuri moZrao­bis moTxovna; maT yvela mniSvnelovani politikuri mimdinareo­ba aRiarebs. Tumca araswori iqneboda gvefiqra, rom sabaziso RirebulebebTan `Tavisufleba, samarTlianoba da solidaroba~ mimarTebiT yvela partiam konsensuss miaRwia.

Page 57: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

57

sabaziso

Rirebulebebis

gansxvavebuli

interpretacia

politikur mimdinareobebs Soris kvlav arsebobs ori donis mniS­vnelovani gansxvavebebi sabaziso RirebulebebTan mimarTebiT.

1. calkeuli Rirebulebebis gagebaSesaZlebelia calkeuli Rirebulebebis gansxvavebuli inter­pretacia. magaliTad, Tavisufleba yvelas erTnairad ar esmis. liberaluri mimdinareobebi gansakuTrebiT gamoyofen egreT wodebul negatiur Tavisuflebebs, anu saxelmwifos TviTne­bobisgan Tavis dacvis uflebas da kerZo sakuTrebis dacvas. socialuri demokratia ufro Sors midis da xazgasmiT aRniS­navs, rom WeSmariti TavisuflebisTvis gadamwyvetia ara marto damcavi uflebebis, aramed aseve SesaZleblobebis, pozitiuri uflebebis arseboba. socialuri demokratiis TvalTaxedviT, WeSmariti Tavisufleba, magaliTad, sityvis Tavisuflebis konteqstSi, gulisxmobs ara marto gamoxatvis Tavisuflebis kanonmdeblobaSi dafiqsirebas, aramed mniSvnelovania, yvelas mieces SesaZlebloba, magaliTad, ganaTlebisa da sxva saSu­alebebiT, efeqtianad gamoiyenon TavianTi ufleba sityvis Tavisuflebaze.

sur. 5: negatiuri da pozitiuri Tavisuflebebi

negatiuri da pozitiuri Tavisuflebebi

ZiriTadi SekiTxva:ra wesebi da garemoebebi

upirispirdeba pirovnebis

Tavisuflebas?

socialuri demokratiis Tezisi:negatiuri da pozitiuri Tavisuflebebi Tanabrad unda iqnes gaTvaliswinebuli, Tu formalurad maTi moqmedeba da gan-xorcieleba yvelasTvisaa gansazRvruli.

negatiuri da pozitiuri Tavisuflebebis urTierTkavSiri argumentirebuli unda iqnes

ZiriTadi SekiTxva: ra unda gaakeTos sazogadoebam, rom yvela adamians SeeZlos, iyos

anda gaxdes Tavisufali?

libertarizmis Tezisi:pozitiuri Tavisuflebebis miniWeba zRudavs (da anadgurebs) negatiur Tavisuflebebs. negatiur Tavisuf le-bebs absoluturi upiratesoba aqvs.

negatiuri Tavisuflebebi:• formaluri, ̀ damcavi~

uflebebi

• uflebebi, romlebic pirovnebas sazogadoe-

bis mxridan Carevisgan icavs

• Tavisufleba arsebobs, Tu is aranairad (arse-

biTad) ar izRudeba

• sakmarisi formaluri moqmedeba kanonebis saSualebiT

pozitiuri Tavisuflebebi:• uflebebi, romlebic

materialur SesaZleb-lobebs iZleva

• uflebebi, romlebic pirovnebas aZlevs SesaZleblobas,

aqtiurad gamoiyenos Tavisi Tavisuflebebi• socialuri uflebebi

57

Page 58: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

58

sabaziso

Rirebulebebis

gansxvavebuli

wona

sabaziso Rirebulebebi,

rogorc ekono-mikur-politikuri

orientaciis ganmsazRvreli:

ori problema

1. sabaziso

Rirebulebebi

sadavoa

2. sabaziso

Rirebulebebi

Zalian

abstraqtulia

2. sabaziso Rirebulebebis urTierTdamokidebulebadidi mniSvneloba aqvs ara marto calkeuli sabaziso Rire­bulebebis interpretacias, aramed aseve maT urTierT­damokidebulebas. sagulisxmoa, Tu ramdenad Tanabari mniS­vnelobisaa sabaziso Rirebulebebi anda aRemateba Tu ara romelime maTgani danarCenebs. amis demonstrireba politi­kuri liberalizmis magaliTze SeiZleba: liberaluri Tval­sazrisiT, Tavisufleba umTavresi Rirebulebaa. amitom Tavi­sufleba, magaliTad, konkurenciis Tavisufleba an sakuTrebis Tavisufleba, Cveulebriv, ufro mniSvnelovan Rirebulebad miiCneva, vidre samarTlianoba, romelsac sakuTrebis Tavi­suflebis SezRudva ZaluZs. socialuri demokratia sabaziso Rirebulebebs erTmaneTisgan ar asxvavebs. is aRiarebs, rom sabaziso Rirebulebebi Tanabari mniSvnelobisaa.

amdenad, maSinac ki, rodesac germaniaSi arsebuli yvela mniS­vnelovani politikuri mimdinareoba sabaziso Rirebulebebs _ Tavisuflebas, samarTlianobasa da solidarobas _ mimarTavs, xSirad maT isini sakmaod sxvadasxvagvarad esmiT.

4.2. ZiriTadi uflebebi

rodesac vcdilobT, pasuxi gavceT kiTxvas, Tu ra mniSvnelo­ba eniWeba CamoTvlil sabaziso Rirebulebebs socialuri de­mokratiis ekonomikur­politikuri orientaciisTvis, ormagi problemis winaSe vdgebiT:

pirvel rigSi, sabaziso Rirebulebebi sadavoa. maT ara marto gansxvavebuli politikuri mimdinareobebi, aramed gansxvavebu­li kulturebic araerTgvarovan mniSvnelobas aniWeben. amdenad, isini ar aris farTo da sayovelTaod aRiarebuli safuZveli eko­nomikur­politikuri orientaciisTvis.

meore mxriv, sabaziso Rirebulebebi sakmaod abstraqtulia, arada ekonomikur­politikuri orientirebis ganmartebisTvis konkreti­kaa saWiro. ekonomikuri politikis zusti da konkretuli gezis gansazRvrisTvis mxolod sabaziso Rirebulebebi ar kmara.

amdenad, socialuri demokratiis sabaziso Rirebulebebi so­cialuri demokratiis ekonomikuri politikis aRweris mniS­

Page 59: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

59

amosavali

wertili:

gaerTianebuli

erebis

organizaciis

adamianis

uflebaTa

paqtebi

moicavs

sxvadasxva

kulturas da

qveyanas

konkretika da

sizuste

1966 weli: gaeros

ori paqti

1. gaeros

samoqalaqo

paqti

vnelovani parametrebia, Tumca isini saWiroeben ufro farTo da sayovelTaod aRiarebul safuZvlebs, aseve zust da konkretul moTxovnebs.

am sakiTxze socialuri demokratiis mamebs araerTxel umsjeliaT. ase, politolog Tomas maieris winadadebiT, socialuri demokra­tia ara marto sabaziso Rirebulebebs, aramed aseve ZiriTad ufle­bebs unda eyrdnobodes. aqedan gamomdinare, maiers socialuri de­mokratiis Teoriis umTavres amosaval wertilad gaerTianebuli erebis organizaciis (gaero) adamianis uflebaTa paqtebSi dekla­rirebuli ZiriTadi uflebebi miaCnia. es sakiTxi detalurad iqna aRwerili wignSi „socialuri demokratiis safuZvlebi“.

ramdenime argumenti metyvelebs imis sasargeblod, rom socia­luri demokratiis ekonomikur­politikuri orientirebis gansaz­Rvrisas gaeros paqtebze dayrdnobac saWiroa:

• gaeros paqtebi aris yvelaze universaluri, sayovelTaod aRi­arebuli da sxvadasxva kulturul garemoSi da qveyanaSi moq­medi dokumentebi, romlebic gansazRvravs ZiriTad uflebebs da, Sesabamisad, aregulirebs adamianTa Tanacxovrebas.

• gaeros paqtebSi Zalian konkretulad da zustad ganimarteba TiToeuli adamianis ekonomikuri uflebebi.

aqedan gamomdinare, Cven detalurad unda aRvweroT gaeros paqtebSi asaxuli ZiriTadi uflebebi da davadginoT, Tu ra mniS­vneloba aqvT maT socialuri demokratiis ekonomikuri poli­tikisTvis da riTi gansxvavdeba am kuTxiT socialuri demokra­tia sxva politikuri mimdinareobebisgan.

1966 wels gaerTianebuli erebis organizaciam adamianis ufle­baTa Sesaxeb ori paqti SeimuSava.

paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb (samoqalaqo paqti) moicavs, pirvel rigSi, egreT wodebul negatiur Tavi­suflebebs, anu pirovnul TavisuflebaSi saxelmwifos an sazoga­doebis TviTneburi Carevisgan Tavis dacvis uflebas. aq igulisx­meba, magaliTad, pirovnuli Tavisuflebisa da xelSeuxeblobis ufleba (muxli 9) an SeuzRudavi sityvis Tavisufleba (muxli 19) da Tavisufali da faruli arCevnebis ufleba (muxli 29).

Page 60: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

60

2. gaeros

socialuri

paqti

xSirad gaeros

paqtebSi

gancxadebuli

uflebebi da

maTi realizeba

sruliad

gansxvavebulia

socialuri

demokratia:

gaeros paqtebis

ganxorcieleba

ramdenadaa SesaZlebeli

samoqalaqo uflebebisa da

Tavisuflebebis mniSvnelobis

mixedviT

dalageba?

paqti ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb (socialuri paqti) moicavs, upirveles yovlisa, egreT wodebul pozitiur Tavisuflebebs, anu SesaZleblobebis uflebebs, rom­lebmac unda uzrunvelyos da xeli unda Seuwyos pirovnebis Tavi­suflebas saxelmwifo da sazogadoebrivi RonisZiebebis saSuale­biT. aq igulisxmeba, magaliTad, Sromis ufleba (muxli 6), agreTve Sromis samarTliani, usafrTxo da jansaRi pirobebi (muxli 7), Tavisufal profkavSirebSi gaerTianebis ufleba (muxli 8), socia­luri usafrTxoebis ufleba (muxli 9) da Tavisufali zogadi da umaRlesi ganaTlebis ufleba (muxli 13).

dReisaTvis samoqalaqo paqtis ratificireba msoflios 151­ma s a­xelmwifom moaxdina, xolo socialuri paqtisa _ 148­m. Tumca sa ­yuradReboa, rom paqtebs xeli im saxelmwifoebmac moaweres, romle­bic sistematurad arRveven fundamentur Tavisuflebebs. aSkaraa, rom gaeros paqtebis formaluri moqmedeba ar aris sakmarisi imi­sTvis, rom miRweul iqnes paqtebSi aRwerili „Tavisufali adamia­nis ideali, romelic Tavisufalia SiSisa da gaWirvebisagan“. xSirad gancxadebuli uflebebi da maTi realizeba sruliad gansxvavebulia.

garda amisa, socialuri paqtiT dadgenili uflebebi saxelm­wifoebs avaldebulebs ara ZiriTadi uflebebis dauyovnebel ganxorcielebas, aramed maTi TandaTanobiTi ganxorcielebisken swrafvas. paqti aRwers saxelmwifoTa valdebulebas, imoqmedon imgvarad, rom uzrunvelyofil iqnes formalurad garantirebuli uflebebis ganxorcieleba da ganmtkiceba.

socialuri demokratiis mizania gaeros paqtebSi Camoyalibebuli ZiriTadi politikuri, socialuri, ekonomikuri da kulturuli uflebebis ganxorcieleba yvela sferoSi, imgvarad, rom isini moq­medebdnen ara mxolod Teoriulad, aramed praqtikaSic. socialuri demokratia Tavisi arsiT aris mTel msoflioSi pozitiuri da nega­tiuri Tavisuflebebis Tanamimdevruli ganxorcielebis programa.

magram ramdenadaa SesaZlebeli uflebebisa da Tavisuflebebis mniS­vnelobis mixedviT dalageba? aqvT ki maT Tanabari mniSv neloba? am sakiTxze debatebi oskar lafontenma daiwyo, rodesac interviuSi afrikaSi SidsiT daavadebulTaTvis sityvis Tavisuflebis mniSv­nelobis sakiTxi wamoWra (gazeTi `Der Tagesspiegel~, 2008 wlis 15 agvisto). niSnavs ki es imas, rom Tavisuflebebi exmareba SeZlebul adamianebs, romlebsac sakuTari azris gamoxatva masmediis saSu­alebebiT SeuZliaT? isargeblebs ki sityvis TavisuflebiT Raribi,

Page 61: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

61

negatiuri da

pozitiuri

Tavisuflebebi

urTierTda-

mokidebulia

vili brandti:

`agreTve

gaWirvebisa

da SiSisagan

Tavisufleba~

demokratiis

sxvadasxva

modeli...

... saerTo fesvebiT

romelsac gazeTis yidvis SesaZleblobac ara aqvs? nobelis premi­is mflobelma, indoelma ekonomistma amartia senma, ganacxada, rom `demokratiul qveyanaSi, sadac Tavisufali masme diaa, masobrivi SimSiloba jer ar yofila~ (seni, 1999). sxva sityvebiT rom vTqvaT, masobriv SimSilobas, Cveulebriv, arsebu li sursaTis araTanabari xelmisawvdomoba ganapirobebs. mTavro ba, romelic angariSvalde­bulia Tavisi moqalaqeebis winaSe da romelsac surs, kvlav iqnes arCeuli, didxans ver gabedavs socia luri problemebis ignori­rebas, gansakuTrebiT im SemTxvevaSi, rodesac maT Sesaxeb Tavi­sufali masmedia sajarod saubrobs. amrigad, sens miaCnia, rom Tavisuflebas socialuri Tanasworobisaken mivyavarT. igi dar­wmunebulia, rom saxelmwifom da sazogadoebam unda Seqmnan da­moukidebeli moqmedebisa da TavisuflebisTvis saWiro safuZveli. es imas niSnavs, rom Tavisufleba mxolod iq arsebobs, sadac aris minimaluri socialuri uzrunvelyofa da egreT wodebuli saerTo interesebis sferoebis momsaxureba (mag., jandacva da ganaTleba).

amrigad, ZiriTadi samoqalaqo da socialuri uflebebi, pozitiuri da negatiuri Tavisuflebebi urTierTdamokidebulia da maTi erT­maneTTan dapirispireba ar SeiZleba. amasTan dakavSirebiT partiis Tavmjdomareobidan gadadgomisas azri gamoTqva vili brandtma: `Tu mkiTxaven, garda mSvidobisa, ra aris CemTvis yvelafer danar­Cenze mniSvnelovani, me yovelgvari yoymanis gareSe vityvi: Tavi­sufleba; Tavisufleba yvelasTvis da ara zogierTebis Tvis; sindi­sisa da sityvis Tavisufleba; agreTve gaWirvebisa da SiSisagan Tavisufleba~ (brandti, 1987: 32). maSasadame, brandtis Tvis mniS­vnelovani iyo, erTi mxriv, Tavisufleba TviTnebobisa da Cagvri­sagan da, meore mxriv, materialurad uzrunvelyofili cxovrebis Tavisufleba, anu pozitiuri Tavisuflebebi. ZiriTadi uflebebis globaluri ganxorcielebis moTxovna mkafiod ganasxvavebs so­cialur demokratias libertaruli demokratiisagan.

socialuri demokratia da libertaruli demokratia

socialuri demokratia da libertaruli demokratia aris, upir­veles yovlisa, Teoriulad formulirebuli idealuri tipebi, romlebic praqtikaSi iSviaTad gvxvdeba. Tumca sakuTari pozi­ciis CamoyalibebisTvis ganxiluli unda iqnes demokratiis es sxva dasxva modeli.

rogorc libertaruli, ise socialuri demokratia liberalur demokratias efuZneba da maT saerTo fesvebi aqvT:

Page 62: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

62

samoqalaqo

uflebebisa da

Tavisuflebe-

bis ubralo

formaluri

aRiareba

sakmarisi

ar aris

magaliTi:

sityvis

Tavisufleba

socialuri demokratiis da

libertaruli demokratiis

gansxvavebuli amocanebi

• pluralisturi demokratia samarTlis uzenaesobis principis dacviT xorcieldeba;

• politikuri Zalaufleba konstitucias emorCileba;• xalxis suvereniteti demokratiuli umravlesobis principis

safuZvelze xorcieldeba.

Tumca isini mkafiod gansxvavdebian pozitiuri da negatiuri Ta­visuflebebis urTierTobebis xedvis TvalsazrisiT. libertarul demokratias miaCnia, rom pozitiuri Tavisuflebis miniWeba zRu­davs negatiur Tavisuflebebs da maTi ganadgurebac ki SeuZlia. socialuri demokratiis TvalTaxedviT ki, negatiuri da poziti­uri Tavisuflebebis Tanasworoba ganapirobebs maT formalur gamoyenebas yvelas mimarT da uzrunvelyofs realur gansxvavebas.

Tavisuflebebis ubralo formaluri aRiareba, rasac liberta­ruli demokratia gvTavazobs, sakmarisi ar aris, vinaidan eko­nomikurma uTanasworobam SeiZleba gamoiwvios:

• iseTi urTierTobebi, rogorebicaa damokidebuleba da daqvem­debareba;

• Sromis arahumanuri pirobebi;• araTanabari SesaZleblobebi politikuri moqalaqeobrivi

uflebebis ganxorcielebisTvis (Sdr. maieri 2005b: 15).

ganvixiloT azris gamoTqmis magaliTi. libertaruli Tvalsaz­risiT, es sakmarisia, Tuki saxelmwifo arafers akeTebs sityvis Ta­visuflebis SesazRudavad, magaliTad, Tu igi presaze cenzuras ar axorcielebs. socialuri demokratiis TvalTaxedviT,saxelmwifom kidev ufro gadamwyveti nabijebi unda gadadgas da aqtiurad unda Seuwyos xeli azris gamoxatvis realur Tanabar SesaZleblobebs. es moicavs informaciisa da ganaTlebis miRebis Tanabar xelmi­sawvdomobas, raTa, upirveles yovlisa, arsebobdes azris Camo­yalibebis unari. garda amisa, masmediis saSualebebis sakuTrebis ufleba imgvarad unda Camoyalibdes, rom am uflebis mqone pireb­ma ver SeZlon masmediis Zalis gamoyeneba yvela danarCenisTvis sakuTari Sexedulebebis Tavze mosaxvevad. aseTi arasaTanado gamo yeneba arRvevs kerZo mesakuTris socialur pasuxismgeblobas, romelic socialuri demokratiis mniSvnelovani principia. li­be rtaruli demokratiis TvalsazrisiT, sakuTrebis Tavisufle­baSi amgvari Careva sruliad miuRebelia.

saerTo fesvebis miuxedavad, socialuri demokratia da liberta­ruli demokratia sxvadasxva mosazrebas efuZneba, rac, ekonomi­kuri sistemis TvalsazrisiT, gansxvavebul amocanebs ayenebs.

Page 63: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

63

aucilebelia

socialurad

CarTuli

bazrebi

magaliTad, Tvisebrivad gansxvavdeba maT mier bazris rolis aRqma. libertaruli demokratiisTvis bazari Tavisuflebis gamoxatulebaa da amitom igi TviTregulirebadi bazrisken il­tvis. misgan gansxvavebiT, socialur demokratias mtkiced swams, rom absoluturad Tavisufali bazari sazogadoebisTvis arasa­survel Sedegebs gamoiwvevs. amis erT­erTi magaliTia 2008 wlis finansuri bazris krizisi. maSasadame, socialuri demokratia aRiarebs socialurad CarTul bazrebs, romlebic politikur CarCosa da saxelmwifo regulirebas eqvemdebareba.

sur. 6: liberaluri, libertaruli da socialuri demokratiebis

Sedareba (ekonomikuri mosazrebebis CaTvliT)

libertaruli versus

socialuri demokratia

libertaruli demokratia

ekonomikis sferoSi es niSnavs Semdegs:

liberaluri demokratia socialuri demokratia

libertaruli demokratia efuZneba Semdegs:• sakuTreba yovelgvari

socialuri valdebu­lebis gareSe

• TviTregulirebadi bazari

• demokratiis politikis sferoTi SezRudva

• adamianis uflebaTa formaluri dacva

• negatiuri Tavisufle­bebis miniWeba

• sakuTreba yovelgvari socialuri valdebu le­bis gareSe/sakuTrebis absoluturi ufleba

• TviTregulirebadi bazari

• bazris aRqma sruluf-lebian institutad, romelic Tavisuflebas uzrunvelyofs

• ekonomikur demokra­tizaciaze uaris Tqma

• sakuTreba socialuri pasuxismgeblobiT

• socialurad CarTuli bazrebi

• bazarsa da demokrati­as Soris winaaRmdegoba

• ekonomikuri demokra­tizacia

liberaluri demokrati­isTvis damaxasiaTebelia Semdegi:• pluralisturi demok-

ratia da samarTlis uzenaesoba

• adamianis uflebebze dafuZnebuli

demokratia• evropuli liberaluri

tradiciebi

socialuri demokratia efuZneba Semdegs:• adamianis ZiriTadi socialuri da ekonomi­

kuri uflebebi• konstitucia, romelic

ZiriTad uflebebs (regulirebuli monaw­

ileoba, socialu­ri uzrunvelyofis samarTlebrivi ufleba, samarTliani ganawileba) uzrunvelyofs

• formalurad da realu-rad ganxorciele buli negatiuri da pozi­

tiuri Tavisuflebebi

Page 64: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

64

sami principi

zrda,

socialuri

Tanasworoba,

mdgradi

ganviTareba

cxadia, rom socialuri demokratia da libertaruli demokra­tia, miuxedavad imisa, rom istoriulad msgavsi perspeqtivebiT xasiaTdeba, radgan saTaves orive liberaluri demokratiidan iRebs, erTmaneTisagan mniSvnelovnad gansxvavdeba, gansakuTrebiT ekonomikuri politikis TvalsazrisiT.

bazris social­demokratiuli aRqma agreTve gamoxatulia gsdp­is hamburgis programaSi:

`Cven migvaCnia, rom bazari aris ekonomikuri koordinaciis aucilebeli forma da igi sxva alternativebze maRla dgas. magram sakuTar Tavs mindobili bazari brmaa rogorc socialuri, ise ekologiuri TvalsazrisiT. mas ar SeuZlia, damoukideblad uz-runvelyos sakmarisi raodenobis sazogadoebrivi sikeTe. Tavisi potencialis gamosavlenad bazars sWirdeba regulireba saxelm-wifos mxridan, romelsac SeuZlia gamoiyenos sanqciebi, efeqtiani kanonebi da uzrunvelyos samarTliani faswarmoqmna.~ (hamburgis programa 2007: 17)

4.3. ekonomikuri politikis principebi

ras niSnavs konkretulad socialuri demokratiis sabaziso Ri­rebulebebi da ZiriTadi uflebebi socialuri demokratiis eko­nomikuri politikisTvis?

aq gamoxatuli Sexedulebis Sesabamisad, socialuri demokratiis politika, romelic cdilobs, realur samyaroSi ganaxorcielos Tavisi sabaziso Rirebulebebi da ZiriTadi uflebebi, sam prin­cips unda efuZnebodes:

• zrda;• socialuri Tanasworoba;• mdgradi ganviTareba.

socialuri demokratiis TvalsazrisiT, ekonomikuri politika samive princips Tanabrad unda iTvaliswinebdes. es ganasxvavebs socialur demokratias konservatiuli, libertarianuli da me­marcxene populisturi Sexedulebebisagan, romelTagan TiToeu­li erT romelime principzea orientirebuli. mxolod maSin, rodesac samive princips Tanabari mniSvneloba eniWeba, SeiZleba

Page 65: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

65

gaeros

socialuri

paqti: `SiSisa

da gaWirvebisagan

Tavisufleba~

ekonomikuri zrda: mTliani Sida produqtis (mSp) zrda; sxva sityvebiT rom vTqvaT, qveyanaSi warmoebuli yvela saqonlisa da momsaxurebis ja­muri Rirebulebis zrda. zogadad gavrcelebuli SexedulebiT, yovelTvis xdeba romelime saxeobis zrda. magaliTad, stagnacia `nulovan zrdad~ aris miCneuli, xolo warmoebis Semcireba _ uaryofiT zrdad. Tumca, Tu fasebi izrdeba, es pozitiurad miiCneva, sul mcire, nominaluri ekonomikuri zrdis SemTxvevaSi. misgan gansxvavebiT, realuri zrdis SemTxvevaSi fasebis zrda ar gaiTvaliswineba (Das Wirtschaftslexikon 2009)

iqnes miRweuli xarisxobrivi zrda da saerTo sikeTeze orien­tirebuli mdgradi progresi.

ekonomikuri politikis yvela RonisZieba unda Sefasdes imis mixedviT, Tu ramdenad Tanabrad ganixilaven isini am principebs. maSasadame, es sami principi socialuri demokratiis ekonomikuri politikis Sefasebis kriteriumia.

sur. 7: socialuri demokratiis ekonomikuri politikis principebis samkuTxedi

zrda

gaeros paqtebis Sesabamisad, adamianebis cxovreba `SiSisa da gaWirvebisagan Tavisufali~ unda iyos. es konkretulad niSnavs `mdgrad ekonomikas, socialur da kulturul ganviTarebas da srul da nayofier dasaqmebas~. gaWirvebisagan Tavisufleba sabaziso mate­rialur mxardaWeras iTvaliswinebs. amisTvis qveyanas iseTi mTliani erovnuli produqti (mep) sWirdeba, romelic keTildReobis mini­malur dones uzrunvelyofs da TiToeul adamians Tavisi ZiriTadi

uflebebis ganxorcie­lebis saSualebas mis­cems. aq saqme exeba, erTi mxriv, individu­alur keTildReobas, magram, meore mxriv, _ mTeli sazogadoe­bis keTildReobasac, vinaidan mas unda hqon­des sakmarisi re sursi sazogadoebrivi amo­canebis gadasaWrelad.

zrda

socialuri demokratia

socialuri Tanasworoba mdgradi ganviTareba

Page 66: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

66

zrdis minimaluri

raodenoba aris Tavisufali da

samarTliani sazogadoebis

winapiroba, romelic

solidarobas efuZneba

ras niSnavs

`zrda~?

1967, kanoni

stabilurobisa

da zrdis Sesaxeb:

`mudmivi da

saTanado zrda~

amrigad, solidarobaze dafuZnebuli Tavisufali da samarTliani sazogadoebisTvis saWiroa keTildReoba. es keTildReoba, upir­veles yovlisa, miRweuli da uzrunvelyofili unda iqnes ekonomi­kuri zrdiT. mxolod maRalnayofieri warmoebiT da Rirebulebis SeqmniT SeiZleba Seiqmnas sivrce individualuri da sazogadoe­brivi keTildReobisTvis. istoria adasturebs, rom ekonomikis mdgradi zrdis SemTxvevaSi erovnuli produqti ufro samarTli­anad nawildeba, vidre ekonomikuri recesiis dros. maSasadame, zrda aris socialuri demokratiis Rirebulebebisa da miznebis ganxorcielebis winapiroba, rogorc es am tomSia warmodgenili.

magram ras niSnavs `zrda~? bolo aTwleulebis ganmavlobaSi `swori zrdis~ Sesaxeb socialuri demokratiis koncefcia sakmaod Seicvala.

1967 wels social­demokratiuli partiis wevris, karl Sile­ris (romelic im dros ekonomikur sakiTxTa ministri iyo, xolo mogvianebiT _ fi­nansTa), iniciativiT, ekonomikis stabilu­robisa da zrdis Se­sa xeb kanonSi ZiriTad po litikur miznad `mudmivi da saTanado ekonomikuri zrda~ iqna aRiarebuli. eko­nomikuri politi­kis miznebad agreTve daisaxa umuSevrobis dabali done, infla­ciis dabali done da sagareo vaWrobis dabalanseba. es oTxi mizani egreT wode­bul jadosnur kvad­rats qmnida. Sesaba­misad, saxelmwifos amocanaa ekonomikuri ryevebis dabalanseba da recesiebis Tavi­dan acileba, keinsis Teoriis Sesabamisad.

`zrda~ hamburgis programaSi `socialuri demokratiis ekonomikur politikaSi keTildReobasa da cxovrebis maRal xarisxs yovelTvis priorite-tuli adgili ekava. warsulSi progresi ZiriTadad raodenobrivi zrdis mixedviT aRiqmeboda. dRes klimatis swrafi cvli-leba, daZabuli ekosistemebi da msoflio mosaxleobis zrda moiTxovs ganviTarebis axal mimarTulebas, romelic momavalze iqneba orientirebuli. amazea damokide-buli, iqneba Tu ara ganviTareba progresu-li. Cven gvWirdeba mdgradi progresi, romelic dinamikur ekonomikas, socia-lur samarTlianobasa da ekologiur pa-suxismgeblobas gaaerTianebs. amisTvis saWiroa xarisxobrivi zrda, resursebis moxmarebis SezRudva. adamianebs unda hqondeT SesaZlebloba, cxovrebisTvis saWiro saSualebebi gamoimuSaon Rirseu-li SromiT, romelic Tavisufali iqneba eqspluataciisagan; TiToeulma adamianma Seqmnili simdidridan Tavisi samarTliani wili unda miiRos.~ (hamburgis programa 2007: 42)

Page 67: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

67

1972, `zrdis

sazRvrebi~:

zrdaze

fokusirebis

kritika

2000, lisabonis

strategia:

zrdis

kompleqsuri

koncefcia

raodenobrivi

zrdis

koncefcia

iTvaliswinebs

resursebis

moxmarebas da

socialur

progress

gaeros

socialuri

paqti:

`cxovrebis

saTanado

pirobebi”

popularulma kvlevam `zrdis sazRvrebi~, romelic 1972 wels gamoqveynda, sxva aspeqtebTan erTad ganamtkica warmodgena imis Sesaxeb, rom zrdas agreTve Tan sdevs bunebrivi resursebis mox­mareba da garemos dazianeba. amitom kidev ufro intensiuri gax­da diskusia didi xnis ganmavlobaSi zrdis mizanSewonilobis Tu SesaZleblobis Taobaze.

imavdroulad SemuSavda zrdis ufro rTuli koncefcia, ro­melic cdilobs, Seajeros teqnologiuri inovacia, ekologiuri ganaxleba da sazogadoebis konsolidireba. am konteqstSi 2000 wels social­demokratiuli mTavrobis liderTa xelmZRvanelo­biT miRebul iqna egreT wodebuli lisabonis strategia, ro­melic aTi wlis ganmavlobaSi evropis mTel msoflioSi yvelaze konkurentunariani da dinamikuri ekonomikis mqone sivrced gardaqmnas isaxavda miznad.

maSasadame, `zrdis~ ganmarteba mudmivad icvleboda. zrdisadmi eiforiuli damokidebuleba, romelic 1960­iani wlebisTvis iyo damaxasiaTebeli, 1970­ian wlebSi kritikuli damokidebulebiT Seicvala. imavdroulad Camoyalibda zrdis xarisxobriv koncef­ciaze dafuZnebuli ufro gonivruli xedva, romelic mxars uWers socialur progress resursebis SezRuduli gamoyenebiT. es ufro rTuli xedvaa, romelic zrdis, mdgradi ganviTarebisa da socialuri Tanasworobis dabalansebis saSualebas iZleva.

socialuri Tanasworoba

socialuri Tanasworoba, rogorc ekonomikuri politikis prin­cipi, socialuri demokratiis poziciidan gamomdinareobs. mas ekonomikuri mniSvnelobac aqvs.

Tuki socialuri demokratiis mier aRiarebuli sabaziso Ri­rebulebebi da ZiriTadi uflebebi seriozulad aRiqmeba, ma­Sin unda ganxorcieldes ekonomikuri politika, romlisTvisac damaxasiaTebelia socialuri Tanasworoba. es gamomdinareobs ara mxolod iseTi sabaziso Rirebulebebidan, rogorebicaa samarTlianoba, Tavisufleba da solidaroba, aramed ZiriTadi uflebebidanac, romlebic gaeros paqtebSia Camoyalibebuli. magaliTad, moiTxoveba `cxovrebis saTanado pirobebi~, magram qalebisTvis agreTve uzrunvelyofili unda iqnes `Sromis iseTi pirobebi, ... romlebic mamakacebis Sromis pirobebze uaresi ar iqneba, da Tanabari SromisTvis Tanabari anazRaurebis SesaZleb­

Page 68: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

68

socialuri

Tanasworoba

germaniis

konstituciaSia

gancxadebuli

kerZo sakuTrebis

socialuri

valdebulebebi:

magaliTebi

arsebobs raime

winaaRmdegoba

socialur

Tanasworobasa da

damsaxurebis

princips Soris?

loba~; agreTve moiTxoveba, rom adamians hqondes `cxovrebis sa­Tanado done, Sesaferisi sakvebis, tanisamosis da binis CaTvliT~, ganaTlebis ufleba da, aqedan gamomdinare, uzrunvelyofili unda iqnes `adamianis pirovnebis sruli ganviTareba~.

socialuri demokratia iswrafvis socialur moqalaqeobaze da­fuZnebuli sazogadoebisken, romelSic TiToeuli adamiani Rir­seulad icxovrebs da materialurad uzrunvelyofili iqneba, raTa maT, bazarze warmatebis miuxedavad, garantirebuli hqon­deT rogorc socialur, ise demokratiul cxovrebaSi mona­wileoba. aqedan gamomdinare, socialuri demokratiis Tvalsaz­risiT, ekonomikuri zrda aucilebeli pirobaa, magram TviTmizani ar aris, da aucileblad unda iqnes gaTvaliswinebuli socia luri Tanasworoba da samarTlianoba. dinamikuri da produqtiuli ekonomikidan miRebuli Semosavali Tanabrad unda ganawildes. amis meSveobiT adamianebi SeZleben, Rirseuli SromiT moipovon saarsebo saSualebebi da erovnuli produqtis zrdisagan samar­Tliani wili miiRon.

germaniis ekonomikur sistemaSi socialuri Tanasworoba agreTve gancxadebulia ZiriTadi kanonis me­19 muxlSi, romelic germani­is federaciul respublikas gansazRvravs, rogorc `federalur socialur saxelmwifos~. garda amisa, me­14 muxli awesebs kerZo mesakuTris socialur valdebulebebs: `sakuTreba warmoSobs valdebulebebs; misi gamoyeneba imavdroulad sazogadoebriv si­keTes emsaxureba~.

magaliTad, sacxovrebeli saxlebis mepatroneebs ar SeuZliaT, borotad gamoiyenon isini spekulaciuri miznebisTvis. isini val­debuli arian, mouaron maT da gascen ijariT. menejerebi pasu­xismgebeli arian ara mxolod aqcionerebis winaSe, aramed mTeli sazogadoebis winaSe. magaliTad, maT evalebaT, uzrunvelyon sa­muSao adgilebis SenarCuneba da garemos dacva. yvela, vinc iRebs sazogadoebrivi keTildReobis gansakuTrebiT mozrdil wils, Tavis mxriv, valdebulia bevri ram gaakeTos sazogadoebisTvis. sakuTrebasTan dakavSirebuli socialuri valdebulebebi so­cialuri demokratiis umTavresi maxasiaTebelia.

magram gana socialuri Tanasworoba ar ewinaaRmdegeba sabazro ekonomikisTvis damaxasiaTebel anazRaurebis princips? gana so­cialuri Tanasworoba ar abrkolebs nayofieri Sromis stimuls, rac ase mniSvnelovania dinamikuri ekonomikisa da zrdisTvis? es kiTxvebi pirdapir miuTiTebs im realur winaaRmdegobriv ur­TierTobaze, romelic zrdaze orientaciasa da socialur Tanas­worobas Soris arsebobs.

Page 69: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

69

rordriki:

Rirebulebis

SeqmnisTvis

socialuri

Tanasworobaa

saWiro!

kritikosebic ki

acxadeben, rom

keTildReobaze

orientirebuli

saxelmwifo xels

uwyobs

nayofierebas

zrdaze orientaciasa da socialur TanasworobasSoris balansis miRwevisaken

swrafva

Tumca arsebobs ukukavSiric: produqtiulobis amaRleba da zrda yovelTvis moiTxovs socialur baziss. Rirebulebis SeqmnisTvis aucilebelia socialuri Tanasworobis minimaluri donis arse­boba. magaliTad, amerikelma ekonomistma rodrikma daamtkica, rom saxelmwifoebi, romlebic maRali donis socialuri uzrun­velyofiT gamoirCevian, imavdroulad warmatebuli ekonomikis mqone qveynebi arian. sxva aspeqtebTan erTad amis mizezi is aris, rom socialuri dacva aZlierebs individualur motivacias.

socialurad daculi adamianebi ukeT arian mzad cvlilebebisTvis, riskebisTvis da inovaciebisTvis (Sdr. rodriki, 1997: 178 da a. S.).

am kavSirs TiTqmis aravin uaryofs. TviT hans­verner zinma, ro­melic dRes biznesisadmi keTilganwyobil dawesebulebas _ eko­nomikuri kvlevebis instituts _ xelmZRvanelobs miunxenSi, 1985 wels ludvig­maqsimilianis sax. universitetSi Tavis pirvel leq­ciaze aRniSna: ̀ [solidaroba] axalgazrdebs aZlevs daculobas da sakuTari Tavis rwmenas, rac aucilebelia sarisko, magram imedis­momcemi SesaZleblobebis gamoyenebisTvis. am TvalsazrisiT, me ar

var darwmunebuli, rom marTebulia farTod gav rcelebuli mosaz­reba imis Sesaxeb, rom sayo velTao keTildRe­obis saxelmwifo Cven Zviri gvijdeba. piriqiT, me savsebiT dasaSvebad mimaCnia, rom mxolod sayo velTao keTildRe­obis saxelmwifoSi gaxda SesaZlebeli garkveuli donis mwarmoebeli Za­lebis gamoTavisufleba, romelmac uzrunvelyo ekonomikis swrafi zrda omisSemdgom periodSi~ (zini, 1986: 566­577).

aqedan gamomdinare, so­cialuri demokratia zrdaze orientaciasa da socialur Tanas­worobas Soris balansis miRwevisaken iswrafvis. amis konkretuli magaliTia Sveduri modeli. me­6 TavSi, romelSic SvedeTia ganxi­luli, naCvenebia, rom swored socialuri Tanasworobis maRali done ganapirobebs am qveynis ekonomikur warmatebebs.

`socialuri Tanasworoba~ hamburgis programaSi: `germaniaSi Semosavali da sakuTreba samarTlianad ar aris ganawilebuli. social-demokratiuli sagadasaxado po-litikis mizania uTanasworobis SezRud-va da Tanabari SesaZleblobebis xelSewy-oba. Cven mxars vuWerT xelfasebis zrdas, Tuki igi dakavSirebulia produqti-ulobis zrdasTan da inflaciis dones-Tan. Cven gvsurs, meti qoneba iyos muSak-Ta xelSi. muSakTa monawileoba sawarmos kapitalSi, rogorc Semosavlis damate-biTi wyaro, uzrunvelyofs dasaqmeb-ulTa ufro samarTlian monawileobas firmis warmatebaSi. garda amisa, igi xels uwyobs inovaciebsa da produqtiulo-bas.~ (hamburgis programa 2007: 43­44)

Page 70: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

70

`mdgradobis~

koncefcia tyes

ukavSirdeba

1983,

brutlandtis

komisia

mdgradi ganviTareba

mdgradi ganviTareba socialuri demokratiis ekonomikuri poli­tikis mesame sakvanZo principia. mdgradi ganviTareba ekologiur, ekonomikur da socialur ganzomilebebs moicavs.

garemosdacviTi sakiTxebi xSirad mdgradobasTanaa dakavSire­buli. mdgradobis Sesaxeb pirveli mosazrebebi faqtobrivad swored ekologiur sakiTxebze msjelobidan warmoiSva. `mdgra­dobis~ koncefcia tyes ukavSirdeba: tyidan aRar unda iqnes gamotanili arcerTi xe, Tuki mis nacvlad axlis gazrda ar SeiZleba, _ ganacxada jorj ludvig hartingma, romelic me­18 saukuneSi soflis meurneobis qomagi iyo da tyis sakiTxebze wer­da. dRes ekologiuri mdgradoba imas niSnavs, rom garemo, ro­melic sicocxlisunarianobis safuZvelia, maqsimalurad xelux­lebeli gadaeces momaval Taobebs. amitom ZiriTadi aspeqtebia resursebis konservacia, klimatis dacva, jiSebis dacva da gare­mos dabinZurebis SezRudva. gaeros socialuri paqtiT dadge­nili ZiriTadi uflebebi agreTve xazgasmiT miuTiTebs `garemos higienis yvela aspeqtis~ gaumjobesebaze (muxli 13) da, upirveles yovlisa, moiTxovs yoveli adamianis sicocxlisunarianobisTvis saWiro bunebrivi safuZvlebis dacvas; ara mxolod imitom, rom momaval Taobebs aRar eqnebaT arsebobisTvis aucilebeli pi­robebi, aramed imitomac, rom aq da axla sWirdebaT adamianebs sufTa sasmeli wyali da jansaRi haeri.

social­demokratebi mdgradobis mniSvnelobaze jer kidev ad­reul etapze saubrobdnen.

1983 wels mdgradobis idea aitaca brutlandtis komisiam (es saxe li komisias norvegiis yofili premier­ministris pativsace­mad mieniWa), romelic gaeros iniciativiT Seiqmna. komisiam ga­nacxada, rom

`mdgradia ganviTareba, romelic akmayofilebs amJamindel moTxovnilebebs ise, rom zians ar ayenebs momavali Taobebis Ses-aZleblobas, daikmayofilon TavianTi moTxovnilebebi.~ (citirebulia Hauff­is (1987: 46) mixedviT)

Page 71: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

71

ekonomikuri

ganzomileba

gamafrTxi-

lebeli

magaliTi

hamburgis

programa:

`mdgradoba

niSnavs:

fiqrs

momavalze

orientirebiT~

magram `mdgradobis~ koncefcias ekologiurTan erTad eko­nomikuri ganzomilebac aqvs. 1998 wels germaniis bundestagis specialurma komitetma warmoadgina saboloo moxseneba saTau­riT `mdgradobis koncefcia _ modelidan ganxorcielebisken~, romelSic aRniSnuli iyo, rom ekonomikuri mdgradoba niSnavs imas, rom keTildReobis Seqmna momavalma Taobebmac SeZlon, raTa maTac icxovron socialuri sabazro ekonomikis pirobebSi. am mizniT saxelmwifo xarjebi _ gansakuTrebiT socialur keTil­dReobaze orientirebul qveynebSi _ intensiurad unda dafinans­des da uzrunvelyofili unda iqnes grZelvadiani investiciebi ganaTlebis, kvlevebisa da infrastruqturis sferoebSi.

ekonomikuri mdgradobis mniSvneloba gansakuTrebiT cxadad ga­moCnda globaluri finansuri krizisis dros. swraf mogebaze orientireba ar iTvaliswinebs mdgrad ganviTarebas, rac saxifa­Toa rogorc calkeuli kompaniebisTvis, ise mTeli ekonomikisT­vis, radgan mis destabilizacias iwvevs.

magram mdgradobas socialuri ganzomilebac aqvs: socialuri mdgradoba niSnavs sazogadoebis yvela wevris mudmiv monawileo­bas da socialuri daZabulobebis saimedo daregulirebas; anu es aris ZiriTadi saWiroebebis da sazogadoebis monawileobis sai­medo uzrunvelyofa.

mdgradi ganviTareba gsdp-is hamburgis programaSi:

„mdgradi ganviTarebis principi niSnavs: fiqrs momavalze orientirebiT; winaaRmdegobis ga-wevas rogorc moklevadiani orientirebis-Tvis, ise ekonomikuri sawyisis dominirebis-Tvis da biz nesis marTvis logikisTvis. es niSnavs, rom social-demokratiuli politi-kis saxelmZRvanelo principebad dasaxulia sazogadoebaze dafuZnebuli politikis gan-viTareba da demokratiuli mravalferovnebis aRiareba, gamZle ekologiuri sistema, social-uri integ racia da kulturuli monawileoba.“ (hamburgis programa 2007: 17­18)

Page 72: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

72

aris es sami

principi

urTierTsawi-

naaRmdego?

vili brandti

zrdisa da

mdgradi

ganviTarebis

urTierT-

damokidebu-

lebis Sesaxeb

mTavari

kiTxvebi:

zrda sad,

rogor da

risTvis?

mdgrad

ganviTarebas

SeuZlia xeli

Seuwyos zrdas.

xarisxobrivi zrda −sami principis Tanabari ganxorcieleba

zrda, socialuri Tanasworoba da mdgradi ganviTareba: social­demokratiuli ekonomikuri politikis mizania am sami amocanis Tanabar sawyisebze ganxorcieleba. magram SesaZlebelia ki es? gana socialuri Tanasworoba ar zRudavs sazogadoebis ganviTa­rebis SesaZleblobebs? gana zrdas usaTuod sWirdeba nedleuli da amitom ar iwvevs mdgradi ganviTarebis Sesustebas? rogorc Cans, es sami principi urTierTsawinaaRmdegoa. rogor SeiZleba maTi Tanabrad ganxorcieleba?

am sakiTxs vili brandti jer kidev 1973 wels gamoexmaura zrdisa da mdgradi ganviTarebis principebTan mimarTebiT:

„verc pirovneba da verc sazogadoeba ver icxovrebs bunebis xar-jze. Cveni garemos ganviTarebis aseTi gza ewinaaRmdegeba ada-mianis keTildReobas. ... xmauri, haerisa da wylis dabinZureba marTlac saeWvos xdis ekonomikuri zrdiT miRebul sargebels. miuxedavad amisa, me winaaRmdegi var, naCqarevad iqnes miRebuli gadawyvetileba gamosavali gzebis Sesaxeb, magaliTad, zrdis da produqtiulobis sayovelTao Semcirebis Taobaze. sakiTxi exeba imas, Tu sad, rogor da ra mizniT xdeba ekonomikuri zrda; saWiroa gvesmodes, rom zrda da ekonomikuri principebi adamians unda em-saxurebodes. Tu gvinda, Cven vmarToT „garemoebebi“ da ara „gare-moebebma“ gvmarTos Cven, maSin meti yuradReba unda mivaqcioT am sakiTxs da drodadro cota ufro muyaiTad unda vimuSaoT.“ (vili brandti, inauguraciaze warmoTqmuli sityva, 1973 wlis 18 ianvari)

brandti ambobs, rom zrdis principis upirobo mxardaWera Seu­Zlebelia. Cven mudam frTxilad unda ganvixiloT, Tu sad, rogor da ra mizniT iqmneba ekonomikuri zrda, vis interesebs moemsa­xureba igi da vin miiRebs misgan sargebels. amrigad, socialurma demokratiam uari unda Tqvas „brma zrdis“ cnebaze da mxari unda dauWiros xarisxobriv zrdas, romelic Tanabrad iTvaliswinebs socialur Tanasworobasa da mdgrad ganviTarebas.

Tu vili brandtis suliskveTebas gaviziarebT da sakiTxs ufro Ca­vuRrmavdebiT, naTeli gaxdeba, rom sami principi yovelTvis ar ewi­naaRmdegeba erTmaneTs da rom isini urTierTdamokidebuli arian da erTmaneTs aZliereben. ukve naTlad iTqva, rom socialuri Tanas­

Page 73: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

73

magaliTad:

ekologiuri

samrewvelo

politika (Tavi 7)

zrdis,

socialuri

Tanasworobisa da

mdgradi

ganviTarebis

erTobliobidan

warmoiSoba

xarisxobrivi

zrda

ekonomikuri

progresi = mSp?

woroba dinamikuri ekonomikis winapirobaa, xolo zrdas agreTve SeiZleba daexmaros ekologiuri mdgradoba. germaniaSi ganaxlebadi energiebis warmoebasTan dakavSirebuli ekonomikis dargebi eko­nomikuri zrdis tempebiT gamoirCeva da mravali samuSao adgilis Seqmnas uzrunvelyofs. ekologiuri samrewvelo politikis msgavsi urTierTkavSirebi praqtikul magaliTze me­7 TavSia naCvenebi.

maSasadame, zrdis, socialuri Tanasworobisa da mdgradi ganvi­Tarebis principebis erTdroulad ganxorcielebisaken swrafva

seriozuli gamow ve ­vaa, magram igi imav­droulad did Ses­aZleblobas iZ leva. saWiroa mudmivad ga­damowmdes da xelax­la iqnes ganxiluli is Sedegebi, romleb­sac am sami principis moqmedeba warmoSobs. aq raime saboloo WeSmariteba ar arse­bobs. magram am prin­cipebisadmi Tanabari midgomis SemTxvevaSi moxdeba xarisxobri­vi zrda, romelic sargeb lo bas moutans mTel sazogadoebas.

4.4. eqskursi: xarisxobrivi zrdis gansazRvra

rogor SeiZleba ricxobrivad gamovsaxoT ekonomikuri progresi? ekonomikuri ganviTarebis gamosaxvisTvis yvelaze gavrcelebuli indikatoria mTliani Sida produqti (mSp). mSp aris mocemuli wlis ganmavlobaSi qveyanaSi warmoebuli yvela saqonlisa da mom­saxurebis jamuri Rirebuleba. Tu mSp izrdeba, adamianebi eko­nomikur winsvlaze saubroben; rodesac misi stagnacia xdeba an roca is iklebs, recesiaze iwyeba saubari. mSp­is mniSvnelobaze aravin davobs: saxelmwifo biujeti, umuSevrobis Semcireba da

„xarisxobrivi zrda“ gsdp-is hamburgis programaSi:

„Cven vmuSaobT mdgradi progresis-Tvis, romelic aerTianebs ekonomikur dinamizms, socialur samarTlianobas da ekologiur gonivrulobas. xarisxo-brivi zrdis meSveobiT Cven gvsurs dav-ZlioT siRaribe da eqspluatacia, uz-runvelvyoT keTildReoba da Rirseuli Sroma yvelasTvis da raRac viRonoT klimatis saSiSi cvlilebis winaaRmdeg. agreTve mniSvnelovania SenarCundes ar-sebobis bunebrivi safuZvlebi moma va li TaobebisTvis da gaumjobesdes cxovrebis xarisxi. amisTvis Cven gvsurs xalxis sam-saxurSi CavayenoT samecniero da teqni-kuri progresis SesaZleblobebi.“ (hamburgis programa 2007: 5)

Page 74: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

74

mSp-is uxilavi wertilebi

1. ganawileba

2. ekologia

3. mdgradoba

4. arafuladi

saqmianobebi

zrdis

sxvadasxva

koncefcia...

zrdis tradiciuli koncefcia zrdis ganvrcobili koncefcia

• ekonomikis sruli mwarmoebloba • ekonomikis sruli mwarmoebloba

• socialuri Tanasworoba

• mdgradi ganviTareba

sazogadoebis keTildReoba ekonomikur zrdazea damokidebuli.

Tumca mSp­s garkveuli uxilavi wertilebic aqvs ekonomikuri progresis gansazRvris TvalsazrisiT. kerZod, social­de­mokratiuli TvalTaxedviT, suraTi, romelsac mxolod mSp­ze fokusirebiT viRebT, srulyofili ar aris, radgan es maCvene­beli miuTiTebs mxolod warmoebis saerTo moculobaze, Semdegi sakiTxebis gaTvaliswinebis gareSe:

• rogor aris ganawilebuli mSp? samarTlianadaa igi ganawile­buli? ZiriTadi resursebi umciresobis xelSi xom ar aris? ra kriteriumebiT xdeba ganawileba? saWiroebis, Sromis Tu socialuri warmoSobis Sesabamisad?

• ramdenad iTvaliswinebs warmoeba ekologiur mdgradobas? resursebis investireba garemos dacvis mizniT xdeba? Tu zrda bunebrivi garemos borotad gamoyenebis xarjze miiRweva?

• rogor miiRweva zrda da sad midis zrdis Sedegad miRebuli Semosavlebi? isini samomxmareblo da saxelmwifo davalianebis xarjze xom ar aris dagrovebuli? an xdeba ki investireba in­frastruqturis, ganaTlebisa da kvlevebis sferoebSi, ramac SesaZlebeli unda gaxados grZelvadiani zrda?

• gaTvaliswinebulia Tu ara arafuladi saqmianobebi? mSp mxo-lod gazrdili Sromis xarjze izrdeba? ratom izrdeba mSp, rodesac sazogadoebriv sawyisebze Sroma an ojaxSi Sroma anazRaurebadi saqmianobis formas iRebs, Tumca praqtikulad warmoeba ar izrdeba?

am kiTxvebze pasuxebis gasacemad saWiroa SemuSavdes ekonomi­kuri progresisa da diferencirebuli zrdis ufro rTuli kon­cefciebi, romlebic ekonomikis mTliani produqciis garda sxva maCveneblebsac moicavs.

Page 75: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

75

progresis

WeSmariti

maCvenebeli...

damatebiTi

literatura:

Michael Dauder-städt (2007), SozialeProduktivität oderUmverteilung?Herausforderungenfür eine Politik der neuen Wertschöpfung,Berliner Republik3/2007. HagenKrämer (2009), Wen beglückt das BIP?,Wiso direkt,Friedrich-Ebert-Stiftung (Hg.), Bonn.

arsebobs ramdenime midgoma, romlebic zrdis ufro detalur gamosaxvas cdilobs. erT­erTi aseTi meTodi SeimuSava msoflio bankis ekonomistma da alternatiuli nobelis premiis laure­atma, herman e. deilim (Daly/Cobb 1989, Daly 1996). man monawileoba miiRo realuri progresis donis gaangariSebis meTodis SeqmnaSi, romelsac progresis WeSmarit maCvenebels [Genuine Progress Indica-tor (GPI)] uwodeben. es meTodi mTlian Sida produqtTan erTad sxva faqtorebsac iTvaliswinebs, romlebic realuri danaxar­jebisa da ekonomikuri saqmianobis Sedegad miRebuli realuri mogebis gaangariSebis saSualebas iZleva (Lawn 2003). faqtorebi, romlebic am indikators qmnis, mTlian Sida produqtTan erTad moicavs: Semosavlebis socialur ganawilebas, aunazRaurebel Sromas da nebayoflobiT Sromas, ganaTlebis zrdas, danaSaulis zrdas, dasvenebas, resursebis gamoyenebas, garemosTvis miye­nebul zians da sazogadoebrivi infrastruqturisTvis gaweul investiciebs. ra Tqma unda, mSp­is da sxva, msgavsi indikatorebis gaangariSeba Zalze rTulia, xolo calkeuli faqtorebis konkre­tuli struqtura da Sefaseba _ winaaRmdegobrivi. Tumca, safuZ­vliani kritikis miuxedavad, aseTi gaangariSeba mniSvnelovnad uwyobs xels gaangariSebis Cveulebrivi meTodebis sisusteebis gamovlenas, mSp­is gaangariSebis CaTvliT.

arasamTavrobo organizacia „Redefining Progress“ (vebgverdis misa­marTi: www.rprogress.org) regularulad aqveynebs monacemebs eko­nomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis wevri qveynebis mSp­is Sesaxeb. es monacemebi naTlad uCvenebs, rom pro­gresis WeSmariti maCveneblis mixedviT gaangariSebuli progre­sis done SeiZleba ufro dabali iyos, vidre amas mSp­is zrda uCvenebs. rac mTavaria, garemosTvis miyenebuli zianisa da so­cialuri usamarTlobis gauTvaliswineblobis gamo progresis WeSmariti maCvenebeli zogierT qveyanaSi iklebs kidec.

mSp­is alternativis Zieba kvlav grZeldeba: safrangeTis pre­zidentma, nikola sarkozim, Seqmna komisia, romelSic wamyvani eqspertebi Sevidnen. komisiis mizania im indikatorebis SemuSave­ba, romlebiTac gaTvaliswinebuli iqneba cxovrebis xarisxi, socialuri progresi da ekologiuri maCveneblebi. am komisiis muSaobis Sedegebs mTavroba Tavis momaval saqmianobaSi gaiTva­liswinebs.

Page 76: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

76

5. partiebis ekonomikuri

programebis Sedareba

avtori: tobias gomberti

am TavSi:• Sedarebulia bundestagSi warmodgenili xuTi politikuri

partiis programebi;• gaanalizebulia maTi miznebi koordinirebuli da arakoor­

dinirebuli modelebis safuZvelze; • partiebi klasificirebulia xarisxobrivi zrdis mimarT maTi

poziciebis mixedviT, romelzedac orientirebuli arian so­cial­demokratebi.

romeli partiaa ufro kompetenturi ekonomikuri politikis sakiTxebSi? romel partias SeuZlia Sromis bazarze arsebuli problemebis ukeT gadaWra? romel partias aqvs yvelaze kargi ideebi socialuri politikis sferoSi? sayovelTao arCevnebis wina periodSi masmediis yvela analizSi es kiTxvebia yuradRebis centrSi. zogadad, ekonomikur sakiTxebSi yvelaze kompetentu­rad memarjvene centristuli partiebi arian miCneuli, xolo socialuri politikis sakiTxebSi didi ndobiT memarcxeneebi sargebloben. partiaTa aseTi gansazRvra sakmaod mdgradia da politikuri partiebis zogad ideologiaze miuTiTebs. magram aris ki es Sefaseba zusti? pasuxi aseTia: aris kidec da arc aris.

es klasifikacia garkveulwilad Seesabameba partiaTa saxelmZ­Rvanelo principebs da ZiriTad orientirebs. ra Tqma unda, SekiTxvebi garkveul gaugebrobas warmoSobs: isini ar ganmartaven ekonomikuri da socialuri politikis kompetenciebs da ar iT­valiswineben am kompetenciaTa urTierTdamokidebulebas. Tumca ekonomikuri politikis modeli ekonomikuri politikis warmarT­viT ar Semoifargleba. usaTuod unda iqnes gaTvaliswinebuli misi urTierToba socialur politikasTan da sxva sferoebTan. ekonomikuri politika _ esaa imavdroulad sazogadoebrivi poli­tika, ramdenadac jerovnad funqcionirebadi ekonomika yovelT­vis CarTulia sazogadoebriv sistemaSi. es aucileblad unda iqnes gaTvaliswinebuli. amitom partiis ekonomikuri programis Seswav­lisas yuradRebiT unda ganvixiloT mTliani programa. mxo lod amis Semdeg iqneba SesaZlebeli ekonomikis rolis aRwera partiis

Page 77: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

77

mier warmodgenili ekonomikuri sistemis farglebSi.

aq kvlav gamogvadgeba kompasis magaliTi: mimarTulebis gansaz­RvrisTvis unda aRvweroT ara mxolod miznad dasaxuli ekonomi­kuri modeli, aramed konkretuli orientaciis sawyisi wertilic (rac ukve gavakeTeT wina TavSi).

ra Tqma unda, partiebi realur mdgomareobas gansxvavebulad afa seben da movlenaTa ganviTarebis sxvadasxva koncefcias avi­Tareben, rac kargad Cans maTi programebidan. qvemoT ganvixilavT partiuli programebis elementebs, romlebic ekonomikur poli­tikas exeba. es elementebi koordinirebuli da arakoordinire­buli ekonomikis kategoriebis safuZvelze iqneba aRwerili.6

5.1. hamburgis programa _ germaniis social­demokratiuli partiis ZiriTadi principebis programa

2007 wels germaniis social­demokratiulma partiam egreT wode­buli hamburgis programa miiRo. es aris misi adrindeli progr­amebis uaxlesi mimarTuleba. masSi mciredi cvlilebebiT Senar­Cunebulia ekono mi kuri politikis sakvanZo sakiTxebi, romlebic miRebul iqna jer kidev 1959 wels, godesbergis programis far­glebSi, romelSic naTqvamia: `Cveni devizia: imdeni konkurencia, ramdenic SesaZlebelia, da imdeni saxelmwifo regulireba, ramdenic aucilebelia~ (gv. 43).

amrigad, ZiriTadi idea aris koordinirebuli sabazro ekonomi­kis Seqmna, Tumca igi saxelmwifosa da bazars erT sibrtyeSi ar ganixilavs: politika yovelTvis maRla dgas. ekonomikur poli­tikasTan dakavSirebiT programaSi naTladaa gamokveTili, rom `saxelmwifo regulireba~ unda iyos imdeni, ramdenic `aucilebe­lia~: es imas niSnavs, rom politikuri Careva unda iyos ̀ mTavari~. magram risTvis aris saWiro `saxelmwifo regulireba~?

saxelmwifo regulirebis aucileblobac da SezRudvac or Ziri­Tad mosazrebas efuZneba: pirveli, cnobilia araregulirebuli

6 adre warmodgenili kategoriebi am konteqstSi Semoklebuli iqneba: kate­goria `sawarmoTa Soris urTierTobebi~ partiul programebSi Znelad moipoveba da amitom aq ganxiluli ar iqneba.

Page 78: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

78

an arasakmarisad regulirebuli saxelmwifo modelis xarvezebi; meore, dasaxulia demokratiuli socializmis (gv. 16­17) miznebi, romelTa miRwevac SesaZlebelia mxolod aqtiuri da demokrati­uli sazogadoebis meSveobiT, saxelmwifo regulirebis pirobebSi. mTlianobaSi, defeqtebi da miznebi gansazRvravs xarvezebs da so­cialuri politikis amocanebs, romelTa ganxorcielebasac cdi­lobs social­demokratiuli partia Tavisi programis daxmarebiT.

hamburgis programaSi Sejamebulia bazris rogorc xelsayreli, ise araxelsayreli mxareebi: `Cven migvaCnia, rom bazari aris ekonomi­kuri koordinaciis aucilebeli forma da igi sxva alternativebze maRla dgas. magram sakuTar Tavs mindobili bazari brmaa rogorc socialuri, ise ekologiuri TvalsazrisiT. mas ar SeuZlia, da­moukideblad uzrunvelyos sakmarisi raodenobis sazogadoebrivi sikeTe~ (gv. 17). maSasadame, socialuri, ekonomikuri da ekologi­uri pasuxismgebloba ara bazris meSveobiT, aramed sazogadoebrivi da politikuri orientaciiT miiRweva. kerZod, sabazro meqanizmebi ki ar wyvets, aramed kidev ufro amwvavebs bazris globalizaciiT gamowveul problemebs, rac siRaribesa da simdidres Soris uf­skrulis zrdiT da ekologiuri krizisiT gamoixateba. imisaTvis, rom ekonomikuri Rire­bulebis Seqmna yvelas­Tvis sasargeblo iyos, aucilebelia regulire­ba, sazogadoebrivi dis­kusiebi da kontroli.

`demokratiuli socia­lizmi CvenTvis kvlav rCeba solidarobaze da­fuZnebuli Tavisufali da samarTliani sazoga­doebis xedvad, romlis ganxorcielebac Cveni ucvleli amocanaa. Cve­ni moqmedebis principia socialuri demokratia~ (gv. 16­17). maSasadame, dRevandel situacias upirispirdeba pro­eqti, romelic orientirebulia ZiriTad Rirebulebebze da yvela adamianisTvis maT ganuxrel dacvaze ara mxolod germaniaSi, ara­med mTel msoflioSi. amitom am mizans ganamtkicebs gan viTarebis ideebi: miznis saxelmwifo gankargulebebiT miRweva SeuZlebelia;

mizani: `Tanasworoba~`Cven gvsurs qalTa da mamakacTa Tana-bari da samarTliani monawileoba mdgrad dasaqmebaSi, romelic saTanadod daakmayo-filebs maT moTxovnebs. samuSao, romelsac ZiriTadad qalebi asruleben, xSirad da-balanazRaurebadia. uzrunvelyofili un da iqnes Tanabari SromisTvis Tanabari anaz-Raureba. ... amis misaRwevad saWiroa samarT-lebrivi RonisZiebebi, raTa qalebi wamyvan Tanamdebobebze dainiSnon sawarmoebSi, administraciebSi, samecniero da kvleviT procesebSi da sameTvalyureo sabWoebSi.~ (hamburgis programa 2007: 41)

Page 79: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

79

igi SeiZleba miRweul iqnes mxolod saxelm­wifosa da sazogadoe­bis erToblivi SromiT: `vinaidan Cven am miznis erTguli varT, Cven demokratiul politi­kas yvelaferze maRla vayenebT da politi­kuri subordinaciis wi naaRmdegi varT. po­li tikuri sawyisi ar unda davides mxolod saxel mwifomde _ man unda moicvas samoqa­laqo sazogadoebis kav Sirebi da qselebi, ag reTve adamianTa Ta­

visufali da damoukidebeli moqmedebebi~ (gv. 17).

kerZod, Tanamedrove ekonomikuri politikis gamowvevebad globa­lizacia, genderuli Tanasworoba da evrokavSiris mzardi roli sa­xeldeba. ukve naxsenebi bazris xarvezebisa da partiis miznebis fonze kidev ufro unda ganviTardes bazris koordinirebuli formebi.

finansuri sistema: hamburgis programaSi calke Tavi eTmoba kapi­talisa da finansuri bazrebis gavlenas. es asaxavs maT mzard sazogadoebriv mniSvnelobas sawarmoTa dafinansebasa da kon­trolSi (maT Soris, germaniaSi): `Cven gvsurs gamoviyenoT kapi­talis bazris potenciali xarisxobrivi zrdisTvis~ (gv. 46­47). Tumca, imavdroulad, gaTvaliswinebulia araxelsayreli gare­moebebi da krizisebTan dakavSirebuli mzardi riskebi: `iq, sadac finansuri bazari mxolod moklevadiani mogebisken iswrafvis, igi safrTxes uqmnis sawarmoTa zrdis grZelvadian strategias, riTac anadgurebs samuSao adgilebs. saaqcio sazogadoebebis meSveobiT Cven gvsurs davexmaroT investorebs, romlebic ufro grZelvadian kapitaldabandebebze arian orientirebuli, da ara swraf mogebaze. Cven investorebisTvis gvWirdeba wesebi da fondebi, romlebic ar dauSveben calmxriv mogebaze orientirebas sawarmoTa grZelvadi­ani ganviTarebis xarjze. sasaqonlo da finansuri bazrebis saer­TaSoriso integraciis zrdis gamo maTi saerTaSoriso regulireba sul ufro met mniSvnelobas iZens~ (gv. 47). garda amisa, mdgrado­

mizani: `erToblivi marTva~:`iq, sadac erovnuli saxelmwifo bazars veRar uzrunvelyofs socialuri da eko-logiuri CarCoebiT, mis nacvlad es evro-kavSirma unda gaakeTos. ... iq, sadac ekonomi-kuri saqmianoba scildeba saxelmwifos sazRvrebs, muSakTa uflebebis moqmedeba sazRvarTan ar unda Sewydes. amitom Cven gv-surs davicvaT da gavaZlieroT erToblivi marTva evropul kompaniebSi. Tavisufali koleqtiuri molaparakebebis ganmtkicebi-sa da gaZlierebis mizniT Cven mxars vuWerT transsasazRvro koleqtiuri molapara-kebebisa da koleqtiuri xelSekrulebebis evropul samarTlebriv safuZvels.~ (hamburgis programa 2007: 26, 28­29)

Page 80: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

80

baze maTi grZelvadiani orientaciis gamo unda SenarCundes Semnax­veli da kooperatiuli bankebi: isini gadamwyvet rols asruleben mcire da saSualo zomis kompaniebis ganviTarebaSi da SeuZliaT sakvanZo mniSvneloba SeiZinon adgilobriv ekonomikaSi.

SromiTi urTierTobebi: social­demokratiuli partia muSaTa moZraobis tradiciebis matarebelia. Sesabamisad, misi amocanaa muSakTa uflebebis ganxorcieleba da gaumjobeseba. am mizniT ZiriTadi ekonomikuri sistemis farglebSi unda SenarCundes arse­buli maregulirebeli berketebi: satarifo avtonomia da saerTo satarifo xelSekrulebebi. ZiriTadi gadawyvetilebebis miRebis procesma molaparakebebis partniorebidan sawarmos doneze ar unda gadainacvlos. minimaluri xelfasis dadgena satarifo av­tonomiis dasayrdeni unda gaxdes. sawarmoebma `kompaniis Siga de­mokratiis~ principi unda daicvan: unda ganmtkicdes erToblivi marTva (romelsac sawarmoo sabWo axorcielebs) da sameTval yureo sabWoebSi monawileoba. hamburgis programas daemata ori axali aspeqti, romlebmac SromiT urTierTobebze pirdapiri an arapir­dapiri gziT gavlena unda moaxdinos dasaqmebulTa sasargeb lod: muSakTa finansuri monawileoba mrewvelobis dargobrivi fond­ebis meSveobiT unda gaizardos. amasTanave, umuSevrobis dazRveva unda gardaiqmnas muSakTa dazRvevis sistemad, romelic dafa­ravs treningis/ganaTlebis xarjebsa da ojaxuri mdgomareobiT gamowveul gacdenebs, riTac ganamtkicebs muSakTa mdgomareobas damsaqmeblebTan SromiT urTierTobebSi.

profesiuli ganaTlebisa da Semdgomi treningis sistema: unda SenarCundes ganaTlebis dualuri sistema, sadac CarTulia, erTi mxriv, saskolo komponenti, romelzedac saxelmwifoa pasuxismge­beli, da, meore mxriv, sawarmos komponenti. Tumca profesiuli swavlebisTvis saWiroa solidarobaze dafuZnebuli dafinansebis sistema. es udavod scildeba TanamSromlobis arsebul farglebs, romelic meti sawarmoo swavlebis uzrunvelyofazea orientirebu­li. umaRlesi ganaTlebis pirveli safexuri unda darCes an kvlav unda gaxdes ufaso. prioriteti unda mieniWos Semdgom swavlebasa da treningebs, romlebic profesiuli ganaTlebis mesame sayrdenia.

samrewvelo politika: saxelmwifom da sazogadoebam priorite­ti unda mianiWos im seqtorebs, romlebic axal wamyvan bazrebs miekuTvneba (magaliTad, ganaxlebadi energiis wyaroebi, momsa­xurebisa da jandacvis sfero, adgilobrivi saxelobo dargebi da sxva). sazogadoebrivi infrastruqturis investireba umniS­vnelovanes amocanebs ganekuTvneba.

Page 81: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

81

mTlianobaSi, hamburgis programa mxars uWers xarisxobriv zrdaze orientirebul ekonomikas: Tanabrad unda ganmtkicdes socialuri Tanasworoba, ekologiuri mdgradoba da ekonomikuri zrda.

5.2. ZiriTadi principebi germaniisTvis _ qristian­demokratiuli kavSiris (qdk) programa7

2007 wels axali platforma warmoadgina agreTve qristian­de­mokratiulma kavSirma (qdk). warmatebul samomavlo modelad mas ZiriTadad socialuri sabazro ekonomika miaCnia: `qristian­de­mokratiuli kavSiri socialuri sabazro ekonomikis partiaa. ... qdk uaryofs koleqtivizmis socialistur da sxva formebs. es exeba aRviraxsnil kapitalizmsac, romelic mxolod bazars ey­rdnoba da Tanamedrove socialuri problemebis gadaWra ar Seu­Zlia. gaerTianebul germaniaSi da globalizaciis epoqaSi Cven kvlav socialuri sabazro ekonomikis erTguli vrCebiT~ (ZiriTa­di principebis programa 2007: 46­47).

`koleqtivizmis~ uaryofa agreTve aisaxeba `mewarmeobis~ modelSi, romelic socialuri sabazro ekonomikis guli da safuZvelia: ̀ qris­tian­demokratiuli kavSiri mxars uWers Tavisufal, socialurad pasuxismgebel mewarmeobas. swored mewarmeebsa da kompaniis mene­jerebs ZaluZT Seqmnan grZelvadiani samuSao adgilebi, romelTa reputacia da kulturuli identuroba xels uwyobs msoflioSi germaniis saxis Camoyalibebas. mewarmeebs warmatebisTvis Tavisu­fleba, saTanado pirobebi da stimulebi sWirdebaT~ (gv. 49).

ukve cxadia, rom ZiriTadi idea mniSvnelovnad gansxvavdeba so­cial­demokratebis poziciisagan rogorc miznebis, ise meTo­debis TvalsazrisiT: Tavisufali da socialurad pasuxismgebe­li mewarmeoba da moraluri da socialuri pasuxismgeblobisken mowodeba qristian­demokratiuli kavSiris platformaa, xolo regulireba da demokratiuli TanamSromloba yoveli adamia­nis uflebaTa ganxorcielebis mizniT _ social­demokratiuli partiisa. qdk sazogadoebisa da muSakTa mimarT socialur pasu­xismgeblobas calkeul mewarmeebs akisrebs.

7 Christlich Demokratische Union Deutschlands – germaniis qristian­demokratiuli kavSiri

Page 82: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

82

amrigad, qristian­demokratiuli kavSirisaTvis politikis roli aSkarad ufro naklebia: `socialuri sabazro ekonomika konkuren­tuli sistemaa. socialuri sabazro ekonomikis pirobebSi unda Camoyalibdes politikuri sistema, romelmac ekonomikis ganvi­Tareba unda uzrunvelyos (Ordnungspolitik)~ (gv. 49).8 maSasadame, saxel mwifos winaSe dgas Semdegi amocanebi: komerciuli saqmia­nobisa da xelSekrulebaTa gaformebis Tavisuflebis uzrunvel­yofa; sabazro barierebisagan dacva; bazarze gabatonebuli kom­paniebis mier Zalauflebis borotad gamoyenebisagan dacva; bazris gamWvirvalobis uzrunvelyofa; patiosani konkurenciis pirobeb­Si saerTaSoriso doneze bazrebis gaxsna (Sdr. gv. 49 da 52).

maSasadame, sabazro ekonomikasTan mimarTebiT saxelmwifos roli liberaluri xedvis ZiriTad maxasiaTeblebzea orientirebuli, Tumca igi regulirebis garkveul elementebsac Seicavs.

finansuri sistema: germaniaSi saerTaSoriso kapitalisa da fi­nansuri bazrebis mniSvnelobis zrdas dadebiTad afaseben, xolo investiciebis SesaZleblobebze xazgasmiT miuTiTeben: `fondebi, romlebic kapitaldabandebaTa SesaZleblobebs eZeben, magali­Tad, kerZo aqciaTa fondebi, germaniaSic SeZleben kompaniebis konkurentunarianobisa da inovaciurobis gazrdas~ (gv. 52). qdk­s miaCnia, rom kerZo sainvesticio jgufebis Zalaufleba bazarze saSiSia, Tumca aq saTanadod iRvwian arsebuli saerTaSoriso or­ganizaciebi, romlebmac unda uzrunvelyon `saimedo CarCo~ da gamWvirvaloba (Sdr. gv. 52).

SromiTi urTierTobebi: SromiTi urTierTobebisadmi qdk­is mid­goma qristianobis socialuri eTikidan momdinareobs (gv. 50). igi ganviTarebis individualur potencialze miuTiTebs: `sawar­moebs warmatebisTvis kargad ganaTlebuli, SemoqmedebiTi da motivirebuli TanamSromlebi sWirdebaT. TanamSromlebs mona­wileobisTvis esaWiroebaT SesaZleblobebi, pasuxismgebloba da Tavisufleba, romelTa farglebSic srulad da warmatebulad unda ganaviTaron TavianTi unarebi. ganaTleba da treningi maTi dasaqmebis potencialisa da Sromis mwarmoeblobis zrdas uz­runvelyofs. dasaqmebulebs TavianTi cxovrebis dasagegmad sa­baziso dasaqmebisa da socialuri uzrunvelyofis dacvis meqa­nizmebi sWirdebaT. maT aqvT ufleba, miiRon sazogadoebrivi keTildReo bis Sesabamisi wili~ (gv. 50). SromiT urTierTobebSi koleqtiuri dacvisa da koleqtiuri organizebis mimarT qdk­s

8 `Ordnungspolitik~­is ZiriTadi principia iseTi sistemis Seqmna, romelSic sabazro Zalebi urTierTqmedeben da aviTareben TavianT dinamizms konkurenciis piro­bebSi (hans titmeieri, specialuri jildos gadacemisas warmoTqmuli sityva, 1997 weli, germanul­britanuli forumi londonSi, 15.12.97).

Page 83: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

83

kritikuli damokidebuleba aqvs. magaliTad, igi mxars uWers sa­tarifo avtonomiis SenarCunebas, magram molaparakebis mxareebs mouwodebs, daiviwyon xisti dargobrivi satarifo SeTanxmebebi da `meti pasuxismgebloba daakisron individualur kompaniebs~ (gv. 58). kanonis safuZvelze Seqmnili `muSakTa sawarmoo kav­Sirebis~ meSveobiT unda gaZlierdes sawarmoTa doneze miRebuli regulaciebi da ara CarCo satarifo xelSekrulebebi. es Sromis kanonmdeblobaSi revoluciis tolfasi iqneboda. am sakiTxze ukve mimdinareobs cxare kamaTi Sromis kanonmdeblobis eqspertebs Soris. qristian­demokratebi mxars uWeren muSakTa monawileobas sawarmos marTvaSi,magram es ufro exeba sawarmos rolis gazrdas CarCo satarifo xelSekrulebebTan SedarebiT.

profesiuli ganaTlebisa da Semdgomi treningis sistema: qdk mxars uWers profesiuli ganaTlebis dualur sistemas, radgan igi aris `qveynis upiratesoba saerTaSoriso konkurenciaSi da axalgazrdebs Soris umuSevrobis profilaqtikis saukeTeso sa­Sualeba~ (gv. 38). programa kerZo da saxelmwifo damsaqmeblebs mouwodebs, Seqmnan sawarmoo swavlebis meti saSualebebi, rom­lebic dafuZnebuli iqneba `pasuxismgeblobasa da miznobriv sti­mulebze~ da ara saxelmwifos mier ganxorcielebul iZulebis zomebze (gv. 39). saxelmwifo umaRles saswavleblebSi unda dawes­des `swavlis gadasaxadi, romelic socialurad pasuxismgebeli saxelmwifos principebis Sesabamisi iqneba~.

saboloo jamSi, qdk sakuTar Tavs warmoaCens socialuri sabazro ekonomikis damcvelad, romelsac safuZvlad udevs socialurad pasuxismgebeli mewarmis modeli. ekonomikuri politikis sfero­Si qdk­s bevri ram liberaluri ideebisgan aqvs nasesxebi, magali­Tad, deregulaciasTan dakavSirebuli mravali winadadeba.

5.3. `momavali mwvanea~ _ `kavSiri 90/mwvaneebis~ ZiriTadi principebis programa9

partiam ̀ kavSiri 90/mwvaneebi~ Tavisi programa jer kidev 2002 wels warmoadgina. aq ganxilul partiul programebs Soris mas yvelaze didi moculoba aqvs. igi sazogadoebis socialuri da ekologiuri sabazro ekonomikis principebis Sesabamisad gardaqmnasa da mzis

9 ̀ kavSiri 90/mwvaneebi~

Page 84: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

84

energetikis danergvazea orientirebuli. momavlis umTavres prob­lemad bunebrivi resursebis drakonuli eqspluataciaa aRiarebu­li. Tumca saWiro gardaqmnebi warmodgenilia proeqtis saxiT, ro­melic garemos dacvis sakiTxebTan erTad socialuri moTxovnebis farTo speqtrsac moicavs. sazogadoebriv politikasTan dakavSire­biT partia `kavSiri 90/mwvaneebi~ sxva partiebisagan liberaluri, magram ara sabazro liberaluri ideebiT gamoirCeva: ̀ arsebuli so­cialuri sabazro ekonomika, romelic zedmetadaa orientirebuli sawarmoTa mogebaze, molodinebs ar amarTlebs da misi saswrafod gardaqmnaa saWiro. ar SeiZleba socialuri politika saxelmwifos administraciuli funqciiT Semoifarglos. yvela socialuri jgu­fis Tavisuflebis gareSe, moqalaqeTa TviTgamorkvevis gareSe da subsidiurobis principis dacvis gareSe socialuri solidaroba Seuval biurokratiad gadaiqceva. Cven mxars vuWerT samoqalaqo sazogadoebis saxelmwifo resursebis gamoyenebiT ganmtkicebas, ma­gram, imavdroulad, unda SeizRudos saxelmwifos zegavlena. amiT ganvsxvavdebiT Cven saxelmwifo socialisturi, konservatiuli da sabazro liberaluri politikuri modelebisagan~ (gv. 43). amrigad, `kavSiri 90/mwvaneebi~ moiTxovs ̀ mmarTvelobis CarCos~ SemuSavebas, romelmac ekologiuri, socialuri da kulturuli interesebis dacva unda uzrunvelyos (gv. 46).

finansuri sistema: partia `kavSiri 90/mwvaneebi~ mwvaved akritikebs finansuri sistemis arsebul formas. partias miaCnia, rom saWiroa `bazarze gabatonebuli globaluri moTamaSeebis~ welSi gatexva: ̀ es moiTxovs, erTi mxriv, demokratiul CarCos da, meore mxriv, ekolo­giur informaciasa da ganaTlebas, ekologiurad pasuxismgebeli teqnologiebisa da produqciis ganviTarebisTvis saWiro ekonomi­kur stimulebs da samrewvelo seqtorTan SeTanxmebas~ (gv. 27­28). amitom is gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs bazris integrire­bas: `aucilebelia Seivsos ufskruli ekonomikis globalizaciasa da arasaTanado politikur kontrols Soris da dasruldes am procesis integrireba. dReisaTvis evropis kavSiri im saxelmwifoTa Soris erToblivi pasuxismgeblobis ganviTarebis yvelaze masSta­buri magaliTia, romlebmac am mizniT nawilobriv daTmes TavianTi suvereniteti. evropis kavSirma unda Sewyvitos ekonomikuri poli­tikis mkacri neoliberaluri kursi da ufro meti saerTaSoriso roli unda Seasrulos globalizaciis socialuri da ekologiuri aspeqtebis formirebaSi~ (gv. 17). es exeba globalur ekonomikasac: saWiroa ganviTardes saerTaSoriso institutebi da SemoRebul iqnes finansuri urTierTqmedebis savaldebulo regulaciebi da minimaluri standartebi (gv. 59). germaniis social­demokratiuli

Page 85: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

85

partiisagan gansxvavebiT, partia `kavSiri 90/mwvaneebi~ arafers am­bobs `safirmo bankebisa~ da Semnaxveli bankebis rolze, rac ase mniSvnelovania mcire da saSualo zomis kompaniebisTvis, miuxeda­vad imisa, rom regionuli ekonomikis xelSewyoba maTi politikis erT­erTi mniSvnelovani mimarTulebaa (Sdr. gv. 54­55).

SromiTi urTierTobebi: partia `kavSiri 90/mwvaneebi~ iswrafvis, daamyaros iseTi SromiTi urTierTobebi, rodesac `rac SeiZleba meti adamiani miiRebs Segnebul monawileobas ekonomikur cxovre­baSi~ (gv. 47). am miznis misaRwevad saWiroa rogorc gavleniani so­cialuri partniorebis, ise Zlieri sawarmoo sabWoebis satarifo avtonomiis SenarCuneba. imavdroulad, `ekonomikur ganviTarebasa da dasaqmebis struqturebs Soris mzardi diferenciacia satarifo gadawyvetilebebis formebis regionebisa da dargebis mixedviT diferencirebas moiTxovs~ (gv. 48), Tumca saTanado mniSvneloba eniWeba saerTo satarifo xelSekrulebebs. cxadia, rom igulis xmeba CarCo satarifo xelSekrulebebi da maTi ufro moqnili da indi­vidualuri dargobrivi da regionuli satarifo xelSekrulebebiT Sevseba. ̀ kavSiri 90/mwvaneebi~ agreTve mxars uWers ̀ sawarmoo saSua­lebaTa flobaSi xalxis monawileobas~ (gv. 131). is specia lurad ar azustebs, es exeba sawarmos Tu sawarmoTaSoris fondebs. imav­droulad, is Tanamflobelobisa da erToblivi marTvis sakiTxis erTad ganxilvas da qarxnebisa da kompaniebis erToblivi marTvis `cvalebadi sazogadoebrivi moTxovnebisa da saWiroebebis Sesaba­misad adaptacias~ moiTxovs (gv. 131). teqstSi araferia naTqvami imis Sesaxeb, Tu ra moTxovnebi da saWiroebebia aq nagulisxmebi.

profesiuli ganaTlebisa da Semdgomi treningis sistema: partias `kavSiri 90/mwvaneebi~ miaCnia, rom profesiuli ganaTlebis siste­ma yovel adamians unda aZlevdes saSualebas, Camoayalibos gana­Tlebis/treningis individualuri gza uwyveti swavlis sazoga­doebis pirobebSi (gv. 99). aq fokusireba, upirveles yovlisa, pirveladi ganaTlebis ufro mokle periodze da Semdgom pro­fesiul treningze xdeba: es aris garkveuli moduluri sistema (gv. 99). amasTanave, pirveladi ganaTleba (mdgradobis uzrunvel­yofis mizniT) [profesiul da mravaldisciplinur] `sakvanZo una­rebze~ unda iqnes koncentrirebuli (gv. 100). firmaSi yovel­dRiur praqtikasTan dakavSirebuli ufro specifikuri treningis uzrunvelyofisTvis kompaniebi unda iyvnen pasuxismgebeli. so­cial­demokratiuli partiisa da qdk­is platformebTan Sedare­biT es ideebi moklebulia konkretul formulirebas: naTeli ar aris, unda SenarCundes Tu ara profesiuli ganaTlebis dualuri sistema da unda iyvnen Tu ara firmebi pasuxismgebeli finansuri

Page 86: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

86

uzrunvelyofisaTvis da, profesiul skolebTan erTad _ swav­lebis SinaarsisaTvis. aseve araferia naTqvami imis Sesaxeb, Tu rogor unda iqnes uzrunvelyofili uwyveti swavleba finansu­rad da organizaciulad: programaSi naxsenebia mxolod satarifo xelSekrulebis mxareTa roli da is faqti, rom unda arsebobdes `balansi kerZo da saxelmwifo dafinansebas Soris~ (gv. 103).

mTlianobaSi, partiis `kavSiri 90/mwvaneebi~ mier warmodgenili programa mdgrad ganviTarebazea orientirebuli. rac Seexeba sa­xelmwifosa da ekonomikis urTierTobas _ anu, rogor unda gamoi­yurebodes koordinirebuli sabazro ekonomika _ programa libe­raluri midgomebis hibrids (magaliTad, maregulirebeli CarCo, magram, imavdroulad, treningis sistemaSi individualuri mona­wileoba) da social­demokratiul midgomebs aRwers. jer kidev gasarkvevia, aris Tu ara igi sazogadoebis logikuri modeli.

5.4. Tavisufal demokratTa partiis (Tdp) `visbadenis ZiriTadi principebi~10

bundestagSi warmodgenil partiaTa Soris Tdp­s yvelaze Zveli programa aqvs _ 1997 wlis `visbadenis principebi~. (ekonomikuri) liberalizmis erTguleba Tdp­s Tavis ganmasxvavebel niSnad miaC­nia: `Tdp, rogorc organizebuli liberalizmis partia, racio­nalurobisaken, pluralizmisa da konkurenciisaken swrafviT gansxvavdeba sxva partiebisagan, romlebic progresis miRwevas saxelmwifosa da saxelmwifo intervenciebis meSveobiT cdiloben~ (gv. 6). amrigad, saxelmwifos roli Tdp­sTvis aris rogorc kriti­kis sagani, ise aTvlis wertili: `biurokratiuli saxelmwifo eko­nomika~ (gv. 14) da misi `biurokratiuli struqtura~ xels uSlis ekonomikisa da sazogadoebis Tavisufal da moqnil ganviTarebas: `liberalebi saukeTeso socialuri da ekologiuri miznebis mqone saxelmwifo ekonomikas amjobineben sabazro ekonomikas saukeTeso socialuri da ekologiuri SedegebiT~ (gv. 6). liberalebisTvis WeSmariti gzaa ekonomikuri qmediTobis miRweva _ saxelmwifos Carevisa da Zlieri interesTa jgufebis kartelebis gauqmebis meS­veobiT, raTa miRweul iqnes `socialuri qmediToba~ (Sdr. gv. 14). amis magaliTia ZiriTad kanonSi privatizaciis Sesaxeb debulebis CarTvis moTxovna, romlis mixedviTac, kerZo bizness saqmianobis yvela sferoSi unda hqondes upiratesoba, Tuki mas SeuZlia, sul

10 Freie Demokratische Partei _ Tavisufal demokratTa partia

Page 87: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

87

mcire, saxelmwifo sawarmoebis tolfasi momsaxureba uzrunvelyos (Sdr. gv. 30). Tdp mxars uWers `socialur da ekologiur sabazro ekonomikas~. Tumca am cnebis miseuli ganmarteba gansxvavdeba ro­gorc qdk­is, ise partiis `kavSiri 90/mwvaneebi~ ganmartebebisagan.

finansuri sistema: finansuri sistema da kapitalis bazari Ta­visufali unda iyos. es mokle da kategoriuli formula sauke­Tesod gamoxatavs Tdp­is pozicias. fraza `sabazro ekonomikis principebis Sesabamisad~ aq Zlieri evrokavSiris mier konkuren­tunarianobis SenarCunebas gulisxmobs. 1997 wels liberalebi­sTvis es Semdegs niSnavda: `liberalebi mxars uWeren ara xalxis sakuTrebas, aramed xalxs, rogorc mesakuTres. sakuTrebis flo­bis SesaZlebloba zrdis Sromis motivacias, xels uwyobs so­cialur uzrunvelyofas da amaRlebs pasuxismgeblobis grZnobas. igi samewarmeo riskisa da piradi pasuxismgeblobis axali kul­turis Seqmnis safuZvelia~ (gv. 15). aqedan SeiZleba davaskvnaT, rom sawarmoTa sakuTari kapitalis dafinansebis SesaZleblobebi maqsimalurad unda gaizardos, upirveles yovlisa, kerZo mate­rialuri faseulobebis xarjze, agreTve kapitalis bazrisa da `konkurenciis barierebis~ mospobis meSveobiT. saxelmwifo mxo­lod maregulireblis rols asrulebs: `germaniisa da evropuli ekonomikuri sistemebis meti konkurentunarianobisTvis aucile­belia saerTo evropuli stabiluri valuta. savaluto kavSiri saboloo saxes miscems erTian Siga bazars~ (gv. 25). Tdp­is mTa­vari amocanaa investorebisaTvis xelsayreli pirobebis Seqmna da xalxSi investirebisTvis mzadyofnis survilis gazrda.

SromiTi urTierTobebi: Tdp mokled ajamebs Tavis Sexedulebebs SromiTi urTierTobebis sferoSi saWiro cvlilebebTan dakav­SirebiT: `muSakebi Tanamewarmeni unda gaxdnen~ (gv. 14). am mizniT sawarmoo saSualebebSi mniSvnelovnad unda gaizardos sakuTrebis xvedriTi wili. Tdp kritikulad afasebs `sawarmos marTvaSi fun­qcionerebis monawileobas~. sawarmoo sabWoebisa da sameTval yureo sabWoebSi muSakTa monawileobis meSveobiT sawarmoTa koleqtiuri marTvis sistemis gauqmebis, SezRudvis an Sevsebis Sesaxeb parti­is programaSi araferia naTqvami. amasTanave, sawarmoo sakuTre­baSi muSakTa monawileobis moTxovnis sakiTxTan dakavSirebiT ar aris ganmartebuli, korporaciul da sawarmoo procesebze zemoq­medebis ra saSualebebi eqnebaT dasaqmebulebs. Tumca `damoukide­beli Tanamewarmis~ cneba miuTiTebs, rom saqme exeba ̀ individualur xelSekrulebebs~. meore mxriv, saerTo satarifo xelSekrulebebi (gv. 14) mkafiodaa uaryofili; imavdroulad, satarifo xelSek­

Page 88: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

88

rulebebSi (kanonis safuZvelze?) Setanili unda iqnes saerTo debu lebebi, romlebic kompanias saSualebas miscems, Tavisi Sexed­ulebisamebr gansazRvros sawarmos marTvaSi organizebuli monawi­leobis forma. Tdp­is winadadebebis ganxorcielebis SemTxvevaSi (miuxedavad imisa, rom maT Tanamimdevruli saxe ara aqvT) germani­is Sromis kanonmdeblobas namdvili revolucia emuqreba. zogadi (samarTlebrivi) debulebebi safrTxes uqmnis satarifo molapara­kebebis safuZvels. garda amisa, Tuki upiratesoba sawarmos doneze dadgenil normebs mieniWeba, maSin Tavdayira dadgeba arsebuli samarTlebrivi piramida, romelic moicavs, erTi mxriv, kanonebisa da satarifo xelSekrulebebis upiratesobas kompaniisa da indi­vidualuri xelSekrulebebis mimarT da, meore mxriv, egreT wode­bul `xelsayrelobis princips~ (`unda moqmedebdes muSakebisTvis yvelaze ufro xelsayreli normebi~). programaSi Riad aris dato­vebuli sawarmoTa ase gazrdili Zalauflebis kontrolis sakiTxi.

profesiuli ganaTlebisa da Semdgomi treningis sistema: profe­siuli ganaTlebisa da Semdgomi treningis sakiTxs Tdp zogadad exeba. aqac dRis wesrigSi dgas `Riaoba da konkurencia~; `moZvele­buli meqanizmebisa da reJimebis~ aRmofxvra; kerZo saganmanaTleb­lo programebis ganviTareba an SemoReba (Sdr. gv. 24). yvela sxva SemTxvevaSi xazgasmiTaa miTiTebuli, rom saWiroa `profesiuli ganaTlebis moqnili adaptacia da srulyofa yvela sferoSi~ (gv. 14).

mTlianobaSi, Tdp­is programa arakoordinirebuli sabazro eko­nomikisken mogviwodebs. yvela problemis saTaved saxelmwifo da daxavsebuli biurokratiaa miCneuli; TiTqmis yvela proble­mis mogvareba SeiZleba bazrisTvis meti Tavisuflebis miniWebis gziT. `Tavisufleba~ ganmartebulia, rogorc (saxelmwifos mxri­dan) iZulebisagan Tavisufleba. Tavisi liberaluri radikaliz­mis gamo es programa momxiblavad veRar gamoiyureba.

5.5. partia `memarcxeneebis~ `saprogramo Tezisebi~

partia `memarcxeneebi~ (Die Linke) ori partiis _ `demokratiuli socializmis partia~ (Partei des Demokratischen Sozialismus - PDS) da `Sroma da socialuri samarTlianoba _ saarCevno alternativa~ (Arbeit & soziale Gerechtigkeit − Die Wahlalternative - WASG) _ gaer­Tianebis Sedegad Seiqmna. partias jer programa ar warmoudgenia,

Page 89: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

89

magram aqvs `saprogramo sadamfuZneblo dokumenti~, romelic gaerTianebul kongresze 2007 wlis martSi iqna miRebuli. igi formalurad (politikuri partiebis Sesaxeb kanonis farglebSi) partiis svaldebulo programis rols asrulebs. unda iTqvas, rom es `saprogramo sadamfuZneblo dokumenti~ srulyofili ar aris; igi mxolod partiis miswrafebebs asaxavs. partiis progra­mis SemmuSavebelma komitetma axali programis pirveli proeqti 2010 wlis martSi warmoadgina.

partia `memarcxeneebs~ upirveles amocanad miaCnia `aboboqre­buli kapitalizmis~ winaaRmdeg alternativis gamoZebna, kerZod, `solidarobisa da demokratiulad struqturirebuli sazoga­doebis principebze dafuZnebuli ganaxleba~ (gv. 1): `Cveni funda­menturi Rirebulebebia demokratia, Tavisufleba, Tanasworoba, samarTlianoba, internacionalizmi da solidaroba. ... Tavisu­fleba da socialuri usafrTxoeba, demokratia da socializmi urTierTdakavSirebuli cnebebia~ (gv. 2). am mizniT gamoyenebuli unda iqnes konstituciuri debulebebi, romlebic saSualebas iZleva, ekonomikis sakvanZo sferoebi xalxis xelSi gadavides, raTa kerZo da sazogadoebrivi sakuTrebis safuZvelze `efeq­tiani da demokratiuli ekonomika~ Seiqmnas (gv. 3). partia `me­marcxeneebi~ acxadebs, rom politikis sferoSi da samomavlo xedvebSi masStaburi cvlilebebis ganxorcieleba SeuZlia. sadam­fuZneblo dokumentis mixedviT Znelia imaze msjeloba, ramdenad masStaburi unda iyos es `cvlilebebi~. dro gviCvenebs, romeli politikuri frTa daimkvidrebs Tavs.

finansuri sistema: partia `memarcxeneebs~ saerTaSoriso fi­nansuri da kapitalis bazrebis saqmianoba krizisebisa da dRe­vandeli sazogadoebis uTanasworobis mTavar faqtorad miaCnia: `globaluri finansuri bazrebis gamo kapitalis mogebianobis moTxovna SeuzRudavad moqmedebs mTel msoflioSi. ... kapi­talis moTxovnebze orientirebuli warmoebis moqnilobis da Sromis bazris zrda angrevs ojaxur da sazogadoebriv cxovre­bas. ... neoliberaluri kapitalizmi demokratiis rRvevas iwvevs. uzarmazari Zalauflebaa Tavmoyrili globaluri kapitalizmis saerTaSoriso safinanso fondebis, transnacionaluri koncer­nebis da arasamTavrobo organizaciebis _ msoflio savaWro or­ganizaciis, saerTaSoriso savaluto fondis, msoflio bankis da sxvaTa _ xelSi. isini aranair demokratiul kontrols ar eqvem­debarebian~ (gv. 5). partia `memarcxeneebs~ saWirod miaCnia finan­suri sistemis reorganizacia. amisTvis igi moiTxovs, erTi mxriv, `finansuri bazrebis demokratiul kontrols~ da, meore mxriv,

Page 90: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

90

`kerZo ekonomikuri Zalauflebis decentralizacias~, maT So­ris, antimonopoliuri kanonmdeblobis ganmtkicebis gziT. garda amisa, finansur sistemas unda daematos ekonomikis solidaruli formebis (magaliTad, kooperativebis) mxardaWera (gv. 11), saxelm­wifo seqtoris gafarToeba (gv. 8) da `dasaqmebis xelSemwyobi da momavalze orientirebuli sainvesticio programebi~ (gv. 9­10).

SromiTi urTierTobebi: partia `memarcxeneebisTvis~ `Sroma~ mxo­lod xelfasis uzrunvelsayofad ar aris gamiznuli: `Cven vis­wrafviT sazogadoebisken, sadac yoveli qali da yoveli mamakaci SromiT SeZlebs arsebobisTvis saWiro anazRaurebis gamomuSavebas. yvelas unda hqondes anazRaurebadi Sromis, ojaxSi da partnio­rebTan muSaobis, sazogadoebisTvis sasargeblo Sromis da kul­turul da sazogadoebriv cxovrebaSi monawileobis saSualeba~ (gv. 7). anazRaurebad SromasTan dakavSirebiT partia `memar cxeneebi~ mxars uWers SromiTi urTierTobebis ufro mkacr regulirebas kanonmdeblobisa da satarifo xelSekrulebebis meSveobiT. mag­aliTad, partia moiTxovs satarifo avtonomiis SenarCunebas, `damakmayofilebeli arsebobisTvis sakmarisi minimaluri xelfa­sis kanoniT gansazRvras~, `dasaqmebis dacvis ufro maRal dones~, `yvela dasaqmebulisTvis erToblivi marTvis mkacri wesebis Se­moRebas~ da `satarifo xelSekrulebebis sayovelTao moqmedebis uzrunvelyofas~. partia kompaniebis erToblivi marTvis parite­tis principis dacviT ganxorcielebas moiTxovs (gv. 13). agreTve unda arsebobdes politikuri miznebisTvis gaficvis ufleba, ro­melic dRemde akrZalulia xelfasebze molaparakebis periodSi samrewvelo moqmedebebisagan Tavis Sekavebis valdebulebiT (gv. 13). es magaliTebi uCvenebs, rom partia `memarcxeneebi~ ekonomikis sazogadoebisa da saxelmwifos mier regulirebis momxrea.

profesiuli ganaTlebisa da Semdgomi treningis sistema: am sfe­roSi partia ̀ memarcxeneebi~ sazogadoebaSi arsebul uTanasworo­baze miuTiTebs da amocanad isaxavs ganaTlebis sistemis imgvarad reorganizacias, rom uzrunvelyofil iqnes sruli CarTuloba. profesiul ganaTlebasTan dakavSirebiT es moicavs `swavlebis ZiriTadi uflebis~ moTxovnas: `bolo unda moeRos damsaqme­belTa mier profesiuli ganaTlebis pasuxismgeblobisTvis Tavis aridebas. Cven mxars vuWerT sawarmoo swavlebisTvis saWiro adgi­lebis farTo speqtris Seqmnas. amisTvis saWiroa dafinansebis ga­nawilebis savaldebulo sistema~ (gv. 17). ganaTlebisa da Semdgomi treningis programebs saxelmwifom unda Seuwyos xeli (gv. 17).

Page 91: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

91

mTlianobaSi, partia ̀ memarcxeneebi~ saxelmwifos sxva partieb Tan SedarebiT ufro did mniSvnelobas aniWebs. imavdroulad, ramde­nadac amis danaxvis saSualebas programa iZleva, partia koor­dinirebuli sabazro ekonomikis farglebSi rCeba. Tumca pro­gramaSi am modelis erTgulebaze mkafiod araferi miuTiTebs. partia `memarcxeneebi~ danarCeni partiebisagan gansakuTrebiT ori aspeqtiT gansxvavdeba: pirveli, igi dRis wesrigSi ayenebs ekonomikis sakvanZo sferoebis nacionalizaciis sakiTxs, magram nacionalizaciis farglebi da misi ganxorcielebis formebi da­konkretebuli ar aris; meore, saxelmwifo finansuri struqtu­ris mSeneblobisa da saxelmwifosaTvis wayenebuli moTxovnebis dasakmayofileblad saWiro sakmarisi simdidris Seqmnis uzrun­velyofis sakiTxebi mokledaa aRwerili. marTalia, programa ar unda Seicavdes dafinansebisa da ganxorcielebis gegmas, magram, rodesac saqme winadadebebis realistur ganxorcielebas exeba, maSin es sakiTxi gadamwyvet mniSvnelobas iZens.

5.6. programebis Sefaseba socialuri demokratiis miznebis Sesabamisad

socialuri demokratia _ am wignSi mocemuli koncefciis mixedviT _ gaeros 1966 wlis paqtebSi Camoyalibebuli ZiriTadi uflebebis kanonier moqmedebasa da praqtikul realizaciazea orientire­buli. es paqtebi qveynebis umravlesobas aqvs ratificirebuli. zemoaRniSnulidan Cans, rom socialuri demokratiis normatiul moTxovnebTan yvelaze axlos dgas koordinirebuli sabazro eko­nomikis sistemebi, iseTi, rogoric aris skandinaviaSi.

ekonomikur politikasTan da amocanebTan dakavSirebiT simon fautma da kristian krelma socialuri demokratiisTvis damaxa­siaTebeli sami mizani gansazRvres: zrda, socialuri Tanasworo­ba da mdgradi ganviTareba. Sesabamisad, es warmoSobs kiTxvas _ rogor unda moaxdinos sxvadasxva politikurma partiam koor­dinirebuli sabazro ekonomikis SenarCuneba an Secvla.

bundestagSi warmodgenili xuTi partiis programebi unda gan­vixiloT, rogorc `ganzraxvaTa Sesaxeb~ gancxadeba, romelic gvaZlevs informacias im mimarTulebis Taobaze, romliskenac waiyvans germaniis ekonomikas da germaniis sazogadoebas mocemu­li partia xelisuflebaSi mosvlis SemTxvevaSi. aq ver gamovikv­levT, ramdenad erTgulad ganaxorcieleben es partiebi TavianT

Page 92: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

92

programebs. Tumca 2008 wels finansuri bazrebis krizisze qdk­is da Tdp­is reaqciam da strategiulma winadadebebma uCvena, rom programebis zogadi orientacia da konkretuli politikuri qmedebebi yovelTvis ar Seesabameba erTmaneTs. magaliTad, Tdp­m axlaxan mxari dauWira Zlieri saxelmwifos ideas, xolo qdk­m (Tavisi liberalur­ekonomikuri frTis sawinaaRmdegod) _ serio­zul saxelmwifo garantiebsa da kreditebs.

mTlianobaSi, partiaTa poziciebis Sesaxeb Semdegi daskvnebi (ra Tqma unda, nawilobriv subieqturi) SeiZleba gakeTdes:

• am konteqstSi qdk mxars uWers sabazro ekonomikas, romelic dRevandelTan SedarebiT naklebad iqneba koordinirebuli. ekonomikuri liberalizmis elementebi mewarmeTa individu­alur moralur valdebulebebTanaa kombinirebuli. erTobli­vi marTvis da kontrolis koleqtiuri formebi uaryofilia, Sekvecilia an ufro moqnili saxiTaa warmodgenili.

• Tdp Tavis programaSi mxars uWers arakoordinirebul da lib­eralur sabazro ekonomikas. naTeli ar aris, ratom uwodeben mis mier warmodgenil models `socialur da ekologiur saba­zro ekonomikas~.

• `kavSiri 90/mwvaneebi~ Tavis programaSi icavs koordinirebul sabazro ekonomikas, romelic `mzis energiis sazogadoebis~ mimarTulebiT unda gardaiqmnas. am mimarTebiT mas libera­luri ideebi, samoqalaqo sazogadoebis elementebi da koleq­tiuri kontrolis aspeqtebi aqvs gamoyenebuli. mTlianobaSi, partiis `kavSiri 90/mwvaneebi~ programa yvelaze didi zomisaa, Tumca masSi koordinirebuli ekonomikis detalebi sakmaod mwiradaa aRwerili.

• partia `memarcxeneebi~ aqtiurad uWers mxars ekonomikis re-gulirebas da saxelmwifosagan moqalaqeebis dacvas moiTxovs. igi danarCeni oTxi partiisagan ori aspeqtiT gansxvavdeba: jer erTi, mas SemuSavebuli aqvs mxolod `saprogramo Tezise­bi~ (Tumca partiis programis proeqti ukve warmodgenilia); da meore, naTeli ar aris, marTlac aris igi orientirebuli `sabazro ekonomikis~ modelze Tu ara.

• social-demokratiuli partia Tavis programaSi Tanamim­devrulad uWers mxars koordinirebul sabazro ekonomikas da mis gafarToebas. es gafarToeba gaeros paqtebiT dadgenili samoqalaqo uflebebisa da Tavisuflebebis farTo speqtrzea orientirebuli. imavdroulad, igi mmarTvelobis saTanado adaptaciis saWiroebas iTvaliswinebs. es exeba, upirveles yov­

Page 93: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

93

lisa, mdgrad ganviTarebas, finansuri bazrebis internacio­nalizacias, ekonomikuri procesebis moqnilobis gazrdas da socialur dacvas.

ekonomikuri politikis am sami miznis mixedviT partiebi SeiZleba Semdeg kategoriebad daiyos:

qdk da Tdp ekonomikuri zrdis momxreni arian. rogorc Cans, yvela sxva mizans isini swored am mizans uqvemdebareben. es par­tiebi skeptikurad uyureben `socialuri Tanasworobis~ cnebas.

partiis ̀ kavSiri 90/mwvaneebi~ programa da koncefcia socialuri da ekologiuri sabazro ekonomikis pirobebSi `mzis energetikaze gadasvlis~ Sesaxeb, upirveles yovlisa, mdgradi ganviTarebis mizanzea orientirebuli. is agreTve mxars uWers `socialur Tanasworobas~, `xarisxobriv zrdas~ ki pirveladi yuradReba ar eTmoba. gansakuTrebuli yuradReba eqceva `socialuri Tanas­worobis~ mizansac.

partia `memarcxeneebi~ mkafiodaa orientirebuli `socialuri Tanasworobis~ mizanze.

social­demokratiuli partia samive mizans Tanabrad da gawonas­worebulad udgeba.

davubrundeT Tavdapirvel sakiTxs: ekonomikuri da socialuri kompetenciebis erTmaneTisgan mkafiod gamijvna saxifaTod amar­tivebs suraTs da partiaTa politikis adekvaturad Sefasebis saSualebas ar iZleva. Tumca partiuli programebis analizi agreTve uCvenebs, rom maT sazogadoebriv koordinaciasTan da ekonomikis integraciasTan mimarTebiT gansxvavebuli miznebi aqvT. mxolod am ufro farTo CarCos ganxilvis SemTxvevaSi iqne­ba SesaZlebeli partiul landSaftSi orientireba da msajulis rolis Sesruleba.

zrda

memarcxeneebi mwvaneebi

Tdpqdk

gsdp

mdgradi ganviTarebasocialuri Tanasworoba

Page 94: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

94

tipuri

arakoordinire-

buli sabazro

ekonomika

6. sxvadasxva qveynis ekonomikuri

modelebi

am TavSi:• Sedarebulia gansxvavebuli ekonomikuri modelebi, risi sa­

fuZvelicaa kapitalizmis koordinirebuli da arakoordinire­buli modelebis zemoT warmodgenili gamijvna da devid soski­sisa da piter holis Teoria;

• ganxilulia finansuri sistemebi, SromiTi urTierTobebi, gana­Tlebis/treningis sistemebi da sawarmoTa Soris urTierTobebi.

• yuradRebis centrSia aSS, didi britaneTi, germania, SvedeTi da iaponia;

• aRniSnulia, rom isini ekonomikur modelTa farTo speqtrs moicaven. amasTanave, aSS­is sistema yvelaze axlosaa arakoor­dinirebuli idealuri tipis modelTan, xolo Sveduri _ koor­dinirebuli idealuri tipis ekonomikur modelTan;

• miTiTebulia, rom es gansxvavebuli ekonomikuri modelebi SeiZleba erTdroulad arsebobdes Ria bazrebis dros. isi­ni garkveuli pirobebis dacvas moiTxoven da, socialuri de­mokratiis TvalsazrisiT, sxvadasxvagvarad unda Sefasdes.

6.1. aSS11

avtori: simon fauti

aSS arakoordinirebuli sabazro ekonomikis tipuri magaliTia (maieri, 2005a: 279 da a. S.). igi sabazro liberalizmis, individua­lizmisa da saxelmwifo Carevis mimarT skeptikuri damokidebulebis tradiciebs misdevs. amerikuli ekonomikuri sistema ZiriTadad orientirebulia momxmareblis momsaxurebaze (`mivceT momxmare­bels yvelaferi, rac mas surs~) da qonebis gazrdaze _ ZiriTadi socialuri uflebebis xarjze (Gilpin 2001: 150).

aSS­is istoriaSi arsebobda periodebi, roca es Sefasebebi arcTu ise Seesabameboda sinamdviles. magaliTad, 1930­ian wlebSi prezi­dentma franklin ruzveltma qveyanas ̀ axali kursi~ _ farTomasSta­biani mastimulirebeli programa _ SesTavaza, riTac mxari dauWira koordinirebuli ekonomikis gaZlierebas. 1960­ian wlebSi prezi­

11 aq aSS­is da germaniis prezentacia mniSvnelovanwilad imeorebs maieris (2005a: 279_282) prezentacias. Cven madlobas vuxdiT avtors citirebis nebarTvisTvis.

Page 95: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

95

dafinanseba

kapitalis bazris

meSveobiT

mokle droSi

mogebisken

swrafva

dasaqmebulTa da

damsaqmebelTa

organizaciebi

ar arian

orientirebuli

mTel

sazogadoebaze

TiTqmis

daucveli

dasaqmebuli

dent lindon jonsonis politika, egreT wodebuli omi siRaribis winaaRmdeg, imave mimarTulebas misdevda. miuxedavad amisa, TviT am periodSic ki aSS­is ekonomika mainc sakmaod arakoordinirebuli rCeboda. ekonomikis koordinaciis maqsimalurad Semcirebis prin­cips misdevdnen prezidentebi ronald reigani (1980­ian wlebSi) da jorj buSi (umcrosi).

finansuri sistemaamerikuli sawarmoebi, upirveles yovlisa, kapitalis bazris meS­veobiT finansdeba. es zrdis finansuri maCveneblebis gamWvirvalo­bas, ramdenadac birJaze daregistrirebuli kompaniebi valdebuli arian, TavianTi angariSebi Riad da regularulad gamoaqveynon. kompaniaTa strategia ZiriTadad maRali SesaZlo dividendebisken aqcionerTa swrafvas efuZneba. amas ewodeba aqcionerTaTvis Rire­bulebis Seqmnis principi.

kapitalis xelmisawvdomoba imazea damokidebulia, Tu rogor afa­seben aqcionerebi kompaniis perspeqtivebs. firmebis SeerTeba da urTierTSTanTqma ufro sustad regulirdeba, vidre sxva qveynebSi. amis gamo sawarmoTa direqtorebi aSS­Si xSirad iZulebuli xdebian, mokle droSi maqsimaluri mogebis miRebas Seecadon. arasakmarisma mogebam SesaZloa menejmentis gaTavisufleba, safondo birJis meS­veobiT kapitalis gatana anda firmis STanTqma gamoiwvios.

SromiTi urTierTobebiaSS­Si kapitalisa da Sromis warmomadgenelTa kavSirebi ufro dargis interesebs lobireben, vidre mTeli sazogadoebis in­teresebs. damsaqmebelTa organizaciebi da profkavSirebi, rom­lebsac praqtikulad arc ki moepovebaT zegavlenis mqone saTavo organizaciebi, ufro sustni arian, vidre im qveynebSi, romelT­ac koordinirebuli sabazro ekonomikuri modelebi aqvT. Tumca zogierT seqtorSi aqac arseboben Zlieri profkavSirebi, rom­lebic efeqtianad icaven konkretul interesebs. magaliTad, ka­liforniaSi arsebobs cixis zedamxedvelTa kargad organizebuli profkavSiri. igi seriozul gavlenas axdens politikaze, sasje­laRsrulebis sistemis CaTvliT. Tumca organizebuli wevrebis individualuri interesebi sazogadoebriv interesze maRla dgas. aSS­Si faqtob rivad ar arsebobs samsaxuridan ganTavisuflebisagan dacvis raime sakanonmdeblo meqanizmi. amitom SromiTi urTierTo­bebisaTvis damaxasiaTebelia moklevadiani kontraqtebi da xelfa­sis Taobaze molaparakebebi sawarmos doneze. saerTo satarifo xelSekrulebebi, romlebic koordinirebuli sabazro ekonomikis

95

Page 96: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

96

susti

profesiuli

kavSirebi anti-

profkavSiruli

politikis

Sedegia

zogadi

kvalifikaciebi

samxedro

mrewvelobis

mer gamoyofili

subsidiebi

models axasiaTebs, aq praqtikulad ar gamoiyeneba, ramdenadac bolo aTwleulebis ganmavlobaSi aSS­Si profkavSirebis Zala mniS­vnelovnad Sesustda. profkavSirebis amgvar Sesustebasa da Sem­cirebas 33%­dan (1955 weli) 8%­mde (2006 weli) robert raixi ori faqtoriT xnis: upirveles yovlisa, profkavSirebis mimarT sawar­moTa politika aSkarad mtruli iyo; meorec, TviT saxelmwifo ax­orcielebda profkavSirebis sawinaaRmdego politikas. magaliTad: prezidentma ronald reiganma 1981 wels gaficul sahaero mimosv­lis kontroliorebs sasjeli dauwesa _ isini TavianTi profesiiT veRarasodes imuSavebdnen (raihi, 2008: 108 da a. S.).

ganaTlebisa da treningis sistemazogadad, ufro metad moqnili Sromis bazari emyareba ganaTlebisa da treningis sistemas, romelmac unda uzrunvelyos zogadi kvali­fikacia, romelic gamosadegi iqneba sxvadasxva firmasa da dargSi. ekonomikis mdgomareobidan gamomdinare, muSakebi SeiZleba ad­vilad daiqiraon mokle vadiT da aseve advilad gaaTavisuflon (`hire and fire~). im pirobebSi, rodesac Sromis bazari sustad aris regulirebuli, xolo kadrebis denadoba sagrZnobia, amerikeli muSakebi cdiloben maRali kvalifikacia miiRon, raTa igi axal sa­muSao adgilze gamoadgeT, xolo damsaqmebelTa kavSirebis susti urTierTqmedebisa da koordinaciis gamo sawarmoebs aRar ZaluZT TanamSromloba gansazRvruli seqtorisaTvis gamiznuli specifi­kuri swavlebis programebis gansaxorcieleblad. amitomac aSS­Si muSakebi im zogad unarebs iTviseben, romlebic yvelaze ukeT morgebulia momsaxurebis seqtorze, romelic Zalze mgrZnobiarea saxelmwifos ekonomikaSi mimdinare cvlilebebis mimarT. amis gamo bevri kompania da seqtori specialistebis naklebobas ganicdis.

mecnierebis saxelmwifo dafinansebis naklovaneba erTgvarad kom­pensirdeba samxedro mrewvelobis seqtoris mier gamoyofili sub­sidiebiT. samoqalaqo seqtorSi ganxorcielebuli bevri siaxle samxedro sferoSi iyo SemuSavebuli, magaliTad, saaviacio mrewve­loba, Tanamgzavruli da sainformacio teqnologiebi (raihi, 2008).

sawarmoTa Soris urTierTobebiamerikuli kompaniebi gacilebiT mwvave konkurencias uweven erT­maneTs, vidre is firmebi, romlebic sabazro ekonomikis koor­dinirebuli modelis mqone qveynebSi moqmedeben. magaliTad, aseTi qveynebia SvedeTi da germania. aq yuradReba umTavresad sawarmoTa TanamSromlobas, saxelmwifosa da profkavSirebs Soris urTier­Tobis mowesrigebas eqceva (Hinchmann 2006: 350). sawarmoTa integ­

Page 97: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

97

aSS

mSp erT sul mosaxleze 2008 w.

38.800 €

mSp erT sul mosaxleze msyidvelobiTi unaris standartebis (PPS) mixedviT; 1 PPS Seesabameba 1 evros saSualo msyidvelo­biT unars (wyaro: Eurostat)

saSualo ekonomikuri zrda 1990_2007 ww.

2,0 %erT sul mosaxleze saSualo wliuri ekonomikuri zrda stabiluri fasebis pirobebSi (wyaro: Human Development Index 2009, gv. 195)

saxelmwifo vali 2008 w. 70,7 %saxelmwifo vali procentobiT mSp­is saerTo raodenobasTan (wyaro: Bundesminis-terium für Finanzen, Monatsbericht 12/2009, gv. 99)

mimdinare angariSebis balansi 2008 w.

– 4,9 %saqonlis eqsport­importis balansis sal­do procentobiT mSp­is saerTo raode­nobasTan (wyaro: International Monetary Fund: World Economic Outlook 10/2009, gv. 187)

dasaqmebis done 2008 w.70,9 %

(65,5 %)

15­dan 64 wlamde dasaqmebulTa (dasaqme­bul qalTa) xvedriTi wili saerTo ra­odenobasTan (wyaro: Eurostat)

umuSevrobis done 2008 w. 5,8 %umuSevarTa xvedriTi wili Sromisunaria­ni mosaxleobis saerTo raodenobasTan (wyaro: Eurostat)

Semosavlebis uTanabroba, gamoxatuli jinis koefi-cientiT 2009 w.

40,8 %Semosavlebis araTanabari ganawilebis maCvenebeli; 100%=maqsimaluri araTanabroba (wyaro: Human Development Report 2009, gv. 195)

qalTa Semosavlebis done mamakacTa Semosavlebis donesTan SedarebiT

62 %qalTa Semosavlebi procentulad mamakac­Ta SemosavlebTan SedarebiT (wyaro: Hu-man Development Index 2009, gv. 186)

siRaribis indeqsi 2009 w. 15,2 %

siRaribis indeqsi sxvadasxva indikatoris (sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba, wignierebis done, jandacvis sistemis xelmisawvdomoba da a. S.) mixedviT dgin­deba; 0=minimaluri siRaribe, 100=maqsi­maluri siRaribe (wyaro: Human Develop-ment Report 2009, gv. 180)

profesiul kavSirebSi gaerTianebis

xvedriTi wili 2007 w.11,6 %

profkavSirebSi gaerTianebuli Sromisu­nariani mosaxleobis procentuli raode­noba (wyaro: OECD)

Page 98: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

98

korporaciuli

integrirebis

dabali done

ZiriTadad

arakoordinire-

buli sabazro

ekonomika

mdidari kerZo

seqtorisa

da Raribi

saxelmwifos

Tanaarseboba

barak obamas

arCevis Semdeg

kursi Seicvala?

rirebis done dabalia: arc bankebi da arc sxva kompaniebi ar arian warmodgenili sameTvalyureo sabWoebSi. aSS­Si imTaviTve domini­rebda ekonomikuri Tavisuflebis koncefcia, rac imas niSnavs, rom saxelmwifo bazarSi ereva mxolod bazris funqcionirebis SenarCu­nebisaTvis, magaliTad, raTa ar dauSvas kartelTa warmoqmna. Zlie­ri antitrestuli kanonmdebloba imisTvisaa Seqmnili, rom sawar­moebs xeli SeuSalos, magaliTad, fasebis dawesebaSi.

daskvna: aSSaSS­is praqtikulad arakoordinirebuli sabazro ekonomika sawar­moebs saSualebas aZlevs, moqnilad moaxdinon reagireba sabazro procesebze, Tumca aiZulebs maT, swrafad Seeguon bazris cvli­lebebs. Sesabamisad, SromiTi urTierTobebis amerikuli sistema naklebad efeqtiania, rodesac SesamuSavebelia warmoebis rTuli strategia, romelic grZelvadian stabilur dasaqmebas moiTxovs. piriqiT, igi xels uwyobs iseT inovaciur seqtorebs, romlebic ven­Curul kapitalzea damokidebuli. magaliTad, aseTia sainformacio teqnologiebi, agreTve momsaxurebis seqtori, romlisTvisac dam­axasiaTebelia farTo profilis specialistebis gamoyeneba da Se­darebiT mcire xelfasi.

mTlianad aSS­is ekonomikurma sistemam ufro maRal Sedegebs miaRwia, vidre evropis qveynebisam: 1990­iani wlebidan moyolebuli, amerikis ekonomika yovelwliurad saSualod 3%­iT izrdeboda, evrokavSiris qveynebSi ki zrda 2,2%­s Seadgenda. Tumca jer kidev gasarkvevia, ra Sedegebs moitans krizisi grZelvadian perspeqtivaSi. cxadia, rom am ekonomikuri warmatebis nayofi sul ufro araTanabrad nawildeba. im dros, rodesac 1950­ian wlebSi mmarTve lobis wevrTa Semosavlebi imave sawarmoebis muSakTa Semosavlebs 25­jer aWarbebda, dRes isini saSualod 350­jer metia (raihi, 2008: 144). aSS­Si biujetis qroni­kuli deficitis gamo aq kerZo mesakuTreTa simdidre da dovlaTi saxelmwifos siRaribesTanaa Sexa mebuli. amis dadasturebaa sazoga­doebrivi infrastruqtura, romelic sxva qveynebTan SedarebiT gaci lebiT cud mdgomareobaSia (hinhmani, 2006: 352).

2009 wlidan, rodesac aSS­Si axali mTavroba movida, reiganisa da buSis epoqebisTvis damaxasiaTebeli susti saxelmwifos ideolo­gia, romelic TiTqmis ar axorcielebs regulirebisa da Carevis politikas, warsuls Cahbarda. obamas mmarTvelobisas ganxorciel­da jandacvis reforma, SemoRebul iqna ekonomikuri stimulirebis berketebi da gaizarda finansuri zedamxedveloba, riTac aSS meti regulirebis, meti koordinaciisa da sazogadoebrivi xarjvis ufro maRali donis mimarTulebiT midis.

Page 99: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

99

kapitalizmis

pioneri...

...da misi bneli

mxarisa

arakoordi-

nirebuli,

liberaluri

sabazro

ekonomika

dafinanseba

finansuri da

kapitalis

bazrebis

meSveobiT

sakuTrebis

struqtura:

finansuri da

kerZo

investorebis

didi xvedriTi

wili

6.2. didi britaneTi avtori: qristian kreli did britaneTs, Cveulebriv, kapitalizmis pionerad moixsenieben. aq industrializacia, Tavisufali vaWroba da liberalizmi ufro adre warmoiSva, vidre bevr sxva saxelmwifoSi. imavdroulad aqve gamov­linda aRviraxsnili kapitalizmis uaryofiTi mxareebic. SemTxvevi­Ti rodi iyo, rom fridrix engelsi xSirad aRwerda daqiravebuli muSebis yofa­cxovrebisa da Sromis araadamianur pirobebs me­19 sau­kunis Sua xanebSi `inglisSi muSaTa klasis mdgomareobis~ magaliTze.

engelsis naSromis gamoqveynebis Semdeg britaneTis kapitalizmSi bevri cvlileba moxda. Tumca imavdroulad Zveli tendenciebis gagrZelebac SeiniSneba. ekonomikis britanuli modeli dRemde erT­erTi yvelaze liberaluri modelia. amitomac sxvadasxva qveynis ka­pitalizmis SedarebiT gamokvlevebSi didi britaneTi arakoordini­rebuli, liberaluri sabazro ekonomikis mqone qveynad moixsenieba.

qvemoT aRwerilia ekonomikis britanuli modelis sakvanZo maxasia­Teblebi.

dafinansebis sistema da sakuTrebis struqturabritanul kapitalizmSi sawarmoTa Semosavlebi dafinansebaSi ga­damwyvet rols asrulebs. britanul sawarmoebs sainvesticiod dinamikuri finansuri bazrebisa da aqciaTa bazrebis `swrafi~ fuli sWirdebaT. amrigad, didi mogeba kapitalis xelmisawvdomo­bis umniSvnelovanesi wanamZRvaria. amiT didi britaneTis ekonomi­kuri sistema gansxvavdeba, magaliTad, germaniisaTvis mravali wlis ganmavlobaSi damaxasiaTebeli sistemisagan, sadac komerciuli bankebi, romlebic xangrZlivad TanamSromloben erTsa da imave sawarmosTan, Zalian xSirad mSvenivrad erkvevian maT Sida sakiTxeb­Si, struqturasa da strategiaSi. did britaneTSi investorebi da finansistebi xSirad iReben gadawyvetilebebs, romlebic yvelasT­vis xelmisawvdom informaciebs efuZneba. amasTanave, yvelaze win sawarmos mogebianoba dgas.

didi britaneTis sakuTrebis struqturac Taviseburia. igi gan­sxvavdeba im qveynebis struqturisagan, sadac sabazro ekonomikis koordinirebul models misdeven. Tu am qveynebSi sawarmoTa wili ufro xSirad aris investorTa xelSi, romelTac aqvT xangrZlivi strategiuli interesebi, magaliTad, sxva sawarmoebis, bankebisa Tu saxelmwifo seqtoris warmomadgenelTa mimarT, did britaneTSi situacia sruliad sxvagvaria: britanuli sawarmoebis mesakuTre­Ta daaxloebiT 80%­s finansuri da kerZo investorebi Seadgenen.

Page 100: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

100

moklevadian

miRwevebze

orentireba

TiTqos Zlieri

profkavSirebi

profkavSirebis

sabazro

danawileba

muSakTa

warmomadgenloba

aucilebeli ar

aris

isini, upirveles yovlisa, maqsimaluri mogebis miRebas cdiloben.swrafi mogebis mizniT kompaniebis egreT wodebuli mtruli STanTqma bevrad ufro advilia, vidre koordinirebuli sabazro ekonomikis pirobebSi, rac sabazro dafinansebis didi SesaZleblo­bebisa da finansuri bazrebis struqturis Sedegia.

imis gamo, rom upiratesoba eniWeba mogebianobas _ mtkice Sinagani ierarqiis TanxlebiT _ erTi mxriv, britanuli sawarmoebi axerxeben swrafad gadaewyon, gardaiqmnan da axal sarfian bazrebze gavidnen, Tavi daaRwion naklebad sargebliani saqmianobis mimarTulebebs; meore mxriv, amgvar midgomebs mivyavarT britaneTis ekonomikisaT­vis damaxasiaTebeli `SorTtermizmisken~, rac miznis swrafad miR­wevas gulisxmobs.

SromiTi urTierTobebidrodadro britanuli profkavSirebi metad Zlierni Candnen. erT­erTi aseTi periodi iyo egreT wodebuli `ukmayofilebis zamTari~. 1978­1979 wlebSi qveynis masStabiT gamocxadda gaficva, romelmac didi britaneTis mTeli sazogadoebrivi cxovrebis paralizeba gamoi­wvia: aRar gahqondaT nagavi, umoZraod idga sazogadoebrivi trans­porti, aRar marxavdnen gardacvlilebs. Tumca intensiur gaficvaTa periodebi profkavSirebis Zlierebasa da Zalaze rodi metyvelebda. Zlieri, kargad organizebuli profkavSirebi, rogorc wesi, axerxe­ben muSakTa interesebis dacvas molaparakebis gziT, gaficvebis gamoyenebis gareSe. amrigad, `ukmayofilebis zamTari~ ufro imaze miuTiTebda, rom profkavSirebs ar hqondaT saTanado Zala mo­laparakebisTvis. britaneTSi profkavSirebi ufro sustia, vidre sxva qveynebSi. es, upirveles yovlisa, maTi daqsaqsulobis Sedegia. 1990­ian wlebSi 300­ze meti profkavSiruli organizacia arsebobda. isini mowyobili iyvnen ara dargobrivi, aramed profesiuli princip­iT. amis Sedegad erTsa da imave sawarmoSi xSirad bevri sxvadasxva ka­vSiri iyo warmodgenili. britanuli profkavSirebis sisustis meore mizezia Semdegi faqtori: did britaneTSi, swored ise, rogorc bevr sxva qveyanaSi, sadac sabazro ekonomikis liberalur models misde­ven, sawarmoebi ar arian valdebuli, Seqmnan sawarmoo sabWoebi anda uzrunvelyon muSakTa warmomadgenlobis sxva formebi. did brita­neTSi praqtikulad araferi ician imis Sesaxeb, rom germaniis samTo­metalurgiul mrewvelobaSi arsebobs sawarmoTa marTvaSi muSakebis monawileobis modeli. da bolos, mesame, tetCeris konservatiul­ma mTavrobam (1979­1990) TandaTan Sekveca da SezRuda britanuli profkavSirebis uflebebi. Sesabamisad, sadReisod aq profkavSiru­li organizaciebis xvedriTi wili Zalian dabalia. did britaneTSi Sromisunariani mosaxleobis is nawili, romelic profkavSirebSia gaerTianebuli, 30%­ze naklebia. amasTanave, aRsaniSnavia, rom sax­

Page 101: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

101

mTlianobaSi,

profkavSirebis

xvedriTi wili

dabalia

sawarmoSi

molaparakebebi,

Tumca mxolod

xelfasis qveda

donis Sesaxeb

dasaqmeba

praqtikulad

daculi ar aris

kompaniebis

SigniT Zlieri

ierarqiuli wyoba

zogadi unarebis

aTviseba

elmwifo seqtori kerZo seqtorze ukeT aris organizebuli.

muSakTa msgavsad, SedarebiT cudad arian organizebuli damsaqmeb­lebi. praqtikulad ar arsebobs Zlieri asociaciebi. damsaqmebelTa kavSirebis mniSvneloba sustdeba.

am pirobebSi, rogorc wesi, saxelfaso ganakveTi sawarmos doneze an damsaqmebelTa da muSakTa individualuri molaparakebebis gziT ganisazRvreba. Tumca 1999 wlidan dawesda xelfasis qveda zRvari, rogorc mTeli qveynis teritoriaze Sromis anazRaurebis minimal­uri done.

sawarmoebisa da calkeuli muSakebis urTierTobas mniSvnelovan­wilad gansazRvravs sabazro Zalebi, gansxvavebiT im qveynebisgan, sadac sabazro ekonomikis koordinirebul models misdeven. muSake­bi, Cveulebisamebr, erTsa da imave kompaniaSi didxans ar Cerdebian da amitomac, rogorc wesi, ar uyalibdebaT am kompaniisadmi gan­sakuTrebuli erTguleba. muSaxelis raodenobis Semcirebis miR­weva sakmaod iolia, vinaidan sust profkavSirebs am procesebTan dapirispirebis unari ara aqvT, xolo dasaqmebulTa dacvis sistema sustia. imavdroulad kvalificiur muSakebs metad moqnil Sromis bazarze axali samuSaos povna sulac ar uZneldebaT.

britanuli kompaniebisTvis zogadad damaxasiaTebelia mtkice ierar qia, riTac isini gansxvavdebian sabazro ekonomikis koor­dinirebuli modelis mqone qveynebis kompaniebisgan. es gamoixateba ara mxolod mTavari aRmasrulebeli xelmZRvanelis (Chief Executive Officer/CEO) ganmsazRvreli roliT, aramed TviT Sromis organize­biT. amrigad, germaniisTvis Cveulebrivi ram _ maRalkvalificiur muSakTa gunduri saqmianoba _ did britaneTSi sakmaod iSviaTad gvxvdeba; sanacvlod mas Sromis mkacri danawilebis klasikuri formebi axasiaTebs (Wood 2001: 250).

ganaTlebisa da Semdgomi treningis sistemadidi britaneTis metad moqnil Sromis bazarze profesiuli unar­Cvevebi sakmaod sustadaa ganviTarebuli. damsaqmebelTa Tvalsaz­risiT es advili gasagebia.

pirveli, dasaqmebulebi erTsa da imave sawarmoSi SedarebiT mcire xniT Cerdebian, ris gamoc mudam aris imis saSiSroeba, rom calkeu­li muSakebis dafinansebis amogeba ver moxdes, an, ufro metic, _ man SeiZleba mogeba moutanos konkurent kompanias. meorec, Sromis metismetad moqnili bazrebi saSualebas iZleva, mokle droSi mo­Zebnon kvalificiuri muSakebi, romelTac saWiroebis SemTxvevaSi aseve swrafad gaaTavisufleben.

Page 102: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

102

sawarmoTa Soris

susti kavSiri

Zalian

axlosaa aSS-is

ekonomikur

sistemasTan

aseT viTarebaSi arc muSakebs eZlevaT stimuli, daeuflon ama Tu im kompaniaSi muSaobisTvis aucilebel unar­Cvevebs, ramdenadac kompaniaSi mokle vadiT yofnisas isini cdiloben mxolod im zoga­di unar­Cvevebis SeZenas, romlebic SesaZlebelia sxva firmebsa da dargebSic iqnes gamoyenebuli.

profesiul codnaze susti orientaciis gardauvali Sedegia is, rom britanul kompaniebSi warmoeba naklebad efeqtiania, vidre, magaliTad, germanul kompaniebSi; amasTanave, sabazro ekonomikis modeli fokusirebulia produqciaze, romelic martivad iwarmoeba da romlis sawarmoeblad standartizebuli meTodebi gamoiyeneba.

sawarmoTa Soris urTierTobebisawarmoTa Soris urTierTobebi efuZneba sabazro urTierTobebs da formalur samarTlebriv urTierTobebs, romlebzedac vrcel­deba samarTlebrivi dacva. sawarmoTa urTierTintegrireba sustia. teqnologiebis gadacema ZiriTadad maRalkvalificiuri samecnie­ro an teqnologiuri personalis gacvlis xarjze xdeba. mecnierebi da inJinrebi kvleviTi centrebidan kerZo kompaniebSi da piruku ufro xSirad gadadian, vidre im qveynebSi, sadac sabazro ekonomi­kis klasikurad koordinirebuli modeli moqmedebs. samagierod iS­viaTad gvxvdeba ramdenime sawarmos mier erToblivad dafuZnebuli kvleviTi proeqtebi an TanamSromlobis mdgradi qselebi.

Sefaseba da daskvnakapitalizmis britanul models ufro meti aqvs saerTo aSS­is ekonomikur sistemasTan, vidre kontinenturi evropis ekonomi­kur modelebTan. Sesabamisad, britanuli kapitalizmis upirateso­baa dasaqmebis sakmaod maRali done da dabali umuSevroba, xolo nakli da xarvezi _ britanuli sawarmoebis dabali mwarmoebloba Sesabamis amerikul da germanul firmebTan SedarebiT. misTvis agreTve damaxasiaTebelia swrafi mogebisaken swrafva. imavdrou­lad Tanamedrove ekonomikuri krizisis dros vlindeba metismetad moqnili Sromis bazris xarvezebi: muSakTa gaiolebuli daTxovnis pirobebSi umuSevroba elvis siswrafiT izrdeba. Tumca aRniSnuli klasifikaciis ganxilvisas aucilebelia imis gaTvaliswineba, rom igi saboloo ar aris.

didi britaneTis politikuri sistema, sadac adamianebs aqvT arCe­vis ufleba, dafuZnebulia ubralo maJoritarul sistemaze; amave dros, saxelmwifos centralizebuli wyoba mTavrobebs saSualebas aZlevs, metismetad swrafad ganaxorcielon Zireuli struqturu­li cvlilebebi.

Page 103: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

103

didi britaneTi

mSp erT sul mosaxleze 2008 w.

29.200 €

mSp erT sul mosaxleze msyidvelobiTi unaris standartebis (PPS) mixedviT; 1 PPS Seesabameba 1 evros saSualo msyidvelo­biT unars (wyaro: Eurostat)

saSualo ekonomikuri zrda 1990_2007 ww.

2,4 %erT sul mosaxleze saSualo wliuri ekonomikuri zrda stabiluri fasebis pirobebSi (wyaro: Human Development Index 2009, gv. 195)

saxelmwifo vali 2008 w. 52,0 %saxelmwifo vali procentobiT mSp­is saerTo raodenobasTan (wyaro: Bundesminis-terium für Finanzen, Monatsbericht 12/2009, gv. 99)

mimdinare angariSebis balansi 2008 w.

– 1,7 %saqonlis eqsport­importis balansis sal­do procentobiT mSp­is saerTo raode­nobasTan (wyaro: International Monetary Fund: World Economic Outlook 10/2009, gv. 187)

dasaqmebis done 2008 w.71,5 %

(65,8 %)

15­dan 64 wlamde dasaqmebulTa (dasaqme­bul qalTa) xvedriTi wili saerTo ra­odenobasTan (wyaro: Eurostat)

umuSevrobis done 2008 w. 5,6 %umuSevarTa xvedriTi wili Sromisunaria­ni mosaxleobis saerTo raodenobasTan (wyaro: Eurostat)

Semosavlebis uTanabroba, gamoxatuli jinis koefi-cientiT 2009 w.

36 %Semosavlebis araTanabari ganawilebis maCvenebeli; 100%=maqsimaluri araTanabroba (wyaro: Human Development Report 2009, gv. 195)

qalTa Semosavlebis done mamakacTa Semosavlebis donesTan SedarebiT

67 %qalTa Semosavlebi procentulad mamakac­Ta SemosavlebTan SedarebiT (wyaro: Hu-man Development Index 2009, gv. 186)

siRaribis indeqsi 2009 w. 14,6 %

siRaribis indeqsi sxvadasxva indikatoris (sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba, wignierebis done, jandacvis sistemis xelmisawvdomoba da a. S.) mixedviT dgin­deba; 0=minimaluri siRaribe, 100=maqsi­maluri siRaribe (wyaro: Human Develop-ment Report 2009, gv. 180)

profesiul kavSirebSi gaerTianebis xvedriTi wili 2007 w.

28 %profkavSirebSi gaerTianebuli Sromisu­nariani mosaxleobis procentuli raode­noba (wyaro: OECD)

Page 104: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

104

germaniaSi

koordinirebuli

sabazro

ekonomikaa

sawarmoTa

dafinanseba

bankebis

meSveobiT

`momTmeni~

kapitalis

xelmisawvdomoba

6.3. germania avtori: saimon fauti

germania koordinirebuli sabazro ekonomikis mqone tipuri qve­yanaa (maieri, 2005a: 280 da a. S.) da didi xnis ganmavlobaSi eko­nomikuri dinamizmis, politikuri stabilurobisa da socialuri Tanasworobis erTianobis samagaliTo modelad iyo miCneuli (egle, 2006: 273­326). Tumca 1990­ian wlebSi umuSevrobis zrdisa da eko­nomikuri stagnaciis dawyebis gamo germanulma modelma garkveul­wilad mimzidveloba dakarga da Jurnal `ekonomistSi~ mas `evropis avadmyofi~ uwodes. bolo wlebSi qveynis ekonomikuri ayvaveba am daskvnas TiTqos uaryofda. Tumca finansuri bazrebis amJamindeli krizisi germaniisTvis mwvave gamowveva iqneba.

dafinansebis sistemagermaniaSi kapitalis bazris mier sawarmoTa dafinanseba umniSvneloa. sawarmos marTvis xarisxi fasdeba ara mxolod bazris, aramed bankebi­sa da sxva kompaniebis mier, romlebic mocemul sawarmosTan arian dakavSirebuli, agreTve dasaqmebulTa warmomadgenlebisa da saxelm­wifo subieqtebis mier. aseTi sistema xels uwyobs informaciis indi­vidualur gacvlas da ndobis ganmtkicebas. sawarmoebi upiratesad sabanko kreditebis mozidvis meSveobiT finansdeba. am kreditebis mosapoveblad mniSvnelovania rogorc kompaniis saqmianobis finan­suri maCveneblebi, ise sawarmoTa kavSirebi da reputacia. investore­bi sawarmoTa saqmianobisa da reputaciis Sesaxeb informacias mWidro kavSirebis meSveobiT adgenen. xelmisawvdomoba `momTmeni kapitali­sa~, romelic moklevadian mogebaze ar aris damokidebuli, kompaniebs saSualebas aZlevs, kapitali grZelvadian proeqtebSi daabandon da maRalkvalificiuri personali SeinarCunon, TviT ekonomikuri krizisis pirobebSic ki. amis gamo germaniaSi menejmenti aRar aris valdebuli, ase mgrZnobiared reagirebdes uSualo mogebasa Tu kom­paniis aqciaTa Rirebulebaze. aq ̀ mtruli STanTqmis~ cdebs kanonmde­bloba da sawarmoTa mWidro urTierTqmedeba ewinaaRmdegeba. Tumca sawarmoebisa da bankebis amgvar urTierTobas `sabanko kartelad~ moixsenieben (Bury/Schmidt 1996), vinaidan igi axal kompaniebs urTu­lebs kapitalTan daSvebas, radgan upiratesobas insaiderebs aniWebs. Tumca bolo periodis movlenebi miuTiTebs, rom germaniis samrewve­lo seqtorSi kavSirebi Sesustdeba, xolo saerTaSoriso CarTuloba, rogorc amas momdevno ganyofileba gviCvenebs, gaizrdeba.

eqskursi: koncern germaniis dasasruli? 1990­iani wlebis germaniaSi politikur moRvaweTa TvalisT­vis SeumCnevlad daiwyo Rrma cvlilebaTa Seuqcevi procesi. mas

Page 105: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

105

xdeba ki bankebisa

da sawarmoTa

urTierTkavSi-

rebis rRveva?

arakoordi-

nirebuli

modelisken

swrafvis

tendencia

zogjer `koncern germaniis~ likvidaciasac uwodeben. es termini erTgvari miniSnebaa germanuli bankebisa da mrewvelobis tradici­ul mWidro kavSirebze. am urTierTobas SeiZleba davakvirdeT TviT imperiamdel periodSic ki. es kavSirebi emsaxureboda germanul sawarmoTa gare izolacias da Siga stabilurobas. globalizaciis pirobebSi komerciuli bankebis sistema da jvaredini monawileoba xelis SemSleli mizezi gaxda, gansakuTrebiT im SemTxvevebSi, roca germanuli sawarmoebi kapitalis saerTaSoriso bazarze gasvlis survils amJRavnebdnen (egle, 2006: 291).

amrigad, bolo wlebSi bankebsa da mrewvelobas Soris kapitalis gacvla mkveTrad Semcirda. specializaciis gaRrmavebiT germanuli sawarmoebi saerTaSoriso bazarze gavidnen.

sawarmoTa, gansakuTrebiT ki bankebisa da mrewvelobis, mWidro ka­vSirebi ukanaskneli wlebis ganmavlobaSi praqtikulad gaqra. es procesi uCvenebs, ramdenad cvlis germanul ekonomikur sistemas globalizacia.

yovelive amas naTlad adasturebs maqs plankis saxelobis kiolnis sazogadoebriv kvlevaTa instituti: iq, sadac 1996 wels jer kidev arsebobda mWidro urTierTqmedeba, dRes kapitalTa Sezrda gaci­lebiT sustad aris gamoxatuli.

amis Sedegad germaniis kompaniebi kapitalis saerTaSoriso baz risTvis ufro gaxsnili gaxdnen. es qveyana koordinirebuli kapi talizmis modelidan garkveulwilad arakoordinirebuli modelisken gadaixa­ra. aq gardamtexi momenti iyo 2001 wels mdidari tradiciebis mqone germanuli sawarmoebis kompania `Mannesmann~­is STanTqma mobiluri kavSiris britanuli koncernis, `Vodaphone~­s, mier, rac manamde war­moudgenlad miaCndaT. dRes DAX­is 30 kompaniidan rvaa ucxoelTa mflobelobaSi, 2000 wels ki mxolod sami iyo. imave periodSi gasam­magda pirdapiri ucxouri investiciebis nakadi da imavdroulad gai­zarda saerTaSoriso bazrebze germanuli kompaniebis monawileoba.

am kavSirebis gawyvetas xels uwyobda fasiani qaRaldebis realizaci­is mogebaze gadasaxadis gauqmeba. es gadasaxadi manamde 53% iyo, rac amcirebda sawarmoTa wilebis gayidvis mimzidvelobas da aadvilebda mrewvelobasa da bankebs Soris myari kavSirebis Camoyalibebas.

internacionalizaciisa da pirdapiri ucxouri investiciebis zrdis tendencia kvlav grZeldeba. amJamad mimdinareobs debatebi imis Sesaxeb, unda SeizRudos Tu ara gamWvirvaloba ̀ qonebis damoukide­beli fondebisa~ da kerZo sainvesticio fondebis mimarT.

Page 106: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

106

kapitalis Serwyma germaniaSi 1996 w.

kapitalis Serwyma germaniaSi 2006 w.

© 2008 Lothar Krempel (lotar krempeli), maqs plankis sax. sazogadoebriv

kvlevaTa instituti, www.mpifg.de/people/lk, antimonopoliuri komisiis

monacemebi, http://www.monopolkommission.de

Page 107: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

107

saerTaSoriso

kapitalis

Semodinebis

dadebiTi da

uaryofiTi

mxareebi

Tavisufali

koleqtiuri

molaparakebebi

saxelfaso

molaparakebebi

dargebis

mixedviT

koncern germaniis gauqmebis Sedegebi SeiZleba sxvadasxvagvarad Sefasdes. erTi mxriv, ucxouri kapitalisTvis gzis gaxsnam, in­vesticiebisa da siaxleebis xelmisawvdomobam mravali germanuli sawarmo konkurentunariani gaxada. maT SeZles msoflio bazre­bze TavianTi poziciebis gamyareba. germaniaSi xelfasis erTeu­lis Rirebuleba, gansxvavebiT evropis yvela danarCeni qveynisagan, mniSvnelovnad Semcirda. amis Sedegad aTwleulebis ganmavlobaSi eqsporti 50%­iT gaizarda _ gacilebiT metad, vidre mezobel qvey­nebSi (wyaro: Economist Intelligence Unit 2006). meore mxriv, gaizarda mogebisadmi moTxovnebi da gaZlierda swrafi mogebis tendencia, riTac ziani miadga SromiTi urTierTobebis stabilurobas.

intensiurad ganixileba riskebi, romlebic kerZo sainvesticio fondebisa da hej­fondebis mier germanuli sawarmoebis STanTq­mis gaxSirebas ukavSirdeba. am konteqstSi maT xSirad kaliebis gunds adareben. aRniSnul kompaniebs orientaciis swraf da myi sier warmatebaze aRebis gamo akritikeben.

germaniis mTavrobasTan arsebulma ekonomikis eqspertTa sabWom amis Taobaze 2005 wels Semdegi daskvna gaakeTa: `debatebis ganmav­lobaSi germaniaSi yuradRebis centrSi moeqca sawarmoTa riskebi. gamoiTqva SeSfoTeba, rom swraf mogebas daxarbebuli finansuri investorebi iZendnen kompaniis aqtivebs, Tavidan icilebdnen kapi­tals, xsnidnen rezervebs aqtivebis xelaxali gayidvis mizniT da kidev ufro asustebdnen kompaniebs~. amis sapasuxod 2008 wels miRebul iqna riskis SezRudvis Sesaxeb kanoni, romelic investors avaldebulebs, warmoadginos informacia Tavisi safinanso saSua­lebebis warmoSobisa da miznebis Sesaxeb (Sachverständigenrat 2005: 35).

SromiTi urTierTobebigermaniaSi muSakTa gaerTianebebis qseli saerTaSoriso donesTan SedarebiT mokrZalebulia (2007 wlis monacemebiT, 20%. Sdr. gv. 111). Tumca Tavisufali koleqtiuri molaparakebebis sistema maT saSualebas aZlevs, mainc moaxdinon gavlena xelfasis raodenobi­sa da Sromis pirobebis gansazRvraze (egle, 2006: 290). germaniaSi profkavSirebi da damsaqmebelTa asociaciebi dargobriv doneze moqmedeben. magaliTad, metalurgiuli mrewvelobis SemTxvevaSi gvaqvs IG Metall da Gesamtmetall. amrigad, saxelfaso molaparakebebis gan xorcielebisas koordinacia am dargebis CarCoebSi xdeba da aRniSnul dargebSi dasaqmebuli muSakebi Tanabar xelfass iReben. erTiani satarifo badis gamo sawarmoebi aRar cdiloben, gadai­biron maRalkvalificiuri muSakebi ufro maRali anazRaurebis Sepirebis gziT (haseli, 2006: 14).

Page 108: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

108

erToblivi

marTva

treningis

dualuri

sistemis

mniSvneloba

treningis

sistemis winaSe

mdgari safrTxe

germaniaSi muSakebi sxva qveynebTan SedarebiT ukeT arian CarTuli gadawyvetilebis miRebis procesSi, rodesac saqme samuSaos orga­nizebas da sakadro sakiTxebs exeba. sawarmoebSi muSakTa warmo­madgenlobiTi organoebis Sesaxeb kanoni aregulirebs sawarmoebSi sabWoebis zomasa da uflebamosilebebs, agreTve samuSaodan mu­Sakebis daTxovnasTan dakavSirebul sakiTxebs. sasesxo kapitalis sazogadoebebi valdebuli arian, muSakebi CarTon marTvaSi, Tuki sawarmoSi 500­ze meti adamiani muSaobs. saxeldobr, es imas niSnavs, rom sawarmos TanamSromels ufleba aqvs, sameTvalyureo sabWoSi moaxdinos sakuTari warmomadgenlis delegireba.

treningis sistemamravali germanuli sawarmos rTuli sawarmoo sistema xSirad muSak­Ta maRal kvalifikacias moiTxovs. aq warmatebuli gamodga trenin­gis dualuri sistema, romelic erTmaneTs uTavsebs praqtikasa da Rrma sagnobriv codnas (egle, 2006: 287). mas ̀ germanuli kapitalizmis sakvanZo instituts~ uwodeben (haseli, 2006: 13). Segirdebs Sedar­ebiT mcire xelfass uxdian, sanacvlod ki, rogorc wesi, maT Sromis bazris kvalificiuri xelmisawvdomobis saSualeba eZlevaT. swored amis Sedegad germaniaSi axalgazrdobis umuSevrobis done yvelaze dabalia (zrdasrul mosaxleobasTan SedarebiT) ekonomikuri TanamS­romlobisa da ganviTarebis organizaciis wevr saxelmwifoTa Soris.

SedarebiT maRali profesiuli kvalifikaciis gamo aqaur muSakebs molaparakebebSi meti Zalaufleba aqvT, vidre im qveynis muSakebs, sadac swavlebis sistema ufro zogadi ganaTlebis miRebazea orien­tirebuli da amitom muSakebis Secvla ufro advilia. vinaidan war­moeba xarisxzea orientirebuli, maRalkvalificiuri muSakebisadmi gansakuTrebuli damokidebuleba Cndeba. germanulma firmebma Tavi­anTi muSakebis mxridan kidev ufro Sors mimavali moTxovnebisagan Tavis dacvis da sxva firmebis mier maRalkvalificiuri TanamSrom­lebis gadabirebis Tavidan acilebis mizniT sawarmoo urTierTobebSi damsaqmeblebsa da dasaqmebulebs Soris saxelfaso molaparakebebis koordinirebuli sistema daafuZnes. amis Sedegad mocemul samrewve­lo seqtorSi Sromis Sesabamisi xelfasi Tanabari xdeba. yovelive es ar Tulebs specifikuri kvalifikaciis mqone samuSao Zalis gadabirebas.

Tumca treningis dualur sistemas sami faqtori uqmnis safrTxes. ekonomikuri aRmavlobis dros sawarmoebi didi xalisiT iyvanen Se­girdebs, rogorc iaf da mosaxerxebel samuSao Zalas. stagnaciis periodSi ki sawarmoo swavlebisaTvis adgilebi aRar rCebaT. Tu aseTma viTarebam didxans gastana, warmoiqmneba TviTgaZlierebis efeqti, ramdenadac isini, vinc adgilebi ver miiRo, momdevno

Page 109: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

109

sawarmoTa

gadawyvetilebis

miRebis procesSi

mravali interesi

ikveTeba

wels cdiloben maT miRebas da amiT konkurencias zrdian. meorec, sawarmoebi yovel Rones xmaroben, raTa Tavidan aicilon saswavlo adgilebis Seqmna. da mesame, miRebuli codna sul ufro swrafad Zveldeba. TiTqmis aRaraa darCenili ganaTlebis iseTi programa, romelsac Rirebuleba mTeli cxovrebis ganmavlobaSi SeunarCunde­ba. yoveldRiurad da elviseburad cvladi Sromis bazris gamowveve­bze pasuxebi jer kidev ara aqvT germaniaSi, qveyanaSi, sadac kvali­fikaciis amaRlebis sistema arasakmarisad aris ganviTarebuli.

sawarmoTa Soris urTierTobebimsxvili germanuli kompaniebis menejments iSviaTad eZleva saSu­aleba, calmxrivad miiRos mniSvnelovani gadawyvetilebebi. man unda miiRos Tanxmoba sameTvalyureo sabWosa da qseluri struq­turebisa, romlebSic, garda bankebisa, agreTve warmodgenili arian sxva kompaniebi, muSakebi da saxelmwifo organoebi. aqedan gamomdi­nare, korporaciul gadawyvetilebebze gavlenas axdens ara imde­nad aqcionerTa interesebi, romlebic swrafi mogebis miRebisaTvis ibrZvian, aramed sazogadoebis mravali warmomadgenlis interesebi.

meore msoflio omis Semdeg germaniaSi saxelmwifos ekonomikuri roli SeiZleba aRiweros, rogorc damxmaris an xelSemwyobis. Tumca ekonomikur procesebSi pirdapiri Carevis saSualebebi Sez­Ruduli iyo federaluri struqturebis da iseTi damoukidebeli institutebis mier, rogorebicaa federaluri banki da antimo­nopoliuri saagento, saxelmwifom SeimuSava meTodebi, romlebic mxars uWers sazogadoebrivi jgufebisa da kvazisaxelmwifoebrivi korporaciuli struqturebis TviTorganizacias da warudgens maT aucilebel, nawilobriv konstituciur saSualebebs imisaTvis, rom damoukideblad daareguliron da administrireba gauwion poli­tikuri ekonomikis srul speqtrs, romelic sxva saxelmwifoebSi saxelmwifos an Tavisufali bazris meSveobiT imarTeba.

centraluri banki, romelic sruliad Tavisufalia fuladi politikis ganxorcielebis TvalsazrisiT, agreTve konkurenciis sakiTxebSi evropis komisris ofisi germaniis federaciul respub­likaSi moqmed ekonomikur principebs misdeven da, Sesabamisad, am sistemas zians ar ayeneben. garda amisa, saxelmwifo mSp­is mniS­vnelovan nawils aZlevs socialuri dacvis sistemas da regionuli gadanawilebis sistemis meSveobiT yvela federalur StatSi icavs konstituciur debulebas `cxovrebis Tanabari pirobebis~ Sesaxeb (Streeck 1995).

Page 110: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

110

germania:

skandinaviasa da

aSS-s Soris

Sefasebagermanulma ekonomikurma sistemam amoirCia Sualeduri gza anglo­saqsur sabazro ekonomikasa da skandinaviis saxelmwifoTa sayovel­Tao keTildReobas Soris (Schmidt 2000).

germaniisTvis damaxasiaTebelia sakmaod xangrZlivi SromiTi urTier­Tobebi: erT damsaqmebelTan muSaki saSualod 10 welze met xans Sro­mobs, maSin, roca es maCvenebeli did britaneTSi aris 8 weli, aSS­Si ki _ 7 weli (Streeck 1995). vinaidan SromiTi urTierTobebi TanamSromlo­bazea orientirebuli, xolo muSakebs maRali kvalifikacia aqvT, mwar­moebloba izrdeba da damsaqmebels saSualeba eZleva, kvalificiur muSaks meti gadauxados da Tanac samuSao dro Seamciros (Hassel 2006).

amrigad, germaniaSi xelfasebs Soris didi sxvaoba araa, xolo kvalificiuri muSakebi, sxva qveynebisagan gansxvavebiT, mTlianad saSualo klass miekuTvnebian. germaniaSi isini metad farTo fenas qmnian. es fena mosaxleobis 66%­s moicavs, maSin, rodesac saSualo klass did britaneTSi mosaxleobis 26% miekuTvneba, xolo aSS­Si _ 44% (Rössel 2005).

1990­iani wlebis ekonomikuri krizisis Sedegad germanulma mo­delma kritika daimsaxura. gansakuTrebiT 2005 wlis winasaarCevno kampaniis msvlelobisas konservatori politikosebi amtkicebdnen, rom germaniam msoflio bazarze konkurentunarianoba dakarga da poziciebs Tmobs. Tumca, aseTi pesimisturi winaswarmetyvelebis miuxedavad, es qveyana regularulad adasturebda Tavis konkuren­tunarianobas da eqsportis mixedviT msoflioSi pirvel adgilze iyo. es ki dakavSirebulia maRalxarisxiani rTuli samrewvelo saqonlis warmoebasTan, upirveles yovlisa, iseT dargebSi, ro­gorebicaa manqanaTmSenebloba da CarxmSenebloba. germaniaSi sam­rewvelo seqtorSi dasaqmebulTa xvedriTi wili mudmivad 10%­iT ufro maRalia, vidre ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTa­rebis organizaciis sxva qveynebSi (egle, 2006: 292).

Page 111: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

111

germania

mSp erT sul mosaxleze 2008 w.

29.100 €

mSp erT sul mosaxleze msyidvelobiTi unaris standartebis (PPS) mixedviT; 1 PPS Seesabameba 1 evros saSualo msyidvelo­biT unars (wyaro: Eurostat)

saSualo ekonomikuri zrda 1990_2007 ww.

1,4 %erT sul mosaxleze saSualo wliuri ekonomikuri zrda stabiluri fasebis pirobebSi (wyaro: Human Development Index 2009, gv. 195)

saxelmwifo vali 2008 w. 65,9 %saxelmwifo vali procentobiT mSp­is saerTo raodenobasTan (wyaro: Bundesminis-terium für Finanzen, Monatsbericht 12/2009, gv. 99)

mimdinare angariSebis balansi 2008 w.

6,4 %saqonlis eqsport­importis balansis sal­do procentobiT mSp­is saerTo raode­nobasTan (wyaro: International Monetary Fund: World Economic Outlook 10/2009, gv. 187)

dasaqmebis done 2008 w.70,7 %

(65,4 %)

15­dan 64 wlamde dasaqmebulTa (dasaqme­bul qalTa) xvedriTi wili saerTo ra­odenobasTan (wyaro: Eurostat)

umuSevrobis done 2008 w. 7,3 %umuSevarTa xvedriTi wili Sromisunaria­ni mosaxleobis saerTo raodenobasTan (wyaro: Eurostat)

Semosavlebis uTanabroba, gamoxatuli jinis koefi-cientiT 2009 w.

28,3 %Semosavlebis araTanabari ganawilebis maCvenebeli; 100%=maqsimaluri araTanabroba (wyaro: Human Development Report 2009, gv. 195)

qalTa Semosavlebis done mamakacTa Semosavlebis donesTan SedarebiT

59 %qalTa Semosavlebi procentulad mamakac­Ta SemosavlebTan SedarebiT (wyaro: Hu-man Development Index 2009, gv. 186)

siRaribis indeqsi 2009 w. 10,1 %

siRaribis indeqsi sxvadasxva indikatoris (sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba, wignierebis done, jandacvis sistemis xelmisawvdomoba da a. S.) mixedviT dgin­deba; 0=minimaluri siRaribe, 100=maqsi­maluri siRaribe (wyaro: Human Develop-ment Report 2009, gv. 180)

profesiul kavSirebSi gaerTianebis xvedriTi wili 2007 w.

19,9 %profkavSirebSi gaerTianebuli Sromisu­nariani mosaxleobis procentuli raode­noba (wyaro: OECD)

Page 112: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

112

iaponia: didxans

miiCneoda

ekonomikuri

ayvavebisa da

socialuri

Tanasworobis

magaliTad

sawarmoTa

dafinanseba

bankebis mier

6.4. iaponia avtori: verner faSa

iaponia koordinirebuli sabazro ekonomikis tipur nimuSad aris miCneuli. koordinirebuli sabazro ekonomikis speqtrSi holi da soskisi (2001: 34) iaponias miakuTvneben `jgufuri koordinaciis qveyanas~ (mrewvelobis TvalsazrisiT). es imas niSnavs, rom ekonomi­kuri saqmianobis koordinacias axorcieleben dargTaSorisi kon­glomeratebi, romlebsac iaponiaSi keirecus uwodeben.

germaniis msgavsad, iaponia misabaZ magaliTad miiCneoda, radgan aq sanimuSod exameboda erTmaneTs ekonomikuri keTildReoba da so­cialuri Tanasworoba (Kevenhörster/Pascha/Shire 2003).

Tumca 1990­iani wlebis dasawyisis ekonomikuri krizisis Semdeg misi dideba gafermkrTalda. ekonomikuri krizisi gamoiwvia `sapnis buStis ekonomikam~, sxva sityvebiT rom vTqvaT, spekulaciuri buS­tis gaskdomam. iaponiam bazris liberalizaciisaTvis reformebis ganxorcieleba daiwyo, Tavidan _ gaubedavad. am mxriv Zalian aqti­urobda premier­ministr koiZumis mTavroba (2001_2006).

dafinansebis sistemaomisSemdgom iaponiaSi dafinansebis sistema bankzea orientirebu­li. sawarmoTa dafinansebis ZiriTad instrumentad aTeuli wlebis ganmavlobaSi sabanko kreditebis mozidva gvevlineboda.

TviTon bankebi kapitalis simciris gamo omis damTavrebidan pirvel wlebSi mniSvnelovanwilad iyvnen damokidebuli centralur bankze. centraluri bankis meSveobiT saxelmwifo gavlenas axdenda uSua­lod bankebze, xolo iribad _ sawarmoebze.

mTlianad sistema xels uwyobda msxvil koncernebs. saxelmwifo maT strategiuli proeqtebis gansaxorcieleblad kreditebs aZlevda da amitom SeRavaTebsac uwesebda. am politikis Sedegi iyo inve­stirebis maRali done da mZlavri ekonomikuri zrda, riTac sa­muSao Zalamac isargebla (Aoki/Saxonhouse 2000).

Tumca 1970­ian wlebSi bevri ram Seicvala. sawarmoebi da bankebi ekonomikis internacionalizaciisa da liberalizaciis viTarebaSi saxelmwifosTan mWidro kavSirebisagan gaTavisufldnen. kerZod, msxvil koncernebs saSualeba miecaT, dafinanseba kapitalis baz­ris meSveobiT moexdinaT. am cvlilebaTa daugegmavi Sedegi gaxda ukve naxsenebi, 1980­iani wlebis bolosTvis damaxasiaTebeli `sapnis buStis ekonomika~ (Amyx 2004). 1997 wels SemuSavda RonisZiebaTa paketi saxelwodebiT ̀ big bengi~, anu ̀ didi afeTqeba~. am reformebs

Page 113: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

113

grZelvadiani

dasaqmeba...

... garkveuli

Suq-CrdilebiT

sawarmoTa

profkavSirebi

unda aemaRlebina qveynis prestiJi, ufro mimzidveli unda gaexada igi, raki gaizarda finansuri sistemis Riaoba da gamWvirvaloba. Tumca sabanko sistemaSi gamskdari buStis Sedegebisgan Tavis daR­weva mxolod 2003 wlidan moxerxda.

SromiTi urTierTobebiiaponiaSi jer kidev omamde daiwyo Camoyalibeba urTierTobebis sistemam, romelic xangrZliv saqmianobaze iyo orientirebuli. am tendenciam ayvavebas omisSemdgom periodSi miaRwia (Demes 1998). maRalkvalificiur TanamSromlebs sawarmoebi didxans inarCu­nebdnen Semdegi gziT: regularulad uzrdidnen xelfass, bizne­sis ganviTarebis Sesabamisad weliwadSi orjer aZlevdnen premiebs, mimzidveli socialuri paketebiT uzrunvelyofdnen da karieruli zrdisa da winsvlisaTvis saukeTeso pirobebs uqmnidnen.

es sistema kompaniebs saSualebas aZlevda, moqnilad gadaenawilebi­naT movaleobebi saimedo TanamSromelTa Soris, romlebic daintere­sebuli iyvnen sawarmos grZelvadiani warmatebiT da am warmatebi­saTvis irjebodnen kidevac. Tumca isic unda aRiniSnos, rom amiT mogebuli rCebodnen, upirveles yovlisa, mamakacebi _ anu msxvil korporaciaTa Statiani TanamSromlebi, maSasadame, jgufi, romelic mTeli dasaqmebuli mosaxleobis mesamedze odnav naklebs Seadgenda.

sistemas sxva xarvezic hqonda _ sawarmoze TviT privilegirebuli muSakebis Zlieri damokidebuleba. samuSao gamocdileba mWidrod iyo gadajaWvuli erT konkretul firmasTan. amis gardauvali Sedegi gaxldaT firmebs Soris dabali mobiloba, didi moculobis zeganakveTuri Sroma da mivlinebebi, romlebic uaryofiTad moq­medebda ojaxur cxovrebaze.

iaponiaSi erT pozitiur aspeqtad rCeboda Semosavlebs Soris gonivruli gansxvaveba _ TviT topmenejerebisa da Cveulebrivi mu­Sakebis Semosavlebs Sorisac ki.

omisSemdgom wlebSi iaponiaSi sawarmoTa profkavSirebis Camoyali­beba Cveulebriv movlenad iqca. perioduli konfliqtebis miuxeda­vad, sawarmoTa xelmZRvaneloba da profkavSirebi ufro SeTanxme­bulad moqmedebdnen. amave dros, mcire sawarmoTa TanamSromlebisa da araregularul TanamSromelTa interesebi praqtikulad ar iyo gaTvaliswinebuli. zogadad, profkavSirebi kvlav sustdeba, rac SromiTi urTierTobebisa da dasaqmebulTa interesebis diversi­ficirebiTaa gamowveuli.

Tavis mniSvnelobas kargavs xangrZlivi dasaqmebis sistemac (Haak 2006). 1990­iani wlebis krizisi avad daetyo xanSi Sesul maRalanaz­

Page 114: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

114

sabaziso

saxelmwifo

ganaTleba...

... da

specializacia

sawarmoebSi

Raurebad muSakebs. arsebiTad gaizarda dasaqmebis iseTi araregu­laruli formebis mniSvneloba, rogorebicaa arasrul da naxevar ganakveTebze muSaoba an daqiravebulTa saqmianoba. amis Sedegad sa­Sualo xelfasi 2003 wlis Semdeg TiTqmis ar gazrdila, miuxedavad garkveuli ekonomikuri warmatebisa.

ganaTlebisa da treningis sistemame­19 saukunis bolodan saxelmwifo uzrunvelyofda sabaziso sa­xelmwifo ganaTlebas saxelmwifo dawesebulebebSi. dRes TiTqmis yvela axalgazrda agrZelebs swavlas cxrawliani savaldebulo saskolo ganaTlebis Semdeg. didi xnis ganmavlobaSi saskolo gana­Tleba imisken iyo mimarTuli, rom waexalisebina Sromismoyvareoba, sibejiTe, sazogadoebaSi CarTuloba da aqtiuri sazogadoebrivi pozicia, umniSvnelovanesi codnis miReba, magram igi ar axalisebda sakiTxebisadmi SemoqmedebiT midgomasa da pirovnebis damoukide­blobis formirebas (Münch/Eswein 1998). amrigad, axalgazrdebi mSvenivrad iyvnen momzadebuli kompaniebSi samuSaod, xolo kom­paniebi TviTonve kisrulobdnen valdebulebas, rom maT sawarmoSi gamosadeg codnasa da unar­Cvevebs miscemdnen.

kompaniebSi `samuSaos rotacia~ da `adgilze swavleba~ Zalze in tensiuria, ris Sedegadac SeZenili unar­Cvevebi mocemuli firmisTvisaa damaxasiaTebeli, ris gamoc sxva kompaniaSi gadasvla praqtikulad SeuZlebelia. treningis sistemis meore niSania axal­gazrdebis zemoT aRwerili unarebis mixedviT ̀ daxarisxeba~. amgvari filtraciis Sedegad msxvil koncernebs SeuZliaT maT maRali xel­fasebi SesTavazon da iolad SearCion saukeTeso maZieblebi, xolo SedarebiT susti codnisa da unarebis mqone skoladamTavre bulebi naklebad mimzidveli vakansiebiT dakmayofildebian.

bolo periodSi izrdeba imis saSiSroeba, rom teqnikuri da orga­nizaciuli progresis lideris poziciaze mxolod Sromismoyvare, magram naklebad SemoqmedebiTi muSakebis SenarCuneba gaWirdeba. gar­da amisa, orientaciis axalgazrda kadrebze aReba aRar Seesatyviseba swrafad daberebadi sazogadoebis realobas. amitomac dRevandel skolebsa da umaRles saswavleblebs sWirdebaT, aRsazrdelebSi gaaRvivon individualoba da kreatiuli suli, agreTve damatebiT aswavlon da gadaamzadon ufrosi Taobis adamianebi. amasTanave, firmebi cdiloben gverdi auaron personalis gawvevis tradiciul gzebsa da kvalifikaciis amaRlebis moZvelebul RonisZiebebs. Tumca jer isev gadasawyvetia iseTi sakiTxebi, rogorebicaa, magaliTad, sazRvargareTis umaRlesi saswavleblebis kursdamTavrebulTa sa­muSaod miReba, maRalkvalificiuri qalebis sazogadoebrivi aRiare­ba da xelmZRvanel Tanamdebobebze daniSvna da a. S.

Page 115: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

115

qseluri

ekonomika

sawarmoTa

zedamxedveloba

bankebis mier

sawarmoTa Soris urTierTobebiiaponuri kompaniebi erTmaneTTan mWidrod arian dakavSirebuli. zogierTi mkvlevari iaponur sistemas qselur ekonomikas uwodebs (Lincoln/Gerlach 2004). horizontalurad integrirebuli konglo­meratebi, magaliTad, `micubisi~ da `sumitomo~, sxvadasxva dargis sawarmoebs aerTianeben. maT erTmaneTTan personalis gacvla, kapi­tali da sxva aranakleb mniSvnelovani meqanizmebi akavSirebs. sxva konglomeratebTan metoqeobaSi maT mniSvnelovan konkurentul upiratesobas miaRwies, magram tradiciuli dargobrivi specia­lizaciiT ar Seferxebulan.

vertikaluri konglomeratebi kavSirebs Rirebulebis jaWvis gas­wvriv qmnian. im dros, rodesac deda kompania, magaliTad, `toi­ota~, uzrunvelyofs xarisxs saboloo awyobisas da strategiul sakiTxebs agvarebs, masalebis mimwodebeli pirveli jgufi sakvanZo sistemur komponentebze agebs pasuxs. ufro wvrili qveda donis mimwodeblebi calkeul detalebze zrunaven. mimwodebelTa msgavsi piramidebi Zalze moqnilebi arian da mravali funqciis Sesrulebis unari aqvT. Tumca unda aRiniSnos, rom krizisis dros yvelaze didi tvirTi swored am dabal doneebs daawvebaT.

kreditze orientirebuli finansuri sistemis Sedegad bankebsa da kompaniebs Soris urTierTobebi kidev ufro Rrmavdeba. omisSemd­gom periodSi bankebi zedamxedvelebis rols asrulebdnen, rogorc safirmo bankebi, da amitomac zogjer aqcionerebze met mniSvnelobas iZendnen. korporaciuli mmarTvelobis iaponuri sistema Signidan Camoyalibda menejmentis ierarqiis mier, xolo garedan _ bankebis mier (Dirks/Otto 1998). im SemTxvevaSi, Tu sawarmo rTul situaciaSi aRmoCndeboda, is bankebisagan eloda mxardaWeras, raTa sistemuri krizisi ar momxdariyo. Tavis mxriv, saxelmwifo grZelvadian ga­rantias sabanko sistemis TviT yvelaze sust dawesebulebebsac ki aZlevda. bankebsa da sawarmoTa mmarTvelebs Soris, anda maT ufle­bamosil Cinovnikebs Soris piradi kontaqtebi myardeboda, rac xels uwyobda iseTi strategiis SemuSavebas, romelic xangrZliv perspeq­tivaze iyo orientirebuli. meore mxriv, amas SeiZleboda gamoewvia problemuri garigebebi, romlebic ar gamoricxavda korufcias.

am periodSi sistemam mniSvnelovani zewola ganicada. saerTaSori­so kapitalis bazarze damokidebulebis zrda kompaniebs aiZulebs, TavianTi urTierTobebi da mmarTvelobis formebi ufro gamWvir­vale gaxadon. Cndeba saSiSroeba: iaponuri kompaniebic ar gax dnen iZulebuli, moklevadiani interesebiT imoqmedon, rogorc amas dasavleTis kompaniebi akeTeben, da ar dakargon ndobaze dafuZne­buli mravalwliani urTierTobebis upiratesoba.

Page 116: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

116

samrewvelo

produqciis

optimizacia...

...magram aseve

socialuri da

politikuri

problemebi

iaponuri

modelis

momavali?

Sefasebaiaponiis `jgufze dafuZnebulma~ koordinirebulma kapitalizmma omisSemdgom periodSi SesaniSnavad gamoavlina misi samrewvelo se­qtoris Zlieri mxareebi. am modelis daxmarebiT moxerxda seri­uli warmoebis pirobebSi standartuli samrewvelo produqciis TandaTanobiT gaumjobeseba da srulyofa. amasTanave, SesaZlebeli gaxda, rom es produqcia umaRlesi xarisxis yofiliyo, xolo mwar­moebloba gamudmebiT izrdeboda da produqcia msoflio bazar­ze saRdeboda. sakredito dafinanseba da sabanko zedamxedveloba xels uwyobda iseT strategias, romelic xangrZliv perspeqtivaze iyo orientirebuli. sawarmoTa warmatebuli jgufebi am strate­giis gansaxorcieleblad saTanado resursebs poulobdnen. Sro­mismoyvare muSakebi aRniSnul strategias cxovrebaSic misdevdnen. amgvar muSakebs ganaTlebis sistema mravlad uSvebda.

miuxedavad imisa, rom es meqanizmi warmoSobda garkveul socialur da politikur problemebs, rogorebicaa, magaliTad, msxvil da wvril sawarmoebs Soris dapirispireba, pirovnuli ganviTarebis SesaZleblobaTa deficiti, korufciisadmi erTgvari keTilganwyo­bis Seqmna, _ zogadad moqalaqeTa umravlesoba saerTo ekonomi­kuri aRmavlobiT mogebuli darCa.

internacionalizaciisa da teqnikur­organizaciuli progresis dros am sistemam Tavisi SesaZleblobebis zRvars miaRwia. social­uri Tanasworoba ver damyarda, rac seriozul gavlenas axdens xe­lisuflebaze da sabazro reformatoris, koiZumis, mTavrobidan wasvlis Semdeg mTavrobis arastabilurobis mTavari mizezia.

mkvlevrebi garkveul etapze svamdnen sakiTxs imis Sesaxeb, rom ia­poniis ekonomika arakoordinirebul anglo­amerikul models mi­uaxlovda (Dore 2000, Pascha 2004, Streeck/Yamamura 2003). Tumca, ro­gorc Cans, iaponia ar daadgeba arakoordinirebuli kapitalizmis gzas. amaze miuTiTebs, upirveles yovlisa, korporaciuli mmarTve­lobis tendenciebi. jerjerobiT ar xdeba kapitalis bazarze ori­entaciisa da Sromis bazarze sakadro kapitalis mibmis Sexameba. arc mmarTvelobiT struqturebs mihqcevia didi yuradReba, rac ase da­maxasiaTebelia arakoordinirebuli modelebisTvis; sxvadasxva fir­maSi ufro xSirad gvxvdeba Sereuli formebi, magaliTad, ufro Ria gaxda sakadro politika, oRond SemorCenilia tradiciuli omis­Semdgomi modelis danarCeni elementebi (Aoki/Jackson/Miyajima 2007).

axali arawinaaRmdegobrivi da erTiani sistema jerjerobiT ar Cans.

Page 117: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

117

iaponia

mSp erT sul mosaxleze 2008 w.

27.800 €

mSp erT sul mosaxleze msyidvelobiTi unaris standartebis (PPS) mixedviT; 1 PPS Seesabameba 1 evros saSualo msyidvelo­biT unars (wyaro: Eurostat)

saSualo ekonomikuri zrda 1990_2007 ww.

1,0 %erT sul mosaxleze saSualo wliuri ekonomikuri zrda stabiluri fasebis pirobebSi (wyaro: Human Development Index 2009, gv. 195)

saxelmwifo vali 2008 w. 173,1 %saxelmwifo vali procentobiT mSp­is saerTo raodenobasTan (wyaro: Bundesminis-terium für Finanzen, Monatsbericht 12/2009, gv. 99)

mimdinare angariSebis balansi

3,2 %saqonlis eqsport­importis balansis sal­do procentobiT mSp­is saerTo raode­nobasTan (wyaro: International Monetary Fund: World Economic Outlook 10/2009, gv. 187)

dasaqmebis done 2008 w.70,7 %(59,7 %)

15­dan 64 wlamde dasaqmebulTa (dasaqme­bul qalTa) xvedriTi wili saerTo ra­odenobasTan (wyaro: Eurostat)

umuSevrobis done 2008 w. 4,0 %umuSevarTa xvedriTi wili Sromisunaria­ni mosaxleobis saerTo raodenobasTan (wyaro: Eurostat)

Semosavlebis uTanabroba, gamoxatuli jinis koefi-cientiT

24,9 %Semosavlebis araTanabari ganawilebis maCvenebeli; 100%=maqsimaluri araTanabroba (wyaro: Human Development Report 2009, gv. 195)

qalTa Semosavlebis done mamakacTa Semosavlebis donesTan SedarebiT

45 %qalTa Semosavlebi procentulad mamakac­Ta SemosavlebTan SedarebiT (wyaro: Hu-man Development Index 2009, gv. 186)

siRaribis indeqsi 2009 w. 11,6 %

siRaribis indeqsi sxvadasxva indikatoris (sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba, wignierebis done, jandacvis sistemis xelmisawvdomoba da a. S.) mixedviT dgin­deba; 0=minimaluri siRaribe, 100=maqsi­maluri siRaribe (wyaro: Human Develop-ment Report 2009, gv. 180)

profesiul kavSirebSi gaerTianebis xvedriTi wili 2007 w.

18,3 %profkavSirebSi gaerTianebuli Sromisu­nariani mosaxleobis procentuli raode­noba (wyaro: OECD)

Page 118: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

118

sruli dasaqmeba

`Sromis

anazRaurebis

solidaruli

politikiT~

ren-meidneris modelis

dadebiTi da uaryofiTi

mxareebi

6.5. SvedeTi avtori: erik gurgsdisi

ren-meidneris modeliSveduri ekonomikuri politika egreT wodebul ren­meidneris mo­dels eyrdnoba. es saxeli mas profkavSirebis ori ekonomistis pa­tivsacemad mieniWa. eseni iyvnen gesti reni da rudolf meidneri. am eqspertebma 1951 wels SeimuSaves zogadi ekonomikuri modeli, romelic erTmaneTs uxamebs srul dasaqmebasa da `Sromis anazRau­rebis solidarul politikas~ da ar iwvevs inflaciur procesebs.

modelis ZiriTadi debulebebi Semdegia: srul stabilur dasaqme­bas ver mivaRwevT, Tundac mTeli ekonomikis masStabiT didi moTxovnileba iyos muSaxelze, da ara aqvs mniSvneloba, es garemoe­ba globaluri ekonomikis ganviTarebiTaa gamowveuli Tu erovnuli ekonomikis stimulirebis programebiT. vinaidan ekonomikis calkeu­li dargebi araTanabrad izrdeba, sazogadoebrivi moTxovnis mudmi­vad maRali done male gamoiwvevs `viwro~ adgilebis warmoqmnas. is seqtorebi, romlebic samuSao Zalis naklebobas ganicdian, ecdebi­an, muSaxeli sxva dargebidan gadaibiron. sruli dasaqmebis piro­bebSi es mxolod maSinaa SesaZlebeli, Tuki muSaxels SesTavazeben ufro did xelfass, vidre iRebs. es ki am seqtorebSi warmoebuli produqciis fasis gazrdas iwvevs. amis Sedegad msyidvelobiTi una­ris kompensirebisaTvis xelfasebi sxva seqtorebSic izrdeba, rac ganapirobebs fasebis matebas da inflacias erovnul ekonomikaSi.

Sromis anazRaurebis solidaruli politikadamatebiT sirTules qmnida egreT wodebuli Sromis anazRaurebis solidaruli politika, romelic SvedeTis profkavSirebma meore msoflio omis Semdeg SemoiRes. am politikas ori mizani hqonda. erTi mxriv, igi cdilobda ganexorcielebina principi `Tanabari anazRaureba Tanabari SromisTvis~, rac Sromis saSualo mwarmoeb­lobas efuZneboda. meore mxriv, is moiTxovda xelfasebs Soris sxvaobis Semcirebas sxvadasxva saxeobis saqmianobisas. am miznis miRwevis piroba iyo xelfasis sididis dadgenisas upiratesad cent ralizebuli SeTanxmebebi.

imisaTvis, rom `Sromis anazRaurebis solidaruli politikis~ Sedegebi inflaciam ar gaanadguros, ren­meidneris modeli awesebs mkacr saxelmwifo finansur politikas, romelic zRudavs sayovel­Tao moTxovnilebebs biujetis proficitis meSveobiT.

Page 119: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

119

dabali

mwarmoeblobis

sawarmoebis

arasaxarbielo

mdgomareoba

maRali

mwarmoeblobis

sawarmoTa

upiratesoba

umuSevroba

saxelmwifosagan

moqmedebas

moiTxovs

Svedur modelze

orientirebis

maRali done

ekonomikuri politikis amgvari koncefcia dabali mwarmoeblobis sawarmoebs arasaxarbielo pirobebs uqmnis. amas ori mizezi aqvs: pirveli, rodesac moTxovna mxolod zomieria, isini gasaRebis problemis winaSe dgebian, rac maTi dabali danaxarjebiT da fasebis struqturiT aris gamowveuli; meore, `Sromis anazRaurebis soli­daruli politika~ kidev ufro amwvavebs maT rTul mdgomareo­bas xarjebTan da konkurentunarianobasTan dakavSirebiT, riTac zrdis xelfasebze moTxovnas yvela seqtorsa da yvela kompaniaSi, saSualo mwarmoeblobis kompaniebis msgavsad.

maTgan gansxvavebiT, is sawarmoebi, romelTac Sromis mwarmoe­blobis maRal dones miaRwies, ormag upiratesobas iReben. jer erTi, danaxarjTa moqnili struqtura warmoSobs xelsayrel fasebs da amgvarad ganapirobebs maRal moTxovnas. meorec, saxelfaso sqemebi Segnebuladaa morgebuli saSualo mwarmoeblobaze, riTac iqmneba garkveuli areali manevrirebisTvis, rac maRalproduqti­ulobis Sedegia. am gziT es kompaniebi aRweven kapitalis zrdas, rac maRalproduqtiuli samuSao adgilebis SeqmnisTvisaa saWiro.

SemzRudavi finansuri politikisa da `Sromis anazRaurebis soli­daruli politikis~ amgvari SexamebiT wagebuli rCebian dabali mwarmoeblobis sawarmoebi da am sawarmoTa muSakebi. Tumca am dros warmoqmnili umuSevroba ganixileba ara rogorc saxelmwifo prob­lema, aramed rogorc sakiTxi, romelic saxelmwifosagan moqmede­bas moiTxovs. Sesabamisad, mudmivi ganvrcobisa da daxvewis Sedegad Camo yalibda `SerCeviTi Sromis bazris politika~. iseTi RonisZie­bebi, rogorebicaa saganmanaTleblo programebis masStaburi sistema da adgilidan adgilze gadasvlisas finansuri mxardaWera, mimarTuli iyo umuSevrebisken, agreTve damwyebi muSakebisa da im adamianebisken, romlebic garkveuli Sesvenebis Semdeg kvlav ubrundebodnen Sromis bazars produqtiuli da maRalanazRau­rebadi samuSaos povnis surviliT.

maSasadame, ren­meidneris modelSi SemzRudavi fiskalur­sabiu­jeto politika, `Sromis anazRaurebis solidaruli politika~ da `SerCeviTi Sromis bazris politika~ SvedeTis ekonomikis ganu­wyveteli ganaxlebisa da mudmivi struqturuli adaptaciiskenaa mimarTuli. es meTodi met­naklebad, 1960­iani wlebidan SvedeTis ekonomikuri orientiris rols asrulebda. mTlianobaSi, Sveduri ekonomikuri modelisTvis damaxasiaTebelia `konceptualuri er­Tianoba da politikuri mxardaWera, rasac msgavsma qveynebma ver miaRwies~, rogorc aRniSna fric v. Sarpfma 1987 wels germaniis, didi britaneTis, avstriisa da SvedeTis social­demokratiuli

Page 120: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

120

kapitalis

bazarze

damokidebuli ar

aris

saganmanaTleblo

Cixebis Tavidan

acileba

ekonomikebis Sedarebis safuZvelze (Sarpfi, 1987: 119). am daskvnas yavli arc dRes gasvlia. amrigad, SvedeTma, romlis Siga bazaric 10 milion kacze naklebs Seadgens, globalizaciiT gamowveuli aRma­daRma svlebis miuxedavad, konkurentunariani ekonomikis wyalobiT moaxerxa ara mxolod SeenarCunebina poziciebi msoflio bazarze, aramed ufro metic _ gaezarda saqonlis brunva, bolo xanebSi ki momsaxurebis sferoc gaefarToebina: dReisaTvis eqsporti Sida erovnuli produqtis naxevars Seadgens.

dafinansebis sistema da sakuTrebis struqturaSvedeTSi sawarmoTa dafinanseba sxvadasxva elementisgan Sedgeba. dafinanseba, upirveles yovlisa, safirmo bankebis gansakuTrebul sistemas eyrdnoba. garda amisa, SeimCneva aqciaTa bazris meSveobiT dafinansebis erTgvari elementebi, magram aq unda gaviTvaliswi­noT Sveduri sawarmoebisTvis damaxasiaTebeli aqciebis jvaredini floba. amitomac sawarmoTa dafinanseba ufro metad xangrZliv perspeqtivazea orientirebuli. dafinansebis Sveduri sistema mogvagonebs `rainis kapitalizmis~ sistemas, romelic didi xnis ganmavlobaSi axasiaTebda germanias.

treningis sistemaSvedeTSi adreve mixvdnen, rom globalizebul msoflio ekonomi­kaSi konkurentuli upiratesobis umniSvnelovanesi resursi gana­Tlebaa. Svedi moswavleebi profesiul ganaTlebas skolis bolo klasebSi euflebian. am gakveTilebs nebayoflobiT eswreba TiTqmis yvela Segirdi. qveyanaSi umaRlesi ganaTlebis gverdiT speciali­zebuli profesiuli ganaTlebis 14 erovnuli programa arsebobs.

ganaTlebis Sveduri politikis Zireuli principia ganaTlebis uper speqtivo mimarTulebebis SeZlebisdagvarad Tavidan acileba. amitom specifikur profesiul treningSi garkveuli proporciiT zogadi ganaTlebis elementebia CarTuli, ris gamoc profesiuli kvalifikacia umaRles saswavleblebSi Cabarebis uflebas iZleva. 2006 wels im kursdamTavrebulTa xvedriTi wili, romelTac umaR­les saswavleblebSi Cabarebis ufleba miiRes, 94,6% iyo.

garda amisa, gaTvaliswinebulia mravali sxva SesaZlebloba mTe­li profesiuli karieris ganmavlobaSi damatebiTi ganaTlebis misaRebad. saqme isaa, rom, rogorc ukve iTqva, Sveduri ekonomi­kuri politikisa da SromiTi mowyobis politikis mizania ara ukve gansazRvruli, arsebuli samuSao adgilebis dacva­SenarCuneba, ara med adamianTa momzadeba saerTaSoriso konkurenciisTvis, raTa maT yvelaze maRali mwarmoeblobis samuSao adgilebi daikavon. ami­

Page 121: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

121

profkavSirebi

da damsaqmeblebi

Tanabar

sawyisebze

konfliqtis

Tavidan acileba

tomac ganaTlebis sistema yvela moqalaqes aZlevs rogorc zogad, ise specialur codnas.

SromiTi urTierTobebirodesac naTeli gaxda, rom uaxloes momavalSi ver moxerxde­boda social­demokratebis samTavrobo poziciebidan gadayeneba, damsaqmeblebma, 1938 wlis `saltsiobadenis SeTanxmebis~ Tanaxmad, profkavSirebi molaparakebebSi Tanasworuflebian partniorebad aRiares.

SeTanxmebis mizani iyo saxelmwifos maqsimalurad CamoSoreba Sromis bazris regulirebis sakiTxebisgan. es gamodioda kidevac daaxloebiT momdevno 30 wlis ganmavlobaSi. Sromis bazari mSvido­bianad viTardeboda, xolo Sromis anazRaurebis sakiTxi centrali­zebulad kontroldeboda saxelfaso SeTanxmebebis meSveobiT. Sromis bazris Sesaxeb kanonmdebloba praqtikulad ar arsebobda.

TanamSromlobis periodis (1970­iani wlebidan 1998 wlamde) Sem­deg konfrontaciis xana dadga. Sromis anazRaurebis raodenobis Taobaze molaparakebebis arsebuli centralizebuli sistema Tan­daTanobiT daingra. Tumca Semdgomi stabilurobis aucileblobam, rac evrokavSirSi Sesvlas ukavSirdeboda, saxelfaso SeTanxmebis mxareebi daarwmuna, rom saxelfaso molaparakebebisTvis axali safuZvlis Zieba iyo saWiro. social­demokratiuli mTavrobis ini­ciativiT 1998 wels umniSvnelovanesma samrewvelo profkavSirebma da damsaqmeblebma egreT wodebuli samrewvelo satarifo xelSek­ruleba dades.

mrewvelobis xelSekrulebas safuZvlad udevs sami ZiriTadi prin­cipi: pirveli, wesebis erToblioba, romelic cdilobs Seamciros periodebi, rodesac xelSekruleba gaformebuli ar aris da amitom konfliqtebia mosalodneli. am mizniT Semdgomi xelSekrulebis Taobaze molaparakebebi arsebuli xelSekrulebis vadis amowur­vamde unda daiwyos. maTSi CarTuli arian oficialurad daniSnuli upartio arbitrebi, romlebic cdiloben, molaparakebebi imgvarad warimarTos, rom miRebuli xelSekruleba evrokavSiris normebs Seesabamebodes. da bolos, ganaxlda warmodgenebi imis Taobaze, rom Sromis anazRaurebis ganmsazRvrelia eqsportze orientire­buli maRalkonkurentunariani kerZo seqtori. mrewvelobis xelSekrulebis mniSvnelovani nawili mogvianebiT saxelmwifo seq­tormac gadaiRo.

SvedeTSi profkavSirebs Zalian Zlieri poziciebi ukaviaT da mu­

Page 122: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

122

sawarmoTa

mWidro

urTierTkavSiri

axlosaa

koordinirebuli

sabazro

ekonomikis

idealur

modelTan

SakTa 70%­ze mets moicaven. amitomac bunebrivia, rom muSakebi sawarmoTa marTvaSi profkavSirebis meSveobiT monawileoben. ger­maniisTvis damaxasiaTebeli TviTmyofadi samrewvelo sabWoebis msgav si struqturebi SvedeTSi ar arsebobs.

sawarmos marTvaSi monawileoba _ SvedeTi germaniisagan amiTac gan­sxvavdeba _ didi xnis ganmavlobaSi kanonmdeblobiT ar yofila gan­mtkicebuli. SvedeTSi aRebuli kursis Sesabamisad, profkavSirebs mieniWaT ufleba, yvela gadamwyvet sakiTxze gamarTul molaparake­bebSi mieRoT monawileoba. marTvaSi monawileobasTan dakavSirebu­li konfliqtis SemTxvevaSi muSakebs gaficvis ufleba aqvT, maSinac ki, rodesac saxelfaso SeTanxmeba jer kidev ZalaSia.

sawarmoTa Soris urTierTobebiSvedeTis ara mxolod profkavSirebisTvis, aramed damsaqmebelTa kavSirebisTvisac maRali organizebulobaa damaxasiaTebeli. mo­laparakebis orive mxares Zlieri poziciebi ekava, ramac ganapiroba damsaqmebelTa da profkavSirul organizaciaTa zemoxsenebuli Se­Tanxmebis warmateba. garda amisa, SvedeTisaTvis tipuria kapitalisa da sawarmoebis Sezrda. da bolos, sabazro urTierTobaTa gverdiT sawarmoebi iyeneben mravalferovan da sxvadasxvagvar sainforma­cio qselebsac, rogorc sakuTari kapitalis misawodeblad, ise firmebs Soris TanamSromlobisa da teqnologiebis gacvlisaTvis.

Sefasebaam wignSi ganxiluli qveynebidan SvedeTi yvelaze axlosaa koor­dinirebuli sabazro ekonomikis idealur modelTan. SvedeTis ekonomikisTvis damaxasiaTebelia damsaqmebelTa da dasaqmebul­Ta mWidro TanamSromloba xelfasebis formirebisas; profesi­uli ganaTlebis uzrunvelyofaSi Sromis bazris orive subieqti monawileobs; korporaciul dafinansebaSi monawileoben safirmo bankebi, sawarmoTa aqcionerebi da biznesis sainformacio qselebi, romlebic kompaniis kapitals uzrunvelyofen. es sainformacio qselebi agreTve gamoiyeneba teqnologiaTa gacvlis da kompaniaTa TanamSromlobis miznebisTvis.

SvedeTi gamoirCeva Tavisi koordinirebuli ekonomikis sistemiT da mtkice keTildReobiT, romlebic mas saSualebas aZlevs, erT­maneTs SeuTavsos ekonomikuri zrda, keTildReobis samarTliani ganawileba da umuSevrobis dabali done. amitom, aSS­Tan, did britaneTTan, germaniasTan da iaponiasTan SedarebiT, igi yvelaze ukeT upasuxebs socialuri demokratiis moTxovnebs.

Page 123: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

123

SvedeTi

mSp erT sul mosaxleze 2008 w.

30.100 €

mSp erT sul mosaxleze msyidvelobiTi unaris standartebis (PPS) mixedviT; 1 PPS Seesabameba 1 evros saSualo msyidvelo­biT unars (wyaro: Eurostat)

saSualo ekonomikuri zrda 1990_2007 ww.

2,3 %erT sul mosaxleze saSualo wliuri ekonomikuri zrda stabiluri fasebis pirobebSi (wyaro: Human Development Index 2009, gv. 195)

saxelmwifo vali 2008 w. 38,0 %saxelmwifo vali procentobiT mSp­is saerTo raodenobasTan (wyaro: Bundesminis-terium für Finanzen, Monatsbericht 12/2009, gv. 99)

mimdinare angariSebis balansi

7,8 %saqonlis eqsport­importis balansis sal­do procentobiT mSp­is saerTo raode­nobasTan (wyaro: International Monetary Fund: World Economic Outlook 10/2009, gv. 187)

dasaqmebis done 2008 w.74,3 %

(71,8 %)

15­dan 64 wlamde dasaqmebulTa (dasaqme­bul qalTa) xvedriTi wili saerTo ra­odenobasTan (wyaro: Eurostat)

umuSevrobis done 2008 w. 6,2 %umuSevarTa xvedriTi wili Sromisunaria­ni mosaxleobis saerTo raodenobasTan (wyaro: Eurostat)

Semosavlebis uTanabroba, gamoxatuli jinis koefi-cientiT

25 %Semosavlebis araTanabari ganawilebis maCvenebeli; 100%=maqsimaluri araTanabroba (wyaro: Human Development Report 2009, gv. 195)

qalTa Semosavlebis done mamakacTa Semosavlebis donesTan SedarebiT

67 %qalTa Semosavlebi procentulad mamakac­Ta SemosavlebTan SedarebiT (wyaro: Hu-man Development Index 2009, gv. 186)

siRaribis indeqsi 2009 w. 6,0 %

siRaribis indeqsi sxvadasxva indikatoris (sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba, wignierebis done, jandacvis sistemis xelmisawvdomoba da a. S.) mixedviT dgin­deba; 0=minimaluri siRaribe, 100=maqsi­maluri siRaribe (wyaro: Human Develop-ment Report 2009, gv. 180)

profesiul kavSirebSi gaerTianebis xvedriTi wili 2007 w.

70,8 %profkavSirebSi gaerTianebuli Sromisu­nariani mosaxleobis procentuli raode­noba (wyaro: OECD)

Page 124: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

124

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

i7. ekonomikuri politika:

praqtikuli magaliTebi

socialur fsiqolog kurt levins miaweren gamoTqmas: `araferia ise praqtikuli (xelsayrelobis TvalsazrisiT), rogorc kargi Teoria~. momdevno TavebSi warmodgenili Teoriebis ekonomikuri da socia­luri demokratiis sakiTxebTan praqtikuli kavSiris demonstrirebis mizniT am TavSi xSirad gamoviyenebT praqtikul magaliTebs. am, daskvniT TavSi moyvanilia praqtikuli magaliTebi politi­kis ramdenime sadavo sferodan. isini naTlad gviCveneben, rogor aisaxeba ekonomikuri politikis aqtualur proeqtebSi socialuri demokratiis ZiriTadi Rirebulebani da rogor xorcieldeba eko­nomikuri politikis principebi.mocemul seriaSi ar arsebobs Sromis bazris politikisadmi miZRvni­li calke tomi, radgan es sakiTxi socialuri demokratiis poli­tikis sakvanZo elementia da yvela tomSi figurirebs. socialuri demokratiis es umniSvnelovanesi Tema wiTel zolad gasdevs seriis yvela toms. ueWvelia, am wignSic, romelic `ekonomikisa da socia­luri demokratiis~ Temas eZRvneba, Sromis bazris politikas gansa­kuTrebuli mniSvneloba eniWeba. Cven SevecadeT, misTvis saTanado pativi migvego, risTvisac wignSi CavrTeT ori praqtikuli magaliTi _ `Rirseuli Sroma~ da `minimaluri xelfasi~. seriaSi metad gansxvavebuli avtorebis statiebia Tavmoyrili. am naSromebSi sxvadasxva Tvalsazrisia warmodgenili. mudmivad cvlad pirobebSi magaliTebi ver mogvcems damajerebel pasuxebs, Tumca isini ideebs gvikarnaxeben da mkiTxvels fiqrisTvis ganawyoben.

am TavSi aRwerili praqtikuli magaliTebi Semdeg sakiTxebs exeba:• ekologiuri samrewvelo politika: rogor SeiZleba, saxelmwi­

fos daxmarebiT Seiqmnas mowinave bazrebi, romlebic xels Seuw­yobs siaxleebs, ekonomikur zrdas da srul dasaqmebas;

• sabiujeto politikisadmi miZRvnil nawilSi naCvenebia, saxelmwi­fosaTvis ra pirobebSia mizanSewonili sainvesticio politikis kreditiT dafinanseba;

• privatizacia: misi upiratesobebi; rogor SeiZleba misi organi­zeba politikuri TvalsazrisiT da rodis jobs privatizaciis sulac Tavidan acileba;

• Rirseuli Sroma da erToblivi marTva: es urTierTdakavSire­buli sferoebia da socialuri demokratiisaTvis sakvanZo mniS­vnelobis sakiTxebs miekuTvneba;

• minimaluri xelfasi: is saWiroa dabalanazRaurebadi dasaqmebis Sez-RudvisTvis, imavdroulad, genderul sakiTxebze reagirebisTvis.

Page 125: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

125

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

i7.1. ekologiuri samrewvelo politika: zrdis politika mdgradi momavlisTvis12

avtorebi: peter franci, florian maieri da Stefan tidovi

ekologia 21­e saukunis ekonomikis wamyvani Zala xdeba. bolo wleb­Si energiasa da nedleulze moTxovnileba swrafad gaizarda da, ueWvelia, kidev ufro gaizrdeba. dedamiwis mosaxleoba Semdgom ormoc weliwadSi gamravldeba _ amJamad arsebuli eqvsi miliar­didan daaxloebiT cxra miliardamde. im adamianTa ricxvi, rom­lebic ganviTarebul qveynebSi cxovroben, am xnis ganmavlobaSi gasammagdeba da oTx miliards miaRwevs. Sesabamisad, kolosalu­rad moimatebs samrewvelo warmoebis samomxmareblo saqonelze moTxovnileba. SefasebaTa Tanaxmad, mxolod braziliaSi, ruseTSi, indoeTsa da CineTSi uaxloes sam weliwadSi gaormagdeba saSualo klasi, romelsac didi msyidvelobiTi unari aqvs da moxmarebazea orientirebuli. magram Cveni planetis resursebi SezRudulia, ise­ve, rogorc miwebi, romlebic ase saWiroa mSeneblobisa da soflis meurneobisTvis. haeri da wyali faseuli resursebia. energiis mara­gic usazRvro rodia. yovel SemTxvevaSi, es iTqmis tradiciul ener­gomatareblebze, romlebic dRes energiis udides nawils iZleva.

mokled rom vTqvaT, ekonomikuri da ekologiuri gamowvevebi ufro da ufro mWidrod ukavSirdeba erTmaneTs. didi xania wavida is dro, rodesac SesaZlebeli iyo garemos da ekonomikis antago­nizmze msjeloba.

is, rasac ekologia adgens, sul ufro xSirad xdeba ekonomikuri aucilebloba, amasTanave, ara mxolod mTeli ekonomikis masStabiT, aramed yoveli mewarmisTvisac. magaliTad, msoflio bankis yofili mTavari ekonomisti, ser nikolas sterni, fiqrobs, rom mouTokav globalur daTbobasTan dakavSirebuli ekonomikuri danakargebi msoflios mTliani Sida produqtis 20%­s miaRwevs.

ekonomikisa da ekologiis urTierTkavSiris es cvlilebebi uSua­lod aisaxeba politikaze. ramdenadme gamartivebulad ase SeiZleba iTqvas: ekologiuri politika sul ufro metad gadadis ekonomi­kur politikaSi. ekologiuri samrewvelo politikis strategia iTvaliswinebs am tendencias da aRiarebs, rom energetikisa da resursebis sakiTxi ekonomikis ekologiuri politikisa da socia­luri pirobebis sakvanZo sakiTxad gadaiqca ara mxolod erovnul, aramed msoflio donezedac.

12 ekologiisa da ekonomikis urTierTkavSiris Taobaze damatebiTi informacia ixileT mwvane ekonomikis Sesaxeb 2009 wlis moxsenebaSi. moxseneba SemuSavebulia germaniis garemos dacvis saministros da garemos dacvis federaluri saagentos mier: www.umweltwirtschaftsbericht.de

Page 126: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

126

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

iØ mdgradi ganviTarebis politika inovaciebis, zrdisa da dasaqmebis programis Semadgeneli nawili xdeba ekologiuri samrewvelo politika mdgradi ganviTarebisken mimar­Tul ekonomikur­ekologiuri modernizaciis strategias ekonomi­kur­ekologiuri specializaciis strategiasTan akavSirebs, rac meti mdgradobis mizniT keTdeba. es aris ara ideologiuri pasuxi Cveni epoqis gamowvevebze, aramed pragmatuli da mizanze orien­tirebuli gzis gansazRvra.

arsebiTad saubaria or rameze. upirveles yovlisa, es aris Cveni eko­nomikis reorganizacia mdgradi ganviTarebis miznebis Sesabamisad. igi gulisxmobs mwarmoeblur struqturebs, romlebic energoefeq­tianobasa da resursTa ekonomiur gamoyenebasTanaa dakavSirebuli. reorganizacia gulisxmobs ara mxolod efeqtian gamoyenebas, ara­med ganaxlebad resursebze gadasvlasac. dRes SeiZleba vawarmooT ara mxolod sawvavi, aramed plastmasa da sxva nedleuli rogorc navTobisgan, ise biomasisgan. ra Tqma unda, saubaria imazedac, rom umjobesia gamoviyenoT ganaxlebadi energiis wyaroebi, anu mze, qari, wyali, miwis siTbo da biomasa, srulad visargebloT maTi potenci­aliT. amgvari politika, grZelvadiani perspeqtivis TvalsazrisiT, ualternativoa. mxolod am gziT SeiZleba davaRwioT Tavi Sez­Ruduli resursebis struqturul dilemas da zrdad moTxovnile­bas, amave dros, zrdasa da resursebis moxmarebas Soris arsebuli kavSiri gavwyvitoT. Tumca ekologiuri samrewvelo politikis mizani mxolod ekonomikis mdgradi ganviTarebis miRweva ar aris. igi imavdroulad cdilobs, masTan dakavSirebuli nebismieri Sesa­Zlebloba optimalurad iqnes gamoyenebuli. dRevandel pirobebSi, rodesac mTel msoflioSi energia yoveldRiurad Zvirdeba, xolo resursebi mcirdeba, mwvane teqnologiebSi giganturi potenciali imaleba da isini momavlis mowinave bazrad iqcevian. efeqtianobisa da ekologiurobis gazrdaze orientirebuli teqnologiebi Tan­daTan sakvanZo teqnologiebad gardaiqmneba.

marTvis eqspertTa Sefasebebis Tanaxmad, ekologiur teqnologiaTa bazrebis msoflio moculoba ukve dRes daaxloebiT 1 trilion ev­ros Seadgens. prognozebis mixedviT, 2020 wlamde maTi moculoba orjer da metadac ki gaizrdeba da 2 trilion evros gadaaWar­bebs. germania amJamad msoflioSi ekologiuri saqonlis eqsportis mixedviT pirvel adgilzea da msoflio bazarze bevri Tanamedrove teqnologiis gamoSvebiTac liderobs. es aris metad mogebiani da xelSemwyobi mdgomareoba, raTa qveyanam momavalSic naxos sakmao sargebeli mwvane bazrebidan im pirobiT, Tu moaxerxebs, Seinar­Cunos teqnologiuri lideris pozicia. es ukanaskneli, rogorc gamocdileba gviCvenebs, mniSvnelovanwilad aris damokidebuli garemos dacvis ambiciur politikaze, romelic stimuls aZlevs

Page 127: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

127

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

imodernizacias da maRal moTxovnebs uyenebs warmoebis procesebsa da produqcias.

amrigad, ekologiuri samrewvelo politika am ori ganzomilebis urTierTqmedebis gaZlierebisken iswrafvis. saamisod ki aucilebe­lia saxelmwifos monawileoba, romelic daisaxavs ambiciur miznebs, Seqmnis saWiro CarCo pirobebs da marTebul gezs uCvenebs, xolo iq, sadac es aucilebelia, TviTonve gaxdeba gzis gamkvalavi. marTalia, bazari sul ufro mzardad upasuxebs cvalebad realobebs, magram xSir SemTxvevaSi misi tempi mainc dabalia. man jerjerobiT ver Se­Zlo, damakmayofileblad gaeTvaliswinebina rogorc gamowvevebi, ise SesaZleblobebi. xolo Tuki klimatis cvlilebebTan dakavSire­biT mecnierTa daskvnebs vendobiT, maSin mxolod ramdenime weli dagvrCenia kursis Sesacvlelad, rac ase aucilebelia. marTlac ar aris imdeni dro, rom igi regulaciebisa da zogadi principebis Taobaze uSedego debatebisTvis davxarjoT. axla saWiroa sxvadasx­va politikuri instrumentisa da midgomis pragmatuli nazavi da ekologiuri da inovaciuri politikis gonivruli Sexameba, ramac unda daZlios saxelmwifos da bazris sisusteebi. amitomac saxelm­wifom nairgvari politikuri da ekonomikuri instrumentebi unda gamoiyenos da maTi efeqtiani SexamebiT xeli unda Seuwyos siaxlee­bis danergvas, ekologiurad efeqtiani teqnologiebis gamoyenebas, ekonomikisa da sazogadoebis energo­ da resursefeqtian reorga­nizacias, imavdroulad, unda waaxalisos zrda da dasaqmeba.

ÖØ ekologiuri samrewvelo politikis principebiekologiuri samrewvelo politikis koncefciisTvis damaxasiaTebe­lia sxvadasxva aspeqtis Sexameba.

1. aucilebelia moTxovnisa da miwodebis instrumentebis gonivruli Serwyma. moTxovnisa da miwodebis politikas imgvarad warmoadgenen, TiTqos isini erTmaneTTan sruliad SeuTavsebeli arian. Tumca uax­lesi gamokvlevebi adasturebs, rom mxolod CarCo pirobaTa saTana­do Sexameba, romelic mxars uWers miwodebas da Tan stimuls aZlevs moTxovnas, qmnis optimalur winapirobas inovaciuri teqnologiebis dargSi garRvevis gansaxorcieleblad da ganapirobebs bazarze maT gadasvlas. magram es SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, Tuki politika iTvaliswinebs rogorc miwodebis, ise moTxovnis mxares.

2. winaswargansazRvruli CarCo pirobebi iseve mniSvnelovania, ro­gorc ambiciuri miznebis dasaxva. sawarmoebma Tavidanve unda icod­nen, ra moeliT. amitomac politika Tavisuflad ver imoqmedebs. imavdroulad, xvalindel dReSi darwmunebulobis gancdam ar unda gamoiwvios sawarmoTa TviTkmayofileba da miRwevebiT damSvide­ba. isini mudam mzad unda iyvnen momavlis gamowvevebis misaRebad. konkurencia ar Tvlems. aziis swrafad ganviTarebadi qveynebi baz­

Page 128: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

128

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

irebze gasvlas cdiloben. drouli da logikuri formulireba aris ambiciuri miznebis politikis mniSvnelovani elementi, sadac kom­binirebulia dinamika da winaswarganWvreta. arsebobs sxva SesaZle­bloba _ `Cempionebze sworeba~, e. i. iseTi midgoma, roca etalonad iReben teqnikis mowinave miRwevebs. amrigad, sawarmoebs mxolod iseTi moTxovnebi waeyenebaT, romelTa Sesrulebac ZaluZT, oRon­dac es moTxovnebi gamudmebiT icvleba da axldeba.

3. fasebma unda `ilaparakon~ simarTle, magram konkurentunariano­bisTvis zianis miyenebis gareSe. fasebi resursis deficiturobis mniSvnelovani maCvenebelia da maT ukve aRar SeuZliaT ekologiuri sinamdvilis ignorireba. sagareo danaxarjebis globalizacia da qme­dunariani bazrebi ekologiuri samrewvelo politikis sakvanZo ele­mentebis rols asruleben. praqtikulad jer kidev Znelia fasSi `WeS­mariti danaxarjebis~ gaTvaliswineba, maT Soris, imitom, rom ar icaven konkurenciis saerTaSoriso pirobebs, amave dros, imis gamo, rom rTu­lia im danaxarjebis gamoTvla, romlebic momavalSi warmoiqmneba.

4. kvlevebi ar unda iyos mxolod konkretul teqnologiebze ori­entirebuli; imavdroulad, isini mizanmimarTulad unda uwyobdnen xels progress da orientirebis saSualebas unda iZleodnen. dRes Znelia imis Tqma, ra teqnologiuri gadawyvetilebebi dawinaurde­ba momavalSi. amitom politika sxvadasxva teqnologiisaTvis Ria unda iyos da yvelaferi erT fsonze ar unda daidos. Sesabamisad, `teqnologiis forsirebis~ politika ambiciur miznebs isaxavs, ma­gram teqnologiuri gadawyvetis strategiebs ar uzrunvelyofs. meore mxriv, aris iseTi konkretuli teqnologiebi, romelTa da­moukideblad SemuSaveba bazars ar SeuZlia, arada maT problemaTa efeqtiani gadawyvetis potenciali aqvT. saxelmwifo politikam, romelic samecniero kvlevebis mxardaWerisa da teqnologiebis gan­viTarebiskenaa mimarTuli, unda gaiTvaliswinos isini, man agreTve mxari unda dauWiros simboluri mniSvnelobis mqone eqsperimen­tuli sapilote da sademonstracio proeqtebis ganxorcielebas.

5. horizontalurma gadawyvetilebebma da dargobrivma politikam erTmaneTi unda Seavson. saWiroa iseTi CarCo pirobebis Seqmna, rom­lebic mTel ekonomikas inovaciur ekologiur kursze gadaiyvans. es aris ara mxolod ekologiuri politikis sferos regulirebis, aramed konkurentuli garemos Camoyalibebisa da sagadasaxado da ekonomikuri normebis dawesebis sakiTxic. garda amisa, saamisod aucilebelia mZlavri, Tanamedrove ekologiuri infrastruqtura da kvalificiuri samuSao Zala. horizontalur ganzomilebas didi mniSvneloba aqvs. Tumca yovelTvis gamoCndeba sferoebi, sadac garkveul dargebSi damatebiT struqturuli cvlilebebis gaZliere­ba iqneba saWiro. saubari exeba mrewvelobis sakvanZo teqnologiebisa

Page 129: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

129

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

ida dargebis mizanmimarTul mxardaWeras, radgan Zlieri, gaqvavebu­li sabazro struqturebis sxvagvarad damsxvreva warmoudgenelia; teqnologiuri naxtomebis gamowveva mxolod CarCo pirobebis Secv­liT SeuZlebelia, saerTaSoriso konkurenciaSi ki gansakuTrebul rols swored grZelvadiani, strategiuli interesebi asrulebs.

industriuli sazogadoebis resursebze orientirebuli restruq­turizaciisTvis mxolod siaxlis maZiebeli mewarmeebi da gzis gam­kvalavi saxelmwifo sakmarisi ar aris. garda amisa, aucilebelia mu­Sakebi, romlebsac Rirseuli samuSao aqvT da romlebic mas ̀ kargad asruleben~, agreTve aqtiuri momxmareblebi, romlebic TavianTi moTxovniT mniSvnelovan impulss qmnian modernizaciisTvis `qvevi­dan zemoT~. da bolos, saWiroa sayovelTao `axali kursi~, raTa cvalebadi msoflios gamowvevebs gavumklavdeT da ekonomikur­ekologiuri modernizaciis strategiis ganxorcieleba daviwyoT.

politikur­ekonomikuri asparezi arsebiTad Seicvala. cxadia, rom ekonomika da ekologia axla isea gadaxlarTuli, rogorc arasdros. aRniSnuli imasac gviCvenebs, rom germanias konkuren­tuli upiratesobis SenarCunebisTvis samrewvelo warmoebis is­eTi ekologiuri da socialuri standartebi sWirdeba, romlebic Seqmnis ekologiurad sufTa saqonelsa da momsaxurebas, rac ma­Ralkvalificiur muSakebsa da karg ganaTlebas daefuZneba. ekolo­giuri samrewvelo politikis kursi am mimarTulebiT ganviTardeba.

7.2. sabiujeto politika: ramdeni gvaqvs germaniis valiavtori: mihael dauderStedti13

saxelmwifo vali 1,5 trilion evros aRemateba. am valis momsaxureba saSemosavlo gadasaxadebis mniSvnelovan nawils STanTqavs. es vali, rogorc Cans, mZime tvirTad daawveba momaval Taobebs, romelTac misi dabruneba mouwevT. amitomac sazogadoebrivi msjelobis sagnad aris qceuli koncefciaTa mTeli wyeba, romlebmac saxelmwifo va­lis zrda unda SeaCeros (sxvagvarad mas `savalo muxruWi~ ewodeba). es koncefciebi WeSmaritad Seesatyviseba stabilurobisa da zrdis evropuli paqtis suliskveTebas, romelic agreTve varaudobs, rom grZelvadian perspeqtivaSi, anu ekonomikuri ciklis miRma, saxelm­wifo vali praqtikulad ar unda gaizardos; amisaTvis gonivrulma

13 es teqsti aris 2008 wlis safinanso bankebis krizisis fonze Semoklebuli da gadamuSavebuli varianti statiisa `Was wir Deutschland schulden~, romelic seriiT `WISO direct~ 2007 wlis agvistoSi gamoqveynda.

Page 130: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

130

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

ifinansurma politikam modernizaciis investireba unda moaxdinos, davalianebis Semcirebis Semdeg ki unda SeinarCunos aqtiuri koniun­qturuli politikis SesaZlebloba da ar unda Seaferxos igi.

politikuri da ekonomikuri TvalsazrisiT aucilebelia ganvasx­vaoT saxelmwifo valis ori saxeoba: ekonomikuri faqtorebiT gamowveuli deficiti da zrdis xelSemwyobi investirebisTvis gamiznuli grZelvadiani sesxebi. ekonomistTa umravlesobas dava­lianebis orive saxeoba mniSvnelovnad miaCnia, Tumca maT farglebs gansxvavebulad afasebs.

Ø zrda valis xarjze?ekonomikuri recesiis dros saxelmwifo Semosavlebi mcirdeba, xolo xarjebi izrdeba (gansakuTrebiT _ umuSevrobis Semweobebis gamo). deficiti, romelic, rogorc wesi, swored amis Sedegad war­moiqmneba, stabilurs xdis moTxovnas, romelsac sxvagvarad kraxi emuqreba. konsolidaciis Tanamedrove koncefciaTa umravlesobas, stabilurobisa da zrdis evropuli paqtis CaTvliT, es avtomatu­ri stabilizatorebi mizanSewonil meqanizmad miaCnia. germaniaSi 1967 wels miRebuli stabilurobisa da zrdis xelSemwyobi kanoni iTvaliswinebs kidec anticiklur sabiujeto politikas, Tumca germanel xelisufalTa politika faqtobrivad ciklur midgomas uWers mxars14. recesiis periodSi finansuri politika xSirad re­agirebda ekonomikis panikur cdebze, romlebic aRrmavebda da axan­grZlivebda recesias. oRondac aRmavlobis xanaSi konsolidacia aRar xdeboda, rac saerTo davalianebis zrdas iwvevda.

aqtiurma ekonomikurma politikam saxelmwifo xarjebi imgvarad unda gansazRvros, rom maT ciklis sapirwone Seqmnan. am ideis mixedviT, recesiis periodebSi, sabiujeto deficitisa da davalianebis miuxe­davad, xarjebi unda gaizardos, raTa moxdes kerZo seqtoris Sem­cirebuli moTxovnis kompensireba. amasTanave, cikluri politikis TvalsazrisiT, mniSvneloba ara aqvs, saqme saxelmwifo investiciebs exeba Tu moxmarebas, miuxedavad imisa, rom zrdis efeqti investiciis SemTxvevaSi ufro mdgradia. mkveTri aRmavlobis periodebSi es xar­jebi aucileblad unda Semcirdes, raTa ekonomikuri zrda zedmetad ar daCqardes da SesaZlebeli gaxdes biujetis konsolidireba.

germaniaSi valis danawevrebis SemoRebamde ZiriTadi kanoniT dad­ginda, rom saxelmwifos mier aRebuli sesxebi mxolod investiciebis dasafinanseblad unda gamoeyenebinaT. es gamoxatavda mosazrebas, rom xarjebis dafinansebis tvirTi, romelic mogebas didi xnis ganma­vlobaSi uzrunvelyofs, ar SeiZleba romelime erT sabiujeto wels

14 amgvar unugeSo daskvnamde midian solou da viploSi (Solow/Wyplosz 2007)

Page 131: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

131

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

idaekisros. SesaZlebelia amis ufro farTod formulirebac: is, rac sargebels moutans momaval Taobebs, ar SeiZleba qveynis mxolod amJamindeli mcxovreblebis xarjze finansdebodes. e. i. saxelmwifo biujetis mimarTac gamoiyeneba logika kerZo Sinameurneobisa Tu sawarmosi, romelic kreditiT afinansebs investiciebs, rasac ZaluZs momavalSi moitanos Semosavlebi anda Seamciros xarjebi (magaliTad, mSenebloba an saxlis SeZena, rac samomavlod moitans Semosavlebs binis damqiraveblebisagan an dazogavs ijaris xarjebs).

Tumca saxelmwifos SemTxvevaSi es logika ufro rTulia. ras Seu­Zlia gazardos saxelmwifo Semosavlebi an Seamciros xarjebi moma­valSi? sabolood, yovelgvari RonisZieba, romelic zrdas uwyobs xels, imavdroulad zrdis Semosavlebs. es zomebi gacilebiT mra­valferovania, vidre amas termini `kapitaluri investiciebi~ gu­lisxmobs. magaliTad, momavali xarjebis aRsakveTi RonisZiebebis gansaxorcieleblad gaRebuli xarjebi (magaliTad, imunizaciis programebi) investiciad unda iqnes miCneuli.

magram rodis aqvs azri valis aRebas? zrdis nebismieri procesi kreditebis meSveobiT, e. i. saxelmwifosagan an kerZo seqtorisagan aRebuli valiT, finansdeba. saqme is aris, rom mimdinare Semosav­lebi mxolod mimdinare produqciis asanazRaurebladaa sakmarisi. warmoebis gazrda­gafarToeba aucilebeli damatebiTi investici­ebis dasafinanseblad moiTxovs kreditebs, romelTagan miRebuli mogeba idealur viTarebaSi (e. i. Tu Semosavlebis mimRebni damate­biT momWirneobas ar ewevian) damatebiTi produqciis gasaRebas uz­runvelyofs. Tuki Sinameurneobebi da sawarmoebi zrdis uzrunvel­sayofad kreditebs ar iyeneben _ magaliTad, recesiiT gamowveuli pesimizmis gamo _ SesaZloa mizanSewonili iyos saxelmwifo valis gazrda. didi optimizmis periodebSi _ rogoric, magaliTad, aSS­Si 2007 wlamde iyo _ piriqiT, kreditebis darigebam SeiZleba ekonomi­kis zrdis yvela realur SesaZleblobas gadaaWarbos.

am sistemaSi fuladma politikam kreditebis aReba gonivrul mocu­lobamde unda SezRudos. metismetad didi davalianeba (miuxedavad imisa, visi valia es _ saxelmwifosi, sawarmoebis Tu Sinameurneo­bis) iwvevs aqtivebis Rirebulebis gazrdas da inflaciuri moTxov­nis gaZlierebas, rac aris winapiroba ara realuri raodenobrivi zrdisa, aramed fasebis matebisa _ miwodebis stagnaciis pirobebSi.

Ø ra raodenobis valia Zalian didi?sadamde SeiZleba gaizardos vali? xSirad ekonomikuri zrdis perio­debi mTavrdeboda valis krizisiT, magaliTad, rogoric iyo msoflio ekonomikis ukanaskneli krizisi, Tumca, Cveulebriv, saqme exeboda ara saxelmwifo vals, aramed metad aqtiurad zrdad finansur bazrebs.

Page 132: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

132

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

iyovelTvis rodia naTeli, aqtivebis (uZravi qonebis, aqciebis da sxv.) Rirebulebis Tanmxvedri zrda mosalodneli mogebis rea listuri SefasebiTaa ganpirobebuli Tu spekulaciis ayvavebiT. sabo loo sazRvrebs ekonomikis realuri seqtori, e. i. mwarmoeblobis zrdis SesaZleblobebi da warmoebis Tavisufali, jer kidev aumoqmedebeli faqtorebi, avlebs. mniSvnelovani maCvenebelia inflacia da savaW­ro balansi. urmis gadabrunebis (aziis 1997 wlis krizisi, 2000 wlis egreT wodebuli `doTkomebis kraxis~ (dot.com bubble) saxe liT cnobi­li spekulacia internetis meSveobiT, agreTve 2008 wlis Semodgomis finansuri krizisi) Semdeg gzas yvela dainaxavs, magram vin moindo­mebda ekonomikis saswaulebrivi aRmasvlis (samuSao ad gilebis Seqmna, Semosavlebis zrda) SeCerebas mxolod imis gamo, rom fasebma odnav moimata, xolo savaWro balansi deficituri gaxda?

davalianebis wminda namatis moculobis, agreTve imis miuxedavad, kreditebs ekonomikuri politikis mosazrebiT iReben Tu saxelmwifo investiciebis dasafinanseblad, bevrs aSfoTebs dagrovebuli valis absoluturi sidide. igi zRudavs saxelmwifos unarianobas, radgan saxelmwifo iZulebuli xdeba, Semosavlebis mniSvnelovani nawili va­lis momsaxurebisTvis xarjos, xolo procentebis zrdis SemTxvevaSi es xarjebi WeSmaritad SemaSfoTebel masStabebs iZens. garda amisa, saxelmwifo davalianeba iwvevs Semosavlebis gadanawilebas saxelm­wifosaTvis kreditebis mimcem kapitalis mesakuTreTa sasargeblod, vinaidan maTi saprocento Semosavlebis gastumreba im gadasaxadebis meSveobiT xdeba, romelTa udidesi nawilic daqiravebul muSakebs eqviTebaT. da bolos, yvelaze xSirad ismis aseTi argumenti _ vali mZime tvirTad daawveba Cvens bavSvebs, momaval Taobebs.

Ø Raribi momavali versus mdidari awmyo? magram vali marTla daazaralebs momdevno Taobebs? miuxedavad imisa, rom es Tezisi xSirad gamoiyeneba, igi Zalze kategoriulia. momavali Taobebi memkvidreobad mxolod valebs ki ara, moTxov­nis uflebebsac miiReben. saxelmwifo davalianeba zemoqmedebs ara TaobaTaSorisi savalo tvirTis saerTo moculobaze, aramed momdevno TaobebSi am simZimis ganawilebaze. erT mxareze dganan gadasaxadis gadamxdelni, romelTac vali unda daabrunon, xolo meoreze _ kreditorebi, anu isini, vinc saxelmwifos fuli asesxa.

im tvirTis zoma, romelic mravali wlis ganmavlobaSi awevs saxelm­wifos da gadasaxadis gadamxdelebs, upirveles yovlisa, saprocen­to ganakveTisa da nominaluri zrdis urTierTkavSirzea damokide­buli. Tuki ekonomika saprocento ganakveTze swrafad izrdeba, saxelmwifo valis xvedriTi wili (rogorc mTliani Sida produqtis wili) mcirdeba. amgvari Semsubuqebis periodebi warmoiqmna xan­grZlivi ekonomikuri zrdis Sedegad, romelic 1950 wlidan 1975

Page 133: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

133

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

iwlamde grZeldeboda, magram Semdeg aseTi periodebis sixSire Sem­cirda. Tumca es magaliTi imasac gviCvenebs, rom maRali saprocen­to ganakveTebis politika, upirveles yovlisa, TviTon kapitalis mesakuTreebs ayenebs zians. maRali procentebi zrdis an, rogorc minimumi, stabilurs xdis maTi savalo moTxovnebis fardobiT Ri­rebulebas.

Tuki dRevandel Taobas surs, raime gaakeTos momdevno Taobis sa­keTildReod, maSin man ar unda daagrovos sakuTrebis uflebebi iseT aqtivebze, romelTa realur mogebasac momdevno Taobebi memkvidreebisaTvis Seqmnian. umjobesia man iseTi RonisZiebebi ga­naxorcielos, romlebic momdevno Taobis Sromis mwarmoeblobis gazrdas uzrunvelyofs. am RonisZiebaTa sferos miekuTvneba in­vesticiebi infrastruqturis, ganaTlebis, kvlevebisa da ganviTa­rebis sferoebSi. Tuki raime saxis moxmarebis SezRudva sazogadod mizanSewonilia, upirveles yovlisa, es aris resursebis dazogva, radgan resursebis xarjvis zrda (magaliTad, wyaldidobebisagan dasacavad) mwarmoeblobas amcirebs. Semosavlebis uTanabro gadana­wilebis pirobebSi ufro mdidari Sinameurneobebi fuls agroveben da realur investiciebs ar axorcieleben, aman ki SeiZleba saxi­faTo da aramdgradi aqtivebis gaberva gamoiwvios.

germaniis msgavs qveyanas Tavisi ekonomikis farglebSi ar SeuZlia, keTildReoba momavalSi gadaitanos valis moTxovnebis (aqtivebis) dagrovebiT, iseve, rogorc ar SeuZlia, siRaribe samomavlod ga­dados valebis dagrovebis gziT. es mxolod im SemTxvevaSia Sesa­Zlebeli, roca saxelmwifo ucxo qveynebisgan sesxulobs fuls an sazRvargareTuli valebis moTxovnebs agrovebs.

sazRvargareT aRebulma valma SeiZleba momavalSi qveyana aiZulos, importze meti eqsporti hqondes, raTa kreditorebi uzrunvelyos. sazRvargareTuli valebis moTxovnebi, romlebic germanias bolo wlebSi daugrovda, finansuri bazrebis krizisis dros SesaZloa ararad iqces an Zlier gaufasurdes, rogorc es 2008 wlis krizisis periodSi mtkivneulad gamoscada mravalma investorma. magram ger­maniaSi eqsportis siWarbe miiCneva ara tvirTad, aramed miznad (igi aqauri ekonomikuri politikis mizanicaa).

Ø ekonomiuri saxelmwifo da mdidari kerZo investorebiamgvar viTarebaSi mniSvneloba ara aqvs, saqme exeba saxelmwifos Tu sawarmoebisa da Sinameurneobebis valebs. marTalia, rom germaniaSi savalo tvirTad (da amitom mankierebad) mxolod saxelmwifo valia miCneuli, kerZo (ZiriTadad kerZo kompaniebis) valis dagroveba ki sikeTed ganixileba. magram momdevno Taoba memkvidreobad miiRebs ara mxolod 1,5­trilionevroian saxelmwifo vals, romelic gansa­

Page 134: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

134

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

ikuTrebul riskebTan araa dakavSirebuli, aramed agreTve sawarmo­Ta potenciurad arasaimedo valebs 2,5 trilioni evros odenobiT.didxans gabatonebuli iyo warmodgena, rom kerZo valebi naklebad saxifaToa. es gaxda erT­erTi faqtori, romelmac gamoiwvia priva­tizaciis talRa saxelmwifo seqtorSi, magaliTad, iseT dargebSi, rogorebicaa satelekomunikacio samsaxurebi, sarkinigzo gzebi da avtomagistralebi. amJamad am kompaniaTa kreditebi sagangaSo va­lad ar miiCneva; piriqiT, kerZo investiciebs gansakuTrebul pativs miageben. gadanawileba am SemTxvevaSic moxdeba, oRond momdevno Taobebis dros. Tumca saxelmwifo valebis procentebs gadasaxadis gadamxdelebi aRar aanazRaureben _ mogebis zrda fasebis gazrdiT (magaliTad, Rirebulebis gadasaxadiT) da xelfasebis gadauxdelo­biT anazRaurdeba. e. i. klientebisa da, rogorc xSirad varT amis mowmeni, personalis xarjze ganxorcieldeba. magram kerZo seqto­risTvisac marTebulia wesi: WeSmariti keTildReobis miRweva mxo­lod mwarmoeblobis realuri zrdis safuZvelze SeuZlebelia.

amrigad, germaniis momavlisTvis gvmarTebs, gavbedoT valebis aRe­ba, romlebic mdgradi, xangrZlivi ganviTarebisTvis aris saWiro. saamisod aucilebelia ZiriTadi sawarmoo fondebis, jandacvis, ganaTlebis, samecniero kvlevebisa da adamianuri kapitalis inve­stireba. xSiri qebiT camde ayvanil zomebs _ sazRvargareTuli va­lebis moTxovnaTa dagroveba importTan SedarebiT eqsportis si­Warbis an momavali Taobebis valebis moTxovnaTa xarjze sapensio dagrovebis investirebis Sedegad _ mxolod is Rirebuleba aqvT, romelsac dRevandeli investiciebis wyalobiT momdevno Taobebi qveyanaSi da sazRvargareT Seqmnian. Tuki yuradRebas ar mivaqcevT `arasocialur~ gadanawilebas investorTa sasargeblod, maSin SeiZ­leba iTqvas, rom maTi mogeba ar SeiZleba erovnuli ekonomikis zrdis tempebze maRali iyos.

7.3. privatizaciis riskebi da Sansebi avtori: saimon fauti

saxelmwifo sakuTrebis privatizacia Tanamedrove ekonomikuri politikis konfliqturi Temaa. igi saxelmwifos da kerZo seqtoris Tanafardobis principul sakiTxs exeba. is cxare kamaTi, romelic Tan axlavs germaniis rkinigzis privatizacias, gviCvenebs, rom saqme mxolod calkeul politikur gadawyvetilebebSi ar aris: orive mo­kamaTe mxares argumentad sayovelTao sikeTeze orientirebuli mo­sazrebebi mohyavs da sayovelTaod gamosayenebel momsaxurebebsa da saxelmwifos amocanebze saubrobs. is, rom germaniis social­de­

Page 135: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

135

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

imokratiuli partiis rigebSi ismis xmebi rogorc rkinigzis priva­tizaciis sasargeblod, ise mis sawinaaRmdegod, adasturebs, rom social­demokratiisaTvis ar arsebobs am sakiTxis ioli gadawyvetis gza. kerZo da saxelmwifo seqtorebis TanafardobaSi jer kidev bevri gaugebrobaa. cxadia, rom am sakiTxs mravalmxrivi Seswavla sWirdeba.

sxvadasxva qveyanaSi ganxorcielebuli privatizaciis sakiTxebi detalurad aris gaanalizebuli romis klubis15 mier momzadebul gamokvlevaSi. naSromis saerTo xelmZRvanelia ekonomisti da poli­tikosi ernst ulrix fon vaiczekeri. narkvevi gamoqveynda wignSi `privatizaciis sazRvrebi~. qvemoT moyvanili Tezisebi, upirveles yovlisa, aRniSnuli moxsenebidanaa nasesxebi.

romis klubis mecnierebs moxsenebaSi, erTi mxriv, privatizaciis mimarT arakritikuli ideologiis sawinaaRmdego argumentebi mo­hyavT da, meore mxriv, akritikeben saxelmwifosadmi brma mindobas, rac imis cdiT gamoixateba, rom rac SeiZleba meti qoneba da fon­debi moeqces saxelmwifos xelSi da saxelmwifo sakuTrebad iqces. magram diferencirebuli saSualo gza, romelic dargobrivi piro­bebis mixedviT akeTebs arCevans kerZo biznesis, saxelmwifo­kerZo partniorobisa Tu saxelmwifos mier miwodebuli momsaxurebis sasargeblod, garkveul pirobaTa dakmayofilebas moiTxovs. Sei­Zleba arsebobdes privatizaciis mravali forma da masSi CarTuli subieqtebis mravali jgufi: • saxelmwifo sawarmoebi kerZo kompaniebTan konkurenciaSi erT­

vebian. am dros isini saxelmwifo sakuTrebad rCebian. magali­Tad, sarkinigzo koncerni `Deutsche Bahn~ 1994 wlidan mis nawi­lobriv privatizaciamde saaqcio sazogadoeba iyo (federalur sakuTrebaSi imyofeboda) da sul ufro met konkurencias uwev­da sxva operatorebs.

• uflebamosilebaTa delegireba: saxelmwifo kerZo firmebs garkveul amocanaTa Sesrulebas avalebs da gaweul Sromas unaz­Raurebs. amis nimuSia federaluri tipografia, romelic kerZo mflobelobaSi ramdenimewliani yofnis Semdeg usafrTxoebis politikis gansaxorcieleblad isev saxelmwifom gamoisyida.

• saxelmwifo-kerZo partnioroba: problemaTa erToblivi gadawyve­ta saxelmwifo da kerZo kompaniebis TanamSromlobis gziT.

• sruli privatizacia: saxelmwifo qonebis saboloo gayidva. amis Semdeg saxelmwifos sabazro movlenebze zemoqmedeba mxolod regulirebis meqanizmebis gamoyenebiT SeuZlia.

15 romis klubi _ saerTaSoriso kvleviTi organizacia, romelic sazogadoebriv da ekonomikur sakiTxebs swavlobs. romis klubma saxeli mas Semdeg gaiTqva, rac 1972 wels narkvevi `zrdis sazRvrebi~ gamoaqveyna. am kvlevam msoflio Tanamego­brobis winaSe mosaxleobis matebis, garemos dabinZurebis, nedleulis resursis amowurvis sakiTxebi daayena, ramac ekologiuri moZraobis gaaqtiureba gamoiwvia.

Page 136: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

136

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

isaxelmwifo mmarTvelobasa da ekonomikis Tavisuflebas Soris, agreTve usafrTxoebasa da inovacias Soris arsebuli urTierTo­bebi mudmivad unda fasdebodes. zogadi pirobebi SeiZleba droTa ganmavlobaSi Seicvalos: telekomunikaciis seqtoris privatizacia da liberalizacia, Cveulebriv, privatizaciis dadebiT nimuSadaa miCneuli. privatizaciis Sedegad fasebi Zlier Semcirda, am sfero­Si gaxSirda inovaciebi, saxelmwifo xazina mxolod privatizaciiT miRebulma mogebam Seavso. sakiTxis amgvari gadaWra iTvaliswineb­da, rom arsebuli satelefono qselis CarCoebSi TavianT momsa­xurebebs sxvadasxva operatori SemogvTavazebda. es teqnikurad SesaZlebeli mxolod me­20 saukunis bolos gaxda. manamde privati­zacia konkurencias ver gaaZlierebda, radgan saxelmwifo monopo­lias ubralod kerZo monopolia Secvlida.

qanqara gamudmebiT irxeva saxelmwifo da kerZo seqtorebs Soris. me­19 da me­20 saukuneebSi saxelmwifoebi sakuTar Tavze did pasux­ismgeblobas iRebdnen, roca ekonomikaSi saxelmwifos monawileobis xvedriT wils afarToebdnen. winaT saxelmwifo sakuTrebaSi iyo saqmianobis gansxvavebuli sferoebi _ kavSirgabmuloba da energe­tika, foladis gamodnoba da avtomrewveloba. amJamad es dargebi nawilobriv an mTlianad privatizebulia. bolo 25 wlis ganmav­lobaSi qanqara SesamCnevad gadaixara kerZo sakuTrebis mxares.

ram gamoiwvia movlenaTa aseTi ganviTareba? am process saerTaSoriso doneze, egreT wodebuli vaSingtonis konsensusis farglebSi, xeli Seuwyves msoflio bankma da saerTaSoriso savaluto fondma. vaSin­gtonis konsensusis erT­erTi ZiriTadi debuleba ekonomikur poli­tikas exeba; is am sferodan saxelmwifos gasvlas da deregulaciebisa da privatizaciis globalur azvirTebas moiTxovda. `vinmes rom Tu­TiyuSisTvis sityva `privatizacia~ eswavlebina, 1980_1990­ian wlebSi bevr sferoSi iqneboda SesaZlebeli msoflio bankisa da saerTaSori­so savaluto fondis rCevebis gareSe fons gasvla~, _ ambobs nobelis premiis laureati, msoflio bankis yofili mTavari ekonomisti, iozef e. stiglici (stiglici, 2002: 78_81). stiglicis azriT, vaSingtonis konsensusis problema is aris, rom igi privatizacias ganixilavs, ro­gorc TviTmizans, rom ar aqcevs yuradRebas, ra pirobebSi, romel dargebSi da ra dros xorcieldeba igi, amasTanave, ar interesdeba, ra Tanafardobaa am dros kerZo da saxelmwifo seqtorebs Soris da rogori Tanafardoba uzrunvelyofda ufro swraf da mdgrad zrdas, garda amisa, romeli ufro ganapirobebda samarTlian ganawilebasa da uzrunvelyofas. privatizaciis Sedegebi imazedac aris damokidebu­li, Tu romel dargSi xorcieldeba igi. amasTanave, gasaTvaliswine­belia am dargSi moqmedi zogadi pirobebi. amrigad, sxvadasxva qveynis erTsa da imave dargSi ganxorcielebuli privatizacia erT qveyanaSi SeiZleba warmatebiT dasruldes, xolo meoreSi _ kraxiT.

Page 137: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

137

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

iprivatizaciis warmatebaSi gansakuTrebiT mniSvnelovan rols as­rulebs Semdegi faqtorebi:• am dargSi konkurenciaa mosalodneli Tu saxelmwifo monopo­

lia ubralod kerZo monopoliiT Seicvleba? SezRudvebi, upir­veles yovlisa, mrewvelobis im dargebSi warmoiqmneba, romlebic erTmaneTs infrastruqturiT ukavSirdeba; magaliTad, rkinig­zis mocemul xazze konkurencia TiTqmis SeuZlebelia. gzebis paralelurad dageba ubralod ararentabeluria, erT xazze ki matareblebi erTmaneTs ver gaaswreben. qseluri tipis sawar­moebs miekuTvnebian Sesrulebaze dafuZnebuli provaiderebi, magaliTad, wylis, gazisa da eleqtroenergiis mimwodeblebi. privatizaciis ganxorcielebis SemTxvevaSi aseTi kompaniebi iseT regulirebas unda daeqvemdebaron, romelic ar dauSvebs maT mier bazris borotad gamoyenebas.

• arsebobs Tu ara mniSvnelovani saqonlisa da momsaxurebisa­gan momxmarebelTa gamoricxvis safrTxe? magaliTad, SeiZleba Soreuli kuTxeebis mcxovreblebs SeuwydeT safosto momsaxureba an gadaxdisuunaro adamianebis binebi eleqtroqselidan gamorTon.

• aqvs saxelmwifos usafrTxoebis konkretuli interesi? sruli privatizaciis Semdeg germaniis federaluri tipografia kvlav saxelmwifos daubrunda, radgan iq damzadebuli dokumentebi da monacemebi gansakuTrebuli mniSvnelobis masalad iqna miCneuli.

privatizaciisa da nacionalizaciis Sedegebi sxvadasxvagvaria. isini mniSvnelovnadaa damokidebuli dargsa da politikur for­maciaze. moxsenebaSi `privatizaciis sazRvrebi~ ganxiluli da Se­fasebulia germaniaSi ganxorcielebuli privatizaciis konkretu­li SemTxvevebi. iqve mocemulia sxva qveynebis viTarebis amsaxveli faqtebi. privatizaciis Sedegebi meryeobs mTeli diapazonis far­glebSi, uaryofiTidan dadebi Tamde. qvemoT warmodgenili mosaz­rebebi romis klubis kvlevebs efuZneba. Tavdapirvelad dadebiTi efeqtis mqone magaliTebs ganvixilavT, Semdeg ki privatizaciasTan dakavSirebul riskebs aRvwerT.

privatizacia ama Tu im dargSi konkurenciis gaCenasa da gaZliere­bas uwyobs xels, riTac, rogorc wesi, momxmarebelze orientacias aZlierebs. erTmaneTis konkurenti kerZo kompaniebi klientebis gulis mogebas cdiloben. amitomac maT uwevT siaxleTa mofiqreba da danergva, muSaobis efeqtianobis gazrda, raTa bazari ar da­kargon. amis nimuSia satelekomunikacio dargi, sadac kerZo kom­paniebis konkurenciam siaxleTa danergva da bazris gafarToeba gamoiwvia. saxelmwifo monopoliis pirobebSi es TiTqmis warmoud­geneli iyo. saxelmwifo sawarmoebi, romelTac ar uwevT konkuren­tuli brZolebis gadatana, ufro mets xarjaven da naklebad arian ganwyobili cvlilebebis gansaxorcieleblad. magram privatizacia

Page 138: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

138

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

ipanacea rodia. igi ar gulisxmobs xarjebis myisierad Semcirebas da momsaxurebis xarisxis swrafad gaumjobesebas. es yovelTvis avtomaturad ar xdeba. kerZo kompaniebi cdiloben ugulebelyon klientebi, romlebsac didi mogeba ar moaqvT: sxva sityvebiT rom vTqvaT, maT mogebis SedarebiT ioli gziT miReba surT. amis maga­liTia Soreul provinciebSi mcxovrebi adamianebi, sadac safosto gzavnilebis mitana ekonomikurad xelsayreli ar aris.

privatizacia im SemTxvevaSia gamarTlebuli, roca ama Tu im obi­eqtis dasafinanseblad saxelmwifos Tanxebi ar hyofnis, xolo kerZo (an saerTaSoriso) investori mzadaa aucilebeli kapitali daxarjos. es xSirad xdeba Rarib qveynebSi, sadac mniSvnelovani komunaluri momsa xureba, rogoricaa wyalmomarageba, kerZo in­vestors gadaecema xolme. miwodeba umjobesdeba, magram mxolod gadaxdisunariani klientebis Tvis, ramac SeiZleba uTanasworobis gamwvaveba gamoiwvios.

privatizaciis yvelaze gavrcelebuli da saWirboroto problema investirebis arasakmarisad mkafio wesebia: privatizaciis sferoSi gamoucdeli mTavroba, romelic gamouval mdgomareobaSia, SeiZle­ba daTanxmdes da xeli moaweros wagebian kontraqts. am mxriv gan­sakuTrebiT yofili komunisturi qveynebi gamoirCevian. gamocdil saerTaSoriso koncernebTan molaparakebebis dros isini xSirad Tanxmdebodnen ararealur fasebze da ver iRebdnen sasurveli xarisxis saqonelsa Tu momsaxurebas. magaliTad, rodesac cen­traluri da aRmosavleT evropis qveynebi gardamaval periods ga­diodnen, maTi energokompaniebi sakmaod dabal fasad gaiyida.

zemoT naxsenebi iyo problemebi, romlebic arasakmarisi konkuren­ciis pirobebSi iCenda Tavs. es kargad Cans kerZo monopoliebis Camoyalibebis momentSi. magaliTad, aseTia ualternativo komu­naluri samsaxurebi (eleqtro­ da wyalmomaragebis). am SemTxvevaSi privatizacia dadebiTad aRar moqmedebs arc inovaciurobaze da arc fasebze. kerZo monopoliebs, rogorc wesi, ufro meti nakli aqvs, vidre saxelmwifo monopoliebs.

kidev erTi saSiSroebaa riskebisa da gare xarjebis gadajgufeba. kerZo investorisaTvis obieqtis miyidvis Semdeg Semosavlis riske­bi SeiZleba saxelmwifoze gadavides. es xdeba, magaliTad, im SemTx­vevaSi, roca gare operaciuli danaxarjebi, rogoricaa ekologiuri Sedegebi, saxelmwifos ekisreba, xolo mogeba kerZo investorTa xelSi rCeba. erT­erTi aseTi magaliTia atomuri energetikis oper­aciuli xarjebi.

kidev erTi potenciuri problemaa kerZo investorebis mier did­xans gamZle da stabiluri xarisxis produqciis ugulebelyofa, ra­

Page 139: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

139

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

isac zog SemTxvevaSi mosdevs infrastruqturis rRveva, romelsac privatizaciamde saxelmwifo saxsrebiT inarCunebdnen. amis ma­galiTebi nacnobia britaneTis rkinigzis sistemisTvis. privatiza­ciis Semdeg investorebma Tavi mianebes rkinigzis qselis momsa­xurebas, ramac mZime avariebi gamoiwvia. amis gamo rkinigzis qselis xelaxali nacionalizacia ganxorcielda.

privatizacias xSirad aqvs sabiujeto miznebi: miRebulma moge­bam unda amoqolos sabiujeto xvrelebi. es SesaZloa dadebiTad aisaxos politikis sxva sferoebze. magaliTad, drezdenis munici­palitetma gayida 100 000 bina, romlebic municipalitetis sa­kuTreba iyo, da amJamad drezdeni germaniis erTaderTi umsxvilesi qalaqia, romelsac vali ara aqvs. aq yovelwliurad keTdeba 80 mi­lioni evros ekonomia, romelic manamde procentebis dasafaravad ixarjeboda. amJamad es Tanxa (mimdinare remontisaTvis gaweuli xarjebis gamoklebiT) ganaTlebisa da sxva saxelmwifoebrivi amo­canebis dafinansebisTvis gamoiyeneba.

romis klubi privatizaciis SemTxvevisaTvis aucilebel sakontro­lo sakiTxTa nusxas gvawvdis. Tavdapirvelad saWiroa Riad ganvixi­loT is mizezebi, romlebic am zomebis miRebas moiTxovs. amiT Tavi­dan iqneba acilebuli ideologiurad motivirebuli privatizacia.• unda arsebobdes regulirebis mtkice CarCo, romelic inves­

torebs mkafio miznebs usaxavs. • miuRebelia privatizaciis ideologiuri mosazrebebiT ganxor­

cieleba, Tuki saxelmwifo kargad arTmevs Tavs momsaxurebaTa miwodebas.

• unda arsebobdes demokratiuli kontroli, romelsac sameT­valyureo organoebi axorcieleben.

• iq, sadac saxelmwifo aRar aris mesakuTre, is bazarze gavlenas regulirebis berketebiT unda axdendes.

• sagangebo dacvas saWiroebs sazogadoebrivi sikeTe da sayovel­Tao momsaxureba: am saqonlisa da momsaxurebaTa privatizacia didi yuradRebiT unda ganxorcieldes.

• uqonelTaTvis unda arsebobdes socialuri qartia: magaliTad SeiZleba moviyvanoT qalaqi drezdeni, sadac uZravi qonebis gayi dvisas winaswar iyo SeTanxmebuli moijareTa sagangebo uflebebi.

• privatizaciis Sesaxeb gancxadebebi gamWvirvale da samarTliani unda iyos.

• unda Semowmdes, xom ar arsebobs mesame gza saxelmwifo sakuTre­basa da kerZo sakuTrebas Soris. aq igulisxmeba saxelmwifo­kerZo partnioroba an kooperativebi.

Page 140: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

140

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

i7.4. Rirseuli Sroma da erToblivi marTva: Rirseuli Sromis politikaavtori: volfgang Srederi

`Sroma~ yovel sazogadoebas Taviseburad esmis. aseve sxvadasx­vagvaria `Rirseuli Sromis~ cnebis gageba. rogor aris Sroma orga­nizebuli dRes? ra pirobebSi viSromebT momavalSi? ra mniSvneloba aqvs Sromas Cvens yofaSi da ra rols asrulebs igi sazogadoebis SekavSirebaSi? droebiTi fenomenia Tu ara polarizacia, arasai­medo SromiTi urTierTobebis TvalsazrisiT, roca arsebobs, erTi mxriv, dabalanazRaurebadi dasaqmeba aradamakmayofilebeli samuSao pirobebiT16 da, meore mxriv, maRalanazRaurebadi, saintereso, kma­yofilebis momtani samuSao? Tu es yovelive damRupveli procesis dasawyisia? es uaRresad aqtualuri kiTxvebia. maTi gaTvaliswinebis gareSe verc konkretuli adamiani da verc sazogadoeba samomavlo gegmebs ver daisaxavs. am bolo dros sul ufro sustad JRers im eqspertTa Tezisi, romlebic qadagebdnen, rom `samuSao damTavrda~. am Tezisis mixedviT, Tanamedrove sazogadoebaSi ar aris sargeblis momtani sakmarisi samuSao adgili da sruli dasaqmebis miRweva ukve SeuZlebelia. am mosazrebas ewinaaRmdegeba skandinaviuri qveynebis situacia, sadac dasaqmebis maRali done maRal socialur stand­artebTanaa Sexamebuli. TviT germaniaSic ki stagnaciis mravali wlis Semdeg moaxerxes umuSevrobis Semcireba. imavdroulad, SemaS­foTebelia ̀ energiuli mSromeli sazogadoebis moqnilobis~ moTxov­na. marTalia, mwarmoeblobis zrdis Sedegad dRes gacilebiT naklebi muSaxeliT SeiZleba bevrad meti mTliani erovnuli produqtis miRe­ba, vidre, magaliTad, 40 wlis win, magram es Sromis transformaciis Sesaxeb gamarTuli debatebis mxolod erTi aspeqtia.

Ø Sromis organizebis cvlilebebi

miuxedavad imisa, rom Sromis organizeba farTod ganixileba mxo­lod garkveul periodebSi da mxolod garkveuli situaciebis dros, igi mainc gansazRvravs muSakTa yoveldRiur cxovrebas. sam­rewvelo warmoeba mWidrod ukavSirdeboda konveierebs an manqana­danadgarebs. miuxedavad imisa, rom egreT wodebuli Sromis organi­zebis teiloristuli sistema, romlisTvisac damaxasiaTebeli iyo manqanebi, kontroli da standartebi, anu SromiTi procesebis ̀ mec­nieruli~ dagegmva, yvelaze ver axdenda gavlenas, igi mTlianobaSi mainc gadamwyvetad moqmedebda sazogadoebaze da TviT dasvenebisa da Tavisufali drois xasiaTsac ganapirobebda. aseve ar SeiZleba

16 dasaqmebis am pirobebisaTvis gamoiyeneba ̀ prekarizaciis~ cneba. igi modis laTinuri sityvidan `precarious~, rac `nawyalobebs, boZebuls~ an `arasaimedos~ niSnavs.

Page 141: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

141

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

imuSaTa moZraobis, gansa­kuTrebiT profkavSirebis, istoriis ganxilva Sromis organizebis teiloristuli sistemisa da didi koncer­nebis gauTvaliswineblad.

1980­iani wlebidan tei lo­rizms SeuerTda warmoebis meore, inovaciuri mode­

li, romelic toiotizmis saxeliTaa cnobili. mas ase uwodes im droisTvis sruliad axali Sromis organizebis mixedviT, romelic iaponiis saavtomobilo koncernma `toiotam~ daamkvidra. am mo­dels safuZvlad daedo jgufuri muSaoba, romelic Sromis xisti danawilebis naklovanebaTa daZlevisken iyo mimarTuli. am viTa­rebaSi xdeboda muSakTa integraciis gaZliereba da maTi sxvadas­xvagvari unar­SesaZleblobebis sruli gamoyeneba. erTi aspeqti, romelic agreTve mTlianad upasuxebda profkavSiruli politi­kis mniSvnelovan moTxovnas, SromiTi saqmianobis humanizacia iyo: am moTxovnas ukavSirdeboda samuSao pirobebis gaumjobesebisaken ltolva, rac saSualebas iZleoda, erTmaneTisTvis SeeTavsebi­naT Sromisa da cxovrebis xarisxi, uzrunveleyoT janmrTelobis SenarCuneba da gaezardaT sazogadoebrivi simdidre.

Sromis organizebis sferoSi siaxleebi ufro xSirad saavtomobilo qarxnebidan modioda. ase, magaliTad, Sromis organizebis process mniSvnelovani biZgi misca jgufuri muSaobis axalma formebma, rom­lebic Svedur qarxana `volvoSi~ danerges. jgufur muSaobaSi av­tonomiuri an nawilobriv avtonomiuri axali meTodebis aRmoCena, SemoReba da danergva 1980­iani wlebis dasawyisSi aseve aRniSnul sakvanZo dargTan iyo dakavSirebuli. jgufur, nawilobriv av­tonomiur muSaobaze did imedebs amyarebdnen. is miaCndaT mraval­ferovani, saintereso da saxaliso Sromis pirobad, romelic ufro maRal kvalifikacias moiTxovda da muSakebs saSualebas aZlevda, gavlena moexdinaT ganakveTuri samuSao normebis ganawilebaze da monawileoba mieRoT mniSvnelovani gadawyvetilebebis miRebaSi. ime dovnebdnen, rom jgufuri muSaoba Sromis axali samyaros simbo­lo gaxdeboda, xolo TiToeuli muSaki solidaruli jgufis Car­CoebSi axal mniSvnelobas SeiZenda.

vinaidan konveierTan standartizebulma muSaobam _ teilorizmma _ Tavisi SesaZleblobebi amowura, aqtiurad daiwyo diskusia samuSao pirobebis gaumjobesebis Sesaxeb. es pirobebi jgufuri, nawilobriv avtonomiuri muSaobis mimarTulebiT viTardeboda da TandaTan uaxlovdeboda `Rirseuli Sromis~ ideals. es procesi germaniaSi

teilorizmi frederik teiloris (1856_ 1915) saxelTanaa dakavSirebuli. misi mizani iyo Sromis imgvarad organizeba, rom igi maqsimalurad qmediTi yofili­yo. mas miaCnda, rom muSakebi manqanebis msgavsad moqmedebdnen, da cdilobda sa­muSao procesi meqanikuri awyobis, anu konveieruli saxiT, Camoeyalibebina.

Page 142: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

142

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

iufro farTod gavrcelda, vidre sxva qveynebSi. zogierTi avtori saubrobs germaniis `sagangebo gzazedac~, sadac xarisxis uzrunve­lyofa eyrdnoboda kvalificiuri Sromisa da dualuri profesiuli ganaTlebis princips, romelic teilorizmis sistemaSi Camoyalibda.

amrigad, germanuli modeli garkveulwilad erTmaneTs uTavsebda humanizaciisa da racionalizaciis principebs da amiT Sedegian safuZvels uyrida eqsportze orientirebul mrewvelobaSi gamo­sayenebeli moqnili specializaciis programebs. magram 1990­iani wlebis Sua xanebidan samrewvelo Sromis es specifikuri saxesxvao­ba isev gaxda diskusiis sagani, radgan ekonomikurma da finansurma viTarebebma, erTi mxriv, da jgufuri muSaobis procesSi gaCenilma winaaRmdegobrivma momentebma, meore mxriv, misi efeqtianoba da aRiareba saeWvo gaxada.

bolo xanebSi erTgvari imedgacrueba SeiniSneboda. marTalia, jgu­furi muSaoba farTod gavrcelda, magram masze damyarebuli Sro­mis kardinaluri humanizaciis molodini ar gamarTlda da dRemde molodinad rCeba. piriqiT, Zalian xSirad iq, sadac adre muSakebs SeeZloT gavlena moexdinaT TavianTi Sromis organizebaze, axla ufro mtkice standartizacia mkvidrdeba. amrigad, dRevandel mrewvelobaSi ufro maRali mwarmoeblobis misaRwevad erTmaneTs metoqeobas Sromis sxvadasxva reJimi uwevs.

msxvili mrewvelobisaTvis damaxasiaTebeli, tipuri formebis gaqrobis paralelurad sazogadoebis yuradRebis centrSi eqceva Sromis sxva tipi: moqnili, codnaze orientirebuli Sroma mom­saxurebis sferoSi. xSirad fiqroben, rom am sferoSi dasaqmebul calkeul muSakebs meti damoukidebloba aqvT. isini muSaoben ara did, aramed SedarebiT mcire samuSao adgilebze, magram metad ari­an pasuxismgebelni maT mier Sesrulebuli samuSaos SedegebisTvis. SromiTi saqmianobis swored am kategorias ukavSireben gansazRvru­li samuSao saaTebis praqtikaze uaris Tqmas. imavdroulad, saqme exeba ara samuSao dRis Semcirebas, aramed `samuSaos dasasrulis gareSe~. magaliTad, eleqtronuli fostisa da mobiluri telefo­nis epoqaSi mravali muSakia xelmisawvdomi samuSao saaTebis Sem­deg, Tundac kanonis darRveviT. am tendenciasTan dakavSirebuli SesaZleblobebisa da riskebis SefasebaSi arsebiT rols asrulebs muSakis kvalifikacia, rodesac saqme damoukideblobis xarisxs exe­ba. aseT SromasTan dakavSirebul riskebs miekuTvneba fsiqikuri stresis axali formebi, profesiuli gamofitvis sindromi (SromiT gamowveuli fsiqikuri gamofitva), gadaWarbebuli profesiuli datvirTva da misgan gamomdinare winaaRmdegobrivi Sedegebi, rom­lebic gavlenas axdens cxovrebis xarisxze.

bolo wlebSi xSirad kamaToben, xom ar warmoiSva axali tipis mu­

Page 143: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

143

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

iSaki, `TviTdasaqmebuli mewarme~, romelic sakuTari dasaqmebis SesaZleb lobebisTvis (`employability~) aris pasuxismgebeli. amrigad, Sromis bazarze SeiniSneba evolucia _ proletari da profesio­nali daqiravebuli muSakidan TviTdasaqmebul mewarmeze gadas­vlis procesi. TviTSegnebiT moqmedi mewarmis (romelic xSirad damoukideblad uwevs organizebas Tavis SromiT saqmianobas sabaz­rosTan miaxloebul pirobebSi) maxasiaTeblebi sami aspeqtiT SeiZ­leba Camoyalibdes: individualuri kvalifikacia, Sromis sistema­turi TviTkontro li da TviTeqspluataciis safrTxe arasaimedo socialuri dacvis TanxlebiT. vinaidan SemoTavazebuli socia­luri sqema Seesabameba sabazro ekonomikis ganviTarebis axal etaps, sociologebi vosi da pongratci sawarmoTa SigniT axa li urTierTobebis gabatonebaze alaparakdnen: `TviTdasaqmebuli me­warmis gamoCeniT kapitalistur sawarmoSi ar ispoba kapitalsa da Sromas Soris winaaRmdegoba. igi sxvadasxva tipis mewarmeebs Soris struqturul dapirispirebad gardaiqmneba~ (fosi/pongratci, 2003: 32). rogorc kritikosebi sworad miuTiTeben, es tipi jer ar aris gabatonebuli bazarze, Tumca aq aRwerili niSnebi dRes ukve far­Todaa gavrcelebuli.

dRes Rirseuli Sromis politikisTvis yvelaze didi gamowvevaa im adamianTa mzardi raodenoba, romlebic arasaimedo da dabalanaz­Raurebad samuSao adgilebze arian dasaqmebuli. imavdroulad, ZiriTadi problema is aris, rom am mdgomareobidan gamosvla sul ufro rTuldeba. socialuri demokratiisTvis mocemul pirTa Rirseuli Sroma ori mizezis gamoa mniSvnelovani: pirveli, unda moxdes dabalxarisxiani samuSaos pirobebis humanizacia; da meore, saWiroa aseT pirobebSi momuSave muSakebisTvis daxmarebis gaweva, raTa maT Tavi daaRwion arsebul situacias da sakuTari Tavis gan­viTarebaze izrunon.

Ø ÖerToblivi marTva: monawileebi da procedurebi

Sromis samrewvelo organizaciis mniSvnelobis Semcireba axal moTxovnebs uyenebs maT, vinc Rirseuli Sromis xelSewyobisTvis iRvwis. germaniaSi Rirseuli Sromis politikasTan dakavSirebul molaparakebebSi damsaqmebelTa da dasaqmebulTa organizaciebTan da saxelmwifosTan erTad mesame sayrdenic monawileobs. eseni ari­an sawarmos warmomadgenlebi. 1980­ian wlebamde maTi molaparake­bebi exeboda Sromis pirobebTan dakavSirebul sakvanZo sakiTxebs, im standartebis farglebSi, romlebic sawarmoTa doneze iyo Se­Tanxmebuli an romlebsac saxelmwifo axorcielebda. amrigad, germanul sawarmoebSi Camoyalibda socialuri sistema, romelic sawarmos doneze ganxorcielebul regulirebaze iyo orientire­buli, magram am regulirebas monurad ar emorCileboda. germanul

Page 144: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

144

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

imodelSi sawarmos doneze urTierTgacvlis mravali gamocdile­ba da forma arsebobs. isini, rogorc Cans, gansakuTrebul Car­Co pirobebs eqvemdebarebian. ase, magaliTad, sakadro sakiTxebis gadawyvetisas kompaniis xelmZRvanelobam unda gaiTvaliswinos TanamSromelTa da sawarmoo sabWoebis interesebi, swored ise, rogorc maRali instanciebis miTiTebani, rogorebicaa satarifo xelSekrulebebi da saxelmwifo regulaciebi. meore mxriv, sawar­moo sabWom ara mxolod TanamSromelTa interesebi unda daic­vas, aramed, amasTanave, sawarmos mwarmoeblobisa da ekonomikuri warmatebisaTvis pasuxismgeblobis nawili unda itvirTos. sawarmos marTvaSi monawileobisa da TanamSromlobis modeli mkafiod aris Camoyalibebuli sawarmoebSi muSakTa warmomadgenlobiTi organoe­bis Sesaxeb kanonSi: `damsaqmebeli da sawarmoo sabWo TanamSromlo­ben muSakTa da sawarmoTa sakeTildReod, urTierTobis safuZvelze da iTvaliswineben moqmed satarifo xelSekrulebebs; amave dros, urTierTqmedeben profkavSirebsa da damsaqmebelTa asociaciebTan, romlebic sawarmoebSia Camoyalibebuli~ (sawarmoebSi muSakTa war­momadgenlobiTi organoebis Sesaxeb kanonis §2­is 1­li abzaci).

interesTa warmomadgenlobis germanuli modeli formalurad mij­navs sawarmoo sabWoebsa da profkavSirebs, e. i. aucilebeli ar aris, sawarmoo sabWos wevrebi iyvnen profkavSiris wevrebi, xolo profkavSiri ar axdens pirdapir da avtomatur gavlenas sawarmoo sabWoze. amgvari formaluri danawilebis pirobebSi germanuli modelis did miRwevad SeiZleba davasaxeloT is faqti, rom sawar­moo sabWoebsa da profkavSirebs Soris Camoyalibda ara gadau­laxavi konkurenciis urTierTobani, aramed mimdinare sakiTxebis gadasawyvetad TanamSromlobis tradicia. am bolo samoci wlis ganmavlobaSi sawarmoo sabWos wevrTa 70%­ze meti iyo agreTve profkavSiris wevri, sadac sazogadoebriv sawyisebze mniSvnelovan funqciebs asrulebda. im dros, roca sawarmoo sabWo koleqtivis, xelmZRvanelobisa da profkavSiris winaaRmdegobaTa velSi moq­medebs, rogorc `sasazRvro organo~ (Fürstenberg 2000 [1958]), menej­menti koleqtivs, sawarmoo sabWosa da kompaniis xelmZRvanelobisa da damsaqmebelTa asociaciebis ZiriTad interesebsa da miTiTebebs Soris unda lavirebdes. sawarmoo sabWosa da menejmentis interes­Ta Soris konfliqti samuSao wesiT wydeba. gamonaklisia Ria kon­fliqtebi. iq, sadac Cndeba Ria uTanxmoeba ganawilebisa da organi­zebis sakiTxebSi, xSirad saqmeSi gareSe moTamaSeebi arian CarTuli. sawarmoo sabWo da menejmenti sawarmoTa doneze Sesabamisi orga­nizaciebis umniSvnelovanes warmomadgenlebad gvevlinebian. maT sxvadasxva uflebrivi statusi aqvT miniWebuli da, rogorc wesi, araTanabari saxelisuflebo resursebi moepovebaT. ase rom, Cveu­lebriv, ar SeiZleba visaubroT samrewvelo urTierTobis sferoSi

Page 145: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

145

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

iTanabari Zalis moTamaSeebze. moTamaSeebi, romlebic sawarmoTa doneze moqmedeben, satarifo xelSekrulebebis politikis sferoSi gankargulebaTa gacemis uflebas saTavo organizaciebis doneze gadascemen da amgvarad misdeven istoriulad Camoyalibebul in­stitutTa models, romelic dRemde mxars uWers TanamSromlobis reJims. am modelis umniSvnelovanesi komponentebi SeiZleba davyoT politikur da ekonomikur komponentebad.

Ø erToblivi marTvis gamowvevebi

sawarmos marTvaSi monawileobis modeli, romelic sawarmoo sab­Woebs, sawarmoTa donis profkavSirul moRvaweebs (nawilobriv gav­lenas rom axdenen ekonomikuri sakiTxebis gadawyvetaze) da sameT­valyureo sabWoebSi warmodgenili dargobrivi profkavSirebis profesiul warmomadgenlebs Soris Sromis danawilebas efuZneba, dRes axali gamowvevebis winaSe dgas.

1. erTobliv marTvaSi monawileTa damakavSirebeli Zalebi sus-tdeba. konkretul sawarmoSi Sromis politikis sakiTxebze gadawyvetilebaTa miRebis ufro maRali donis aRiareba ueWveli ar aris. igi qcevis istoriulad Camoyalibebul meqanizmebsa da politikur ZalTa Tanamedrove Tanafardobas gamoxatavs. iq, sadac menejmenti xedavs Sanss, gansazRvros sakuTari satarifo politika ise, rom amiT sawarmoSi konfliqtebi ar gamoiwvios da ekonomikur mwarmoeblobas safrTxe ar Seuqmnas, is cdilobs kidec, amgvarad moiqces. amasTanave, am bolo wlebSi socialuri demokratiis pro­eqti ufro xSirad iZleva naTel postulats: marTvaSi muSakTa monawileoba aris ara xelmZRvanelobis mier gaRebuli mowyaleba, aramed kanonmdeblobiT dawesebuli monawileobis ZiriTadi ufle­ba, romelic ganxilvas TiTqmis ar eqvemdebareba.

ufro maRali donis politikis legitimurobisa da aRiarebisaTvis mniSvnelovania, sawarmos doneze moqmedi moTamaSeebi xedavdnen, rom maT aqvT gavlena da maTi interesebi warmodgenilia saTavo or­ganizaciebSi. rogorc wesi, saTavo organizaciebi unda misdevdnen am princips, raTa TavianTi wevrebis erTgulebasa da pasuxismge­blobas miaRwion. amasTanave, tradiciebma mniSvnelovani Semakav­Sirebeli faqtoris roli Seasrula, rac samrewvelo urTierToba­Ta politikur ganzomilebas ganapirobebda. Tumca am bolo 20 wlis ganmavlobaSi maTi mniSvneloba SesamCnevad mcirdeba. germanuli sawarmoebis umetesobaSi ramdenime aTeul wels arsebobda droSi gamocdili uflebamosilebaTa danawileba, romelic eWvs ar iwvevda da Taobidan Taobas gadaecemoda. magram iqmneba STabeWdileba, rom saTavo organizaciebisa da sawarmoTa donis moRvaweebis kulturul tradiciebze dafuZnebuli es kavSirebi mniSvnelobasa da zegavle­

Page 146: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

146

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

inas kargavs: 1980­iani wlebidan SeimCneva saTavo organizaciis mier dadgenili normebis Sesustebis tendencia. menejmenti da sawarmoo sabWoebi sul ufro xSirad avlenen damoukideblobas, Riad acxade­ben, rom ar eTanxmebian saTavo organizaciis gadawyvetilebebs, da uars amboben am gadawyvetilebaTa Sesrulebaze.

2. sawarmoo sabWo aris sakontaqto partniori da yvela Tanam-Sromlis interesTa warmomadgeneli. seriozuli gamowvevaa sakvanZo TanamSromelTa da danarCeni koleqtivis interesebis samarTliani warmodgena. am bolo xanebSi sawarmoTa koleqtivebis struqtura Zlier Seicvala; mniSvnelovnad gaizarda im muSakTa raodenoba, romelTac vadiani SromiTi xelSekruleba aqvT dadebu­li, agreTve imaTi raodenoba, vinc arasrul ganakveTze muSaobs an daqiravebuli muSakia. aman SeiZleba sawarmoSi konfliqtis poten­ciali Seqmnas da damRupvelad imoqmedos marTvaSi monawileobis sakiTxebze, radgan igi asustebs solidarobas da arTulebs Suamav­lobas. sawarmoo sabWo valdebulia mudmivad cvalebadi koleqti­vis interesebi daicvas; amasTanave, zogjer Zalian rTulia sustad daculi TanamSromelTa jgufebis interesTa ise warmatebiT da marjved warmodgena, rogorc ZiriTadi koleqtivisa.

3. sawarmos erToblivi marTvis models korporaciuli pasu-xismgeblobis damasustebeli Zalebi ewinaaRmdegebian. sawarmoe­bSi muSakTa warmomadgenlobiTi organoebis Sesaxeb kanonis (Be-triebsverfassungsgesetz) Seqmnis periodSi warmoebaSi gadawyvetilebebs, rogorc wesi, igive pirebi iRebdnen, romlebic ekonomikur riskebs eweodnen. marTvaSi sawarmoo sabWos monawileoba warmoebis organi­zebisa da sakadro sakiTxebiT Semoifargleboda. magram, Cveulebriv, zog SemTxvevaSi SesaZlebeli iyo ekonomikur gadawyvetilebebze msjelobac, maTi Sedegebis Sesarbileblad. Tumca globalizaciis Sedegad da sawarmos mflobelebisa da menejmentis gancalkevebis gamo sul ufro xSirad daiSveba ekonomikuri gadawyvetilebebi, romlebic ewinaaRmdegeba rogorc koleqtivis, ise kompaniis in­teresebs. amave dros, sawarmoTa donis moRvaweebs ar ZaluZT am gadawyvetilebebze raime gavlenis moxdena maTi miRebis momentSi. zogjer sawarmoo sabWos SeuZlia molaparakebebis meSveobiT Sea­sustos gadawyvetilebis mimRebTa zemoqmedeba, magram mimdinare movlenebi da kompaniebSi dafuZnebuli `finansur bazarze orien­tirebuli kontrolis~ sistema erToblivi marTvis models axali problemebis winaSe ayenebs.

4. sawarmoTa internacionalizacia erToblivi marTvis interna-cionalizacias moiTxovs. Sromis pirobebis gauaresebis gamamar­Tlebel argumentTa Soris erT­erT ZiriTad argumentad rCeba bi­znesis sxvadasxva adgilmdebareobas Soris konkurencia. xSirad is

Page 147: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

147

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

ierTi da imave kompaniis teritoriul ganyofilebebs Soris iCens Tavs. ase, magaliTad, avtomobilebis axali modelebis Sesaxeb sa­muSao davaleba mTeli kompaniis masStabiT cxaddeba da, amgvarad, ganyofilebebs Soris konkurencia Sromis anazRaurebis danaxar­jTa Semcirebisa da socialur paketTa Sekvecis mizniT gamoiyeneba. Tumca aris solidarobis pirveli pozitiuri gamocdilebac. maga­liTad, aseTi solidaroba gamoxates koncern `General Motors”­is ev­ropulma qarxnebma, rodesac mTavarma ofisma evropaSi calkeuli qarxnebis daxurvis Taobaze ganacxada. evropuli sawarmoo sabWoebi gaxdnen pirveli mniSvnelovani zenacionaluri organoebi, romle­bic ukve dRes mizanmimarTulad iyeneben TavianT uflebamosile­bas. miuxedavad amisa, aq aucilebelia kanonmdeblobis srulyo­fa, raTa muSakTa warmomadgenlebs marTvaSi Tanasworuflebiani monawileoba SeeZloT. meore sfero, sadac marTvaSi monawileoba saerTaSoriso normebs emyareba, evropuli kompaniebia. aqac aseve aucilebelia SemuSavdes strategiebi da koncefciebi, raTa San­sebi sargeblianad iqnes gamoyenebuli da riskebi minimumamde Sem­cirdes. logika martivia: sawarmos marTvaSi monawileobis uzrun­velsayofad unda gaZlierdes evropuli TanamSromloba sxvadasxva donis gansxvavebuli moqmedi pirebis mozidvis gziT. rac ufro ukeT moxerxdeba es, miT ufro damakmayofilebeli iqneba Sedegebi.

7.5. debatebi minimaluri xelfasebis Sesaxeb avtori: klaudia vainkofi17

aris Tu ara dabali anazRaurebis mniSvnelobis zrda is problema, romelic politikur moqmedebas moiTxovs, Tu igi umuSevrobis Sesamcirebeli strategiis aucilebeli aspeqtia? amaze germaniaSi dResac kamaToben. miuxedavad imisa, rom bolo wlebis ramdenime gamokvlevam daadastura, rom germaniaSi dabali anazRaureba sak­maod gavrcelebuli movlenaa (ix. magaliTad, Schäfer 2003, Rhein/Gart-ner/Krug 2005, Goebel/Krause/Schupp 2005, Eichhorst da sxv. 2005), mainc kidev da kidev moiTxoven dabalanazRaurebadi dasaqmebis gafar­Toebas, xolo aqa­iq dabalanazRaurebadi samuSao adgilebis `da­

17 faqtobrivad am ganyofilebis identuri versia gamoqveynda saTauriT `Die politische De-batte über Niedrig-und Mindestlöhne – aus der Gender-Perspektive kommentiert~ (politikuri debatebi dabali da minimaluri xelfasebis Sesaxeb _ komentarebi genderuli perspeqtivebiT). igi iyo Semadgeneli nawili statiisa `Niedrig-und Mindestlöhne. Eine Analyse aus der Gender-Perspe-ktive~ (dabali da minimaluri xelfasebi. analizi genderuli perspeqtivebiT), romelic daibeWda gamocemaSi Friederike Maier, Angela Fiedler (red.) (2008), Verfestigte Schieflagen. Ökono-mische Analysen zum Geschlechterverhältnis (CaduRabebuli problemebi. genderul urTierTo­baTa ekonomikuri analizi), berlini; madlobas vuxdiT gamomcemloba `Edition Sigma~­s da avtorebs gadabeWdvis uflebis moniWebisaTvis.

Page 148: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

148

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

inergvis~ moTxovniTac ki gamodian.18

am bolo dros debatebi ufro metad imaze imarTeba, (mxolod) saxel mwifom unda agos pasuxi dabali xelfasis danamatze, ro­melic SinameurneobebisaTvis aucilebel saarsebo minimums uzrun­velyofs, Tu aucilebelia Sromis anazRaurebis minimaluri zoma dadgindes satarifo xelSerulebis anda kanonmdeblobis doneze, raTa Seiqmnas imis garantia, rom sawarmoebi gamudmebiT ar Seamci­reben xelfass. qvemoT ganxilulia zogierTi klasikuri argumen­tis safuZvlianoba, rodesac zogi emxroba, zogic _ ara dabalanaz­Raurebad saqmianobas anda Sromis anazRaurebis minimaluri zomis dadgenas. iqve mocemulia komentarebi genderuli perspeqtivebiT.

dabalanazRaurebadi saqmianobis sasargeblod xSirad mohyavT mo­sazreba, rom is gamoiyeneba erTgvar tramplinad ufro maRalanaz­Raurebadi saqmianobis dasawyebad. oRond am Temaze ramdenime aqtu­aluri gamokvlevis Sedegebi optimizmis safuZvels ar iZleva: egreT wodebuli aRmavali mobiloba dabalanazRaurebadi saqmianobis saxe­obebidan bolo wlebSi sagrZnoblad Semcirda (Sdr. Rhein/Gartner/Krug 2005). amas adasturebs agreTve dasaqmebis federaluri saagentos monacemTa analizi. igi Sromisa da kvalifikaciis institutma Caata­ra. Cven SevamowmeT, rogoria im muSakebis xvedriTi wili, romlebic 1998 wels srul ganakveTze muSaobdnen, iRebdnen xelfass zRvris qvemoT, romelic dabalanazRaurebadi saqmianobisaTvis iyo dadge­nili, da romlebmac 2003 wels SeZles am zRvris gadakveTa. amis miR­weva saSualod 34,4%­ma, e. i. 2003 wels momuSaveTa mesamedze odnav metma, moaxerxa. Tumca es monacemi Zlier meryeobda sxvadasxva jgu­fis muSakTa mixedviT: maRalanazRaurebadi samuSaos miReba ufro ioli xdeboda axalgazrdobisTvis (62,3% _ 25 welze naklebi asakis axalgazrdebis jgufebi), maRali kvalifikaciis mqone specialiste­bisTvis (53,6% _ umaRlesi ganaTlebis mqone pirebiT dakompleqte­buli jgufebi), mamakacebisTvis (50,4%). qalTa Soris dabalanaz­Raurebadi saqmianobis seqtoridan gamoRweva 27,1%­ma, anu mSromel qalTa TiTqmis mesamedma, SeZlo (Bosch/Kalina 2007: 45).

ukiduresad winaaRmdegobrivad fasdeba dabalanazRaurebadi saqmi­

18 aq konkretuli citatebis monaxva gaZneldeba. sagangebo publikaciaTa umetesobaSi da­balanazRaurebadi dasaqmebis gafarToebis moTxovna met­naklebad SeniRbulia. ase, maga­liTad, saubaria imaze, rom aucilebelia anazRaurebis didi ganfantva, rom dasaSvebia dabalanazRaurebadi Sromis konkurentunariani anazRaurebebi, rom aRsadgenia Sromis anazRaurebasa da socialur Semweobebs Soris arsebiTi sxvaoba; saubaria imazedac, rom saWiroa aSS­Tan SedarebiT germaniaSi arsebuli `momsaxurebis seqtoris xarvezis~ aR­mofxvra. moviyvanT magaliTs germaniis mTavrobasTan arsebuli ekonomikis eqspertTa sabWos wliuri (2006­2007 wlebi) daskvnidan: `Tumca momsaxurebis seqtorSi arsebobs SromiTi mowyobis nairgvari SesaZleblobebi, rogorc sxva qveynebis, magaliTad, aSS­is gamocdileba mowmobs, TviT Cveni warsulisTvis Tvalis gadavlebac gviCvenebs, rom mom­saxurebis dabalanazRaurebad seqtorSi mravali samuSao adgili gaqra Sromis anazRau­rebis danaxarjebis metismeti zrdis Sedegad~ (Sachverständigenrat 2006: 370).

Page 149: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

149

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

ianoba socialuri politikis TvalTaxedviT. erTi mxare amtkicebs, rom xelfasi, Tuki adamiani srul ganakveTze muSaobs, unda hyof­nides mas damoukidebeli arsebobisaTvis da aseTi muSaki siRaribeSi araviTar SemTxvevaSi ar unda imyofebodes; meore mxare ki xazgasmiT acxadebs, rom dabalanazRaurebadi saqmianoba aucileblad rodi iwvevs siRaribes. zogjer imasac ki amboben, rom adamianebi, romle­bic dabalanazRaurebad samuSaos asruleben, Cveulebriv, amgvarad uzrunvelyofen damatebiTi Sromis sargos (Sdr. magaliTad, Brenke/Eichhorst 2007). orive Tvalsazrisi agreTve gulisxmobs, rom qalebis dabalanazRaurebadi saqmianoba naklebad seriozuli problemaa. ase, magaliTad, minimaluri xelfasis SemoRebis momxreTa yuradRebis centrSia ojaxis mama, romelic srul ganakveTze muSaobs (zogjer zeganakveTuradac Sromobs), magram ise cotas iRebs, rom ojaxs ver uzrunvelyofs. iqmneba STabeWdileba, rom qalebisTvis es problema ase mwvave araa: Tuki amdeni qali muSaobs arasrul ganakveTze anda arasrul SromiT saqmianobas eweva, ra Tqma unda (yovel SemTxvevaSi, es farTod gavrcelebuli azria), isini ZiriTadad `jibis fulisT­vis~ muSaoben da, amrigad, miuxedavad dabali xelfasisa, siRaribe ar emuqrebaT, imdenad, ramdenadac uTuod hyavT qmrebi an partnio­rebi, romlebsac meti Semosavali aqvT.

am msjelobebSi mxolod isaa swori, rom yvela dabalanazRaureba­di muSaki marTlac ar cxovrobs siRaribeSi, ramdenadac calkeuli Sinameurneobebis Semosavali ramdenime xelfasisagan yalibdeba da amitomac siRaribis zRvarze maRlaa. marTlac, siRaribis ZiriTadi mizezi, upirveles yovlisa, aris umuSevroba anda anazRaurebadi sa­muSaos uqonloba da mxolod nawilobriv _ dabali xelfasi. Rarib­Ta xvedriTi wili, romlebic dabalanazRaurebad seqtorSi iyvnen dasaqmebuli, germaniaSi ukve 1990­iani wlebis bolos 41%­s Seadgenda. am maCvenebelma sakmaod gadaaWarba evrokavSiris saSualo maCvene bels (37%) (Marlier/Ponthieux 2000). saeWvod gveCveneba agreTve varaudi, rom dabali xelfasis mqone qalebi ojaxis sxva wevrebis xarjze arian uz­runvelyofili: bekeris mier Catarebuli gamokvlevebis (Becker 2006a) Tanaxmad, dabalxelfasiani qalebi (19%) siRaribis zRvars miRma imyo­febian, odnav ufro qvemoT, vidre dabalxelfasiani mamakacebi (22%). garda amisa, Sinameurneobis Semosavlis ganxilvisas araa gaTvalis­winebuli, rom iseTi socialuri sargoebi, rogorebicaa pensia da umuSevrobis Semweoba, sakuTari gamomuSavebis safuZvelze gamoian­gariSeba. da bolos, gasaTvaliswinebelia, rom partnioris xarjze uzrunvelyofa stabilurobiT ar gamoirCeva. situacia myisve Seic­vleba da didxansac SeiZleba gagrZeldes, Tu qalma dakarga samuSao, qmars gaeyara anda sulac dakarga marCenali.

minimaluri xelfasis SemoRebis winaaRmdeg xSirad is argumenti mo­hyavT, rom Sromis dabali anazRaureba dabal mwarmoeblobas gamo­

Page 150: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

150

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

ixatavs, xolo saxelmwifos mier dabali xelfasis minimaluri zomis dakanoneba samuSao adgilebis Semcirebas gamoiwvevs. imazedac msje­loben, rom aRniSnulis Sedegad yvelaze metad dabalkvalifici­uri samuSao Zala dazaraldeba. magram germaniaSi dabal xelfass mxolod dabali kvalifikaciis muSakebi ar iReben. piriqiT, im mu­Sakebis daaxloebiT sam meoTxeds, romlebic germaniaSi dabalanaz­Raurebad samuSaos asruleben, aqvs dasrulebuli profesiuli da TviT umaRlesi ganaTlebac ki. minimaluri xelfasis SemoRebis efeq­tianobac araerTgvarovania. 1999 wels did britaneTSi gauCndaT SiSi, rom minimaluri xelfasi samuSao adgilebis arsebiT Semci­rebas gamoiwvevda, Tumca faqtobrivad dasaqmeba Zlier gaizarda, gansakuTrebiT bolo xanebSi, da es moxda im pirobebSic ki, roca mini malurma xelfasma mniSvnelovnad moimata (Bosch/Weinkopf 2006a). aSS­Si 2006 wels 650 ekonomistze meti (maT Soris nobelis premiis xuTi laureati iyo) gamovida Sromis anazRaurebis minimaluri zomis arsebiTad gazrdis moTxovniT (Economic Policy Institute 2006).

germanel ekonomistebs amgvari diferencirebuli midgomebi jer kidev ar SeumuSavebiaT. germanel ekonomist profesionalTa did umravlesobas miaCnia, rom Sromis anazRaurebis minimaluri zomis SemoReba TavisTavad uaryofiT gavlenas moaxdens dasaqmebis do­neze. ase, magaliTad, evropul ekonomikur gamokvlevaTa centris (ZEW) prezidenti, volfgang franci, 2005 wlis 12 aprils presaSi werda: „ekonomistTa Soris arcerT TezisTan mimarTebiT ar ga­batonebula iseTi erTsulovneba, rogoric imasTan dakavSirebiT, rom Sromis anazRaurebis minimalur zomas mavne zemoqmedeba aqvs“ (citirebulia Schulten­is (2005: 190) mixedviT).

msgavsi argumentebi moiyvana bavariel ekonomistTa gaerTianebam (Vereinigung der Bayerischen Wirtschaft 2006: 7), roca sxva qveynebSi Sro­mis anazRaurebis minimaluri zomis SemoRebis gamocdilebas ikv­levda: „magram Sromis bazarze misi pozitiuri zemoqmedebis Se­saxeb cnobebi ara gvaqvs“.19

sinamdvileSi Sromis bazarze Sromis anazRaurebis minimaluri zo­mis damkvidrebis efeqti jerjerobiT Teoriulad ar damuSavebula, xolo Catarebuli gamokvlevebi gacilebiT diferencirebul Sede­gebamde mivida (Sdr. Bosch/Weinkopf 2006b). magaliTisaTvis SeiZleba moviyvanoT amerikis ekonomikur konsultantTa sabWos (romelic

19 aqve keTdeba agreTve (mcdari) gancxadeba, rom Sromis anazRaurebis minimaluri zoma did britaneTsa da irlandiaSi ar gavrcelebula „marTlac dabalkvalificiur samuSao Za­laze“ (Vereinigung der Bayerischen Wirtschaft 2006: 8). did britaneTSi profesiis aTvisebisa da aucilebel unar­CvevaTa SeZenis pirvel etapze (es 6 Tves gulisxmobs) SesaZloa muSaks sxvasTan SedarebiT cota gadauxadon (egreT wodebuli ganviTarebis ganakveTi – „devel-opment rate“. Sdr. Bosch/Weinkopf 2006b: 36­37). magram igi ar aris sayovelTao gamonaklisi dabali kvalifikaciis muSakebisaTvis.

Page 151: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

151

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

iSeesabameba germaniis mTavrobasTan arsebul germaniis ekonomikis eqspertTa sabWos) gamoTqma, romelic prezidentisaTvis wardgenil 1999 wlis moxsenebaSi gaxmovanda: „faqtebis erToblioba gvaiZulebs vivaraudoT, rom Sromis anazRaurebis minimaluri zomis mokrZa­lebuli gazrda dasaqmebas sakmaod sustad daetyoba an sulac ar daetyoba“ (citirebulia Schulten­is (2005: 198) mixedviT).

aqtualur daskvnaSi (bofingeri da sxv. 2006) konstatirebulia: „vi­naidan empiriuli gamokvlevebi ar iZleva erTmniSvnelovan suraTs, amitomac SeuZlebelia mocemulobad miviRoT, rom Sromis anazRau­rebis minimaluri zomis damkvidreba yovelTvis damRupvelad imoq­medebs dasaqmebaze, yovel SemTxvevaSi, Tuki es minimaluri zoma gaz­rdili ar aris“.

Cveni azriT, germaniaSi Sromis anazRaurebis minimaluri zomis Se­mosaRebad kidev ori metad woniani argumenti arsebobs: Sromis bazarze dempingis winaaRmdeg brZola, rac germaniaSi sul ufro vrceldeba da is, rac am problemasTan mWidrod aris gadaxlarTu­li _ sabazo materialuri daxmarebis CarCoebSi dabali xelfasis subsidirebiT gazrdili saxelmwifo xarjebi. germaniaSi dabalanaz­Raurebadi seqtoris zrda imaze miuTiTebs, rom satarifo xelSek­rulebebis sistema, romelic didi xnis ganmavlobaSi icavda dargo­briv doneze damkvidrebul minimalur standartebs, ukve aRar aris saimedo damcveli dabali anda ukiduresad dabali xelfasisagan. satarifo xelSekrulebaTa savaldebulo gavlena mcirdeba rogorc aRmosavleT, ise dasavleT germaniaSi, magram zogjer agreTve daba­lia SeTanxmebuli xelfasebi (Sdr. Deutscher Bundestag 2004).

Cveni gaangariSebiT, 2006 wels germaniaSi 5,5 milioni adamiani saa­TSi daaxloebiT 7,50 evros (daricxul Tanxas) iRebda. es is Tanxaa, romelsac im droisaTvis savaldebulo minimaluri xelfasis saxiT profkavSirebi moiTxovdnen. am muSakTa TiTqmis or mesameds qa­lebi Seadgenen, rac germaniaSi dasaqmebul qalTa 19,8%­ia. 1,9 mi­lionamde adamiani saaTSi 5 evroze naklebs gamoimuSavebda (Kalina/Weinkopf 2008). es germaniaSi erT saaTSi gamomuSavebuli saSualo xelfasis 33%­ia. amitom es muSakebi iReben kidev ufro naklebs, vi­dre nebadarTulia aSS­Si, sadac minimaluri xelfasi (romelic sxva qveynebTan SedarebiT ufro simboluria) daaxloebiT imave donezea (da, amasTanave, male arsebiTad unda gaizardos).

evrokavSiris 27 qveynidan 20­ma SemoiRo Sromis anazRaurebis mini­maluri zoma. danarCen saxelmwifoebSi aris meqanizmebi, romelTac ZaluZT ufro farTod moicvan satarifo xelSekrulebebi, vidre germaniaSi. iseT qveynebSi, rogorebicaa safrangeTi, niderlandi, didi britaneTi, belgia, luqsemburgi da irlandia, minimalurma xelfasma 2007 wlis Semodgomaze rva evros gadaaWarba, xolo zog maTganSi _ cxra evrosac ki.

Page 152: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

152

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

iTviT damsaqmebelTa banakSic, sadac tradiciulad (samSeneblo dar­gis garda) uaryofdnen Sromis anazRaurebis gansazRvraSi saxelmwi­fos Carevas, ukve ismis moTxovna, SemoRebul iqnes minimaluri stand­artebi, raTa SesaZlebeli iyos mzardi dempingis winaaRmdeg brZola. gansakuTrebiT aqtiuroben asociaciebi, romlebic saqmianobis or sferos warmoadgenen. eseni arian dasufTavebis komerciuli samsax­urebi da droebiTi SromiTi mowyobis saagentoebi; anu es is dargebia, sadac momuSaveTa Soris metia qalTa xvedriTi wili. dasufTavebis komerciuli seqtori sul axlaxan iqna Setanili muSakTa sazRvarga­reT mivlinebis Sesaxeb kanonSi da amitomac satarifo xelSekrule­bebi amJamad savaldebuloa da ucxour kompaniebzedac vrceldeba. droebiTi Sromis sferos damsaqmebelTa samidan ori didi federacia moiTxovs Sromis anazRaurebis minimaluri dargobrivi normebis Se­moRebas, raTa Serbildes zrdadi dempingi da arsebobdes imis garan­tia, rom sazRvargareTuli kompaniebi, romlebic SesaZloa momavalSi SemoiWrnen germanul bazarze, valdebuli gaxdebian, daemorCilon muSakTa sazRvargareT mivlinebis Sesaxeb kanons da SeinarCunon mini­maluri standartebi (ufro detalurad ix. Weinkopf 2006).

meore argumenti, romelic Sromis anazRaurebis minimaluri zomis SemoRebis sasargeblod mohyavT, socialuri saxelmwifos finansur bazasTanaa dakavSirebuli: germanuli sawarmoebi dRemde imedovne­ben, rom dabali xelfasebis pirobebSi saxelmwifo uzrunvelyofs, magaliTad, damatebiT socialur Semweobebs, Tuki Sinameurneobis moTxovnilebebi sakuTari gamomuSavebis xarjze ar iqneba uzrun­velyofili da dakmayofilebuli. 2006 wlis oqtomberSi, dasaqmebis federaluri saagentos monacemebiT, ukve 20,9% Sromisunariani Sem­weobis mimRebi (5,339 milionidan 1,117 milioni) muSaobda, Tumca maT damatebiT hqondaT ufleba, mieRoT sabazo materialuri daxmareba. umravles SemTxvevaSi es dasaqmebulebi (Semweobis yvela mimRebis 11,3%, anu 601 533 adamiani) valdebuli iyvnen, Tanxa socialur fon­debSi gadaericxaT. 440 055 adamiani (sabazo materialuri daxmarebis yvela mimRebis 8,3%) srul ganakveTzedac ki muSaobda. sabazo mate­rialuri daxmarebis mimRebi momuSave qalebis wilma Seadgina 48,4% maT Soris, vinc sruli socialuri paketiT muSaobda, xolo 55,1%­s Seadgendnen isini, vinc arasrul SromiT saqmianobas eweoda. garda amisa, bekeris gamokvlevis (Becker 2006b) mixedviT, mravali adamiani, romlebsac ufleba hqondaT, mieRoT danamati saxelmwifosagan, ar sargeblobda am uflebiT. Sromis anazRaurebis minimaluri zomis dadgena arcerT SemTxvevaSi sulac ar xdida zedmets aseT dana­mats, ramdenadac dabal saaTobriv ganakveTTan erTad Tavis rols asrulebda samuSao saaTebis raodenoba da Sinameurneobis sidide, oRond udavoa, rom is arsebiTad Seamcirebda am tipis „kombinire­bul anazRaurebaze“ (Kombilöhnen) gaweul finansur xarjebs da bo­

Page 153: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

153

pr

aqt

ik

ul

i m

ag

al

iT

eb

ilos mouRebda saxelmwifos xarjze xelfasebis Semcirebas.

xSirad miaCniaT, rom sabazo materialuri daxmarebis mimRebni, rom­lebic arasrulyofili dasaqmebis (minisamuSaoebi) pirobebSi mu­Saoben, saxelmwifo transferebisa da sakuTari Semosavlis Sexamebis „optimizacias axdenen“: anu zustad imdens gamoimuSaveben, rom es Tanxa ar gascdes socialuri daxmarebis zRvars („eSmakuri samuSao“. Sdr. Grabowsky da sxv. 2006). Tumca aq gaTvaliswinebuli ar aris is faqti, rom minisamuSaoebs amave dros zrdian kompaniebi personalis Secvlis strategiis gamo; ar SeiZleba xelaRebiT vivaraudoT, rom muSakebi am samuSaoebs sakuTari nebiT asruleben. magaliTad, dasuf­Tavebis komerciul dargSi arasruli Tu sruli ganakveTis samuSaoe­bi, romlebzedac socialuri daxmareba vrceldeba, upirveles yov­lisa, rezervirebulia xelmZRvaneli personalis mier (Hieming da sxv. 2005, Jaehrling/Weinkopf 2006). gaurkvevelia, SeiZleba Tu ara situaciis gardatexa, Tuki sabazo materialuri daxmarebis moculobis gansaz­Rvrisas Seicvleba gamomuSavebis aRricxvis wesebi ukeT anazRaureba­di samuSaos sasargeblod, rogorc amas fiqroben, magaliTad, bofin­geri da misi Tanaavtorebi (bofingeri da sxv., 2006). am SemTxvevaSi mniSvnelovnad gauaresdeboda im pirTa mdgomareoba, romelTac mci­re damatebiTi Semosavali aqvT (Sdr. IMK-WSI-Arbeitskreis Kombilohn 2007). amasTanave, gansakuTrebiT dazaraldebodnen qalebi.

mTlianobaSi, Cveni azriT, bevri ram metyvelebs imaze, rom saWiroa germaniaSi Sromis anazRaurebis savaldebulo minimaluri standar­tebi iqnes SemoRebuli. mravali SesaZlo Teoriuli variantidan, qalTa TvalTaxedviT, saukeTeso gadawyvetileba iqneboda Sromis anazRaurebis minimaluri zomis daweseba, radgan am gziT gaxdeboda SesaZlebeli saqmianobis nebismier dargSi xelfasis qveda mijnis gansazRvra. satarifo xelSekrulebebSi minimaluri ganakveTebis dadgena ara alternatiuli, aramed, ukeTes SemTxvevaSi, damxmare gadawyvetilebaa, ramdenadac mxolod ramdenime dargSi aris imis aucilebeli pirobebi, rom es ganakveTebi yvelasaTvis misaRebi gax­des. imis miRwevac unda moxerxdes, rom moxdes dargebis CarTva muSakTa sazRvargareT mivlinebis Sesaxeb kanonSi. dabalanazRau­rebadi saqmianobis tipur seqtorebSi, sadac qalTa xvedriTi wili didia, satarifo xelSekrulebaTa debulebebi xSirad ar vrceldeba.

TavisTavad, Sromis anazRaurebis minimaluri zomis dadgena avtomatu­rad ver uzrunvelyofs yvela qals damoukidebeli arsebobis saSu­alebebiT. TviT saaTSi 7,50 evroc ki (an 8,50 evro, romelsac dRes profkavSirebi moiTxoven), xSirad ar aris sakmarisi amisTvis, gansa­kuTrebiT imitom, rom germaniaSi qalebis mniSvnelovani nawili aras­rul ganakveTze anda arasrulyofili dasaqmebis pirobebSi muSaobs.

Page 154: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

154

8. Semdgomi gansja

gamocemaTa seria „socialuri demokratiis kursi“ gvaZlevs kompass, romliTac SesaZlebelia socialuri demokratiis ZiriTad sakiTxeb­Si garkveva da politikis sxvadasxva sferoSi orientireba. magram misi mizani ar aris da mas arc ZaluZs yovlismomcveli pasuxebis mocema. socialuri demokratiis gza – rogorc idea da rogorc politikuri moqmedeba – mudmivad unda Semowmdes, gamoicados da gadaisinjos. mxolod amis Semdeg migviyvans igi warmatebamde.

es daskvniTi Tavic misi gagrZelebaa da Cven gvsurs, upirveles yovlisa, vaiZuloT mkiTxveli, Cafiqrdes warmodgenil sakiTxebze: rogor SeiZleba SevqmnaT kargi ekonomikuri politika socialuri demokratiis pirobebSi da ra gamowvevebi elis socialur demokra­tias 21­e saukuneSi?

amJamad socialuri demokratiis ekonomikuri politikis mTavari gamowvevaa axali, sazogadoebisaTvis misaRebi wonasworobis siste­mis Seqmna, romelic saxelmwifosa da bazris urTierTobas moawes­rigebs. am TvalsazrisiT germaniis social­demokratiuli partiis hamburgSi miRebuli programa Sesabamis orientirs saxavs:

„Cven migvaCnia, rom bazari aris ekonomikuri koordinaciis aucilebe-li forma da igi sxva alternativebze maRla dgas. magram sakuTar Tavs mindobili bazari brmaa rogorc socialuri, ise ekologiuri Tval-sazrisiT. mas ar SeuZlia, damoukideblad uzrunvelyos sakmarisi ra-odenobis sazogadoebrivi sikeTe. Tavisi potencialis gamosavlenad bazars sWirdeba regulireba saxelmwifos mxridan, romelsac Seu-Zlia gamoiyenos sanqciebi, efeqtiani kanonebi da uzrunvelyos samar-Tliani faswarmoqmna.~ (hamburgis programa 2007: 17)

axal­axali gamowvevebis momlodine socialurma demokratiam gamudmebiT unda gaiumjobesos Tavi evoluciuri ganviTarebis gziT. cvlilebaTa piroba gaxdeba misi safuZvlebis codna da re­alobis naTlad xedva da gageba.

yovelive es socialuri demokratiis ekonomikur politikasac exeba. am wignSi naCvenebia, rom socialuri demokratiis sabaziso Rirebule­bani, romlebic konkretulad aris Camoyalibebuli ZiriTad ufleba­Ta Sesaxeb SemuSavebul gaerTianebuli erebis organizaciis paqtebSi, socialuri demokratiis ekonomikuri politikis mkafio profils gviqmnis. igi kompasiviT unda emsaxuros Tanamedrove, Rirebulebebze orientirebul ekonomikur politikas, romelic zrdis, socialuri Tanasworobisa da mdgradi ganviTarebis principebze aigeba.

Page 155: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

155

damatebiTi literatura: socialuri demokratiis akademiis veb-gverdze mocemu-lia SerCeuli sakiTxavi masala (komentarebTan erTad): www.fes-sozialede-mokratie.de/materi-alien.

Tanamedrove eko-nomikuri poli-tikis kvlevebi da analizi moce-mulia fridrix ebertis fondis ekonomikisa da socialuri poli-tikis departa-mentis publika-ciebSi: www.fes.de/wiso

bibliografia

Josef Ackermann (2008), Finanzkrise: Ackermann fordert mehr Regulierung, in: manager-magazin online vom 18.03.2008.

Jennifer Amyx (2004), Japan’s Financial Crisis: Institutional Rigidity and Reluctant Change, Princeton.

Masahiko Aoki und Gary R. Saxonhouse (2000), Finance, Governance, and Competitiveness in Japan, Oxford.

Masahiko Aoki, Gregory Jackson, Hideaki Miyajima (Hg.) (2007), Corporate Governance in Japan: Institutional Change and Organizational Diversity, Oxford.

Ernst Baier u. a. (2002), Lebens- und Arbeitsbedingungen des Industrieproletariats, Duisburg.

Irene Becker (2006a), Mindestlöhne – ein Instrument (auch) zur Förderung der Gender-Gerechtigkeit?, in: Gabriele Ster-kel, Thorsten Schulten, Jörg Wiedemuth (Hg.), Mindestlöhne gegen Sozialdumping. Rahmenbedingungen – Erfahrungen – Strategien, Hamburg, gv. 61–79.

Irene Becker (2006b), Armut in Deutschland: Bevölkerungs-gruppen unterhalb der ALG-II-Grenze. Johann-Wolfgang-Goe-the-Universität. Arbeitspapier des Projektes „Soziale Gerech-tigkeit“, Nr. 3, Frankfurt am Main.

Peter Bofinger (2007), Grundzüge der Volkswirtschaftslehre, me­2 gamocema, München.

Peter Bofinger, Martin Dietz, Sascha Genders, Ulrich Walwei (2006), Vorrang für das reguläre Arbeitsverhältnis: ein Konzept für die Existenz sichernde Beschäftigung im Niedriglohnbereich. Gutachten für das Sächsische Ministerium für Wirtschaft und Arbeit (SWMA), o. O.

Gerhard Bosch und Thorsten Kalina (2007), Niedriglohnbe-schäftigung in Deutschland, in: Gerhard Bosch, Claudia Wein-kopf (Hg.), Arbeit für wenig Geld: Niedriglohnbeschäftigung in Deutschland, Frankfurt am Main, gv. 20–105.

Gerhard Bosch und Claudia Weinkopf (2006a), Mindestlöhne in Großbritannien – ein geglücktes Realexperiment, in: WSI-Mitteilungen, 3, gv. 125–130.

Gerhard Bosch und Claudia Weinkopf (unter Mitarbeit von Thorsten Kalina) (2006b), Gesetzliche Mindestlöhne auch in Deutschland? Expertise im Auftrag der Friedrich-Ebert-Stiftung, Gesprächskreis Arbeit und Qualifi zierung, Bonn.

Karl Brenke und Werner Eichhorst (2007), Mindestlohn für Deutsch-land nicht sinnvoll, in: DIW-Wochenbericht, 9, gv. 121–131.

Bundesagentur für Arbeit (2006), Beschäftigung von erwerbs-fähigen Hilfebedürftigen, Oktober 2006, Nürnberg.

Bündnis 90/Die Grünen (2002), Die Zukunft ist Grün, Grundsatz-programm von BÜNDNIS 90/DIE GRÜNEN, beschlossen auf der Bundesdelegiertenkonferenz am 15.–17. März 2002 in Berlin.

Hans Martin Bury und Thomas Schmidt (1996), Das Banken-kartell: die Verflechtung von Geld, Macht und Politik, München.

Friedrich Engels (1988), Herrn Eugen Dührings Umwälzung der Wissenschaft (Anti-Dühring), Karl Marx und Friedrich Engels Gesamtausgabe (MEGA), tomi 27, Berlin.

Eurostat, Statistische Datenbank der Europäischen Kommis-sion, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/sta-tistics/search-database.

FDP (1997), Wiesbadener Grundsätze. Für die liberale Bürger-gesellschaft, beschlossen auf dem Bundesparteitag der F.D.P. am 24. Mai 1997 in Wiesbaden.

Milton Friedman (1973), Capitalism and Freedom, Chicago.

Thomas L. Friedman (2005), The World Is Flat: A Brief History of the Twenty-First Century, New York.

Friedrich Fürstenberg (2000 [1958]), Der Betriebsrat als Grenz-institution, in: Friedrich Fürstenberg (Hg,), Arbeitsbeziehungen im gesellschaftlichen Wandel, München/Mering.

Sigmar Gabriel (2008), Links neu denken. Politik für die Mehr-heit, München.

William A. Galston (2008), How Big Government Got Its Groove Back, in: American Prospect, vol. 19, no. 6, Washing-ton, D. C., gv. 23–26.

Heide Gerstenberger (2006), Die subjektlose Gewalt. Theorie der Entstehung bürgerlicher Staatsgewalt, me­2 gamocema, Münster.

Robert Gilpin (2001), Global Political Economy: Understanding the International Economy Order, Princeton/Oxford.

Jan Goebel, Peter Krause, Jürgen Schupp (2005), Mehr Armut durch steigende Arbeitslosigkeit, in: DIW-Wochenbericht, 10, gv. 725–730.

Fabian Grabowsky, Alexander Neubacher, Michael Sauga (2006), Die große Flut. Dank Hartz-Reformen haben Hunderttausende Niedrigverdiener neuerdings Anspruch auf staatliche Hilfe – dar-unter auch viele Selbstständige, in: Der Spiegel, 19, gv. 66–68.

René Haak (Hg.) (2006), The Changing Structure of Labour in Japan, London.

Peter A. Hall und David Soskice (Hg.) (2001), Varieties of Capitalism. The Institutional Foundations of Comparative Advantage, New York/Oxford.

Hamburger Programm (2007), Grundsatzprogramm der Sozi-aldemokratischen Partei Deutschlands, beschlossen auf dem Hamburger Bundesparteitag der SPD am 28. Oktober 2007.

Volker Happe, Gustav Horn, Kim Otto (2009), Das Wirtschafts-lexikon. Begriffe. Zahlen. Zusammenhänge, Verlag J.H.W. Dietz Nachf., Bonn.

Anke Hassel (2006), Die Schwächen des deutschen Kapitalis-mus, in: Volker Berghahn, Sigurt Vitols (Hg.), Gibt es einen deutschen Kapitalismus? Die soziale Marktwirtschaft im Welt-system, Frankfurt am Main, gv. 200_214.

Volker Hauff (Hg.) (1987), Unsere gemeinsame Zukunft: der Brundtland-Bericht der Weltkommission für Umwelt und Ent-wicklung, Greven.

Gustav W. Heinemann (1972), Grußwort auf dem IG-Metall- Kongress „Qualität des Lebens“ am 11. April 1972 in Oberhau-sen, in: IG Metall (Hg.), Aufgabe Zukunft, tomi 1.

Thomas Meyer und Nicole Breyer (Mitarbeit) (2005b), Die Zukunft der Sozialen Demokratie, Bonn.

Hyman P. Minsky (1986), Stabilizing an Unstable Economy, New Haven.

Alfred Müller-Armack (1947), Wirtschaftslenkung und Markt-wirtschaft, Hamburg.

Joachim Münch und Mikiko Eswein (1998), Bildung, Öffent-lichkeit und Arbeit in Japan. Mythos und Wirklichkeit, Berlin.

Werner Pascha (Hg.) (2004), Systemic Change in the Japanese

Page 156: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

156

damatebiTi literatura:

socialuri demokratiis

Rirebulebebisa da fesvebis

Sesaxeb damate-biTi informacia,

teqstebi da masalebi moce-mulia fridrix

ebertis fondis onlainaka-

demiis modulSi `socialuri

demokratia~: www.fes-online-

akademie.de

ekonomikasTan da ekonomikis

siaxleebTan daka-vSirebuli yvela

mniSvnelovani sakiTxis mokle

ganxilva mocemu-lia gamocemaSi `Das Wirtschafts-lexikon. Begriffe.

Zahlen. Zusam-menhänge~, Volker

Happe, Gustav Horn, Kim Otto

(ixileT gv. 18).

and German Economies. Convergence and Differentiation as a Dual Challenge, London/New York.

Matthias Platzeck, Peer Steinbrück, Frank-Walter Steinmeier (2007), Auf der Höhe der Zeit, Berlin.

OCED, Organisation für wirtschaftliche Zusammenarbeit und Entwicklung, OECD.Stat Extracts,http://stats.oecd.org.

Hans J. Pongratz und G. Günther Voss (2003), Arbeitskraftunter-nehmer: Erwerbsorientierung in entgrenzten Arbeitsformen, Berlin.

Robert Reich (2008), Superkapitalismus. Wie die Wirtschaft unsere Demokratie untergräbt, Frankfurt am Main/New York.

Thomas Rhein, Hermann Gartner, Gerhard Krug (2005), Niedriglohnsektor: Aufstiegschancen für Geringverdiener verschlechtert. IAB-Kurzbericht vom 10. März 2005, Nürnberg.

Jörg Rössel (2005), The Semantic of Social Structure: An Inter-national Comparison, Köln.

Dani Rodrik (1997), Has Globalization Gone Too Far?, Washington, D. C. Sachverständigenrat (2005), Die Chance nutzen – Reformen mutig voranbringen, Sachverständigenrat zur Begutachtung der gesamtwirtschaftlichen Entwicklung, Jahresgutachten 2005/06, Wiesbaden.

Sachverständigenrat (2006), Widerstreitende Interessen, ungenutzte Chancen, Sachverständigenrat zur Begutachtung der gesamtwirt-schaftlichen Entwicklung, Jahresgutachten 2006/07, Wiesbaden.

Claus Schäfer (2003), Effektiv gezahlte Niedriglöhne in Deutschland, in: WSI-Mitteilungen, 56, gv. 420–428.

Fritz W. Scharpf (1987), Sozialdemokratische Krisenpolitik in Europa, Frankfurt am Main/New York.

Manfred G. Schmidt (2000), Immer noch auf dem mittleren Weg? Deutschlands politische Ökonomie am Ende des 20. Jahrhunderts, in: Roland Czada, Helmuth Wollmann (Hg.), Von der Bonner zur Berliner Republik, Wiesbaden, gv. 491–513.

Thomas Schulten (2005), Gesetzliche Mindestlöhne in Europa. Institutionelle Regelungen und ökonomische Konsequenzen, in: Eckhard Hein (Hg.), Löhne, Beschäftigung, Verteilung und Wachstum, Marburg, gv. 185–208.

CDU (2007), Freiheit und Sicherheit. Grundsätze für Deutsch-land, Grundsatzprogramm der CDU, beschlossen auf dem 21. Parteitag am 3.–4. Dezember 2007 in Hannover.

Hansgeorg Conert (2002), Vom Handelskapital zur Globalisie-rung. Entwicklung und Kritik der kapitalistischen Ökonomie, me­2, gadamuSavebuli gamocema, Münster.

Herman Daly (1996), Beyond Economic Growth: The Econo-mics of Sustainable Development, Boston.

Herman Daly und John Cobb (1989), For the Common Good, Boston.

Alistair Darling (2008), Darling invokes Keynes as he eases spending rules to fight recession in: The Guardian, 20. Okto-ber 2008, gv. 4.

Michael Dauderstädt (2009), Krisenzeiten: Was Schulden vermögen und was Vermögen schulden, Friedrich-Ebert-Stiftung (Hg.), Bonn.

Michael Dauderstädt (2007), Aufschwung 2007: die Verantwor-tung der Lohnpolitik, WISO-direkt, Analysen zur Wirtschafts- und Sozialpolitik, Bonn.

Helmut Demes (1998), Arbeitsmarkt und Beschäftigung, in: Deutsches Institut für Japanstudien (Hg.), Die Wirtschaft Japans. Strukturen zwischen Kontinuität und Wandel, Ber-lin, gv. 135–164.

Deutscher Bundestag (1998), Abschlußbericht der Enquete- Kommission „Schutz des Menschen und der Umwelt – Ziele und Rahmenbedingungen einer nachhaltig zukunftsverträglichen Entwicklung“, Deutscher Bundestag: Drucksache 13/11200 vom 26. Juni 1998, Berlin.

Deutscher Bundestag (2004), Wandel der Arbeitswelt und Modernisierung des Arbeitsrechts, Deutscher Bundestag: Drucksache 15/2932, Berlin.

Die Linke (2007), Programmatische Eckpunkte. Programmati-sches Gründungsdokument der Partei Die Linke, beschlossen durch die Parteitage von WASG und Linkspartei.PDS am 24. und 25. Mai 2007 in Dortmund.

Daniel Dirks und Silke-Susann Otto (1998), Das „japanische Unternehmen“, in: Deutsches Institut für Japanstudien (Hg.), Die Wirtschaft Japans. Strukturen zwischen Kontinuität und Wandel, Berlin, gv. 211–244.

Ronald Dore (2000), Stock Market Capitalism: Welfare Capi-talism: Japan and Germany versus the Anglo-Saxons, Oxford.

Ronald Dore, William Lazonick, Mary O’Sullivan (1999), Varieties of Capitalism in the Twentieth Century, in: Oxford Review of Economic Policy, vol. 15, gv. 102–120.

Economic Policy Institute (2006), EPI on the Minimum Wage, EPI News, October 27, 2006, Washington, D. C.

Christoph Egle (2006), Deutschland: der blockierte Muster-knabe, in: Thomas Meyer (Hg.), Praxis der Sozialen Demo-kratie, Wiesbaden, gv. 273–326.

Werner Eichhorst, Hermann Gartner, Gerhard Krug, Thomas Rhein, Eberhard Wiedemann (2005), Niedriglohnbeschäftigung in Deutschland und im internationalen Vergleich, in: Jutta All-mendiger, Werner Eichhorst, Ulrich Walwei (Hg.), IAB Handbuch Arbeitsmarkt. Analysen, Daten, Fakten, Nürnberg, gv. 107–142.

Qualität des Lebens. Beiträge zur vierten internationalen Arbeitstagung der Industriegewerkschaft Metall für die Bun desrepublik Deutschland, 11. bis 14. April 1972 in Oberhausen, Frankfurt am Main, gv. 14–17.

Michael Heinrich (2004), Kritik der politischen Ökonomie. Eine Einführung, 1­li gamocema, Stuttgart.

Bettina Hieming, Karen Jaehrling, Thorsten Kalina, Achim Van-selow, Claudia Weinkopf (2005), Stellenbesetzung im Bereich „ein-facher“ Dienstleistungen. Abschlussbericht einer Studie im Auftrag des Bundesministeriums für Wirtschaft und Arbeit, Nr. 550, Berlin.

Lew Hinchmann (2006), USA: Residual Welfare Society and Libertarian Democracy, in: Thomas Meyer (Hg.), Praxis der Sozialen Demokratie, Wiesbaden, gv. 327–373.

Gustav Horn (2005), Die deutsche Krankheit: Sparwut und Sozialabbau, München.

IMK-WSI-Arbeitskreis Kombilohn (2007), Was tun im Nied-riglohnbereich? Eine kritische Auseinandersetzung mit einem neueren Kombilohnkonzept, IMK-Report, Nr. 18, Düsseldorf.

Thorsten Kalina und Claudia Weinkopf (2008), Neue Berech-nung des IAQ zu Niedriglöhnen in Deutschland. 2006 arbeiteten 5,5 Millionen Beschäftigte für Bruttostundenlöhne unter 7,50 €, Manuskript, Gelsenkirchen.

Paul Kevenhörster, Werner Pascha, Karen Shire (2003), Japan: Wirtschaft – Gesellschaft – Politik, Wiesbaden.

John Maynard Keynes (1966), Allgemeine Theorie der Beschäf-tigung, des Zinses und des Geldes, München/Leipzig.

John Maynard Keynes (1926), The End of Laissez-Faire: The

Page 157: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

157

Tormeti sakvanZo sityva:

1. Tanasworoba(gv. 78 da a. S.)

2. globalizacia(gv. 51 da a. S., gv. 105 da a. S.)

3. ZiriTadi uflebebi(gv. 58 da a. S.)

4. sabaziso Rirebulebebi(gv. 55 da a. S.)

5. Rirseuli Sroma(gv. 11, gv. 140 da a. S.)

6. kapitalizmi(gv. 17 da a. S., gv. 23 da a. S., gv. 28 da a. S., gv. 42 da a. S., gv. 46 da a. S.)

7. sabazro ekonomika(gv. 42 da a. S., gv. 49 da a. S.)

8. minimaluri xelfasi(gv. 124 da a. S.)

9. erToblivi marTva(gv. 39 da a. S., gv. 79, gv. 140 da a. S.)

10. mdgradi ganviTareba(gv. 70 da a. S.)

11. socialuri Tanasworoba(gv. 67 da a. S.)

12. zrda(gv. 65 da a. S.)

Consequences of the Peace (axali gamocema 2009), New York.

Philip Lawn (2003), A theoretical foundation to support the Index of Sustainable Economic Welfare (ISEW), Genuine Pro-gress Indicator (GPI), and other related indexes, in: Ecological Economics 44, gv. 105–118.

James R. Lincoln und Michael L. Gerlach (2004), Japan’s Net-work Economy: Structure, Persistence, and Change, Cambridge.

Eric Marlier und Sophie Ponthieux (2000), Low-Wage Employees in EU Countries, European Commission, Statistical Office: Statistics in Focus/Population and Social Conditions, 11/2000, Luxemburg.

Karl Marx (1991), Kritik der politischen Ökonomie, Karl Marx und Friedrich Engels Gesamtausgabe (MEGA), tomi 10, Berlin.

Karl Marx und Friedrich Engels (1987), Manifest der Kommu-nistischen Partei, Berlin (West).

Donella Meadows u. a. (1972), Die Grenzen des Wachstums – Berichte des Club of Rome zur Lage der Menschheit, München.

Wolfgang Merkel u. a. (2003), Defekte Demokratie, tomi 1: Theorie, Opladen.

Thomas Meyer (2006), Praxis der Sozialen Demokratie, 1­li gamocema, Wiesbaden.

Thomas Meyer (2005a), Theorie der Sozialen Demokratie, 1­li gamocema, Wiesbaden.

Joseph A. Schumpeter (1950), Kapitalismus, Sozialismus und-Demokratie, München.

Amartya Sen (1999), Development as Freedom, New York.

Hans-Werner Sinn (1986), Risiko als Produktionsfaktor, in: Jahrbü-cher für Nationalökonomie und Statistik, München, gv. 557–571.

Adam Smith (1974), Der Wohlstand der Nationen. Eine Unter-suchung seiner Natur und seiner Ursachen, München.

Robert Solow und Charles Wyplosz (2007), in: Ronald Schett-kat, Jochem Langkau (Hg.), Aufschwung für Deutschland. Plädoyer international renommierter Ökonomen für eine neue Wirtschaftspolitik, Bonn, gv. 35–47.

Joseph E. Stiglitz (2002), Die Schatten der Globalisierung, Berlin.

Wolfgang Streeck (1995), German Capitalism. Does it exist? Can it survive?, Köln.

Wolfgang Streeck und Kozo Yamamura (Hg.) (2003), The End of Diversity? Prospects for German and Japanese Capitalism, Ithaca, New York.

Simon Vaut (2007), Hoffnung wagen, Berliner Republik 3/2007, Berlin, gv. 78–83.

Simon Vaut (2008), Amerikas Hoffnung, Berliner Republik 1/2008, Berlin, gv. 79–81.

Vereinigung der Bayerischen Wirtschaft (2006), Mindestlöhne – Gefahr für den Arbeitsmarkt. Argumentation. Die Stimme der Wirtschaft vom 14.3.2006, München.

Gert G. Wagner und Wolfgang Wiegard (2002), Volkswirt-schaftliche Forschung und Politikberatung, in: Irene Becker u. a. (Hg.), Soziale Sicherung in einer dynamischen Gesellschaft, Frankfurt am Main, gv. 770–788.

Klaus Peter Weinert (2008), Auf lange Sicht sind wir alle tot. Die Wirtschaftsprognosen des John Maynard Keynes, Deutsch-landradio Kultur, Radiofeuilleton Kalenderblatt, Sendung vom 5. Juni 2008, URL: (zuletzt eingesehen am 8. Januar 2009).

Claudia Weinkopf (2006), Mindestbedingungen für die Zeit-arbeitsbranche? Expertise im Auftrag des Interessenverbandes

Deutscher Zeitarbeitsunternehmen (iGZ). Institut Arbeit und Technik, Gelsenkirchen.

Ernst Ulrich von Weizsäcker (2006), Grenzen der Privatisie-rung, Stuttgart.

Steward Wood (2001), Business, Government, and Patterns of Labour Market Policy in Britain and the Federal Republic of Germany, in: Peter A. Hall, David Soskice (Hg.), Varieties of Capitalism. The Institutional Foundations of Comparative Advantage, New York/Oxford, gv. 247–274.

socialuri demokratiis safuZvlebi

ekonomika da socialuri demokratia

socialuri saxelmwifo da socialuri demokratia

globalizacia da socialuri demokratia

evropa da socialuri demokratia

integracia, migracia da socialuri demokratia

saxelmwifo, samoqalaqo sazogadoeba da socialuri demokratia

mSvidoba da socialuri demokratia

giwvevT socialuri demokratiis Sesaxeb diskusiaSi monawileobis mi-saRebad. amgvari diskusiis SesaZleblobas fridrix ebertis fondis so-cialuri demokratiis akademia gTavazobT. rva saswavlo kursi sabaziso Rirebulebebs da socialuri demokratiis praqtikul sferoebs eZRvneba:

www.fes-soziale-demokratie.de

Page 158: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

158

avtorebis Sesaxeb

iohen dami (Jochen Dahm, *1981) _ aris fridrix ebertis fondis politi­

kuri akademiis referenti. swavlobda miunstersa da malagaSi polito­

logias, komunikaciis mecnierebasa da sajaro samarTals.

d-ri mihael dauderStedti (Dr. Michael Dauderstädt, *1947) _ 1980 wlidan muS­

aobs fridrix ebertis fondSi. 2006 wlidan xelmZRvanelobs ekonomikuri

da socialuri politikis ganyofilebas; manamde saerTaSoriso politikis

analizis ganyofilebis xelmZRvaneli iyo. swavlobda maTematikas, eko­

nomikasa da ganviTarebis politikas aaxenSi, parizsa da berlinSi.

peter franci (Peter Franz, *1953) _ 1988 wlidan muSaobs garemos, bunebis

dacvisa da birTvuli reaqtorebis usafrTxoebis federalur saminis­

troSi. 1999 wlidan berlinSi xelmZRvanelobs ganyofilebas `garemo

da ekonomika, inovacia da dasaqmeba, garemos auditi~. swavlobda sa­

xalxo ekonomikasa da marTvis mecnierebebs.

tobias gomberti (Tobias Gombert, *1975) _ pedagogi da seminarebis orga­

nizatori sawarmoo sabWoebis wevrTaTvis. 2003_2005 wlebSi iyo `axal­

gazrda socialistebis~ federaluri Tavmjdomaris moadgile, xolo

2005_2007 wlebSi _ `axalgazrda socialistebis~ gamgeobis wevri. am pe­

riodSi monawileobda axalgazrda socialistTa skolis daarsebaSi. 2007

wlidan socialuri demokratiis akademiis treneria. aris mTavari avtori

wignisa `socialuri demokratiis safuZvlebi~. aseve avtoria samecniero

naSromebisa Jan Jak rusos, marqsistuli Teoriisa da eTikis Sesaxeb.

d-ri erik gurgsdisi (Dr. Erik Gurgsdies, *1944) _ 1993 wlidan fridrix

ebertis fondis meklenburg­wina pomeraniis federaluri miwis biuros

xelmZRvanelia. swavlobda ekonomikasa da sociologias. iyo ekonomi­

kis docenti bergnoiStadtisa da arensburgis umaRles saxalxo sko­

lebSi, aseve hamburgis ekonomikisa da politikis umaRles skolaSi.

kristian kreli (Dr. Christian Krell, *1977) _ fridrix ebertis fondis

TanamSromeli _ pasuxismgebelia socialuri demokratiis akademiis

muSaobaze. swavlobda politologias, istorias, ekonomikur mecniere­

bebsa da sociologias zigenisa da iorkis universitetebSi. 2007 wels

daicva disertacia politologiis dargSi Temaze `gsdp­is, didi bri­

taneTis leiboristuli partiisa da safrangeTis socialisturi par­

tiis evropolitika~.

Page 159: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

159

d-ri florian maieri (Dr. Florian Mayer, *1975) _ aris garemos, bunebis

dacvisa da birTvuli reaqtorebis usafrTxoebis federaluri sami­

nistros referenti ganyofilebaSi ̀ garemos dacva da ekonomika, inovacia

da dasaqmeba, garemos auditi~, aseve kiTxulobs leqciebs haidelbergis

universitetSi. swavlobda ekonomikur da socialur mecnierebebs.

prof., d-ri verner faSa (Prof. Dr. Werner Pascha, *1957) _ dRevandeli duis­

burg­esenis universitetis profesori aRmosavleT aziis ekonomikis /

iaponia da korea/ dargSi. swavlobda saxalxo ekonomikas londonSi

(londonis ekonomikis skola, LSE), nagoiaSi /iaponia/ da gansakuTrebiT

_ braisgaus raionis qalaq fraiburgSi, sadac aseve mieniWa doqtoris

xarisxi da profesoris wodeba.

prof., d-ri volfgang Srederi (Prof. Dr. Wolfgang Schroeder, *1960) _ 2009 wlidan muSaobs brandenburgis miwis Sromis, socialuri dacvis, qalTa

da ojaxis saqmeTa saministroSi, xolo 2006 wlidan aris profesori da

muSaobs Temaze `politikuri sistema gfr­Si/saxelmwifos transfor­

macia kaselSi~. manamde muSaobda sxvadasxva Tanamdebobaze IG Metall­is (liTongadamamuSavebelTa profkavSiris) gamgeobaSi, aseve eweoda peda­

gogiur da samecniero saqmianobas mainis frankfurtSi, darmStadtsa

da harvardSi. swavlobda politologias marburgSi, venaSi, tiubin­

gensa da mainis frankfurtSi, xolo doqtoris xarisxi mieniWa gisenSi.

Stefan tidovi (Stefan Tidow) _ muSaobs garemos, bunebis dacvisa da

birTvuli reaqtorebis usafrTxoebis federaluri saministros gan­

yofilebaSi `garemos dacva da ekonomika, inovacia da dasaqmeba, gare­

mos auditi~. dReisaTvis is SvebulebaSia da dasaqmebulia bundestagis

fraqciaSi `kavSiri 90/mwvaneebi~.

simon fauti (Simon Vaut, *1977) _ aris brandenburgis miwis Sromis, so­

cialuri dacvis, qalTa da ojaxis saqmeTa saministros referenti. ro­

gorc socialuri demokratiis akademiis treneri, xelmZRvanelobs se­

minarebs ekonomikisa da globalizaciis Temebze. muSaobda socialuri

kvlevebisa da socialuri ekonomikis institutSi, Hertie­s samTavrobo

marTvis skolaSi, aseve ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis

organizaciaSi (OECD).

d-ri klaudia vainkofi (Dr. Claudia Weinkopf, *1963) _ duisburg­esenis

universitetis Sromisa da kvalifikaciis institutis kvleviTi ganyo­

filebis „moqniloba da usafrTxoeba“ (FLEX) ufrosis movaleobis Sem­

srulebeli da xelmZRvaneli. swavlobda dortmundSi saxalxo ekonomi­

kas sociologiis ganxriT; iqve mieniWa doqtoris xarisxi.

Page 160: simon fauti da sxvebi ekonomika da socialuri demokratialibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/12750.pdf · 4. winasityvaoba me-3 gamocemisaTvis finansuri bazrisa da ekonomikuri

160

saredaqcio jgufi:

ia TikanaZe

Tamar beriZe

nanuli WyoiZe

arCil TavaZe

gulnaz erqomaiSvili