Ralf Verdonschot

Wageningen Environmental Research (Alterra), WUR

Zandsuppletie als beek- en

beekdalherstelmaatregel

Zich insnijdende beken zijn een probleem

In het beekdal: beekbegeleidende oeverzone verdwijnt

• Verlies ‘dempend’ vermogen bij afvoerpieken

• Ontbreken nat-droog gradiënt en daarmee biodiversiteits-

hotspot + zone ecosysteemprocessen

In de beek: homogenisatie

substraat• Habitatverlies beekfauna

1. Piekafvoeren

• Ontginnen en ontwateren bovenstrooms gelegen

doorstroommoerassen en venen

• Vergravingen beekloop: kanalisatie en normalisatie

• Klimaatverandering

Oorzaken insnijding

tijd

afvoer

bovenloopdoorstroommoeras

genormaliseerd

2. Te weinig sedimentaanvoer ter compensatie

• Kunstwerken of andere blokkades

• Overstromingszones niet aanwezig

• Ontbreken grote zoogdieren

‘Nieuwe’ beekherstelmaatregel

• Leuvenumse beek, 2014 - nu

• Springendalse beek, 2015

Zandsuppletie als oplossing?

Stap 1: drempels in de vervallijn

Aanbrengen houtpakketten

P. va

n B

ee

rs

Stap 2: Aanvoer zandGebiedseigen materiaal: plagzand van natuurherstelproject

naastgelegen stuifzand

M. V

eld

hu

is

Stap 3: De suppletie

Van passieve naar gefaseerde actieve suppletie

• 10 rondes 2014-2016, 11 punten over ca. 5 km

• gem. 300 m3 gesuppleerd per punt in 2016

Passief

Actief

P. va

n B

ee

rs

Impact?

Dwarsprofiel

ontwikkeling

-80

-60

-40

-20

0

20

40

4 4,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9

Die

tpe

(cm

)

Breedte (m)

17-2-2015

13-8-2015

4-11-2015

8-9-2016

1 maand na +100 m3+ 2x 50m3

Drempelwerking hout

Evenwicht op ca. 0,3 m ophoging

Zandtransport naar benedenstrooms

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

28-9

13-1

02

8-1

01

2-1

12

7-1

11

2-1

22

7-1

21

1-1

26-1

10-2

25-2

12-3

27-3

11-4

26-4

11-5

26-5

10-6

25-6

10-7

25-7

9-8

24-8

8-9

23-9

8-1

02

3-1

07

-11

22-1

17

-12

22-1

26

-12

1-1

5-2

20-2

6-3

21-3

5-4

20-4

5-5

20-5

4-6

19-6

4-7

19-7

3-8

18-8

2-9

17-9

De

bie

t (m

3/s

)

Datum

50 m350 m3 100 m3

Oevererosie

Verbreding gekanaliseerde

opgehoogde trajecten door oever-

erosie: 2-fasenprofiel

Zandtransport naar benedenstrooms

Periode nov. 2015 tot sept. 2016 (na laatste suppletie)

11 m[290 m3]

34 m [220 m3]

Effecten beekecosysteem

2013

2016

Overzicht gesuppleerd traject

Zandberg

Organische

depositiezone

Suppletie;

zandfront

gepasseerd

Suppletie;

in zandfrontSuppletie;

vlak voor zandfront

Habitatveranderingen op

suppletielocaties

Hogere

habitatheterogeniteit

in B

Macrofauna

Lagere aantallen kenmerkende fauna in

zandfront

Macrofauna

Herstel binnen 8 maanden na suppletie

Effecten beekdal

Beek op maaiveld, ontstaan overstromingszone

Effecten beekdalIn laagtes ook beekbegeleidend moeras

Zandsuppletie = beekdalbreed herstel

1. Zichzelf versterkend

2. Ecosysteemdiensten

beek en dal

Droog bosDroog bos Overstromingszone/beekmoeras

Verwijdering nutriëntenherstel basenhuishoudingdroge bossen

zandsuppletie

houtpakket

Waterretentie:‘sponswerking’

Biodiversiteitnat-droog gradiënt‘hotspot-functie’

Aandachtspunten1. Zandsuppletie vraagt ruimte (beekdalbreed)

en kan conflicteren met andere

gebruiksfuncties

2. Bossterfte, mogelijkheden elzenbroek?

3. Remt voedselrijk water ontwikkeling?