Maurits Berger: Een betere wereld begint bij …

Verslag gastcollege Terrorisme en counterterrorisme

in the West en Islamoloog Universiteit Leiden

Het thema van het tweede gastcollege op het Grote PvdA Midden Oosten Debat was

Terrorisme en Counterterrorisme. Spreker Maurits Berger besloot om zich te richten op

een onderdeel van het debat rond dit brede thema: wat drijft Nederlandse jongeren

ertoe zich aan te sluiten bij extremistische groepen als I

vraag probeert hij te beantwoorden in zijn eigen werk en binnenkort brengt hij daarover

een publicatie uit. Het lijkt een hele specifieke vraag maar, zoals ook bleek uit het

gastcollege, deze belangrijke vraag dient gesteld te worden

kunnen komen.

Berger startte zijn betoog door het publiek wat meer inzage te geven

ontwikkelingen binnen de Islam.

politieke oproer, vroomheid en de gewapende strijd. De Arabische Lente is een

voorbeeld van deze ontwikkeling. Berger gaf aan dat dit echter een zeer recente

ontwikkeling is. Daarnaast draaide de Arabische Lente om politieke oproer, en niet om

de Islam. Als geweld inherent was geweest aan de godsdienst Islam, dan waren dit soort

ontwikkelingen minder van recente aard geweest.

bekende filmpjes met martelingen en onthoofdingen van IS worden geassocieerd met de

Islam, blijken beide uitingen pas sinds de jaren ’70 en ’80 voor te komen. In de veertien

eeuwen daarvoor spelen deze vormen van geweld geen rol binnen de Islam. Berger

concludeert hieruit dat geweld geen inherent onderdeel is van de Islam.

Midden Oosten experts leven bij het mantra

spelen er twee duidelijke trends in de Arabische wereld. Ten eerste neemt de Islam toe

in belang, zowel in extremistische varianten als in inspiratiebron

de maatschappij. Ten tweede bestaat

gezegd, naar zelfbeschikking. Deze twee trends worden nog eens versterkt door de

enorme hoeveelheid jongeren die in het gebied

toekomst. Berger beschrijft een “enorme zwerm energie, geregenereerd door jongeren”

Verandering is het kernwoord

wereld. Het moet anders, en

steeds twee dezelfde elementen: de Islam en democratie. Volgens veel Westerse

bronnen vormen deze twee verlangens een tegenstelling. Dat hoeft absoluut niet zo te

zijn. Berger spreekt over “de p

de verlangens wordt geuit. De pleinen spre

Maurits Berger: Een betere wereld begint bij …

Terrorisme en counterterrorisme - Maurits Berger

in the West en Islamoloog Universiteit Leiden)

Het thema van het tweede gastcollege op het Grote PvdA Midden Oosten Debat was

Terrorisme en Counterterrorisme. Spreker Maurits Berger besloot om zich te richten op

onderdeel van het debat rond dit brede thema: wat drijft Nederlandse jongeren

ertoe zich aan te sluiten bij extremistische groepen als Islamitische

vraag probeert hij te beantwoorden in zijn eigen werk en binnenkort brengt hij daarover

publicatie uit. Het lijkt een hele specifieke vraag maar, zoals ook bleek uit het

gastcollege, deze belangrijke vraag dient gesteld te worden alvorens tot goed beleid te

door het publiek wat meer inzage te geven

de Islam. In Nederland krijgt het publiek beelden binnen van

politieke oproer, vroomheid en de gewapende strijd. De Arabische Lente is een

voorbeeld van deze ontwikkeling. Berger gaf aan dat dit echter een zeer recente

ontwikkeling is. Daarnaast draaide de Arabische Lente om politieke oproer, en niet om

de Islam. Als geweld inherent was geweest aan de godsdienst Islam, dan waren dit soort

ontwikkelingen minder van recente aard geweest. Waar zelfmoordaanslagen en de

nde filmpjes met martelingen en onthoofdingen van IS worden geassocieerd met de

Islam, blijken beide uitingen pas sinds de jaren ’70 en ’80 voor te komen. In de veertien

eeuwen daarvoor spelen deze vormen van geweld geen rol binnen de Islam. Berger

eert hieruit dat geweld geen inherent onderdeel is van de Islam.

leven bij het mantra expect the unexpected. Ondanks dat

duidelijke trends in de Arabische wereld. Ten eerste neemt de Islam toe

in extremistische varianten als in inspiratiebron voor de inrichting van

de maatschappij. Ten tweede bestaat er een grote drang naar democratie, of, beter

gezegd, naar zelfbeschikking. Deze twee trends worden nog eens versterkt door de

jongeren die in het gebied zoekt naar een invulling van hun

een “enorme zwerm energie, geregenereerd door jongeren”

Verandering is het kernwoord, zowel in het Midden Oosten als de gehele Arabische

. Het moet anders, en liever gisteren dan vandaag. Het verlanglijstje bevat daarbij

steeds twee dezelfde elementen: de Islam en democratie. Volgens veel Westerse

bronnen vormen deze twee verlangens een tegenstelling. Dat hoeft absoluut niet zo te

zijn. Berger spreekt over “de pleinen en woestijnen” als plaatsen waar de frustratie rond

de verlangens wordt geuit. De pleinen spreken meer tot de Westerse verbeelding

(Hoogleraar Islam

Het thema van het tweede gastcollege op het Grote PvdA Midden Oosten Debat was

Terrorisme en Counterterrorisme. Spreker Maurits Berger besloot om zich te richten op

onderdeel van het debat rond dit brede thema: wat drijft Nederlandse jongeren

slamitische Staat (IS)? Deze

vraag probeert hij te beantwoorden in zijn eigen werk en binnenkort brengt hij daarover

publicatie uit. Het lijkt een hele specifieke vraag maar, zoals ook bleek uit het

alvorens tot goed beleid te

door het publiek wat meer inzage te geven over de recente

In Nederland krijgt het publiek beelden binnen van

politieke oproer, vroomheid en de gewapende strijd. De Arabische Lente is een

voorbeeld van deze ontwikkeling. Berger gaf aan dat dit echter een zeer recente

ontwikkeling is. Daarnaast draaide de Arabische Lente om politieke oproer, en niet om

de Islam. Als geweld inherent was geweest aan de godsdienst Islam, dan waren dit soort

Waar zelfmoordaanslagen en de

nde filmpjes met martelingen en onthoofdingen van IS worden geassocieerd met de

Islam, blijken beide uitingen pas sinds de jaren ’70 en ’80 voor te komen. In de veertien

eeuwen daarvoor spelen deze vormen van geweld geen rol binnen de Islam. Berger

eert hieruit dat geweld geen inherent onderdeel is van de Islam.

. Ondanks dat gegeven

duidelijke trends in de Arabische wereld. Ten eerste neemt de Islam toe

voor de inrichting van

er een grote drang naar democratie, of, beter

gezegd, naar zelfbeschikking. Deze twee trends worden nog eens versterkt door de

zoekt naar een invulling van hun

een “enorme zwerm energie, geregenereerd door jongeren”.

, zowel in het Midden Oosten als de gehele Arabische

Het verlanglijstje bevat daarbij

steeds twee dezelfde elementen: de Islam en democratie. Volgens veel Westerse

bronnen vormen deze twee verlangens een tegenstelling. Dat hoeft absoluut niet zo te

leinen en woestijnen” als plaatsen waar de frustratie rond

ken meer tot de Westerse verbeelding dan de

woestijnen. Groeperingen als IS met hun barbaarse manier van handelen vallen niet in

het Westerse beeld van str

democratisering. Ook veel moslims denken er zo over. Zo schreven moslimgeleerden

een open brief naar de leider van IS, Abu

bezigheden van IS niets te maken heb

(http://www.lettertobaghdadi.com/

Er lijkt nu echter een paradox te ontstaan. Immers, waarom trekken jongeren die

democratie én Islam willen verenigen, ten strijde in

velen niets met de Islam te maken heeft?

Om aan te geven waarom Nederlandse jongeren richting IS vertrekken, vat Berger een

aantal push en pullfactoren samen. Een belangrijk onderdeel hierin is het meten met

twee maten door het Westen. Er wordt besloten in te grijpen in Gaza maar niet in Homs.

Dit schiet veel jongeren in het verkeerde keelgat. D

Islamitische Staat een heel aantrekkelijk beeld. Het biedt zingeving en een thuisstaat.

Een groot ‘wij’-gevoel, dat ontbreekt in bijvoorbeeld Nederland, wordt gecreëerd door

nieuwe tradities te verzinnen, die eerder niet voorkwamen in de Islam, aldus Berger.

Een belangrijke pushfactor wordt gevormd door een gevoel van het ontbreken van een

thuis en het ontbreken van bescherming. Berger noemt het voorbeeld van twee

cartoons. Waar Anne Frank in de ene cartoon wordt beledigd, staat Profeet Mohammed

in de andere centraal. De maker van de cartoon over Anne Frank is vervolgd, de maker

van de cartoon over Mohammed niet. Ook hier komt het meten met twee maten naar

voren, waardoor een gevoel van onveiligheid en een gebrek aan bescherming ontstaat.

Berger beschrijft een aantal groepen binnen de Islam, waarvan hijzelf al toegeeft dat dit

een te simplistisch beeld is van de werkelijkheid. Het helpt echter wel met het begrijpen

van de problematiek. Ten eerste is er sprake van een tegenstrijdigheid tussen gelovige

en niet-gelovige moslims. Waar gelovige moslims daadwerkelijk praktiserend gelovige

zijn, beschouwen niet-gelovige moslims hun religie als een cultuur. De Islam kan ook een

soort tussenoplossing vormen tussen twee identiteiten: een identiteit is dan niet

Marokkaans, niet Nederlands, maar moslim. Ten tweede is er een scheiding tussen

traditionele en puriteinse stromingen. Waar de traditionele moslim traditie en cultuur

hoog in het vaandel heeft, legt de puritein zich neer op een hele pure vorm van de Islam.

Er wordt daarbij teruggegaan naar de kern van de Koran. De levenswijze van Profe

Mohammed wordt de richtlijn.

Nederland, dan is het vaak zo dat de oudere generatie meer traditioneel is ingesteld en

de jongere generatie een meer puriteinse kant op gaat. Berger benadrukt dat puriteins

niet per se sektarisch en intolerant betekent. Puriteinse moslima’s laten zich in een meer

. Groeperingen als IS met hun barbaarse manier van handelen vallen niet in

het Westerse beeld van streven naar zelfbeschikking, en staan heel ver af van

democratisering. Ook veel moslims denken er zo over. Zo schreven moslimgeleerden

leider van IS, Abu-Bakr Al-Baghdadi, waarin zij aangaven dat de

bezigheden van IS niets te maken hebben met het gedachtegoed van de Islam.

http://www.lettertobaghdadi.com/)

paradox te ontstaan. Immers, waarom trekken jongeren die

democratie én Islam willen verenigen, ten strijde in samenwerking met IS, die volgens

velen niets met de Islam te maken heeft?

Om aan te geven waarom Nederlandse jongeren richting IS vertrekken, vat Berger een

aantal push en pullfactoren samen. Een belangrijk onderdeel hierin is het meten met

or het Westen. Er wordt besloten in te grijpen in Gaza maar niet in Homs.

Dit schiet veel jongeren in het verkeerde keelgat. Daarnaast is de notie van een

een heel aantrekkelijk beeld. Het biedt zingeving en een thuisstaat.

gevoel, dat ontbreekt in bijvoorbeeld Nederland, wordt gecreëerd door

nieuwe tradities te verzinnen, die eerder niet voorkwamen in de Islam, aldus Berger.

Een belangrijke pushfactor wordt gevormd door een gevoel van het ontbreken van een

thuis en het ontbreken van bescherming. Berger noemt het voorbeeld van twee

cartoons. Waar Anne Frank in de ene cartoon wordt beledigd, staat Profeet Mohammed

entraal. De maker van de cartoon over Anne Frank is vervolgd, de maker

van de cartoon over Mohammed niet. Ook hier komt het meten met twee maten naar

voren, waardoor een gevoel van onveiligheid en een gebrek aan bescherming ontstaat.

n aantal groepen binnen de Islam, waarvan hijzelf al toegeeft dat dit

een te simplistisch beeld is van de werkelijkheid. Het helpt echter wel met het begrijpen

van de problematiek. Ten eerste is er sprake van een tegenstrijdigheid tussen gelovige

elovige moslims. Waar gelovige moslims daadwerkelijk praktiserend gelovige

gelovige moslims hun religie als een cultuur. De Islam kan ook een

soort tussenoplossing vormen tussen twee identiteiten: een identiteit is dan niet

, niet Nederlands, maar moslim. Ten tweede is er een scheiding tussen

traditionele en puriteinse stromingen. Waar de traditionele moslim traditie en cultuur

hoog in het vaandel heeft, legt de puritein zich neer op een hele pure vorm van de Islam.

daarbij teruggegaan naar de kern van de Koran. De levenswijze van Profe

Mohammed wordt de richtlijn. Hierbij merkt Berger een generatiekloof op. Kijkend naar

Nederland, dan is het vaak zo dat de oudere generatie meer traditioneel is ingesteld en

de jongere generatie een meer puriteinse kant op gaat. Berger benadrukt dat puriteins

intolerant betekent. Puriteinse moslima’s laten zich in een meer

. Groeperingen als IS met hun barbaarse manier van handelen vallen niet in

even naar zelfbeschikking, en staan heel ver af van

democratisering. Ook veel moslims denken er zo over. Zo schreven moslimgeleerden

Baghdadi, waarin zij aangaven dat de

ben met het gedachtegoed van de Islam.

paradox te ontstaan. Immers, waarom trekken jongeren die

samenwerking met IS, die volgens

Om aan te geven waarom Nederlandse jongeren richting IS vertrekken, vat Berger een

aantal push en pullfactoren samen. Een belangrijk onderdeel hierin is het meten met

or het Westen. Er wordt besloten in te grijpen in Gaza maar niet in Homs.

aarnaast is de notie van een

een heel aantrekkelijk beeld. Het biedt zingeving en een thuisstaat.

gevoel, dat ontbreekt in bijvoorbeeld Nederland, wordt gecreëerd door

nieuwe tradities te verzinnen, die eerder niet voorkwamen in de Islam, aldus Berger.

Een belangrijke pushfactor wordt gevormd door een gevoel van het ontbreken van een

thuis en het ontbreken van bescherming. Berger noemt het voorbeeld van twee

cartoons. Waar Anne Frank in de ene cartoon wordt beledigd, staat Profeet Mohammed

entraal. De maker van de cartoon over Anne Frank is vervolgd, de maker

van de cartoon over Mohammed niet. Ook hier komt het meten met twee maten naar

voren, waardoor een gevoel van onveiligheid en een gebrek aan bescherming ontstaat.

n aantal groepen binnen de Islam, waarvan hijzelf al toegeeft dat dit

een te simplistisch beeld is van de werkelijkheid. Het helpt echter wel met het begrijpen

van de problematiek. Ten eerste is er sprake van een tegenstrijdigheid tussen gelovige

elovige moslims. Waar gelovige moslims daadwerkelijk praktiserend gelovige

gelovige moslims hun religie als een cultuur. De Islam kan ook een

soort tussenoplossing vormen tussen twee identiteiten: een identiteit is dan niet

, niet Nederlands, maar moslim. Ten tweede is er een scheiding tussen

traditionele en puriteinse stromingen. Waar de traditionele moslim traditie en cultuur

hoog in het vaandel heeft, legt de puritein zich neer op een hele pure vorm van de Islam.

daarbij teruggegaan naar de kern van de Koran. De levenswijze van Profeet

Hierbij merkt Berger een generatiekloof op. Kijkend naar

Nederland, dan is het vaak zo dat de oudere generatie meer traditioneel is ingesteld en

de jongere generatie een meer puriteinse kant op gaat. Berger benadrukt dat puriteins

intolerant betekent. Puriteinse moslima’s laten zich in een meer

liberaal geval bijvoorbeeld niet uithuwelijken. Uithuwelijking wordt beschouwd als

traditie en niet als het woord van Allah of de boodschap uit de Koran.

Kortom, de voedingsbodem die leidt tot onvrede is een hele brede en speelt zowel in het

Midden Oosten als in Nederland.

vergeten. De belangrijkste vraag voor de politiek is daarbij: wat moeten we doen?

Berger noemt drie onderdelen: repressief, preventief en counternarratief handelen.

Vooral dat laatste onderdeel wordt steeds meer van belang. Een inclusieve dialoog over

veiligheid, democratie en invulling van de Nederlandse rechtstaat is daarbij van groot

belang. In plaats van meten met twee maten moet inclusiviteit centraal staan. Ook

moslims zijn Nederlander en hebben zeggenschap in de Nederlandse samenleving. Een

directe oplossing voor jonge

deze context lijkt een betere wereld te beginnen bij onszelf.

liberaal geval bijvoorbeeld niet uithuwelijken. Uithuwelijking wordt beschouwd als

traditie en niet als het woord van Allah of de boodschap uit de Koran.

Kortom, de voedingsbodem die leidt tot onvrede is een hele brede en speelt zowel in het

Midden Oosten als in Nederland. De Nederlandse rol daarbij lijkt vaak te worden

rijkste vraag voor de politiek is daarbij: wat moeten we doen?

Berger noemt drie onderdelen: repressief, preventief en counternarratief handelen.

Vooral dat laatste onderdeel wordt steeds meer van belang. Een inclusieve dialoog over

en invulling van de Nederlandse rechtstaat is daarbij van groot

belang. In plaats van meten met twee maten moet inclusiviteit centraal staan. Ook

moslims zijn Nederlander en hebben zeggenschap in de Nederlandse samenleving. Een

directe oplossing voor jongeren die IS steunen is niet zomaar gevonden, maar ook in

deze context lijkt een betere wereld te beginnen bij onszelf.

liberaal geval bijvoorbeeld niet uithuwelijken. Uithuwelijking wordt beschouwd als

Kortom, de voedingsbodem die leidt tot onvrede is een hele brede en speelt zowel in het

De Nederlandse rol daarbij lijkt vaak te worden

rijkste vraag voor de politiek is daarbij: wat moeten we doen?

Berger noemt drie onderdelen: repressief, preventief en counternarratief handelen.

Vooral dat laatste onderdeel wordt steeds meer van belang. Een inclusieve dialoog over

en invulling van de Nederlandse rechtstaat is daarbij van groot

belang. In plaats van meten met twee maten moet inclusiviteit centraal staan. Ook

moslims zijn Nederlander en hebben zeggenschap in de Nederlandse samenleving. Een

ren die IS steunen is niet zomaar gevonden, maar ook in