สน 14 มม

สน 14 มม

กงกลางปกหลง กงกลางปกหนา

กงกลางสน 132 มม.

แนวเสนลาง 130 มม.

แนวเสน หมวดธรรม 38 มม.

แนวเสน กงกลางปกหนา 104.25 มม.

แนวกงกลางปกหลง 65 มม.

+ทองกลาง

พ ท ธ ว จ นฉบบ ๑๒ขอมลธรรมะน จดทำ�เพอประโยชนท�งก�รศกษ�สส�ธ�รณชนเปนธรรมท�น ลขสทธในตนฉบบนไดรบก�รสงวนไว ไมสงวนสทธในก�รจดทำ�จ�กตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในก�รจดทำ�หรอเผยแผ โปรดใชคว�มละเอยดรอบคอบเพอรกษ�คว�มถกตองของขอมล ขอคำ�ปรกษ�ด�นขอมล

ในการจดทำาเพอความสะดวกและประหยด ตดตอไดท มลนธพทธโฆษณ โทร.๐๘ ๒๒๒๒ ๕๗๙๐ - ๙๔

คณศรช� โทร.๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑ คณอ�รวรรณ โทร.๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘สำ�หรบผตองก�รปฏบตธรรรม ตดตอไดท ศนยปฏบตพทธวจน (Buddhawajana Training Center)

โทรศพท ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๖๕๗, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๗๒๑, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๔๗๑ตดต�มก�รเผยแผพระธรรมคำ�สอนต�มหลกพทธวจน โดยพระอ�จ�รยคกฤทธ โสตถผโล ไดท

www.watnapp.com | media.watnapahpong.org | www.buddhakos.org คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวล� 17.40 น.

พ ท

ธ ว

จ น

เดรจฉานวชา

4 ส

-บาล สฬา. ส. ๑๘/๓๗๗/๕๘๙.

สน 14 มม

สน 14 มม

กงกลางปกหลง กงกลางปกหนา

กงกลางสน 132 มม.

แนวเสนลาง 130 มม.

ในปกหนา ในปกหลง

-บาล ฉกก. อ. ๒๒/๔๘๘/๓๖๓.

-บาล ม. ม. ๑๒/๑๔๙/๑๗๒.

พทธวจนสถาบนรวมกนมงมนศกษา ปฏบต เผยแผค�าของตถาคต

พทธวจน -หมวดธรรมเปดธรรมทถกปด

ฉบบ

๑๒เดรจฉานวชา

พ ท ธ ว จ น ฉบบ ๑๒ เดรจฉานวชา

ขอมลธรรมะน จดท�ำเพอประโยชนทำงกำรศกษำสสำธำรณชน

เปนธรรมทำน

ลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว

ไมสงวนสทธในการจดท�าจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ

ในการจดท�าหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบ

เพอรกษาความถกตองของขอมล

ขอค�าปรกษาดานขอมลในการจดท�าเพอความสะดวกและประหยด

ตดตอไดท

มลนธพทธโฆษณ โทรศพท ๐๘ ๒๒๒๒ ๕๗๙๐-๙๔

พทธวจนสมาคม โทรศพท ๐๘ ๑๖๔๗ ๖๐๓๖

มลนธพทธวจน โทรศพท ๐๘ ๑๔๕๗ ๒๓๕๒

คณศรชา โทรศพท ๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑

คณอารวรรณ โทรศพท ๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘

ปทพมพ ๒๕๕๗

ศลปกรรม ณรงคเดช เจรญปาละ, จนตนา เปยมศร

จดท�ำโดย มลนธพทธโฆษณ

(เวบไซต www.buddhakos.org)

ส�าหรบผตองการปฏบตธรรรม ตดตอไดท

ศนยปฏบตพทธวจน (Buddhawajana Training Center)

ซอยคลองสตะวนออก ๗๓ หม ๑๕ คลองส อ�าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน

โทรศพท ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๖๕๗, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๗๒๑, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๔๗๑

ค�ำอนโมทนำ

ขออนโมทนา กศลเจตนาเปนอยางยงตอคณะงานธมมะทไดทมเทแรงกายแรงใจ รวบรวม เรยงรอย เชอมโยงค�าตถาคต พรอมทงเปรยบเทยบใหเหนชดเจนถงหลกฐานทมาทไปของค�าแตงใหม รวมทงชใหเหนความขดแยงของค�าแตงใหมกบค�าของตถาคตไดอยางชดเจน รวบรวมมาไวในหนงสอ “เดรจฉานวชา” เลมน

เพอเปดธรรมทถกปดใหแกหมภกข ภกขณ อบาสก อบาสกาทงหลาย ทราบถงความจรงทศาสดาผทเปนสมมาสมพทธะบญญต หรออะไรทพระองคมไดบญญตไว ซงความไมรนนจะเปนเหตใหเขาตกลงจมอยในมจฉาทฏฐวา กรรม หรอ สข ทกข เกดจากผอนบนดาล อนจะท�าใหเขาทงหลายไมสามารถสมหวงในสงทเขาตงความปรารถนาไวได ซงคต ๒ อยางของผทยงมความเหนผดคอ นรก หรอ ก�าเนดเดรจฉาน

ดงนนผ ต องการความส�าเรจสมหวงในสงทเขาปรารถนาในทางโลก หรอตองการหวงการเขาถงความบรสทธหลดพนไดจรงในทางธรรม จะไดเลอกทจะเดนตาม

ตถาคตอรหนตสมมาสมพทธะผร แจงโลกเปนสพพญญ หรอศรทธาเดนตามความเหนและการบญญตในค�าแตงใหม หรอของสมณพราหมณเหลาอน ซงเขาเหลานนตองสรางศรทธาของตนเองดวยก�าลงอนทรยออนแก หรอธลในดวงตาทมากหรอนอยตามเหตปจจย

ดวยเหตทไดกระท�ามาแลวน ขอจงเปนเหตปจจย ใหผมสวนรวมในการท�าหนงสอและผทไดอาน ไดศกษา ไดน�าไปปฏบต พงส�าเรจสมหวง พบความเจรญรงเรองของชวตไดจรงในทางโลก และไดดวงตาเหนธรรม ส�าเรจผลยงพระนพพาน สมดงความปรารถนาทไดสรางมาอยางดแลวดวยเทอญ.

ขออนโมทนา

ภกขคกฤทธ โสตถผโล

มหาว. ว. มหาวภงค วนยปฎก.ภกขน. ว. ภกขนวภงค วนยปฎก.มหา. ว. มหาวรรค วนยปฎก.จลล. ว. จลวรรค วนยปฎก.ปรวาร. ว. ปรวารวรรค วนยปฎก.ส. ท. สลขนธวรรค ทฆนกาย.มหา. ท. มหาวรรค ทฆนกาย.ปา. ท. ปาฏกวรรค ทฆนกาย.ม. ม. มลปณณาสก มชฌมนกาย.ม. ม. มชฌมปณณาสก มชฌมนกาย.อปร. ม. อปรปณณาสก มชฌมนกาย.สคาถ. ส. สคาถวรรค สงยตตนกาย.นทาน. ส. นทานวรรค สงยตตนกาย.ขนธ. ส. ขนธวารวรรค สงยตตนกาย.สฬา. ส. สฬายตนวรรค สงยตตนกาย.มหาวาร. ส. มหาวารวรรค สงยตตนกาย.เอก. อ. เอกนบาต องคตตรนกาย.ทก. อ. ทกนบาต องคตตรนกาย.ตก. อ. ตกนบาต องคตตรนกาย.จตกก. อ. จตกกนบาต องคตตรนกาย.

อกษรยอ

เพอความสะดวกแกผทยงไมเขาใจเรองอกษรยอ

ทใชหมายแทนชอคมภร ซงมอยโดยมาก

ปญจก. อ. ปญจกนบาต องคตตรนกาย.ฉกก. อ. ฉกกนบาต องคตตรนกาย.สตตก. อ. สตตกนบาต องคตตรนกายอฏก. อ. อฏฐกนบาต องคตตรนกาย. นวก. อ. นวกนบาต องคตตรนกาย. ทสก. อ. ทสกนบาต องคตตรนกาย. เอกาทสก. อ. เอกาทสกนบาต องคตตรนกาย. ข. ข. ขททกปาฐะ ขททกนกาย.ธ. ข. ธรรมบท ขททกนกาย. อ. ข. อทาน ขททกนกาย. อตว. ข. อตวตตกะ ขททกนกาย. สตต. ข. สตตนบาต ขททกนกาย.วมาน. ข. วมานวตถ ขททกนกาย.เปต. ข. เปตวตถ ขททกนกาย. เถร. ข. เถรคาถา ขททกนกาย.เถร. ข. เถรคาถา ขททกนกาย.ชา. ข. ชาดก ขททกนกาย. มหาน. ข. มหานทเทส ขททกนกาย. จฬน. ข. จฬนทเทส ขททกนกาย.ปฏสม. ข. ปฏสมภทามรรค ขททกนกาย.อปท. ข. อปทาน ขททกนกาย.พทธว. ข. พทธวงส ขททกนกาย.จรยา. ข. จรยาปฎก ขททกนกาย.

ตวอยาง : ๑๔/๑๗๑/๒๔๕ ใหอานวา

ไตรปฎกฉบบสยามรฐ เลม ๑๔ หนา ๑๗๑ ขอท ๒๔๕

ค�ำน�ำ

มนษยทงหลายเปนอนมาก เมอเกดความทกขหรอความกลวขนมาในชวตแลว ตางกพากนแสวงหาทพงในแบบของตน หรอโดยการยดถอในสงทบญญตขนมาเองตามแบบของสมณพราหมณเหลาอนผมความเหนผด ผปฏบตผด และมศลอนเปนอกศลคอการเลยงชพชว เลยงชวตโดยมจฉาชพมประการตางๆ โดยคดไปวาสงนนจะท�าใหเขาพนจากความทกขทงหลายได เขาหารไมวา นนไมใชการแสวงหาทพงอนเกษม ไมใชทพงอนสงสด

แตเขาควรหนมาพงตถาคต ธรรมะทตถาคตตรสร และ สงฆสาวกผเปนทายาทแหงธรรมของตถาคต ผเกดโดยธรรม เนรมตโดยธรรม ทเรยกวา สมณศากยปตตยะ

แตเพราะเหตท สมณพราหมณเหลาอน หรอสาวก ผประกอบดวยเครองเศราหมอง ไมมสงา ไมรงเรอง ไมไพโรจน มลกษณะแบบทสมมาสมพทธะตรสไววา ไมใช “คนของเรา” ไมใชผอยในอรยวงศ คอ ธรรมทเปนเชอสายของพระอรยเจา ทชนทงหลายพากนไปแสวงหาพงพงนน ชนเหลานน ยอมไมสามารถ ส�าเรจผลตามความปรารถนาได

แตความส�าเรจทเขาไดรบอนเกดเพราะผลแหงกรรมนน เขากลบเชอไปวา เปนเพราะผลจากการบชา

เทพเจา น�ามนต เครองราง ของปลกเสก สงศกดสทธ หรอ พธกรรมตางๆ ตามแบบสมณพราหมณผเหนผดเหลานน ซงท�าใหเขาจมลงสมจฉาทฏฐหนงในสแบบวา สขและทกข ของเขาทงหลายนน เกดจากผอนบนดาล ชอวาเขาเหลานน ยงไมไดมการสรางเหตทถกตองตามความเหนของตถาคตอรหนตสมมาสมพทธะ ชนเหลานนยอมไมหลดพนไปจากทกขทงปวงได

พทธวจน ฉบบ “เดรจฉานวชา” จงปนการรวบรวมรปแบบตางๆ ของการเลยงชพโดยทางผดดวยเดรจฉานวชาทงหมดตามทศาสดาบญญตอนเปนกจเลว เปนของชาวบาน เปนของปถชน ไมประกอบดวยประโยชน พรอมทงทมาทไปของประเพณ ขอวตรปฏบต ค�าสวด ผดจากทพระองคตรสไว อนเกดจากค�าแตงใหม ทมใชของตถาคตอรหนตสมมาสมพทธะ ... เปนการท�ามหาชนใหเสอมเสย ท�ามหาชนใหหมดสข เปนความพนาศแกมหาชนเปนอนมาก

เพอท�าพทธบรษททงส ผทมศรทธาตงมน มความรก ตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยงในศาสดาแหงตน ไดทราบความจรงวา แบบแหงการปฏบตอนประเสรฐ บรสทธ บรบรณสนเชง พรอมทงอรรถะ พรอมทงพยญชนะ ทสมมาสมพทธะ ทรงประกาศไว คอ อยางไร ?

เพอสาวกตถาคต ผปรารถนาความบรสทธ จะไดละ เลก เวนขาด ในขอปฏบต อนไมเปนธรรมไมเปนวนยในศาสนาของพระศาสดา และเพอใหคนพบทางออก ดวยขอปฏบต ตามบญญตของตถาคตทไดรวบรวม น�ามาบรรจไวในเลมนดวย ดงทพระองคไดกลาวไววาสาวกทงหลายของพระองค ยอมไมกาวลวงสกขาบทใดๆ แมจะตองเสยชวต เปนผ อดทนยอมรบฟงค�าสงสอนโดยเคารพ เปนผ ทมลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา เปนผท�ามหาชนใหไดรบประโยชน ท�ามหาชนใหไดรบความสข เปนไปเพอความเจรญแกมหาชน และเปนไปเพอความเกอกล เพอความสขทงแก เทวดาและมนษยทงหลาย เพอจะท�าซงทสดแหงทกขโดยชอบ ดวยการปฏบตตามสงทพระศาสดาบญญต อนเปนไปพรอมเพอนพพาน

คณะงานธมมะ วดนาปาพง

บทนำา

ธรรมวนย คอ ศำสดำแทนพระสมมำสมพทธะ-บาล มหา. ท. ๑๐/๑๗๘/๑๔๑. -บาล ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

-บาล มหาวาร. ส. ๑๙/๒๑๗/๗๔๐.

อานนท ! ความคดอาจมแกพวกเธออยางนวา ‘ธรรมวนยของพวกเรามพระศาสดาลวงลบไปเสยแลว พวกเราไมมพระศาสดา’ ดงน.

อานนท ! พวกเธออยาคดอยางนน.อานนท ! ธรรมกด วนยกด ทเราแสดงแลว บญญต

แลว แกพวกเธอทงหลาย ธรรมวนยนน จกเปนศาสดาของพวกเธอทงหลาย โดยกาลลวงไปแหงเรา.

อานนท ! ในกาลบดนกด ในกาลลวงไปแหงเรากด ใครกตาม จกตองมตนเปนประทป มตนเปนสรณะ ไมเอา สงอนเปนสรณะ มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ ไมเอา สงอนเปนสรณะ เปนอย.

อานนท ! ภกษพวกใด เปนผใครในสกขา ภกษพวกนน จกเปนผอยในสถานะอนเลศทสดแล.

อานนท ! ความขาดสญแหงกลยาณวตรน มในยคแหงบรษใด บรษนนชอวาเปนบรษคนสดทายแหงบรษทงหลาย... เราขอกลาวย�ากะเธอวา... เธอทงหลายอยาเปนบรษคนสดทายของเราเลย.

ธรรมวนยของพระสมมำสมพทธะเปดเผยจงจะรงเรอง-บาล เอก. อ. ๒๐/๓๖๔/๕๗๑.

ภกษทงหลาย ! สง ๓ อยางน ปดบงไวจงเจรญ

เปดเผยไมเจรญ ๓ อยางนน คอ

(๑) มาตคามปดบงไวจงจะงดงาม เปดเผยไมงดงาม

(๒) มนตของพราหมณปดบงไวจงรงเรอง เปดเผยไมรงเรอง

(๓) มจฉาทฏฐปดบงไวจงเจรญ เปดเผยไมเจรญ

ภกษทงหลาย ! สง ๓ อยางเหลานแล ปดบงไวจงเจรญ

เปดเผยไมเจรญ.

ภกษทงหลาย ! สง ๓ อยางน เปดเผยจงรงเรอง

ปดบงไมรงเรอง ๓ อยางนน คอ

(๑) ดวงจนทร เปดเผยจงรงเรอง ปดบงไมรงเรอง (๒) ดวงอำทตย เปดเผยจงรงเรอง ปดบงไมรงเรอง(๓) ธรรมวนยทตถำคตประกำศไวแลว เปดเผย

จงรงเรอง ปดบงไมรงเรอง ภกษทงหลาย ! สง ๓ อยำงเหลำนแล เปดเผย

จงรงเรอง ปดบงไมรงเรอง.

หลกตรวจสอบวำ ค�ำกลำวของใครเปนธรรม เปนวนย -บาล มหา. ท. ๑๐/๑๔๔/๑๑๓-๖.

(๑) (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ผมอาย ! ขาพเจาไดสดบรบมาเฉพาะพระพกตรพระผม พระภาควา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

(๒) (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมสงฆอยพรอมดวยพระเถระ พรอมดวยปาโมกข1ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาสงฆนนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

(๓) (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมภกษผเปนเถระอยจ�านวนมาก เปนพหสต

เรยนคมภร ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา2 ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาพระเถระเหลานนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

(๔) (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมภกษผเปนเถระอยรปหนง เปนพหสต เรยนคมภร ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา ขาพเจาไดสดบ

๑. ภกษผเปนหวหนา๒. บาลทเปนแมบท

มาเฉพาะหนาพระเถระรปนนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”

เธอทงหลายยงไมพงชนชม ยงไมพงคดคานค�ากลาว ของผนน พงเรยนบทและพยญชนะเหลานนใหด แลวพงสอบสวนลงในพระสตร เทยบเคยงดในวนย ถาบทและพยญชนะเหลานน สอบลงในสตรกไมได เทยบเขาในวนยกไมได พงลงสนนษฐานวา “นมใชพระด�ารสของพระผมพระภาคพระองคนนแนนอน และภกษนรบมาผด” เธอทงหลาย พงทงค�านนเสย

ถาบทและพยญชนะเหลานน สอบลงในสตรกได เทยบเขาในวนยกได พงลงสนนษฐานวา “นเปนพระด�ารส ของพระผมพระภาคพระองคนนแนนอน และภกษนนรบมาดวยด”

เธอทงหลำย พงจ�ำมหำปเทส ... นไว.

สำรบญ

เดรจฉำนวชำ คออะไร 1๑. อะไรคอเดรจฉานวชา ๒๒. พระพทธเจา เวนขาดจากการท�าเดรจฉานวชา ๗๓. ภกษในธรรมวนยน เวนขาดจากการท�าเดรจฉานวชา ๑๓๔. อะไรคอเดรจฉานกถา ๒๐๕. พระพทธเจา เวนขาดจากเดรจฉานกถา ๒๑๖. ภกษในธรรมวนยน เวนขาดจากเดรจฉานกถา ๒๒

เดรจฉำนวชำ ไมใชอทธปำฏหำรย ๒๕๗. ปาฏหารย ๓ อยาง ๒๖๘. พระสมมาสมพทธะ อดอด ขยะแขยง เกลยดชง

อทธปาฏหารย และอาเทสนาปาฏหารย ๒๘

หลกปฏบตของภกษ ตอ อทธปำฏหำรย และ คณวเศษอนๆ ๓๕

๙. พระสมมาสมพทธะ หามภกษแสดงอทธปาฏหารย ๓๖๑๐. พระสมมาสมพทธะ หามภกษ

แกลงบอกคณวเศษทตนเองไมม ๓๘๑๑. พระสมมาสมพทธะ หามภกษ

บอกคณวเศษใหกบผทไมใชนกบวช ๓๙๑๒. พระสมมาสมพทธะ หามพยากรณ

(ท�านายทายทก) บคคลอน ๔๐๑๓. มหาโจร ๕ จ�าพวก ๔๑

อรยบคคล ไมท�ำเดรจฉำนวชำ 4๕๑๔. อรยบคคล จะเจตนางดเวนจากมจฉาอาชวะ ๔๖

ฐำนะทเปนไปไมได ของโสดำบน ๕๓๑๕. ฐานะทเปนไปไมไดของโสดาบน นยท ๑ ๕๔๑๖. ฐานะทเปนไปไมไดของโสดาบน นยท ๒ ๕๕๑๗. ฐานะทเปนไปไมไดของโสดาบน นยท ๓ ๕๖๑๘. ฐานะทเปนไปไมไดของโสดาบน นยท ๔ ๕๗๑๙. อานสงสแหงการท�าใหแจง ซงโสดาปตตผล ๕๙๒๐. ความเขาใจผดเรองกรรม ๓ แบบ ทอรยบคคลจะตองละได ๖๐

เชอวาสขและทกข เกดจากกรรมเกาอยางเดยว 61

เชอวาสขและทกขเกดจากเทพเจาบนดาลให 62

เชอวาสขและทกขเกดขนเองลอยๆ

ไมมอะไรเปนเหต เปนปจจย 63

๒๑. อนตตรยะ ๖ (สงทประเสรฐ ๖ ประการ) ๖๔๒๒. ลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา ๗๐

อรยบคคล จะปฏบตตำมสงทพระศำสดำบญญต ๗๕๒๓. พระสมมาสมพทธะ บญญตใหภกษ

ฉนอาหารวนหนงเพยงหนเดยว ๗๖๒๔. อรยสาวกทงหลายยอมเสยชวต

แตไมยอมกาวลวงสกขาบท ๗๙

เครองเศรำหมองของสมณพรำหมณ 81๒๕. เครองเศราหมองของสมณพราหมณ ๘๒

ศลทเปนอกศล คอ กำรเลยงชพชว 8๕๒๖. ศลทเปนอกศล คอ การเลยงชพชว ๘๖

ภำคผนวก 89๒๗. หลกปฏบตตอค�าสอน ของสมมาสมพทธะ ๙๐๒๘. หลกปฏบตตอค�าแตงใหม ๙๑๒๙. การเขาไปสนใจค�าแตงใหม

มผลใหค�าตถาคตอนตรธานหายไป ๙๒๓๐. ผท�าสทธรรมใหอนตรธาน นยท ๑ ๙๔๓๑. ผท�าสทธรรมใหด�ารงอย นยท ๑ ๙๘๓๒. ผท�าสทธรรมใหอนตรธาน นยท ๒ ๑๐๒๓๓. ผท�าสทธรรมใหด�ารงอย นยท ๒ ๑๐๓๓๔. มลเหตแหงการววาท ๑๐๔๓๕. ผเรยกรองหาศาสดา เพอความเปนมตร หรอศตร ๑๐๖๓๖. ขดจ�ากดของสาวก เทยบกบ สมมาสมพทธะ ๑๐๘๓๗. อะไรคอใบไมในปา อะไรคอใบไมในก�ามอ ๑๐๙๓๘. การบอกสอนมนตมาจากไหน ๑๑๑๓๙. การสาธยายธรรมในแบบพระศาสดา เปนไปเพอวมตต ๑๑๔

ทมำทไปของประเพณผด อนเกดจำกค�ำแตงใหม 11๗๔๐. ความเขาใจผดเกยวกบ อานสงสการสรางพระพทธรป ๑๑๘๔๑. ความเขาใจผดเกยวกบ การฟงเทศนมหาชาต ๑๒๒

พระสมมาสมพทธะ นามวาเมตเตยยะ โดยพทธวจน 122

พระสมมาสมพทธะ นามวาเมตเตยยะ โดยค�าแตงใหม 123

๔๒. ความเขาใจผด เกยวกบการกรวดน�าอทศบญ ๑๒๖

๔๓. ความเขาใจผด เกยวกบการท�าน�ามนต ๑๒๘๔๔. ความเขาใจผด เกยวกบอานสงสของการสวดมนต ๑๓๐๔๕. บทสวดมนตยอดนยม เปนค�าแตงใหม ๑๓๓

บทสวดสพพมงคลคาถา เปนค�าแตงใหม 133

บทสวดพาหง (พทธชยมงคลคาถา) เปนค�าแตงใหม 134

คาถาชนบญชร เปนค�าแตงใหม 135

บทสวดอภยปรตร เปนค�าแตงใหม 137

บทสวดอาฏานาฏยปรตร เปนค�าแตงใหม 138

บทสวดโพชฌงคปรตร เปนค�าแตงใหม 139

บทสวดชยปรตร เปนค�าแตงใหม 140

บทสวดอทศบญกศล (ปตตทานคาถา) เปนค�าแตงใหม 141

ทำงออกของผประพฤตมจฉำทฏฐไปแลว 14๕๔๖. กรณของภกษ ๑๔๖

หากเหนโทษโดยความเปนโทษ ใหท�าคนตามธรรม 146

ขอควรปฏบตของภกษเมอเขาบาน 149

สงทภกษควรท�าเมออยรวมกน 152

๔๗. ขอทภกษควรพจารณาใหมาก ๑๕๓ผสรางสขหรอสรางทกขใหแกมหาชน นยท 1 153

ผสรางสขหรอสรางทกขใหแกมหาชน นยท 2 155

ลกษณะแบบใด คอ คนของสมมาสมพทธะ 158

ไดชอวาเปนภกษ ไมใชเพราะเครองแบบ 159

ผใดเหนธรรม ผนนเหนตถาคต 161

ลกษณะของผอยในอรยวงศ 162

๔๘. กรณของคฤหสถ ๑๖๕หากเหนโทษโดยความเปนโทษ ใหท�าคนตามธรรม 165

ลกษณะการเกยวของกบนกบวช 166

ผจดวาเปนอบาสกจณฑาล 168

ผจดวาเปนอบาสกรตนะ 169

การใหทาน เปนเหตใหเกดทรพย 170

สงคมเลว เพราะคนดออนแอ 171

หลกการก�าจดเสยนหนาม (คนไมด) 173

กรณศกษาเรองภกษชาวกรงโกสมพแตกสามคคกน 175

บทสงทำย 181๔๙. การเกยวของกนของนกบวชกบคฤหสถ ๑๘๒๕๐. สงทใครๆ ในโลกไมไดตามปราถนา ๑๘๓๕๑. เหตใหส�าเรจตามปรารถนา นยท ๑ ๑๘๗๕๒. เหตใหส�าเรจตามปรารถนา นยท ๒ ๑๙๒๕๓. เทวดาไหวใคร ๑๙๖๕๔. ฤกษด ยามด ในแบบพทธวจน ๑๙๘๕๕. ทพงผด ทพงถก ๑๙๙๕๖. พธปลงบาปในอรยวนย นยท ๑ ๒๐๐๕๗. พธปลงบาปในอรยวนย นยท ๒ ๒๐๔๕๘. พธปลงบาปอนเปนอรยะ นยท ๑ ๒๐๘๕๙. พธปลงบาปอนเปนอรยะ นยท ๒ ๒๑๐

หมำยเหตผรวบรวม

เนอหาของหนงสอเลมน บางสวนไดปรบส�านวนตางจากฉบบหลวง โดยเทยบเคยงจากทกส�านก (ฉบบสยามรฐ,

ฉบบหลวง, ฉบบมหามงกฏฯ, ฉบบมหาจฬาฯ, ฉบบเฉลมพระเกยรต,

ฉบบสมาคมบาลปกรณแหงประเทศองกฤษ) เพอใหสอดรบกบบาลและความเชอมโยงของพทธวจนใหมากทสด

เดรจฉานวชา คออะไร

2

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

01 อะไรคอเดรจฉำนวชำ-บาล ส. ท. ๙/๘๓/๑๐๓.

มหาราช ! อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�านายอวยวะ ท�านายต�าหน ท�านายลางดลางราย ท�านายฝน ท�านายลกษณะ ท�านายหนกดผา ท�าพธบชาไฟ ท�าพธเบกแวน เวยนเทยน ท�าพธซดแกลบบชาไฟ ท�าพธซดร�าบชาไฟ ท�าพธ ซดขาวสารบชาไฟ ท�าพธเตมเนยบชาไฟ ท�าพธเตมน�ามน บชาไฟ ท�าพธเสกเปาบชาไฟ ท�าพลกรรมดวยโลหต เปนหมอด อวยวะ ดลกษณะทบาน ดลกษณะทนา เปนหมอปลกเสก เปนหมอผ เปนหมอลงเลขยนตคมกนบานเรอน เปนหมอง เปนหมอยาพษ เปนหมอแมลงปอง เปนหมอรกษาแผลหนกด เปนหมอทายเสยงนก เปนหมอทายเสยงกา เปนหมอทายอาย เปนหมอเสกกนลกศร เปนหมอทายเสยงสตว.

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ทายลกษณะ

3

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

แกวมณ ทายลกษณะผา ทายลกษณะไมพลอง ทายลกษณะศสตรา ทายลกษณะดาบ ทายลกษณะศร ทายลกษณะธน ทายลกษณะอาวธ ทายลกษณะสตร ทายลกษณะบรษ ทายลกษณะกมาร ทายลกษณะกมาร ทายลกษณะทาส ทายลกษณะทาส ทายลกษณะชาง ทายลกษณะมา ทายลกษณะกระบอ ทายลกษณะโคอสภะ ทายลกษณะโค ทายลกษณะแพะ ทายลกษณะแกะ ทายลกษณะไก ทายลกษณะนกกระทา ทายลกษณะเหย ทายลกษณะตน ทายลกษณะเตา ทายลกษณะมฤค.1

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ดฤกษยาตราทพวาพระราชาจกยกออก พระราชาจกไมยกออก พระราชาภายในจกยกเขาประชด พระราชาภายนอกจกถอย พระราชาภายนอกจกยกเขาประชด พระราชาภายในจกถอย พระราชาภายในจกมชย พระราชาภายนอกจกปราชย พระราชาภายนอก จกมชย พระราชาภายในจกปราชย พระราชาพระองคน จกมชย พระราชาพระองคนจกปราชย เพราะเหตนๆ.

๑. เนอ, สตวปา มกวาง อเกง เปนตน

4

พทธวจน - หมวดธรรม 

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�านายวาจกมจนทรคราส จกมสรยคราส จกมนกษตรคราส ดวงจนทรดวงอาทตยจกโคจรถกทาง ดวงจนทรดวงอาทตยจกโคจรผดทาง ดาวนกษตรจกโคจรถกทาง ดาวนกษตรจกโคจรผดทาง จกมอกกาบาต จกมดาวหาง จกมแผนดนไหว จกมฟารอง ดวงจนทรดวงอาทตยและดาวนกษตร จกขน จกตก จกมวหมอง จกกระจาง จนทรคราสจกมผลเปนอยางน สรยคราส จกมผลเปนอยางน นกษตรคราสจกมผลเปนอยางน ดวงจนทรดวงอาทตยโคจรถกทางจกมผลเปนอยางน ดวงจนทรดวงอาทตยโคจรผดทางจกมผลเปนอยางน ดาวนกษตรโคจรถกทางจกมผลเปนอยางน ดาวนกษตรโคจรผดทางจกมผลเปนอยางน มอกกาบาตจกมผลเปนอยางน มดาวหาง จกมผลเปนอยางน แผนดนไหวจกมผลเปนอยางน ฟารองจกมผลเปนอยางน ดวงจนทรดวงอาทตยและดาวนกษตรขน ตก มวหมอง กระจาง จกมผลเปนอยางน.

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวต

5

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

โดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�านายวา จกมฝนด จกมฝนแลง จกมอาหารหาไดงาย จกมอาหารหาไดยาก จกมความเกษม จกมภย จกเกดโรค จกมความส�าราญหาโรคมได หรอค�านวณฤกษยาม ค�านวณดวงชะตา จบยาม แตงกาพย โลกายตศาสตร.1

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ใหฤกษอาวาหมงคล2 ใหฤกษววาหมงคล3 ดฤกษเรยงหมอน4 ดฤกษหยาราง ดฤกษเกบทรพย ดฤกษจายทรพย ดโชคด ดเคราะหราย ใหยาผดงครรภ รายมนตใหลนกระดาง รายมนตใหคางแขง รายมนตใหมอสน รายมนตไมใหหไดยนเสยง เปนหมอ

๑. สอนตาราวาดวยทางโลก๒. ‘การพาหญงมาอยบานของตน’ หมายถง การแตงงานแบบหนงทฝายชาย

จะนาหญงทตนแตงงานดวยมาอยทบานของตน เรยกวา อาวาหมงคล เปนประเพณแตงงานทนยมปฏบตกนในประเทศอนเดยฝายเหนอ

3. ‘การพาออกไป’ หมายถง การแตงงานแบบหนงทฝายชายจะตองถกนาไปอยทบานฝายหญง เรยกวา ววาหมงคล เปนประเพณแตงงานทนยมปฏบตกนในประเทศอนเดยฝายใต การแตงงานตามประเพณไทย ไมวาฝายหญงจะไปอยทบานฝายชาย หรอฝายชายจะไปอยทบานฝายหญง หรอจะแยกไปอยตามลาพง กเรยกวา ววาหะ หรอ ววาหมงคล ทงสน

4. พธตอนหนงในการแตงงาน ผถอฤกษยามมกถอวา เมอหนมสาวเขาสพธแตงงาน จะตองนอนคกนบนเตยงพอเปนพธ เรยกวา เรยงหมอน

6

พทธวจน - หมวดธรรม 

ทรงกระจก เปนหมอทรงหญงสาว เปนหมอทรงเจา บวงสรวง พระอาทตย บวงสรวงทาวมหาพรหม รายมนตพนไฟ ท�าพธเชญขวญ.

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�าพธบนบาน ท�าพธแกบน รายมนตขบผ สอนมนตปองกนบานเรอน ท�ากะเทยใหกลบเปนชาย ท�าชายใหกลายเปนกะเทย ท�าพธปลกเรอน ท�าพธบวงสรวงพนท พนน�ำมนต รดน�ำมนต ท�าพธบชาไฟ ปรงยาส�ารอก ปรงยาถาย ปรงยาแกลมตขนเบองบน ปรงยาแกลมตลงเบองลาง ปรงยาแกปวดศรษะ หงน�ามนหยอดห ปรงยาตา ปรงยานตถ ปรงยาทาใหกด ปรงยาทาใหสมาน ปายยาตา ท�าการผาตด รกษาเดก ใสยา ชะแผล.

7

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

0๒ พระพทธเจำ เวนขำดจำกกำรท�ำเดรจฉำนวชำ

-บาล พรหมชาลสตร ส. ท. ๙/๑๑-๑๕/๑๙-๒๕.

ภกษทงหลาย ! อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�านายอวยวะ ท�านายต�าหน ท�านายลางดลางราย ท�านายฝน ท�านายลกษณะ ท�านายหนกดผา ท�าพธบชาไฟ ท�าพธเบกแวนเวยนเทยน ท�าพธซดแกลบบชาไฟ ท�าพธ ซดร�าบชาไฟ ท�าพธซดขาวสารบชาไฟ ท�าพธเตมเนยบชาไฟ ท�าพธเตมน�ามนบชาไฟ ท�าพธเสกเปาบชาไฟ ท�าพลกรรม ดวยโลหต เปนหมอดอวยวะ ดลกษณะทบาน ดลกษณะทนา เปนหมอปลกเสก เปนหมอผ เปนหมอลงเลขยนตคมกนบานเรอน เปนหมอง เปนหมอยาพษ เปนหมอแมลงปอง เปนหมอรกษาแผลหนกด เปนหมอทายเสยงนก เปนหมอทายเสยงกา เปนหมอทายอาย เปนหมอเสกกนลกศร เปนหมอทายเสยงสตว.

สวนสมณโคดม เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว เมอปถชน จะกลาวสรรเสรญตถาคต พงกลาวสรรเสรญอยางน.

8

พทธวจน - หมวดธรรม 

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ทายลกษณะแกวมณ ทายลกษณะผา ทายลกษณะไมพลอง ทายลกษณะศสตรา ทายลกษณะดาบ ทายลกษณะศร ทายลกษณะธน ทายลกษณะอาวธ ทายลกษณะสตร ทายลกษณะบรษ ทายลกษณะกมาร ทายลกษณะกมาร ทายลกษณะทาส ทายลกษณะทาส ทายลกษณะชาง ทายลกษณะมา ทายลกษณะกระบอ ทายลกษณะโคอสภะ ทายลกษณะโค ทายลกษณะแพะ ทายลกษณะแกะ ทายลกษณะไก ทายลกษณะนกกระทา ทายลกษณะเหย ทายลกษณะตน ทายลกษณะเตา ทายลกษณะมฤค.

สวนสมณโคดม เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว เมอปถชน จะกลาวสรรเสรญตถาคต พงกลาวสรรเสรญอยางน.

อกอยางหนงเมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดย มจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ดฤกษยาตราทพวา พระราชาจกยกออก พระราชาจกไมยกออก พระราชาภายใน

9

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

จกยกเขาประชด พระราชาภายนอกจกถอย พระราชาภายนอก จกยกเขาประชด พระราชาภายในจกถอย พระราชาภายในจกมชย พระราชาภายนอกจกปราชย พระราชาภายนอกจกมชย พระราชาภายในจกปราชย พระราชาพระองคนจกมชย พระราชาพระองคนจกปราชย เพราะเหตนๆ.

สวนสมณโคดม เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว เมอปถชน จะกลาวสรรเสรญตถาคต พงกลาวสรรเสรญอยางน.

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�านายวาจกมจนทรคราส จกมสรยคราส จกมนกษตรคราส ดวงจนทร ดวงอาทตยจกโคจรถกทาง ดวงจนทรดวงอาทตยจกโคจรผดทาง ดาวนกษตรจกโคจรถกทาง ดาวนกษตรจกโคจรผดทาง จกมอกกาบาต จกมดาวหาง จกมแผนดนไหว จกมฟารอง ดวงจนทรดวงอาทตยและดาวนกษตร จกขน จกตก จกมวหมอง จกกระจาง จนทรคราสจกมผลเปนอยางน สรยคราส จกมผลเปนอยางน นกษตรคราสจกมผลเปนอยางน ดวงจนทรดวงอาทตยโคจรถกทางจกมผลเปนอยางน ดวงจนทร

10

พทธวจน - หมวดธรรม 

ดวงอาทตยโคจรผดทางจกมผลเปนอยางน ดาวนกษตรโคจรถกทางจกมผลเปนอยางน ดาวนกษตรโคจรผดทางจกมผลเปนอยางน มอกกาบาตจกมผลเปนอยางน มดาวหาง จกมผลเปนอยางน แผนดนไหวจกมผลเปนอยางน ฟารองจกมผลเปนอยางน ดวงจนทรดวงอาทตยและดาวนกษตรขน ตก มวหมอง กระจาง จกมผลเปนอยางน.

สวนสมณโคดม เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว เมอปถชน จะกลาวสรรเสรญตถาคต พงกลาวสรรเสรญอยางน.

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวต โดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�านายวา จกมฝนด จกมฝนแลง จกมอาหารหาไดงาย จกมอาหารหาไดยาก จกมความเกษม จกมภย จกเกดโรค จกมความส�าราญหาโรคมได หรอค�านวณฤกษยาม ค�านวณดวงชะตา จบยาม แตงกาพย โลกายตศาสตร.

สวนสมณโคดม เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว เมอปถชน จะกลาวสรรเสรญตถาคต พงกลาวสรรเสรญอยางน.

11

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดย มจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ใหฤกษอาวาหมงคล ใหฤกษววาหมงคล ดฤกษเรยงหมอน ดฤกษหยาราง ดฤกษเกบทรพย ดฤกษจายทรพย ดโชคด ดเคราะหราย ใหยาผดงครรภ รายมนตใหลนกระดาง รายมนตใหคางแขง รายมนตใหมอสน รายมนตไมใหหไดยนเสยง เปนหมอทรงกระจก เปนหมอทรงหญงสาว เปนหมอทรงเจา บวงสรวงพระอาทตย บวงสรวงทาวมหาพรหม รายมนตพนไฟ ท�าพธ เชญขวญ.

สวนสมณโคดม เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว เมอปถชน จะกลาวสรรเสรญตถาคต พงกลาวสรรเสรญอยางน.

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�าพธบนบาน ท�าพธแกบน รายมนตขบผ สอนมนตปองกนบานเรอน ท�ากะเทยใหกลบเปนชาย ท�าชายใหกลายเปนกะเทย ท�าพธปลกเรอน ท�าพธบวงสรวงพนท พนน�ำมนต รดน�ำมนต

12

พทธวจน - หมวดธรรม 

ท�าพธบชาไฟ ปรงยาส�ารอก ปรงยาถาย ปรงยาแกลมตขนเบองบน ปรงยาแกลมตลงเบองลาง ปรงยาแกปวดศรษะ หงน�ามนหยอดห ปรงยาตา ปรงยานตถ ปรงยาทาใหกด ปรงยาทาใหสมาน ปายยาตา ท�าการผาตด รกษาเดก ใสยา ชะแผล.

สวนสมณโคดม เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว เมอปถชน จะกลาวสรรเสรญตถาคต พงกลาวสรรเสรญอยางน.

ภกษทงหลาย ! ขอทปถชนกลาวสรรเสรญตถาคต จะพงกลาวดวยประการใด ซงมประมาณนอย ยงต�านก เปนเพยงศลนนเทานแล.

13

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

0๓ ภกษในธรรมวนยน เวนขำดจำกกำรท�ำเดรจฉำนวชำ

-บาล สามญผลสตร ส. ท. ๙/๘๙-๙๒/๑๑๔-๑๒๑.

มหาราช ! อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�านายอวยวะ ท�านายต�าหน ท�านายลางดลางราย ท�านายฝน ท�านายลกษณะ ท�านายหนกดผา ท�าพธบชาไฟ ท�าพธเบกแวน เวยนเทยน ท�าพธซดแกลบบชาไฟ ท�าพธซดร�าบชาไฟ ท�าพธ ซดขาวสารบชาไฟ ท�าพธเตมเนยบชาไฟ ท�าพธเตมน�ามนบชาไฟ ท�าพธเสกเปาบชาไฟ ท�าพลกรรมดวยโลหต เปนหมอดอวยวะ ดลกษณะทบาน ดลกษณะทนา เปนหมอปลกเสก เปนหมอผ เปนหมอลงเลขยนตคมกนบานเรอน เปนหมอง เปนหมอยาพษ เปนหมอแมลงปอง เปนหมอรกษาแผลหนกด เปนหมอทายเสยงนก เปนหมอทายเสยงกา เปนหมอทายอาย เปนหมอเสกกนลกศร เปนหมอทายเสยงสตว.

สวนภกษในธรรมวนยน เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว แมนกเปนศลของเธอประการหนง.

14

พทธวจน - หมวดธรรม 

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ทายลกษณะแกวมณ ทายลกษณะผา ทายลกษณะไมพลอง ทายลกษณะศสตรา ทายลกษณะดาบ ทายลกษณะศร ทายลกษณะธน ทายลกษณะอาวธ ทายลกษณะสตร ทายลกษณะบรษ ทายลกษณะกมาร ทายลกษณะกมาร ทายลกษณะทาส ทายลกษณะทาส ทายลกษณะชาง ทายลกษณะมา ทายลกษณะกระบอ ทายลกษณะโคอสภะ ทายลกษณะโค ทายลกษณะแพะ ทายลกษณะแกะ ทายลกษณะไก ทายลกษณะนกกระทา ทายลกษณะเหย ทายลกษณะตน ทายลกษณะเตา ทายลกษณะมฤค.

สวนภกษในธรรมวนยน เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว แมนกเปนศลของเธอประการหนง.

อกอยางหนงเมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดย มจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ดฤกษยาตราทพวา พระราชาจกยกออก พระราชาจกไมยกออก พระราชาภายในจก

15

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ยกเขาประชด พระราชาภายนอกจกถอย พระราชาภายนอก จกยกเขาประชด พระราชาภายในจกถอย พระราชาภายในจกมชย พระราชาภายนอกจกปราชย พระราชาภายนอกจกมชย พระราชาภายในจกปราชย พระราชาพระองคนจกมชย พระราชาพระองคนจกปราชย เพราะเหตนๆ.

สวนภกษในธรรมวนยน เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว แมนกเปนศลของเธอประการหนง.

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�านายวาจกมจนทรคราส จกมสรยคราส จกมนกษตรคราส ดวงจนทรดวงอาทตยจกโคจรถกทาง ดวงจนทรดวงอาทตยจกโคจรผดทาง ดาวนกษตรจกโคจรถกทาง ดาวนกษตรจกโคจรผดทาง จกมอกกาบาต จกมดาวหาง จกมแผนดนไหว จกมฟารอง ดวงจนทรดวงอาทตยและดาวนกษตร จกขน จกตก จกมวหมอง จกกระจาง จนทรคราสจกมผลเปนอยางน สรยคราส จกมผลเปนอยางน นกษตรคราสจกมผลเปนอยางน ดวงจนทรดวงอาทตยโคจรถกทางจกมผลเปนอยางน ดวงจนทร

16

พทธวจน - หมวดธรรม 

ดวงอาทตยโคจรผดทางจกมผลเปนอยางน ดาวนกษตรโคจรถกทางจกมผลเปนอยางน ดาวนกษตรโคจรผดทางจกมผลเปนอยางน มอกกาบาตจกมผลเปนอยางน มดาวหาง จกมผลเปนอยางน แผนดนไหวจกมผลเปนอยางน ฟารองจกมผลเปนอยางน ดวงจนทรดวงอาทตยและดาวนกษตรขน ตก มวหมอง กระจาง จกมผลเปนอยางน.

สวนภกษในธรรมวนยน เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว แมนกเปนศลของเธอประการหนง.

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวต โดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�านายวา จกมฝนด จกมฝนแลง จกมอาหารหาไดงาย จกมอาหารหาไดยาก จกมความเกษม จกมภย จกเกดโรค จกมความส�าราญหาโรคมได หรอค�านวณฤกษยาม ค�านวณดวงชะตา จบยาม แตงกาพย โลกายตศาสตร.

สวนภกษในธรรมวนยน เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว แมนกเปนศลของเธอประการหนง.

17

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดย มจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ใหฤกษอาวาหมงคล ใหฤกษววาหมงคล ดฤกษเรยงหมอน ดฤกษหยาราง ดฤกษเกบทรพย ดฤกษจายทรพย ดโชคด ดเคราะหราย ใหยาผดงครรภ รายมนตใหลนกระดาง รายมนตใหคางแขง รายมนตใหมอสน รายมนตไมใหหไดยนเสยง เปนหมอทรงกระจก เปนหมอทรงหญงสาว เปนหมอทรงเจา บวงสรวงพระอาทตย บวงสรวงทาวมหาพรหม รายมนตพนไฟ ท�าพธ เชญขวญ.

สวนภกษในธรรมวนยน เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว แมนกเปนศลของเธอประการหนง.

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานน คอ ท�าพธบนบาน ท�าพธแกบน รายมนตขบผ สอนมนตปองกนบานเรอน ท�ากะเทยใหกลบเปนชาย ท�าชายใหกลายเปนกะเทย ท�าพธปลกเรอน ท�าพธบวงสรวงพนท พนน�ำมนต รดน�ำมนต

18

พทธวจน - หมวดธรรม 

ท�าพธบชาไฟ ปรงยาส�ารอก ปรงยาถาย ปรงยาแกลมตขนเบองบน ปรงยาแกลมตลงเบองลาง ปรงยาแกปวดศรษะ หงน�ามนหยอดห ปรงยาตา ปรงยานตถ ปรงยาทาใหกด ปรงยาทาใหสมาน ปายยาตา ท�าการผาตด รกษาเดก ใสยา ชะแผล.

สวนภกษในธรรมวนยน เวนขาดจากการเลยงชวตโดยมจฉาชพดวยเดรจฉานวชาเหนปานนเสยแลว แมนกเปนศลของเธอประการหนง.

มหาราช ! ภกษสมบรณดวยศลอยางน ยอมไมประสบภยแตไหนๆ เลย เพราะสลสงวรนนเปรยบเหมอนกษตรยผ ไดมรธาภเษก1 ก�าจดราชศตรไดแลว ยอมไมประสบภยแตไหนๆ เพราะราชศตรนน.

มหาราช ! ภกษกฉนนน สมบรณดวยศลอยางนแลว ยอมไมประสบภยแตไหนๆ เพราะสลสงวรนน ภกษสมบรณดวยอรยสลขนธน ยอมไดเสวยสขอนปราศจากโทษในภายใน.

มหาราช ! ดวยประการดงกลาวมานแล ภกษชอวาเปนผถงพรอมดวยศล.

๑. นารดพระเศยรในงานราชาภเษกหรอพระราชพธอนๆ

19

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

นอกจากพรหมชาลสตรและสามญญผลสตรทมการกลาวถง การหามทาเดรจฉานวชาแลว ยงมปรากฏอยในสตรอนอก คอ

อมพฏฐสตร ตรสกบ อมพฏฐมาณพ (-บาล ส. ท. ๙/๑๒๙/๑๖๓.), โสณทณฑสตร ตรสกบ โสณทณฑพราหมณ (-บาล ส. ท. ๙/๑๕๙/๑๙๕.),

กฏทนตสตร ตรสกบ กฏทนตพราหมณ (-บาล ส. ท. ๙/๑๘๘/๒๓๕.), มหาลสตร ตรสกบ เจาโอฏฐทธลจฉว (-บาล ส. ท. ๙/๒๐๑/๒๕๕.),

ชาลยสตร ตรสกบ มณฑยปรพาชกและชาลยปรพาชก (-บาล ส. ท. ๙/๒๐๓/๒๕๖.), มหาสหนาทสตร ตรสกบ อเจลกสสปะ (-บาล ส. ท. ๙/๒๑๘/๒๗๐.),

โปฏฐปาทสตร ตรสกบ โปฏฐปาทปรพาชก (-บาล ส. ท. ๙/๒๒๖/๒๗๙.), สภสตร พระอานนทกลาวกบ สภมาณพโตเทยบตร (-บาล ส. ท. ๙/๒๕๔ /๓๑๙.),

เกวฏฏสตร ตรสกบ เกวฏฏะ (ชาวประมง) (-บาล ส. ท. ๙/๒๗๖/๓๔๒.), โลหจจสตร ตรสกบ โลหจจพราหมณ (-บาล ส. ท. ๙/๒๙๓/๓๖๓.),

เตวชชสตร ตรสกบ วาเสฏฐมาณพและภารทวาชมาณพ (-บาล ส. ท. ๙/๓๑๐/๓๘๓.).

20

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

04 อะไรคอเดรจฉำนกถำ-บาล มหาวาร. ส. ๑๙/๕๒๖/๑๖๖๓.

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลำย จงอยำกลำวเดรจฉำนกถำเหนปานน คอ พดเรองพระราชา เรองโจร เรองมหาอ�ามาตย เรองกองทพ เรองภย เรองการรบ เรองขาว เรองน�า เรองผา เรองทนอน เรองดอกไม เรองของหอม เรองญาต เรองยานพาหนะ เรองหมบาน เรองนคม เรองนคร เรองชนบท เรองสตร เรองบรษ เรองคนกลาหาญ เรองตรอก เรองทาน�า เรองคนทลวงลบไปแลว เรองเบดเตลด เรองโลก เรองทะเล เรองความเจรญและความเสอม ดวยประการนนๆ ขอนนเพราะเหตไร

เพรำะถอยค�ำนไมประกอบดวยประโยชน ไมเปนเงอนตนของพรหมจรรย ไมเปนไปเพอควำมหนำย ควำมคลำยก�ำหนด ควำมดบ ควำมร�ำงบ ควำมรยง ควำมรพรอม และนพพำนเลย.

21

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

0๕ พระพทธเจำ เวนขำดจำกเดรจฉำนกถำ

-บาล ส. ท. ๙/๑๐/๑๕.

ภกษทงหลาย ! อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงกลาวเดรจฉานกถาเหนปานน คอ พดเรองพระราชา เรองโจร เรองมหาอ�ามาตย เรองกองทพ เรองภย เรองการรบ เรองขาว เรองน�า เรองผา เรองทนอน เรองดอกไม เรองของหอม เรองญาต เรองยานพาหนะ เรองหมบาน เรองนคม เรองนคร เรองชนบท เรองสตร เรองบรษ เรองคนกลาหาญ เรองตรอก เรองทาน�า เรองคนทลวงลบไปแลว เรองเบดเตลด เรองโลก เรองทะเล เรองความเจรญและความเสอม ดวยประการนนๆ.

สวนสมณโคดม เวนขาดจากเดรจฉานกถาเหนปานน เสยแลว เมอปถชนจะกลาวสรรเสรญตถาคต พงกลาวสรรเสรญอยางน.

22

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

06 ภกษในธรรมวนยน เวนขำดจำกเดรจฉำนกถำ

-บาล ส. ท. ๙/๘๗/๑๑๐.-บาล มหาวาร. ส. ๑๙/๕๒๖/๑๖๖๓.

... เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก ฉนโภชนะทเขาใหดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงกลาวเดรจฉานกถาเหนปานน คอ พดเรองพระราชา เรองโจร เรองมหาอ�ามาตย เรองกองทพ เรองภย เรองการรบ เรองขาว เรองน�า เรองผา เรองทนอน เรองดอกไม เรองของหอม เรองญาต เรองยานพาหนะ เรองหมบาน เรองนคม เรองนคร เรองชนบท เรองสตร เรองบรษ เรองคนกลาหาญ เรองตรอก เรองทาน�า เรองคนทลวงลบไปแลว เรองเบดเตลด เรองโลก เรองทะเล เรองความเจรญและความเสอม ดวยประการนนๆ.

สวนภกษในธรรมวนยน เวนขาดจากเดรจฉานกถาเหนปานนเสยแลว แมนกเปนศลของเธอประการหนง.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลาย จงอยากลาวเดรจฉานกถาเหนปานน คอ พดเรองพระราชา เรองโจร เรองมหาอ�ามาตย เรองกองทพ เรองภย เรองการรบ เรองขาว เรองน�า เรองผา เรองทนอน เรองดอกไม เรองของหอม เรองญาต เรองยานพาหนะ เรองหมบาน เรองนคม เรองนคร

23

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เรองชนบท เรองสตร เรองบรษ เรองคนกลาหาญ เรองตรอก เรองทาน�า เรองคนทลวงลบไปแลว เรองเบดเตลด เรองโลก เรองทะเล เรองความเจรญและความเสอม ดวยประการนนๆ เพราะเหตไรจงไมควรกลาว เพราะการกลาวนนๆ ไมประกอบ ดวยประโยชน ไมเปนเงอนตนของพรหมจรรย ไมเปนไปพรอม เพอความหนายทกข ความคลายก�าหนด ความดบ ความร�างบ ความรยง ความรพรอม และนพพานเลย.

ภกษทงหลาย ! เมอพวกเธอจะกลาว จงกลาววา “เชนนๆ เปนทกข เชนนๆ เปนเหตใหเกดทกข เชนนๆ เปนความดบไมเหลอของทกข และเชนนๆ เปนทางด�าเนนใหถงความดบไมเหลอของทกข” ดงน เพราะเหตไรจงควรกลาว เพราะการกลาวนนๆ ยอมประกอบดวยประโยชน เปนเงอนตน ของพรหมจรรย เปนไปพรอมเพอความหนายทกข ความคลายก�าหนด ความดบ ความร�างบ ความรยง ความรพรอม และนพพาน.

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตนน ในกรณน พวกเธอพงท�าความเพยร เพอใหรตามเปนจรง วา “นเปนทกข นเปนเหตใหเกดขนแหงทกข นเปนความดบไมเหลอแหงทกข นเปนทางด�าเนนใหถงความดบไมเหลอแหงทกข” ดงนเถด.

เดรจฉานวชา ไมใชอทธปาฏหารย

26

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

0๗ ปำฏหำรย ๓ อยำง-บาล ตก. อ. ๒๐/๒๑๗/๕๐๐.

พราหมณ ! ปาฏหารย ๓ อยางมอย ๓ อยาง คออทธปาฏหารย อาเทสนาปาฏหารย อนสาสนปาฏหารย.

(๑) พราหมณ ! อทธปาฏหารยเปนอยางไร.คอ คนบางคนในโลกนกระท�าอทธวธมอยางตางๆ

ผเดยวแปลงเปนหลายคน หลายคนแปลงเปนคนเดยว ท�าทก�าบงใหเปนทแจง ท�าทแจงใหเปนทก�าบง ไปไดไมขดของ ผานทะลฝา ทะลก�าแพง ทะลภเขา ดจไปในอากาศวางๆ ผดขนและด�าลงในแผนดนไดเหมอนในน�า เดนไปไดเหนอน�าเหมอนเดนบนแผนดน ไปไดในอากาศเหมอนนกมปก ทงทยงนงสมาธคบลลงก ลบคล�าดวงจนทรและดวงอาทตยอนมฤทธอานภาพมากไดดวยฝามอ และแสดงอ�านาจทางกายเปนไปตลอดถงพรหมโลกได.

พราหมณ ! นแล อทธปำฏหำรย.

(๒) พราหมณ ! อาเทสนาปาฏหารยเปนอยางไร. คอ คนบางคนในโลกนโดยอาศยนมต ยอมทายใจคน

วา “ใจของทานเปนอยางน ใจของทานเปนไปโดยอาการ

27

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

อยางน ความคดของทานเปนดงน”1 แมเขาทายมากเทาไรกถกหมดไมมผดเลย บางคนฟงเสยงของมนษยหรอของอมนษยหรอของเทวดา แลวทายใจคนวา “ใจของทานเปนอยางน ใจของทานเปนไปโดยอาการอยางน ความคดของทานเปนดงน” แมเขาทายมากเทาไร กถกหมดไมมผดเลย บางคนฟงเสยงแหงวตกวจาร ของบคคลทก�าลงวตกวจารอย แลวทายใจคนวา “ใจของทานเปนอยางน ใจของทานเปนไป โดยอาการอยางน ความคดของทานเปนดงน” แมเขาทายมากเทาไร กถกหมดไมมผดเลย บางคนก�าหนดใจของผเขาสมาธอนไมมวตกวจาร ดวยใจของตนแลวรวา “มโนสงขาร อน ทานผนตงไวเชนใด ในล�าดบแหงจตน จกเกดวตกชอโนน” ดงน แมเขาทายมากเทาไรกถกหมด ไมมผดเลย.

พราหมณ ! นแล อำเทสนำปำฏหำรย.

(๓) พราหมณ ! อนสาสนปาฏหารยเปนอยางไร. คอ คนบางคนในโลกนยอมพร�าสอนวา “ทานทงหลาย

จงตรกอยางนๆ อยาตรกอยางนนๆ จงท�าในใจอยางนๆ อยาท�าในใจอยางนนๆ จงละสงนๆ เสย จงเขำถงสงนๆ แลวแลอย” ดงน.

พราหมณ ! นแล อนสำสนปำฏหำรย.

๑. บาลเดยวกน ตางสานวนในบางฉบบของไตรปฎกแตละสานก

28

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

08

พระสมมำสมพทธะ อดอด ขยะแขยง เกลยดชง อทธปำฏหำรย และอำเทสนำปำฏหำรย

-บาล ส. ท. ๙/๒๗๓/๓๓๙.

เกวฏฏะ ! นปาฏหารย ๓ อยาง ทเราไดท�าใหแจงดวยปญญาอนยงเอง แลวประกาศใหผอนรได ๓ อยาง คอ อทธปาฏหารย อาเทสนาปาฏหารย และอนสาสนปาฏหารย.

(๑) เกวฎฎะ ! อทธปาฏหารยนนเปนอยางไร.เกวฏฏะ ! ภกษในกรณน กระท�าอทธวธมอยางตางๆ

คอ ผเดยวแปลงเปนหลายคน หลายคนแปลงเปนคนเดยว ท�าทก�าบงใหเปนทแจง ท�าทแจงใหเปนทก�าบง ไปไดไมขดของ ผานทะลฝา ทะลก�าแพง ทะลภเขา ดจไปในอากาศ วางๆ ผดขนและด�าลงในแผนดนไดเหมอนในน�า เดนไปได เหนอน�าเหมอนเดนบนแผนดน ไปไดในอากาศเหมอนนกมปก ทงทยงนงสมาธคบลลงก ลบคล�าดวงจนทรและดวงอาทตยอนมฤทธอานภาพมากไดดวยฝามอ และแสดงอ�านาจทางกายเปนไปตลอดถงพรหมโลกได.

29

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เกวฏฏะ ! กลบตรผมศรทธาเลอมใสไดเหนการแสดงนนแลว เขาบอกเลาแกกลบตรอนบางคน ทไมศรทธาเลอมใสวานาอศจรรยนก กลบตรผไมมศรทธาเลอมใสนน กจะพงตอบวา วชาชอคนธาร1 มอย ภกษนนแสดงอทธวธดวยวชานนเทานน (หำใชมปำฏหำรยไม).

เกวฏฏะ ! ทานจะเขาใจวาอยางไร กคนไมเชอ ไมเลอมใส ยอมกลาวตอบผเชอผเลอมใสไดอยางนน มใชหรอ.

พงตอบได พระองค.

เกวฏฏะ ! เรำเหนโทษในกำรแสดงอทธปำฏหำรยดงนแล จงอดอด ขยะแขยง เกลยดชง ตออทธปำฏหำรย.

(๒) เกวฏฏะ ! อาเทสนาปาฏหารยนนเปนอยางไร.เกวฏฏะ ! ภกษในกรณน ยอมทายจต ทายความ

รสกของจต ทายความตรก ทายความตรอง ของสตวเหลาอน ของบคคลเหลาอนไดวา ใจของทานเปนอยางน ใจของทานเปนไปโดยอาการอยางน ความคดของทานเปนดงน.

เกวฏฏะ ! กลบตรผมศรทธาเลอมใสไดเหนภกษนน ทายจต ทายความรสกของจต ทายความตรก ทายความตรอง

๑. คนธาร ชอมนต แตงโดยฤษมนามคนธาระ, อกอยางหนงวาในแควนคนธาระ

30

พทธวจน - หมวดธรรม 

ของสตวเหลาอน ดวยประการนนๆ แลว เขาบอกเลาแกกลบตรอนบางคน ทไมศรทธาเลอมใสวานาอศจรรยนก กลบตรผไมเชอ ไมเลอมใส ยอมคานกลบตรผเชอ ผเลอมใสวา วชาชอมณกา มอย ภกษนน กลาวทายใจไดเชนนนๆ กดวยวชานน (หำใชมปำฏหำรยไม).

เกวฏฏะ ! ทานจะเขาใจวาอยางไร กคนไมเชอ ไมเลอมใส ยอมกลาวตอบผเชอผเลอมใสได อยางนน มใชหรอ.

พงตอบได พระองค.

เกวฏฏะ ! เรำเหนโทษในกำรแสดงอำเทสนำ-ปำฏหำรยดงนแล จงอดอด ขยะแขยง เกลยดชง ตอ อำเทสนำปำฏหำรย.

(๓) เกวฏฏะ ! อนสาสนปาฏหารยนนเปนอยางไร. เกวฏฏะ ! ภกษในกรณน ยอมพร�ำสอนวำ “ทำน

จงตรกอยำงนๆ อยำตรกอยำงนนๆ จงท�ำไวในใจอยำงนๆ อยำท�ำไวในใจอยำงนนๆ จงละสงนๆ เสย จงเขำถงสงนๆ แลวแลอย” ดงน.

เกวฏฏะ ! นเรำเรยกวำ อนสำสนปำฏหำรย. เกวฏฏะ ! ขออนยงมอก ตถาคตเกดขนในโลกน

เปนพระอรหนตตรสรชอบเอง สมบรณดวยวชชาและจรณะ

31

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ด�าเนนไปด รแจงโลก เปนสารถฝกคนควรฝกไมมใครยงไปกวา เปนครของเทวดาและมนษย เปนผเบกบานแลว จ�าแนกธรรม ออกสอนสตว ตถาคตนน ท�าใหแจงซงโลกน กบทงเทวดา มาร พรหม หมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาพรอมทงมนษย ดวยปญญาอนยงเองแลว สอนผอนใหรแจงตาม ตถาคตนนแสดงธรรมไพเราะในเบองตน–ทามกลาง –ทสด ประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถะและพยญชนะบรสทธบรบรณสนเชง.

คหบดหรอบตรคหบด หรอผ เกดในตระกลใดตระกลหนงในภายหลงกด ไดฟงธรรมนนแลว เกดศรทธาในตถาคต เขาผประกอบดวยศรทธา ยอมพจารณาเหนวา “ฆราวาสคบแคบ เปนทางมาแหงธล บรรพชาเปนโอกาสวาง การทคนอยครองเรอน จะประพฤตพรหมจรรยใหบรสทธบรบรณโดยสวนเดยวเหมอนสงขทเขาขดแลวนน ไมท�าไดโดยงาย ถากระไร เราจะปลงผมและหนวด ครองผากาสายะ ออกจากเรอนบวชเปนผไมเกยวของดวยเรอนเถด” ดงน โดยสมยอนตอมา เขาละกองสมบตนอยใหญ และวงศญาตนอยใหญ ปลงผมและหนวด ออกจากเรอนบวชเปนผไมเกยวของดวยเรอนแลว.

32

พทธวจน - หมวดธรรม 

ภกษนน ผบวชแลวอยางน ส�ารวมแลวดวยความส�ารวมในปาตโมกข ถงพรอมดวยมรรยาทและโคจร มปกตเหนเปนภยในโทษทงหลาย แมวาเปนโทษเลกนอย สมาทานศกษาอยในสกขาบททงหลาย ประกอบแลวดวยกายกรรมวจกรรมอนเปนกศล มอาชวะบรสทธ ถงพรอมดวยศล มทวารอนคมครองแลวในอนทรยทงหลาย ประกอบดวยสตสมปชญญะ มความสนโดษ.

เกวฏฏะ ! ภกษถงพรอมดวยศล เปนอยางไรเลา.เกวฏฏะ ! ภกษในธรรมวนยน ละการท�าสตวมชวต

ใหตกลวงไป เปนผเวนขาดจากปาณาตบาต วางทอนไมและศสตราเสยแลว มความละอาย ถงความเอนดกรณา หวงประโยชนเกอกลแกสตวทงหลายทงปวงอย.

เกวฏฏะ ! นเรำเรยกวำ อนสำสนปำฏหำรย. (ตอไปน ทรงแสดงดวยจลศล – มชฌมศล – มหาศล –

อนทรยสงวร – สตสมปชญญะ - การสนโดษดวยปจจยส – การช�าระจตจาก

นวรณในทสงดแลวไดปฐมฌาน – ทตยฌาน – ตตยฌาน - จตตถฌาน

– ญาณทสสนะ – มโนมยทธ – อทธวธ – ทพพโสต – เจโตปรยญาณ

– ปพเพนวาสานสสตญาณ – จตปปาตญาณ และตรสเรยกความส�าเรจ

ในการสอนแตละขนวา อนสาสนปาฏหารย อยางหนงๆ จนกระทงถง

อาสวกขยญาณซงมขอความวา)

33

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เกวฏฏะ ! ภกษนน ครนจตตงมนบรสทธผองใส ไมมกเลส ปราศจากอปกเลส1 เปนธรรมชาตออนโยนควรแกการงาน ตงอยไดอยางไมหวนไหว เชนนแลว เธอกนอมจต ไปเฉพาะตออาสวกขยญาณ2 เธอยอมรชด ตามทเปนจรงวา “นทกข นเหตใหเกดขนแหงทกข นความดบไมเหลอแหงทกข นทางด�าเนนใหถงความดบไมเหลอแหงทกข” และรชดตามทเปนจรงวา “เหลานอาสวะ นเหตเกดขนแหงอาสวะ นความดบไมเหลอแหงอาสวะ นทางด�าเนนใหถงความดบไมเหลอแหงอาสวะ” เมอเธอรอยอยางนเหนอยอยางน จตกพนจากกามาสวะ ภวาสวะ อวชชาสวะ3 ครนจตหลดพนแลว กเกดญาณหยงรวา “จตพนแลว” เธอรชดวา “ชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว กจทควรท�าไดท�าส�าเรจแลว กจอนทจะตองท�าเพอความเปนอยางนมไดมอก” ดงน.

เกวฏฏะ ! เปรยบเหมอนหวงน�าใสทไหลเขาไมขนมว คนมจกษดยนอยบนฝงในทนน เขาเหนหอยตางๆ บาง กรวด

๑. เครองเศราหมองแหงจต๒. ความรเปนเหตสนอาสวะ3. กามาสวะ = อาสวะคอกาม (กเลสทเปนเหตใหตดในกาม)

ภาวสวะ = อาสวะคอภพ (กเลสทเปนเหตใหตดในภพ) อวชชาสวะ = อาสวะคออวชชา (กเลสทเปนเหตใหตดในไมรตามความเปนจรง)

34

พทธวจน - หมวดธรรม 

และหนบาง ฝงปลาบาง อนหยดอยและวายไปในหวงน�านน เขาจะส�าเหนยกใจอยางนวา “หวงน�านใส ไมขนเลย หอย กอนกรวด ปลาทงหลายเหลานหยดอยบาง วายไปบาง ในหวงน�านน” ดงน ฉนใดกฉนนน.

เกวฏฏะ ! นเรำเรยกวำ อนสำสนปำฏหำรย. เกวฏฏะ ! เหลานแล ปาฏหารย ๓ อยาง ทเราได

ท�าใหแจงดวยปญญาอนยงเอง แลวประกาศใหผอนรตามดวย.

หลกปฏบตของภกษ ตอ

อทธปาฏหารย และ

คณวเศษอนๆ

36

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

09 พระสมมำสมพทธะ หำมภกษแสดงอทธปำฏหำรย

-บาล จลล. ว. ๗/๑๕/๓๓.

พระปณโฑลภารทวาชะแสดงอทธปาฏหารยโดยการเหาะขนไป

ปลดบาตรของราชคหเศรษฐ ในเมองราชคฤห จากนนกไดถอบาตรและ

เหาะเวยนไปรอบเมองราชคฤห 3 รอบ เรองทราบไปถงพระผมพระภาค

พระผมพระภาคจงสงประชมสงฆเพอสอบถาม

ภารทวาชะ ! ขาววาเธอปลดบาตรของราชคห-เศรษฐลงจรงหรอ.

จรง พระพทธเจาขา.

ภารทวาชะ ! การกระท�าของเธอนนไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท�า ไฉนเธอจงไดแสดงอทธปาฏหารย ซงเปนธรรมอนยวดยงของมนษยแกพวกคฤหสถ เพราะเหตแหงบาตรไม ซงเปนดจซากศพเลา มาตคามแสดงของลบ เพราะเหตแหงทรพยซงเปนดจซากศพแมฉนใด เธอกฉนนนเหมอนกน ไดแสดงอทธ-ปาฏหารย ซงเปนธรรมอนยวดยงของมนษยแกพวกคฤหสถ เพราะเหตแหงบาตรไมซงเปนดจซากศพ การกระท�าของเธอ นนไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส

37

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

หรอไมท�าผทเคยเลอมใสแลวใหเลอมใสยงขนไป โดยทแท ยอมเปนไปเพอควำมไมเลอมใสของผทยงไมเลอมใส และท�ำผทเคยเลอมใสแลวใหเปลยนไปเปนอยำงอนเทำนน.

ครนแลวทรงท�าธรรมกถารบสงกะภกษทงหลายวา

ภกษทงหลาย ! ภกษไมพงแสดงอทธปำฎหำรย ซงเปนธรรมอนยวดยงของมนษยแกพวกคฤหสถ รปใดแสดง ตองอำบตทกกฏ.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอจงท�าลายบาตรไมนน บดใหละเอยด ใชเปนยาหยอดตาของภกษทงหลาย อนง ภกษไมพงใชบำตรไม รปใดใช ตองอำบตทกกฏ.

38

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

10 พระสมมำสมพทธะ หำมภกษ แกลงบอกคณวเศษทตนเองไมม

-บาล มหา. ว. ๑/๑๗๒/๒๓๒

อนง ภกษใด ไมรเฉพาะ กลำวอวดอตตรมนสสธรรม1 อนเปนความร ความเหน อยางประเสรฐ อยางสามารถ นอมเขามาในตนวา ขาพเจารอยางน ขาพเจาเหนอยางน ครนสมยอนแตนน อนผใดผหนง ถอเอาตามกตาม ไมถอเอาตามกตาม เปนอนตองอำบตแลว มงความหมดจด จะพงกลาวอยางนวา แนะทาน ขาพเจาไมรอยางนนไดกลาววาร ไมเหนอยางนนไดกลาววาเหน ไดพดพลอยๆ เปนเทจเปลาๆ เวนไวแตส�ำคญวำไดบรรล แมภกษน กเปนปำรำชก2หำสงวำส3มได.

.

๑. อตตรมนสสธรรม = ธรรมอนยวดยงของมนษย๒. ปาราชก = อาบตหนกทแกไขไมได เมอภกษกระทาแลว ตองขาดจากความ

เปนภกษ3. สงวาส = การอยรวมกน, ธรรมเปนเครองอยรวมกนของสงฆ เชน การทา

สงฆกรรมรวมกน, การกนรวมกน, การนอนรวมกน

39

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

11 พระสมมำสมพทธะ หำมภกษ บอกคณวเศษใหกบผทไมใชนกบวช

-บาล มหา. ว. ๒/๒๑๑/๓๐๕.

อนง ภกษใดบอกอตตรมนสสธรรมแกอนปสมบน1

เปนปำจตตย2 เพราะมจรง.

๑. อนปสมบน = ผทไมใชนกบวช๒. ปาจตตย = อาบตทแกไขได ปลงดวยวาจา หากภกษกระทาแลวตองพดเปดเผย

ความผดนนแกภกษดวยกนอยางนอยรปใดรปหนงกได

40

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

1๒ พระสมมำสมพทธะ หำมพยำกรณ (ท�ำนำยทำยทก) บคคลอน

-บาล ทสก. อ. ๒๔/๑๕๐/๗๕.

ตรสกบพระอานนทปรารภเหตนางมคสาลากลาวแยง

พระพทธเจาเรองการพยากรณความเปนอรยบคคลระหวางบดาของ

ตนเองผประพฤตพรหมจรรยและเพอนของบดาผไมไดประพฤต

พรหมจรรยแตพระพทธเจาพยากรณทง 2 บคคลวาเปนสกทาคามได

กายดสตเหมอนกน.

อานนท ! … เพรำะกระแสแหงธรรมยอมถกตองบคคลน ใครเลำจะพงรเหตนนได นอกจำกตถำคต.

อานนท ! เพรำะเหตนนแหละ เธอทงหลำยอยำเปนผชอบประมำณในบคคล และอยำไดถอประมำณในบคคล เพราะผถอประมาณในบคคล ยอมท�าลายคณวเศษของตน เรำหรอผทเหมอนเรำพงถอประมำณในบคคลได.

41

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

1๓ มหำโจร ๕ จ�ำพวก-บาล มหา. ว. ๑/๑๖๙/๒๓๐.

ภกษทงหลาย ! มหาโจร ๕ จ�าพวกน มปรากฏอยในโลก ๕ จ�าพวกเปนอยางไร คอ

(๑) ภกษทงหลาย ! มหาโจรบางคนในโลกน ยอมปรารถนาอยางนวา เมอไรหนอเราจกเปนผอนบรษรอยหนง หรอพนหนงแวดลอมแลว ทองเทยวไปในหมบาน นคมและ ราชธาน เบยดเบยนเอง ใหผอนเบยดเบยน ตดเอง ใหผอน ตด เผาผลาญเอง ใหผอนเผาผลาญ สมยตอมา เขาเปน ผอนบรษรอยหนง หรอพนหนง แวดลอมแลวเทยวไปในหมบาน นคมและราชธาน เบยดเบยนเอง ใหผอนเบยดเบยน ตดเอง ใหผอนตด เผาผลาญเอง ใหผอนเผาผลาญฉนใด. ภกษทงหลาย ! ภกษผเลวทรามบางรปในธรรมวนยน กฉนนนเหมอนกนแล ยอมปรารถนาอยางนวา เมอไรหนอ เราจงจกเปนผอนภกษรอยหนง หรอพนหนงแวดลอมแลว เทยวจารกไปในหมบาน นคมและราชธาน อนคฤหสถและบรรพชต สกการะ เคารพ นบถอ บชา ย�าเกรง ไดจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขาร1 สมยตอมา

๑. คลานปจจยเภสชบรขาร = ยากบเครองใชในการรกษาโรค

42

พทธวจน - หมวดธรรม 

เธอเปนผอนภกษรอยหนง หรอพนหนงแวดลอมแลว เทยวจารกไปในหมบาน นคมและราชธาน อนคฤหสถและบรรพชต สกการะ เคารพ นบถอ บชา ย�าเกรงแลว ไดจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขารทงหลาย. ภกษทงหลาย ! นเปนมหาโจรจ�าพวกท ๑ มปรากฏอยในโลก.

(๒) ภกษทงหลาย ! อกขอหนง ภกษผเลวทรามบางรปในธรรมวนยน เลาเรยนธรรมวนยอนตถาคตประกาศแลว ยอมอวดอางวาเปนของตน. ภกษทงหลาย ! นเปนมหาโจรจ�าพวกท ๒ มปรากฏอยในโลก.

(๓) ภกษทงหลาย ! อกขอหนง ภกษผเลวทรามบางรปในธรรมวนยน ยอมตามก�าจดเพอนพรหมจาร ผหมดจด ผประพฤตพรหมจรรยอนบรสทธอยดวยธรรมอนเปนขาศกแกพรหมจรรยอนหามลมได. ภกษทงหลาย ! นเปนมหาโจรจ�าพวกท ๓ มปรากฏอยในโลก.

(๔) ภกษทงหลาย ! อกขอหนง ภกษผเลวทรามบางรปในธรรมวนยน ยอมสงเคราะหเกลยกลอมคฤหสถ ทงหลาย ดวยครภณฑ ครบรขารของสงฆ คอ อาราม พนทอารามวหาร พนทวหาร เตยง ตง ฟก หมอน หมอโลหะ อาง

43

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

โลหะ กะถางโลหะ กะทะโลหะ มด ขวาน ผง จอบ สวาน เถาวลย ไมไผ หญามงกะตาย หญาปลอง หญาสามญ ดนเหนยว เครองไม เครองดน. ภกษทงหลาย ! นเปนมหาโจรจ�าพวกท ๔ มปรากฏอยในโลก.

(๕) ภกษทงหลาย ! ภกษผกลำวอวดอตตร- มนสสธรรม อนไมมอย อนไมเปนจรง นจดเปนยอดมหำโจร ในโลกพรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมสตว พรอมทงสมณพราหมณ เทวดา และมนษย ขอนนเพราะเหตไร เพราะภกษนนฉนกอนขาวของชาวแวนแควนดวยอาการแหงคนขโมย.

อรยบคคล ไมทำาเดรจฉานวชา

46

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

14 อรยบคคล จะเจตนำงดเวนจำกมจฉำอำชวะ

-บาล อปร. ม. ๑๔/๑๘๑-๑๘๘/๒๗๔–๒๘๑.

ภกษทงหลาย ! บรรดาองคทง ๗ นน สมมาทฏฐยอมเปนธรรมน�าหนา1 กสมมาทฏฐยอมเปนธรรมน�าหนาเปนอยางไร คอ ภกษรจกมจฉาอาชวะวามจฉาอาชวะ รจกสมมาอาชวะวาสมมาอาชวะ ความรของเธอนนเปนสมมาทฏฐ.

ภกษทงหลาย ! กมจฉาอาชวะเปนอยางไร คอ การโกง การลอลวง การตลบตะแลง การยอมมอบตนในทางผด การเอาลาภตอลาภ นมจฉาอาชวะ.

ภกษทงหลาย ! กสมมาอาชวะเปนอยางไร. ภกษทงหลาย ! เรากลาวสมมาอาชวะเปน ๒ อยาง

คอ สมมาอาชวะทยงเปนสาสวะ2 เปนสวนแหงบญ ใหผลแกขนธอยางหนง สมมาอาชวะของพระอรยะทเปนอนาสวะ เปนโลกตระ เปนองคมรรคอยางหนง.

ภกษทงหลาย ! กสมมาอาชวะทยงเปนสาสวะ เปนสวนแหงบญ ใหผลแกขนธ เปนอยางไร คอ อรยสาวกในธรรมวนยน ยอมละมจฉาอาชวะ เลยงชพดวยสมมาอาชวะ.

๑. ธรรมนาหนา = ธรรมทเรมมมากอน (ปทงคม)๒. สาสวะ = ประกอบดวยอาสวะ, ยงมอาสวะ

47

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ภกษทงหลาย ! นสมมาอาชวะทยงเปนสาสวะ เปนสวนแหงบญ ใหผลแกขนธ.

ภกษทงหลาย ! กสมมาอาชวะของพระอรยะทเปนอนาสวะ1 เปนโลกตระ เปนองคมรรค เปนอยางไร.

ภกษทงหลาย ! ความงด ความเวน เจตนำงดเวนจำกมจฉำอำชวะของภกษผมจตไกลขาศก มจตหาอาสวะมได พรงพรอมดวยอรยมรรค เจรญอรยมรรคอย นแล สมมาอาชวะ ของพระอรยะทเปนอนาสวะ เปนโลกตระ เปนองคมรรค.

ภกษนนยอมพยายามเพอละมจฉาอาชวะ เพอบรรลสมมาอาชวะ ความพยายามของเธอนน เปนสมมาวายามะ.

ภกษนนมสตละมจฉาอาชวะได มสตบรรลสมมา-อาชวะอย สตของเธอนน เปนสมมาสต.

ดวยอาการน ธรรม ๓ ประการน คอ สมมาทฏฐ สมมาวายามะ สมมาสต ยอมหอมลอม เปนไปตามสมมาอาชวะ ของภกษนน.

ภกษทงหลาย ! บรรดาองคทง ๗ นน สมมาทฏฐยอมเปนธรรมน�าหนา กสมมาทฏฐยอมเปนธรรมน�าหนาอยางไร คอ เมอมสมมาทฏฐ สมมาสงกปปะจงพอเหมาะ

๑. อนาสวะ = ไมมอาสวะ

48

พทธวจน - หมวดธรรม 

ได เมอมสมมาสงกปปะ สมมาวาจาจงพอเหมาะได เมอมสมมาวาจา สมมากมมนตะจงพอเหมาะได เมอมสมมา- กมมนตะ สมมาอาชวะจงพอเหมาะได เมอมสมมาอาชวะ สมมาวายามะจงพอเหมาะได เมอมสมมาวายามะ สมมาสตจงพอเหมาะได เมอมสมมาสต สมมาสมาธจงพอเหมาะได เมอมสมมาสมาธ สมมาญาณะจงพอเหมาะได เมอมสมมา-ญาณะ สมมาวมตตจงพอเหมาะได.

ภกษทงหลาย ! ดวยประการนแล พระเสขะผประกอบดวยองค ๘ จงเปนพระอรหนตผประกอบดวยองค ๑๐.

ภกษทงหลาย ! บรรดาองคทง ๗ นน สมมาทฏฐยอมเปนธรรมน�าหนา กสมมาทฏฐยอมเปนธรรมน�าหนาอยางไร คอ ผมสมมาทฏฐ ยอมเปนอนสลดมจฉาทฏฐได ทงอกศลธรรมอนเปนบาปเปนอเนกบรรดาม เพราะมจฉา-ทฏฐเปนปจจยนน กเปนอนผมสมมาทฏฐสลดไดแลว และกศลธรรมเปนอเนกยอมถงความเจรญบรบรณ เพราะสมมาทฏฐเปนปจจย.

ผมสมมาสงกปปะ ยอมเปนอนสลดมจฉาสงกปปะได...

ผมสมมาวาจา ยอมเปนอนสลดมจฉาวาจาได...ผมสมมากมมนตะ ยอมเปนอนสลดมจฉากมมนตะได...

49

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ผมสมมาอาชวะ ยอมเปนอนสลดมจฉาอาชวะได...

ผมสมมาวายามะ ยอมเปนอนสลดมจฉาวายามะได...

ผมสมมาสต ยอมเปนอนสลดมจฉาสตได...ผมสมมาสมาธ ยอมเปนอนสลดมจฉาสมาธได...ผมสมมาญาณะ ยอมเปนอนสลดมจฉาญาณะได...ผมสมมาวมตต ยอมเปนอนสลดมจฉาวมตตได ทง

อกศลธรรมเปนบาปเปนอเนกบรรดาม เพราะมจฉาวมตตเปนปจจยนน กเปนอนผมสมมาวมตตสลดไดแลว และกศลธรรม เปนอเนก ยอมถงความเจรญบรบรณ เพราะสมมาวมตตเปนปจจย.

ภกษทงหลาย ! ดวยประการนแล จงเปนธรรมฝายกศล ๒๐ ฝายอกศล ๒๐ ชอ ธรรมบรรยายมหาจตตารสกะ1 อนเราใหเปนไปแลว สมณะ หรอพราหมณ หรอเทวดา หรอมาร หรอพรหม หรอใครๆ ในโลก จะใหเปนไปไมได.

ภกษทงหลาย ! สมณะหรอพราหมณผใดผหนง พงส�าคญทจะตเตยนคดคานธรรมบรรยายมหาจตตารสกะน การกลาวกอนและการกลาวตามกน ๑๐ ประการ อนชอบดวยเหตของสมณะหรอพราหมณผนน ยอมถงฐานะนาต�าหน ในปจจบนเทยว.

๑. มหาจตตารสกะ ธมมะปรยายะ (มหาจตตารสก ธมมปรยาย)

50

พทธวจน - หมวดธรรม 

ถาใครตเตยนสมมาทฏฐ เขากตองบชา สรรเสรญทานสมณพราหมณผมมจฉาทฏฐ

ถาใครตเตยนสมมาสงกปปะ เขากตองบชา สรรเสรญ ทานสมณพราหมณผมมจฉาสงกปปะ

ถาใครตเตยนสมมาวาจา เขากตองบชา สรรเสรญทานสมณพราหมณผมมจฉาวาจา

ถาใครตเตยนสมมากมมนตะ เขากตองบชา สรรเสรญ ทานสมณพราหมณผมมจฉากมมนตะ

ถาใครตเตยนสมมาอาชวะ เขากตองบชา สรรเสรญทานสมณพราหมณผมมจฉาอาชวะ

ถาใครตเตยนสมมาวายามะ เขากตองบชา สรรเสรญทานสมณพราหมณผมมจฉาวายามะ

ถาใครตเตยนสมมาสต เขากตองบชา สรรเสรญ ทานสมณพราหมณผมมจฉาสต

ถาใครตเตยนสมมาสมาธ เขากตองบชา สรรเสรญทานสมณพราหมณผมมจฉาสมาธ

ถาใครตเตยนสมมาญาณะ เขากตองบชา สรรเสรญทานสมณพราหมณผมมจฉาญาณะ

ถาใครตเตยนสมมาวมตต เขากตองบชา สรรเสรญทานสมณพราหมณผมมจฉาวมตต.

51

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ภกษทงหลาย ! สมณะหรอพราหมณพวกใดพวกหนง

พงส�าคญทจะตเตยน คดคานธรรมบรรยายมหาจตตารสกะน การกลาวกอนและการกลาวตามกน ๑๐ ประการ อนชอบดวยเหตของสมณะหรอพราหมณพวกนน ยอมถงฐานะนาต�าหน ในปจจบนเทยว.

ภกษทงหลาย ! แมพวกอสสะและพวกภญญะชาว อกกลชนบท ซงเปนอเหตกวาทะ อกรยวาทะ นตถกวาทะ1ก ยงส�าคญทจะไมตเตยน ไมคดคานธรรมบรรยายมหาจตตารสกะ

นนเพราะเหตไร เพราะกลวถกนนทา ถกวาราย และถกกอความ.

๑. อเหตกวาทะ = ผมวาทะวา เหตไมม, อกรยวาทะ = ผมวาทะวา การกระทาไมม, นตถกวาทะ = ผมวาทะวา ขาดสญ

ฐานะทเปนไปไมได ของโสดาบน

54

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

1๕ ฐำนะทเปนไปไมไดของโสดำบน นยท 1

-บาล ฉกก. อ. ๒๒/๔๘๘/๓๖๔.

ภกษทงหลาย ! ฐานะทไมอาจเปนไปได ๖ ประการ เหลานมอย ๖ ประการเปนอยางไร คอ

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจเขาถงสงขารไรๆ โดยความเปนของเทยง

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจเขาถงสงขารไรๆ โดยความเปนสข

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจเขาถงธรรมะไรๆ โดยความเปนตวตน

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจกระท�าอนนตรยกรรม ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจหวงการถงความบรสทธ

โดยโกตหลมงคล ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจแสวงหาทกขเณยยบคคล

ภายนอกจากศาสนาน.ภกษทงหลาย ! เหลานแล ฐานะทไมอาจเปนไปได

๖ ประการ.

55

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

16 ฐำนะทเปนไปไมไดของโสดำบน นยท ๒

-บาล ฉกก. อ. ๒๒/๔๘๘/๓๖๓.

ภกษทงหลาย ! ฐานะทไมอาจเปนไปได ๖ ประการ เหลานมอย ๖ ประการเปนอยางไร คอ

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจอยอยางไมมความเคารพย�าเกรง ในพระศาสดา

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจอยอยางไมมความเคารพย�าเกรง ในพระธรรม

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจอยอยางไมมความเคารพย�าเกรง ในพระสงฆ

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจอยอยางไมมความเคารพย�าเกรง ในสกขา

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจมาสอนาคมนยวตถ1

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจยงภพทแปดใหเกดขน.ภกษทงหลาย ! เหลานแล ฐานะทไมอาจเปนไปได

๖ ประการ.

๑. วตถทไมควรเขาหา

56

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

1๗ ฐำนะทเปนไปไมไดของโสดำบน นยท ๓

-บาล ฉกก. อ. ๒๒/๔๘๘/๓๖๕.

ภกษทงหลาย ! ฐานะทไมอาจเปนไปได ๖ ประการ เหลานมอย ๖ ประการเปนอยางไร คอ

เปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ จะพงปลงชวตมารดา

เปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ จะพงปลงชวตบดาเปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ จะพงปลงชวต

พระอรหนตเปนไปไมไดทผถงพรอมดวยทฏฐ จะพงคดประทษราย

ตถาคต แมเพยงท�าโลหตใหหอเปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ จะพงท�าสงฆให

แตกกน เปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ จะพงถอศาสดาอน.ภกษทงหลาย ! เหลานแล ฐานะทไมอาจเปนไปได

๖ ประการ.

57

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

18 ฐำนะทเปนไปไมไดของโสดำบน นยท 4

-บาล ฉกก. อ. ๒๒/๔๘๙ /๓๖๖.

ภกษทงหลาย ! ฐานะทไมอาจเปนไปได ๖ ประการ เหลานมอย ๖ ประการเปนอยางไร คอ

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจมาสทฏฐ วา “สขและทกข ตนท�าเอง”

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจมาสทฏฐ วา “สขและทกข ผอนท�าให”

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจมาสทฏฐ วา “สขและทกข ตนท�าเองกมผอนท�าใหกม”

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจมาสทฏฐ วา “สขและทกข ไมตองท�าเองเกดขนไดตามล�าพง”

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจมาสทฏฐ วา “สขและทกข ไมตองใครอนท�าให เกดขนไดตามล�าพง”

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอาจมาสทฏฐ วา “สขและทกข ไมตองท�าเองและไมตองใครอนท�าให เกดขนไดตามล�าพง”.

58

พทธวจน - หมวดธรรม 

ขอนน เพราะเหตไร.ภกษทงหลาย ! ขอนนเพราะเหตวา เหต (แหงสข

และทกข) อนผถงพรอมดวยทฏฐเหนแลว โดยแทจรง และธรรมทงหลายกเปนสงทเกดมาแตเหตดวย.

ภกษทงหลาย ! เหลานแล ฐานะทไมอาจเปนไปได ๖ ประการ.

59

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

19 อำนสงสแหงกำรท�ำใหแจง ซงโสดำปตตผล

-บาล ฉกก. อ. ๒๒/๔๙๐/๓๖๘.

ภกษทงหลาย ! อานสงสแหงการท�าใหแจงซง โสดาปตตผล ๖ อยางเหลานมอย ๖ อยางเปนอยางไร คอ

เปนบคคลผเทยงแทตอสทธรรม เปนบคคลผมธรรมอนไมรเสอม ทกขดบไปทกขนตอนแหงการกระท�าทกระท�าแลวเปนบคคลผประกอบดวยอสาธารณญาณเปนบคคลผเหนธรรมทเปนเหต เปนบคคลผเหนธรรมทงหลาย ทเกดมาแตเหต.ภกษทงหลาย ! เหลานแล อานสงส ๖ ประการ

แหงการท�าใหแจงซงโสดาปตตผล.

60

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๒0 ควำมเขำใจผดเรองกรรม 3 แบบ ทอรยบคคลจะตองละได

-บาล ตก. อ. ๒๐/๒๒๒/๕๐๑.

ภกษทงหลาย ! ลทธ ๓ ลทธเหลานมอย เปนลทธซงแมบณฑตจะพากนไตรตรอง จะหยบขนตรวจสอบ จะหยบขนวพากษวจารณกนอยางไร แมจะบดผนกนมาอยางไร กชวนใหนอมไป เพอการไมประกอบกรรมทดงามอยนนเอง.

ภกษทงหลาย ! ลทธ ๓ ลทธนนเปนอยางไร คอ(๑) สมณะและพราหมณบางพวก มถอยค�าและ

ความเหนวา “บรษบคคลใดๆ กตาม ทไดรบสข รบทกข หรอไมใชสขไมใชทกข ทงหมดนน เปนเพราะกรรมทท�าไวแตปางกอน”

(๒) สมณะและพราหมณบางพวก มถอยค�าและความเหนวา “บรษบคคลใดๆ กตาม ทไดรบสข รบทกข หรอ ไมใชสขไมใชทกข ทงหมดนน เปนเพราะอศวรเนรมตให”

(๓) สมณะและพราหมณบางพวก มถอยค�าและความเหนวา “บรษบคคลใดๆ กตาม ทไดรบสข รบทกข หรอไมใชสขไมใชทกข ทงหมดนน ไมมอะไรเปนเหต เปนปจจยเลย”.

61

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เชอวำสขและทกข เกดจำกกรรมเกำอยำงเดยว

ภกษทงหลาย ! ในบรรดาลทธทง ๓ นน สมณ- พราหมณพวกใด มถอยค�าและความเหนวา “บคคลไดรบ สขหรอทกข หรอไมใชสขไมใชทกข เพราะกรรมทท�าไว แตปางกอนอยางเดยว” มอย เราเขาไปหาสมณพราหมณ เหลานน แลวสอบถามความทเขายงยนยนอยดงนนแลว เรากลาวกะเขาวา “ถากระนน คนทฆาสตว ... ลกทรพย ... ประพฤตผดพรหมจรรย ... พดเทจ ... พดค�าหยาบ ... พดย ใหแตกกน ... พดเพอเจอ ... มใจละโมบเพงเลง ... มใจพยาบาท ... มความเหนวปรตเหลาน อยางใดอยางหนง นนกตองเปนเพราะกรรมทท�าไวแตปางกอน.

เมอมวแตถอเอากรรมทท�าไวแตปางกอนมาเปนสาระส�าคญดงนแลว คนเหลานนกไมมความอยากท�าหรอความพยายามท�าในขอทวา สงนควรท�า (กรณย) สงนไมควรท�า (อกรณย) อกตอไป.

เมอกรณยกจและอกรณยกจไมถกท�าหรอถกละเวนใหจรงๆ จงๆ กนแลว คนพวกทไมมสตคมครองตนเหลานน กไมมอะไรทจะมาเรยกตนวา เปนสมณะอยางชอบธรรมได” ดงน.

62

พทธวจน - หมวดธรรม 

เชอวำสขและทกขเกดจำกเทพเจำบนดำลให

ภกษทงหลาย ! ในบรรดาลทธทง ๓ นน สมณ-พราหมณพวกใด มถอยค�าและความเหนวา “บคคลไดรบสขหรอทกข หรอไมใชสขไมใชทกข ทงหมดนน เปนเพราะอศวรเนรมตให (อสสรนมมานเหต)” ดงน มอย เราเขาไปหาสมณพราหมณเหลานน แลวสอบถามความทเขายงยนยนอยดงนนแลว เรากลาวกะเขาวา “ถากระนน คนทฆาสตว ... ลกทรพย ... ประพฤตผดพรหมจรรย ... พดเทจ ... พดค�าหยาบ ... พดยใหแตกกน ... พดเพอเจอ ... มใจละโมบเพงเลง ... มใจพยาบาท มความเหนวปรตเหลาน อยางใดอยางหนงอย นนกตองเปนเพราะการเนรมตของอศวรดวย.

เมอมวแตถอเอาการเนรมตของอศวร มาเปนสาระส�าคญดงนแลว คนเหลานนกไมมความอยากท�า หรอความพยายามท�าในขอทวา สงนควรท�า สงนไมควรท�า อกตอไป.

เมอกรณยกจและอกรณยกจ ไมถกท�าหรอถกละเวนใหจรงๆ จงๆ กนแลว คนพวกทไมมสตคมครองตนเหลานน กไมมอะไรทจะมาเรยกตนวา เปนสมณะอยางชอบธรรมได” ดงน.

63

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เชอวำสขและทกขเกดขนเองลอยๆ

ไมมอะไรเปนเหต เปนปจจย

ภกษทงหลาย ! ในบรรดาลทธทง ๓ นน สมณ- พราหมณพวกใดมถอยค�าและความเหนวา “บคคลไดรบสขหรอทกข หรอไมใชสขไมใชทกข ทงหมดนน ไมมอะไรเปนเหต เปนปจจยเลย” ดงน มอย เราเขาไปหาสมณพราหมณเหลานน แลวสอบถามความทเขายงยนยนอยดงนนแลว เรากลาวกะเขาวา “ถากระนน คนทฆาสตว … ลกทรพย … ประพฤตผดพรหมจรรย … พดเทจ … พดค�าหยาบ … พดย ใหแตกกน … พดเพอเจอ … มใจละโมบเพงเลง … มใจพยาบาท … มความเหนวปรตเหลาน อยางใดอยางหนงอย นนกตองไมมอะไรเปนเหต เปนปจจยเลยดวย.

เมอมวแตถอเอาความไมมอะไรเปนเหต เปนปจจยเลย มาเปนสาระส�าคญดงนแลว คนเหลานนกไมมความอยากท�า หรอความพยายามท�าในขอทวา สงนควรท�า สงนไมควรท�า อกตอไป.

เมอกรณยกจและอกรณยกจ ไมถกท�าหรอถกละเวนใหจรงๆ จงๆ กนแลว คนพวกทไมมสตคมครองตนเหลานน กไมมอะไรทจะมาเรยกตนวา เปนสมณะอยางชอบธรรมได” ดงน.

64

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๒1 อนตตรยะ 6 (สงทประเสรฐ 6 ประกำร)

-บาล ฉกก. อ. ๒๒/๓๖๓/๓๐๑.

ภกษทงหลาย ! อนตตรยะ ๖ ประการน ๖ ประการ เปนอยางไร คอ

(๑) ทสสนานตตรยะ (๒) สวนานตตรยะ (๓) ลาภานตตรยะ (๔) สกขานตตรยะ (๕) ปารจรยานตตรยะ (๖) อนสสตานตตรยะ

(๑) ภกษทงหลาย ! กทสสนานตตรยะเปนอยางไร.ภกษทงหลาย ! บคคลบางคนในโลกน ยอมไปเพอ

ดชางแกวบาง มาแกวบาง แกวมณบาง ของใหญของเลก หรอสมณะหรอพราหมณผเหนผด ผปฏบตผด. ภกษทงหลาย ! ทสสนะนนมอย เราไมกลาววาไมม กแตวา ทสสนะน นนแลเปนกจเลว เปนของชาวบาน เปนของปถชน ไมประเสรฐ ไมประกอบดวยประโยชน ไมเปนไปเพอความเบอหนาย เพอคลายก�าหนด เพอความดบ เพอสงบระงบ เพอรยง เพอตรสร เพอนพพาน. ภกษทงหลาย ! สวน ผใดมศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ยอมไปเหนตถาคต หรอสาวกตถาคต

65

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

การเหนนยอดเยยมกวาการเหนทงหลาย ยอมเปนไปเพอความบรสทธแหงสตวทงหลาย เพอกาวลวงความโศกและความร�าไร เพอความดบสญแหงทกขและโทมนส เพอบรรลญายธรรม เพอท�าใหแจงซงนพพาน. ภกษทงหลาย !ขอทบคคลผมศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธา ไมหวนไหว มความเลอมใสยง ไปเหนตถาคต หรอสาวกของตถาคตน เราเรยกวา ทสสนานตตรยะ กทสสนานตตรยะ เปนอยางน.

(๒) ภกษทงหลาย ! กสวนานตตรยะเปนอยางไร. ภกษทงหลาย ! บคคลบางคนในโลกน ยอมไป

เพอฟงเสยงกลองบาง เสยงพณบาง เสยงเพลงขบบาง หรอเสยงสงๆ ต�าๆ ยอมไปเพอฟงธรรมของสมณะหรอพราหมณผเหนผด ผปฏบตผด. ภกษทงหลาย ! การฟงน มอย เราไมกลาววาไมม กแตวาการฟงนนนเปนกจเลว ... . ภกษทงหลาย ! สวนผใดมศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ยอมไปฟงธรรมของตถาคตหรอสาวกของตถาคต การฟงนยอดเยยมกวาการฟงทงหลาย ยอมเปนไปเพอความบรสทธแหงสตวทงหลาย ... เพอท�าใหแจงซงนพพาน. ภกษทงหลาย ! ขอทบคคล

66

พทธวจน - หมวดธรรม 

ผมศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ไปเพอฟงธรรมของตถาคตหรอสาวกของตถาคตน เราเรยกวา สวนานตตรยะ กทสสนานตตรยะ สวนานตตรยะ เปนดงน.

(๓) ภกษทงหลาย ! กลาภานตตรยะเปนอยางไร. ภกษทงหลาย ! บคคลบางคนในโลกน ยอมไดลาภ

คอบตรบาง ภรรยาบาง ทรพยบาง หรอลาภมากบาง นอยบาง หรอไดศรทธาในสมณะหรอพราหมณผเหนผด ผปฏบตผด. ภกษทงหลาย ! ลาภนมอย เราไมกลาววาไมม กแตวาลาภน นนเปนของเลว ... . ภกษทงหลาย ! สวนผใดมศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ยอมไดศรทธาในตถาคตหรอสาวกของตถาคต การไดนยอดเยยมกวาการไดทงหลาย ยอมเปนไปพรอมเพอความบรสทธแหงสตวทงหลาย ... เพอท�าใหแจงซงนพพาน. ภกษทงหลาย ! ขอทบคคลผมศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ยอมไดศรทธาในตถาคตหรอสาวกของตถาคตน เราเรยกวา ลาภานตตรยะ กทสสนานตตรยะ สวนานตรยะ ลาภานตตรยะ เปนดงน.

67

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

(๔) ภกษทงหลาย ! กสกขานตตรยะเปนอยางไร. ภกษทงหลาย ! บคคลบางคนในโลกน ยอมศกษา

ศลปะเกยวกบชางบาง มาบาง รถบาง ธนบาง ดาบบาง หรอศกษาศลปะชนสงชนต�า ยอมศกษาตอสมณะหรอพราหมณผเหนผด ผปฏบตผด. ภกษทงหลาย ! การศกษานมอย เราไมกลาววาไมม กแตวาการศกษานนเปนการศกษาทเลว ... . ภกษทงหลาย ! สวนผใดมศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ยอมศกษาอธศลบาง อธจตบาง อธปญญาบาง ในธรรมวนยทตถาคตประกาศแลว การศกษานยอดเยยมกวาการศกษาทงหลาย ยอมเปนไป พรอมเพอความบรสทธแหงสตวทงหลาย ... เพอท�าใหแจงซงนพพาน. ภกษทงหลาย ! ขอทบคคลผมศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ยอมศกษาอธศลบาง อธจตบาง อธปญญาบาง ในธรรมวนย ทตถาคตประกาศแลวน เราเรยกวา สกขานตตรยะ ก ทสสนานตตรยะ สวนานตตรยะ ลาภานตตรยะ สกขานตตรยะ เปนดงน.

68

พทธวจน - หมวดธรรม 

(๕) ภกษทงหลาย ! กปารจรยานตตรยะเปนอยางไร.ภกษทงหลาย ! บคคลบางคนในโลกน ยอมบ�ารง

กษตรยบาง พราหมณบาง คฤหบดบาง บ�ารงคนชนสงชนต�า บ�ารงสมณะหรอพราหมณผเหนผด ผปฏบตผด. ภกษ ทงหลาย ! การบ�ารงนนนมอย เราไมกลาววาไมม กแตวา การบ�ารงนนนเปนการบ�ารงทเลว ... . ภกษทงหลาย ! สวนผใด

มศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ยอมบ�ารงตถาคตหรอสาวกของตถาคต การบ�ารงนยอดเยยมกวาการบ�ารงทงหลาย ยอมเปนไปเพอความบรสทธแหงสตวทงหลาย ... เพอท�าใหแจงซงนพพาน. ภกษทงหลาย ! ขอทบคคลผมศรทธาตงมน มความรก ตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ยอมบ�ารง ตถาคตหรอสาวกของตถาคตน เราเรยกวา ปารจรยานตตรยะ กทสสนานตตรยะ สวนานตตรยะ ลาภานตตรยะ สกขานตตรยะ ปารจรยานตตรยะ เปนดงน.

(๖) ภกษทงหลาย ! กอนสสตานตตรยะเปนอยางไรภกษทงหลาย ! บคคลบางคนในโลกน ยอมระลก

ถงการไดบตรบาง ภรยาบาง ทรพยบาง หรอการไดมากนอย

69

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ระลกถงสมณะหรอพราหมณผเหนผด ผปฏบตผด. ภกษทงหลาย ! การระลกนมอย เราไมกลาววาไมม กแตวา การระลกนนนเปนกจเลว ... . ภกษทงหลาย ! สวนผใด มศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ยอมระลกถงตถาคตหรอสาวกของตถาคต การระลกถงนยอดเยยมกวาการระลกถงทงหลาย ยอมเปนไปพรอมเพอความบรสทธแหงสตวทงหลาย เพอกาวลวง ความโศกและความร�าไร เพอความดบสญแหงทกขและโทมนส เพอบรรลญายธรรม เพอท�าใหแจงซงนพพาน. ภกษทงหลาย ! ขอทบคคลผมศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ยอมระลกถงตถาคต

หรอสาวกของตถาคตน เราเรยกวา อนสสตานตตรยะ. ภกษทงหลาย ! เหลานแลอนตตรยะ ๖ ประการ.ภกษเหลาใดไดทสสนานตตรยะ สวนานตตรยะ

ลาภานตตรยะ ยนดในสกขานตตรยะ เขาไปตงการบ�ารงเจรญอนสสตทประกอบดวยวเวก เปนแดนเกษม ใหถงอมตธรรม ผบนเทงในความไมประมาท มปญญารกษาตน ส�ารวมในศล ภกษเหลานนแล ยอมรชดซงทเปนทดบทกขโดยกาลอนควร.

70

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๒๒ ลกษณะแหงศรทธำของผมศรทธำ-บาล เอกาทสก. อ. ๒๔/๓๖๖/๒๒๑.

ขาแตพระผมพระภาค ! บดนเปนกาลสมควรทรงแสดง

ลกษณะของผมศรทธานน. ขาแตพระสคต ! บดนเปนกาลสมควรทรง

แสดงลกษณะของผมศรทธานน ขอพระผมพระภาคพงตรสลกษณะแหง

ศรทธาของผมศรทธาเถด ขาพระองคจกทราบบดนวา ภกษนจะเหน

พรอมในลกษณะของผมศรทธาทงหลายหรอไม.

สภต ! ถาอยางนน เธอจงฟง จงใสใจใหด เรา จกกลาว.

(๑) สภต ! ภกษในธรรมวนยน เปนผมศล ส�ารวมแลวในปาตโมกขสงวร ถงพรอมดวยมารยาทและโคจร มปกตเหนภยในโทษทงหลายมประมาณนอย สมาทานศกษาอยในสกขาบททงหลาย. สภต ! ขอทภกษเปนผมศล ... สมาทานศกษาอยในสกขาบททงหลาย แมน กเปนลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา.

(๒) อกประการหนง ภกษเปนผมสตตะมาก ทรงสตตะ

สงสมสตตะ เปนผไดสดบมามาก ทรงไว คลองปาก ขนใจ

แทงตลอดอยางดดวยทฏฐ ซงธรรมทงหลายอนงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด ประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถะ พรอมทงพยญชนะ บรสทธ บรบรณสนเชง. สภต !

71

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ขอทภกษเปนผมสตตะมาก ... แทงตลอดดวยดดวยทฏฐ แมน กเปนลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา.

(๓) อกประการหนง ภกษเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด. สภต ! ขอทภกษเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด แมน กเปนลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา.

(๔) อกประการหนง ภกษเปนผวางาย ประกอบดวยธรรมเครองกระท�าใหเปนผวางาย เปนผอดทน ยอมรบฟง ค�าสงสอนโดยเคารพ. สภต ! ขอทภกษเปนผวางาย เปนผ ประกอบดวยธรรมเครองกระท�าใหเปนผวางาย เปนผอดทน ยอมรบฟงค�าสงสอนโดยเคารพ แมน กเปนลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา.

(๕) อกประการหนง ภกษเปนผขยน ไมเกยจคราน ในกรณยกจทงสงและต�าของเพอนสพรหมจารทงหลาย ประกอบดวยปญญาเปนเครองพจารณาอนเปนอบายในกรณยกจนน อาจท�า อาจจดได. สภต ! ขอทภกษเปนผขยน ไมเกยจคราน ... อาจท�า อาจจดได แมน กเปนลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา.

(๖) อกประการหนง ภกษเปนผใครธรรม กลาวค�าเปนทรก เปนผมความปราโมทยอยางยงในธรรมอนยง

72

พทธวจน - หมวดธรรม 

ในวนยอนยง. สภต ! ขอทภกษเปนผใครธรรม เปนผกลาวค�าอนเปนทรกมความปราโมทยอยางยงในธรรมอนยง ในวนยอนยง แมน กเปนลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา.

(๗) อกประการหนง ภกษเปนผปรารภความเพยร เพอละอกศลธรรม เพอยงกศลธรรมใหถงพรอม เปนผมก�าลง มความบากบนมนคง ไมทอดธระในกศลธรรม. สภต ! ขอท ภกษปรารภความเพยร ... แมน กเปนลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา.

(๘) อกประการหนง ภกษเปนผไดตามปรารถนา ไดโดยไมยาก ไดโดยไมล�าบาก ซงฌานทง ๔ อนมในจตอนยง เปนเครองอยเปนสขในปจจบน. สภต ! ขอทภกษเปนผไดตามปรารถนา ไดโดยไมยาก ไดโดยไมล�าบาก ซงฌานทง ๔ อนมในจตอนยง เปนเครองอยเปนสขในปจจบน แมน กเปนลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา.

อกประการหนง ภกษระลกถงชาตกอนไดเปนอนมาก คอ ระลกไดชาตหนงบาง สองชาตบาง สามชาตบาง สชาตบาง หาชาตบาง สบชาตบาง ยสบชาตบาง สามสบชาตบาง สสบชาตบาง หาสบชาตบาง รอยชาตบาง พนชาตบาง แสนชาตบาง ตลอดสงวฏกปเปนอนมากบาง ตลอดววฏกป

73

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เปนอนมากบาง ตลอดสงวฏววฏกปเปนอนมากบางวา ในภพโนน เราไดมชออยางนน มโคตรอยางนน มผวพรรณอยางนน มอาหารอยางนน เสวยสขเสวยทกขอยางนนๆ มก�าหนดอายเพยงเทานน ครนจตจากภพนนแลว ไดไปเกดในภพโนน แมในภพนนเรากไดมชออยางนน มโคตรอยางนน มผวพรรณอยางนน มอาหารอยางนน เสวยสขเสวยทกขอยางนนๆ มก�าหนดอายเพยงเทานน ครนจตจากภพนนแลว ไดมาเกดในภพน เธอยอมระลกถงชาตกอนไดเปนอนมาก พรอมทงอาการ พรอมทงอทเทส ดวยอาการอยางน. สภต ! ขอทภกษระลกถงชาตกอนไดเปนอนมาก คอ ระลกไดชาตหนงบาง สองชาตบาง ... เธอยอมระลกถงชาตกอนไดเปนอนมาก พรอมทงอาการ พรอมทงอทเทส ดวยอาการอยางน แมน กเปนลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา.

(๙) อกประการหนง ภกษเหนหมสตวก�าลงจต ก�าลงอปบต เลว ประณต มผวพรรณด มผวพรรณทราม ไดด ตกยาก ดวยทพยจกษอนบรสทธลวงจกษของมนษย ยอม รชดซงหมสตวผเปนไปตามกรรมวา สตวเหลานประกอบดวยกายทจรต วจทจรต มโนทจรต ตเตยนพระอรยเจา เปนมจฉาทฏฐ ยดถอการกระท�าดวยอ�านาจมจฉาทฏฐ เมอตายไป

74

พทธวจน - หมวดธรรม 

จงตองเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก สวนสตวเหลานประกอบดวย กายสจรต วจสจรต มโนสจรต ไมตเตยนพระ-อรยเจา เปนสมมาทฏฐ เมอตายไป จงเขาถงสคตโลกสวรรค เธอยอมเหนหมสตวทก�าลงจต ก�าลงอปบต เลว ประณต มผวพรรณด มผวพรรณทราม ไดด ตกยาก ดวยทพยจกษอนบรสทธลวงจกษของมนษย ยอมรชดซงหมสตวผเปนไปตามกรรม ดวยอาการอยางน. สภต ! ขอทภกษเหนหมสตวทก�าลงจต ก�าลงอปบต เลวประณต มผวพรรณด มผวพรรณทราม ไดด ตกยาก ดวยทพยจกษอนบรสทธลวงจกษของมนษย ... ยอมรชดซงหมสตวผเปนไปตามกรรม ดวยอาการอยางน แมน กเปนลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา.

(๑๐) อกประการหนง ภกษท�าใหแจงซงเจโตวมตต ปญญาวมตต อนหาอาสวะมได เพราะอาสวะทงหลายสนไป ดวยปญญาอนยงเองในปจจบนเขาถงอย. สภต ! ขอทภกษท�าใหแจงซงเจโตวมตต ปญญาวมตต อนหาอาสวะมได เพราะอาสวะทงหลายสนไป ดวยปญญาอนยงเองในปจจบนเขาถงอย แมน กเปนลกษณะแหงศรทธาของผมศรทธา.

อรยบคคล จะปฏบตตามสงทพระศาสดาบญญต

76

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๒๓ พระสมมำสมพทธะ บญญตใหภกษฉนอำหำรวนหนงเพยงหนเดยว

-บาล ม. ม. ๑๓/๑๖๔/๑๖๓.

สมยหนงพระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายถงประโยชน

ของการฉนอาหารมอเดยว และบญญตใหภกษฉนอาหารมอเดยว เพอ

ความเปนผมอาพาธนอย มโรคเบาบาง กายเบา มก�าลง และอยส�าราญ

ซงพระภททาลไดแยงวาตนเองท�าไมได พระผมพระภาคจงอนญาตให

พระภททาลสามารถน�าอาหารทไดจากการรบนมนตกลบมาฉนตออกมอ

หนงได ซงพระภททาลกไดแยงวาตนเองท�าไมไดอก จากนนพระภททาล

กไมกลาพบหนาพระผมพระภาคจนตลอด 3 เดอน จนกระทงถงฤดท�า

จวร ภกษทงหลายไดตกเตอนพระภททาลถงการกระท�าทไมเหมาะสม

พระภททาลจงไดเขาไปเฝาพระผมพระภาค

ขาแตพระองคผเจรญ ! โทษไดครอบง�าขาพระองค ผเปน

คนพาล เปนคนหลง ไมฉลาด ซงไดประกาศความไมอตสาหะขนแลว ใน

เมอพระผมพระภาคก�าลงทรงบญญตสกขาบท ในเมอภกษสงฆสมาทาน

อยซงสกขา. ขาแตพระองคผเจรญ ! ขอพระผมพระภาคจงทรงรบโทษ

ของขาพระองคนนโดยความเปนโทษเพอความส�ารวมระวงตอไปเถด.

ภททาล ! เราขอเตอน โทษไดครอบง�าเธอผเปนคนพาล เปนคนหลง ไมฉลาดซงไดประกาศความอตสาหะขนแลว ในเมอเราก�าลงจะบญญตสกขาบท ในเมอภกษสงฆก�าลงสมาทานอยซงสกขา.

77

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ภททาล ! เธอจะส�าคญความขอนนเปนอยางไร ภกษในธรรมวนยน เปนอรยบคคลชออภโตภาควมตต1 เราพงกลาวแกภกษอยางนวา มาเถดภกษ เราจะกาวไปในหลมดงน ภกษนนพงกาวไป หรอพงนอมกายไปดวยอาการอน หรอพงกลาวปฏเสธบางหรอ.

ไมมเลย พระเจาขา.

ภททาล ! เธอจะส�าคญความขอนนเปนอยางไร ภกษในธรรมวนยน เปนอรยบคคลชอปญญาวมตต เปนอรยบคคลชอกายสกข เปนอรยบคคลชอทฏฐปตตะ เปนอรยบคคลชอสทธาวมตต เปนอรยบคคลชอธรรมานสาร เปนอรยบคคลชอสทธานสาร เราพงกลาวกะภกษอยางนวา มาเถดภกษ เราจะกาวไปในหลมดงน ภกษนนพงกาวไป หรอพงนอมกายไปดวยอาการอน หรอพงกลาวปฏเสธบางหรอ

ไมมเลย พระเจาขา.

ภททาล ! เธอจะส�าคญความขอนนเปนอยางไร ในสมยนน เธอเปนพระอรยบคคลชอวาอภโตภาควมตต ปญญาวมตต กายสกข ทฏฐปตตะ สทธาวมตต ธรรมานสาร หรอสทธานสาร บางหรอหนอ.

๑. หาคาตอบในความหมายของชออรยบคคลแตละจาพวก ไดในไตรปฎกฉบบสยามรฐ เลมท ๑3 มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก หนาท ๑๑๙ ขอท ๒3๐

78

พทธวจน - หมวดธรรม 

มไดเปนเลย พระเจาขา.

ภททาล ! ในสมยนน เธอยงเปนคนวาง คนเปลา คนผดมใชหรอ.

เปนอยางนน พระเจาขา. ขาแตพระองคผเจรญ! โทษได

ครอบง�าขาพระองคผเปนคนพาล เปนคนหลง ไมฉลาด ซงไดประกาศ

ความไมอตสาหะขนแลว ในเมอพระผมพระภาคก�าลงทรงบญญต

สกขาบท ในเมอภกษสงฆก�าลงสมาทานอยซงสกขา. ขาแตพระองคผเจรญ!

ขอพระผมพระภาคจงทรงรบโทษของขาพระองคนนโดยความเปนโทษ

เพอความส�ารวมระวงตอไปเถด.

ภททาล ! เราขอเตอน โทษไดครอบง�าเธอผเปน คนพาล เปนคนหลง ไมฉลาด ซงไดประกาศความไมอตสาหะขนแลว ในเมอเราก�าลงบญญตสกขาบท ในเมอภกษสงฆก�าลงสมาทานอยซงสกขา แตเพราะเธอเหนโทษโดยความเปนโทษ แลวท�าคนตามธรรม เราจงรบโทษของเธอนน ขอท บคคลเหนโทษโดยความเปนโทษแลวท�าคนตามธรรม ถงความส�ารวมระวงตอไป นเปนความเจรญในอรยวนยของผนน.

79

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๒4 อรยสำวกทงหลำยยอมเสยชวต แตไมยอมกำวลวงสกขำบท

-บาล อฏก. อ. ๒๓/๒๐๓/๑๐๙.

ปหาราทะ! มหาสมทรเตมเปยมอยเสมอ ไมลนฝง ฉนใด เราบญญตสกขาบทใดๆ แกสาวกทงหลายของเราแลว สาวกทงหลายของเรา ยอมไมกาวลวงสกขาบทนนๆ แมจะตองเสยชวต กฉนนนเหมอนกน.

ปหาราทะ ! ขอทเรำบญญตสกขำบทใดๆ แกสำวกทงหลำยของเรำแลว สำวกทงหลำยของเรำ ยอมไมกำวลวงสกขำบทนนๆ แมจะตองเสยชวต นแลเปน สงทนำอศจรรยไมนำจะมได ประกำรท ๒ ในธรรมวนยน ซงเมอภกษทงหลำยไดเหนแลวๆ ซงขอน ยอมเกดควำมพอใจอยำงยงในธรรมวนยนแล.

(ในทน ยกมาเพยง 1 ขอจาก 8 ขอ ของสงทนาอศจรรยใน

ธรรมวนย)

เครองเศราหมองของสมณพราหมณ

82

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๒๕ เครองเศรำหมองของสมณพรำหมณ -บาล จลล. ว. ๗/๓๙๘/๖๓๔. -บาล จตกก. อ. ๒๑/๖๘/๕๐.

ภกษทงหลาย ! สมณพราหมณพวกหนงเศราหมอง เพราะเครองเศราหมอง ๔ ประการน จงไมมสงา ไมรงเรอง ไมไพโรจน ๔ ประการเปนอยางไร คอ

(๑) ภกษทงหลาย ! มสมณพราหมณพวกหนง ดมสรำ ดมเมรย ไมงดเวนจากการดมสราและเมรย นเปนเครองเศรำหมองของสมณพรำหมณขอทหนง ซงเปนเหตใหสมณพราหมณพวกหนงเศราหมอง ไมมสงา ไมรงเรอง ไมไพโรจน.

(๒) อนง สมณพราหมณพวกหนงเสพเมถนธรรม ไมงดเวนจากเมถนธรรม นเปนเครองเศรำหมองของสมณพรำหมณขอทสอง ซงเปนเหตใหสมณพราหมณพวกหนง เศราหมอง ไมมสงา ไมรงเรอง ไมไพโรจน.

(๓) อนง สมณพราหมณพวกหนงยนดทองและเงน ไมงดเวนจากการรบทองและเงน นเปนเครองเศรำหมองของสมณพรำหมณขอทสำม ซงเปนเหตใหสมณพราหมณพวกหนงเศราหมอง ไมมสงา ไมรงเรอง ไมไพโรจน.

83

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

(๔) อนง สมณพราหมณพวกหนงเลยงชวตโดยมจฉำชพ ไมงดเวนจากมจฉาชพ นเปนเครองเศรำหมองของสมณพรำหมณขอทส ซงเปนเหตใหสมณพราหมณพวกหนงเศราหมอง ไมมสงา ไมรงเรอง ไมไพโรจน.

ภกษทงหลาย ! สมณพราหมณพวกหนงเศราหมอง เพราะเครองเศราหมอง ๔ ประการนแล จงไมมสงา ไมรงเรอง ไมไพโรจน.

ศลทเปนอกศล คอ การเลยงชพชว

86

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๒6 ศลทเปนอกศล คอ กำรเลยงชพชว-บาล ม. ม. ๑๓/๓๔๘/๓๖๒.

ถปต ! กศลทเปนอกศลนนเปนอยางไร. ถปต ! กายกรรมทเปนอกศล วจกรรมทเปนอกศล

การเลยงชพชว (มจฉาชว) เหลานเรากลาววาศลทเปนอกศล กศลทเปนอกศลเหลานมอะไรเปนเหตใหเกด แมเหตใหเกดแหงศลเปนอกศลเหลานน เรากไดกลาวแลว กตองกลาววา มจตเปนเหตใหเกด จตนนเปนอยางไร แมจตเลากมมาก หลายอยาง มประการตางๆ จตใดมราคะ มโทสะ มโมหะ ศลทเปนอกศลมจตนเปนเหตใหเกด กศลทเปนอกศลเหลาน ดบลงหมดสนในทไหน แมความดบแหงศลทเปนอกศลเหลานน เรากไดกลาวแลว.

ถปต ! ภกษในธรรมวนยน ละกายทจรต เจรญกายสจรต ละวจทจรต เจรญวจสจรต ละมโนทจรต เจรญมโนสจรต ละมจฉาอาชวะ เลยงชวตดวยสมมาอาชวะ ศลทเปนอกศลเหลานยอมดบลงหมดสนดวยการละทจรต เจรญสจรต ดวยการละมจฉาอาชวะ เลยงชวตดวยสมมาอาชวะ.

87

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ผปฏบตอยางไร จงชอวาปฏบตเพอความดบแหงศลทเปนอกศล.

ถปต ! ภกษในธรรมวนยน ยอมปลกความพอใจ ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต ยอมตงจตไว เพอยงอกศลธรรมอนเปนบาปทงหลายทยงไมเกดไมใหเกดขน ยอมปลกความพอใจ ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต ยอมตงจตไว เพอละอกศลธรรม อนเปนบาปทงหลายทเกดขนแลว ยอมปลกความพอใจ ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต ยอมตงจตไว เพอยงกศลธรรมทงหลายทยงไมเกดใหเกดขน ยอมปลกความพอใจ ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต ยอมตงจตไว เพอความตงมน ความไมเลอนหาย ความงอกงามยงขน ความไพบลย ความเจรญ ความเตมเปยมแหงกศลธรรมทงหลายทเกดขนแลว.

ถปต ! ผปฏบตอยางนแล ชอวาปฏบตเพอความดบ แหงศลทเปนอกศล.

ภาคผนวก

90

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๒๗ หลกปฏบตตอค�ำสอน ของสมมำสมพทธะ

-บาล ทก. อ. ๒๐/๙๒/๒๙๒.

ภกษทงหลาย ! สตตนตะเหลาใด ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมา กลาวอย เธอยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมตงจตเพอ จะรทวถง และยอมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน จงพากนเลาเรยน ไตถาม ทวนถามแกกนและกนอยวา “ขอนเปนอยางไร มความหมายกนย” ดงน.

ดวยการท�าดงน เธอยอมเปดธรรมทถกปดไวได ธรรมทยงไมปรากฏ เธอกท�าใหปรากฏได ความสงสยในธรรมหลายประการทนาสงสย เธอกบรรเทาลงได.

ภกษทงหลาย ! นเรำเรยกวำ ปฏปจฉำวนตำ ปรสำ โน อกกำจตวนตำ.

.

91

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๒8 หลกปฏบตตอค�ำแตงใหม-บาล ทก. อ. ๒๐/๙๒/๒๙๒

ภกษทงหลาย ! สตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

92

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๒9 กำรเขำไปสนใจค�ำแตงใหม มผลใหค�ำตถำคตอนตรธำนหำยไป

-บาล นทาน. ส. ๑๖/๓๑๑/๖๗๒-๓.

ภกษทงหลาย ! เรองนเคยมมาแลว กลองศกของกษตรยพวกทสารหะ เรยกวา อานกะ มอย เมอกลองอานกะน มแผลแตก หรอล พวกกษตรยทสารหะไดหาเนอไมอนท�าเปนลม เสรมลงในรอยแตกของกลองนน. ภกษทงหลาย ! เมอเชอมปะเขาหลายครงหลายคราวเชนนน นานเขากถงสมยหนง ซงเนอไมเดมของตวกลองหมดสนไป เหลออยแตเนอไมทท�าเสรมเขาใหมเทานน.

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน ในกาลยดยาวฝายอนาคต จกม. ภกษทงหลาย ! สตตนตะเหลาใด ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมา กลาวอย เธอจกไมฟงดวยด จกไมเงยหฟง จกไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

93

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

สวนสตตนตะเหลาใด ทนกกวแตงขนใหม เปนค�า รอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะ อนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�าสตตนตะทนกกวแตงขนใหมเหลานนมากลาวอย เธอจกฟง ดวยด จกเงยหฟง จกตงจตเพอจะรทวถง และจกส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

ภกษทงหลาย ! ความอนตรธานของสตตนตะเหลานน ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา จกมไดดวยอาการอยางนแล.

94

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๓0 ผท�ำสทธรรมใหอนตรธำน นยท 1

-บาล เอก. อ. ๒๐/๒๕/๑๓๑.

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงทไมใชธรรม วาเปนธรรม ภกษเหลานนชอวาเปนผปฏบตเพอท�ามหาชนใหเสอมเสย ท�ามหาชนใหหมดความสข ท�าไปเพอความฉบหายแกมหาชน ไมเปนประโยชนเกอกล เปนไปเพอความทกขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย. ภกษทงหลาย ! ภกษเหลานนยอมประสบสงไมใชบญเปนอนมาก และไดชอวา ท�าสทธรรมนใหอนตรธานไปอกดวย.

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงทเปนธรรม วาไมใชธรรม ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงทไมใชวนย วาเปนวนย ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงทเปนวนย วาไมใชวนย ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงอนตถาคตไมได

ภาษตไว ไมไดกลาวไว วาตถาคตไดภาษตไว ไดกลาวไว ... .

95

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงอนตถาคตไดภาษตไว ไดกลาวไว วาตถาคตไมไดภาษตไว ไมไดกลาวไว ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงกรรมอนตถาคตไมไดประพฤตปฏบตมา วาตถาคตไดประพฤตปฏบตมา ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงกรรมอนตถาคตไดประพฤตปฏบตมา วาตถาคตไมไดประพฤตปฏบตมา ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงอนตถาคต ไมไดบญญตไว วาตถาคตบญญตไว ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงอนตถาคตไดบญญตไว วาตถาคตไมไดบญญตไว ภกษเหลานนชอวาเปนผปฏบตเพอท�ามหาชนใหเสอมเสย ท�ามหาชนใหหมดความสข ท�าไปเพอความฉบหายแกมหาชน ไมเปนประโยชนเกอกล เปนไปเพอความทกขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย. ภกษทงหลาย ! ภกษเหลานนยอมประสบสงไมใชบญเปนอนมาก และไดชอวาท�าสทธรรมนใหอนตรธานไปอกดวย.1

ขาแตพระองคผ เจรญ ! พระองคตรสวา สงฆเภท

(สงฆแตกกน) สงฆเภท (สงฆแตกกน) ดงน สงฆจะเปนผแตกกน

ดวยเหตมประมาณเทาไรเลา พระเจาขา.

๑. บาลเดยวกน ตางสานวนในบางฉบบของไตรปฎกแตละสานก

96

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

อานนท ! ภกษในธรรมวนยน (๑) ยอมแสดงสงทไมใชธรรม วาเปนธรรม (๒) ยอมแสดงสงทเปนธรรม วาไมใชธรรม (๓) ยอมแสดงสงทไมใชวนย วาเปนวนย(๔) ยอมแสดงสงทเปนวนย วาไมใชวนย(๕) ยอมแสดงสงอนตถาคตไมไดภาษตไว ไมได

กลาวไว วาตถาคตไดภาษตไว ไดกลาวไว (๖) ยอมแสดงสงอนตถาคตไดภาษตไว ไดกลาวไว

วาตถาคตไมไดภาษตไว ไมไดกลาวไว(๗) ยอมแสดงกรรมอนตถาคตไมไดประพฤตปฏบต

มา วาตถาคตไดประพฤตปฏบตมา(๘) ยอมแสดงกรรมอนตถาคตไดประพฤตปฏบต

มา วาตถาคตไมไดประพฤตปฏบตมา(๙) ยอมแสดงสงทตถาคตไมไดบญญตไว วาตถาคต

บญญตไว (๑๐) ยอมแสดงสงทตถาคตบญญตไว วาตถาคต

ไมไดบญญตไวภกษเหลานน ! ยอมทอดทงกน ยอมแยกจากกน

ยอมท�าสงฆกรรมแยกกน สวดปาตโมกขแยกจากกนดวยวตถ ๑๐ ประการน.

97

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

อานนท ! สงฆจะเปนผแตกกนดวยเหตมประมาณเทานแล.

ขาแตพระองคผเจรญ ! กบคคลผทท�าลายสงฆผพรอมเพรยง

กนจะประสบผลอะไร พระเจาขา.

อานนท ! บคคลผทท�าลายสงฆผพรอมเพรยงกนนน จะประสบผลอนเผดรอนซงตงอยตลอดกปหนง.

ขาแตพระองคผเจรญ ! กผลอนเผดรอนซงตงอยตลอด

กปหนงคออะไร พระเจาขา.

อานนท ! บคคลผทท�าลายสงฆผพรอมเพรยงกนนน จะเสวยผลกรรมอยในนรกตลอดกปหนง.

(คาถาผนวกทายพระสตร)

บคคลผท�าลายสงฆใหแตกกน ยนดแลวในการแตกแยก ตงอยในอธรรม

เปนผเขาถงอบาย เขาถงนรก ตงอยในนรกนนตลอดกปหนง

ยอมพลาดจากธรรมอนเกษมจากโยคะ ยอมเสวยกรรมอยในนรกตลอดกปหนง

เพราะท�าลายสงฆผพรอมเพรยงกนใหแตกกน.

98

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๓1 ผท�ำสทธรรมใหด�ำรงอย นยท 1

-บาล เอก. อ. ๒๐/๒๖/๑๓๓.

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงทไมใชธรรม วาเปนสงทไมใชธรรม ภกษเหลานนชอวา เปนผปฏบตเพอท�ามหาชนใหไดรบประโยชน ท�ามหาชนใหไดรบความสข เปนไปเพอความเจรญแกมหาชน และเปนไปเพอความเกอกล เพอความสขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย. ภกษทงหลาย ! ภกษเหลานนยอมประสบบญเปนอนมาก และ ไดชอวาด�ารงสทธรรมนไวอกดวย.

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงทเปนธรรม วาเปนธรรม ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงทไมใชวนย วาไมใชวนย ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงทเปนวนย วาเปนวนย ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงอนตถาคตไมได

ภาษต ไมไดกลาวไว วาตถาคตไมไดภาษตไว ไมไดกลาวไว ... .

99

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงอนตถาคตไดภาษต ไดกลาวไว วาตถาคตไดภาษตไว ไดกลาวไว ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงกรรมอนตถาคตไมไดประพฤตปฏบตมา วาตถาคตไมไดประพฤตปฏบตมา ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงกรรมอนตถาคตประพฤตปฏบตมา วาตถาคตไดประพฤตปฏบตมา ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงอนตถาคต ไมไดบญญตไว วาตถาคตไมไดบญญตไว ... .

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทแสดงสงอนตถาคตไดบญญตไว วาตถาคตไดบญญตไว ภกษเหลานนชอวาเปน ผปฏบตเพอท�ามหาชนใหไดรบประโยชน ท�ามหาชนใหไดรบความสข เปนไปเพอความเจรญแกมหาชน และเปนไปเพอความเกอกล เพอความสขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย. ภกษทงหลาย ! ภกษเหลานนยอมประสบบญเปนอนมาก และไดชอวาด�ารงสทธรรมนไวอกดวย.

ขาแตพระองคผเจรญ ! พระองคตรสวา สงฆสามคค สงฆสามคคดงน สงฆจะเปนผพรอมเพรยงกนดวยเหตมประมาณเทาไรเลา พระเจาขา.

100

พทธวจน - หมวดธรรม 

อานนท ! ภกษในธรรมวนยน (๑) ยอมแสดงสงทไมใชธรรม วาไมใชธรรม (๒) ยอมแสดงสงทเปนธรรม วาเปนธรรม (๓) ยอมแสดงสงทไมใชวนย วาไมใชวนย (๔) ยอมแสดงสงทเปนวนย วาเปนวนย (๕) ยอมแสดงสงอนตถาคตไมไดภาษต ไมไดกลาว

ไว วาตถาคตไมไดภาษตไว ไมไดกลาวไว (๖) ยอมแสดงสงอนตถาคตไดภาษต ไดกลาวไว วา

ตถาคตไดภาษตไว ไดกลาวไว(๗) ยอมแสดงกรรมอนตถาคตไมไดประพฤต

ปฏบตมา วาตถาคตไมไดประพฤตปฏบตมา(๘) ยอมแสดงกรรมอนตถาคตประพฤตปฏบตมา

วาตถาคตไดประพฤตปฏบตมา (๙) ยอมแสดงสงอนตถาคตไมไดบญญตไว วา

ตถาคตไมไดบญญตไว(๑๐) ยอมแสดงสงอนตถาคตไดบญญตไว วาตถาคต

ไดบญญตไว ภกษเหลานน ! ยอมไมทอดทงกน ไมแยกจากกน

ไมทาสงฆกรรมแยกกน ไมสวดปาตโมกขแยกจากกนดวยวตถ ๑๐ ประการน.

101

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

อานนท ! สงฆยอมเปนผพรอมเพรยงกนดวยเหตมประมาณเทานแล.

ขาแตพระองคผเจรญ ! กบคคลผสมานสงฆผแตกกนแลวใหพรอมเพรยงกนจะประสบผลอะไร พระเจาขา.

อานนท ! บคคลผ ททาสงฆผ แตกกนแลวใหพรอมเพรยงกนนน จะประสบสงทเปนบญเปนอนมาก.

ขาแตพระองคผเจรญ ! สงทเปนบญเปนอนมากคออะไร พระเจาขา.

อานนท ! บคคลผสมานสงฆผ แตกกนแลวใหพรอมเพรยงกนนน จะบนเทงอยในสวรรคตลอดกปหนง.

(คาถาผนวกทายพระสตร)

ความพรอมเพรยงแหงสงฆ เปนเหตใหเกดความสข และบคคลผอนเคราะหสงฆผพรอมเพรยงกนแลว ผยนดแลวในความพรอมเพรยงกน ตงอยในธรรม ยอมไมพลาดจากธรรมเปนแดนเกษมจากโยคะ

ยอมบนเทงอยในสวรรคตลอดกปหนง เพราะสมานสงฆใหพรอมเพรยงกน.

102

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๓๒ ผท�ำสทธรรมใหอนตรธำน นยท ๒

-บาล เอก. อ. ๒๐/๘๘/๒๘๖. -บาล ทสก. อ. ๒๔/๗๘/๓๗.

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทคดคาน (ปฏพาหต)1

อรรถและธรรม โดยสตรซงตนเรยนไวไมด ดวยพยญชนะ-ปฏรปนน (พยญชนปฏรป)2 ภกษเหลานนชอวาเปนผปฏบตเพอท�ามหาชนใหเสอมเสย ท�ามหาชนใหหมดความสข ท�าไปเพอความฉบหายแกมหาชน ไมเปนประโยชนเกอกล เปนไปเพอความทกขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย.

ภกษทงหลาย ! ภกษเหลานนยอมประสบสงไมใชบญเปนอนมาก และไดชอวาท�าสทธรรมนใหอนตรธานไปอกดวย.

๑. ปฏพาหต = คดคาน, หาม, ขดขวาง ๒. ปฏรป = เหมาะสม, สมควร

103

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๓๓ ผท�ำสทธรรมใหด�ำรงอย นยท ๒

-บาล เอก. อ. ๒๐/๘๘/๒๘๖.-บาล ทสก. อ. ๒๔/๗๙/๓๙.

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทยอมรบ (อนโลม)1 อรรถและธรรม โดยสตรซงตนเรยนไวด ดวยพยญชนะปฏรปนน ชอวาเปนผปฏบตเพอท�ามหาชนใหไดรบประโยชน ท�ามหาชนใหไดรบความสข เปนไปเพอความเจรญแกมหาชน และเปนไปเพอความเกอกล เพอความสขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย.

ภกษทงหลาย ! ภกษเหลานนยอมประสบบญเปนอนมาก และไดชอวาด�ารงสทธรรมนไวอกดวย.

๑. อนโลม = ยอมรบ, คลอยตาม, พจารณาตามลาดบ

104

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๓4 มลเหตแหงกำรววำท-บาล ทสก. อ. ๒๔/๘๑/๔๑.

ขาแตพระองคผเจรญ ! อะไรหนอเปนเหต เปนปจจยให การหมางกน การทะเลาะ การแกงแยง และการววาทกนเกดขนในสงฆ ซงเปนเหตใหภกษทงหลายอยไมสาราญ.

อบาล ! ภกษในธรรมวนยน (๑) ยอมแสดงสงทไมใชธรรม วาเปนธรรม (๒) ยอมแสดงสงทเปนธรรม วาไมใชธรรม (๓) ยอมแสดงสงทไมใชวนย วาเปนวนย(๔) ยอมแสดงสงทเปนวนย วาไมใชวนย(๕) ยอมแสดงสงอนตถาคตไมไดภาษตไว ไมได

กลาวไว วาตถาคตไดภาษตไว ไดกลาวไว (๖) ยอมแสดงสงอนตถาคตไดภาษตไว ไดกลาวไว

วาตถาคตไมไดภาษตไว ไมไดกลาวไว(๗) ยอมแสดงกรรมอนตถาคตไมไดประพฤตปฏบต

มา วาตถาคตไดประพฤตปฏบตมา(๘) ยอมแสดงกรรมอนตถาคตไดประพฤตปฏบต

มา วาตถาคตไมไดประพฤตปฏบตมา(๙) ยอมแสดงสงทตถาคตไมไดบญญตไว วาตถาคต

บญญตไว

105

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

(๑๐) ยอมแสดงสงทตถาคตบญญตไว วาตถาคต ไมไดบญญตไว

อบาล ! เหลานแลเปนเหต เปนปจจยใหการหมางกน การทะเลาะ การแกงแยง และการววาทกนเกดขนในสงฆ ซงเปนเหตใหภกษทงหลายอยไมส�าราญ.

ขาแตพระองคผเจรญ ! มลเหตแหงการววาท มเทาไรเลา พระเจาขา.

อบาล ! มลเหตแหงการววาท ๑๐ ประการ เหลาน มอย. ๑๐ ประการ คอ

อบาล ! ภกษในธรรมวนยน (๑) ยอมแสดงสงทไมใชธรรม วาเปนธรรม (๒) ยอมแสดงสงทเปนธรรม วาไมใชธรรม (๓) ยอมแสดงสงทไมใชวนย วาเปนวนย

…

(๙) ยอมแสดงสงทตถาคตไมไดบญญตไว วาตถาคตบญญตไว

(๑๐) ยอมแสดงสงทตถาคตบญญตไว วาตถาคต ไมไดบญญตไว

อบาล ! เหลานแลมลเหตแหงการววาท ๑๐ ประการ.

106

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๓๕ ผเรยกรองหำศำสดำ เพอควำมเปนมตร หรอศตร

-บาล อปร. ม. ๑๔/๒๔๔/๓๕๕-๓๕๖.

อานนท ! สาวกทงหลาย เรยกรองหาศาสดา เพอความเปนศตร ไมเรยกรองเพอความเปนมตร เปนอยางไรเลา

อานนท ! ในกรณน ศาสดาผ เอนดแสวงหาประโยชนเกอกล อาศยความเอนดแลว จงแสดงธรรมแกสาวกทงหลายวา “สงนเปนไปเพอประโยชนเกอกลแกพวกเธอ ทงหลาย และสงนกเปนไปเพอความสขแกพวกเธอทงหลาย” ดงน เปนตน สาวกเหลานนของศาสดา ไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมตงจตเพอรทวถง แตแกลงท�าใหผดจากค�าสงสอนของศาสดาไปเสย.

อานนท ! สาวกทงหลายอยางนแล ชอวา ผเรยกรองหาศาสดาเพอความเปนศตร ไมเรยกรองเพอความเปนมตร.

อานนท ! สาวกทงหลาย เรยกรองหาศาสดา เพอความเปนมตร ไมเรยกรองเพอความเปนศตร เปนอยางไรเลา.

อานนท ! ในกรณน ศาสดาผ เอนดแสวงหาประโยชนเกอกล อาศยความเอนดแลว จงแสดงธรรมแก

107

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

สาวกทงหลายวา “สงนเปนไปเพอประโยชนเกอกลแกพวกเธอ ทงหลาย และสงนกเปนไปเพอความสขแกพวกเธอทงหลาย” ดงน เปนตน สาวกเหลานนของศาสดา ยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมตงจตเพอรทวถง และไมแกลงท�ำใหผดจำกค�ำสงสอนของศำสดำ.

อานนท ! สาวกทงหลายอยางนแล ชอวา ผเรยกรอง หาศาสดา เพอความเปนมตร ไมเรยกรองเพอความเปนศตร.

อานนท ! เพราะฉะนนในเรองน พวกเธอทงหลำย จงเรยกรองหำตถำคตเพอควำมเปนมตรเถด อยำเรยกรองเพอควำมเปนศตรเลย ขอนนจกเปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอควำมสขแกพวกเธอทงหลำยเองตลอดกำลนำน.

อานนท ! เราไมพยายามท�ากะพวกเธออยางทะน-ถนอม เหมอนพวกชางหมอท�าแกหมอทยงเปยก ยงดบอย.

อานนท ! เราจกขนาบแลวขนาบอก ไมมหยด. อานนท ! เราจกชโทษแลวชโทษอก ไมมหยด ผใด

มมรรคผลเปนแกนสาร ผนนจกทนอยได.

108

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๓6 ขดจ�ำกดของสำวก เทยบกบ สมมำสมพทธะ

-บาล ขนธ. ส. ๑๗/๘๒/๑๒๖.

ภกษทงหลาย ! ตถาคตผอรหนตสมมาสมพทธะ ไดท�ามรรคทยงไมเกดใหเกดขน ไดท�ามรรคทยงไมมใครรใหมคนร ไดท�ามรรคทยงไมมใครกลาวใหเปนมรรคทกลาวกนแลว ตถำคตเปนผรมรรค (มคคญญ) เปนผรแจงมรรค (มคควท) เปนผฉลำดในมรรค (มคคโกวโท).

ภกษทงหลาย ! สวนสำวกทงหลำยในกำลน เปนผเดนตำมมรรค (มคคานคา) เปนผตามมาในภายหลง.

ภกษทงหลาย ! นแล เปนควำมผดแผกแตกตำงกน เปนควำมมงหมำยทแตกตำงกน เปนเครองกระท�ำใหแตกตำงกน ระหวำงตถำคตผอรหนตสมมำสมพทธะ กบภกษผปญญำวมตต.

109

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๓๗ อะไรคอใบไมในปำ อะไรคอใบไมในก�ำมอ

-บาล มหาวาร. ส. ๑๙/๕๔๘/๑๗๑๒.

พระผมพระภาคเจาทรงก�าใบไมสสปา ทรวงอยตามพนดนขน

มาหนอยหนงแลว ตรสแกภกษทงหลายวา

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลายเขาใจวาอยางไร ใบไมสสปาทเราก�าขนหนอยหนงนมาก หรอวาใบไมสสปาทยงอยบนตนเหลานนมาก.

ขาแตพระองคผเจรญ ! ใบไมทพระผมพระภาคทรงก�าขน

หนอยหนงนนเปนของนอย สวนใบไมทยงอยบนตนสสปาเหลานน

ยอมมมาก.

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน ธรรมะสวนทเรำ รยงดวยปญญำอนยงแลวไมกลำวสอนนน มมำกกวำ สวนทน�ำมำกลำวสอน.

ภกษทงหลาย ! เหตไรเลาเราจงไมกลาวสอนธรรมะสวนนนๆ.

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตวา ธรรมะสวนนนๆ ไมประกอบอยดวยประโยชน ไมเปนเงอนตนแหงพรหมจรรย ไมเปนไปเพอความหนาย ไมเปนไปเพอความคลายก�าหนด

110

พทธวจน - หมวดธรรม 

ไมเปนไปเพอความดบ ไมเปนไปเพอความสงบ ไมเปนไป เพอความรยง ไมเปนไปเพอความรพรอม ไมเปนไปเพอนพพาน ฉะนน เราจงไมกลาวสอน.

ภกษทงหลาย ! ธรรมะอะไรเลา เปนธรรมะทเรากลาวสอน.

ภกษทงหลาย ! ธรรมะทเรากลาวสอน คอขอทวา ความทกขเปนอยางนๆ เหตเปนทเกดของความทกข เปนอยางนๆ ความดบสนทของความทกข เปนอยางนๆ ขอปฎบตเพอถงความดบสนทของความทกข เปนอยางนๆ .

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตไรเลา ธรรมะสวนน เราจงน�ามากลาวสอน.

ภกษทงหลาย ! เพราะวาธรรมะสวนน ประกอบอยดวยประโยชน เปนเงอนตนแหงพรหมจรรย เปนไปเพอความหนาย เปนไปเพอความคลายก�าหนด เปนไปเพอ ความดบ เปนไปเพอความสงบ เปนไปเพอความรยง เปนไป เพอความรพรอม เปนไปเพอนพพาน เพราะเหตนนแล เราจงน�ามากลาวสอน.

111

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๓8 กำรบอกสอนมนตมำจำกไหน-บาล ปา. ท. ๑๑/๑๐๓/๖๔.

... ครงนนแล สตวบางจ�าพวก ไดมความคดขนอยางนวา “ทานผเจรญเอย การถอเอาสงของทเจาของ ไมไดให จกปรากฏ การตเตยนจกปรากฏ การกลาวเทจจกปรากฏ การถอทอนไมจกปรากฏ การขบไลจกปรากฏ ในเพราะอกศลธรรมอนเปนบาปเหลาใด อกศลธรรมอนเปน บาปเหลานนเกดขนแลวในสตวทงหลาย อยากระนนเลย พวกเราควรไปลอยอกศลธรรมอนเปนบาปนเถด” ดงน ครนแลว สตวเหลานนจงไดพากนลอยอกศลธรรมอนเปนบาปทงไป เพราะเหตทสตวเหลานนพากนลอยอกศลธรรมอนเปนบาปอยดงน อกขระวา พวกพรำหมณ พวกพรำหมณ (พราหมณ) จงเกดขนเปนอนดบแรก.

พราหมณเหลานน พากนสรางกระทอม ซงมงและบงดวยใบไมในราวปา เพงอยในกระทอมซงมงและบงดวยใบไมนน พวกเขาไมมการหงตม ไมมการต�าขาวทงในเวลาเยนและเวลาเชา จงไดพากนเทยวแสวงหาอาหาร ตามหมบาน นคมและราชธาน เพอบรโภคในเวลาเยนและเวลาเชา เขาเหลานนครนไดอาหารแลว จงพากนกลบไปเพงอย

112

พทธวจน - หมวดธรรม 

ในกระทอม ซงมงและบงดวยใบไมในราวปาอก คนทงหลาย เหนการกระท�าของพวกพราหมณนนแลว จงพากนพดอยางน วา “ทานผเจรญเอย สตวพวกนพากนมาสรางกระทอมซงมงและบงดวยใบไมในราวปา แลวเพงอยในกระทอมซงมงและบงดวยใบไมนน ไมมการหงตม ไมมการต�าขาวทงในเวลาเยนและเวลาเชา จงพากนเทยวแสวงหาอาหาร ตาม หมบาน นคม และราชธาน เพอบรโภคในเวลาเยนและ เวลาเชา เขาเหลานนครนไดอาหารแลว จงพากนกลบไปเพงอยในกระทอม ซงมงและบงดวยใบไมในราวปาอก” ดงน เพราะเหตนน อกขระวา พวกเจรญฌำน พวกเจรญฌำน (ฌายกา) จงเกดขนเปนอนดบท ๒.

บรรดาสตวเหลานน สตวบางพวกเมอไมอาจส�าเรจฌานไดทกระทอมซงมงและบงดวยใบไมในราวปา จงเทยวไปยงหมบานและนคมทใกลเคยง แลวกจดท�าคมภรอย คนทงหลายเหนการกระท�าของพวกพราหมณนนนแลว จงพดอยางนวา “ทานผเจรญเอย กสตวเหลาน ไมอาจส�าเรจฌานไดทกระทอมซงมงและบงดวยใบไมในราวปา เทยวไป ยงหมบานและนคมทใกลเคยง จดท�าคมภรอย บดนพวกชนเหลานไมเพงอย บดนพวกชนเหลานไมเพงอย” ดงน

113

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เพราะเหตนน อกขระวา พวกไมเจรญฌำน พวกไมเจรญฌำน (อชฌายกา) จงเกดขนเปนอนดบท ๓.

กสมยนนกำรทรงจ�ำ กำรสอน กำรบอกมนต ถกสมมตวำเลว มำในบดน สมมตกนวำประเสรฐ ดวยเหต ดงทกลาวมาน การเกดขนแหงพวกพราหมณนนจงมขนได... .

114

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๓9 กำรสำธยำยธรรมในแบบพระศำสดำ เปนไปเพอวมตต

-บาล ปญจก. อ. ๒๒/๒๓/๒๖.

...ภกษทงหลาย ! ขออนยงมอก พระศาสดา หรอเพอนสพรหมจาร ผตงอยในฐานะเปนครรปใดรปหนง กมไดแสดงธรรมแกภกษ และเธอนนกมไดแสดงธรรม แกชนเหลาอนโดยพสดาร ตามทเธอไดฟงมา ไดเลาเรยนมา แตเธอกระท�าการทองบนซงธรรม (สชฌาย) โดยพสดาร ตามทตนฟงมา เลาเรยนมาอย.

เธอยอมเปนผรพรอมเฉพาะซงอรรถ รพรอมเฉพาะซงธรรม ในธรรมนน ตามทเธอท�าการทองบนซงธรรมโดยพสดาร ตามทไดฟงมา เลาเรยนมา.

เมอเปนผรพรอมเฉพาะซงอรรถ รพรอมเฉพาะซงธรรม ปราโมทย ยอมเกดขนแกเธอนน เมอปราโมทยแลว ปตยอมเกด เมอใจปต กายยอมร�างบ ผมกายร�างบแลว ยอมเสวยสข เมอมสข จตยอมตงมน.

ภกษทงหลาย ! นคอ ธรรมเปนเครองใหถงวมตต

ขอท ๓ ซงในธรรมนน เมอภกษเปนผไมประมาท มความเพยร

115

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เผากเลส มตนสงไปแลวอย จตทยงไมหลดพน ยอมหลดพน

อาสวะทยงไมสนรอบ ยอมถงซงความสนรอบ หรอวาเธอยอม

บรรลตามล�าดบ ซงความเกษมจากโยคะอนไมมอนยงกวา

ทตนยงไมบรรลตามล�าดบ.

(ในทน ยกมาเพยง 1 ขอ จาก 5 ขอ ของธรรมเปนเครองใหถง

วมตต)

ทมาทไปของประเพณผด อนเกดจากคำาแตงใหม

118

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

40 ควำมเขำใจผดเกยวกบ อำนสงสกำรสรำงพระพทธรป

อานสงสการสรางพระพทธรปมปรากฏในเรองวฏฏงคลราชชาดก

กลาวถงการสรางพระพทธรปไมแกนจนทนแดงของพระเจาปสเสนทโกศล

วา

“สมยหนงพระพทธเจาพรอมดวยหมภกษเสดจจารกไปเพอโปรดเวไนยสตวทมาเขาขายคอพระญาณของพระองค พระเจาปสเสนทโกศลเสดจไปสพระเชตวนไมเหนพระศาสดาและภกษสงฆจงเกดความสลดพระทยวา ถาวาพระผมพระภาคไมประทบอยเราจะไดอะไรเปนตวแทนของพระองคเอาไวกราบไหว เมอกลบมาจงด�ารวาจะสรางพระพทธปฏมา เมอพระผมพระภาคเสดจกลบมาแลว จงเขาไปกราบทลขออนญาต พระผมพระภาคกทรงอนญาต เมอสรางเสรจแลวกมาทลอาราธนาพระพทธเจาเสดจไปชมพระพทธปฏมา แลวทลถามวาผไดสรางพระพทธปฏมาจะไดผลอานสงสอยางไร พระศาสดาจงตรสบอกอานสงสโดยประการตางๆ วา ผทไดสรางพระพทธปฏมา จะเปนบรษกตามสตรกตาม สรางดวยดนเหนยวหรอศลากตาม สรางดวยโลหะและทองแดงกตาม สรางดวยไมและสงกะสดบกกตาม สรางดวยรตนะและเงนทองกตาม ผนนจกไดอานสงสพนทจะนบจะประมาณ เมอพระพทธปฏมาประดษฐานอยในโลกตราบใด โลกกชอวาไมวางเปลาจากพระพทธเจาตราบนน พระพทธปฏมานไดชอวายงพระพทธศาสนาใหตงมนถาวร ผทไดสราง กจะมแตความสขเปนเบองหนา แมปรารถนาผลอนใดกจะส�าเรจ

119

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

สมปรารถนา แมแตพระองคเองครงเสวยชาตเปนพระโพธสตวกไดท�าพระหตถของพระพทธปฏมาทหกใหบรบรณดวยดนเหนยว อานสงสอนนนท�าใหไดเกดในเทวโลก เมอจตจากเทวโลกแลวมาเกดในเมองมนษยมพระองคลเปนอาวธชไปทางขาศกศตรๆ กลม เซซวนไปไมสามารถจะสรบได เมอตรสดงนแลวกทรงน�าเอาอดตนทานมาแสดงในเรองวฏฏงคลราชกมารผมนวพระหตถอนวเศษสามารถเอาชนะขาศกไดดวยการใชนวพระหตถชใสขาศก”.

... วฏฏงคลราชชาดก เปนชาดกเรองท 20 จาก 50 เรองของหนงสอปญญาสชาดก แตสมยทแตง ประวตผแตง และสถานทแตง ยงคงไมชดเจน หลกฐานบางสวนทเคยยอมรบกน กเรมไมเปนทแนชด เพราะมหลกฐานทคนควาไดใหมบางสวน มาขดแยง ...

ทศนะทยอมรบกนตามทสมเดจฯ กรมพระยาด�ารงราชานภาพ ไดทรงนพนธไวใน “พระนพนธค�าน�า” ของปญญาสชาดก ในการจดพมพ ครงแรกวา

“หนงสอปญญาสชาดกน คอ ประชมนทานเกาแกทเลากน ในเมองไทยแตโบราณ 50 เรอง พระสงฆชาวเชยงใหมรวบรวมแตงเปนชาดกไวในภาษามคธ เมอพระพทธศกราชประมาณราวในระหวาง 2000 จน 2200 ป อนเปนสมยเมอพระสงฆชาวประเทศน พากนไปเลาเรยนมาแตลงกาทวป มการรภาษามคธแตกฉาน เอาแบบ อยางของพระภกษสงฆในลงกาทวป มาแตงหนงสอเปนภาษามคธขนในบานเมองของตน แตงเปนอยางอรรถาธรรมาธบาย ...”

120

พทธวจน - หมวดธรรม 

นอกจากนสมเดจฯ กรมพระยาด�ารงราชานภาพ ทรงกลาวถงหนงสอเลมนไววา

“... หนงสอปญญาสชาดกนตนฉบบเดมเปนคมภรลาน จ�านวนรวม 50 ผกดวยกน เดยวนเหนจะมอยแตในประเทศสยาม กบทหวเมองหลวงพระบางแลทกรงกมพชา ทอนหามไม มเรองราวปรากฏวาเคยไดฉบบไปถงเมองพมาครงหนง พมาเรยกวา ‘เชยงใหมปณณาส’ แตพระเจาแผนดนพมาองคใดองคหนง ด�ารสวาเปนหนงสอแตงปลอมพระพทธวจนะสงใหเผาเสย ในเมองพมาจงมไดมหนงสอปญญาสชาดกเหลออย ...”

“... นทานในปญญาสชาดกเปนนทานทไทยเรารจกกนอย ซมทราบหลายเรอง เชนเรองสมทโฆษ เรองพระสธนนางมโนหรา เรองสงขทอง เรองพระรถเสน แลเรองคาว เปนตน ...”

ดารงราชานภาพ, สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยา. (๒๔๖๗). “พระนพนธคาอธบาย” ใน ปญญาสชาดก ภาคท ๒ พระนคร: โสภณพพรรฒธนากร.

(พมพในการกศล งารศพหมอมเจาหญงพรอมเพราพรรณ ท.จ. ๑๕ ธนวาคม พ.ศ.๒๔๖๗).

ธานนทร อาทตวโร, พระมหา. (๒๕๔๖). ปญญาสชาดก เรอง ๘-๒๗ : การตรวจชาระและศกษาเชงวเคราะห.

วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาบาล มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

นยะดา เหลาสนทร. (๒๕๓๘). ปญญาสชาดก : ประวตและความสาคญทมตอวรรณกรรมรอยกรองของไทย. กรงเทพฯ: แมคาผาง,

อางถงใน ปรชา มโหสโถ, พระมหา. (๒๕๔๑). อทธพลของวรรณคดบาลเรองปญญาสชาดกทมตอสงคมไทย.

วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

ปรชา มโหสโถ, พระมหา. (๒๕๔๑). อทธพลของวรรณคดบาลเรองปญญาสชาดกทมตอสงคมไทย.

วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

121

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

หมำยเหตผรวบรวม

เรองอานสงสในการสรางพระพทธรปทถกแตงขนใหม

เปนเหตใหขดแยงตอภาษตและบญญตพระศาสดา ทตรสไวกอน

ปรนพพานวา พระองคใหใชธรรมและวนยทแสดงไวดแลวเปน

ศาสดาแทนตอไป และยงตรสใหพงตนเองและพงธรรมะ ไมได

ใหไปพงอยางอน นอกจากนไดตรสโทษของการแสดงสงทตถาคต

ไมไดภาษตไวและไมไดบญญตไว วาเปนสงทตถาตไดภาษตไว

และไดบญญตไวนน ยอมท�ามหาชนใหหมดความสข เปนไปเพอ

ความฉบหายแกมหาชน คนนนยอมประสบสงไมใชบญเปนอนมาก

และชอวาท�าสทธรรมของพระองคอนตรธานไป.

ดงพระสตรในบทท ๓๐ หรอในหนา ๙๔ ของหนงสอเลมน.

122

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

41 ควำมเขำใจผดเกยวกบ กำรฟงเทศนมหำชำต

พระสมมำสมพทธะ นำมวำเมตเตยยะ โดยพทธวจน

จากพทธวจนในพระไตรปฏก ไดแสดงถงการเสดจอบตแหง

พระสมมาสมพทธะนามวาเมตเตยยะ ไววา

ภกษทงหลาย ! ในเมอมนษยมอาย ๘๐,๐๐๐ ป พระผมพระภาคพระนามวาเมตเตยยะ จกเสดจอบตขนในโลก พระองคเปนอรหนต ตรสรเองโดยชอบ ถงพรอมดวยวชชาและ จรณะ เสดจไปดแลว ทรงรแจงโลก เปนสารถ ฝกบรษทควร ฝกไมมผอนยงกวา เปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนผเบกบานแลว เปนผจ�าแนกพระธรรม เหมอนตถาคตอบตขนแลวในโลกในบดน เปนอรหนต ตรสรเองโดยชอบ ถงพรอมดวยวชชาและจรณะ ... เปนผจ�าแนกธรรม พระผม พระภาคพระนามวาเมตเตยยะพระองคนน จกทรงท�าโลกน พรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ใหแจงชดดวย พระปญญาอนยงดวยพระองคเองแลว ทรงสอนหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษยใหรตาม เหมอนตถาคตในบดน ท�าโลกน พรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ... ใหรตามอย พระผมพระภาคพระนามวาเมตเตยยะ

123

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

พระองคนนจกทรงแสดงธรรม งามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด ทรงประกาศพรหมจรรย พรอมทงอรรถะ พรอมทงพยญชนะ บรสทธ บรบรณสนเชง พระผมพระภาคพระนามวาเมตเตยยะพระองคนน จกทรงบรหารภกษสงฆหลายพน เหมอนตถาคตบรหารภกษสงฆหลายรอย ในบดนฉะนน.

พทธวจนในพระไตรปฎกกลาวถงพระสมมาสมพทธะนามวา

เมตเตยยะไวเพยงเทาน. (-ไทย ปา. ท. 11/57/48.)

พระสมมำสมพทธะ นำมวำเมตเตยยะ โดยค�ำแตงใหม

... พระมาลยค�าหลวง เปนวรรณคดพทธศาสนาทไมมใน

พระไตรปฎก ศาสนาพระศรอารยมอยในคมภรเรยกวา “มาลยสตร”

ซงเนอเรองกลาวถงพระเถระองคชอ “มาลย” วาเกดในเกาะลงกา

ส�าเรจพระอรหตตผลมฤทธเชยวชาญ สามารถลงไปในเมองนรก

ดบไฟนรก ทบหมอทองแดง ฯลฯ ชวยสตวนรกใหพนจากทรมาน

สามารถเหาะขนไปเมองสวรรค เอาดอกบวบชาพระจฬามณเจดย

ไดสนทนากบพระศรอารย และพระมาลยกบอกวาชาวเมองมนษย

ร�ารองอยากเกดในศาสนาพระศรอารยกนทวไป พระศรอารยจงสง

ใหพระมาลยมาบอกชาวโลกมนษยเปนใจความส�าคญวา ใหหมน

ท�าบญ ใหทานรกษาศล ผใดฟงเทศนมหาชาต เรองพระเวสสนดร

124

พทธวจน - หมวดธรรม 

ซงมคาถาอยพนคาถาใหจบในวนเดยว และในการเทศนนนตองถวาย

ดอกบวตางๆ อยางละพนดอกแลว กจะไดพบศาสนาพระศรอารย

ดงความในพระมาลยค�าหลวงทวา

... พระเมตไตรยฟงสาร เธอเบกบานหฤทย โสมนสสใส

ศรทธา ภรมยาปราโมทย ดวยมนษยโสดสรางกศล ทาวธกลาวกลสารสง

พระมายงมนษา เมอเธอจะคลานวตร ยงชมพทปถคนคง ขอพระองค

จงน�าสาร ขาบรรหารกลาวแถลง เธอจงแจงแกเวไนย แมนผใดจะ

ใครพบ จงเคารพตามโอวาท ใหท�ามหาชาตเนองนนต เครองสงละพน

จงบชา ใหจบในทวาวนนน ตงประทปพนบชา ดอกปทมาถวนพน

บวเผอนผนอนทนลา ดอกมณฑาโดยจง เทยนแลธงฉตรา เครองบชา

ทงน จงถวนถสงละพน คนทลทนนตามสม โดยนยมจะบชา พระคาถา

ถวนพน ใหสดบธรรมเคารพ จนจวบจบอทาหรณ พระเวสสนดร

นฤบาล ปจฉมกาลสมโพธ สมภารโสดอนอดม เปนทสดสมในชาตนน

บชาพระธรรมจงครบ จงจะไดประสบองคขา เมอจะลงมาอบต จะ

ไดด�ารสโพธญาณ อนโอฬารอลงการ อนฝงมนสสาเหลานน เขาจง

จะทนศาสนา เฉพาะพกตราวมลพรรณ กจะไดถงอรหนตธรรมวเศษ

โดยประเภทกศลา อนเขาส�าสมมา นนแล.

ในหนงสอแกะรอยพระมาลย ไดกลาวถงทมาของเรอง

พระมาลยมใจความส�าคญ ดงน

125

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

“... คมภรพระมาลย มหลายส�านวน เรองพระมาลยเกดขน

ทลงกา พมารบตอมาจากลงกา แตงคมภร “มาเลยยสตร” จาก

มาเลยยสตร สมาเลยยเทวตเถรวตถ” ในลานนา แลวแพรมาอยธยา

เกดคมภรมาลยยวตถทปนฎกา ซงแตงขนใหมในกรงศรอยธยา

นอกจากนยงไดมการแตงเรองเกยวกบพระมาลยออกมามากมาย

หลายรปแบบ เปนตนวา พระมาลยค�าหลวง วรรณกรรมราชส�านก

พระมาลยกลอนสวด พระมาลยฉบบชาวบานพดถงเรองนรกและ

สวรรค นทานพระมาลย คมอนกเทศนสอนเรองนรก-สวรรค

พระมาลยสตรส�านวนเทศนา ใชเทศนาในการกศลอทศแกผตาย...

นอกจากนในหนงสอเลมดงกลาวไดกลาวถงเนอหาใน

พระมาลยค�าหลวงทสงผลตอวถชวตและประเพณชาวบานดวย เชน

สอนใหกลวนรก มงไปสวรรค การกรวดน�าเพออทศสวนกศลแก

ผลวงลบ ฟงเทศนมหาชาตจะไดพบพระศรอารย งานแตง งานศพ

มสวดพระมาลย ... .

เดนดาว ศลปานนท. (๒๕๕๓). แกะรอยพระมาลย กรงเทพฯ: มวเซยมเพรส.

ธรรมธเบศ, เจาฟา. (๒๕๕๐). พระมาลยคาหลวง. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

อดมพร คมภรานนท. (๒๕๕๑). การศกษาหลกธรรมทางพระพทธศาสนาทปรากฎในเรองพระมาลยคาหลวง

วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

126

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

4๒ ควำมเขำใจผด เกยวกบกำรกรวดน�ำอทศบญ

...การท�าบญควรกรวดน�าใหผลวงลบ มผลสบเนองมาจากท

พระมาลยไปโปรดสตวนรก เพอใหสตวนรกทงหลายนนไดมความสข

และสตวนรกไดฝากความมาถงญาตใหท�าบญอทศไปให ดงความใน

พระมาลยค�าหลวงทวา

“สรรพสตวนรยา ดบทกขาเกษมสานต วนทนาการกราบเกลา

พระเจามาแตใด จงมาใหสขแกขา พระเถราพจนาท เรามาแตชาต

มนสสา ฝงนรกาฟงขาว อนธกลาวเปรมปรด จงทลคดพระเปนเจา

จงโปรดเกลาสตตา บอกฐานาทอย ขอพระผเปนเจา จงบอกเลาแก

ญาต แหงขาบาทอนม ในบรชอนน ในบานอนชอน ชนบทมชอไกล

บอกนามในปตเรศ อยประเทศทนน นามพงศพนธนานา บตรธดา

สาม มาตภคนพชาย ใหทงหลายเรงท�า กศลกรรมสงมา ใหบชา

พระพทธ ธรรเมศอดมเลศ สงฆประเสรฐศลาจารย แลวใหทานยาจก

ทกษโณทกสงมา แตฝงขาทกตน จงจะพนจากทกขา”

จากขอความขางตนท�าใหคนไทยเชอวาการท�าบญกรวดน�า

หรอในภาษาโบราณเรยกวาหลงน�าทกษโณทก จะท�าใหผตายไดรบ

ผลบญและพนจากความทกขใจ ดงนนจงถอเปนการปฏบตกนวา

เมอท�าบญตองกรวดน�าเพออทศสวนบญสวนกศลใหกบผลวงลบ

ใหกบเจากรรมนายเวร...

127

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ธรรมธเบศ, เจาฟา. (๒๕๕๐). พระมาลยคาหลวง. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

อดมพร คมภรานนท. (๒๕๕๑). การศกษาหลกธรรมทางพระพทธศาสนาทปรากฎในเรองพระมาลยคาหลวง

วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

หมำยเหตผรวบรวม

เรองพระมาลยทแตงขน เปนเหตใหเกดมจฉาทฏฐวา

กรรมของสตวเปนเพราะผอนบนดาล ซงคตทไปของผมมจฉาทฏฐ

ยอมไมพนจากนรกหรอก�าเนดเดรจฉาน แตสตวทงหลายมกรรม

เปนของตน เปนผรบผลของกรรม มกรรมเปนก�าเนด มกรรมเปน

เผาพนธ มกรรมเปนทพงอาศย ท�าดกตามท�าชวกตาม จกเปนผรบ

ผลของกรรมนน และสข-ทกขทเกดขน เกดจากผสสะเปนเเหต

เปนปจจย นอกจากนไดตรสโทษของการแสดงสงทตถาคตไมได

ภาษตไวและไมไดบญญตไว วาเปนสงทตถาตไดภาษตไวและได

บญญตไวนน ยอมท�ามหาชนใหหมดความสข เปนไปเพอความ

ฉบหายแกมหาชน คนนนยอมประสบสงไมใชบญเปนอนมาก และ

ชอวาท�าสทธรรมของพระองคอนตรธานไป.

ดงพระสตรในบทท ๓๐ หรอในหนา ๙๔ ของหนงสอเลมน.

128

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

4๓ ควำมเขำใจผด เกยวกบกำรท�ำน�ำมนต

-บาล ส. ข. อ. ๒/๙.

เรองการท�าน�ามนตมปรากฏในคมภรอรรถกถาทแตงอธบาย

รตนสตร มขอความวา

“... มค�าถามวา กพระสตรนใครกลาวไวอยางน กลาวไว

เมอใด ทไหนและเพราะเหตไร การวสชนาปญหา พระโบราณาจารย

ทงหลายไดพรรณนาไวโดยพสดาร จ�าเดมแตเรองเมองเวสาล.

ในวนทพระผมพระภาคเจายงเสดจไมถงเมองเวสาลนนแล

ทานพระอานนทไดเรยนรตนสตรน ซงพระผมพระภาคเจาตรสไว

เพอก�าจดอปทวะเหลานน ทประตพระนครเวสาล สวดอยเพอปองกน

ใชบาตรของพระผมพระภาคเจาตกน�า เทยวประพรมอยทวพระนคร

กเมอพระเถระกลาวค�าวา ยงกญจ เทานน พวกอมนษยทงหลาย

ทอาศยกองหยากเยอ และฝาเรอนเปนตน ซงยงไมหนไปในกาลกอน

กพากนหนไปทางประตทง 4 ประตทงหลายไมมทวาง ...”

129

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

หมำยเหตผรวบรวม

จากในคมภรอรรถกถาทแตงขน เปนเหตใหขดแยงตอ

ภาษตและบญญตของพระศาสดา ททรงระบวาการท�าน�ามนต

เปนเดรจฉานวชา โดยกลาวถงพระองคเองและสงหามภกษ

ไวถง 13 พระสตร คอ พระองคตรสวา ตถาคตเวนขาดจากการท�า

เดรจฉานวชา และพระสตรทตรสใหภกษเวนขาดจากเดรจฉานวชา

รวมถงทตรสวา ผทเปนอรยบคคล จะเจตนางดเวนจากเดรจฉานวชา

นอกจากนไดตรสโทษของการแสดงสงทตถาคตไมไดภาษตไว

และไมไดบญญตไว วาเปนสงทตถาตไดภาษตไวและไดบญญต

ไวนน ยอมท�ามหาชนใหหมดความสข เปนไปเพอความฉบหาย

แกมหาชน คนนนยอมประสบสงไมใชบญเปนอนมาก และชอวา

ท�าสทธรรมของพระองคอนตรธานไป.

ดงพระสตรในบทท ๓๐ หรอในหนา ๙๔ ของหนงสอเลมน.

130

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

44 ควำมเขำใจผด เกยวกบอำนสงสของกำรสวดมนต

-บาล ชา. ข. อ. ๓/๕๑. , -บาล ข. ข. อ. ๒/๓๔.-บาล ส. ข. อ. ๒/๙. , -บาล ธ. ข. อ. ๑/๖๙๔.

ในคมภรอรรถกถามกลาววา อานภาพพระปรตรคมครอง

ผสวดได เชนเรองทกลาววาพระโพธสตวเสวยพระชาตเปนนกยงทอง

พระองคไดหมนสาธยายโมรปรตรทกลาวถงคณของพระพทธเจา

เปนประจ�า ท�าใหแคลวคลาดจากบวงทนายพรานดกไว.

นอกจากนในอรรถกถาอกคมภรไดแตงไววา ในสมยพทธกาล

มภกษหารอยรปไปเจรญภาวนาในปา ไดถกเทวดารบกวนจนกระทง

ปฏบตธรรมไมได ตองเดนทางกลบเมองสาวตถ พระพทธเจาจงได

ตรสเมตตสตร ซงกลาวถงการเจรญเมตตา ครนภกษเหลานนหมน

เจรญเมตตาภาวนา เทวดาจงมไมตรจตตอบดวย และชวยพทกษ

คมครองใหภกษหมนนปฏบตธรรมไดโดยสะดวก.

ในคมภรอรรถกถาเลมอนมกลาววา อานภาพพระปรตร

สามารถคมครองผฟงได โดยแตงไววา ในสมยพทธกาลเมอเมองเวสาล

ประสบภย 3 อยาง คอ ความอดอยากแรนแคน การเบยดเบยนจาก

อมนษย และการแพรของโรคระบาด พระพทธเจาไดรบนมนตเสดจ

ไปโปรด พระองครบสงใหพระอานนทสวดรตนปรตรทกลาวถงคณ

ของพระรตนตรย ภยดงกลาวในเมองนนจงไดสงบลง.

131

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

นอกจากนในอรรถกถาอกคมภรหนงแตงไววา ในสมย

พทธกาลมเดกคนหนงจะถกยกษจบกนภายใน 7 วน พระพทธเจา

จงทรงแนะน�าใหภกษสวดพระปรตรตลอด 7 คน และพระองคได

เสดจไปสวดดวยพระองคเองในคนท 8 เดกนนกสามารถรอดพน

จากภยพบตของอมนษยนนได.

หมำยเหตผรวบรวม

(1) บทสวดมนตทแตงขนใหม เปนเหตใหขดแยงตอ

ภาษตและบญญตของพระศาสดา ทหามภกษบญญตเพมหรอ

เพกถอนสงทพระองคบญญต และพระองคกไมใหสนใจค�าทแตง

ขนใหม เพราะเมอมการบญญตเพมหรอเพกถอนสงทพระองค

บญญต และการไปสนใจศกษาค�าแตงใหมจะเปนเหตใหค�าสอน

ของตถาคตสญสนไป นอกจากนไดตรสโทษของการแสดงสงท

ตถาคตไมไดภาษตไวและไมไดบญญตไว วาเปนสงทตถาตได

ภาษตไวและไดบญญตไวนน ยอมท�ามหาชนใหหมดความสข

เปนไปเพอความฉบหายแกมหาชน คนนนยอมประสบสงไมใช

บญเปนอนมาก และชอวาท�าสทธรรมของพระองคอนตรธานไป.

ดงพระสตรในบทท ๓๐ หรอในหนา ๙๔ ของหนงสอเลมน.

132

พทธวจน - หมวดธรรม 

(2) คมภรอรรถกถาทอธบายวนยปฎก สตตนตปฎกและ

อภธรรมปฎกทใชกนในปจจบน สวนใหญเปนคมภรทรจนาโดย

พระพทธโฆสะ และในบางสวน (ซงมเปนสวนนอย) กปรากฏวา

มภกษรปอนรวมรจนาดวย โดยการน�าเนอหาในมหาอรรถกถา

กรนทอรรถกถา และมหาปจจรอรรถกถา ทเปนภาษาสงหลมา

เรยบเรยงแตงใหมเปนภาษามคธ เมอประมาณ พ.ศ.956 ซง

อยในชวงของการสงคายนาครงท 6 เกดเปนอรรถกถารนใหมท

ใชกนในปจจบน รวมถงหนงสอวสทธมรรคดวย สวนอรรถกถาของ

ขททกปาฐะ และ สตตนบาต ในขททกนกาย (ข. ข. อ., ส. ข. อ.

หรอ ปรมตถโชตกา), ชาดก ในขททกนกาย (ชา. ข. อ. หรอ

ชาตกฏฐกถา) ธรรมบท ในขททกนกาย (ธ. ข. อ. ธมมปทฏฐกถา)

ทอางองในหนงสอเลมนกลวนแตถกรจนาโดยพระพทธโฆสะ

เชนกน สวนอรรถกถาของอปทาน ในขททกนกาย (อป. ข. อ. หรอ

วสทธชนวลาสน) ยงไมทราบแนชดวาผใดเปนผรจนา.

133

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

4๕ บทสวดมนตยอดนยม เปนค�ำแตงใหม

บทสวดสพพมงคลคำถำ เปนค�ำแตงใหม

สพพมงคลคาถา คอ คาถาทกลาวถงมงคลทงหมด คาถาน

อาราธนาคณของพระพทธเจา และเทวดาทงปวงมาพทกษใหมความ

สวสด เปนคาถาทโบราณาจารยประพนธขนภายหลง เพราะไมม

ปรากฎในพระสตร สนนษฐานวาไดรบการประพนธนานกวา 800 ป

เพราะมอางไวในคมภรสททนต (สตตมาลา สตร 508) ซงรจนาท

ประเทศสหภาพพมาในราว พ.ศ. 1700.1

ตวอยำง สพพมงคลคำถำ

ภะวะต สพพะมงคะลงรกขนต สพพะเทวตาสพพะพทธานภาเวนะ สะทา โสตถ ภะวนต เม...

๑. พระคนธสาราภวงศ, ๒๕๕๐.

134

พทธวจน - หมวดธรรม 

บทสวดพำหง (พทธชยมงคลคำถำ) เปนค�ำแตงใหม

บทสวดพาหง (พทธชยมงคลคาถา) คอ คาถาทกลาวถง

ชยชนะของพระพทธเจา 8 ครงแลวอางสจวาจานนมาพทกษคมครอง

ใหมความสวสด ชยชนะเหลานน คอ ชนะมาร ชนะอาฬวกยกษ

ชนะชางนาฬาคร ชนะโจรองคลมาล ชนะนางจญจมาณวกา ชนะ

สจจกนครนถ ชนะนนโทปนนทนาคราช และชนะพกพรหม.

นกวชาการบางทานสนนษฐานวา ผประพนธคาถานคอ

พระมหาพทธสรเถระซงรจนาคมภรฎกาพาหง ในสมยสมเดจ

พระบรมไตรโลกนาถ และประพนธในราว พ.ศ. 2006 คาถานยง

มชอเรยกวา บทถวายพรพระ เพราะแตงถวายพรพระเจาแผนดน

เพอใหทรงชนะศก (ววฒนาการวรรณคดบาลสายพระสตตนตปฎก

ทแตงในประเทศไทย หนา 301-2) อนง คาถาทนยมสวดอยใน

ปจจบนม 9 คาถา.1

ตวอยำง บทสวดพำหง

พาหง สะหสสะมะภนมมตะสาวธนตง ครเมขะลง อทตะโฆระสะเสนะมารง ทานาทธมมะวธนา ชตะวา มนนโท ตนเตชะสา ภะวะต เม ชะยะมงคะลาน ...

๑. พระคนธสาราภวงศ, ๒๕๕๐.

135

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

คำถำชนบญชร เปนค�ำแตงใหม

ชนบญชร คอ เกราะแกวของพระชนเจา คาถาชนบญชรน

กลาวอาราธนาพระพทธเจา พระสาวก และพระปรตร ใหมาด�ารง

อยในกายเพอพทกษคมครอง ผแตงและสถานทแตงไมมหลกฐาน

ปรากฏในประวตศาสตรไทย แตมหลกฐานปรากฏในประวตศาสตร

พมา คอ เรองพทธนวมวนจฉย ในวนยสมหวนจฉย (เลม 2 หนา

505-9) กลาววา แตงทเมองเชยงใหมในรชสมยพระเจาอโนรธา

เจาผครองนครเชยงใหมรชกาลท 20 ระหวาง พ.ศ. 2121-2150

เพราะในสมยนนชาวเมองเชยงใหมนยมบชาดาวนพเคราะห

ในหลวงจงปรกษากบพระเถระในยคนน แลวรบสงใหชาวเมอง

สวดคาถาชนบญชรและคาถาอนๆ แทนการบชาดาวนพเคราะหท

ไมคลอยตามค�าสอนในพระพทธศาสนา ดงนน คาถาชนบญชรจง

แตงโดยพระเถระชาวไทยทเมองเชยงใหม คาถานยงแพรหลายถง

ประเทศสหภาพพมาและศรลงกาอกดวย.

คาถาชนบญชรฉบบทแพรหลายอยในประเทศไทยม 2 ฉบบ

เชน ฉบบแรกของวดระฆงโฆสตาราม เปนตน.1

๑. พระคนธสาราภวงศ, ๒๕๕๐.

136

พทธวจน - หมวดธรรม 

ตวอยำง คำถำชนบญชร

ชะยาสะนะคะตา พทธา เชตวา มารง สะวาหนงจะตสจจาสะภง ระสง เย ปวงส นะราสะภา ...

137

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

บทสวดอภยปรตร เปนค�ำแตงใหม

อภยปรตร คอ ปรตรไมมภย เปนพระปรตรทโบราณาจารย

ประพนธขน โดยอางคณพระรตนตรยมาพทกษค มครองใหม

ความสวสด พระปรตรนมปรากฏในบทสวดเจดต�านานและบทสวด

สบสองต�านานของไทย ไดแพรหลายไปถงประเทศสหภาพพมา

และศรลงกาอกดวย สนนษฐานวารจนาโดยพระเถระชาวเชยงใหม

ในสมยรจนาคาถาชนบญชร สงเกตจาการอธษฐานใหเคราะหราย

พนาศไป เพราะชาวเมองเชยงใหมในสมยนนนยมบชาดาว

นพเคราะห จงไดมนกปราชญประพนธคาถาน เพอใหสวดแทน

การบชาดาวนพเคราะห คาถานยงมปรากฏในคมภรปรตตฎกา

ทรจนาใน พ.ศ. 2151.1

ตวอยำง อภยปรตร

ยน ทนนมตง อะวะมงคะลญจะ โย จามะนาโป สะกณสสะ สทโทปาปคคะโห ทสสปนง อะกนตงพทธานภาเวะ วนาสะเมนต ...

๑. พระคนธสาราภวงศ, ๒๕๕๐.

138

พทธวจน - หมวดธรรม 

บทสวดอำฏำนำฏยปรตร เปนค�ำแตงใหม

อาฏานาฎยสตรทปรากฏใน ทฆนกาย ปาฏกวรรค (-บาล

ปา. ท. 11/209/209) มทงหมด 51 คาถา แตอาฏานาฏยปรตร

ทนยมสวดกนเปนบทสวดทโบราณาจารยปรบปรงเพมเตมในภาย

หลง โดยน�าคาถาจากพระบาล 6 คาถาแรก แลวเพมคาถาอนทอาง

พระพทธคณและเทวานภาพ เพอเปนสจวาจาพทกษคมครองผสวด

ส�าหรบคาถาสดทาย ทานน�ามาจากในคมภรธรรมบท (-บาล ข. ธ.

25/29/18.) ผรบางทานกลาววาพระเถระชาวลงกาเปนผปรบปรง

เพมเตมพระปรตรน (พระปรตรแปลพเศษ ฉบบพมา หนา 4-5).1

ตวอยำง อำฏำนำฏยปรตร

วปสสะ จะ นะมตถจกขมนตสสะ สรมะโตสขสสะป จะ นะมตถสพพะภตานกมปโน ...

๑. พระคนธสาราภวงศ, ๒๕๕๐.

139

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

บทสวดโพชฌงคปรตร เปนค�ำแตงใหม

โพชฌงค 7 ทเปนพทธวจน พระพทธองคตรสไวเปน

รอยแกว พบในคลานสตรท 1 คลานสตรท 2 และคลานสตรท 3 ใน

สงยตนกาย มหาวรรค (-บาล มหาวาร. ส�. 19/113-116/415-427.)

สวนโพชฌงคปรตรทสวดกนในปจจบนเปนรอยกรองทพระเถระ

ชาวสงหลประพนธขน โดยน�าขอความจากพระสตรมาประพนธเปน

รอยกรอง (พระปรตรแปลพเศษ ฉบบพมา หนา 9).1

ตวอยำง โพชฌงคปรตร

โพชฌงโค สะตสงขาโตธมมานง วจะโย ตะถาวรยง ปต ปสสทธโพชฌงคา จะ ตะถาปะเร ...

๑. พระคนธสาราภวงศ, ๒๕๕๐.

140

พทธวจน - หมวดธรรม 

บทสวดชยปรตร เปนค�ำแตงใหม

ชยปรตร คอ ปรตรทกลาวถงชยชนะของพระพทธเจา

แลวอางสจวาจานนมาพทกษคมครองใหมความสวสด คาถา 1-3

แสดงชยชนะของพระพทธเจาเปนคาถาทโบราณาจารยประพนธขน

ภายหลง คาถา 4-5-6 เปนพทธวจนทน�ามาจากองคตตรนกาย

ปพพณหสตร (-บาล ตก. อ�. 20/378/595.).1

ตวอยำง ชยปรตร

มะหาการณโก นาโถ หตายะ สพพะปาณนงปเรตวา ปาระม สพพาปตโต สมโพธมตตะมง ...

๑. พระคนธสาราภวงศ, ๒๕๕๐.

141

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

บทสวดอทศบญกศล (ปตตทำนคำถำ) เปนค�ำแตงใหม

ปตตทานคาถา คอ คาถาอทศสวนบญ สนนษฐานวาเปน

คาถาประพนธทประเทศไทย และคงประพนธในสมยกรงศรอยธยา

หรอกรงรตนโกสนทร คาถานประพนธโดยองอาศยค�าอทศสวนบญ

ของพระเจาจกรพรรดตโลกวชยทมปรากฏในคมภรอรรถกถา (อป.

ข. อ. 2/194.) เพราะมเนอความคลายคลงกบคาถาเหลานน.1

ตวอยำง ปตตทำนคำถำ

ปญญสสทาน กะตสสะ ยานญญาน กะตาน เมเตสญจะ ภาคโน โหนตสตตานนตปปะมาณะกา ...

๑. พระคนธสาราภวงศ, ๒๕๕๐.

142

พทธวจน - หมวดธรรม 

หมำยเหตผรวบรวม

ส�าหรบผประสงคการสาธยายธรรม (สชฌาย) ค�าทตรสจากพระโอษฐของตถาคตนนเปนสงทสมควรตอการสาธยายไดทงหมด แตบททพระองคสาธยายดวยพระองคเองเมออยวเวกหลกเรนผเดยวนนคอ อทปปจจยตาและปฏจจสมปบาท นอกจากนสามารถเลอกด บทอนๆ ไดจากหนงสอ พทธวจน ฉบบ 10 สาธยายธรรม

อทปปจจยตำและปฏจจสมปบำท -บาล นทาน. ส. ๑๖/๘๕/๑๕๙.

ภกษทงหลาย อรยสาวกในธรรมวนยน ยอมกระท�าไวในใจโดยแยบคายเปนอยางด ซงปฏจจสมปบาทนนเทยว ดงนวา

เมอสงนม สงนยอมม เพราะความเกดขนแหงสงน สงนจงเกดขน เมอสงนไมม สงนยอมไมม เพราะความดบไปแหงสงน สงนจงดบไป

ไดแกสงเหลาน คอ

เพราะมอวชชาเปนปจจย จงมสงขารทงหลายเพราะมสงขารเปนปจจย จงมวญญาณ เพราะมวญญาณเปนปจจย จงมนามรป เพราะมนามรปเปนปจจย จงมสฬายตนะ เพราะมสฬายตนะเปนปจจย จงมผสสะ เพราะมผสสะเปนปจจย จงมเวทนา

ผประสงคกำรสำธยำยธรรม

143

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เพราะมเวทนาเปนปจจย จงมตณหา

เพราะมตณหาเปนปจจย จงมอปาทาน เพราะมอปาทานปจจย จงมภพ เพราะมภพเปนปจจย จงมชาต เพราะมชาตเปนปจจย ชรามรณะ โสกะปรเทวะทกขะ โทมนสอปายาสะทงหลาย จงเกดขนครบถวน ความเกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการอยางน.

เพราะความจางคลายดบไปโดยไมเหลอแหงอวชชานนนนเทยว จงมความดบแหงสงขาร เพราะมความดบแหงสงขาร จงมความดบแหงวญญาณ เพราะมความดบแหงวญญาณ จงมความดบแหงนามรปเพราะมความดบแหงนามรป จงมความดบแหงสฬายตนะเพราะมความดบแหงสฬายตนะ จงมความดบแหงผสสะ เพราะมความดบแหงผสสะ จงมความดบแหงเวทนาเพราะมความดบแหงเวทนา จงมความดบแหงตณหาเพราะมความดบแหงตณหา จงมความดบแหงอปาทาน เพราะมความดบแหงอปาทาน จงมความดบแหงภพ เพราะมความดบแหงภพ จงมความดบแหงชาต เพราะมความดบแหงชาตนนแล ชรามรณะ โสกะปรเทวะทกขะ โทมนสอปายาสะทงหลาย จงดบสนความดบลงแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการอยางน ดงน.

ทางออก ของผประพฤตมจฉาทฏฐไปแลว

146

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

46 กรณของภกษ

หำกเหนโทษโดยควำมเปนโทษ ใหท�ำคนตำมธรรม

-บาล นทาน. ส. ๑๖/๑๕๑/๒๙๐-๓๐๔.

(พระผมพระภาคและภกษสงฆ มประชาชนเคารพ นบถอ บชา

สมบรณดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะ และคลานปจจยเภสชบรขาร สวน

พวกปรพพาชกผเปนอญญเดยรถยอน ไมมประชาชนเคารพนบถอบชา

ปรพพาชกผหนงชอสสมะ ไดรบค�าแนะน�าจากศษยใหเขามาบวชใน

พระพทธศาสนา เพอเรยนธรรมมาสอนประชาชน โดยหวงจะใหพวกตน

มประชาชนเคารพนบถอและสมบรณดวยลาภสกการะบาง ครนบวชแลว

กไดเทยวสอบถามภกษเหลาอนเพอหาวธใหไดมาซงคณวเศษ แตกได

รบค�าตอบในท�านองวาการบรรลธรรมไมจ�าเปนตองไดคณวเศษ จงได

เขาไปเฝาพระผมพระภาคและกราบทลเรองราวใหฟง พระผมพระภาคได

แสดงธรรมจนท�าใหสสมะไดบรรลธรรม)

ล�าดบนนเอง ทานสสมะหมอบลงแทบพระบาททงสองของพระผม

พระภาคเจาดวยเศยรเกลาแลวได กลาวถอยค�านกะพระผมพระภาคเจา

ขาแตพระองคผเจรญ ! โทษไดทวมทบขาพระองคแลว ตามท

เปนคนพาลอยางไร ตามทเปนคนหลงอยางไร ตามทมความคดเปนอกศล

อยางไร คอ ขอทขาพระองคบวชแลวเพอขโมยธรรมวนยทพระองค

ตรสดแลวอยางน. ขาแตพระองคผเจรญ ! ขอพระผมพระภาคจงทรงรบ

ซงโทษโดยความเปนโทษของขาพระองค เพอความส�ารวมระวงตอไปเถด

พระเจาขา.

147

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เอาละ สสมะ ! โทษไดทวมทบเธอ ผเปนคนพาลอยางไร ผเปนคนหลงอยางไร ผมความคดเปนอกศลอยางไร คอขอทเธอบวชแลวเพอขโมยธรรมในธรรมวนย ทตถาคตกลาวดแลวอยางน.

สสมะ ! เปรยบเหมอนราชบรษจบโจรผประพฤตผด มาแสดงแกพระราชาแลว กราบทลวา “ขาแตเทวะ ! โจรน ประพฤตผดแดพระองค ขอพระองคจงทรงลงอาชญาแกโจรน ตามทพระองคทรงพระประสงคเถด” ดงน พระราชาทรงรบสงกะราชบรษเหลานนดงนวา “บรษผเจรญ ! ทานทงหลาย จงไป จงมดบรษนใหมแขนในเบองหลง ใหมการผกมดทแนนหนาดวยเชอกอนเหนยว แลวโกนศรษะเสยพาเทยวตระเวนตามถนนตางๆ ตามทางแยกตางๆ ดวย กลองปณวะเสยงแขง พาออกทางประตดานทกษณ แลว จงตดศรษะเสย ทางดานทกษณของนคร” ราชบรษมดโจรนน กระท�าตามทพระราชาไดรบสงแลวอยางไร. สสมะ ! เธอจะส�าคญความขอนวาอยางไร บรษนนตองเสวยทกขโทมนสเพราะขอนนเปนเหตหรอหนอ.

อยางนน พระเจาขา.

148

พทธวจน - หมวดธรรม 

สสมะ ! บรษนนตองเสวยทกขโทมนสเพราะขอนน เปนเหตเพยงใด แตการบวชของเธอเพอขโมยธรรม ในธรรมวนยทตถาคตกลาวดแลวอยางน นยงมวบากเปนทกขยงกวา มวบากเผดรอนยงกวา แลวยงเปนไปเพอวนบาต อกดวย. สสมะ ! แตเพราะเธอเหนโทษโดยความเปนโทษแลวท�าคนตามธรรม เราจงรบโทษนนของเธอ ผใดเหนโทษโดยความเปนโทษแลวท�าคนตามธรรม ถงความส�ารวมระวงตอไป ขอนเปนความเจรญในอรยวนยของผนน ดงน.

149

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ขอควรปฏบตของภกษเมอเขำบำน

-บาล มหาว. ว. ๑/๑๘/๙. , -บาล ส. ท. ๙/๑๙๐/๒๓๘.

-บาล ม. ม. ๑๓/๓๘๑/๔๑๖. , -บาล ม. ม. ๑๓/๕๓๒/๕๘๙.

(กจทภกษควรท�าเมอเขาบานนนมปรากฏในหลายพระสตร

โดยสรปกคอ มการฉนอาหาร การอนโมทนา การสนทนาธรรม

ดงตวอยางพระสตรตอไปน)

... อานนท ! ครงนนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงพระนามวากสสปะ ผเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ทรงนงแลว ทรงถอบาตรและจวร เสดจเขาไปยงพระราชนเวศนของพระเจากกกาสราช ประทบนงบนอาสนะทเขาจดถวาย พรอมดวยภกษสงฆ ล�าดบนนพระเจากกกาสราช ทรงองคาสภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมข ใหอมหน�าเพยงพอดวยของเคยวของฉนอนประณต ดวยพระหตถของทาวเธอ ครนพระผมพระภาคทรงพระนามวากสสปอรหนตสมมาสมพทธเจาเสวยเสรจ วางพระหตถจากบาตรแลว

พระเจากกกาสราช ทรงถออาสนะต�าอนหนง ประทบนง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลวไดกราบทลวา ขาแต พระองคผเจรญ ! ขอพระผมพระภาคทรงรบการอยจ�าพรรษา

150

พทธวจน - หมวดธรรม 

ณ เมองพาราณสของหมอมฉนเถด หมอมฉนจกไดบ�ารงพระสงฆเหนปานน.

พระผมพระภาคทรงพระนามวากสสปอรหนต-สมมาสมพทธเจาตรสวา อยาเลยมหาราช ! เรารบการอยจ�าพรรษาเสยแลว ... .

... ขณะนนเปนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงอนตรวาสกแลว

ถอบาตรจวรเสดจพระพทธด�าเนนไปสนเวศนของเวรญชพราหมณ

ครนถงแลว ประทบนงเหนออาสนะทเขาจดถวาย พรอมดวยภกษสงฆ

จงเวรญชพราหมณองคาสภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมข ดวย

ของเคยวของฉนอนประณต ดวยมอของตนจนใหหามภตแลว ได

ถวายไตรจวรแดพระผมพระภาคผเสวยเสรจทรงน�าพระหตถออก

จากบาตรแลวใหทรงครอง และถวายผาคใหภกษครองรปละส�ารบ

จงพระองคทรงชแจงใหเวรญชพราหมณเหนแจง สมาทาน อาจหาญ

ราเรง ดวยธรรมกถาแลว ทรงลกจากทประทบเสดจกลบ

... ล�าดบนน เปนเวลาเชาพระผมพระภาคทรงนงแลว ทรง

ถอบาตรและจวร พรอมดวยภกษสงฆเสดจไปสสถานทบชายญของ

พราหมณกฏทนตะแลว ประทบนง ณ อาสนะทเขาแตงตงไว ตอนน

151

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

พราหมณกฏทนตะไดองคาสภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมข

ดวยมอของตนเอง ดวยขาทนยโภชนยาหารอยางประณต เมอทราบ

วาพระผมพระภาคเสวยเสรจแลว ทรงลดพระหตถลงจากบาตรแลว

จงไดถอเอาอาสนะทต�าแหงหนงนง ณ ทควรสวนขางหนง พระผม

พระภาค ทรงยงพราหมณกฏทนตะผนง ณ ทควรสวนขางหนงนนแล

ใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหราเรง ดวยธรรมกถาแลว

เสดจลกจากอาสนะหลกไป.

... พระสมณโคดมนน ฉนแลว นงนงอยขณะหนง และไมปลอย

ใหเวลาแหงการอนโมทนาลวงเลยไป ฉนแลวกอนโมทนา โดยไมตเตยน

อาหารนนยกยองอาหารอน ยอมสนทนาชกชวนบรษทนนๆ ให

อาจหาญราเรงดวยธรรมกถาโดยแท แลวจงลกจากอาสนะหลกไป

พระสมณโคดมนน ไมผลนผลนไป ไมเฉอยชาไป และไมไปโดย

เขาไมรไมเหน.

152

พทธวจน - หมวดธรรม 

สงทภกษควรท�ำเมออยรวมกน

-บาล ม. ม. ๑๒/๓๑๓/๓๑๓.

-บาล อฏก. อ. ๒๓/๑๕๒-๑๕๖/๙๒.

ภกษนนไปสหมสงฆแลว ไมพดเรองนอกเรอง ไมกลำวเดรจฉำนกถำ ยอมกลำวธรรมเองบำง เชอเชญ ผอนใหกลำวบำง ยอมไมดหมนกำรนงอยำงพระอรยเจำ.

ภกษทงหลาย ! นเปนเหต เปนปจจยขอท ๗ ยอมเปนไปเพอไดปญญาอนเปนเบองตนแหงพรหมจรรยทยงไมได เพอความงอกงามไพบลย เจรญบรบรณ แหงปญญาทไดแลว.

(ในทนยกมาเพยง 1 ขอ จากทงหมด 8 ขอ ของเหตปจจย

ในการไดมาซงปญญาอนเปนเบองตนแหงพรหมจรรยทยงไมได)

ภกษทงหลาย ! การทพวกเธอผเปนกลบตร ออกจาก เรอนบวชเปนบรรพชตดวยศรทธา นงสนทนาธรรมกถากน เปนการสมควร พวกเธอเมอนงประชมกน ควรท�ากจสองอยาง คอ สนทนำธรรมกน หรอนงนงอยำงพระอรยเจำ.

153

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

4๗ ขอทภกษควรพจำรณำใหมำก

ผสรำงสขหรอสรำงทกขใหแกมหำชน นยท 1

-บาล ตก. อ. ๒๐/๑๓๓/๔๕๐.

ภกษทงหลาย ! ภกษผเปนทเชอถอของมหาชนทวไป เมอมการกระท�า ๓ อยางนแลว ไดชอวาเปน ผท�ามหาชนใหเสอมเสย ท�ามหาชนใหหมดความสข เปนความพนาศแกมหาชน และไมเปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความทกขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย การกระท�า ๓ อยางเปนอยางไร คอ

(๑) ชกชวนในกายกรรมทไมสมควร

(๒) ชกชวนในวจกรรมทไมสมควร (๓) ชกชวนในธรรมทไมสมควรภกษทงหลาย ! ภกษผเปนทเชอถอของมหาชน

ทวไป เมอมการกระท�า ๓ อยางเหลานแลว ไดชอวาเปนผท�ามหาชนใหเสอมเสย ท�ามหาชนใหหมดความสข เปนความพนาศแกมหาชน และไมเปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความทกขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย.

154

พทธวจน - หมวดธรรม 

ภกษทงหลาย ! ภกษผเปนทเชอถอของมหาชนทวไป เมอมการกระท�า ๓ อยางนแลว ไดชอวาเปนผท�ามหาชนใหไดรบประโยชน ท�ามหาชนใหไดรบความสข เปนไปเพอความเจรญแกมหาชน และเปนไปเพอความเกอกล เพอความสขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย การกระท�า ๓ อยางเปนอยางไร คอ

(๑) ชกชวนในกายกรรมทสมควร(๒) ชกชวนในวจกรรมทสมควร (๓) ชกชวนในธรรมทสมควรภกษทงหลาย ! ภกษผเปนทเชอถอของมหาชน

ทวไป เมอมการกระท�า ๓ อยางเหลานแลว ไดชอวาเปน ผท�ามหาชนใหไดรบประโยชน ท�ามหาชนใหไดรบความสข เปนไปเพอความเจรญแกมหาชน และเปนไปเพอความเกอกล เพอความสขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย.

155

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ผสรำงสขหรอสรำงทกขใหแกมหำชน นยท ๒

-บาล ปญจก. อ. ๒๒/๑๒๙/๘๘.

ภกษทงหลาย ! ภกษเถระทประกอบดวยองคประกอบ ๕ อยางเหลานแลว ยอมเปนผปฏบตเพอท�ามหาชน ใหเสอมเสย ท�ามหาชนใหหมดความสข ท�าไปเพอความพนาศแกมหาชน ไมเปนประโยชนเกอกล เปนไปเพอความทกข ทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย ๕ อยาง คอ

(๑) ภกษเปนเถระ บวชมานาน มพรรษายกาลมาก(๒) เปนทรจกกนมาก มเกยรตยศ มบรวาร ทง

คฤหสถและบรรพชต(๓) เปนผร�ารวยลาภดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะ

และคลานปจจยเภสชบรขาร(๔) เปนพหสต ทรงจ�าธรรมทฟงแลว สงสมธรรม

ทฟงแลวมาก คลองปาก ขนใจ แทงตลอดอยางดดวยทฏฐ(๕) (แต) เปนมจฉาทฏฐ มทศนะวปรตภกษทงหลาย ! ภกษน ท�าคนเปนอนมากใหเลกละ

จากพระสทธรรม ใหตงอยในอสทธรรม ประชาชนทงหลาย ยอมถอเอาแบบอยางของภกษนนไป เพราะคดวา เธอเปนภกษเถระ บวชมานาน มพรรษายกาลมากบาง เพราะคดวา

156

พทธวจน - หมวดธรรม 

เธอเปนภกษเถระ ทมหาชนเชอถอรจกกนมาก มเกยรตยศ มบรวารมาก ทงคฤหสถและบรรพชตบาง เพราะคดวา เธอเปน ภกษเถระ ทร�ารวยลาภดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะ และ คลานปจจยเภสชบรขารบาง เพราะคดวา เธอเปนภกษเถระ ทเปนพหสต ทรงจ�าธรรมทฟงแลว สงสมธรรมทฟงแลวไดบาง ดงน.

ภกษทงหลาย ! ภกษเถระทประกอบดวยองคประกอบ ๕ อยางเหลานแลว ยอมเปนผปฏบตเพอท�ามหาชน ใหเสอมเสย ท�ามหาชนใหหมดความสข ท�าไปเพอความพนาศแกมหาชน ไมเปนประโยชนเกอกล เปนไปเพอความทกข ทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย.

ภกษทงหลาย ! ภกษเถระทประกอบดวยองคประกอบ ๕ อยางเหลานแลว ยอมเปนผปฏบตเพอท�ามหาชน ใหไดรบประโยชน ท�ามหาชนใหไดรบความสข เปนไปเพอความเจรญแกมหาชน และเปนไปเพอความเกอกล เพอความสข ทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย ๕ อยาง คอ

(๑) ภกษเปนเถระ บวชมานาน มพรรษายกาลมาก(๒) เปนทรจกกนมาก มเกยรตยศ มบรวาร ทง

คฤหสถและบรรพชต

157

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

(๓) เปนผร�ารวยลาภดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะ และคลานปจจยเภสชบรขาร

(๔) เปนพหสต ทรงจ�าธรรมทฟงแลว สงสมธรรม ทฟงแลวมาก ...

(๕) (และ) เปนสมมาทฏฐ มทศนะอนถกตองภกษทงหลาย ! ภกษน ท�าคนเปนอนมาก ใหเลกละ

จากอสทธรรมใหตงอยในพระสทธรรม ประชาชนทงหลาย ยอมถอเอาแบบอยางของภกษนนไป เพราะคดวา เธอเปนภกษเถระ บวชมานาน มพรรษายกาลมากบาง เพราะคดวา เธอเปนภกษเถระ ทมหาชนเชอถอ รจกกนมาก มเกยรตยศ มบรวารมาก ทงคฤหสถและบรรพชตบาง เพราะคดวา เธอเปน ภกษเถระ ทร�ารวยลาภดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะ และคลานปจจยเภสชบรขารบาง เพราะคดวา เธอเปนภกษเถระ ทเปนพหสต ทรงจ�าธรรมทฟงแลว สงสมธรรมทฟงแลวไดบาง ดงน.

ภกษทงหลาย ! ภกษเถระทประกอบดวยองคประกอบ ๕ อยางเหลานแลว ยอมเปนผปฏบตเพอท�ามหาชนใหไดรบประโยชน ท�ามหาชนใหไดรบความสข เปนไป เพอความเจรญแกมหาชน และเปนไปเพอความเกอกล เพอความสขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย.

158

พทธวจน - หมวดธรรม 

ลกษณะแบบใด คอ คนของสมมำสมพทธะ

-บาล จตกก. อ. ๒๑/๓๓/๒๖.

ภกษทงหลาย ! ภกษเหลาใด เปนคนหลอกลวง กระดาง พดพลาม ยกตว จองหอง เปนผจตไมตงมน.

ภกษทงหลาย ! ภกษเหลานน ไมใช “คนของเรา”. ภกษทงหลาย ! ภกษเหลานน ไดออกไปนอกธรรม-

วนยนเสยแลว และพวกภกษเหลานน ยอมไมถงความเจรญงอกงาม ไพบลยในธรรมวนยนไดเลย.

สวนภกษเหลาใด เปนคนไมหลอกลวง ไมพดพลำม เปนบณฑต ไมเปนผกระดำง เปนผมจตตงมน.

ภกษทงหลาย ! ภกษเหลานนเปน “คนของเรำ”. ภกษทงหลาย ! ภกษเหลานน ไมไดออกไปนอก

ธรรมวนยน และยอมถงความเจรญ งอกงาม ไพบลยใน ธรรมวนยน.

159

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ไดชอวำเปนภกษ ไมใชเพรำะเครองแบบ

-บาล ตก. อ. ๒๐/๒๙๔/๕๒๒.

ภกษทงหลาย ! ลาทเดนตามฝงโคไปขางหลงๆ แมจะรองอยวา “ก กเปนโค ก กเปนโค” ดงนกตามท แตส ของมนกหาเปนโคไปไดไม เสยงของมนกหาเปนโคไปไดไม เทาของมนกหาเปนโคไปไดไม มนกไดแตเดนตามฝงโคไปขางหลงๆ รองเอาเองวา “ก กเปนโค ก กเปนโค” ดงน เทานน ขอนฉนใด.

ภกษทงหลาย ! ภกษบางรปในกรณเชนน กฉนนน เหมอนกน คอ แมจะเดนตามหมภกษไปขางหลงๆ รองประกาศอยวา “ขา กเปนภกษ ขา กเปนภกษ” ดงน กตามท แตความใครในการประพฤตสลสกขาของเธอ ไมเหมอนของภกษทงหลาย ความใครในการประพฤตจตตสกขาของเธอ ไมเหมอนของภกษทงหลาย ความใครในการประพฤตปญญาสกขาของเธอ ไมเหมอนของภกษทงหลาย ภกษรปนน ไดแตเดนตามหมภกษไปขางหลงๆ รองประกาศเอาเองวา “ขา กเปนภกษ ขา กเปนภกษ” ดงนเทานน.

160

พทธวจน - หมวดธรรม 

ภกษทงหลาย ! เพราะฉะนน ในเรองน พวกเธอ ทงหลายพงส�าเหนยกใจไววา “ความใครในการประพฤต สลสกขาของเรา ตองเขมงวดเสมอ ความใครในการประพฤต จตตสกขาของเรา ตองเขมงวดเสมอ ความใครในการประพฤต ปญญาสกขาของเรา ตองเขมงวดเสมอ” ดงน.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลาย พงส�าเหนยกใจ ไวอยางนแล.

161

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ผใดเหนธรรม ผนนเหนตถำคต

–บาล อตว. ข. ๒๕/๓๐๐/๒๗๒.

ภกษทงหลาย ! แมภกษจบชายสงฆาฏ เดนตามรอยเทาเราไปขางหลงๆ แตถาเธอนนมากไปดวยอภชฌา มกามราคะกลา มจตพยาบาท มความด�ารแหงใจเปนไปในทาง ประทษราย มสตหลงลม ไมมสมปชญญะ มจตไมเปนสมาธ แกวงไปแกวงมา ไมส�ารวมอนทรยแลวไซร ภกษนนชอวา อยไกลจากเรา แมเรากอยไกลจากภกษนนโดยแท. ขอนนเพราะเหตไร. ภกษทงหลาย ! ขอนนเพราะเหตวา ภกษนน ไมเหนธรรม เมอไมเหนธรรม กชอวาไมเหนเรา.

ภกษทงหลาย ! แมภกษนน จะอยหางตงรอยโยชน แตถาเธอนน ไมมากไปดวยอภชฌา ไมมกามราคะกลา ไมมจตพยาบาท ไมมความด�ารแหงใจเปนไปในทางประทษราย มสตตงมน มสมปชญญะ มจตเปนสมาธ ถงความเปนเอกคคตา ส�ารวมอนทรยแลวไซร ภกษนนชอวาอยใกลกบเรา แมเรากอยใกลกบภกษนนโดยแท. ขอนนเพราะเหตไร. ภกษทงหลาย ! ขอนนเพราะเหตวา ภกษนนเหนธรรม เมอเหนธรรม กชอวาเหนเรา.

162

พทธวจน - หมวดธรรม 

ลกษณะของผอยในอรยวงศ

-บาล จตกก. อ. ๒๑/๓๕/๒๘.

ภกษทงหลาย ! อรยวงศ ๔ อยางเหลาน ปรากฏวาเปนธรรมอนเลศ ยงยน เปนแบบแผนมาแตกอน ไมถก ทอดทงแลว ไมเคยถกทอดทงเลย ไมถกทอดทงอย จกไมถกทอดทง เปนธรรมอนสมณพราหมณทงหลายทเปนผร ไมคดคานแลว อรยวงศ ๔ อยางเปนอยางไร คอ

(๑) ภกษในธรรมวนยน เปนผสนโดษดวยจวรตามม ตามได และเปนผสรรเสรญความสนโดษดวยจวรตามม ตามได ไมท�าการแสวงหาอนไมสมควร เพราะจวรเปนเหต ไมไดจวรกไมทรนทราย ไดจวรแลวกไมยนดเมาหมกพวพน เหนสวนทเปนโทษแหงสงสารวฏฏ มปญญาในอบายทจะ ถอนตวออกอยเสมอ นงหมจวรนน อนง ไมยกตนไมขมผอน เพราะความสนโดษดวยจวรตามมตามไดนน ...

(๒) อกอยางหนง ภกษเปน ผสนโดษดวยบณฑบาตตามมตามได และเปนผสรรเสรญความสนโดษดวยบณฑบาต ตามมตามได ไมท�าการแสวงหาอนไมสมควร เพราะบณฑบาตเปนเหต ไมไดบณฑบาตกไมทรนทราย ไดบณฑบาตแลวก

163

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ไมยนดเมาหมกพวพน เหนสวนทเปนโทษแหงสงสารวฏฏ มปญญาในอบายทจะถอนตวออกอยเสมอ บรโภคบณฑบาตนน อนง ไมยกตนไมขมผอน เพราะความสนโดษดวยบณฑบาตตามมตามไดนน ...

(๓) อกอยางหนง ภกษเปนผสนโดษดวยเสนาสนะตามมตามได และเปนผสรรเสรญความสนโดษดวยเสนาสนะ ตามมตามได ไมท�าการแสวงหาอนไมสมควรเพราะเสนาสนะ เปนเหต ไมไดเสนาสนะกไมทรนทราย ไดเสนาสนะแลวกไมยนดเมาหมกพวพน เหนสวนทเปนโทษแหงสงสารวฏฏ มปญญาในอบายทจะถอนตวออกอยเสมอ ใชสอยเสนาสนะนน อนง ไมยกตน ไมขมผอน เพราะความสนโดษดวยเสนาสนะตามมตามไดนน ...

(๔) อกอยางหนง ภกษเปนผมใจยนดในการบ�าเพญ สงทควรบ�าเพญ ยนดแลวในการบ�าเพญสงทควรบ�าเพญ เปนผมใจยนดในการละสงทควรละ ยนดแลวในการละสงทควรละ อนง ไมยกตนไมขมผอน เพราะเหตดงกลาวนน.

กภกษใดเปนผฉลาด ไมเกยจคราน มสมปชญญะ มสตมนในการบ�าเพญสงทควรบ�าเพญและการละสงทควรละ นน เราเรยกภกษนวา ผสถตอยในอรยวงศ อนปรากฏวาเปนธรรมเลศมาแตเกากอน.

164

พทธวจน - หมวดธรรม 

ภกษทงหลาย ! อรยวงศ ๔ อยางเหลานแล ปรากฏวา เปนธรรมอนเลศ ยงยน เปนแบบแผนมาแตเกากอน ไมถกทอดทงแลว ไมเคยถกทอดทงเลย ไมถกทอดทงอย จกไมถกทอดทง เปนธรรมอนสมณพราหมณทงหลายทเปนผรไมคดคานแลว.

ภกษทงหลาย ! กแลภกษผประกอบพรอมแลวดวยอรยวงศ ๔ อยางเหลาน แมหากอยในทศตะวนออก ... ทศตะวนตก ... ทศเหนอ ... ทศใต เธอยอมย�ายความไมยนดเสยไดขางเดยว ความไมยนดหาย�ายเธอไดไม ทเปนเชนนนเพราะเหตไร เพราะเหตวา ภกษผมปญญา ยอมเปนผย�ายเสยได ทงความไมยนดและความยนด ดงน.

165

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

48 กรณของคฤหสถ

หำกเหนโทษโดยควำมเปนโทษ ใหท�ำคนตำมธรรม

-บาล มหา. ท. ๙/๑๑๒/๑๓๙.

(กรณตวอยางของพระเจาอชาตศตรทท�าการฆาบดาของตนเอง)

ขาแตพระองคผเจรญ ! โทษไดครอบง�าหมอมฉน ซงเปนคนเขลา

คนหลง คนไมฉลาด หมอมฉนไดปลงพระชนมชพพระบดาผด�ารงธรรม

เปนพระราชาโดยธรรมเพราะเหตแหงความเปนใหญ ขอพระผมพระภาค

จงทรงรบทราบความผดของหมอมฉนโดยเปนความผด เพอส�ารวมระวง

ตอไปดวยเถด.

มหาราช ! จรงทเดยว ความผดไดครอบง�าพระองคซงเปนคนเขลา คนหลง คนไมฉลาด พระองคไดปลงพระชนมชพพระบดาผด�ารงธรรม เปนพระราชาโดยธรรม เพราะเหตแหงความเปนใหญ แตเพราะพระองคทรงเหนความผดโดยเปนความผด แลวทรงสารภาพตามเปนจรง ฉะนน เราขอรบทราบความผดของพระองคไว กการทบคคลเหนโทษโดยความเปนโทษ แลวท�าคนตามธรรม ถงความส�ารวมระวงตอไป นเปนความเจรญในอรยวนยของผนน.

166

พทธวจน - หมวดธรรม 

ลกษณะกำรเกยวของกบนกบวช

-บาล ปญจก. อ. ๒๒/๒๗๑/๑๙๙.

ภกษทงหลาย ! นกบวชผมศล เขาไปสสกลใด มนษยทงหลายในสกลนน ยอมประสบบญเปนอนมาก ดวยฐานะ ๕ อยาง ฐานะ ๕ อยางเปนอยางไร คอ

(๑) ในสมยใด จตของมนษยทงหลาย ยอมเลอมใส เพราะไดเหนนกบวชผมศล ซงเขาไปสสกล ในสมยนน สกลนน ชอวา ปฏบตขอปฏบตทเปนไปเพอสวรรค

(๒) ในสมยใด มนษยทงหลายพากนตอนรบ กราบไหว ใหอาสนะแกนกบวชผมศล ซงเขาไปสสกล ในสมยนน สกลนน ชอวา ปฏบตขอปฏบตทเปนไปเพอการเกดในสกลสง

(๓) ในสมยใด มนษยทงหลาย ก�าจดมลทนคอความตระหนเสยไดในนกบวชผมศล ซงเขาไปสสกล ในสมยนน สกลนน ชอวา ปฏบตขอปฏบตทเปนไปเพอการไดเกยรตศกดอนใหญ

(๔) ในสมยใด มนษยทงหลาย ยอมแจกจายทานตามสต ตามก�าลงในนกบวชผมศล ซงเขาไปสสกล ใน สมยนน สกลนน ชอวา ปฏบตขอปฏบตทเปนไปเพอการไดโภคทรพยใหญ

167

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

(๕) ในสมยใด มนษยทงหลาย ยอมไตถาม สอบสวน ยอมฟงธรรมในนกบวชผมศล ซงเขาไปสสกล ในสมยนน สกลนน ชอวา ปฏบตขอปฏบตทเปนไปเพอการไดปญญาใหญ

ภกษทงหลาย ! นกบวชผมศล เขาไปสสกลใด มนษยทงหลายในสกลนน ยอมประสบบญเปนอนมาก ดวยฐานะ ๕ อยางเหลานแล.

168

พทธวจน - หมวดธรรม 

ผจดวำเปนอบำสกจณฑำล

-บาล ปญจก. อ. ๒๒/๒๓๐/๑๗๕.

ภกษทงหลาย ! อบาสกผประกอบดวยธรรม ๕ ประการ ยอมเปนอบาสกผจณฑาล เศราหมอง และนารงเกยจ ธรรม ๕ ประการเปนอยางไร คอ

(๑) เปนผไมมศรทธา (๒) เปนผทศล (๓) เปนผถอโกตหลมงคล1 เชอมงคล ไมเชอกรรม (๔) แสวงหาผควรรบทกษณาภายนอกศาสนาน(๕) ท�าการสนบสนนในทนอกศาสนานน ภกษทงหลาย ! อบาสกผประกอบดวยธรรม ๕

ประการเหลานแล ยอมเปนอบาสกผจณฑาล เศราหมอง และนารงเกยจ.

๑. มงคลภายนอกของสมณพราหมณเหลาอน

169

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ผจดวำเปนอบำสกรตนะ

-บาล ปญจก. อ. ๒๒/๒๓๐/๑๗๕.

ภกษทงหลาย ! อบาสกผประกอบดวยธรรม ๕ ประการ ยอมเปนอบาสกรตนะ อบาสกปทม อบาสกบณฑรก ธรรม ๕ ประการเปนอยางไร คอ

(๑) เปนผมศรทธา(๒) เปนผมศล (๓) ไมเปนผถอโกตหลมงคล เชอกรรม ไมเชอมงคล(๔) ไมแสวงหาผควรรบทกษณาภายนอกศาสนาน (๕) ท�าการสนบสนนในศาสนาน ภกษทงหลาย ! อบาสกผประกอบดวยธรรม ๕

ประการเหลานแล ยอมเปนอบาสกรตนะ อบาสกปทม อบาสกบณฑรก.

170

พทธวจน - หมวดธรรม 

กำรใหทำน เปนเหตใหเกดทรพย

-บาล อปร. ม. ๑๔/๓๗๖/๕๗๙.

มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตร กตาม บรษกตาม ยอมเปนผใหขาว น�า เครองนงหม ยานพาหนะ ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน ทอย และประทป โคมไฟแกสมณะหรอพราหมณ เขาตายไป จะเขาถงสคต โลกสวรรค เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอมสมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษย เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมโภคทรพยมาก.

171

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

สงคมเลว เพรำะคนดออนแอ

-บาล ทก. อ. ๒๐/๘๗/๒๘๔.

ภกษทงหลาย ! สมยใด พวกโจรมก�าลง สมยนนพระราชายอมเสอมก�าลง คราวนนทงพระราชาเองกหมดความผาสกทจะเขาใน ออกนอก หรอจะออกค�าสงไปยงชนบทชายแดน ถงแมพวกพราหมณและคหบดกหมดความสะดวกทจะเขาใน ออกนอก หรอทจะอ�านวยการงานนอกเมอง ขอนฉนใด.

ภกษทงหลาย ! สมยใด พวกภกษเลวทรามมก�าลง สมยนนหมภกษผมศลเปนทรกยอมเสอมก�าลง คราวนน หมภกษผมศลเปนทรก จ�าตองเปนผนง เงยบเชยบอยในทามกลางสงฆ หรอถงกบตองไปอยตามชนบทชายแดน ฉนนนเหมอนกน.

ภกษทงหลาย ! ขอนยอมไมเปนไปเพอประโยชนแกมหาชนทงหลาย ไมเปนไปเพอความสข เปนความเสยหาย แกมหาชนเปนอนมาก และไมเปนไปเพอความเกอกล เพอความทกขทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย.

172

พทธวจน - หมวดธรรม 

ภกษทงหลาย ! สมยใด พระราชามก�าลง สมยนนพวกโจรยอมเสอมก�าลง คราวนนทงพระราชาเอง กมความผาสกทจะเขาในออกนอก หรอทจะออกค�าสงไปยงชนบทชายแดน แมพวกพราหมณและคหบด กมความสะดวกทจะเขาในออกนอก หรอทจะอ�านวยการงานนอกเมอง ขอนฉนใด.

ภกษทงหลาย ! สมยใด ภกษผมศลเปนทรกมก�าลง สมยนนพวกภกษเลวทรามยอมเสอมก�าลง คราวนนพวกภกษ เลวทราม จ�าตองเปนผนง เงยบเชยบ อยในทามกลางสงฆ หรอเปนพวกทตองหลนไปเอง ฉนนนเหมอนกน.

ภกษทงหลาย ! ขอนยอมเปนไปเพอประโยชนแกมหาชนทงหลาย ใหมหาชนมความสข เปนความเจรญแกมหาชนเปนอนมาก และเปนไปเพอความเกอกล เพอความสข ทงแกเทวดาและมนษยทงหลาย.

173

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

หลกกำรก�ำจดเสยนหนำม (คนไมด)

-บาล ส. ท. ๙/๑๗๑/๒๐๖.

(พระพทธเจาตรสกบกฏทนตพราหมณ เลาถงเรองของพระเจา

มหาวชตราชทเรยกพราหมณปโรหตมาเฝาเพอใหสอนวธการบชามหายญญ)

พราหมณ ! ปโรหตไดทลสนองพระด�ารสนนวา ‘แวนแควนของพระองคยงมเสยนหนาม ยงมการเบยดเบยนกน การปลนฆาในหมบานกยงปรากฏ การปลนฆาในนคมกยงปรากฏ การปลนฆาในนครกยงปรากฏ การแยงชงตามระยะหนทางกยงปรากฏ และถาพระองคจะใหเลกเกบสวย ในขณะทแวนแควนเปนไปดวยเสยนหนาม เตมไปดวยการเบยดเบยนเชนน กจะไดชอวาท�ากจไมควรท�า อกประการหนง พระองคอาจทรงพระด�ารวา เราก�าจดเสยนหนาม คอ โจรผรายเสยไดดวยการประหาร การจองจ�า การรบทรพย การประจาน หรอการเนรเทศดงน ขอนกไมชอวาเปนการก�าจดไดราบคาบดวยด เพราะผ ทยงเหลอจากการถกประหารกยงม ชนพวกนจะเบยดเบยนชนบทของพระองคในภายหลง แตวามอบายทจะก�าจดเสยนหนามเหลานนใหราบคาบดวยดได คอ

174

พทธวจน - หมวดธรรม 

(๑) ชนเหลาใดอตสาหะในการท�าเกษตรกรรม และปศสตว ขอพระองคจงประทานพชพนธและอาหาร แกชนเหลานน

(๒) ชนเหลาใดอตสาหะในพาณชยกรรม ขอพระองคจงเพมทนใหชนเหลานน

(๓) ขาราชการเหลาใดอตสาหะ ขอพระองค จงประทานเบยเลยงและเงนเดอนแกชนพวกนนในโอกาส อนสมควร

ชนเหลานนนนแหละ จกเปนผขวนขวายในการงานของตน ไมเบยดเบยนแวนแควนของพระองค และพระคลงกจะเพมพนมากมาย แวนแควนจะตงอยดวยความเกษม ปราศจากเสยนหนามและการเบยดเบยน พวกมนษยจะราเรงบนเทง นอนชบตรใหเตนฟอนอยบนอก แมจกไมปดประตเรอน ในเวลาค�าคน กเปนอยได’.

175

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

กรณศกษำเรองภกษชำวกรงโกสมพแตกสำมคคกน

-บาล มหา. ว. ๕/๓๑๒/๒๓๘.

เรองมอยวาภกษ 2 รปทะเลาะกน คอรปหนงหาวาอกรปหนง

ตองอาบตแลวไมเหนอาบต จงพาพวกมาประชมสวดประกาศลงอกเขปนย-

กรรมแกภกษรปนน แตละรปตางกมเพอนฝงมากดวยกนทงสองฝาย

และตางกหาวาอกฝายหนงท�าไมถก ถงกบสงฆแตกกนเปนสองฝาย และ

แยกท�าอโบสถ แมพระผพระภาคจะทรงแนะน�าตกเตอนใหประนประนอม

กนกไมฟง ในทสดถงกบทะเลาะววาทและแสดงอาการทางกายทางวาจา

ทไมสมควรตอกน พระผมพระภาคจงทรงตกเตอน.

ภกษทงหลาย ! พอท พวกเธอทงหลาย อยาหมายมนกนเลย อยาทะเลาะกนเลย อยาโตเถยงกนเลย อยาววาทกนเลย.

มภกษบางรปทลขนวา “ขาแตพระผมพระภาคเจาผเปนธรรมสาม !

ขอพระองคจงหยดไวกอนเถดพระเจาขา ขอจงทรงขวนขวายนอยเถด

พระเจาขา. ขาแตพระผมพระภาคเจา ! ขอจงทรงประกอบในสขวหาร

ในทฏฐธรรมอยเถด พระเจาขา พวกขาพระองคทงหลายจกท�าใหเหนด�า

เหนแดงกน ดวยการหมายมนกน ดวยการทะเลาะกน ดวยการโตเถยงกน

ดวยการววาทกน อนนเอง”.

176

พทธวจน - หมวดธรรม 

พระผมพระภาคไดตรสค�านแกภกษเหลานนเปนค�ารบ 2 วา

ภกษทงหลาย ! พอท พวกเธอทงหลาย อยาหมายมน กนเลย อยาทะเลาะกนเลย อยาโตเถยงกนเลย อยาววาทกนเลย.

มภกษบางรปทลค�านขนเปนค�ารบ 2 วา “ขาแตพระผม

พระภาคเจาผเปนธรรมสาม ! ขอพระองคจงหยดไวกอนเถดพระเจาขา

ขอจงทรงขวนขวายนอยเถดพระเจาขา. ขาแตพระผมพระภาคเจา ! ขอ

จงทรงประกอบในสขวหารในทฏฐธรรมอยเถด พระเจาขา พวกขา

พระองคทงหลายจกท�าใหเหนด�าเหนแดงกน ดวยการหมายมนกน

ดวยการทะเลาะกน ดวยการโตเถยงกน ดวยการววาทกน อนนเอง”.

พระผมพระภาคจงทรงสงสอนใหดตวอยางทฆาวกมาร

แหงแควนโกศลผคดแกแคนพระเจาพรหมทตแหงแควนกาสในการ

ทจบพระราชบดาของพระองค คอพระเจาทฆตไปทรมานประจาน

และประหารชวต เมอมโอกาสจะแกแคนไดกยงระลกถงโอวาทของ

บดา ทไมใหเหนแกยาว (คอไมใหผกเวรจองเวรไวนาน) ไมให

เหนแกสน (คอไมใหตดไมตร) และใหส�านกวา เวรยอมระงบดวย

การไมจองเวร จงไวชวตพระเจาพรหมทต แลวกลบไดราชสมบตท

เสยไปคนพรอมทงไดพระราชธดาของพระเจาพรหมทตดวย.

177

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ทรงสรปวา พระราชาทจบศสตราอาวธยงทรงมขนตและ

โสรจจะได จงควรทภกษทงหลายผบวชในธรรมวนยนจะมความ

อดทนและความสงบเสงยม แตภกษเหลานนกมไดเชอฟง

กาลนนแล ในเวลาเชา พระผมพระภาคเจา ทรงครองจวร

ถอบาตร เสดจเขาไปสเมอง โกสมพ เพอบณฑบาต ครนทรงเทยว

บณฑบาตในเมองโกสมพแลว ภายหลงภตตกาล กลบจากบณฑบาต

แลว ทรงเกบบรขารขนมาถอไว แลวประทบยน ตรสคาถานวา

คนไพรๆ ดวยกน สงเสยงเอดตะโร แตหามคนไหนส�าคญตววา เปนพาลไม เมอหมแตกกน กหาไดมใครรสกเปนอยางอน ใหดขนไปกวานนไดไม.

พวกบณฑตลมตว สมครทจะพดตามทางทตนปรารถนาจะพดอยางไร กพดพลามไปอยางนน หาไดน�าพาถงกเลสทเปนเหตแหงการทะเลาะกนไม.

พวกใด ยงผกใจเจบอยวา ‘ผนนไดดาเรา ไดท�ารายเรา ไดเอาชนะเรา ไดลกทรพยของเรา’ เวรของพวกนน ยอมระงบไมลง.

พวกใด ไมผกใจเจบวา ‘ผนนไดดาเรา ไดท�ารายเรา ไดเอาชนะเรา ไดลกทรพยของเรา’ เวรของพวกนน ยอมระงบได.

178

พทธวจน - หมวดธรรม 

ในยคไหนกตาม เวรทงหลาย ไมเคยระงบไดดวยการผกเวรเลย แตระงบไดดวยไมมการผกเวร ธรรมนเปนของเกาทใชไดตลอดกาล.

คนพวกอน ไมรสกวา ‘พวกเราจะแหลกลาญกเพราะเหตน’ พวกใด ส�านกตวไดในเหตทมนน ความมงรายกนยอมระงบได เพราะความรสกนน.

ความกลมเกลยวเปนน�าหนงใจเดยวกน ยงมไดแมแกพวกคนกกขฬะเหลานน ทปลนเมองหกแขงขาชาวบาน ฆาฟนผคน แลวตอนมา โค และขนเอาทรพยไป แลวท�าไมจะมแกพวกเธอไมไดเลา

ถาหากไมไดสหายทพาตวรอด เปนปราชญ ทมความเปนอยด เปนเพอนรวมทางแลวไซร กจงท�าตวใหเหมอน พระราชา ทละแควนซงพชตไดแลวไปเสย แลวเทยวไปคนเดยว ดจชางมาตงคะ เทยวไปในปาตวเดยว ฉะนน.

การเทยวไปคนเดยว ดกวา เพราะไมมความเปนสหายกนไดกบคนพาล พงเทยวไปคนเดยว และไมท�าบาป เปนคนมกนอย ดจชางมาตงคะ เปนสตวมกนอย เทยวไปในปา ฉะนน.

179

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ครนแลวจงเสดจไปจากทนนสพาลกโลณการกคาม สปาชอปาจนวงสะโดยล�าดบ ไดทรงพบปะกบพระเถระตางๆ ในททเสดจไปนนในทสดไดเสดจไปพ�านกอย ณ โคนไมสาละอนรมรน ณ ปาชอปารเลยยกะ และไดมพญาชางชอปารเลยยกะ มาอปฏฐากดแลพระผมพระภาค ตอจากนนจงไดเสดจไปยงกรงสาวตถ.

ครงนน อบาสกอบาสกาชาวพระนครโกสมพไดหารอกนดงนวา พระคณเจาเหลาภกษชาวพระนครโกสมพน ท�าความพนาศใหญโตใหพวกเรา พระผมพระภาคถกทานเหลานรบกวนจงเสดจหลกไปเสย เอาละ พวกเราไมตองอภวาท ไมตองลกรบ ไมตองท�าอญชลกรรมสามจกรรม ไมตองท�าสกการะ ไมตองเคารพ ไมตองนบถอ ไมตองบชาซงพระคณเจาเหลาภกษชาวพระนครโกสมพ แมเขามาบณฑบาต กไมตองถวายบณฑบาต ทานเหลานถกพวกเราไมสกการะ ไมเคารพ ไมนบถอ ไมบชา เปนผไมมสกการะอยางน จกหลกไปเสย หรอจกสกเสย หรอจกใหพระผมพระภาคทรงโปรด ครนแลวไมอภวาท ไมลกรบ ไมท�าอญชลกรรมสามจกรรม ไมสกการะ ไมเคารพ ไมนบถอ ไมบชา ซงพวกภกษชาวพระนครโกสมพ แมเขามาบณฑบาตกไมถวายบณฑบาต.

ครงนน พวกภกษชาวพระนครโกสมพ ถกอบาสกอบาสกาชาวพระนครโกสมพไมสกการะ ไมเคารพ ไมนบถอ ไมบชา เปนผไมมสกการะ จงพดกนอยางนวา อาวโสทงหลาย ! มฉะนน พวกเรา พงไปพระนครสาวตถ แลวระงบอธกรณนในส�านกพระผมพระภาคครนแลว เกบง�าเสนาสนะ ถอบาตรจวร พากนเดนทางไปพระนคร สาวตถ.

180

พทธวจน - หมวดธรรม 

ภกษเหลานนไดรบความล�าบากกรสกส�านกผด จงพากน เดนทางไปกรงสาวตถและยอมตกลงระงบขอววาทแตกแยกกน โดยภกษรปทเปนตนเหตยอมแสดงอาบต ภกษฝายทสวดประกาศลงโทษยอมถอนประกาศ พระผมพระภาคจงตรสใหประชมสงฆสวดประกาศระงบเรองนนเปนสงฆสามคคดวยทตยกรรมวาจา เสรจแลวใหสวดปาตโมกข.

บทสงทาย

182

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

49 กำรเกยวของกนของนกบวช กบคฤหสถ

-บาล อตว. ข. ๒๕/๓๑๔/๒๘๗.

ภกษทงหลาย ! พราหมณและคหบดทงหลาย ผบ�ารงเธอทงหลายดวยจวร บณฑบาต เสนาสนะและคลานปจจยเภสชบรขาร ชอวาเปนผมอปการะมากแกเธอทงหลาย.

ภกษทงหลาย ! การทเธอทงหลายแสดงธรรม อนงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด พรอมทงอรรถะ พรอมทงพยญชนะ ประกาศพรหมจรรยอนบรสทธบรบรณสนเชง แกพราหมณและคหบดเหลานน ชอวา เธอทงหลายกเปนผมอปการะมากแกชนเหลานน.

ภกษทงหลาย ! คฤหสถและบรรพชตทงหลาย ตาง

อาศยซงกนและกนอยประพฤตพรหมจรรย เพอถอนกเลส

อนเปรยบเหมอนหวงน�า เพอจะท�าซงทสดแหงทกขโดยชอบ

ดวยประการอยางน.

183

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๕0 สงทใครๆ ในโลกไมไดตำมปรำถนำ-บาล ปญจก. อ. ๒๒/๕๙/๔๘.

ภกษทงหลาย ! ฐานะ ๕ ประการเหลาน อนสมณะ พราหมณ เทวดา มาร พรหม หรอใครๆ ในโลก ไมพงไดตามปรารถนา ๕ ประการเปนอยางไร คอ

สมณะ พราหมณ เทวดา มาร พรหม หรอใครๆ ในโลก ไมอาจไดตามปรารถนาวา

(๑) สงทมความแกเปนธรรมดา อยาแกเลย(๒) สงทมความเจบไขเปนธรรมดา อยาเจบไขเลย(๓) สงทมความตายเปนธรรมดา อยาตายเลย(๔) สงทมความสนไปเปนธรรมดา อยาสนไปเลย(๕) สงทมความวนาศเปนธรรมดา อยาวนาศเลยภกษทงหลาย ! สงทมความแกเปนธรรมดา กยอม

แกส�าหรบปถชนผมไดสดบ เมอสงทมความแกเปนธรรมดาแกแลว เขากไมพจารณาเหนโดยประจกษวา “ไมใชสงทมความแกเปนธรรมดา จะแกส�าหรบเราผเดยวเทานน โดย ทแทแลว สงทมความแกเปนธรรมดา ยอมแกส�าหรบสตวทงหลายทงปวง ทมการมา การไป การจต การอบต กเมอ

184

พทธวจน - หมวดธรรม 

สงทมความแกเปนธรรมดาแกแลว เราจะมามวเศราโศก กระวนกระวาย ร�าไรร�าพน ทบอกร�าไห ถงความหลงใหล แมอาหารกไมยอย กายกเศราหมอง การงานกหยดชงก พวกอมตรกดใจ มตรสหายกเศราใจ” ดงน.

ปถชนนน เมอสงทมความแกเปนธรรมดา แกแลว ยอมเศราโศก กระวนกระวาย ร�าไรร�าพน เปนผทบอกร�าไห ยอมถงความหลงใหล. ภกษทงหลาย ! เรากลาววาปถชนผมไดสดบน ถกลกศรแหงความโศก อนมพษเสยบแทงแลว ท�าตนเองใหเดอดรอนอย.

ภกษทงหลาย ! สงทมความเจบไขเปนธรรมดา กยอมเจบไขส�าหรบปถชนผมไดสดบ เมอสงทมความเจบไขเปนธรรมดาเจบไขแลว เขากไมพจารณาเหนโดยประจกษวา “ไมใชสงทมความเจบไขเปนธรรมดา จะเจบไขส�าหรบเรา ผเดยวเทานน โดยทแทแลว สงทมความเจบไขเปนธรรมดา ยอมเจบไขส�าหรบสตวทงหลายทงปวง ทมการมา การไป การจต การอบต กเมอสงทมความเจบไขเปนธรรมดา เจบไขแลว เราจะมามวเศราโศก กระวนกระวาย ร�าไรร�าพน ทบอกร�าไห ถงความหลงใหล แมอาหารกไมยอย กายกเศราหมอง การงาน กหยดชงก พวกอมตรกดใจ มตรสหายกเศราใจ” ดงน.

185

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ปถชนนน เมอสงทมความเจบไขเปนธรรมดา เจบไขแลว ยอมเศราโศก กระวนกระวาย ร�าไรร�าพน เปนผทบอก ร�าไห ยอมถงความหลงใหล. ภกษทงหลาย ! เรากลาววา ปถชนผมไดสดบน ถกลกศรแหงความโศก อนมพษเสยบแทงแลว ท�าตนเองใหเดอดรอนอย.

ภกษทงหลาย ! สงทมความตายเปนธรรมดา กยอมตายส�าหรบปถชนผมไดสดบ เมอสงทมความตายเปนธรรมดาตายแลว เขากไมพจารณาเหนโดยประจกษวา “ไมใชสงทมความตายเปนธรรมดา จะตายส�าหรบเราผเดยวเทานน โดยทแทแลว สงทมความตายเปนธรรมดา ยอมตาย ส�าหรบสตวทงหลายทงปวง ทมการมา การไป การจต การอบต กเมอสงทมความตายเปนธรรมดา ตายแลว เราจะ มามวเศราโศก กระวนกระวาย ร�าไรร�าพน ทบอกร�าไห ถงความหลงใหล แมอาหารกไมยอย กายกเศราหมอง การงาน กหยดชงก พวกอมตรกดใจ มตรสหายกเศราใจ” ดงน.

ปถชนนน เมอสงทมความตายเปนธรรมดา ตายแลว ยอมเศราโศก กระวนกระวาย ร�าไรร�าพน เปนผทบอกร�าไห ยอมถงความหลงใหล. ภกษทงหลาย ! เรากลาววา ปถชนผมไดสดบน ถกลกศรแหงความโศก อนมพษเสยบแทงแลว ท�าตนเองใหเดอดรอนอย.

186

พทธวจน - หมวดธรรม 

(ในกรณแหงสงทมความสนไปเปนธรรมดา มความวนาศไป

เปนธรรมดา กไดตรสไวดวยถอยค�าอยางเดยวกนกบในกรณแหง

สงทมความแกเปนธรรมดาขางบนน และพระองคยงไดตรสไวใน

ลกษณะทตรงกนขามจากขอความน ส�าหรบอรยสาวกผไดสดบ)

187

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๕1 เหตใหส�ำเรจตำมปรำรถนำ นยท 1

-บาล จตกก. อ. ๒๑/๘๕/๖๑.

คหบด ! ธรรม 4 ประกำรน นำปรำรถนำ นำรกใคร นำพอใจ หำไดยำกในโลก ธรรม ๔ ประการเปนอยางไร คอ

ขอโภคทรพยจงเกดขนแกเรำโดยทำงธรรม นเปนธรรมประกำรท 1 อนนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ หาไดยากในโลก.

เราไดโภคทรพยทงหลายโดยทางธรรมแลว ขอยศจงเฟองฟแกเรำพรอมดวยญำตและมตรสหำย นเปนธรรมประกำรท ๒ อนนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ หาไดยากในโลก.

เราไดโภคทรพยทงหลายโดยทางธรรมแลว ไดยศพรอมดวยญาตและมตรสหายแลว ขอเรำจงเปนอยนำน จงรกษำอำยใหยงยน นเปนธรรมประกำรท ๓ อน นาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ หาไดยากในโลก.

เราไดโภคทรพยทงหลายโดยทางธรรมแลว ไดยศพรอมดวยญาตและมตรสหายแลว เปนอยนานรกษาอาย

188

พทธวจน - หมวดธรรม 

ใหยงยนแลว เมอตำยแลว ขอเรำจงเขำถงสคตโลกสวรรค นเปนธรรมประกำรท 4 อนนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ หาไดยากในโลก.

คหบด ! ธรรม ๔ ประการเหลานแล นาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ หาไดยากในโลก.

คหบด ! ธรรม 4 ประกำรน ยอมเปนไปเพอใหไดธรรม 4 ประกำร อนนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ หาไดยากในโลก ธรรม ๔ ประการเปนอยางไร คอ

(๑) สทธำสมปทำ (ความถงพรอมดวยศรทธา)

(๒) สลสมปทำ (ความถงพรอมดวยศล)

(๓) จำคสมปทำ (ความถงพรอมดวยการบรจาค)

(๔) ปญญำสมปทำ (ความถงพรอมดวยปญญา)

คหบด ! ก สทธำสมปทำเปนอยางไรเลา อรยสาวกในธรรมวนยน ย อมเปนผ มศรทธา

เชอปญญาตรสร ของตถาคตวา “เพราะเหตอยางนๆ พระผมพระภาคเจานน เปนผไกลจากกเลส เปนผตรสรชอบไดโดยพระองคเอง เปนผถงพรอมดวยวชชาและจรณะ เปนผไปแลวดวยด เปนผรโลกอยางแจมแจง เปนผสามารถ

189

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ฝกบรษทสมควรฝกไดอยางไมมใครยงกวา เปนครผสอน ของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนผร ผตน ผเบกบานดวยธรรม เปนผมความจ�าเรญจ�าแนกธรรมสงสอนสตว”. คหบด ! นเรยกวำ สทธำสมปทำ.

คหบด ! ก สลสมปทำ เปนอยางไรเลา อรยสาวกในธรรมวนยน เป นผ เว นขาดจาก

ปาณาตบาต เปนผเวนขาดจากอทนนาทาน เปนผเวนขาด จากกาเมสมจฉาจาร เปนผเวนขาดจากมสาวาท เปน ผเวนขาดจากการดมน�าเมา คอ สราและเมรย อนเปนทตงแหงความประมาท. คหบด ! นเรยกวำ สลสมปทำ.

คหบด ! ก จำคสมปทำ เปนอยางไรเลา อรยสาวกในธรรมวนยน มใจปราศจากมลทน คอ

ความตระหน อยครองเรอน มการบรจาคอนปลอยอยเปนประจ�า มฝามออนชม ยนดในการสละ เปนผควรแกการขอ ยนด ในการใหและการแบงปน. คหบด ! นเรยกวำ จำคสมปทำ.

คหบด ! ก ปญญำสมปทำ เปนอยางไรเลาบคคลมใจอนความโลภอยางแรงกลา คอ อภชฌา

ครอบง�าแลว ยอมท�ากจทไมควรท�า ละเลยกจทควรท�า

190

พทธวจน - หมวดธรรม 

เมอท�ากจทไมควรท�าและละเลยกจทควรท�าเสย ยอมเสอมจากยศและความสข บคคลมใจอนพยาบาท ถนมทธะ อทธจจกกกจจะ อนวจกจฉาครอบง�าแลว ยอมท�ากจทไมควรท�า ละเลยกจทควรท�า เมอท�ากจท ไมควรท�าและละเลยกจทควรท�าเสย ยอมเสอมจากยศ และความสข.

คหบด ! อรยสาวกนนแลรวา อภชฌาวสมโลภะ (ความโลภอยางแรงกลา) เปนอปกเลสแหงจต ยอมละอภชฌาวสมโลภะอนเปนอปกเลสแหงจตเสยได รวา พยาบาท (คดราย) ถนมทธะ (ความหดหซมเซา) อทธจจกกกจจะ (ความฟงซานร�าคาญ) วจกจฉา (ความลงเลสงสย) เปนอปกเลสแหงจต ยอมละเสยซงสงทเปนอปกเลสแหงจตเหลานน.

คหบด ! เมอใดอรยสาวกรวาอภชฌาวสมโลภะ เปนอปกเลสแหงจตดงนแลว เมอนนยอมละเสยได เมอใดอรยสาวกรวาพยาบาท ถนมทธะ อทธจจกกกจจะ วจกจฉา เปนอปกเลสแหงจตดงนแลว เมอนนยอมละ สงเหลานนเสยได อรยสาวกนเราเรยกวา เปนผมปญญามาก มปญญาหนาแนน เปนผเหนทาง เปนผถงพรอมดวยปญญา คหบด ! นเรยกวำ ปญญำสมปทำ.

191

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

คหบด ! ธรรม 4 ประกำรเหลำนแล ยอมเปนไป เพอใหไดธรรม 4 ประกำร อนนำปรำรถนำ นำรกใคร นำพอใจ หำไดยำกในโลก.

192

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๕๒ เหตใหส�ำเรจตำมปรำรถนำ นยท ๒

-บาล อปร. ม. ๑๔/๒๑๗/๓๑๘.

ภกษทงหลาย ! เราจกแสดงเหตส�าเรจความปรารถนาแกเธอทงหลาย พวกเธอจงฟงเหตส�าเรจความปรารถนานน จงท�าในใจใหด เราจกกลาว.

ภกษทงหลาย ! ภกษในธรรมวนยน เปนผประกอบดวยศรทธำ ศล สตตะ จำคะ ปญญำ เธอมความปรารถนาอยางนวา “โอหนอ ! เราเมอตายไปแลว พงเขาถงความเปนสหายแหงกษตรยมหาศาลเถด” ดงนกม … วา “โอหนอ !เราเมอตายไปแลว พงเขาถงความเปนสหายแหงพราหมณมหาศาลเถด” ดงนกม ... วา “โอหนอ ! เราเมอตายไปแลว พงเขาถงความเปนสหายแหงคหบดมหาศาลเถด” ดงนกม เธอจงตงจตนน อธษฐำนจตนน เจรญจตนน ควำมปรำรถนำและวหำรธรรมเหลำนน อนเธอเจรญแลวอยำงน ท�ำใหมำกแลวอยำงน ยอมเปนไปเพอควำมส�ำเรจในภำวะนนๆ.

193

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ภกษทงหลาย ! ประการอนยงมอก ภกษเปนผประกอบดวยศรทธา ศล สตตะ จาคะ ปญญา เธอไดฟงมาวา เทวดาชนจาตมหาราชกา ... เทวดาชนดาวดงส … เทวดา ชนยามา … เทวดาชนดสต ... เทวดาชนนมมานรด ... เทวดาชนปรนมมตวสวสด มอายยน มวรรณะ มากดวยความสข.

เธอมความปรารถนาอยางนว า “โอหนอ ! เราเมอตายไปแลว พงเขาถงควำมเปนสหำยแหงเทวดำ ชนปรนมมตวสวสดเถด” เธอจงตงจตนน อธษฐานจตนน เจรญจตนน ความปรารถนาและวหารธรรมเหลานน อนเธอเจรญแลวอยางน ท�าใหมากแลวอยางน ยอมเปนไป เพอความส�าเรจในภาวะนนๆ.

ภกษทงหลาย ! ประการอนยงมอก ภกษเปนผประกอบดวยศรทธา ศล สตตะ จาคะ ปญญา เธอไดฟงมาวา สหสสพรหม ... ทวสหสสพรหม ... ตสหสสพรหม ... จตสหสสพรหม ... ปญจสหสสพรหม ... ทสสหสสพรหม ... สตสหสสพรหม มอายยน มวรรณะ มากดวยความสข ...

เธอมความปรารถนาอยางน “โอหนอ ! เราเมอตายไปแลว พงเขาถงความเปนสหายแหงสตสหสสพรหมเถด”

194

พทธวจน - หมวดธรรม 

เธอจงตงจตนน อธษฐานจตนน เจรญจตนน ความปรารถนาและวหารธรรมเหลานน อนเธอเจรญแลวอยางน ท�าใหมากแลวอยางน ยอมเปนไปเพอความส�าเรจในภาวะนนๆ.

ภกษทงหลาย ! ประการอนยงมอก ภกษเปนผประกอบดวยศรทธา ศล สตตะ จาคะ ปญญา เธอไดฟงมาวา เทวดาชนอาภา ... เทวดาชนปรตตาภา ... เทวดาชนอปปมาณาภา ... เทวดาชนอาภสสรา ... เทวดาชนสภา... เทวดาชนปรตตสภา... เทวดาชนอปปมาณสภา ... เทวดาชนสภกณหา ... เทวดาชนเวหปปผลา ... เทวดาชนอวหา ... เทวดาชนอตปปา ... เทวดาชนสทสสา ... เทวดาชนสทสส ... เทวดาชนอกนฏฐา มอายยน มวรรณะ มากดวยความสข

เธอมความปรารถนาอยางนวา “โอหนอ ! เราเมอตายไปแลว พงเขาถงความเปนสหายแหงเทวดาชนอกนฏฐาเถด” เธอจงตงจตนน อธษฐานจตนน เจรญจตนน ความปรารถนาและวหารธรรมเหลานน อนเธอเจรญแลวอยางน ท�าใหมากแลวอยางน ยอมเปนไปเพอความส�าเรจในภาวะนนๆ.

ภกษทงหลาย ! ประการอนยงมอก ภกษเปนผประกอบดวยศรทธา ศล สตตะ จาคะ ปญญา เธอไดฟงมาวา

195

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เทวดาผเขาถงอากาสานญจายตนภพ ... เทวดาผเขาถงวญญาณญจายตนภพ ... เทวดาผเขาถงอากญจญญายตนภพ ... เทวดาผเขาถงเนวสญญานาสญญายตนภพ มอายยน ด�ารงอยนาน มากดวยความสข เธอมความปรารถนาอยางนวา “โอหนอ ! เราเมอตายไปแลว พงเขาถงความเปนสหายแหงเทวดาผเขาถงเนวสญญานาสญญายตนภพเถด” เธอจงตงจตนน อธษฐานจตนน เจรญจตนน ความปรารถนาและวหารธรรมเหลานน อนเธอเจรญแลวอยางน ท�าใหมากแลวอยางน ยอมเปนไปเพอความส�าเรจในภาวะนนๆ.

ภกษทงหลาย ! ประการอนยงมอก ภกษเปนผประกอบดวย ศรทธา ศล สตตะ จาคะ ปญญา เธอมความปรารถนาอยางนวา “โอหนอ ! เราพงเขาถงเจโตวมตต ปญญาวมตต อนหาอาสวะมได เพราะความสนไปแหงอาสวะทงหลาย ดวยปญญาอนยงเองในปจจบน เขาถงแลวแลอย” เธอจงเขาถงเจโตวมตต ปญญาวมตต อนหาอาสวะมได เพราะความสนไปแหงอาสวะทงหลาย ดวยปญญาอนยงเองในปจจบน เขาถงแลวแลอย.

ภกษทงหลาย ! ภกษน ยอมไมเกดในทไหนๆ.

196

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๕๓ เทวดำไหวใคร-บาล สคาถ. ส. ๑๕/๓๔๔/๙๒๙.

ภกษทงหลาย ! ครงนนแล ไดทราบวาทาวสกกะ จอมเทพขณะเสดจลงจากเวชยนตปราสาท ทรงประนมอญชลนมสการทศเปนอนมาก.

ภกษทงหลาย ! ครงนนแล มาตลสงคาหกเทพบตร ไดทลถามทาวสกกะจอมเทพดวยคาถาวา

“พราหมณทงหลายผบรรลไตรวชชา กษตรยทงหลาย ณ ภมภาคทงหมด ทาวมหาราชทง ๔ และทวยเทพชาวไตรทศผมยศยอมนอบนอมพระองค ขาแตทาวสกกะ ! เมอเปนเชนนนพระองคทรงนอบนอมทานผควรบชาคนใด ทานผควรบชาคนนนชอไรเลา ขอเดชะ”.

ทาวสกกะตรสตอบวา “พราหมณทงหลายผบรรลไตรวชชา กษตรยทงหลาย

ณ ภมภาคทงหมด ทาวมหาราชทง ๔ และทวยเทพชาวไตรทศ ผมยศ นอบนอมทานผใด ซงเปนผสมบรณดวยศล มจตตงมนตลอดกาลนาน ผบวชแลวโดยชอบ มพรหมจรรยเปนเบองหนา คฤหสถเหลาใดเปนผท�าบญ มศล เปนอบาสก

197

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

เลยงดภรรยาโดยชอบธรรม. มาตล ! เรานอบนอมคฤหสถเหลานน”.

มาตลสงคาหกเทพบตรกลาววา“ขาแตทาวสกกะ ! ไดยนวา พระองคทรงนอบนอม

บคคลเหลาใด บคคลเหลานนเปนผประเสรฐทสดในโลกเทยว ขาแตทาววาสวะ พระองคทรงนอบนอมบคคลเหลาใด ถงขาพระองคกขอนอบนอมบคคลเหลานน”.

ทาวมฆวาสชมบดเทวราชผเปนประมขของเทวดา ทงหลาย ครนตรสดงนแลว ทรงนอมนมสการทศเปนอนมาก แลวเสดจขนรถ.

198

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๕4 ฤกษด ยำมด ในแบบพทธวจน-บาล ตก. อ. ๒๐/๓๗๘/๕๙๕.

ภกษทงหลาย ! สตวเหลาใดประพฤตสจรตดวยกาย ประพฤตสจรตดวยวาจา ประพฤตสจรตดวยใจ ในเวลาเชา เวลาเชากเปนเวลาเชาทดของสตวเหลานน.

สตวเหลาใดประพฤตสจรตดวยกาย ประพฤตสจรตดวยวาจา ประพฤตสจรตดวยใจ ในเวลาเทยง เวลาเทยงกเปนเวลาเทยงทดของสตวเหลานน.

สตวเหลาใดประพฤตสจรตดวยกาย ประพฤตสจรตดวยวาจา ประพฤตสจรตดวยใจ ในเวลาเยน เวลาเยนกเปนเวลาเยนทดของสตวเหลานน.

สตวทงหลำยประพฤตชอบในเวลำใด เวลำนนชอวำเปนฤกษด มงคลด สวำงด รงด ขณะด ยำมด และบชำด ในพรหมจำรบคคลทงหลำย.

199

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๕๕ ทพงผด ทพงถก-บาล ธ. ข. ๒๕/๔๐/๒๔.

มนษยทงหลายเปนอนมาก ถกความกลวคกคามเอาแลว ยอมยดถอเอาภเขาบาง ปาไมทศกดสทธบาง สวนศกดสทธบาง รกขเจดยบาง วาเปนทพงของตนๆ นนไมใชทพงอนท�าความเกษมใหไดเลย นนไมใชทพงอนสงสด ผใดถอเอาสงนนๆ เปนทพงแลว ยอมไมหลดพนไปจากทกขทงปวงได.

สวนผใดทถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนทพง แลวเหนอรยสจทงสดวยปญญำอนถกตอง คอ เหนทกข เหนเหตเปนเครองใหเกดขนของทกข เหนควำมกำวลวงเสยไดซงทกข และเหนมรรคประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐ ซงเปนเครองใหถงควำมเขำไปสงบร�ำงบแหงทกข นนแหละ คอ ทพงอนเกษม นนคอ ทพงอนสงสด ผใดถอเอำทพงนนแลว ยอมหลดพนไปจำกทกขทงปวงไดแท.

200

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๕6 พธปลงบำปในอรยวนย นยท 1

-บาล ทสก. อ. ๒๔/๒๖๗/๑๕๖.

กโดยสมยนนแล พราหมณชอวาชาณสโสณสระเกลาในวนอโบสถ นงหมผาไหมคใหม ถอก�าหญาคาสดไปยนอย ณ ทควรสวนขางหนงในท ไมไกลพระผมพระภาค พระผมพระภาคไดทอดพระเนตรเหนชาณสโสณพราหมณผสระเกลาในวนอโบสถ นงหมผาไหมคใหม ถอก�าหญาคาสดยนอย ณ ทควรสวนขางหนงในทไมไกล ครนแลวไดตรสถามชาณสโสณพราหมณวา

พราหมณ ! เพราะเหตไรหนอ ทานจงสระเกลา ในวนอโบสถ นงหมผาไหมคใหม ถอก�าหญาคาสดมายนอย ณ ทควรสวนขางหนง วนนเปนวนอะไรของสกลพราหมณ.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! วนนเปนวนปลงบาปของสกลพราหมณ.

พราหมณ ! กพธปลงบาปของพราหมณทงหลายยอมมดวยประการใดเลา.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! พราหมณทงหลายในกรณน สระเกลาในวนอโบสถ นงหมผาไหมคใหม ทาแผนดนดวยโคมยสด ลาดดวยหญาคา ทเขยวสดแลว ส�าเรจการนอนในระหวางกองทรายและเรอนไฟ ในราตรนน พราหมณเหลานนยอมลกขนประนมอญชลนมสการไฟ 3 ครง ดวยการกลาววา ขาพเจาขอปลงบาปกะทานผเจรญ ขาพเจาขอปลงบาปกะทานผเจรญ ดงน และยอมหลอเลยงไฟไวดวยเนยใส น�ามนและเนยขนอนเพยงพอ พอลวงราตรนนไป ยอมเลยงพราหมณทงหลายใหอมหน�าดวยขาทนย-

201

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

โภชนยาหารอนประณต. ขาแตพระโคดมผเจรญ ! พธปลงบาปของพราหมณทงหลายยอมมดวยประการอยางนแล.

พราหมณ ! พธปลงบาปของพราหมณทงหลายเปนอยางหนง สวนพธปลงบาปในอรยวนยยอมมโดยประการอน.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! พธปลงบาปในอรยวนยยอมมดวย

ประการใดเลา. ขอประทานพระวโรกาส ขอพระโคดมผเจรญ ! โปรด

ทรงแสดงธรรมแกขาพระองคตามพธปลงบาปในอรยวนยดวยเถด.

พราหมณ ! ถาเชนนนทานจงฟง จงใสใจใหด เราจกกลาว. พราหมณ ! อรยสาวกในธรรมวนยน

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากของปาณาตบาตเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละปาณาตบาต ยอมปลงบาป จากปาณาตบาต.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงอทนนาทานเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละอทนนาทาน ยอมปลงบาป จากอทนนาทาน.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงกาเมสมจฉาจารเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนน ครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละกาเมสมจฉาจาร ยอมปลงบาปจากกาเมสมจฉาจาร.

202

พทธวจน - หมวดธรรม 

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมสาวาทเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมสาวาท ยอมปลงบาปจากมสาวาท.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงปสณาวาจาเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละปสณาวาจา ยอมปลงบาป จากปสณาวาจา.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงผรสวาจาเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละผรสวาจา ยอมปลงบาปจากผรสวาจา.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงสมผปปลาปะเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนน ครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละสมผปปลาปะ ยอมปลงบาปจากสมผปปลาปะ.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงอภชฌาเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละอภชฌา ยอมปลงบาปจากอภชฌา.

203

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงพยาบาทเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละพยาบาท ยอมปลงบาปจากพยาบาท.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาทฏฐเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาทฏฐ ยอมปลงบาปจากมจฉาทฏฐ.

พราหมณ ! พธปลงบาปในอรยวนย ยอมมดวยประการอยางนแล.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! พธปลงบาปของพราหมณทงหลาย

เปนอยางหนง สวนพธปลงบาปในอรยวนยยอมมโดยประการอน.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! กพธปลงบาปของพราหมณทงหลาย

ยอมไมถงเสยวท 16 แหงพธปลงบาปในอรยวนยน.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! ภาษตของพระองคแจมแจงยงนก

ภาษตของพระองคไพเราะนก พระองคทรงแสดงธรรมโดยอเนกปรยาย

อยางน เปรยบเหมอนบคคลหงายของทคว�า เปดของทปด บอกทางแก

คนหลงทาง หรอสองประทปในทมด ดวยตงใจวาคนมตาดจกไดเหนรป

ดงน ขาพระองคขอถงพระพทธเจา พระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ.

ขอพระโคดมผเจรญ ! โปรดทรงจ�าขาพระองควา เปนอบาสกผถงสรณะ

ตลอดชวต ตงแตวนนเปนตนไป.

204

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๕๗ พธปลงบำปในอรยวนย นยท ๒

-บาล ทสก. อ. ๒๔/๒๕๑/๑๑๙.

กโดยสมยนนแล พราหมณชอวาชาณสโสณสระเกลาในวนอโบสถ นงหมผาไหมคใหม ถอก�าหญาคาสดไปยนอย ณ ทควรสวนขางหนงในท ไมไกลพระผมพระภาค พระผมพระภาคไดทอดพระเนตรเหนชาณสโสณพราหมณผสระเกลาในวนอโบสถ นงหมผาไหมคใหม ถอก�าหญาคาสดยนอย ณ ทควรสวนขางหนงในทไมไกล ครนแลวไดตรสถามชาณสโสณพราหมณวา

พราหมณ ! เพราะเหตไรหนอ ทานจงสระเกลาในวนอโบสถ นงหมผาไหมคใหม ถอก�าหญาคาสดมายนอย ณ ทควรสวนขางหนง วนนเปนวนอะไรของสกลพราหมณ.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! วนนเปนวนปลงบาปของสกลพราหมณ.

พราหมณ ! กพธปลงบาปของพราหมณทงหลาย ยอมมดวยประการใดเลา.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! พราหมณทงหลายในกรณน สระเกลา

ในวนอโบสถ นงหมผาไหมคใหม ทาแผนดนดวยโคมยสด ลาดดวยหญาคา

ทเขยวสดแลว ส�าเรจการนอนในระหวางกองทรายและเรอนไฟ ในราตรนน

พราหมณเหลานนยอมลกขนประนมอญชลนมสการไฟ 3 ครง ดวยการ

กลาววา ขาพเจาขอปลงบาปกะทานผเจรญ ขาพเจาขอปลงบาปกะทานผเจรญ

205

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ดงน และยอมหลอเลยงไฟไวดวยเนยใส น�ามนและเนยขนอนเพยงพอ

พอลวงราตรนนไป ยอมเลยงพราหมณทงหลายใหอมหน�าดวยขาทนย-

โภชนยาหารอนประณต. ขาแตพระโคดมผเจรญ ! พธปลงบาปของ

พราหมณทงหลายยอมมดวยประการอยางนแล.

พราหมณ ! พธปลงบาปของพราหมณทงหลายเปนอยางหนง สวนพธปลงบาปในอรยวนยยอมมโดยประการอน.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! พธปลงบาปในอรยวนยยอมมดวย

ประการใดเลา. ขอประทานพระวโรกาส ขอพระโคดมผเจรญ ! โปรด

ทรงแสดงธรรมตามทเปนพธปลงบาปในอรยวนยแกขาพระองคดวยเถด.

พราหมณ ! ถาเชนนนทานจงฟง จงใสใจใหด เราจกกลาว. พราหมณ ! อรยสาวกในธรรมวนยน

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาทฏฐเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาทฏฐ ยอมปลงบาปจากมจฉาทฏฐ.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาสงกปปะเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนน ครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาสงกปปะ ยอมปลงบาปจากมจฉาสงกปปะ.

206

พทธวจน - หมวดธรรม 

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาวาจาเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาวาจา ยอมปลงบาปจากมจฉาวาจา.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉากมมนตะเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนน ครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉากมมนตะ ยอมปลงบาปจากมจฉากมมนตะ.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาอาชวะเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาอาชวะ ยอมปลงบาปจากมจฉาอาชวะ.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาวายามะเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนน ครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาวายามะ ยอมปลงบาปจากมจฉาวายามะ.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาสตเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาสต ยอมปลงบาปจากมจฉาสต.

207

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาสมาธเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาสมาธ ยอมปลงบาป จากมจฉาสมาธ.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาญาณะเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนนครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาญาณะ ยอมปลงบาป จากมจฉาญาณะ.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาวมตตเปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนน ครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาวมตต ยอมปลงบาปจากมจฉาวมตต.

พราหมณ ! พธปลงบาปในอรยวนย ยอมมดวยประการอยางนแล.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! พธปลงบาปของพราหมณทงหลายเปนอยางหนง สวนพธปลงบาปในอรยวนยยอมมโดยประการอน.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! กพธปลงบาปของพราหมณทงหลาย ยอมไมถงเสยวท 16 แหงพธปลงบาปในอรยวนยน.

ขาแตพระโคดมผเจรญ ! ภาษตของพระองคแจมแจงยงนก ... ขอพระโคดมผเจรญ ! โปรดทรงจ�าขาพระองควา เปนอบาสกถงสรณะ

ตลอดชวตตงแตวนนเปนตนไป.

208

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๕8 พธปลงบำปอนเปนอรยะ นยท 1

-บาล ทสก. อ. ๒๔/๒๖๙/๑๕๗.

ภกษทงหลาย ! เราจกแสดงพธปลงบาปอนเปนอรยะแกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟง จงใสใจใหด เราจกกลาว.

ภกษทงหลาย ! กพธปลงบาปอนเปนอรยะเปนอยางไร.

ภกษทงหลาย ! อรยสาวกในธรรมวนยน ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากของปาณาตบาต เปนสงทชวชา ทงในปจจบนและในอภสมปรายะ อรยสาวกนน ครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละปาณาตบาต ยอมปลงบาปจากปาณาตบาต.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงอทนนาทาน ... วบากแหงกาเมสมจฉาจาร ... วบากแหงมสาวาท ... วบากแหงปสณาวาจา ... วบากแหงผรสวาจา ... สมผปปลาปะ ... วบากแหงอภชฌา ... วบากแหงพยาบาท ... วบากแหงมจฉาทฐ เปนสงทชวชาทงในปจจบนและในอภสมปรายะ

209

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

อรยสาวกนน ครนพจารณาเหนดงนแลวยอมละมจฉาทฏฐ ยอมปลงบาปจากมจฉาทฏฐ.

ภกษทงหลาย ! นเรยกวาพธปลงบาปอนเปนอรยะ.

210

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชาพทธวจน - หมวดธรรม

๕9 พธปลงบำปอนเปนอรยะ นยท ๒

-บาล ทสก. อ. ๒๔/๒๕๓/๑๒๐.

ภกษทงหลาย ! เราจกแสดงพธปลงบาปอนเปนอรยะแกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟง จงใสใจใหด เราจกกลาว.

ภกษทงหลาย ! กพธปลงบาปอนเปนอรยะเปนอยางไรเลา.

ภกษทงหลาย ! อรยสาวกในธรรมวนยน ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาทฏฐ เปนสงทชวชาทงในปจจบนทงและในอภสมปรายะ อรยสาวกนน ครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาทฏฐ ยอมปลงบาปจากมจฉาทฏฐ.

ยอมพจารณาเหนดงนวา วบากแหงมจฉาสงกปปะ ... วบากแหงมจฉาวาจา ... วบากแหงมจฉากมมนตะ ... วบากแหงมจฉาอาชวะ ... วบากแหงมจฉาวายามะ ... วบากแหงมจฉาสต ... วบากแหงมจฉาสมาธ ... วบากแหงมจฉา-ญาณะ ... วบากแหงมจฉาวมตต เปนสงทชวชาทงในปจจบน

211

เปดธรรมทถกปด : เดรจฉานวชา

อภสมปรายะ อรยสาวกนน ครนพจารณาเหนดงนแลว ยอมละมจฉาวมตต ยอมปลงบาปจากมจฉาวมตต.

ภกษทงหลาย ! ขอนเรากลาววา เปนพธปลงบาปอนเปนอรยะ.

ขอนอบนอมแด

ตถาคตอรหนตสมมาสมพทธะ พระองคนนดวยเศยรเกลา

(สาวกตถาคต)คณะงานธมมะ วดนาปาพง

(กลมอาสาสมครพทธวจน-หมวดธรรม)

มลนธพทธโฆษณ

มลนธแหงมหาชนชาวพทธ ผซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

เรมจากชาวพทธกลมเลกๆ กลมหนง ไดมโอกาสมาฟงธรรมบรรยายจากทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ทเนนการน�าพทธวจน (ธรรมวนยจากพทธโอษฐทพระพทธองคทรงยนยนวาทรงตรสไวดแลว บรสทธบรบรณสนเชง ทงเนอ ความและพยญชนะ) มาใชในการถายทอดบอกสอน ซงเปนรปแบบการแสดงธรรมทตรงตามพทธบญญตตามท ทรงรบสงแกพระอรหนต ๖๐ รปแรกทปาอสปตนมฤคทายวนในการประกาศพระสท ธรรม และเปนลกษณะเฉพาะทภกษในครงพทธกาลใชเปนมาตรฐานเดยว

หลกพทธวจนน ไดเขามาตอบค�าถาม ตอความลงเลสงสย ไดเขามาสรางความชดเจน ตอความพราเลอนสบสน ในขอธรรมตางๆ ทมอยในสงคมชาวพทธซงทงหมดน เปนผลจากสาเหตเดยวคอ การไมใชค�าของพระพทธเจาเปนตวตงตนในการศกษาเลาเรยน

ดวยศรทธาอยางไมหวนไหวตอองคสมมาสมพทธะ ในฐานะพระศาสดาทานพระอาจารยคกฤทธ ไดประกาศอยางเปนทางการวา “อาตมาไมมค�าสอนของตวเอง” และใชเวลาทมอย ไปกบการรบสนองพทธประสงค ดวยการโฆษณาพทธวจนเพอความตงมนแหงพระสทธรรม และความประสานเปนหนงเดยวของชาวพทธ

เมอกลบมาใชหลกพทธวจน เหมอนทเคยเปนในครงพทธกาล สงทเกดขนคอ ความชดเจนสอดคลองลงตว ในความรความเขาใจ ไมวาในแงของหลกธรรมตลอดจนมรรควธทตรง และสามารถน�าไปใชปฏบตใหเกดผล รเหนประจกษไดจรงดวยตนเองทนท ดวยเหตน ชาวพทธทเหนคณคาในค�าของพระพทธเจาจงขยายตวมากขนเรอยๆ เกดเปน “กระแสพทธวจน” ซงเปนพลงเงยบทก�าลงจะกลายเปนคลนลกใหม ในการกลบไปใชระบบการเรยนรพระสทธรรม เหมอนดงครงพทธกาล

ดวยการขยายตวของกระแสพทธวจนน สอธรรมทเปนพทธวจน ไมวาจะเปนหนงสอ หรอซด ซงแจกฟรแกญาตโยมเรมมไมพอเพยงในการแจก ทงนเพราะจ�านวนของผทสนใจเหนความส�าคญของพทธวจน ไดขยายตวมากขนอยางรวดเรว ประกอบกบวาทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล เครงครดในขอวตรปฏบตทพระศาสดาบญญตไว อนเปนธรรมวนยทออกจากพระโอษฐของตถาคตโดยตรง การเผยแผพทธวจนทผานมา จงเปนไปในลกษณะสนโดษตามมตามไดเมอมโยมมาปวารณาเปนเจาภาพในการจดพมพ ไดมาจ�านวนเทาไหร กทยอยแจกไปตามทมเทานน เมอมมา กแจกไป เมอหมด กคอหมด

เนองจากวา หนาทในการด�ารงพระสทธรรมใหตงมนสบไป ไมไดผกจ�ากดอยแตเพยงพทธสาวกในฐานะของสงฆเทานน ฆราวาสกลมหนงซงเหนความส�าคญของพทธวจน จงรวมตวกนเขามาชวยขยายผลในสงททานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโลท�าอยแลว นนคอ การน�าพทธวจนมาเผยแพรโฆษณา โดยพจารณาตดสนใจจดทะเบยนจดตงเปนมลนธอยางถกตองตามกฏหมาย เพอใหการด�าเนนการตางๆ ทงหมดอยในรปแบบทโปรงใส เปดเผย และเปดกวางตอสาธารณชนชาวพทธทวไป

ส�าหรบผทเหนความส�าคญของพทธวจน และมความประสงคทจะด�ารงพระสทธรรมใหตงมน ดวยวธของพระพทธเจา สามารถสนบสนนการด�าเนนการตรงนไดดวยวธงายๆ นนคอ เขามาใสใจศกษาพทธวจน และน�าไปใชปฏบตดวยตนเองเมอรประจกษ เหนไดดวยตนแลว วามรรควธทไดจากการท�าความเขาใจ โดยใชค�าของพระพทธเจาเปนตวตงตนนน น�าไปสความเหนทถกตอง ในหลกธรรมอนสอดคลองเปนเหตเปนผล และเชอมโยงเปนหนงเดยว กระทงไดผลตามจรงท�าใหเกดมจตศรทธา ในการชวยเผยแพรขยายสอพทธวจน เพยงเทาน คณกคอหนงหนวยในขบวน “พทธโฆษณ” แลว

นคอเจตนารมณของมลนธพทธโฆษณ นนคอเปนมลนธแหงมหาชนชาวพทธ ซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

ผทสนใจรบสอธรรมทเปนพทธวจน เพอไปใชศกษาสวนตว หรอน�าไปแจกเปนธรรมทาน แกพอแมพนอง ญาต หรอเพอน

สามารถมารบไดฟร ทวดนาปาพง หรอตามทพระอาจารยคกฤทธไดรบนมนตไปแสดงธรรมนอกสถานท

ส�าหรบรายละเอยดกจธรรมตางๆ ภายใตเครอขายพทธวจนโดยวดนาปาพง คนหาขอมลไดจาก

www.buddhakos.org หรอ www.watnapp.com

หากมความจ�านงทจะรบไปแจกเปนธรรมทานในจ�านวนหลายสบชด ขอความกรณาแจงความจ�านงไดท

มลนธพทธโฆษณประสานงานและเผยแผ : เลขท ๒๙/๓ หมท ๗

ถนนเลยบคลอง ๑๐ ฝงตะวนออกต�าบลบงทองหลาง อ�าเภอล�าลกกา จงหวดปทมธาน ๑๒๑๕๐

โทรศพท ๐๘ ๒๒๒๒ ๕๗๙๐-๙๔, ๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘, ๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑โทรสาร ๐ ๒๑๕๙ ๐๕๒๕-๖

เวบไซต : www.buddhakos.org อเมล : buddhakos@hotmail.com

สนบสนนการเผยแผพทธวจนไดท ชอบญช “มลนธพทธโฆษณ” ธนาคารไทยพาณชย สาขา คลอง ๑๐ (ธญบร)

ประเภท บญชออมทรพย เลขทบญช ๓๑๘-๒-๔๗๔๖๑-๐

ขอกราบขอบพระคณแด พระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล และคณะสงฆวดนาปาพง

ทกรณาใหค�าปรกษาในการจดท�าหนงสอเลมน

ตดตามการเผยแผพระธรรมค�าสอนตามหลกพทธวจน

โดย พระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท

เวบไซต• http://www.watnapp.com : หนงสอ และสอธรรมะ บนอนเทอรเนต• http://media.watnapahpong.org : ศนยบรการมลตมเดยวดนาปาพง• http://www.buddha-net.com : เครอขายพทธวจน• http://etipitaka.com : โปรแกรมตรวจหาและเทยบเคยงพทธวจน• http://www.watnapahpong.com : เวบไซตวดนาปาพง• http://www.buddhakos.org : มลนธพทธโฆษณ• http://www.buddhawajanafund.org : มลนธพทธวจน• http://www.ratana5.com : พทธวจนสมาคม• http://www.buddhawajana-training.com : ศนยปฏบตพทธวจน• http://www.buddhawaj.org : ฐานขอมลพระสตรออนไลน, เสยงอานพทธวจน• http://www.buddhaoat.org : กลมผสนบสนนการเผยแผพทธวจน

ดาวนโหลดโปรแกรมตรวจหาและเทยบเคยงพทธวจน (E-Tipitaka) ส�าหรบคอมพวเตอร • ระบบปฏบตการ Windows, Macintosh, Linux http://etipitaka.com/download หรอ รบแผนโปรแกรมไดทวดนาปาพง

ส�าหรบโทรศพทเคลอนทและแทบเลต• ระบบปฏบตการ Android ดาวนโหลดไดท Play Store โดยพมพค�าวา พทธวจน หรอ e-tipitaka• ระบบปฏบตการ iOS (ส�าหรบ iPad, iPhone, iPod) ดาวนโหลดไดท App Store โดยพมพค�าวา พทธวจน หรอ e-tipitaka

ดาวนโหลดโปรแกรมพทธวจน (Buddhawajana)เฉพาะส�าหรบโทรศพทเคลอนทและแทบเลต• ระบบปฏบตการ Android ดาวนโหลดไดท Google Play Store โดยพมพค�าวา พทธวจน หรอ buddhawajana• ระบบปฏบตการ iOS (ส�าหรบ iPad, iPhone, iPod) ดาวนโหลดไดท App Store โดยพมพค�าวา พทธวจน หรอ buddhawajana

วทย• คลน ส.ว.พ. FM ๙๑.๐ MHz ทกวนพระ เวลา ๑๗.๔๐ น.

บรรณานกรม

พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ

พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง

หนงสอธรรมโฆษณ ชดจากพระโอษฐ (ผลงานแปลพทธวจน โดยทานพทธทาสภกขในนามกองต�าราคณะธรรมทาน)

รวมสนบสนนการจดท�าโดยคณะงานธมมะ วดนาปาพง (กลมอาสาสมครพทธวจนหมวดธรรม), คณะศษยวดนาปาพง,

กลมศษยตถาคต, กลมสมณะศากยะปตตยะ, กลมธรรมะสขาว,

กลมพทธบรษทศากยบตร, กลมพทธโอษฐ, กลมชวนมวนธรรม,

กลมละนนท, กลมพนกงานตอนรบบนเครองบนบรษทการบนไทย,

กลมมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ,

มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช ส�านกงานการศกษาตอเนอง,

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ (องครกษ)

ชมรมวศวกรความรเพอสงคม, ชมรมพทธวจนอดรธาน, ชมรมธรรมปรดา,

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ส�านกเลขาธการนายกรฐมนตร,

บจก. สยามคโบตา คอรปอเรชน, บจก. ดาตาโปรดกส, บจก. 3M ประเทศไทย,

บจก. บางไทรไฟเบอรบอรด, บจก. เอนอซ โทคน อเลกทรอนกส (ประเทศไทย),

บจก. สยามรกษ, บจก. เซเวนสเตปส, บจก. เมคเทค, บจก. ไดเวอรส เคมคอลส,

บจก. หางพระจนทรโอสถ, บจก.สมสข สหภทรสตลล, บจก.ทองแปน,

บจก. สมาย คอนเทนเนอร อตสาหกรรม, บจก. อ.ซ.ท. ซสเตม, บจก. อ.ซ.ท. เอนจเนยรง,

บจก. อ.ซ.ท. ซพพลาย, บจก. อ.ซ.ท อนเตอรเนชนแนล, บจก. อ.ซ.ท. โปรเฟสชนแนล,

บจก. คอรโดมา อนเตอรเนชนแนล, บมจ. ณศาศร, หจก. อนเตอร คด,

บจก. ไฮแอทคอนสตรคชน, บจก. คด อาน ด,

สถานกายภาพบ�าบด คดดคลนค, รานตนมะขามชางทอง,

รานเสบยงบญ, บานเมตตาเรสซเดนท, บานพทธวจน

บรรณำนกรม

พระไตรปฎกฉบบสยำมรฐ (บำลสยำมรฐ)

พระไตรปฎกภำษำไทยฉบบหลวง (ไทยสยำมรฐ)

บรรณานกรม

พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ

พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง

หนงสอธรรมโฆษณ ชดจากพระโอษฐ (ผลงานแปลพทธวจน โดยทานพทธทาสภกขในนามกองต�าราคณะธรรมทาน)

รวมสนบสนนการจดท�าโดยคณะงานธมมะ วดนาปาพง (กลมอาสาสมครพทธวจนหมวดธรรม), คณะศษยวดนาปาพง,

กลมศษยตถาคต, กลมสมณะศากยะปตตยะ, กลมธรรมะสขาว,

กลมพทธบรษทศากยบตร, กลมพทธโอษฐ, กลมชวนมวนธรรม,

กลมละนนท, กลมพนกงานตอนรบบนเครองบนบรษทการบนไทย,

กลมมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ,

มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช ส�านกงานการศกษาตอเนอง,

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ (องครกษ)

ชมรมวศวกรความรเพอสงคม, ชมรมพทธวจนอดรธาน, ชมรมธรรมปรดา,

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ส�านกเลขาธการนายกรฐมนตร,

บจก. สยามคโบตา คอรปอเรชน, บจก. ดาตาโปรดกส, บจก. 3M ประเทศไทย,

บจก. บางไทรไฟเบอรบอรด, บจก. เอนอซ โทคน อเลกทรอนกส (ประเทศไทย),

บจก. สยามรกษ, บจก. เซเวนสเตปส, บจก. เมคเทค, บจก. ไดเวอรส เคมคอลส,

บจก. หางพระจนทรโอสถ, บจก.สมสข สหภทรสตลล, บจก.ทองแปน,

บจก. สมาย คอนเทนเนอร อตสาหกรรม, บจก. อ.ซ.ท. ซสเตม, บจก. อ.ซ.ท. เอนจเนยรง,

บจก. อ.ซ.ท. ซพพลาย, บจก. อ.ซ.ท อนเตอรเนชนแนล, บจก. อ.ซ.ท. โปรเฟสชนแนล,

บจก. คอรโดมา อนเตอรเนชนแนล, บมจ. ณศาศร, หจก. อนเตอร คด,

บจก. ไฮแอทคอนสตรคชน, บจก. คด อาน ด,

สถานกายภาพบ�าบด คดดคลนค, รานตนมะขามชางทอง,

รานเสบยงบญ, บานเมตตาเรสซเดนท, บานพทธวจน

โทรศ

พท

๐๘ ๑

๕๑๓

๑๖๑

๑,

๐๘ ๔

๐๙๖

๘๔๓

๐,

๐๘ ๒

๒๒

๒ ๕

๗๙

๐-๔,

๐๘

๖๕๕

๒ ๒

๔๕๙

ลงสะ

พาน

คลอง

๑๐

เลยว

ซายค

อสะพ

าน

ลงสะ

พาน

คลอง

๑๐

ไปยเ

ทรนแ

รกมา

แลวเ

ลยวซ

ายกอ

นขนส

ะพาน

แนวท

วสน

วดนาปาพง

แผนท

วดนา

ปาพง

ผานมา ๒,๕๐๐ กวาป ค�าสอนทางพระพทธศาสนาเกดความหลากหลายมากขน มส�านกตางๆ มากมาย ซงแตละหมคณะกมความเหนของตน หามาตรฐานไมได แมจะกลาวในเรองเดยวกนทงนไมใชเพราะค�าสอนของพระพทธเจาไมสมบรณ แลวเราควรเชอและปฏบตตามใคร ?ลองพจารณาหาค�าตอบงายๆ ไดจาก ๑๐ พระสตร ซงพระตถาคตทรงเตอนเอาไวแลวตรสบอกวธปองกนและแกไขเหตเสอมแหงธรรมเหลาน. ขอเชญมาตอบตวเองกนเถอะวา ถงเวลาแลวหรอยง ? ทพทธบรษทจะมมาตรฐานเพยงหนงเดยว คอ “พทธวจน” ธรรมวนยจากองคพระสงฆบดาอนวญญชนพงปฏบตและรตามไดเฉพาะตน ดงน.

พระสตรของความส�าคญทชาวพทธตองศกษาแตค�าสอนจากพระพทธเจาเทานน

๑.พระองคทรงสามารถก�าหนดสมาธเมอจะพดทกถอยค�าจงไมผดพลาด-บาล ม. ม. ๑๒/๔๕๘/๔๓๐.

อคคเวสนะ ! เรานนหรอ จ�าเดมแตเรมแสดง กระทงค�าสดทายแหงการกลาวเรองนนๆ ยอมตงไวซงจตในสมาธนมตอนเปนภายในโดยแทใหจตด�ารงอยใหจตตงมนอยกระท�าใหมจตเปนเอก ดงเชนทคนทงหลาย เคยไดยนวาเรากระท�าอยเปนประจ�า ดงน.

๑๐

อ

๒.แตละค�าพดเปนอกาลโกคอถกตองตรงจรงไมจ�ากดกาลเวลา-บาล ม. ม. ๑๒/๔๘๕/๔๕๑.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลายเปนผทเราน�าไปแลวดวยธรรมน อนเปนธรรมทบคคลจะพงเหนไดดวยตนเอง(สนทฏโก) เปนธรรมใหผลไมจ�ากดกาล(อกาลโก) เปนธรรมทควรเรยกกนมาด(เอหปสสโก) ควรนอมเขามาใสตว(โอปนยโก) อนวญญชนจะพงรไดเฉพาะตน(ปจจตต� เวทตพโพ วญญห).

๓.ค�าพดทพดมาทงหมดนบแตวนตรสรนนสอดรบไมขดแยงกน-บาล อตว. ข. ๒๕/๓๒๑/๒๙๓.

ภกษทงหลาย ! นบตงแตราตร ทตถาคตไดตรสรอนตตรสมมา- สมโพธญาณ จนกระทงถงราตรทตถาคตปรนพพานดวยอนปาทเสส นพพานธาต ตลอดเวลาระหวางนน ตถาคตไดกลาวสอน พร�าสอน แสดงออก ซงถอยค�าใด ถอยค�าเหลานนทงหมด ยอมเขากนไดโดยประการเดยวทงสนไมแยงกนเปนประการอนเลย.

๔.ทรงบอกเหตแหงความอนตรธานของค�าสอนเปรยบดวยกลองศก-บาล นทาน. ส. ๑๖/๓๑๑/๖๗๒-๓.

ภกษทงหลาย ! เรองนเคยมมาแลว กลองศกของกษตรยพวกทสารหะ เรยกวา อานกะ มอย เมอกลองอานกะน มแผลแตกหรอล พวกกษตรยทสารหะไดหาเนอไมอนท�าเปนลม เสรมลงในรอยแตกของกลองนน (ทกคราวไป). ภกษทงหลาย ! เมอเชอมปะเขาหลายครงหลายคราวเชนนนนานเขากถงสมยหนง ซงเนอไมเดมของตวกลองหมดสนไป เหลออยแตเนอไมทท�าเสรมเขาใหมเทานน.

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน ในกาลยดยาวฝายอนาคต จกมภกษ ทงหลาย สตตนตะเหลาใด ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา เมอมผน�าสตตนตะเหลานน

มากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด จกไมเงยหฟง จกไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน สวนสตตนตะเหลาใดทนกกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�า สตตนตะทนกกวแตงขนใหมเหลานนมากลาวอย เธอจกฟงดวยด จกเงยหฟง จกตงจต เพอจะรทวถง และจกส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยนไป.

ภกษทงหลาย ! ความอนตรธานของสตตนตะเหลานน ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา จกมไดดวยอาการอยางน แล.

๕. ทรงก�าชบใหศกษาปฏบตเฉพาะจากค�าของพระองคเทานน อยาฟงคนอน

-บาล ทก. อ. ๒๐/๙๑-๙๒/๒๙๒.

ภกษทงหลาย ! พวกภกษบรษทในกรณน สตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

ภกษทงหลาย ! สวนสตตนตะเหลาใด ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมากลาวอย เธอยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมตงจตเพอจะรทวถง และยอมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน จงพากนเลาเรยน ไตถาม ทวนถามแกกนและกนอยวา “ขอนเปนอยางไร มความหมายกนย” ดงน ดวยการท�าดงน เธอยอมเปดธรรมทถกปดไวได ธรรมทยงไมปรากฏ เธอกท�าใหปรากฏได ความสงสยในธรรมหลายประการ ทนาสงสย เธอกบรรเทาลงได.

ภกษทงหลาย ! บรษทชออกกาจตวนตาปรสาโนปฏปจฉาวนตาเปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณนคอ ภกษทงหลายในบรษทใด เมอสตตนตะ ทงหลาย อนเปนตถาคตภาษต(ตถาคตภาสตา) อนลกซง(คมภรา) มอรรถอนลกซง(คมภรตถา) เปนโลกตตระ(โลกตตรา) ประกอบดวยเรองสญญตา(สญญตปฏส�ยตตา) อนบคคลน�ามากลาวอย กไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมเขาไปตงจตเพอจะรทวถง และไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

สวนสตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�าสตตนตะเหลานมากลาวอย

พวกเธอยอมฟงดวยด เงยหฟง ตงจตเพอจะรทวถง และส�าคญไปวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน พวกเธอเลาเรยนธรรมอนกวแตงใหมนนแลว กไมสอบถามซงกนและกน ไมท�าใหเปดเผยแจมแจงออกมาวา ขอนพยญชนะเปนอยางไร อรรถเปนอยางไร ดงน เธอเหลานน เปดเผยสงทยงไมเปดเผยไมได ไมหงายของทคว�าอยใหหงายขนได ไมบรรเทา ความสงสยในธรรมทงหลายอนเปนทตงแหงความสงสยมอยางตางๆ ได.ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา อกกาจตวนตาปรสาโนปฏปจฉาวนตา.

ภกษทงหลาย ! บรษทชอปฏปจฉาวนตาปรสาโนอกกาจตวนตาเปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณนคอ ภกษทงหลายในบรษทใด เมอสตตนตะ ทงหลาย ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก อนบคคลน�ามากลาวอย กไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมเขาไปตงจตเพอจะ รทวถง และไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน สวน สตตนตะเหลาใดอนเปนตถาคตภาษตอนลกซงมอรรถอนลกซงเปนโลกตตระประกอบดวยเรองสญญตาเมอมผน�าสตตนตะเหลานมากลาวอยพวก

ภกษทงหลาย ! บรษทชออกกาจตวนตาปรสาโนปฏปจฉาวนตาเปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณนคอ ภกษทงหลายในบรษทใด เมอสตตนตะ ทงหลาย อนเปนตถาคตภาษต(ตถาคตภาสตา) อนลกซง(คมภรา) มอรรถอนลกซง(คมภรตถา) เปนโลกตตระ(โลกตตรา) ประกอบดวยเรองสญญตา(สญญตปฏส�ยตตา) อนบคคลน�ามากลาวอย กไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมเขาไปตงจตเพอจะรทวถง และไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

สวนสตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�าสตตนตะเหลานมากลาวอย

พวกเธอยอมฟงดวยด เงยหฟง ตงจตเพอจะรทวถง และส�าคญไปวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน พวกเธอเลาเรยนธรรมอนกวแตงใหมนนแลว กไมสอบถามซงกนและกน ไมท�าใหเปดเผยแจมแจงออกมาวา ขอนพยญชนะเปนอยางไร อรรถเปนอยางไร ดงน เธอเหลานน เปดเผยสงทยงไมเปดเผยไมได ไมหงายของทคว�าอยใหหงายขนได ไมบรรเทา ความสงสยในธรรมทงหลายอนเปนทตงแหงความสงสยมอยางตางๆ ได.ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา อกกาจตวนตาปรสาโนปฏปจฉาวนตา.

ภกษทงหลาย ! บรษทชอปฏปจฉาวนตาปรสาโนอกกาจตวนตาเปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณนคอ ภกษทงหลายในบรษทใด เมอสตตนตะ ทงหลาย ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก อนบคคลน�ามากลาวอย กไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมเขาไปตงจตเพอจะ รทวถง และไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน สวน สตตนตะเหลาใดอนเปนตถาคตภาษตอนลกซงมอรรถอนลกซงเปนโลกตตระประกอบดวยเรองสญญตาเมอมผน�าสตตนตะเหลานมากลาวอยพวก

เธอยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมเขาไปตงจตเพอจะรทวถง และยอมส�าคญวาเปนสงทควรศกษาเลาเรยน พวกเธอเลาเรยนธรรมทเปนตถาคตภาษตนนแลว กสอบถามซงกนและกน ท�าใหเปดเผยแจมแจงออกมาวา ขอนพยญชนะเปนอยางไร อรรถะเปนอยางไร ดงน เธอเหลานน เปดเผยสงทยงไมเปดเผยได หงายของทคว�าอยใหหงายขนได บรรเทาความสงสยในธรรมทงหลายอนเปนทตงแหงความสงสยมอยางตางๆ ได.ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา ปฏปจฉาวนตาปรสาโนอกกาจตวนตา.

ภกษทงหลาย ! เหลานแลบรษท ๒ จ�าพวกนน. ภกษทงหลาย ! บรษททเลศในบรรดาบรษททงสองพวกนนคอบรษทปฏปจฉาวนตาปรสาโนอกกาจตวนตา(บรษททอาศยการสอบสวนทบทวนกนเอาเอง เปนเครองน�าไป ไมอาศยความเชอจากบคคลภายนอกเปนเครองน�าไป) แล.

๖.ทรงหามบญญตเพมหรอตดทอนสงทบญญตไว-บาล มหา. ท. ๑๐/๙๐/๗๐.

ภกษทงหลาย ! ภกษทงหลาย จกไมบญญตสงทไมเคยบญญตจกไมเพกถอนสงทบญญตไวแลวจกสมาทานศกษาในสกขาบททบญญตไวแลวอยางเครงครดอยเพยงใด ความเจรญกเปนสงทภกษทงหลายหวงได ไมมความเสอมเลย อยเพยงนน.

๗.ส�านกเสมอวาตนเองเปนเพยงผเดนตามพระองคเทานน ถงแมจะเปนอรหนตผเลศทางปญญากตาม

-บาล ขนธ. ส. ๑๗/๘๒/๑๒๖.

ภกษทงหลาย ! ตถาคตผอรหนตสมมาสมพทธะไดท�ามรรคทยงไมเกดใหเกดขนไดท�ามรรคทยงไมมใครรใหมคนร ไดท�ามรรคทยงไมมใครกลาวใหเปนมรรคทกลาวกนแลวตถาคตเปนผรมรรค(มคคญญ) เปนผรแจงมรรค(มคควท) เปนผฉลาดในมรรค(มคคโกวโท). ภกษทงหลาย ! สวนสาวกทงหลายในกาลนเปนผเดนตามมรรค(มคคานคา)เปนผตามมาในภายหลง.

ภกษทงหลาย ! นแล เปนความผดแผกแตกตางกน เปนความมงหมาย ทแตกตางกน เปนเครองกระท�าใหแตกตางกน ระหวางตถาคตผอรหนต-สมมาสมพทธะ กบภกษผปญญาวมตต.

๘.ตรสไววาใหทรงจ�าบทพยญชนะและค�าอธบายอยางถกตอง พรอมขยนถายทอดบอกสอนกนตอไป

-บาล จตกก. อ. ๒๑/๑๙๗/๑๖๐.

ภกษทงหลาย ! พวกภกษในธรรมวนยนเลาเรยนสตรอนถอกนมาถกดวยบทพยญชนะทใชกนถกความหมายแหงบทพยญชนะทใชกนกถกยอมมนยอนถกตองเชนนน.ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทหนง ซงท�าใหพระสทธรรมตงอยไดไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป...

ภกษทงหลาย ! พวกภกษเหลาใด เปนพหสต คลองแคลว ในหลกพระพทธวจน ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา(แมบท)พวกภกษเหลานนเอาใจใสบอกสอนเนอความแหงสตรทงหลายแกคนอนๆ เมอทานเหลานน ลวงลบไป สตรทงหลาย กไมขาดผเปนมลราก(อาจารย) มทอาศยสบกนไป. ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทสาม ซงท�าใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป...

*** ในทนยกมา ๒ นยยะ จาก ๔ นยยะ ของมลเหตสประการ ทท�าใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป

๙.ทรงบอกวธแกไขความผดเพยนในค�าสอน-บาล มหา. ท. ๑๐/๑๔๔/๑๑๓-๖.

๑. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ผมอาย ! ขาพเจา ไดสดบรบมาเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาควา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

๒. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมสงฆอยพรอมดวยพระเถระ พรอมดวยปาโมกข ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาสงฆนนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

๓. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมภกษผเปนเถระอยจ�านวนมาก เปนพหสต เรยนคมภร ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาพระเถระเหลานนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

๔. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมภกษผเปนเถระอยรปหนง เปนพหสต เรยนคมภร ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาพระเถระรปนนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

เธอทงหลายยงไมพงชนชม ยงไมพงคดคานค�ากลาวของผนน พงเรยน บทและพยญชนะเหลานนใหด แลวพงสอบสวนลงในพระสตร เทยบเคยงดในวนย

ถาบทและพยญชนะเหลานนสอบลงในสตรกไมไดเทยบเขาในวนยกไมได พงลงสนนษฐานวา “นมใชพระด�ารสของพระผมพระภาคพระองคนนแนนอน และภกษนรบมาผด” เธอทงหลายพงทงค�านนเสย

ถาบทและพยญชนะเหลานนสอบลงในสตรกไดเทยบเขาในวนยกไดพงลงสนนษฐานวา“นเปนพระด�ารสของพระผมพระภาคพระองคนนแนนอนและภกษนนรบมาดวยด”เธอทงหลายพงจ�ามหาปเทส...นไว.

๑๐.ทรงตรสแกพระอานนท ใหใชธรรมวนยทตรสไวเปนศาสดาแทนตอไป

-บาล มหา. ท. ๑๐/๑๗๘/๑๔๑.

-บาล ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

-บาล มหาวาร. ส. ๑๙/๒๑๗/๗๔๐.

อานนท ! ความคดอาจมแกพวกเธออยางนวา ‘ธรรมวนยของพวกเรามพระศาสดาลวงลบไปเสยแลว พวกเราไมมพระศาสดา’ ดงน. อานนท ! พวกเธออยาคดอยางนน. อานนท ! ธรรมกดวนยกดทเราแสดงแลว บญญตแลว แกพวกเธอทงหลาย ธรรมวนยนน จกเปนศาสดาของพวกเธอทงหลายโดยกาลลวงไปแหงเรา.

อานนท ! ในกาลบดนกด ในกาลลวงไปแหงเรากด ใครกตาม จกตองมตนเปนประทป มตนเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ เปนอย. อานนท!ภกษพวกใด เปนผใครในสกขา ภกษพวกนน จกเปนผอยในสถานะอนเลศทสดแล.

อานนท ! ความขาดสญแหงกลยาณวตรน มในยคแหงบรษใด บรษนนชอวา เปนบรษคนสดทายแหงบรษทงหลาย... เราขอกลาวย�ากะเธอวา... เธอทงหลายอยาเปนบรษคนสดทายของเราเลย.

เธอทงหลายอยาเปนบรษคนสดทายของเราเลย

-บาล ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

สน 14 มม

สน 14 มม

กงกลางปกหลง กงกลางปกหนา

กงกลางสน 132 มม.

แนวเสนลาง 130 มม.

ในปกหนา ในปกหลง

-บาล ฉกก. อ. ๒๒/๔๘๘/๓๖๓.

สน 14 มม

สน 14 มม

กงกลางปกหลง กงกลางปกหนา

กงกลางสน 132 มม.

แนวเสนลาง 130 มม.

แนวเสน หมวดธรรม 38 มม.

แนวเสน กงกลางปกหนา 104.25 มม.

แนวกงกลางปกหลง 65 มม.

+ทองกลาง

พ ท ธ ว จ นฉบบ ๑๒

ขอมลธรรมะน จดทำ�เพอประโยชนท�งก�รศกษ�สส�ธ�รณชนเปนธรรมท�น ลขสทธในตนฉบบนไดรบก�รสงวนไว ไมสงวนสทธในก�รจดทำ�จ�กตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในก�รจดทำ�หรอเผยแผ โปรดใชคว�มละเอยดรอบคอบเพอรกษ�คว�มถกตองของขอมล ขอคำ�ปรกษ�ด�นขอมล

ในการจดทำาเพอความสะดวกและประหยด ตดตอไดท มลนธพทธโฆษณ โทร.๐๘ ๒๒๒๒ ๕๗๙๐ - ๙๔

คณศรช� โทร.๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑ คณอ�รวรรณ โทร.๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘สำ�หรบผตองก�รปฏบตธรรรม ตดตอไดท ศนยปฏบตพทธวจน (Buddhawajana Training Center)

โทรศพท ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๖๕๗, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๗๒๑, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๔๗๑ตดต�มก�รเผยแผพระธรรมคำ�สอนต�มหลกพทธวจน โดยพระอ�จ�รยคกฤทธ โสตถผโล ไดท

www.watnapp.com | media.watnapahpong.org | www.buddhakos.org คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวล� 17.40 น.

พ ท

ธ ว

จ น

เดรจฉานวชา

4 ส

-บาล สฬา. ส. ๑๘/๓๗๗/๕๘๙.