ҚАЗАҚСТАН МУЗЕЙЛЕРІ МУЗЕИ КАЗАХСТАНА

MUSEUM OF KAZAKHSTAN

Алматыкітап баспасы, 2009

УДК 069ББК 79.1 М 46

Құрастырушы Мерекеева С.К.Составитель С.К. Мерекеева

М-46 Қазақстан музейлері. Алматы: «Алматыкітап баспасы» ЖШС, 2009. – 280 б., суретті.

Музеи Казахстана. Алматы: ТОО «Алматыкітап баспасы», 2009. – 280 с., ил.Museum of Kazakhstan. Almaty: LTD «Almatykitap baspasy», 2009. – 280 p., illustrated

ISBN 978–601–01–0321–4

Музейтанушы Сәуле Кәрібайқызы Мерекееваның «Қазақстан музейлері» атты құрастырған тұңғыш альбом жинағына республикадағы танымал музей басшыларының мақалалары енді. Жинақта музейлердің ұйымдасу, қалыптасу тарихтары баяндалып, құнды мұралары суреттермен көрсетіледі. Қазақстан музейлерінің атқарып жатқан істері әлемдік өркениеттің дамуына ықпалын тигізіп отырғаны сөзсіз. Ұлттық құндылықтарды сақтап, ХХІ ғасырда әлемдік музейлер деңгейінде жұмыстар атқарып жатқан Қазақстан музейлерін дүние жүзіне насихаттау – ұрпақ үшін борыш. Танымдық-насихат мақса-тында құрастырылып, үш тілге аударылған бұл альбом-кітап мектеп және жоғары оқу орындарының оқытушы-студенттеріне, магистранттарына, тарихшы-этнограф ғалымдарға және ұлттық руханият әлеміне қызығатын барша қауымға арналады.

В первое издание сборника «Музеи Казахстана» музееведа С.К. Мерекеевой вошли статьи, написанные директорами из-вестных республиканских музеев. В сборнике рассказывается об истории создания музеев, о ценностях, хранящихся в них. Безусловно, работа, которую ведут музеи Казахстана, вносит вклад в развитие национальной культуры. Можно смело сказать, что деятельность казахстанских музеев осуществляется на высоком уровне современных требований к музейному делу, и пропаганда ее является для нас почетным долгом. Эта книга, созданная с познавательной целью, рекомендована широкому кругу читателей, интересующихся национальным духовным богатством, студентам, магистрантам, преподавателям высших учебных заведений, историкам-этнографам, ученым-исследователям.

The first edition of the book “The Museums of Kazakhstan” by the museum expert S.K. Merekeeva include the articles by the direc-tors of the popular museums of our republic about the valuables stored in them. By all means, the work conducted by Kazakhstan’s muse-ums contributes substantially to the evolvement of the world civilization. While preserving the national assets, they bring them to light and attention of the whole world. It is safe to say that the activity of Kazakhstan’s museums is at the level of world’s museums of XXI century, and it is a great honor for us to promote it. This book was created for the educative propaganda and is recommended to the wide range of readers - to those who are interested in the national spiritual wealth, as well as the students and candidates for Master’s Degree, professors of the high educational facilities and the historians and ethnographers, and to the scientists and researchers in general.

УДК 069

М 440700000 ББК 79.1

481(05)–09

ISBN 978–601–01–0321–4 © Сост. Мерекеева С.К., 2009 © «Алматыкітап баспасы» ЖШС, 2009

Көненің көзіндей, тарихтың өзіндей болған жәдігерлерді жинақтап жүйелеу, олар-ды келешекке сақтап жеткізу, өзге жұртқа барымызды көрсетіп насихаттау – абыройлы міндеттің бірі.

Н.Ә. Назарбаев

Очень важно сохранить, систематизировать уникальные памятники истории и до-нести их до будущего поколения, показать другим народам все эти ценности – это одна из почетных обязанностей.

Н.А. Назарбаев

It is highly important to preserve and systematize the unique historical monuments and to pass them on to the future generations, to show other nations all of those values. It is an honorary duty.

N.A. Nazarbaev

Қазақстан Республикасының Бірінші Президентінің музейіМузей Первого Президента Республики КазахстанMuseum of the First President of the Republic of Kazakhstan

Алғы сөзПредисловиеIntroduction

МАЗМҰНЫСодержАНие

CONTENTS

Мемлекеттк Ә. Қастеев атындағы өнер музейіГосударственный музей искусств им. А. КастееваA. Kasteev state museum of the arts

Д.А. Қонаев музей-үйіДом-музей Д.А. Кунаева House museum of D.A. Kunaev

Республикалық кітап мұражайыРеспубликанский музей книгиRepublican museum of books

Ықылас атындағы республикалық халық музыка аспаптары музейіРеспубликанский музей народных музыкальных инструментов им. ЫкыласаMuseum of folk musical Instruments named after Ykylas

Мемлекеттік алтын және бағалы металдар музейіГосударственный музей золота и драгоценных металловNational museum of gold and precious metals

Отырар мемлекеттік археологиялық қорық-музейыОтрарский государственный археологический музей-заповедникThe Otrar state archaeological museum-conservancy

Абайдың мемлекеттік тарихи-мәдини және әдеби-мемориалды қорық-музейіГосударственный историко-культурный и литературно-мемориальный музей-заповедник АбаяThe state historical-cultural and literary-memorial museum conservancy of Abai

Жамбыл Жабаевтың әдеби-мемориалды музейіЛитературно-мемориальный дом-музей Жамбыла ЖабаеваLiterary house museum of Zhambyl Zhabaev

Сүйінбай Аронұлының әдеби-мемориалды музейіЛитературно-мемориальный музей Суюнбая АроноваLiterary-memorial museum of Suyunbai Aronov

6

10

28

50

58

66

78

92

104

136

142

«Әуезов үйі» ғылыми-мәдени орталығыНаучно-культурный центр «Дом Ауэзова»Scientific and cultural center «Auezov House»

Ғабит Мүсіреповтің музей-үйіДом-музей Габита Мусрепова Gabit Musrepov house museum

Сәбит Мұқановтың музей-үйіДом-музей Сабита МукановаSabit Mukhanov house museum

Ахмет Байтұрсынұлының музей-үйіДом-музей Ахмета БайтурсынулыHouse museum of Ahmet Baitursynuly

Бұқар жырау атындағы Павлодар облыстық әдебиет және өнер музейіПавлодарский областной музей литературы и искусства им. Бухар жырауBuhar Zhyrau museum of literature and art of Pavlodar province

Ақтөбе облыстық тарихи-өлкетану музейіОбластной историко-краеведческий музей г. АктобеRegional museum of local history and lore in Aktobe

Батыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейіЗападно-Казахстанский областной историко-краеведческий музейThe local history museum of western Kazakhstan

М. Тынышбаев атындағы Алматы облыстық тарихи-өлкетану мұражайыАлматинский областной историко-краеведческий музей им. М. ТынышпаеваM.Tynyshpaev local history museum of Almaty province

«Жаркент мешіті» сәулет-көркемөнер музейіАрхитектурно-художественный музей «Жаркентская мечеть»Architectural art museum “Zharkent mosque”

Қ.И. Сәтбаев атындағы геология ғылымдары институтының геологиялық ғылыми-зерттеу музейіГеологический научно-исследовательский музей Института геологических наук им. К.И. СатпаеваMuseum of geological scientific research at the K.I. Satpaev Institute of geology

Ә.Х. Марғұлан атындағы aрхеологиялық музейМузей археологии Института археологии им. А.Х. МаргуланаMuseum of archaeology at the archaeology institute of A.H. Margulan

«Ақтұмар» тарихи-этнографиялық музейіИсторико-этнографический музей «Актумар»Historical and ethnographic museum «Aktumar»

148

156

166

174

184

190

200

214

230

238

256

268

6

АЛҒЫ СӨЗПредиСЛоВие

FOREWORD

Ғасырлар қойнауынан бастау ала-тын көшпенділер мәдениетінің ше-жіре-тарихынан сыр шертетін мә де ни құнды мұралар Қазақстан му зей ле-рінде сақтаулы. Түрлі-түсті сурет-тер мен безендіріліп, музей ісінің білік ті мамандарының мәліметімен шығарылып отырған «Қазақстан му-зейлері» атты бұл альбом-кітаптың түпкі мақсаты – білім, талғам жағынан деңгейлері әртүрлі оқырмандар мен өскелең жастардың адами құндылықтар жөніндегі білімдерін арттыру, өз елі-нің тарихына құрметпен қарайтын, ұлтжанды ұрпақ қалыптастыру.

Әлем өркениеті «Ұлы Дала» деп атаған қазақ халқының кең-байтақ же-рін де ғасырлар бойы өмір сүріп келген ата-бабаларымыздың тіршілік-салты бүгінгі ұрпақтары өмірімен жалғасуда. Осынау «Ұлы Далада» сан ғасыр өмір сүрген қазақ халқының әлемдік өрке-ниет құндылықтары қатарына енген төлтума мұралары мен тарихи-мәдени ескерткіштері да молынан кездеседі.

Қазақ елінің ежелгі қалаларында ғылым мен өнердің, сауда мен кәсіп-керліктің дамығанын айғақтайтын 25 мың нан астам сәулет ескерткіш тері, 2 миллионға жуық құнды музейлік мәдени мұралар дәлел болып табыла ды. 1920 жылы «Қазақстан өңірін зерттеу қоғамы» құрылып Алтай, Қызылқұм, Үстірт, Орталық Қазақстан өңірлерінде геологиялық барлау жұмыстары жүргі-зілді. Қазақ даласындағы тұнып тұрған тарихи-мәдени және сәулет өнері ес-керткіштерін, ел ішінде сақталған қайталанбас қолөнер мұраларын көрген сол тұстағы зерттеуші-ғалымдар қазақ даласын «аспан астындағы музей» деп бағалады.

В музеях Казахстана хранится бесценное наследие, раскрывающее историческую родословную кочевни-ков, которая берет начало из глубины веков. Основная цель этого альбома, изобилующего красочными иллюстра-циями и комментариями компетентных музейных специалистов, – способство-вать удовлетворению запросов широ-кого круга читателей всех возрастов, повышению уровня знаний об общече-ловеческих ценностях, формированию поколения патриотов, трепетно относя-щихся к истории своего народа.

Быт и традиции наших предков, с незапамятных времен проживавших на просторах казахской земли, которую называли «Великой Степью», продол-жает сегодняшнее поколение. В этой «Великой Степи» в великом множестве встречаются культурно-исторические памятники казахского народа, вошед-шие в сокровищницу мировой цивили-зации.

Более 25 тысяч памятников зодче-ства, около 2 миллионов ценных му-зейных экспонатов свидетельствуют о развитии науки, искусства и ремесел в древних казахских городах. В 1920 г. было создано «Общество по исследо-ванию недр Казахстана». На Алтае, в Кызылкумах, Устюрте, Центральном Казахстане были проведены геолого-разведывательные работы. Ученым-исследователям того времени откры-лись памятники истории, культуры и архитектуры, которыми была полна казахская земля, а также сохранив-шиеся в народе неповторимые образцы прикладного искусства. «Музеем под небом» была названа степь – храни-тельница этих сокровищ.

The museums of Kazakhstan keep the priceless heritage that unveils the his-torical ancestry of the nomads originating from the depths of the ages. The main ob-jective of this album abounding with col-orful illustrations and comments by quali-fied museum experts is to facilitate fulfill-ing the needs of a wide range of readers of all ages, to increase the level of knowledge about the universal values, and to form the generation of patriots who would treat the history of their nation with reverence.

From the time immemorial, our an-cestors inhabited the expanses of Kazakh lands that the world civilization named “The Great Steppe”. Today’s generation continues their way of life and traditions. A great amount of the original heritage and cultural and historical monuments of the Kazakh nation is encountered in that “Great Steppe” and has become a treasury of world civilization.

More than 25 thousands of architec-tural monuments and about 2 million of valuable museum exhibit items speak of the development of science, art, and crafts in the ancient Kazakh cities. In 1920 “The Society for Research of Kazakhstan’s Subsoil” was established. Geo-prospect-ing works had been carried out in Altai, Kyzylkums, Ustyurt, and Central Ka-zakhstan. Kazakh land, full of historical, cultural, and architectural monuments, and the unique heritage of applied arts preserved by the people had opened up to the scientists-researchers of that time. The Steppe – keeper of those treasures – was called “The Open-Air Museum”.

Today, in the light of Kazakhstan being an independent state, this heritage attracts the ever-growing attention and is taken under the protection by the state.

7

Қазіргі кезде Қазақ елінің тәуелсіз мемлекет болуына байланысты бұл мұраларға бұрынғы қай кездегімен са-лыстырғанда барынша назар аударыла түсіп, мемлекеттік қамқорлыққа алы-нуда. Ел президенті Н.Ә. Назарбаев: «...Жоғымызды түгендеп, барымызды барынша насихаттау, қазақ халқының тарихы да, материалдық мұрасы да, тілі мен ділі де, өнері де аса бай екенін барша әлемге таныту, білдіру» деп Қазақстан музейлерінің қор-көрме-лерінде сақталып, насихатталып отыр-ған ұлт мұраларының ел өмірі мен та-рихында алар орнын айқындап берді.

Ғасырлар бойы жинақталған бұл мұралар, халқымыздың өзіндік дү-ние танымы мен болмысын, тұр мыс-сал тын, жеке тұлға мен қоғамның ру-хани ізденісін, халық даналығы мен өнертанымдылығын және де салт-дәс-түрлер жүйесінің өзіндік ерекшелігін сипаттайды. Ұлт мәдениетін жаңғыр-тып, бабалардан жеткен тарихи-мәдени мұраларды насихаттау Қазақстан му-зей лерінің абыройлы да өзекті мәсе-лелерінің бірі болып табылады.

Қазақстанның тұңғыш музейі – 1831 жылы Орынбор қаласындағы Не-плюев әскери училищесінің жаны нан қала губернаторының нұсқау-өтіні-шімен ірге көтерді. Бұл бастама-бастау кейіннен республиканың басқа да қалаларында жалғасын тапты. Мәсе-лен, Орал қаласындағы гимназия жа-нынан 1859 жылы ұйымдастырылған музей кейіннен, 1920 жылы Орал Губер ния лық музейі болып, соңында Батыс-Қазақстан өңірінің тарихи-өлкетану музейі болып күні бүгінге дейін жұмыс істеуде.

Ал Семей облыстық Статистика ко митеті жанынан 1883 жылы ашылған музей кейіннен Облыстық өлкетану музейі болып жұмыс істеуде. Жетісуда архив мәліметтерін жинайтын облыс-тық мекеме 1898–1917 жылдары Жетісу облыстық өлкетану музейінің негізін салды.

Қазақстан музейлері бүгінгі таңда жас ұрпаққа музейлік құнды мұралар мен тарихи ескерткіштер арқылы тәрбие мен білім беруге арналған көп қырлы әлеуметтік ақпараттар инсти-тутына айналып отыр. Бүгінгі таңда тәуелсіз Қазақ елінде музейлер ісіне де, музей атауының өзіне де жаңа көзқарас қалыптасты. «Музей» атауы антикалық дәуірден келе жатқан ұғым. Ежелгі Греция мен Римде музей сөзі «музалар ғибадатханасы», «құнды

В настоящее время, когда Казах-стан является независимым государ-ством, это наследие привлекает все больше внимания и взято под опеку государства. «…Восполняя недостаю-щее, повсеместно пропагандировать то, что имеем, показать всему миру, что казахский народ богат и историей, и материальным наследием, и языком, и душой, и искусством», – этими сло-вами Президент страны Н.А. Назарба-ев пояснил значение в жизни и исто-рии народа национального наследия, которое хранится и популяризируется в фондах и выставочных залах музеев Казахстана.

Собранное на протяжении веков, это достояние является своеобразным отражением народного мировоззрения, мудрости и бытия, духовных поисков отдельной личности и всего общества, народных обычаев и традиций. Одной из авторитетных и основных задач ка-захстанских музеев является пропаган-да культурно-исторического наследия, дошедшего к нам от предков, возрож-дение национальной культуры.

Первый Казахстанский музей по указанию губернатора города был осно ван в 1931 г. при Неплюевском военном училище в Оренбурге. Поз-же это начинание было подхвачено и в других городах республики. К при-меру, историко-краеведческий музей Западно-Казахстанской области, об-разованный в 1859 г. при гимназии г. Уральска, а в 1920 г. переименован-ный в Уральский Губернский музей, работает и по сей день. А музей, создан-ный в 1883 г. при Семипалатинском об-ластном комитете статистики, позднее стал действовать как Областной крае-ведческий музей. Областное учреж-дение, занимающееся сбором архив-ных сведений в Жетысу (Семиречье), в 1898–1917 гг. заложило основу для Семиреченского областного краевед-ческого музея.

Казахстанские музеи в настоящее время превратились в общественный институт информации с многогранной деятельностью, направленной на вос-питание молодежи посредством изуче-ния ценного наследия и исторических памятников. Сегодня в суверенном Ка-захстане сформировался новый взгляд как на музейное дело, так и на музеи вообще. «Музей» – термин, возникший еще в античную эпоху. Известно, что в Древней Греции и Древнем Риме сло-во «музей» употреблялось в значении

“…Filling the lacking, to promote every-where what we have, to show the world that Kazakh people are rich both in histo-ry and material heritage, both in language, and soul, and art”, – with these words the President of Kazakhstan N.A. Nazarbaev clarified the position which the national heritage occupies in life and history of the nation. This heritage is being stored and popularized in the funds and exhibition halls of Kazakhstan’s museums.

Collected throughout the centuries, this heritage is an original characteristic of nation’s worldview and life, spiritual searches of an individual and the society at large, wisdom and art of the people, and the system of customs and traditions. One of the primary goals of Kazakhstan’s muse-ums is to promote the cultural and historical legacy that our ancestors passed down to us, and to rejuvenate the national culture.

In 1931 by the order of the city gover-nor, the first museum of Kazakhstan was established at the Neplyuevsky Military College in Orenburg. Later on, that under-taking was caught up on in the other cities of the republic. For example, the Museum of Local History of the West Kazakhstan Province was established at the Uralsk City Gymnasium in 1859 and renamed into the Uralsk County Museum in 1920. This museum is open to public to this day. Furthermore, the museum that was creat-ed in 1883 at the Semipalatinsk Provincial Committee of Statistics began to function as the Provincial Museum of Local His-tory. The regional establishment that was engaged in gathering of archival data in Zhetysuu (Semirechye – Seven Rivers) had laid the foundation for the Semirech-ensky Provincial Museum of Local His-tory in 1898–1917.

Kazakhstan’s museums have become the public data institutions with the multi-directional activity aimed at educating youth by the means of priceless heritage and historical monuments. Today, the sov-ereign Kazakhstan has a fresh outlook on the museum work, as well as on the mu-seums in general. The term “museum” is a concept that was formed far back in the ancient times. It is known that in an-cient Greece and ancient Rome the word “museum” was used in the meaning of “a temple of muses”, or “a place for keeping valuables”. In the era of the modern civi-lization the words “museum” and “muse” acquired a broader meaning as the institu-tions where it is possible to receive cultur-al and historical, public, and ideological knowledge.

АЛҒЫ СөЗПРеДИСЛОвИеINTRODucTION

8

дүние лерді сақтайтын орын», неме-се «музалар храмы» деген мағынада қолданылып келе жатқаны белгілі. Ал қазіргі өркениет заманына сай «му-зей», «муза» атауы тарихи-мәдени, әлеуметтік және дүниетанымдық білім алатын орын ретінде кең мағынаға ие болуда.

Әлемдік музейлердің дамуына Қай-та өрлеу дәуірі үлкен ықпалын тигіз ді. Осы дәуірде алғашқы кунсткамера-лар мен сирек кездесетін дүниелерді сақтайтын кабинеттер пайда болып, танымдық бағытта жұртшылыққа қыз-мет көрсетіп, мұраларды ғылыми жү - йе леудің негізі салынды. XVII ғасыр дан бастап әлемдік өркениетке қайталанбас құнды мұраларымен танылған Греция, Италия, Англия, Франция, Германия мемлекеттерінің музейлерінде, ойшыл ғұламалардың ағартушылық идеялары үлкен роль атқара бастады.

Қазақстан музейлері жұмысын жан-жақты дамытуда, жаңа музейлер ұйымдастырып, мамандар даярлауда, музей ғимараттары мен сәулет өнері ескерткіштерін есепке алу жұмыста-рын ұйымдастыруда Қазақстан му-зей мамандарының Ұстазы, академик Ө. Жәнібектің (1931–1998) атқарған жұмыс тары аса маңызды болды. Ол кісінің бастамасымен Қазақстан қала-ла рында әр саланы қамтыған, қазіргі кезде тарихы орныққан көптеген му-зейлер ірге көтерді.

Бүгінгі таңда Қазақстан Республи-касында ел өмірін, тұрмыс-салтын, тарихы мен мәдениетін, білімі мен ғы лымын және басқа да салалар-ды қамтитын 89 Мемлекеттік музей жұмыс істейді. Оның арасында Түр-кіс тан қаласындағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесі, Семейдегі Абайдың әдеби-мемориалдық музей үйі, Алма ты қала-сындағы тарихы терең Республи калық Орталық музей, Ә. Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер музейі, Қазақтың халық музыка аспаптары музейі, «Әуезов үйі» ғылыми-мәдени орталығы сияқты құрылымы мен мазмұны ерек-ше музейлерді атауға болады.

2003 жылы, ЮНЕСКО-ның Париж-дегі штаб пәтерінде, Қожа Ахмет Ясауи кесенесін «Әлемдік мұралар» тізіміне енгізу мәселесі қаралып, «Әлемдік мұ-ралар» тізіміне енді.

Осы жылдары музейлердің жаңа технологиямен жабдықталған экспози-цияларында бұрын қоғамнан жасы-рып келген тарихи деректердің көзі ашылып, құнды мәліметтермен толық-

«храм муз», «место для хранения цен-ного имущества». В эру современной цивилизации название «музей» обре-ло широкий смысл в качестве заведе-ния, где можно получить культурно-исторические, общественные и миро-воззренческие знания.

На развитие музеев мира оказала влияние эпоха Возрождения. В то вре-мя возникли первые кунсткамеры и кабинеты по хранению редких предме-тов, было положено начало предостав-лению услуг населению в познаватель-ном направлении, заложена основа на-учной систематизации экспонатов. Му-зеи Греции, Италии, Англии, Франции, Германии были известны всему миру своими уникальными ценностями. На-чиная с ХVII в. в их работе большую роль стали играть просветительские идеи ученых-мыслителей.

Во всестороннем развитии дея-тельности музеев Казахстана, в образо-вании новых музеев, подготовке музей-ных специалистов, в сборе информа-ции о зданиях и памятниках зодчества весьма содержательной была работа академика У. Жанибекова (1931–1998).

Сегодня в нашей республике рабо-тает 89 государственных музеев, охва-тывающих быт и обычаи, историю и культуру, образование и науку, и мно-гие другие аспекты жизни народа.

Среди них особым содержанием и архитектурой отличаются мавзо-лей Ходжи Ахмеда Ясави в Туркеста-не, мемориальный дом-музей Абая в Семипалатинске, Республиканский центра льный музей, Государственный музей искусств им. А. Кастеева, Музей казахских народных инструментов, му зей М.О. Ауэзова.

В 2003 г. в штаб-квартире ЮНЕСКО в Париже было принято решение о вне-сении мавзолея Ходжи Ахмеда Ясави в список памятников мирового значе-ния «Мировое наследие».

В последние годы экспозиции му-зеев, оснащенных новейшими техноло-гиями, пополнены ценными сведения-ми и историческими документами, ко-торые ранее были скрыты от общества. Обнародованы исторические сведения об известных личностях, что способ-ствовало росту интереса подрастающе-го поколения к истории нации.

Созданные в столице государства г. Астане Музей Первого Президента Республики Казахстан, Государствен-ный музей Республики Казахстан, Президентский культурный центр ста-

Development of the museums of the world was influenced by the Renaissance. During that epoch, the first kunstkameras (the cabinets of curiosities) and the cabi-nets for storing rare collectibles had ap-peared. Also, a foundation was laid for giving informative services to the people and for the scientific systematizing of the heritage. The museums of Greece, Italy, England, France, and Germany were known all over the world for their exclu-sive assets. Beginning in XVII century, the educational ideas of the scientists and philosophers played major roles in them.

The work done by the academician O. Zhanybek (1931–1998) was rather sub-stantial in comprehensive development of museum activity in Kazakhstan and formation of new museums, as well as in training of museum’s experts and gather-ing information about the buildings and architectural monuments.

Today in the republic there are 89 state museums, covering the way of life and customs of the people, their history and culture, education and science, and many other aspects of the life of the na-tion.

Among them, the Mausoleum of Kho-ja Ahmed Yasawi in Turkestan, the Memo-rial House Museum of Abai in Semipal-atinsk, the Republican Central Museum, the National Gallery of A. Kasteev, the Museum of Kazakh Folk Musical Instru-ments, and the Museum of M.O. Auezov are especially rich in content and architec-ture.

In 2003 in the UNESCO headquarters in Paris a decision was made on including the Mausoleum of Khoja Ahmed Yasawi onto the World Heritage List.

In the last years, the expositions of the museums were equipped with the newest technologies and replenished with valuable data and historical documents that previ-ously were kept from the public eye. The historical data on celebrated personalities was made public – the fact that contrib-uted to the growing interest to the nation’s history from the rising generation.

Moreover, in connection with the capital being transferred to Astana City, the recently established Museum of the First President of Kazakhstan, the State Museum of the Republic of Kazakhstan, and the Presidential Cultural Center had become the pride of our nation. They are being spoken of all over the world.

In 2003 the First President of the Re-public of Kazakhstan N.A. Nazarbaev pro-posed the State Program “Cultural Heri-

9

тырыла түсті. Қазақ халқының белгілі тұлғаларына қатысты тарихи деректер жарыққа шығарылып, жас ұрпақтың өз ұлтына, елінің тарихына деген қызығушылығы, құрметі артты.

Ал Қазақ елі ордасының Аста-на қаласына ауысуына байланысты кейінгі жылдарда ұйымдастырылған Қазақстан Республикасының Бірінші Президентінің музейі, Қазақстан Республикасының мемлекеттік музейі, Қазақстан Республикасының Прези-денттік мәдени орталығы музейлері еліміздің мақтанышына айналып, әлемге таныла бастады.

Қазақстан Республикасының тұң ғыш Президенті Н.Ә. Назарбаев 2003 жылы Мемлекеттік «Мәдени мұра» бағ дарла-масын ұсынды. Бұл бағ дарла маның түпкі мәні – ғасырлар қойна уынан жет-кен рухани байлықты келе шек ұрпақ кәдесіне жарату, төл мұра арқылы ел тарихына құрметпен қарау, әлем өркениетіне сай ғылым мен мәдениетті дамыту, сол арқылы қазақ халқын әлем елдеріне таныту болып табылады.

Бағдарлама – ХХI ғасырдың бас кезіндегі әлемдік маңызы бар үлкен жоба. Аз уақыт ішінде әлемдік өр-кениетте танылған және ұлттық ма ңы-зы бар тарихи-археологиялық ескерт-кіш мұралар қалпына келтіріліп, көне қалалар мәдениеті айшықталып, құн-ды мәліметтер жинақталды, ұлттық тарихтың жаңа беттері ашылды.

Қазақстан музейлерінде жинақ-талған осы құнды мұралар, ғылыми та-нымды өрлетті, қоғамдық ойды ілгері дамытты, ұрпақ тәрбиесіне музейлік педагогикасы ілімін енгізді.

Классик – жазушы М. Әуезов: «Замана толқыны тарих теңізінің жағалауында көркем өнердің баға жет-пес меруерт маржандарын қалдырды... грек храмдары, Мысыр пирамидалары, қытай сарайлары, мүсін өнері, лағыл тастар мен мәрмардан жасалатын кере-меттер, сол асылдардың асылы – адам баласының рухы мен ақыл-ойын бар-ша ұрпаққа паш еткен ескірмес, өлмес, өшпес өлең-жыр», – деп қазақтың ұлт-тық мәдениетіне баға берді.

Қолыңыздағы «Қазақстан музей-лері» аталатын тұңғыш рет жарық көріп отырған альбом-кітап – Қазақ-стан Республикасындағы сан қырлы, тақырыбы да сан-салалы болып келе-тін музейлерді насихаттау мақсатында жазылды. Төрешісі өздеріңіз, оқырман қауым!

ли гордостью нашего народа, и о них заговорили во всем мире.

В 2003 г. Президент Республики Казахстан Н.А. Назарбаев предложил государственную программу «Куль-турное наследие». Основная цель этой программы – изучение и использова-ние духовного богатства, дошедшего до нас из глубины веков, внимание и уважение к истории народа, развитие науки и культуры в соответствии с до-стижениями мировой цивилизации, ознакомление мирового сообщества с культурой казахского народа.

Государственная программа «Куль-турное наследие» – это глобальный проект начала ХХІ века. За корот-кое время были отреставрированы историко-археологические памятники национального, а также мирового зна-чения, сделан еще один шаг к изуче-нию культуры древних городов, были собраны эксклюзивные сведения, от-крыты новые страницы истории.

Богатое наследие, собранное в му-зеях Казахстана, послужило расцвету научного познания, развитию обще-ственной мысли, музейной педагогики.

«Волна времени оставила на бере-гах истории бесценные жемчужины… греческие храмы, египетские пирами-ды, китайские дворцы, скульптурные памятники, чудеса из драгоценных камней и мрамора…», – этими словами писатель-классик М.Ауэзов дал оценку мировому культурному наследию, в которое органично вплелась и культу-ра нашего народа.

Вы держите в руках первое издание книги-альбома «Музеи Казахстана», знакомящего с многочисленными му-зеями нашей республики, с их разно-образной деятельностью и содержани-ем. В добрый путь, дорогие читатели!

tage”. The main objective of that program was to use the spiritual wealth that was passed to us from the depths of ages, to make a use of it for the good of the future generations. It aimed at treating the na-tional history with respect and, by virtue of this heritage, to develop the science and culture in accord with the achievements of the world civilization and, through that, to make an original presentation of the Ka-zakh nation at the world level.

The State Program “Cultural Heri-tage” is a global project of the beginning of XXI century. In short period of time, the historical and architectural monu-ments of national and world importance were restored. The culture of ancient cit-ies where exclusive data was gathered and the new pages of history were opened had emerged in its full bloom.

The rich heritage collected in muse-ums of Kazakstan had served to the blos-soming of scientific knowledge, develop-ment of public thought, and introduction of museum pedagogic into education.

“The wave of time had left the price-less pearls on the shores of history… Greek temples, Egyptian pyramids, Chinese pal-aces, sculptures, and marvels made of jew-els and marble…” - with these words M. Auezov - a classical writer that introduced his people to the entire world, - gave his credit to the world cultural heritage, which had organically intertwined with the lega-cy of our steppes and mountains.

Now, in your hands you are holding the first edition of the book album “The Museums of Kazakhstan”. It was created with the purpose of promoting the many museums of our republic with all of their diverse activity and content. Dear readers, may your journey be fair!

АЛҒЫ СөЗПРеДИСЛОвИеINTRODucTION

10

Қазақстан Республикасының Бірінші Президентінің музейі

Музей Первого Президента Республики Казахстан

Museum of the First President of the Republic of Kazakhstan

РеСПуБЛИКАЛЫҚ МАңЫЗЫ БАР МуЗейЛеРМуЗеИ РеСПуБЛИКАНСКОГО ЗНАчеНИяMuSeuMS OF RePuBLIcAN vALue

11

ҚАЗАҚСТАН МуЗейЛеРІ МуЗеИ КАЗАХСТАНА

MuSeuM OF KAZAKHSTAN

12

Атриум.Atrium.

Музей Первого Президента Республики Казахстан – одно из са-мых молодых культурных, научно-исследовательских и научно-образо-вательных заведений нашей страны.

Ключевой целью создания музея являлось ознакомление с процессами становления и развития независимого Казахстана, его политической истори-ей сквозь призму деятельности Перво-го Президента Н.А. Назарбаева.

Само здание Резиденции, в котором находится музей, является уникаль-ным историческим памятником. Имен-но здесь Глава государства работал в переломные годы становления неза-висимости Казахстана. Залы, кабине-ты, холлы архитектурного комплекса Резиденции, сохранившие свой перво-зданный интерьер и убранство, были своеобразными свидетелями великих исторических событий.

Первых посетителей музей принял в марте 2005 г.

Museum of the First President of the Republic of Kazakhstan is the muse-um of Kazakhstan’s most recent history. It reflects the features of modern era and the establishment of independent Kazakhstan in the light of the state leader’s activity.

In a relatively short period of time (since August 28, 2004), museum has become an integrated research, educa-tional and cultural center. Its location in the building of former residence of the President of the Republic of Kazakhstan that retained its original interior and décor allows harmoniously combining research ideas and exposition treatments to create a detailed history of sovereign Kazakhstan.

There the Head of State worked over the period of seven years (1997–2004). The building was constructed in Decem-ber 1997 in connection with relocation of the capital.

First visitors attended museum in March of 2005. Years 2007–2008 were very important to the establishment of

Қазақстан Республикасының Бі- рін ші Президентінің музейі – Қазақ-станның қазіргі заман тарихы музейі бо лып табылады. Ол тәуелсіз Қазақ-станның егеменді ел болып қалып-тасуының кескін-келбетін мемлекет бас шысының сан қырлы қызметі арқы-лы бейнелейді.

Аз ғана мерзім ішінде (2004 ж. 28 та-мыз) музей кешенді ғылыми-зерттеу, ағарту және мәдени орталыққа айнал-ды. Музейдің Қазақстан Республика-сы Президентінің бұрынғы резиден-циясында орналасуы және оның ішкі көрінісі мен жиһаздарының бұрынғы қалпында сақталып қалуы ізденіс идея лары мен экспозиция шешімін табу да, Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі мен егемендігінің тари-хын толық көрсетуде өз үйлесімін, үндестігін табуға мүмкіндік туғызып отыр.

Осы резиденцияда Мемлекет басшысы жеті жыл қызмет істеген

Күміс зал.Серебряный зал.

Silver Hall.

13

«Атамекен» залы.Зал «Атамекен».

«Atameken» Hall.

(1997–2004 жж.). Ғимарат астананың көшуіне байланысты 1997 жылдың желтоқсан айында салынған.

Алғашқы келушілерді музей 2005 жыл дың наурыз айында қабыл-даған. Ғылыми концепция тұрғысынан экспозиция тақыры бын анықтау және ғылыми-зерттеу бағыттарын құру кезеңі, 2007–2008 жылдар музей үшін маңызды болды. Тәуелсіздік тарихына қатысты материалдарды бірізді, рет-тілікпен қалыптастыру барысында

В рамках научной концепции были определены экспозиционные тематики и сформулированы направления на-учных исследований. Логика экспо-зиционного показа сформировалась в результате последовательного подхода к истории независимости и, начиная с атриума, музей знакомит посетителей с основными событиями и процессами современного развития Казахстана.

Каждая из экспозиций интересна и познавательна. Темы «Награда Пре-

museum when the scientific concept of exposition themes was identified and the areas for scientific research were defined. The logic of the exposition evolved as a result of consistent approach to the history of independence and, thus, beginning with the atrium, the museum presents the key events and processes of modern develop-ment in Kazakhstan to the visitors.

The fund of the museum chronologi-cally and thematically reflects the history of establishing sovereignty of our country,

Күміс зал.Серебряный зал.

Silver Hall.

Қазақстан Республикасының Бірінші Президентінің музейіМузей Первого Президента Республики Казахстан

Museum of the First President of the Republic of Kazakhstan

14

Президенттің кабинеті.Кабинет Президента.President’s Office.

15

Қазақстан Республикасының Бірінші Президентінің музейіМузей Первого Президента Республики Казахстан

Museum of the First President of the Republic of Kazakhstan

16

Алтын зал. Золотой зал. Golden Hall.