Download - Nachhaltig wirtschaften? Öko−Zeitung - projektwerkstatt.de · Ka pita lism us. N ach Au sagen seiner Befü rworterInnen ist der Abba u jegli-cher Reglem entieru ngen u nd Begren-

Transcript

!

Öko−Zeitung gegen Markt und Kapital

E rst wenn der letzte Baum gerodet,der letzte F luß vergi ftet,

der letzte F isch gefangen , werdet I hr feststel len ,

daß m an . . .auch grün es Geldn icht essen kan n !

D ef i n it i o n e n1

N e o l i b e ra l i s m u s : D e r N . b e z e i c h n et e i-n e b e s o n d e re P h a s e u n d F o r m d e sK a p it a l i s m u s . N a c h A u s s a g e n s e i n e rB e fü rw o rte r I n n e n i s t d e r A b b a u j e g l i-c h e r R e g l e m e nt i e r u n g e n u n d B e g re n -z u n g e n d e s f r e i e n H a n d e l s n i c h t n u rfü r d e n P ro f it , s o n d e r n a u c h f ü r a l l ea n d e re n g e s e l l s c h a ft l i c h e n Z i e l e d i eb e ste L ö s u n g . I n d e r W e lt d e s N e o l i b e -ra l i s m u s w e rd e n M e n s c h e n u n d d i eN a tu r a u s s c h l i e ß l i c h n o c h n a c h i h re mG e b ra u c h sw e rt i m p ro f it o r i e n t i e rte nVe rw e rtu n g s syste m b e u rte i lt . D i e b i s -h e r i g e n F o r m e n d e s K a p it a l i s m u s h a t-t e n zw a r e b e n fa l l s d i e s e G r u n d l a g e ,a b e r n i c h t i n R e i n fo r m . Ve rw e rt u n g s-l o g i k u n d P ro f itst r e b e n s c h l i e ß e n l a n g -f r i s t i g e P l a n u n g n i c h t a u s , z . B . d i eSte u e r u n g d e r R e p ro d u kt i o n , d e r B i l-d u n g s p o l it i k o d e r d e s Ve rb ra u c h s vo nR o h sto ffe n . D i e s d i e n t j e d o c h n u r d e mZw e c k , d a u e r h a ft ( e n g l . : s u s ta i n a b l e ! )A u s b e u tu n g u n d P ro f it z u s i c h e r n .

Ö ko -N e o l i b e ra l i s m u s : D a m it s i n d U m -w e lts c h u tz ko n z e pte g e m e i n t , d i e s i c hd e r L o g i k d e s N e o l i b e ra l i s m u s a n p a s-s e n , d . h . i n e i n e m a u f P ro f itm a x i m i n i e -r u n g u n d Ve rw e rtu n g a u s g e r i c h tete mG e s e l l s c h a fts m o d e l l a n g ew e n d et w e r-d e n kö n n e n . S i e a kz e pt i e re n d i e I d e ed e s u n b e g re n zte n M a r kte s u n d d e rtot a l e n D o m i n a n z ö ko n o m is c h e r W i r-ku n g s p r i n z i p i e n a l s G r u n d l a g e n d e sLe b e n s , d e s Z u s a m m e n l e b e n s u n dd e r G e s e l l s c h a ft i n s g e s a m t , d . h . s i e i n -t e g r i e re n s i e i n d i e e i g e n e n Vo rs c h l ä -g e . Ty p i s c h e B e i s p i e l e s i n d d i e Ö ko -Ste u e r u n d d a s Ö ko -A u d it , d i e d i e E n t-s c h e i d u n g s g ew a lt ü b e r d e n U m g a n gm it d e r U m w e lt vo l l s t ä n d i g i n d e nM a r kt b zw . d i e Ko n z e r n l e it u n g e n ve r l e -g e n . G l e i c h e s g i lt f ü r S e l b stve r p f l i c h -t u n g e n u n d d e n Te c h n o l o g i e t ra n sfe r.F r a g e n d e r D e m o kra t i s i e r u n g b i sS e l b s tb e st i m m u n g d e r M e n s c h e n ,a u c h h i n s i c h t l i c h d e s U m g a n g m it d e nLe b e n s g r u n d l a g e n , w e rd e n i n s o l c h e nKo n ze pte n vo l l s t ä n d i g a u s g e b l e n d et .

2

D ie E n tw ic k l u n g d e s U m -w e lts c h u tze s z u m Ö ko-N e o-l i b e ra l is m u s

D i e w e s e n t l i c h e n E n tw i c k l u n g s s c h r itt eb e s c h rä n ke n s i c h a u f d i e l e tzte n z e h nJ a h re − a u c h w e n n e i n z e l n e I d e e n b e -re its v i e l f r ü h e r e n tw i c ke lt w u rd e n(z . B . d i e Ö ko ste u e r ) , a b e r d o rt m e i s tn i c h t b re it e r w a h rg e n o m m e n w u rd e n .S e it c a . 1 9 9 0 g i bt e s i n Ve rb ä n d e n , I n -s t it u t i o n e n u n d P a rte i e n d i e D e b a tteu m e i n e I n t e g ra t i o n vo n Ö ko l o g i e u n dÖ ko n o m i e .

D e n w i c h t i g s te n S p r u n g i n n e r h a l b d e rU m w e lto rg a n i s a t i o n e n b ra c h t e d e rD e u ts c h e U m w e ltta g 1 9 9 2 ( D U T ) , d e rzw a r f i n a n z i e l l u n d vo n d e r Z a h l d e rB e s u c h e r I n n e n e i n F i a s ko w a r, a b e rg e ra d e i n d e r R u h e l e e re r M e s s e - u n dVe ra n st a lt u n g s h a l l e n d i e d o rt b evo r-z u g t a u s ste l l e n d e n g ro ß e n U m w e lt-ve r b ä n d e u n d Ko n z e r n e e i n a n d e rn ä h e r ko m m e n ko n n te n . D e r D U T w a re i n d u rc h o rg a n i s i e rte r S c h m u s e ku rszw is c h e n U m w e ltve rb ä n d e n , R e g i e -r u n g sve rt rete r I n n e n u n d Ko n ze r n e n ,w ä h re n d g ro ß e Te i l e d e r U m w e lt-s c h u tz b a s i s d e n D U T b oy kott i e rt e , z ue i n e m " D U T vo n u n te n " a u fr i e f o d e rs o g a r a u s g e g re n zt w u rd e .

I n d e n J a h re n 1 9 9 3 b i s 1 9 9 5 b i l d e te ns i c h e t l i c h e A rb e its k re i s e z u Ö ko l o g i eu n d Ö ko n o m ie , i n d e n G e s c h ä fts ste l-l e n s e tzte e i n s t a r ke r P e rs o n a lw e c h -s e l w e g vo n k l a s s i s c h a u s g e b i l d e te no d e r a u s d e r B a s i s a r b e it ko m m e n d e nFa c h l e u te n h i n z u j u n g d yn a m is c h e nM a n a g e r I n n e n u n d B et r i e b sw i rt-s c h a ft l e r I n n e n e i n . D i e A g e n d a 2 1w u rd e a l s p a s s e n d e s G r u n d s a tz p ro -g ra m m e n td e c kt u n d vo r a l l e m vo nd e r z e it p a ra l l e l m o d e r n i s i e rte n P a rte iB ü n d n i s 9 0/ D ie G r ü n e n g e fö rd e rt ,w ä h re n d i n d e n U m w e ltve rb ä n d e nu n d I n s t it u t e n d i e e b e n fa l l s d i e ö ko n o -m is c h e n R a h m e n b e d i n g u n g e n a kz e p -t i e re n d e S tu d i e "Z u ku n ftsfä h i g e sD e u ts c h l a n d " i h re W i r ku n g a u s ü bt e .N a c h h a lt i g ke it , Z u ku n ftsfä h i g ke it u n dö ko l o g i s c h W i rts c h a fte n w u rd e n z ud e n w i c h t i g s te n A rb e its g e b i e te n fa s ta l l e r Te i l e d e r U m w e lt b ew e g u n g −a u c h z . B . d e r J u g e n d u m w e ltg r u p p e n ,d i e n o c h 1 9 9 2 d e n " D U T vo n u n te n "a l s P rote st g e g e n d i e W i rts c h a fts o r i-

e n t i e r u n g o rg a n i s i e rte n . S e m i n a re ,Ko n g re s s e , Ve rö ffe n t l i c h e n u n d P re s-s e i n fo r m a t i o n e n d re h t e n s i c h i m m e rm e h r u m d i e s e s T h e m a , s t ra te g i s c h eA l l i a n z e n m it Ko n z e r n e n u n d U n te r-n e h m e r I n n e nve rb ä n d e n w u c h s e n w i eP i l z e a u s d e m B o d e n . U m w e ltm e d i e n ,vo m R u n d fu n k ü b e r F e r n s e h e n b i s z ud e n fü h re n d e n Ö ko -Z e it u n g e n w u rd e nz u d e n Vo r re it e r n d i e s e r E n tw i c k l u n gu n d b e r i c h tete n u m fa n g re i c h vo ns c h e i n b a r g e l u n g e n e n F u s i o n e n ö ko l o -g i s c h e r u n d ö ko n o m is c h e r P r i n z i p i e n .

I n zw is c h e n s i n d v i e l e E t a p p e n d e r A u f-l ö s u n g ö ko l o g i s c h e r Z i e l e i m E i n h e its -b re i ö ko n o m is c h e r D o m i n a n z g e -s c h a fft . Vo rst ä n d e u n d G e s c h ä fts st e l-l e n fa s t a l l e r U m w e ltve r b ä n d e s i n d f r e ivo n P e rs o n a l , d a s r e g i e r u n g s- o d e rw i rts c h a fts kr it i s c h i s t . U m w e lts c h ü t-z e r I n n e n s i n d z u P a rtn e r I n n e n vo nW i rts c h a ft u n d S ta a t g ew o rd e n , w ä h -re n d s i e i h re A kt i o n sfä h i g ke it i n d e r Ö f-fe n t l i c h ke it w e itg e h e n d ve r l o re n h a -b e n . S c h w e rp u n kt s i n d P ro j e kte w i eA g e n d a 2 1 , Ö ko st e u e r o d e r n a c h h a lt i-g e Ko n ze pte − i m m e r m it d e m Z i e l ,Ö ko n o m ie ( M a r kt ) u n d Ö ko l o g i e i n E i n -k l a n g z u b r i n g e n .

O ft s i n d ( Ex-? ) U m w e lts c h ü tz e r I n n e n z uW e rb e a g e n tu re n d e r Ko n z e r n em u t i e rt − g e s c h m i e rt m it M i l l i o n e n -s p o n s o r i n g s . S o b e s c h e i n i g t d a s Ö ko -I n s t it u t h e u te d e n C h e m i e f i r m e n vo r-b i l d l i c h e s Ve r h a lt e n u n d d i e U m w e lt p o -l it i ke r I n n e n d e r G r ü n e n b e h a u ptete ni n e i n e m G r u n d s a tz p a p i e r, i n d e r I n d u -s t r i e s e i u n b e m e r kt e i n e " R evo l u t i o n "( ! ) i n S a c h e n U m w e lts c h u tz a b g e l a u -fe n .

Vo rd e n ke r I n n e n u n d Ko n -ze pt-S c h re i b e r l i n g e D e r Ö ko -N e o l i b e ra l i s m u s a l s m o d e r n eU m w e lts c h u tz st ra te g i e i s t n i c h t vo mH i m m e l g e fa l l e n . Z u m e i n e n h a b e n d i eg e s e l l s c h a ft l i c h e n R a h m e n b e d i n g u n -g e n i h re n A n te i l d a ra n . N e o l i b e ra l eU m g e sta lt u n g i s t R e a l it ä t , ö ko n o m i-s c h e F ra g e n d o m i n i e re n a l l e s , z u g u n -s te n d e r W i rts c h a fts stä r ke w e rd e nU m w e lt b e l a n g e e b e n s o g e o p fe rt w i e

Dem Ökoneoliberalismuswiderstehen!

D ie E rk lä ru n g d e s I n st itu ts fü r Ö ko lo g ie , F a c h b e re ic h W i rts c h a ft & P o l it i kW a s a ktu e l l a n U m w e lts c h u tzst ra te g ie n d is k u t ie rt w i rd , o r ie n t ie rt s ic h a m M a rkt . D ie F u s io n vo n ö ko lo g is c h e n u n dö ko n o m is c h e n Z ie ls etz u n g e n s o l l g e l i n g e n . Ö ko ste u e r, n a c h h a lt ig e s W i rts c h a fte n , E ff iz ie n z revo l u t io n − n u r d re i d e rv ie le n W ö rte r, d ie f ü r Ko n ze pte ste h e n , d ie a u s P o l it i k , W i rts c h a ft , W is s e n s c h a ft u n d U m w e ltg ru p p e n p rä s e n t ie rtw e rd e n . S ie s i n d n ic h ts a n d e re s a ls d ie G rü n ko s m et i k fü r e i n n e o l i b e ra le s G e s e l ls c h a fts m o d e l l , f ü r e i n e Z u k u n ft , i nd e r M e n s c h u n d N a tu r n u rm e h r a ls ve rw e rtb a re R e s s o u rce g e s e h e n u n d d a fü r e r h a lte n w e rd e n . U m w e lts c h ü tze r I n -n e n w e rd e n s o z u Tä te r I n n e n vo n A u s b e u tu n g u n d U n te rd rü c k u n g .

Stories aus demÖkokapital ism us

I : Ökobank

I I : E ffiz ien zrevolutionun d N ach haltigkeit

Fortsetzung Seite 2

Son derh eft 1 7.1 .2 001 D er I n fodien st für aktive U mweltsch ützerI n nen

Wir h aben Lust auf Wach stum .

Ökologie m uß n icht wachstumsfeindl ich sein oder nu r ein eng defin iertes

qual i tatives Wachstum zu lassen , da eigentl ich sch on gar keines m eh r i st.

(F. Sch m i dt-Bl eek, Präsi den t Faktor-1 0-Cl ub un d Ex-Vi zepräsi den t Wupperta l -I nsti tu t)

ProjekteDiskussionen und konkrete

Projekte sch affen d ieVerbindung von Ökologieund M itbestim m u ng. Wi r

stel len vor :N etzwerk U mweltsch utz

von untenFreie SoftwarebewegungI deenskizze „F reie Waren“

Gegenbi lder „F reieM ensch en in F reien

Vereinbarungen“I nternetadressen

Adressen, M ateria l ien(siehe Seite 3+ 4)

E m an zipatorischerU mweltsch utz im

I ntern et:

h ttp :// g o .t o/ u m w e lt

Vorsch lagKri ter ien fü r d ie

Dem okratis ieru ng undM itbestim m ung bei

Projekten m i t eth isch erGeldan lage

(siehe Seite 3)

Ökologische Marktwirtschaft?

Ökokapitalismus?

Grünes Geld?

Nachhaltig wirtschaften?

F o rts etz u n g vo nS e ite 1

A n m e rk u n g e n1 E s g i bt s i c h e r l i c h a u c h a n d e re D e f i n it i o n e nu n d h i e r s o l l n i c h t f ü r d i e e i n z i g r i c h t i g e g e -kä m p ft w e rd e n . D i e h i e r vo r g e n o m m e n e nD e f i n it i o n e n g e lt e n f ü r d i e s e n Text u n d s o l l e ns e i n Ve r stä n d n i s e r l e i c h te r n .

2 G e n a u s o w i e e s ö ko l o g i s c h e Ko n z e ptez u m N e o l i b e ra l i s m u s g i b t , t a u c h e n a u c h i m -m e r ö ft e r Vo r s c h l ä g e a u s a n d e re n g e s e l l-s c h a ft l i c h e n F e l d e r n a u f , d i e ko m p a t i b e l z u mn e o l i b e ra l e n G e s e l l s c h a fts m o d e l l s i n d , z . B . i nd e r S o z i a l p o l it i k ( m e h r E i g e n i n it i a t ive ) .

A g e n d a 2 1 − Z ita te2 .1 2 D a h e r s o l l e n a l l e L ä n d e r f r ü h e r e i n g e -g a n g e n e Ve rp f l i c h t u n g e n i m H i n b l i c k a u f d i eB e e n d i g u n g u n d U m ke h r u n g d e s P r ote kt i o -n i s m u s u n d d i e w e it e r e Ö ffn u n g d e r M ä r kte ,i n s b e s o n d e re i n B e re i c h e n , d i e f ü r E n tw i c k-l u n g s l ä n d e r vo n I n t e re s s e s i n d , i n d i e P r a x isu m s etz e n . . . . B e s o n d e rs vo rd r i n g l i c h s i n dd e m n ä c h st d i e Ve r b e s s e r u n g d e r M a r kt-z u g ä n g e f ü r R o h sto ffe . . .

2 . 3 7 . . . w i c h t i g s te s Z i e l w ä re d i e Ve re i n fa -c h u n g o d e r B e s e it i g u n g d e r B e s c h rä n ku n -g e n , Vo rs c h r ift e n u n d F o r m a l it ä te n , w e l c h ei n v i e l e n E n tw i c k l u n g s l ä n d e r n d i e G r ü n d u n gu n d F ü h r u n g vo n U n te r n e h m e n e r s c h w e -re n , ve rte u e r n u n d v e rz ö g e r n . . .

2 .1 9 . . . E i n o ffe n e s m u lt i l a t e r a l e s H a n d e l s sy-ste m e r m ö g l i c h t e i n e e ff iz i e n te re A l l o ka t i o nu n d N u tz u n g d e r v o r h a n d e n e n R e s s o u rc e nu n d t rä g t d a m it z u e i n e r Ste i g e r u n g v o n P ro -d u kt i o n u n d E i n ko m m e n u n d e i n e r g e r i n g e -re n I n a n s p r u c h n a h m e d e r U m w e lt b e i . . .

3 0 .1 . . . D i e P r iva tw i rts c h a ft e i n s c h l i e ß l i c ht ra n s n a t i o n a l e r U n te r n e h m e n u n d d i e s i eve rt r ete n d e n Ve rb ä n d e s o l l e n g l e i c h b e re c h -t i g t e P a rtn e r b e i d e r U m s etz u n g u n d B ew e r-t u n g vo n M a ß n a h m e n im Z u s a m m e n h a n gm it d e r A g e n d a 2 1 s e i n .

s o z i a l e S ta n d a rd s o d e r d i e S e l b st o r-g a n i s a t i o n sfä h i g ke it vo n M e n s c h e n .U m w e lts c h u tz , d e r s i c h n i c h t a l s w i-d e rs tä n d i g b e g re ift u n d o rg a n i s i e rt ,g e rä t i n d e n S t r u d e l d e r p rä g e n d e nD e b a tte n u n d P ro z e s s e i n P o l it i k u n dW i rts c h a ft .

Z u m zw e it e n a b e r i s t d i e M o d e r n i s i e -r u n g d e s U m w e lts c h u tz e s h i n z u ö ko -n e o l i b e ra l e n Ko n z e pte n g e z i e lt e n tw i k-ke lt w o rd e n . D e r e n ts c h e i d e n d e A n -s c h u b ka m d a b e i v o n j ü n g e re n , o ft i nW i rts c h a fts fra g e n g e s c h u lt e n P e rs o -n e n , d i e i n zw is c h e n fa st a l l e M a c h t-z e n t ra l e n d e r Ve rb ä n d e u n d I n s t it u t i o -n e n ü b e r n o m m e n h a b e n (Vo rstä n d e ,G e s c h ä fts st e l l e n , I n s t it u te , B i l d u n g s-e i n r i c h tu n g e n , M e d i e n ) .

V i e r G r u p p e n s i n d b e s o n d e rs h e r-vo rz u h e b e n b e i d e r F o rc i e r u n g ö ko -n e o l i b e ra l e r I d e e n :

í M e is t j u n g e Q u e re i n st e i g e r I n n e n a u sB et r i e b sw i rts c h a ft u n d M a n a g e m e n t :S e h r g e z i e lt s i n d a u s G e s c h ä fts ste l l e nu n d Vo rstä n d e n i n d e n l e tzte n J a h re nP e rs o n e n m it l a n g j ä h r i g e r U m w e lt-s c h u tz e rfa h r u n g o d e r k l a s s i s c h e nA u s b i l d u n g e n g e g e n s o l c h e m it M a n a -g e m e ntw i s s e n o d e r -e rfa h r u n g a u s g e -t a u s c h t w o rd e n . V i e l e d e r H a u pt a m t l i-c h e n i n d e n Z e n t ra l e n d e s U m w e lt-s c h u tz e s kö n n te n u n d w ü rd e n b e l i e b i gzw is c h e n d e n p o l it i s c h e n L a g e r nw e c h s e l n kö n n e n − i h r Z i e l i s t d a s M a -n a g e m e n t . U m w e lts c h u tz i s t f ü r s i ee i n P ro d u kt , d a ß e s z u ve r ka u fe n g i lt .I m a g e b i l d u n g , s c h l a n ke O rg a n i s a t i o n s-s t r u ktu re n u n te r A u fg a b e j e d e s B a s i s -b e z u g e s , m a x i m a l e F i n a n z b e s c h a ffu n gü b e r S p o n s o r i n g , M itg l i e d e rw e rb u n gm it a l l e n M itte l n u sw . g e h ö re n z u mH a n d w e r ks ze u g d e r F ü h r u n g s ka d e r,w ä h re n d d a s W is s e n u m W i d e rsta n d ,p o l it i s c h e n D r u c k u n d a n d e re m o ftfe h lt . E t l i c h e O rg a n i s a t i o n e n , I n s t it u teu n d M e d i e n w i d m e n s i c h a u s s c h l i e ß -l i c h d e r F ra g e vo n Ö ko n o m i e u n d Ö ko -l o g i e , z . B . d e r vo n G ro ß ko n z e r n e n w i eS a n d o z , M o b i l O i l , S h e l l , D a i m l e r B e n zo d e r D e u ts c h e B a n k g et ra g e n e Ve r-b a n d B .A .U . M . , d e n U n te r n e h m e r-I n n e nve rb ä n d e n f u t u re e .V. , U n te r n e h -m e n s G r ü n u sw .

í D i e e h e m a l i g e J u g e n d u m w e lt b ew e -g u n g , d i e u r s p r ü n g l i c h ( E n d e8 0 e r/ A n fa n g 9 0 e r J a h re ) n o c he m a n z i p a to r i s c h e I d e e n ve rt ra t , s i c hd e m D u rc h m a rs c h d e r ö ko n o m is c h e n

D o m i n a n z i m U m w e lts c h u tz w i d e r-s etzte ( F l u g b l a tt a u f d e m D U T: "Ö ko n o -m i e u n d Ö ko l o g i e s i n d u n ve re i n b a r " )u n d s t a ttd e s s e n d e n ö ffe n t l i c h e nD r u c k b zw . d i e p ra kt i s c h e A kt i o n a l sp o l it i s c h e S t ra te g i e a n s a h , b ew i r ktea b M itte d e r 9 0 e r J a h re e i n e e r h e b l i-c h e Ve rj ü n g u n g u n d M o d e r n i s i e r u n gd e r U m w e ltve r b ä n d e . I d e e n u n d K a m -p a g n e n w i e d i e N a c h h a lt i g ke its d e b a t-t e , d i e Ö ko ste u e r-Ka m p a g n e n o d e ra u c h A g e n d a -A rb e it s i n d s t a r k vo n Ex-J u g e n d u m w e lt l e u te n g e fö rd e rt o d e rs o g a r e n tw i c ke lt w o rd e n . H e u te s itzte i n g ro ß e r Te i l d e r e h e m a ls ve r-b a n d s kr it i s c h e n , e i n e p o l it i s c h e R a d i-ka l i s i e r u n g e i n fo rd e r n d e n J u g e n d u m -w e lt l e u te i n d e n S p itz e n p o s it i o n e n b e iU m w e ltve rb ä n d e n , i n I n st it u te n , z .T.a u c h i n P a rte i e n o d e r M e d i e n .

í D i e M e d i e n , s e i e n e s U m w e ltm a g a z i-n e o d e r d i e U m w e lt re d a kt i o n e n a n d e -re r M e d i e n , g e h ö rte n a b A n fa n g d e r9 0 e r J a h re z u d e n e n , d i e d e n W a n d e lz u m Ö ko -N e o l i b e ra l i s m u s vo r b e re it e -t e n . E i n f l u ß re i c h e Ta g e s ze it u n g e n w i ed i e F R o d e r t a z z e i g e n d a s n i c h t n u r i ni h r e n U m w e lt b e r i c h te rst a ttu n g e n , d i efa s t n u r n o c h vo n d e n " ö ko l o g i s c h e nH e l d e n ta t e n " d e r I n d u st r i e b e r i c h te n ,s o n d e r n a u c h s t r u kt u re l l , i n d e m z . B .d i e U m w e lt- u n d d i e W i rts c h a fts re d a k-

t i o n e n z u s a m m e n g e fa ß t w u rd e n (w e rd a s vo r z e h n J a h re n vo rg e s c h l a g e nh ä tte , w ä re a u s g e l a c h t w o rd e n . . . ) . S i es u g g e r i e re n d a m it , d a ß Ö ko l o g i e e i nTe i l p ro b l e m d e r Ö ko n o m ie w ä re b zw .n u r ü b e r d i e s e u m s etz b a r i s t . D i e U m -w e ltz e it u n g " n a tu r " z . B . i s t s e it J a h re ni m m e r vo r n e d a b e i , w e n n e s d a r u mg e h t , ö ko l o g i s c h e P o s it i o n e n a u fz u w e i-c h e n o d e r a u fz u g e b e n − s o A n fa n g1 9 9 9 m it e i n e m k l a re n B e ke n n tn i s z u rG e n te c h n i k , m it s t ä n d i g e r S c h e lt e f ü rra d i ka l e P o s it i o n e n , m it e i n e r S e r i e z u rEx p o 2 0 0 0 ( p o s it ive D a rste l l u n g ) u sw .A n d e re Z e it u n g e n p rä g te n vo r a l l e md i e L e b e n s st i l ( " l i fe s ty l e "-D e b a tte ) , d i en e b e n d e n ö ko -n e o l i b e ra l e n Ko n z e p -te n p rä g e n d i s t . E t l i c h e Z e it u n g e n w i d -m e n s i c h a u s s c h l i e ß l i c h o d e r i n g e s o n -d e rte n R u b r i ke n d e r F u s i o n vo n Ö ko l o -g i e u n d Ö ko n o m i e .

U n d a u c h „ l i n ke “ Z e it u n g e n w i e d i eJ u n g e W e lt o d e r W o c h e n -/ M o n a ts-m a g z i n e d e b a tt i e re n h ö c h ste n s d i eD eta i lfe h l e r d e r n e o l i b e ra l e n U m w e lt-p o l it i k , w ä h re n d e m a n z i p a to r i s c h e P o -s it i o n e n ve rs c h w ie g e n w e rd e n .

í D i e P a rt e i e n , vo r a l l e m B ü n d n i s9 0/ D ie G r ü n e n , a b e r a u c h a l l e a n d e -re n , z . B . a u c h d i e U m w e lt p o l it i ke r I n -n e n d e r S P D o d e r d i e P D S , l e g te n s i c hb i s s p ä te ste n s 1 9 9 8 a u f e i n e ö ko n o -m i e o r i e n t i e rte Ö ko l o g i e a l s i h r P ro -g ra m m fe st . D i e Ö ko ste u e r i s t a l s I d e evo n a l l e n P a rt e i e n a kz e pt i e rt , w e n na u c h U n te rs c h i e d e ü b e r d i e A rt b e st e -h e n - ke i n e P a rte i a l l e rd i n g s u n te r l i e ße s , b e s o n d e re A u s n a h m e n f ü r d i e I n -d u st r i e a l s Z i e l z u b e s c h re i b e n . F u n kt i-o n ä r I n n e n d e r G r ü n e n , d e r S P D u n dd e r P D S s itz e n o d e r s a ß e n 1 9 9 8 i nz e n t ra l e n P o s it i o n e n d e r U m w e lto rg a -n i s a t i o n e n u n d p rä g te n vo n d o rt d e nW a n d e l d e r U m w e lt p o l it i k i n P a rte i e nu n d Ve rb ä n d e n .

E i n e w i c h t i g e B e g l e itm u s i k d i e s e r E n t-w i c k l u n g i s t d i e D e b a tte u m n e u e B e -te i l i g u n g s m o d e l l e u n d B e fr i e -d u n g ste c h n o l o g i e . E i n e d u rc h ö ko n o m i-s i e rte W e lt m it i h re r Ve rw e rtu n g s l o -g i k i s t n i c h t n u r u m w e ltz e rstö re n d ,s o n d e r n a u c h u n m e n s c h l i c h . M e n -s c h e n w e rd e n i h re r S e l b s to rg a n i s a t i-o n sfä h i g ke it b e ra u bt ( s ow e it s i e n o c hb e st e h t ) u n d e i n e m s tä n d i g e n D r u c ka u s g e s etzt , s i c h i m M a r kt z u p ro f i l i e -r e n , d i e A r b e its kra ft a n z u b i e te n u sw .U m d a ra u s fo l g e n d e s o z i a l e A u s g re n -z u n g e n s ow i e eve n tu e l l U n r u h e n a b z u -fa n g e n , w e rd e n n i c h t n u r d i eB e m ü h u n g e n u m e i n e Ve rs c h ä rfu n gd e r i n n e re n S i c h e r h e itsvo r ke h r u n g e ne r h ö h t , s o n d e r n a u c h B e fr i e d u n g s-te c h n o l o g i e n u n d S c h e i n -B ete i l i g u n -g e n e i n g e fü h rt . D a z u g e h ö re n M e d i a -t i o n e n , R u n d e T i s c h e u n d v i e l e w e it e ren e u a rt i g e M et h o d e n , d i e n i c h t t a t-s ä c h l i c h M it b e st i m m u n g u n d S e l b s t-o rg a n i s a t i o n fö rd e r n . M o d e ra t i o n u n da n d e re H a r m o n is i e r u n g ste c h n i ke ns e n ke n d i e F ä h i g ke it , s i c h s e l b st ä n d i gz u o rg a n i s i e re n u n d d e r g e s e l l s c h a fts -l i c h e n U m g e st a lt u n g W id e rst a n d z ub i e te n .

G e g e n stra g ete g ie n

D i e fo l g e n d e n H i n w e is e kö n n e n u rs e h r ku rz s e i n , u m R i c h tu n g e n e i n e s" U m w e lts c h u tz vo n u n te n " a n z u d e u -te n . N ä h e re Vo rs c h l ä g e kö n n e n d e na n g e g e b e n e n Ve rö ffe n t l i c h u n g e n e n t-n o m m e n w e rd e n .

N otw e n d i g i s t , U m w e lts c h u tz m it d e rF ra g e d e r S e l b s tb e st i m m u n g z u ve r-b i n d e n . U m w e lts c h ü tz e r I n n e n m ü s s e ns i c h a n d e r g e s e l l s c h a ft l i c h e n D e b a tteb ete i l i g e n , a l s o n i c h t a l s l o s g e l ö st e rS e kto r (S c h u tz g e b i e te u . ä . ) a g i e re n .D a s b e d e u t et a b e r n i c h t , U m w e lt-s c h u tz a n a kt u e l l e E n tw i c k l u n g e n a n -z u p a s s e n . E s i s t g a n z i m G e g e n te i l d a sZ i e l , d i e Ve r h ä lt n i s s e z u g u n ste n e i n e re m a n z i p a to r i s c h e n W e lt z u ve rä n -d e r n , i n d e r a u c h d e r S c h u tz d e r L e -b e n s g r u n d l a g e n "vo n u n te n " , d . h . v o nd e n M e n s c h e n s e l b s t d e f i n i e rt w i r d .

E m a n z i p a to r i s c h e r U m w e lts c h u tz w i l le tw a s g a n z a n d e re s a l s d i e n e o l i b e ra -l e n Ko n ze pte o d e r e i n e n s t a r ke nSta a t : D i e M e n s c h e n w e rd e n z u A k-te u r I n n e n . D i e S t ra ß e n , H ä u s e rb l ö c keu n d L a n d s c h a fte n m ü s s e n d e n M e n -s c h e n g e h ö re n , d i e i n i h n e n l e b e n . N i e -m a n d ka n n ü b e r F l ä c h e n u n d O rte b e -s t i m m e n , o h n e s e l b s t b e t ro ffe n z us e i n . " D e m o kra t i s i e r u n g vo n F l ä c h e n -u n d R o h sto ffve r b ra u c h " h e i ß t d a s G e -g e n ko n ze pt z u O rd n u n g s re c h t o d e rd e m ka p it a l i s t i s c h e n I n s t r u m e n t Ö ko -s te u e r.

V i s i o n i s t e i n e W e lt vo n u n te n . D i e k l e i-n e n S c h r itt e d a h i n b e s te h e n a u s ko n -k rete n P ro j e kt e , d i e d i e M e n s c h e n z ud e n E n ts c h e i d e r I n n e n m a c h e n : W i n d -a n l a g e n , d i e d e n M e n s c h e n d r u m -h e r u m g e h ö re n ( s t a tt t e u re r G ro ß a n -l a g e n o h n e ö rt l i c h e A kz e pta n z ) ,S t ro m n etze i m B e s itz d e r B ü rg e r I n -n e n , ö ko l o g i s c h e B a u e r n h ö fe i m G e -m e i n s c h a fts b e s itz , l o ka l e Ö ko n o m ie no h n e A p p a ra te u n d v i e l e s m e h r. D a z ug e h ö rt a b e r a u c h , d i e V i s i o n e n e i n e rW e lt vo n u n te n l a u t z u b e n e n n e n ,d e n n V i s i o n e n kö n n e n m ot iv i e re n . U n dd e r W id e rsta n d , d i e d i r e kte A kt i o n g e -g e n Sym b o l e u n d M a c h t vo n S ta a tu n d Ko n z e r n e n s i n d Te i l d i e s e r S t ra te -g i e .

Z u d e m e n tste h t d i e C h a n c e , m ite m a n z i p a to r i s c h e n Z i e l e n u n d S t ra te -g i e n d e s U m w e lts c h u tz e s w i e d e rB ü n d n i s s e s c h a ffe n z u kö n n e n m it a n -d e re n s o z i a l e n B ew e g u n g e n , d i e g e -m e i n s a m a n e i n e r "W e lt vo n u n te n "a r b e it e n . K r i s t a l l i s a t i o n s p u n kt e w i eko n krete G e g e n m o d e l l e s e l b s to rg a n i-s i e rte n Z u s a m m e n l e b e n s o d e r d e rW id e rsta n d g e g e n S t r u ktu re n , Sym -b o l e u n d M a ß n a h m e n d e r n e o l i b e ra -l e n M a c h t kö n n e n d e r A n fa n g s e i n .U m k l a r e p o l it i s c h e P o s it i o n e n , V i s i o -n e n u n d A kt i o n s st ra te g i e n e n tw i c ke l nz u kö n n e n , m u ß e i n e s e l b s t kr it i s c h eA n a lys e e rfo l g e n , P l a tz s e i n f ü r k re a t i-ve S t ra te g i e e n tw i c k l u n g u n d fü r e i n eb ew e g u n g s i n te r n e S t re it ku lt u r, d i en i c h t m it d e m fa l s c h e n Z i e l e i n e r H a r-m o n i e d i e A kt i o n sfä h i g ke it m i n d e rt .

Materialien zuWiderstand und

emanzipatorischer ÖkologieAgenda, Expo Sponsoring:

ù Band 1 : Recherchen im Naturschutzfilz Infos zum Filz zwischen Umweltschutz, Wirtschaft

und Staat. Beschreibung der Umweltverbände und -einrichtungen. Rechte Ökologie, Esoterik, Agenda/ Nachhaltigkeit, Anbiederung, Umweltparteien und vie-

les mehr. 400 S. , IKO. 39,80 DM.ù Band 2 : Perspektiven radikaler, emanzipatorischer

Umweltschutz Kapitel zu Strukturen, Naturschutz, Ökonomie, Um-

weltbildung und mehr. 280 Seiten, IKO-Verlag. 39,80DM.

ù CD " Agenda, Expo, Sponsoring" Gescannte Dokumente, Internetauszüge und mehr zum Filz. Mit Acrobat-Reader. Für DOS, Windows,

Apple, Linux und OS/2. IKO-Verlag. 49, 80 DMù Gesamtpaket (2 Bände+ CD) : 1 1 5 DM pro Paket.

ù Freie M enschen in FreienVereinbarungen : Gegenbilder zu Verwertung,Herrschaft und Kapitalismus − Selbstorganisation,Selbstentfaltung, Gleichberechtigung, Mensch-Na-tur-Verhältnis, emanzipatorische Bewegung. 1 64 S. ,A5. 1 9,80 DM

ù Kritische Reader zu Ökonomie von unten, Agenda21 , Politik von unten. Gesammelte Texte, Dokumente,Statements. A4, je ca. 70 S. &1 2 DM.

ù Aktionsmappe U mwelt, Tipps für die konkretepolitische Arbeit vor Ort: Organisation, Rechtliches,Aktionstipps, Finanzen usw. . A4-Ordner. 29,80 DM

ù M acht, H errschaft, Emanzipation .Anarchistische Staatskritik mit vielen Detailanalysen.A5, 1 38 S. , 1 8 DM.

ù Blockadefibel − Tipps für Blockaden, Lockons,Besetzungen und mehr. A5, 52 S. , 3, 50 DM.

ù Food-Koop-H andbuch. Tipps für Gründung,Rechtliches usw. A5, 1 1 0 S. , 1 6, 80 DM.

U nverzichtbar:Ö-Pun kte − I n fodien st für aktiven U m -weltsch utz un d radikale Pol i tikI n form ati on en aus a l l en Th em en des Um wel tsch utzes, prakti -sch e Ti ps, Bei sp i el e, I n fos zu Kam pagn en , M odel l en , n euenM ateri a l i en usw. Vi ertel jäh r l i ch . Jah resabo ab 20 DM .B i sh er i ge Sch werpun kte: Wi n den erg i e (vergr i ffen ), Agen da 21 ,D i rekte Dem okrati e, Perspekti ven un d U top i en , N atursch utzi m Absei ts, Wel twi rtsch aft, Expo 2000, Ti pps fü r Gruppen,Um wel tb i l dun g, Verkeh r&Straßen , Bewegun g von un ten ,Ökostrom , N etzwerke. I n P l an un g: D i rekte Akti on en (ab25. 2. ), Kl i m asch utz (ab 30. 4. ), U top i en /Vi s i on en (ab 25. 8 . ).E i n H eft 5 DM p l us 2 DM Porto, jedes wei tere 2 DM .

Bestellen bei: Projektwerkstatt Ludwigstr. 1 1 , 35447 Reiskirchen 06401 /90328-3, Fax -5 projektwerkstatt@ apg.wwbnet.de http: //come. to/projektwerkstatt

!Der Sum pf um M iersch und M axeiner

Die beiden Auszüge stam m en aus Alexander Boh nckes Buch "Absch ied

von der N atu r" aus der g leich en Buchreihe wie " Ökooptim ism us" (oben).

Zu den H intergründen s ieh e Text rechts.

(S i eh e auch www. m axei n er-m i ersch . de)

ÖkonomischeOrientierung

überwindenD a s fo lg e n d e Z ita t sta m m t a u s d e m B u c h „A g e n d a , Ex p o , S p o n s o r i n g −

P e rs p e kt ive n ra d i ka le r, e m a n z i p a to r is c h e r U m w e lts c h u tza rb e it “ ( IKO -Ve r-la g , s ie h e B u c h a n ze ig e l i n ks ) u n d i st d a s R e s ü m e e a u s d e m Ka p ite l z u Ö ko n o-m ie u n d Ö ko lo g ie :

D ie A kze pta n z d e r D o m i n a n z ö ko n i-s c h e r R e g e l n u n d Zw ä n g e i s t a u c h i mU m w e lts c h u tz e rs c h re c ke n d h o c h .G l e i c h e s g i lt f ü r a n d e re p o l it i s c h e B e -w e g u n g e n . F a st i m m e r w e rd e n z u ö ko -n o m is c h e n F ra g e n n u r P o s it i o n e n „ i mSyste m “, d . h . i n n e r h a l b d e r ka p it a l i s t i-s c h e n

Ve rw e rtu n g s l o g i k vo n M e n s c h u n dN a tu r e n tw i c ke lt . D i e s e F ix i e r u n g m u ßü b e rw u n d e n w e rd e n , U m w e lts c h ü tz e -r I n n e n d ü rfe n g e n a u s o w i e M itw i r ke n -d e i n a n d e re n p o l it i s c h e n B e re i c h e nn i c h t w e it e r d i e D eta i lve rä n d e r u n gz u m Z i e l e r h e b e n , w e n n d o c h k l a r i s t ,d a ß d i e Vo r h e r rs c h a ft d e r Ö ko n o m iei n s g e s a m t d a s P ro b l e m i s t .

D i e A u s b e u t u n g vo n M e n s c h u n d N a -t u r b e r u h t g a n z w e s e n t l i c h a u f d e nö ko n o m is c h e n S t r u ktu re n , d e n Zw ä n -

g e n u n d H e r rs c h a ftsve r h ä lt n i s s e n a u fd i e s e m S e kto r. N a tu r- u n d U m w e lt-s c h u tz kö n n e n n u r g e l i n g e n , w e n n d i eD o m i n a n z d e s Ö ko n o m is c h e n z u r ü c k-g e d rä n g t w e rd e n ka n n . E r s t d a n n w i r dd e r s t ä n d i g e Ve rw e rt u n g s d r u c k a u fM e n s c h u n d N a tu r n a c h l a s s e n , e r std a n n w e rd e n d i e F re i r ä u m e fü r M e n -s c h e n u n d a u c h fü r d i e N a tu r e n ts te -h e n , i n d e n e n „S e l b ste n tw i c k l u n g “m ö g l i c h i s t − f ü r d e n N a tu rs c h u tz g e n -a u s o w i c h t i g w i e f ü r d i e M e n s c h e n(S e l b s to rg a n i s a t i o n sfä h i g ke it ) .

D e r e rs te S c h r itt w i r d h e i ß e n , d i e s e sü b e r h a u pt z u t h e m a t i s i e re n . A n g e -s i c h ts d e r V i e lz a h l v o n Vo rs c h l ä g e n ,d e n K a p it a l i s m u s z u b e g r ü n e n , i s t j e g -l i c h e r A n s a tz e i n e r g r u n d s ä tz l i c h e re nA u s e i n a n d e rs etz u n g ve r l o re n g e g a n -g e n .

A g e n d a 2 1 − Z ita teI n digene Bevölkerungsgruppen

" 2 6 .1 . . . I h re F ä h i g ke it z u r u n e i n g e s c h r ä n k-t e n M itw i r ku n g a n e i n e m a u f e i n e n a c h h a lt i-g e E n tw i c k l u n g a u s g e r i c h t ete n U m g a n g m iti h re m L a n d h a t s i c h a u fg r u n d w i rts c h a ft l i-c h e r, s o z i a l e r u n d h i s t o r i s c h e r F a kto re n b i s -h e r a l s b e g re n zt e rw i e s e n .

Gentechn ik

1 6 . . . . A l s i n n ova t iv e r, w i s s e n s i n te n s iv e r F o r-s c h u n g s b e re i c h b i e t et s i e e i n e V i e lz a h l n ü tz-l i c h e r Ve rfa h r e n s te c h n o l o g i e n f ü r vo m M e n -s c h e n v o rg e n o m m e n e Ve r ä n d e r u n g e n d e rD N S ( E r b g u t ) , o d e r d e s g e n et i s c h e n M a te r i-a l s i n P f l a n z e n , T i e r e n u n d M i k ro o rg a n is -m e n , d e r e n E rg e b n i s ü b e ra u s n ü tz l i c h e P ro -d u kte u n d Te c h n o l o g i e n s i n d .

Stories aus demÖkokapital ism us

I I : D ie M iersch -M axein er-Bün de

Öko & Mitbestimmung!Vo rs c h la g z u r E i n fü h ru n g vo n Q u a l itä ts k r ite r ie n z u r M itb e st i m m u n g

Vo rs c h lä g e fü r Z ie le u n d K r ite r ie nd e r A kze pta n z u n d M itb e st i m m u n gb e i ö ko lo g is c h e n P ro je kte n .

Vo rw e g I :

E s g e h t b e i d i e s e n K r it e r i e n n i c h t i n e r-s te r L i n i e u m d i e F i r m e n s e l b st , s o n -d e r n u m d i e P ro j e kte , d i e vo n i h n e nu m g e s etzt w e rd e n . D i e K r it e r i e n m ü s-s e n a l s o b e i d e n ko n k rete n P ro j e kte na n g ew e n d et w e rd e n − e s g e h t n i c h tu m d i e M it b e st i m m u n g i n d e n F i r m e n ,s o n d e r n u m d i e b e i d e re n P ro j e kte nzw i s c h e n F i r m a/ P ro j e kte u n d d e na u ß e n ste h e n d e n M e n s c h e n .

W e n n e s u m G e l d a n l a g e b e i F i r m e no d e r i n A kt i e n fo n d s g e h t , b i e t et s i c hd i e M ö g l i c h ke it , v e r b i n d l i c h e S e l b s tve r-p f l i c h t u n g e n d e r F i r m e n z u r F ö rd e -r u n g d e r M it b e st i m m u n g b e i d e n vo ni h n e n u m g e s etzte n P ro j e kte n z u b e -n e n n e n .

Vo rw e g I I :

D e r F a kto r e i n e r d e m o kra t i s c h e n A k-z e pta n z vo n P ro j e kte n u n d F i r m e nm u ß ä h n l i c h w i e d e r e i n e r g l a u bw ü rd i-g e n ö ko l o g i s c h e n U m s etz u n g b e h a n -d e lt w e rd e n , d . h . z u m e i n e n a l s n ot-w e n d i g e r, w i c h t i g e r B a u ste i n e m a n z i-p a to r i s c h -ö ko l o g i s c h e r B et r i e b e u n dP ro j e kte , z u m a n d e re n a l s F a kto r d e rÖffe n t l i c h ke its a r b e it : D i e E r fü l l u n g vo nK r it e r i e n , d . h . d i e U m s etz u n g vo n P ro -j e kte n „vo n u n te n “ m u ß o ffe n s iv b ew o r-b e n w e rd e n , u m d i e I d e e n d e r D e m o-k ra t i s i e r u n g vo n P ro j e kte n a l s p o s it i-ve s E l e m e n t d u rc h z u s etz e n . D a d u rc hkö n n e n g e s e l l s c h a ft l i c h e K a t e g o r i e ng e s c h a ffe n w e rd e n , d i e d e n d e m o kra -t i s i e rte n P ro j e kte n Vo rte i l e ve rs c h a f-fe n .

1 . A kze pta n z ( sta tt D u rc h s etz u n g )

F ü r a l l e P ro j e kte i m U m w e lts c h u tz g i ltn i c h t m e h r d e r P ro f it a l s Z i e l , s o n d e r nd i e A kz e pta n z d u rc h d i e M e n s c h e n .Vo ra u s s etz u n g f ü r e i n P ro j e kt i s t , d a ße s vo n d e n b e t ro ffe n e n M e n s c h e n a u si h re m W i l l e n u n d i h re n B e st i m m u n g s-m ö g l i c h ke it e n h e ra u s e n tw i c ke lt w u r-d e u n d u m g e s etzt w i r d .

Ko n krete K r it e r i e n :

• E s w e rd e n B ete i l i g u n g s sta n d a rd s e r-a r b e it e t , n a c h d e n e n e i n P ro j e kt e i n -g e stu ft w i r d . A l s M i n d e ststa n d a rdkö n n te d i e B et e i l i g u n g n a c h § 3 B u n -d e s b a u g e s etz a n g e s e h e n w e rd e n• a u c h d a n n ( f r e iw i l l i g ) , w e n n d i e s eta ts ä c h l i c h n i c h t vo rg e s c h r i e b e n i s t .S i n nvo l l w ä re z u d e m d i e F o r m u l i e -r u n g „ g e h o b e n e r S ta n d a rd s “ vo n B e -te i l i g u n g .

• B e s o n d e re B et e i l i g u n g sfo r m e n s o l l-t e n f ü r M e n s c h e n u n d G r u p p e n , z . B .U m w e lt- o d e r s o z i a l e G r u p p e n , g e -s c h a ffe n w e rd e n , d i e e i n e ko n t i n u i e r-l i c h e M it a r b e it a n s t re b e n w ü rd e n .

• N e b e n d e n B ete i l i g u n g sve rfa h re n i s ta u c h d e r B ete i l i g u n g s ze it ra u m w i c h -t i g . A l s p o s it iv ka n n n u r g e lt e n , d i eM e n s c h e n i m b et ro ffe n e n G e b i e t b e -re its i m P l a n u n g s ze it ra u m u m fa s-s e n d z u b e te i l i g e n .

• E i n e b e s o n d e rs p o s it ive E i n s t u fu n gw ä re d a n n vo rz u n e h m e n , w e n n d i eM e n s c h e n i m b et ro ffe n e n G e b i e ts e l b s t z u d e n Trä g e r I n n e n d e s P ro -j e kte s w ü rd e n , a l s o fo r m a l ( a l s M it-g l i e d e r, G e n o s s I n n e n , A n te i l e i g n e r I n -n e n u . ä . ) z u D u rc h fü h re n d e n w e rd e n .

• D i e s e K r it e r i e n g e lt e n g l o b a l , e s w e r-d e n ke i n e U n te rs c h i e d e i n d e n B ete i-l i g u n g s sta n d a rd s i n R e g i o n e nD e u ts c h l a n d s o d e r L ä n d e r n d e s S ü -d e n s g e m a c h t . H i e r i n s t e c kt e i n„S p re n g sto ff“ , d e r s e h r s c h n e l l z u e i-n e r b re it e n D e b a tte u n d z u e i n e r b e -m e r ke n sw e rt e n p o s it ive n W i r ku n gd e r m it b e st i m m u n g s o r i e n t i e rte nP ro j e kte w i r d .

2 . T ra n s p a re n z u n d A n s p re c h b a r-ke it ( sta tt P h ra s e n u n d S h ow )

E c h te B i l a n z e n z u d e n Z i e l e n , d i e e b e nn i c h t P ro f it , s o n d e r n D e m o kra t i s i e -r u n g , B ete i l i g u n g u n d U m w e lts c h u tzh e i ß e n , m ü s s e n ko n t i n u i e r l i c h d i e G e -s c h ä fts b e r i c h te a u s fü l l e n . F ü l l- u n dM o d ew ö rte r, P R -Ka m p a g n e n b i s h i nz u ö ko m o d e r n i s i e rte r M a r ktw i rt-s c h a ft s i n d ke i n A kt i o n sfe l d e r f ü r U m -w e ltf i r m e n − s to p pt d i e Ve rw e n d u n gd e r i n t ra n s p a re nt e n B e g r iff l i c h ke it e nw i e A g e n d a , N a c h h a lt i g ke it , Ö ko -A u d it ,E ff iz i e n z revo l u t i o n u sw .

Tra n s p a re n z u n d ko n kret e B ete i l i g u n g( s i e h e P u n kt 1 ) g e h ö re n e n g z u s a m -m e n .

Ko n krete K r it e r i e n :

• Offe n l e g u n g a l l e r D a t e n ( j e d e rz e it i g eE i n s i c h tn a h m e m ö g l i c h ) .

• G e s o n d e rte U n te rs u c h u n g e n z u U m -w e lt- u n d s o z i a l e r Ve rt rä g l i c h ke it .

• E i n r i c h t u n g e i n e r g u t e r re i c h b a re nSte l l e i n d e r b e t ro ffe n e n R e g i o n , w oI n fo r m a t i o n e n , B ete i l i g u n g s m ö g l i c h -ke it e n u sw . a b g e fra g t s ow i e e i g e n eI d e e n e i n g e b ra c h t w e rd e n kö n n e n .

3 . D i re kte Ö ko n o m ie ( s ta tt A n o ny-m itä t d e s M a rkte s )

G e l d i s t M a c h t . A n o nym e G e l d a n l a g e ni n d e r H a n d a n d e re r, d i e d a m it w i e -d e r u m G e l d m a c h e n s o l l e n ( R e n d it e ) ,s te l lt e i n e n M a c h tfa kto r o h n e B i n d u n ga n d i e ko n k rete n E n ts c h e i d u n g e n vo nu n d zw i s c h e n M e n s c h e n d a r. D a s u n -t e r h ö h lt d i r e kte Ve ra n tw o rtu n g u n dd i e U n m itte l b a r ke it vo n H a n d e l n . Z u -kü n ft i g m ü s s e n F i r m e n G e l d g e b e r I n -n e n b zw . a l l e , d i e K a p it a l i n F o r m vo nm a te r i e l l e n o d e r g e i s t i g e n W e rte n b e -re its te l l e n , i n e i n e n d i r e kte n Ko n ta ktz u d e n e n b r i n g e n , d i e d a m it a g i e re n .

Ko n krete K r it e r i e n :

• B ew e rtet w e rd e n m u ß , i n w i ew e it d i eM e n s c h e n i n d e r b e t ro ffe n e n R e g i o nb zw . d i e i n s A u g e g e fa ß te n „ Ko n s u -m e n t I n n e n “ i n e i n e m d i r e kte n Ve r-h ä lt n i s z u r F i r m a b zw . z u m P ro j e ktste h e n . Z i e l w ä re , e i n e d i r e kte B e z i e -h u n g z u s c h a ffe n , d . h . d e n M a r kt a l sZw is c h e n e b e n e a u s z u s c h a lt e n −St ro m vo n e i n e r E n e rg i e a n l a g e d i r e kta n d i e A n te i l s e i g n e r I n n e n o d e r fe s teA b n e h m e r I n n e n , d i e g l e i c h z e it i g m it-b e st i m m e n ; N a h r u n g s m itte l v o m B i-o h o f d i r e kt a n M e n s c h e n i n d e r U m -g e b u n g , d i e w i e d e r u m m it b e st i m -m e n , w a s u n d w i e a n g e b a u t w i r du sw .

• Z i e l i s t , m it j e d e m P ro j e kt ( P ro d u kte ,E n e rg i e , D i e n st l e i s t u n g e n ) vo r ra n g i gd i e M e n s c h e n i n d e r b e t ro ffe n e n R e -g i o n z u ve rs o rg e n b zw . P ro j e kte a u c hd o rt a n z u s i e d e l n , w o d i e M e n s c h e nd i e s e s w ü n s c h e n u n d „ N a c h f ra g e “vo r h a n d e n i s t .

• G e l d a n l a g e , M it b e st i m m u n g u n dKo n s u m m ü s s e n i m Ve r h ä lt n i s zw i-s c h e n F i r m a/ P ro j e kt u n d d e n M e n -

s c h e n i n d e r b e t ro ffe n e n R e g i o nm ö g l i c h s t s t a r k z u s a m m e n e n tw i k-ke lt w e rd e n .

4 . B e d ü rfn is u n d W i l le n ( s ta tt B e-w e rb u n g i m M a rkt )

W e r fü r d e n M a r kt p ro d u z i e rt , s c h a fftW e rte o h n e e i n W is s e n vo n B e d a rf .D i e s e W e rte m ü s s e n i m M a r kt b ew o r-b e n w e rd e n , u m w i e d e r z u G e l d z u w e r-d e n . D a m it u n te rw e rfe n s i c h F i r m e nd e n G e s etz e n d e s M a r kt e s . D i e s e d i k-t i e re n s t ä n d i g h ö h e re W e rb e a u s g a -b e n , Ko n ku r re n z e n u n d Ko ste n e i n s p a -r u n g e n b e i d e n F a kto re n M e n s c h (A r-b e it ) u n d N a t u r ( R o h sto ffe , U m w e lt b e -l a s tu n g ) . U m d i e s e L o g i k z u d u rc h b re -c h e n , m ü s s e n P ro d u kte u n d P ro j e ktej ew e i l s a n ko n k rete n B e d ü rfn i s s e nko n krete r M e n s c h e n o d e r d e r vo n i h -n e n g e b i l d e te n O rg a n i s a t i o n e n a u s g e -r i c h tet s e i n .

Ko n krete K r it e r i e n :

• B ew e rtu n g , w i ew e it p ro d u z i e rteG ü te r, E n e rg i e u . ä . f ü r e i n e n u n b e -ka n n te n M a r kt o d e r f ü r e i n e g re ifb a -re N a c h f ra g e e n ts te h e n ( E rz e u g e r I n -n e n -Ve rb ra u c h e r I n n e n -Z u s a m m e n -h a n g ) .

• D i e „ N a c h fra g e “ i n d e r R e g i o n m u ßvo r d e r P l a n u n g e i n e s P ro j e kt e s e r-m itt e lt w e rd e n .

5 . Ko o p e ra t io n sta tt Ko n k u r re n z

I m M a r kt h e r rs c h t Ko n ku r re n z . G e -f ra g t a b e r i s t Ko o p e ra t i o n , d a s S i c h -E r-g ä n ze n u n d d i e O r i e n t i e r u n g a mZw e c k , n i c h t a m P ro f it .

Ko n krete K r it e r i e n :

• E ntw i c k l u n g ko o p e ra t ive r A rb e its fo r-m e n z . B . m it a n d e re n F i r m e n i n d e rb et ro ffe n e n R e g i o n o d e r m it E i n z e l-p e rs o n e n (Ve rb ra u c h e r I n n e n , L a n d -w i rt I n n e n u sw . )

• E i n b i n d u n g i n t e re s s i e rte r F a c h p e r-s o n e n o d e r z . B . U m w e ltg r u p p e n i nd i e P ro j e kte , B e i r ä te b e i F i r m e n u . ä .

6 . A u to n o m ie sta tt A b h ä n g ig ke it

V ie l e B et r i e b e s i n d a b h ä n g i g vo n Z u -s c h ü s s e n , K re d it e n , R ü c kve rs i c h e r u n -g e n u sw . S i e h a b e n s i c h a u f d i e L o g i-ke n d e r h e r rs c h e n d e n W i rts c h a fts sy-s te m e e i n g e l a s s e n . S ta ttd e s s e n m ü s-s e n F i r m e n i h re n R ü c kh a lt i n d e n M e n -

s c h e n f i n d e n , d i e i h re A rb e it u n te rstü t-z e n u n d d i e Ex i s te n z d e r F i r m e n w o l-l e n . O h n e d i e s e n W i l l e n ka n n e s ke i n eÖ ko n o m i e vo n u n te n g e b e n .

Ko n kret e K r it e r i e n :

• Tra n s p a re n z ü b e r a l l e b e te i l i g t e n j u r i-s t i s c h e n P e rs o n e n a n F i r m e n u n dP ro j e kte n s ow i e d i e b e ste h e n d e no d e r e n ts te h e n d e n f i n a n z i e l l e n A b -h ä n g i g ke it e n s a m t i h re r Ko n s e q u e n -z e n .

• B ew e rtu n g d e r H ö h e d e s A n te i l s f i-n a n z i e l l e r B ete i l i g u n g vo n M e n s c h e nu n d G r u p p e n a u s d e r b e t ro ffe n e n R e -g i o n , a u s d e m T h e m e n b e re i c h u sw .s ow ie i h re r M its p ra c h e m ö g l i c h ke i-t e n .

7. M itb e st i m m u n g i n F i rm e n ( sta ttC h efe n ts c h e id u n g e n )

N ic h t n u r d a s e i n z e l n e P ro j e kt m u ß a u fd e m W i l l e n vo n M e n s c h e n b a s i e re n −u n d n i c h t a u f d e r H o ffn u n g a u f P ro f it .A u c h d i e F i r m e n s e l b e r m ü s s e n Ex p e -r i m e n t i e rfe l d vo n M it- u n d S e l b s tb e -s t i m m u n g s e i n . M a te r i e l l e W e rte , G e -b ä u d e , P l ä tz e u n d F l ä c h e n g e h ö re n i nd i e H a n d v i e l e r, d i e d i e I d e e m itt ra g e nu n d g e sta lt e n . S t a tt A kt i e n g e s e l l s c h a f-t e n u n d G e n o s s e n s c h a fte n , d i e vo r a l-l e m d e m Zw e c k d i e n e n , K a p it a l z us c h a ffe n , m ü s s e n e c h te D e m o kra t i s i e -r u n g e n h e r − z u d e m e i n e h o h eTra n s p a re n z . D a b e i d a rf d a s S t i m m -re c h t n i c h t vo n d e r A n l a g e h ö h e a b h ä n -g e n , d e n n d a s w ü rd e G e l d w i e d e r s t ä r-ke n .

Ko n kret e K r it e r i e n :

• B ew e rtu n g d e r D e m o kra t i s i e r u n gvo n E n ts c h e i d u n g e n z u P ro j e kt e nb zw . i n n e r h a l b vo n F i r m e n , s ow o h ld e r M it a r b e it e r I n n e n i n F i r m e n w i ea u c h d e r M e n s c h e n i n d e n b e t ro ffe -n e n R e g i o n e n a n ko n k rete n P ro j e k-t e n o d e r F i r m e n a n s i e d l u n g e n .

• Ko l l e kt ive F i r m e n st r u ktu re n s i n d z ub evo rz u g e n u n d z u b e n e n n e n .

Stories aus demÖkokapital ism us

I I I : H ess-N atur

Weiterführen de I n -ternetadressen sieh e aufSeite 4 am Ran d.

Reader(je A4, 60-80 S. , 1 2 DM )‰ Agen da 21 - Ch an ce oder M yth os?‰ Pol i ti k von un ten‰ Ökon om i e von unten‰ Ökostrom von unten‰ Um wel tb i l dun g‰ Baub i ol og i e‰ Software fü r Um wel tsch ützer I n n en

Ö-Pun kte, die U mweltzeitun g(Aktuel l es H eft gegen 7 DM )

Bestel ladresse: P rojektwerkstattLudwi gstr. 1 1 , 35447 Rei sk i rch enprojektwerkstatt@ apg. wwbn et. de

A g e n d a 2 1 − Z ita teAtom techn ik2 2 .4 D i e S ta a t e n s o l l e n , g e g e b e n e n fa l l s i nZ u s a m m e n a rb e it m it d e n e i n s c h l ä g i g e n i n -t e r n a t i o n a l e n O rg a n is a t i o n e n , a ) . . . c ) e i n e s i-c h e r e Zw is c h e n l a g e r u n g , B e fö rd e r u n g u n dE n d l a g e r u n g r a d i o a kt ive r A b fä l l e s ow i e z u rE n d l a g e r u n g vo r g e s e h e n e r a b g e k l u n g e n e rSt r a h l u n g s q u e l l e n u n d a b g e b r a n n te r Ke r n -e l e m e nte a u s Ke r n re a kto re n i n a l l e n Lä n -d e r n , i n s b e s o n d e re a b e r i n d e n E n tw i c k-l u n g s l ä n d e r n , d u rc h E r l e i c h te r u n g d e rTra n sfe r e i n s c h l ä g i g e r Te c h n o l o g i e n a n d i e -s e L ä n d e r u n d/ o d e r d u rc h R ü c kg a b e d e rSt r a h l u n g s q u e l l e n a n d e n L i e fe ra n te n n a c hb e e n d ete m G e b ra u c h . . . f ö rd e r n ;

Werbesprüch e

Die h ier abgedruckten Aussch n itte stam m en aus

Werbebrosch üren und Pressem ittei lungen eth isch er

Geldan lageverm ittler oder ökologisch er M edien .

!Bäum e und

KonzerneDer neueste Sch rei : I n sog.

" E ntwicklungsländern" werden Wald-

aufforstungen du rch Konzerne finan-

ziert. Deren Signets werden dann im

Wald ausgespart − gut s ichtbar von

F lugzeugen und aus dem Weltraum .

(Quel l e: Ö-Pun kte Wi n ter 2000 un d www. baeum e. de)

!

Werbesprüch e

und das Buch

"Ökokapital ism us"

Das Buch stam m t aus dem Zusam m enh ang

Club-of-Rom e, E rnst-U l r ich v. Weizsäcker &

Co. Geworben wi rd m it einen Spruch

ausgerechnet von B i l l C l inton : " Wenn Sie

d ieses Buch lesen , kom m en Sie . . . zu der

Ü berzeugung, daß Sie zusätzl ich eine M enge

Geld verd ienen, wenn Sie s ich a l ternativer

E nergiequel len bedienen und E nergie

sparen . E ine tol le Sach e!"

!

Diese Seite sol l ein ige Alternati -ven und M ögl ich keiten benen-nen . Das kann nu r ein E instiegsein . Quel len fü r wei tergeh en-de Texte und D iskussionen s indangegeben . Spannend ist vora l lem , daß es Versuch e gibt,d ie I deen von Selbstbestim -m ung und Selbstentfa l tu ng,Ökononom ie und U m welt-sch utz von u nten zusam m en-zubringen, um gem einsam Per-spektiven zu entwickeln .

Ü berbl ickProjekte und D iskussionen imI nternet (Auswah l )

U mweltsch utz von untenProjekte, D iskuss ionen, Term ine und m eh rhttp://go.to/um weltM ai l ing l iste U VU : E intragen m it m ajordo-m o@l isti . jpberl in .de und Text "subscr ibeumweltsch utz-von-unten" (oder über d ieI nternetsei te).I n fopaket m it Posi tionspapieren usw.gegen 6 DM in B r iefm arken bei derProjektwerkstatt, Ludwigstr. 1 1 , 35447 Reisk i rch en .

Ökostrom von untenDas Projekt fü r eine E nergiegewinnung vonunten : An lagen, N etze und Versorgunggeh ören in d ie H and derer, d ie d ie E nerg iebrauch en . . h ttp://m ove.to/oekostrom

Strom rebell I n n en Sch ön auI n der Schwarzwaldgem einde h abenBürgerI nnen das Strom netz gekauft undorganis ieren d ie E nerg iepol i ti k jetzt selbst− ein wichtiges Beispiel "von unten".www.ews-sch oenau .de

D ebatten um Gegen bi lderU nter anderem das Projekt " F reie M en-schen in F reien Vereinbarungen" und d ieI deen freier Software. www.openth eory.org

Visionen , Ph i losophie, D ebattenDas " Ph i losoph enstübch en" b ietet vieleM ateria l ien fü r em anzipator isch e Gesel l -schaftsperspektiven . www.th u r.de/ph i lo

Sti ftun g F reiRäum eI m Aufbau : E ine Sti ftung sol l gegründetwerden, d ie E igentum an Boden,Gebäuden und Arbeitsm ateria len für d iepol i ti sch e Arbeit s ichert und demPrivatbesi tz entzieht. M i t den Projektenwerden unkündbare Verträgegesch lossen . So sol l d ie E igenständ igkeitpol i ti sch er und ku l tu rel ler Aktivi tätgesich ert werden . Du rch M i tarbeit,Spenden und E rbsch aften kann d ieSti ftung unterstützt werden .frei raeum e@in ih aus.de

ProjektwerkstattAktionen, D iskuss ionen, L inks, Term ine, Se-m inarh aus, pol i tisch e WG, M ater ia lversandund das gen ia le KABRACK!arch iv − Bü-ch er, Videos, Zei tungen und Papiere zu po-l i ti schen Aktionen und Bewegungenhttp://com e.to/projektwerkstatt

H oppetosse − N etzwerk für kreativenWiderstan d, d D i rect-Action-N etzwerkwww.expo-no.deM ai l ing l iste H oppetosse: E intragen m it m ajordom o@l isti . jpberl in .de und Text "subscr ibe h oppetosse" (oder über d ie I n -ternetsei te).

Adressen, Th em en , Projektewww.projektwerkstatt.de. . . /aktuel l . h tm l : D ie nächsten Term ine undAktionen. . . /debatte: Kontroversen um Strategien ,Posi tionen (u .a . Sexism us, Antisem itism us,Organ isation von unten). . . /adressen : D ie „Grauen Sei ten“ im N etz

Spen den kontoFür Projekte un d Akti on en i m "Um wel tsch utz vonun ten" (Öffen tl i ch kei tsa rbei t, Reader un dZei tun gen , Ausstel l un gen usw. ) g i bt es ei nSpen den kon to . . . Spen den si n d absetzbar:Förderverei n /Spen den &Akti on en , N r. 92881 806,Vol ksban k Gi eßen , BLZ 51 390000.

Das optim ale Sem inarh aus m it B ib l ioth eken, Arch iven, M e-dien und M itbenutzung von tech n isch er Ausstattung. PerBah n erreichbar, nah e Gießen (a lso recht zentra l fü rs Land).Ökig, radika lpol i ti sch , Preise z .T. nach Selbsteinsch ätzung.

Optim a l geeinget i st das H aus fü r pol i tisch e Gruppen, z .B.zum Vorberei ten von Projekten , Aktionen oder P la-nungstreffen . Denn h ier g ibt es Arbeitsm ateria l ien , d ieTech n ik kann genutzt werden und m eh r.

Wi r können ReferentI nnen zu versch iedenen Pol i tbereich enstel len − sei es zu Aktionsstrategien , Tips zu r Gruppenorga-n isation , ökologisch e Th em en usw. Oder wi r stel len B io-Le-bensm ittel berei t. Oder . . .Gen ia le Preise: 10-15 DM nach Selbsteinsch ätzung proN acht, 12 DM / Tag fü r Lebensm ittel (wenn gewünscht).

Zum Ganzen geh ört ein Woh nh aus fü r eine WG, d ie pol i -ti sch aktiv sein wi l l . Das H aus i st zu r Zei t leer ! E s wi rd eineGruppe gesucht, d ie genau auf solch ein Leben Bock h at.Oder auch E inzelpersonen, d ie s ich h ier zusam m enfinden.

Sei t Jah ren s ind d ie Werkstätten , B ib l ioth eken, Arch ive undGruppenräum e Treffpunkt und Arbeitsort fü r pol i ti sch e Pro-jekte (Zei tungsredaktionen, B i ldungsarbeit, d i rekte Aktionusw.). Gute tech n isch e Ausstattung und viel P latz.

Ludwigstr. 1 1 , 35447 Reiski rchen -Saasen , 06401/9032 8-3, Fax -5projektwerkstatt@ apg.wwbn et.de, http: //com e.to/projektwerkstatt

M ögl ich auch : Praktikum , M i tarbeit auf Zei t, ruh ige Arbeitsplätze fü r Stud ienarbeiten etc.

!U mweltverbände − flach & abh ängig.

M it einer M assenzeitung nam es „Bunt“ im B i ld-Zei tungslayout treten

U m weltverbände fü r Ökosteuer und U m weltm in ister Tr i ttin ein . Dafü r bekom m en

sie 243.000 DM der Bundesregierung! Sch on im Antrag verpfl ichten s ich d ie

Verbände, auf Kr i tik zu verzichten (sieh e Badisch e Zeitung vom 1 1 .12.00,

www.netzwerk-regenbogen .de/dat.htm l).

(„Bun t“ wi rd h erausgegeb en von BUN D, N ABU, VCD, Grün e L i ga, Ca rSh a r i n g, KLJB un d Verbrauch erI n i ti a ti ve)

D e r M a r kt i s t e i n e h e i l i g e K u h , d i ea u c h vo n L i n ke n n u r n o c h s e lt e n i n f ra -g e g e ste l lt w i r d . D o c h d e r „ M a r kt“ , w i ew i r i h n ke n n e n , i s t e i n vo n d e r L e i n e g e -l a s s e n e r P it b u l l . D e r ka p it a l i s t i s c h eM a r kt i s t e i n a b s t ra kte r, v i rt u e l l e r„O rt“ d e s Ve rg l e i c h e n s vo n W e rte n ,a u s g e d r ü c kt i n G e l d fo r m . H i e r z e i g ts i c h , o b d i e u n a b h ä n g i g vo n e i n a n d e rb et r i e b e n e n P ro d u kt i o n e n a u f e i n g e -s e l l s c h a ft l i c h e s B e d ü rfn i s t r e ffe n o d e rn i c h t . E s w i r d a l s o n i c h t vo r d e r P ro -d u kt i o n ko m m u n i ka t iv g e k l ä rt , w e l c h eB e d ü rfn i s s e d e r G e s e l l s c h a ft m it w e l-c h e n P ro d u kte n b e fr i e d i g t w e rd e nkö n n e n , s o n d e r n e r st w i r d a u f „Ve r-d a c h t“ p ro d u z i e rt . D a n n z e i g t s i c h i mN a c h h i n e i n , o b d i e P ro d u kte a u c h „ a b -g e s etzt“ w e rd e n kö n n e n . E i n e i g e n t l i c hs o z i a l e r P ro z e ß − d a s H e rst e l l e n u n dVe rb ra u c h e n vo n G ü te r n z u m Zw e c kee i n e s g u te n L e b e n s − w i r d ü b e r e i n e nU m w e g , d e n M a r kt o r g a n i s i e rt . D i e s e rU m w e g ü b e r d e n M a r kt z e i g t c h a ra k-te r i s t i s c h e E i g e n s c h a fte n . D e r M a r kti s t :

a b stra kt : F r ü h e r m u ß t e m a n „ z u mM a r kt“ g e h e n , h e u te i s t d e r M a r ktü b e ra l l , w o W e rte m it e i n a n d e r ve rg l i-c h e n w e rd e n : i m K a u fh a u s , a u f d e rS e it e d e r S te l l e n a n z e i g e n i n d e r Z e i-t u n g , a n d e r B ö rs e , i m I n t e r n et .

g le ic h g ü lt ig : K o n n te n f r ü h e r M e n -s c h e n s o z i a l e u n d a n d e re G e s i c h ts -p u n kte i n d e n Ta u s c h m it e i n b e z i e h e n ,z . B . A r m e n m a l e tw a s m e h r g e b e n , s oi s t d e r a b s t ra kte M a r kt e i n e s a c h l i c h eE i n r i c h tu n g , d i e f ü r j e d e/ n g l e i c h g ü lt i gi s t : s e i n e R e g e l n g e lt e n f ü r a l l e i n g l e i-c h e r W e is e . E i n t r itts b e d i n g u n g i s t d a sG e l d , w e r ke i n G e l d h a t o d e r w i l l , i s ta u s g e s c h l o s s e n .

s u b je kt lo s : E s s i n d n i c h t d i e M e n -s c h e n , d i e d i e M a r kt re g e l n f ü r i h reZw e c ke e rs c h a ffe n , s o n d e r n d i e M a r k-t re g e l n e rw a c h s e n a u s d e r i n n e re nLo g i k d e s M a r kt e s s e l b s t , d e r d e nM e n s c h e n a l s S e l b s tzw e c k g e -g e n ü b e rt r itt . A l l e B ete i l i g t e n − o b P ro -d u ze n t o d e r Ko n s u m e n t − r e p ro d u z i e -re n d u rc h i h r „ M a r ktve r h a lt e n “ d i e vo r-g e g e b e n e n S e l b s tzw e c kre g e l n . D a b e ii s t e s n i c h t m ö g l i c h , s i c h e i n fa c h „ a n -d e rs “ z u ve r h a lt e n a l s d i e R e g e l n vo r-g e b e n .

s e l b st re p ro d u kt iv : D e r M a r kt e r-z e u g t s i c h s e l b s t , i n d e m d i e M e n -s c h e n s e i n e G e s etze exe ku t i e re n . D e rR e g u l a to r i s t d e r W e rt d e r z u t a u -s c h e n d e n W a re n − s e i e n e s m a te r i e l-l e G ü te r, D i e n st l e i s t u n g e n o d e r A r-b e its k rä fte . D i e Ko n ku r re n z d e r M a r kt-t e i l n e h m e r zw i n g t d i e s e , s i c h m a r kt re -g u l ä r z u ve r h a lt e n . W e r s e i n e P ro d u k-te a l s K a p it a l i s t ve rs c h e n kt , i s t n i c h tm e h r l ä n g e r e i n e r, w e r ke i n e n L o h n fü rs e i n e A rb e its k ra ft n i m m t , h a t n i c h t a l-l e Ta s s e n i m S c h ra n k .

tota l itä r : D e r a b s t ra kte , g l e i c h g ü lt i g e ,s u b j e kt l o s e M e c h a n i s m u s d e s M a r k-te s d rä n g t e i g e n g e s etz l i c h z u r E ro b e -r u n g j e g l i c h e r B e re i c h e u n d S p h ä re nd e r G e s e l l s c h a ft e n . E r m a c h t ke i n e nH a lt vo r b e ste h e n d e n s o z i a l e n , ko m -

m u n i ka t ive n , s u b s i s te n z i e l l e n S t r u ktu -re n , d i e n o c h n i c h t vo n d e n M a r ktg e -s etz e n e rfa ß t w u rd e n . E r d r i n g t s o g a rd o rt e i n , w o e s g a r n i c h t u m ka u fe nu n d ve r ka u fe n g e h t : L i e b e s b e z i e h u n -g e n , F re u n d s c h a fte n , N a c h b a rs c h a f-t e n .

A l l d i e s e E i g e n s c h a fte n m a c h e n d e nK a p it a l i s m u s u n g e h e u e r e ff iz i e n t , u n dd a s i s t e s , w a s s e i n e R e c h tfe rt i g e r i m -m e r w i e d e r h e rvo r h e b e n . W o r ü b e r s i eve r l e g e n h i n w e g g e h e n , i s t s e i n a b -s t ra kte r, g l e i c h g ü lt i g e r, s u b j e kt l o s e r,s e l b s t re p ro d u kt ive r u n d t ota l it ä re rC h a ra kte r. M a c h t m a n s i c h d i e s e E i-g e n s c h a fte n k l a r, d a n n w i r d d e u t l i c h :E ff iz i e n z a u f d e r e i n e n S e it e i s t t ö d l i c h eE ff iz i e n z a u f d e r a n d e re n .

E s m u ß e n d l i c h k l a r w e rd e n , d a ß s i c hd e r M a r kt n i c h t r e g u l i e re n l ä ß t , d e n na u f D a u e r s e tz e n s i c h d i e W e rtg e s et-z e d e s M a r kte s i m m e r d u rc h . A l l e h i-s to r i s c h e n Ve rs u c h e − s e i e n e s d i es ta a ts ka p it a l i s t i s c h e n A n s ä tz e d e s„ R e a l s o z i a l i s m u s “ o d e r d i e key n e s i a n i-

Den Markt abschaffen!st i s c h e n S t e u e r u n g sve rs u c h e d e r S o -z i a l d e m o kra t i e − w a re n u n d s i n d l e tzt-l i c h h i lf l o s g e g e n ü b e r d e m „Te r ro r d e rÖ ko n o m i e “ .

D e r G r u n d fü r d i e N i c h ts te u e rb a r ke itd e s M a r kte s i s t n i c h t s o e i n fa c h z ud u rc h s c h a u e n : E s i s t d e r M a r kt s e l b s t ,d e r s t e u e rt ! M a rx n a n n te d a s „ F et i-s c h i s m u s “ . M e n s c h e n r i c h te n i h r Ve r-h a lt e n n a c h e i n e r t ote n S a c h e a u s , d i ea n g e h i m m e lt w i r d w i e e i n F e t i s c h . D e rs i c h s e l b s t s t e u e r n d e M a r kt g l e i c h t e i-n e r r u h e l o s e n M a s c h i n e , d i e i n j e d e mvo n u n s e i n e n p e rfe kte n M a s c h i n e n -w a rt f i n d et , d e r d i e M a s c h i n e a m L a u -fe n h ä lt . W e r t e i l n i m m t , s t e u e rt n i c h t ,s o n d e r n l ä ß t s i c h vo n d e n G e s etze nd e r M a s c h i n e , d e n M a r ktg e s etz e n ,s te u e r n . E s g i b t n u r e i n e M ö g l i c h ke it ,s i c h n i c h t s t e u e r n z u l a s s e n : d e n A u s-s t i e g . D e r w e rtve r m itte lt e M a r kt , d e rU m w e g d e r Ve rg e s e l l s c h a ft u n g , ka n nn i c h t r e fo r m i e rt , s o n d e r n n u r a b g e -s c h a fft u n d d o rt , w o G ü te rta u s c h n ö -t i g o d e r g ew o l lt b l e i b t , e r s etzt w e rd e n− d u rc h e i n e Ö ko n o m i e vo n u n te n .

Alles Wissenfür alle!

K a p it a l i s t i s c h e M a r ktw i rts c h a ft f u n k-t i o n i e rt n u r a l s Ö ko n o m ie d e r K n a p p -h e it . N u r e i n k n a p p e s G u t i s t ve rw e rt-b a r. W o ke i n e K n a p p h e it h e r rs c h t ,w i rd K n a p p h e it m it G ew a lt u n d h e r r-s c h e n d e m R e c h t a l s R e c h t d e r H e r r-s c h e n d e n h e rg e ste l lt . B e zo g s i c h h i-s to r i s c h d i e s e H e rste l l u n g vo n K n a p p -h e it a u f d i e syst e m a t i s c h e Z e rstö r u n gd e r s u b s i s te n zw i rts c h a ft l i c h e n S t r u k-t u re n i n d e n a g ra r i s c h e n G e s e l l s c h a f-t e n u n d s p ä te r a u f a l l e R o h sto ffe , s ow i rd h e u te d e r E n te i g n u n g sfe l d z u g a u fd e m G e b i e t d e s W is s e n s u n d d e r Ve r-f ü g u n g ü b e r I n fo r m a t i o n e n fo rtg e -f ü h rt .

E i n G e g e n m o d e l l b a s i e rt a u f d e m f re i-e n Z u g r iff a l l e r M e n s c h e n a u f a l l e R e s-s o u rc e n , a l s o a u f F l ä c h e n u n d R o h sto f-fe w i e a u f d e n a n g e s a m m e lte n E rfa h -r u n g s s c h a tz d e r M e n s c h h e it . A l l e R e -g e l u n g e n , d i e d i e s e i n s c h rä n ke n , w e r-d e n a b g e s c h a fft . D i e s e V i s i o n s e i a n -h a n d e i n i g e r B e i s p i e l e d e s f r e i e n Z u -g a n g s z u a l l e m W is s e n i l l u st r i e rt .

S a a tg u t : D i e Z u c h t u n d d e r A n b a uvo n S a a tg u t w i r d i n ke i n e r W e is e m e h re i n g e s c h rä n kt , w e d e r d u rc h g e s etz l i-c h e R e st r i kt i o n e n (w i e e tw a i n d e rB R D ) n o c h d u rc h g e n te c h n i s c h e M a n i-p u l a t i o n e n u n d P a t e n t e (w i e e tw ad u rc h d i e F i r m e n M o n s a n to , A g rEvou . a . ) . J e d e s S a a tg u t d a rf a l s G r u n d l a -g e f ü r Z ü c h tu n g e n o d e r d e n A n b a uf re i v e rw e n d et . A l l e E r fa h r u n g e n u n dI n fo r m a t i o n e n , d i e a u s A n b a u o d e rZ u c h t g ew o n n e n w e rd e n , s i n d w i e -d e r u m f ü r j e d e n f r e i v e rfü g b a r, d i e P r i-va t i s i e r u n g vo n W is s e n i s t a u s g e -s c h l o s s e n .

S oftw a re : J e g l i c h e S o ftw a re d a rf f r e ib e n u tzt w e rd e n , Ko p i e n d ü rfe n f r e i e r-s te l lt u n d ve rte i lt w e rd e n . D e r Q u e l l-t ext d e s P ro g ra m m s u n d d i e D o ku -m e n ta t i o n e n s i n d f r e i v e rfü g b a r. P ro -g ra m m e d ü rfe n ve rä n d e rt u n d a l s m o -d if i z i e rt e P ro g ra m m e w e it e rg e g e b e nw e rd e n . D i e s e F re i h e it d a rf j e d e r g e -n i e ß e n , e i n e P r iva t i s i e r u n g d e s a n -s a m m e lte n W is s e n s i n „S o ftw a re -fo r m “ i s t a u s g e s c h l o s s e n .

Fa h r ra d b a u : J e g l i c h e P l ä n e u n d Ko n -z e pte ü b e r d e n B a u vo n F a h r rä d e r ns i n d f r e i v e rfü g b a r. D i e s e I n fo r m a t i o -n e n u m fa s s e n s ow o h l d i e F a h r ra d -te c h n i k a l s a u c h d i e Te c h n i ke n z u r H e r-s te l l u n g vo n F a h r rä d e r n . S i e d ü rfe n ko -p i e rt , g e ä n d e rt u n d a l s n e u e P l ä n e u n dKo n ze pte w e it e rg e g e b e n w e rd e n . J e -d e r d a rf ü b e r d i e I n fo r m a t i o n e n z u rTe c h n o l o g i e u n d z u m B a u vo n F a h r rä -d e r n f r e i v e rfü g e n , e i n e P r iva t i s i e r u n gi s t a u s g e s c h l o s s e n .

Ko c h reze pte : R e z e pte z u r H e rste l-l u n g vo n S p e i s e n u n d d i e L i s t e vo n Z u -t a t e n s i n d f r e i v e rfü g b a r. D i e s e H e r-s te l l u n g s a n l e it u n g e n b e s c h re i b e ns ow o h l d i e Z u s a m m e n ste l l u n g u n dM e n g e d e r ve rw e n d ete n Z u ta te n a l sa u c h d i e M et h o d i k i h re r Ko m p o s it i o n .D i e I n fo r m a t i o n e n d e r S p e i s e n h e rste l l-t e c h n i ke n d ü rfe n ko p i e rt , g e ä n d e rtu n d a l s n e u e R e z e pte w e it e rg e g e b e nw e rd e n . J e d e r d a rf ü b e r d i e I n fo r m a -t i o n e n f r e i v e rfü g e n , e i n e P r iva t i s i e -r u n g i s t a u s g e s c h l o s s e n .

D i e s e B e i s p i e l e s o l l e n d i e B e d e u tu n gd e r f r e i e n Ve rfü g u n g ü b e r d a s W is -s e n , d a s d i e M e n s c h h e it e rs c h a ffe nh a t , h e rvo r h e b e n . D i e M a c h t p r iva te rN u tz n i e ß e r s o l c h e r I n fo r m a t i o n e n b e -r u h t g a n z z e n t ra l a u f d e m A u s s c h l u ßA n d e re r vo n d i e s e m W is s e n . S o l c h eA u s s c h l u ß m itt e l s i n d P a te n te , C o py-r i g h ts , M a r ke n s c h u tz , L iz e n z e n , G e s et-z e u n d Ve ro rd n u n g e n . S i e d i e n e n e i n -z i g d a z u , d i e Ve rfü g u n g s g ew a lt W e n i-g e r i m I n t e re s s e i h re r P ro f its i c h e r u n gz u „ s c h ü tz e n “ , s i e s c h a d e n d e r M e h r-h e it d e r M e n s c h e n . E i n e f r e i e G e s e l l-s c h a ft m it e i n e r Ö ko n o m i e vo n u n te ns c h l i e ß t s o l c h e B e s c h rä n ku n g e n a u s .

W ä h re n d e s s i c h b e i Ko c h re z e pte ns c h o n fa s t l u s t i g l i e s t , d a a u c h j e tzts c h o n n a h e z u a l l e R e ze pte f r e i v e rfü g -b a r s i n d ( m it w e n i g e n A u s n a h m e n ) , i s td i e s b e i d e n a n d e re n B e i s p i e l e n n i c h ts o . D a s Ko c h re ze ptb e i s p i e l i l l u s t r i e rta b e r a u c h d i e U nve rs c h ä m th e it , d e nM e n s c h e n d a s vo n i h n e n g e s c h a ffe n eW is s e n vo rz u e n t h a lt e n . D i e E n te i g -n u n g f i n d et t ä g l i c h s t a tt : A u f b e s o n d e -re n F a h r ra d te c h n o l o g i e n l i e g e n P a te n -te , d i e e i n e n N a c h b a u ve r h i n d e r n . U n -f re i e S o ftw a re ( e s g i b t a u c h F re i e S o ft-w a re ) w i r d n u r m it r e st r i kt ive n L iz e n -z e n ve r ka u ft , d i e e i n e W e it e rg a b e ve r-b i e te n . D e r Q u e l lt ext l i e g t d e n P ro -g ra m m e n n i c h t b e i , w a s e i n e Ä n d e -r u n g t e c h n i s c h u n m ö g l i c h m a c h t . Ä h n -l i c h k ra s s i s t d a s B e i s p i e l d e s S a a t-g u ts . I n v i e l e n L ä n d e r n , s o a u c h i n d e rB R D , d a rf S a a tg u t vo n B a u e r n n i c h ts e l b s t a n g e b a u t o d e r g e z ü c h tet w e r-d e n . F i r m e n w i e M o n s a n to g e h t s o g a rs ow e it , i h r S a a tg u t g e n t e c h n i s c h s o z um o d if iz i e re n , d a ß a n g e b a u t e s G et re i-d e n i c h t m e h r a l s S a a tg u t ve rw e n d etw e rd e n ka n n .

D i e Ve rfü g u n g ü b e r d a s W is s e n i s t d i es t ra te g i s c h e F ra g e d e r Z u ku n ft !

IdeenF re ie S oftw a reD ie f r e i e S o ftw a re b ew e g u n g e n ts ta n dm it d e m A u fko m m e n d e r p ro p r i e tä re nS oftw a re A n fa n g d e r A c h tz i g e r J a h re .P ro p r i e tä re S o ftw a re i s t s o l c h e , b e id e r ü b e r e i n e n fo r m a l-j u r i s t i s c h e n H e -b e l ( C o py r i g h ts , P a t e n te et c . ) d i e Ve r-f ü g u n g ü b e r d i e S o ftw a re p r iva t i s i e rtu n d d a m it d e r A l l g e m e i n h e it e n tz o g e nw u rd e . D i e P r iva tve rfü g u n g u n d Ex k l u -s i o n d e s f r e i e n Z u g r iffs i s t n otw e n d i g ,u m a u s S o ftw a re e i n e W a re z u m a -c h e n , d e n n n u r e i n kn a p p e s G u t ka n nve rw e rtet w e rd e n . D i e F re i e S o ftw a re -b ew e g u n g − h i e r i s t d a s G N U -P ro j e ktu m R i c h a r d S ta l l m a n z u n e n n e n − r e a -g i e rte a u f d i e s e S it u a t i o n a u f g e ra d e z ug e n i a l e u n d s u bve rs ive W e is e . Z u m e i-n e n u n t e r l i e f s i e d i e I n t e n t i o n d e s C o -py r i g h ts , i n d e m s i e a u f s e i n e r G r u n d l a -g e e i n e L iz e n z s c h u f , d i e d i e f r e i e Ve r-f ü g b a r ke it vo n S o ftw a re ( ko p i e re n , s t u -d i e re n , m o d if iz i e re n , m o d if iz i e rt ve r-b re it e n ) d a u e r h a ft s i c h e rste l lt . M its a n fte r I r o n i e w i r d d a s P r i n z i p d i e s e rL iz e n z , d e r G N U G e n e ra l P u b l i c L i c e n -s e ( G P L ) , C o py l e ft g e n a n n t . Z u m zw e i-t e n e rfa n d d i e f r e i e S o ftw a re b ew e -g u n g 1 9 9 0 e i n e n e u e P ro d u kt i o n sw e i-s e , d i e d i e w a re n fö r m i g e P ro d u kt i o n s-w e is e d e s K a p it a l i s m u s p ra kt i s c h z u rD is p o s it i o n s t e l lt .Dieses war nu r ein k leiner Auszug auswww.openth eory.org/proj/ ind-u-org

F re ie W a reD ie Z e it i s t r e if f ü r e i n n e u e s W i rt-s c h a fts syste m , d a s i c h d a s b e ste h e n -d e s e l b s t a d a b s u rd u m fü h rt . . . . O b -w o h l s i c h b e i m H e rste l l e r u n d i m H a n -d e l d i e P ro d u kte a u f h ä u fe n , kö n n e ns i c h v i e l e M e n s c h e n d i e s e P ro d u kten i c h t ve rs c h a ffe n , w e i l d a s i h n e n z u rVe rfü g u n g s t e h e n d e G e l d k n a p p i s t . . .

A n g e s i c h ts e i n e s B a n ke n - o d e r Ve rs i-c h e r u n g s h o c h h a u s e s l ä ß t s i c h e i n fa c hü b e r l e g e n , f ü r w i ev i e l e M e n s c h e n h i e r-a u s W o h n ra u m g e s c h a ffe n w e rd e nkö n n te ; h i n z u ko m m e n u n z ä h l i g e F i l i a -l e n . U n m e n g e n a n C o m p u te r w e rd e nu n p ro d u kt iv e i n g e s etzt . M e n s c h e n , i h -r e A rb e its k ra ft w i e a u c h i h re i n t e l l e kt u -e l l e n u n d k re a t ive n F ä h i g ke it e n m itd e n e n s i e N e u e s e rs c h a ffe n kö n n e n ,w e rd e n a l s G e l d ve rw a lt e r m i ß b ra u c h t :G e l d a n n e h m e n , n a c h z ä h l e n , B et ra g i nC o m p u te r e i n g e b e n , w a rte n , P a p i e re i n l e g e n , w a rte n , P a p i e r a u s g e b e n .

D i e „ f r e i e S o ftw a re “ i s t e i n e rst e rS c h r itt , „f r e i e I n fo r m a t i o n e n “ w i e M u -s i k i n F o r m vo n M P 3 s , O n l i n e -B ü c h e r n ,Ko n st r u kt i o n s p l ä n e n u v m . d e r n ä c h -s te . A l s w e it e re Ve ra l l g e m e i n e r u n gd i e s e s P r i n z i p s s o l l h i e r d i e I d e e d e r„f re i e n W a re “ e n tw i c ke lt w e rd e n . Z u -s a m m e n m it d e r „f r e i e n D i e n st l e i-s t u n g “ ka n n d e r Ü b e rg a n g z u e i n e rta u s c h h a n d e l s fre i e n G e s e l l s c h a ft g e -s c h a fft w e rd e n .

S p ä te st e n s d a n n w i r d d e u t l i c h , w e l c h eM ö g l i c h ke it e n d e rz e it d u rc h d i e G e l d -w i rts c h a ft b l o c k i e rt w e rd e n . D i e A u s-w i r ku n g e n a u f d e n s o z i a l e n B e re i c hl a s s e n s i c h m it v i e l P h a n ta s i e e ra h n e n .

D e r g e s a m te Texte i s t z u f i n d e n u n te r :www . o p e n t h e o ry . o rg/ p ro j/ fre i ew a re .

Die

Text

e d

iese

r Se

ite

sta

mm

en

aus

der

De

ba

tten

um

"Fre

ieM

ens

che

n in

Fre

ien

Ver

ein

ba

rung

en"

und

fre

ier

Softw

are

(sie

heBu

chw

erb

ung

S. 3

unte

n re

chts

und

ww

w.o

pe

nthe

ory.

org

).