-13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie...

12
Su Nigibiu8. Ue'&erbit beG 9liaib(Ulf fl:iiliren bt .. Awei \)fl.'fc9iebeut bit unh Sill.. maftu(ll 9'lamett anfniipren: jener iletmufl}dt bet Unterfd}ieb Awifd}en bem commental'ius sphaerae graecanicae uno ber sphaera barbllrica ffl{> iluf bie metfd)iebenl}eit beG gTted}ifi{>en uno fremb .. ldribifl{>en biefet b(lj et 1iCP411d} auf bit sphaera iufofetu erjlretfe, Illdbiefein bet eilten ei{>rift nac9 ben griel{>ifd}ett, in bel.' aUbern ual{> eagen fCi. J)erß bie etreitfrtioe untlilfi{>iebeu f a6et' de P. Nigidii Figuli fragmentis apud scholiastim German'iei servatis 1854) nimmt mit Salmafiu(l(lll baj bie alif'flltO\lpten AUß l}abeubeu tleutungen bel.' .3eid}en im Xl}ierfteife au(l bel.' sphaera barbarica beG 9'ligi'oiuG jlammeu, bieienigen ode.. d}ifd}e ro1\1tl}eu ffttb ilu\'l bel.' graecanica. tluf ben erjlm rei{>t paffenb erfd;eiuenben jener Xitd jleUen ftc(l mel}rt entgegen. .3uerjl wirb man mit med}t in Aiel}en bürren ob ed in ber X9at AU ben einAefneu signa eben fo l,liefe ID1\1tflen ßa!!! wenigjlend fur 9'liaibiuG gab, bel' feine aud feilter aubern .ouene fd}&pfte aril aud @riei{>en f unb 3War bie (i09vtifi{>en @efi{>id}ten (lu(l ben alel:ilnllrinifc(len oller, wenn wir baI! S)öd}lte feGen (lud beuen qui res Aegyptias conscripsere; uni! Da mng e(l ut1dlUun .. berR bem mepertorium "on jener eternllitber weld}eß lUir (lufwe'ifcn fönueu ben bem ßibiuG in \mt Sd}otien 3um Q!ermal1itu(l beigelegten ·faum· eine o'oer· Wluf. f. !ll. \l. XIII. 12

Transcript of -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie...

Page 1: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

Su Nigibiu8.

Ue'&erbit afh'onomif~elt ~ü~er beG 9liaib(Ulf fl:iiliren bt..fanl1tli~ Awei \)fl.'fc9iebeut ~n~d}ttu bit ii~ait ~eta(i~crt(l unh Sill..maftu(ll 9'lamett anfniipren: jener iletmufl}dt b(l~ bet Unterfd}iebAwifd}en bem commental'ius sphaerae graecanicae uno ber sphaerabarbllrica ffl{> iluf bie metfd)iebenl}eit beG gTted}ifi{>en uno fremb..ldribifl{>en xi..l~tl:tjlÜ~f, biefet b(lj et 1iCP411d} auf bit sphaeraim~Ugemeintn iufofetu erjlretfe, Illdbiefein bet eilten ei{>rift nac9ben griel{>ifd}ett, in bel.' aUbern ual{> benäß~pfifd}en' eagen be~an'odt

fCi. J)erß tä~t bie etreitfrtioe untlilfi{>iebeu f ~rf\lffg a6et' de P.Nigidii Figuli fragmentis apud scholiastim German'iei servatis

(~tttin 1854) nimmt mit Salmafiu(l(lll baj bie alif'flltO\lpten ~t"

AUß l}abeubeu tleutungen bel.' .3eid}en im Xl}ierfteife au(l bel.' sphaerabarbarica beG 9'ligi'oiuG jlammeu, bieienigen bereu~.JUttdpunft ode..d}ifd}e ro1\1tl}eu ffttb ilu\'l bel.' graecanica. ~iefer tluf ben erjlm~titf rei{>t paffenb erfd;eiuenben ~rf(älUnß jener Xitd jleUen ftc(lmel}rt ~ebenftn entgegen. .3uerjl wirb man mit med}t in ~rage

Aiel}en bürren ob ed in ber X9at AU ben einAefneu signa eben fol,liefe äß~ptifi{>e ID1\1tflen ßa!!! wenigjlend fur 9'liaibiuG gab, bel'feine a~roltomifc(le @ete~rfamteit aud feilter aubern .ouene fd}&pftearil aud @riei{>en f unb 3War bie (i09vtifi{>en @efi{>id}ten (lu(l benalel:ilnllrinifc(len ~jlrotlomClt oller, wenn wir baI! S)öd}lte feGen (ludbeuen qui res Aegyptias conscripsere; uni! Da mng e(l ut1dlUun..berR 'oa~ ~ei' bem reid}~afligen mepertorium "on ~rffdrultaG»erfui{>en

jener eternllitber weld}eß lUir (lufwe'ifcn fönueu au~er ben bem 9'li~

ßibiuG in \mt Sd}otien 3um Q!ermal1itu(l beigelegten ·faum· eine o'oer·Wluf. f. Il~ll~f. !ll. \l. XIII. 12

Page 2: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

178

~llll.'i (iß~1>toI\,lOifc91.' :DeutunOCll n(lllftCll finb. 1)0c9 9ligitlitll1 ~abe

für jebed .3eid,lIm einen ii!l~ptifd)fIl obcr übcr9aupt fwnbfiinbifcyenID1~t9ud eben fOlllog! afd ßriec9ifc9c gefannt, fo i~ ed fCYlller beut.llar bau er beioe \.'Ion einilllber getrennt l)orlruß. :tlcr zodiacuscirculus lllat bei beiben @Sp9r1l'en gfcid), nur bie lIrffiirunoen 1m.3cicyen l.'!crfc9ieben; biefe ~rene (md eiuanbcr 3u (laUen, in U(iic1~d)t

auf biefe bad ~1I!lemcine bel.' sphaera 3lllcilUl'I[ 3u be9tlnbe[n, lllQruid)t nUr \)OU feitlem mUßenin ben ~ugen eined ®de"9rten jener.3eit fonbern e(! l3e9örte bllil! fogar 'oie Stunft, eine Dlei9f tlon untereinanber auf bal1 ~nß~e l.'!ettJUnbenen ~eltninifffn auf tlerfd)tebitlcOrle tletf9eifen au fönnen, lllie fie nad} fitterar9i~orifd)elt ~Ilaro·

gien alt urtveiCen mißibiul1 nid}t ge9a&t 9al. lffiobei nod) au beben ..len bap ed oft fCYlller gegarten (laben maß 'oie IDltltgen ilt fonberu,hlenn 3. m. bel.' ü6er~ ~uppiter ~mtnon ber sphael'a barbaricaaugeltliefen ltlirb. mIic1en ltlir je~t dUI bie menußung beG 9ligibiudin ben @ScyoCien 3um @ermanicuG. mei ac(lll ,3cicyen beG ~~ier­

freifed hlirb 9lißibiu~ cilirt; über bie lffiallße ~nbet ficy in unfm<eicyoIienmaffe feine nt~t90roßifd)e ~u(ldnanberfe~ung; beim StrebGifl: migibiud nid}t genannt fonbern nur 1!llnyafil3 beffen lIrfrdmngjeuer lllie ~Ulpe(iutt re~rt fo{gte. lffiie fonbtr&ar bQ~ ~ier o~ne

irgenb eine UnlerfcyeibunB llafb auG ber sphaera graecanica ltllebeim ~ölUelt barb dUlt ber sphaera barbarica hlic bei ben ~iid}en

~erautl9cßriffcn; hlie fonberbill: ba~ tiei ein unb belllfefbcn .3eid)enfogar iltlei gried}ifd)e, aber feine äß~\>tif41e ~aber mitget~e1{t lllirb,wie bei 'oen .3hlinil1ßen ltlefd)e 9ligibiuG einmil( a{d nie fillllot~ra.

fifcyen ®ott~eiten bann arG 'oie :tliodfuren lluffa~te, unb beim m3af.fermann ltlo 'oie lffiorte @S, 40 (mre~flß) ab antiquis quidem diciAristaeum e. q. s. 3eigen bag 9ligibiuG fO\\lo9! tlOll :tleuMionnad) t>egefii1na~ Il!(l tlOll m:tijliiU(l und} einem anbern ~elllii9rdmann

er3iiglte: nhln miigte benn etltla ~lljl9at)cnuid)t nnr bic ~rlllii~nltug

bel' S{dbireu fon'oern aucy oie @Sage !;lon ~rmliuG t\legen bel' bariuilorfol1lmenbcn @Slabt Si'yrene in ben commentarius sphaerae bllr­baricae 3u ucdegClI. 9lur ein eiu3ige(l 9)l1l{ ,beim m3iblm, ~iittc

bel.' @Sd)oIiajl beibc @Sd)riftell 3Ufj(eicy benu~t; auer wie fonber&arirl ~ier bie ?Eerfniipfung! ?Jlad)bem Auerjl l)~'m porti tor Helles

Page 3: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

179

bcdd)tet i~, folgt 'oie Ciftaä9!Ullß übel: ~u\>\>iter ~Itntnou l1a<l) ffiini.bill!,'!, aIfo wie Safmaftuß glaubt, allß·, bel' Sphnel'fl IH1I'barica;unb ~ieratt fd){ieBt ;1d) unmitteluar: Ceter~ ut /iUpel'illSScl'iplll.supt refert, n&mH~ über ~9ti~U!,'! unb ~el'!e, 'lIft> (llut b~r sphacl'll.graecanica. :niefe Um~äl1be (llle fvred}fn ft> fevr Bellen €5o{1lI (Iftllß~

~crmut~ult!l bal1 wi~ fte alß uuau!/i~ig.a66uwdfflt llmd)tt!lt fittb.@f~ollen werben alle jene Sd)wierigfeitenwenll mall ."'IIV Scation:bafilr 911ft I baff bel' Unterfd)ieb a\l,)if~en 'oersphaera gl'fleclwicaunb bcr sphaera bal'barica nur bell 2(bwti~u1lgell beG at9cuifl{lcllunb a!e};llnbrinifclj.b(lb~{onifl{len IDlni\lilllt!,'! gaU; llcibc commcntUl'ii&i1btteu gcwi§ ein gt'oBcre(j ®anac 1mb itan'oelt in· genlluem ,3l1f(lll1­meu~all!J fo baji ffiiaibiu(l naclj'oem er im ~aaellleincn .~on bell Nm­meti,'laeicljellr i9rcn Stet:Tungeu, ffiamett u. f. w. 6erid)tct, {leim Ueuer­ganß auf bie eigentricljett 'P911nl)mcna, \len ~ufgano uttb Untcr!Jcllt!J\ler ®ellirlle, eine Scljdbung eintreten liefi iwifd}cn 'ocr auf ~t~Clt

auriid!Jc~enben sphaera graecanica nnb ber t1l1fiiglJptifdJen unbdjllf\läifd}en (affl}rifdJen) }ßet>llad)tungen balirenbeu, barbarica. }ßeiben einaernet! Stmtvileern aver, »on benen aCfo nur einmal 'oiemeile wQr, mifl{lte ffiigibiu~ ßried}ifd}eunb Ilg\iptifd}eIDll}tven, Itleldjeer üvediefert fanb, inbem er wje e~ fdJeint ie'oe~mal ein e :iDel1tunofid} an eigen mlld}te unb in een ~orbergrunb treten HeB, uni> 3warin Ue6ereinfHmmunß mit 'oer iVm nad}ßefagtell obscurihlS subtili­tasque gerabc 'oie afl~rufeite unb fvi~linbiß~e.

,3ur ~e~ätißul1g biefeä bürfen Itlir uno auf \)n(l 3weite 3('a\)i­td be!,'! Iiber memorialis beG mmvefiuG berufen. :neun l\lelm ouenllemerft Itlut'be, mmpeCiuG neige ba5 bie in bcn®crltlanicu!,'!,. Scf1o.lien «uil 'Pnn\iilfW j)eraffeiä überlieferte ~l"M19fulig \)Otlt S'trebä gleicf1.fallG bei ffiigibiu!,'! ge~anben ~Qbe, 1'1,) beruljt bieG auf bel' ~or"UGa

feßung ,ba~ ber gal1~e ~bfdJnitt de duodecim signis bei ~llt\>cfiuö

auf ffiigibiu(l aurihlaufiiVrell i~: eine }ßco&ad}tuug bie lil{l lld ~er,.

glcid)ul111 !leiber jebem aufDrängen Itlir'o unb 'oie il{l »lieb 'oll1)cr wun­berte, ttod} nicljt uon ~rel}ftß foubcrn er~ uou msöfmill de. L, Am­pelii Ubro memoriali (®aUiugel1 1854) gemncljt au feljn. .lSiirie~t ift unG au entfcf1eieeu 00 ~mve!iu!,'! mittelbar ober unmitteluar91igi'oiuG (lellu~t 911t. :iDentt matt Q;iflereG, fo l\l~t fI~,. foltlcit

Page 4: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

180

uuf~e aUe~bilta~ ttiimmer~afte Sfetllltni{1 tömiftfler t!ifterahn: nitflt,nitflt WQ~( dn (lUbfe~ Wlebium auffteUen a(\1 eoen be~ ~omlUentar

an @etmanicU(l, weltflet a((I aft~ouomiftfle(l .paubbutfl \10m 3. 3a~t ..~uubed ao o&ng unb oäbe War. ~meill biefe .p~\)otf)efe ~at, wiei~ glaube, bur~aud feiue $a{ltf~einIi~feit. 3ltHlt birt itfl weitentfernt AU be{lilupteu, !lImpe(iu(l würbe ni~t gellltlot (laoen bie lRel4'~enfolge ber mifber beG ßobiafutJ lller~e bie !5~oIien geben, 3'" bei:.lalfen unb RUtJ bel' !lInbeutung berfelben Nigidius hune arietemdicit ducem et prinoipem esse signorum 'oie ni9ibianif~e brb"Jlung AU rtconft~uitetq 'Qenn biefe lllar hei ben rllmif41en 2lftrol1olltenüoer{lRupt üblitfl uub fo i'id ß'euntuijj ber a~~ollomifdjeu ~femeute

maß man e1mpdiul1 immetl)iu Autrauen, otilllof)( man im e1flgemeinenheffer t1)ut llltuig (lId l)id \)orau(laÜfe0ert oei cincilt lhcet'\)tor beruuter !lIl1berm Her dietum novem burtfl milia paSSUtlttl novemlllieber gicht. !lIber bei ~m\)eliu(l f!nbeu \1jir Sagen bie in beuS~orieu uitflt u6ediefert;ln i1)tet ~dlful1gabe~ (litdliuofitf) ~ur

€itflau ttllgen ba~ ft~ aUG betfelben buetre 'ocfCoffen fllIb. ~iet9ilt,

gt~ilrt \)or aUen bit ~t~d~ruttg\)omSterl1bml ber 1!Baagt bit, fidJin feinem l5~riftffdr~t \!;Iiebtr 3U fillbtn fdjdnt t fo'oanl1 bit fOIl~

nirgcnblllo \iorlommii'lbeml'~ie9Utt9 'ocr ßlllifHttgf auf .percufeG Ul1b'lgefeuG. Söf!te nun \)icnei~t jemaub entsegtten bag in »nt @eromanicUI,'!·Sc{loIidi biefe SJ}lldiell e{lema((I aud} ent~arten, fiir unoaber \)erforen gegaugen feien, fo muffen luir barauf ~inlllcifeit 'i)afi,lllir ben ~n(lfQa grilfitm: ~bf41uitte in ben Stfloli!m llltliUnef)menfeitten ®runb 911ben nllb bl'lV, lllenn luit' 'oie ~efc{laffeu~eit berfdbennä~er lUG !lIuge faffelt, !:lvn ber 1!Baage bort nid}t fiigrid} anGfii9r.fid}er gmbd lllerben fOt1ltte. 1'>enl1 ba ber ~omllielltar ~llltäd}ft baGanr ~rftiirlln9 beG 1)id}ter(l 1)iel1litf)c 6l1fcuumenfaffenfOnte, fo 9atteber Sd}oUafi um fo tueniger merattraffunß "uf ba" 3eic{lel1 ber1!Baage nii§er eil1~uge9tt arG ~er :tlic{lter tgeifG in ber mefd}reibuugbeG 'lgierfreife(l lllO bie artbern Stetnui(ber aUe l1ii§er c{lnrafteriftd\l.lerbell t9dfG im übrigen ®ebi~te 'oie burtfl baG I€Era 81Jf!lo'l!,bell Sfor~ion, in (Sd}atten tretenbe lihra (chelae) nur im moroiiberge{len erllliigut. mo~ ein anbrer Um~anb be~imntt mi~ 'oie!5~olien llitflt afl.'! ~mpeliuG' Suene 3u. bdrad)ten: ifl eä llla~r.

Page 5: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

181

f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff#li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eittti~t minber frembe a(~ unfrer stenntl1ijj entrürfte 6~rift~errer comviHde(sta~, 9), wenn er über 2lllronomie fcl)rieb, baG bamllll'! gal1~ befannteunb Itlic el'! ft{1dut, a((gemelu \)erbreitete ~e9rbucl) aul'!geaogen 9aoe ~

6e9n Itlir beml1ilcl) l.lOU ben 6q,olieu ab U1tb bebeuten wir auf beranbern 6eite bie ü&m:afd)enbe Ueominllimmung bel'! ~mveliud fefbllin einae{nen 2lullbrürfen mit ben ~UgibiUl'l<(fit,lteu, bebeufeu Itlir ba~

'oie naq, beu €5cf}o(ieu \)on 91igibiul'l !.'ertretene &rfCiirung bel' eil1ael­nen ßeit{1en bei 2lmveIiuG Iletl'! a{d 'oie wefentlid)e \)orangejlelH unbbaj oal1a ebenfo Itlie 91igibiuG bei bem m3ibber unb ben ßwlaingenaucf} 2lmveliul'! auöer ber ~eutung !.'cn 3up\liter 2lmmou uub benfamot9rllfifdjcn ®.ötteru beG 9n~t9Ul'l \)011 sp~ril'uG unb ben ~ioGfu­

rcnt.:!rltlä9nuu9 t9ut, fo \uer'oeu Itlir uid}t anlle~n, 91igibÜtG für'oie birdte .DueUe be(l 2lm\lefiuG an ~aften. 3ft bem nun fo, fo~llt man bie m3a~{ el1tltleber 2lmpeliuG für ben l)erttlorreullen unbtO\lffofeften (fomvilator aul'laugeben ober aber 6afmajiuG' ~ufidjt über91igibinG' ajlronomifq,e >Bü~er iluf3ugeben; ttla(l idj für ball fflidj"tige eracl)te, bebarf nadjbem Obigen ;feiner 2{u(\cil1anberfe~uug,

2Int\leliud' 3\t1eite(l Ravitel erft{1eint mir afG ein in ber ~au\ltfadje

setun bem Origina! folgenbeG , nur be~ufG 'oel'l liber memorialisbebenteub l.lerfiir3teG· &xcerpt aul'l 91igibiul'l, ~er 3\t1ect beG (fom"\lenbium redjtfcrtigt yinfängfidj 111111 ber merfaffer unter bem 3cidjcnbcdm3affcrmlll1ned bie 6age l.\on ~rijtäU(l gänalicf}übergiuß, l\lätj~

reub 91igibiul'l uacf) bett 6djolten 6. 40 fie (jtrii~rt yatte, ~oOc"

geniburfen ttlir ghuibm bag 'oie bei ~nt\lcliul'l mitoct~cilten &rflil­tuusen bel'l ~9ietfreifel'l ebenfalIl'l ~on 9ligibiulJ gigeben Itlaren, wenngreidj bie 6~0{ien lliefelben nicf}t biefem foubern beffen .Duefte 3u~

fdjreibeu. 2lb\t1eidjuugen beß 2lm\ldiuß ~on91igibiuß wef~e irgenb\t1i!'ertjeblicf) Itläreu finbe idj nUr 3\t1ci, unll l.lon biefen fdjeint nur eiueauf fflec911uu9 beG merfafferG 3u fommen; beun, wil~renll no~

91igibiu(l Otion geHlbtet wurbe IVei! er Dia.nam contemnebat,eius opera quae in monle constituebat obterens, eraätjlt91igibittG: visa Dilma stuprare eam voluit \l.)03tt bidjteri"fq,e fflemiuil~cenAeu i9lt \'erleitet tjallen mögen, m3eun rtl aller

Page 6: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

182

Mm ll(lItlen {lei 2I'1ilvelil1~ ~eigt: qui educatos est Nemeae, ·Iu­nonis consilio ad Herculis inlerilum missus in terram Ar­giam, fo träßt I.lermut~(id} nid}t bel' 2I'ulor fOl1bern bel' !Sd}rei'herbie !SiVl1ft>, :t'lel1n maß bel' 2I'u~brud' e duc alu s Nerneae ~in­

ge~lt, fo ilt boiV {jöd}!l auffällig baV biefer 311 meme" 9erangeaogenellölt>e fpatel' in terram Argiam gefanbt ltlir'o, m(ll'l auf ball @e'hietbel' !Stabt 2I'rood alt t\eaie911 l)ie Xr,1bitioll bel' .\)etfule~faee tlerbie­fet. iBergfeid}t mall nUll bic ~allbfd)riftri4len !Spuren in terramin argiam mit ~l1iolDil111 !S. 25: Imnc konem nulrilum apudLunam iussu Illnonis 3d Herculis exHium demissumque caeloa lunoue in lerranl Arcadiam in regionem Nemeae, fo \tlirbel! nid}t au \.lief ße\tlaflt fein Illenn man bei 2I'mpefiull fdjrcibf:educatus est (apud Lunarn), lunonis consilio - missus interram in regiol1em Nemeae. 2I'ul.'lgefaaen ijt au4I ber mamebel' ~riglll1e am !Slljru~ bel' ~rfl6rllnB ber 3ungfrllu: ut intersiderum cursus ponerenlur. (Erigona) virgo, Icarius aulemArcturus flominatus est. 3m folgen'oen ~illragrllp~en 'ourfte anadepla uilljt gepad)t \tlerben ; mit virile nomen est *) fd)HelllberEiaßUI1'o beginnt ein neuer f €lwa adeptusque id ,'oenn in Mochosf1ed't ba(l nried}if4le ~r(ibifllt au dictus me{d}ell mit mJIl6rfd)einlid).feit au uejtimllleu mir' nilljt gdungen i~. @leillj bllrtlUf \tlar (lu(lextimanlm' 'oer .\)al1'oflljrift au entne~mell: qui primus diciturJibram et ponuus [hominibus] invenisse quae uliIissima mor­talibus existimantur. 1)enlt niiVf librae pondus, baß @ewid}t

eine(l SPfunbell, erfclllb jener Unbebnnte, fon'oern Jibram quamGl'aeci ~tl"'OP appellant.. 1)eu mllmen ber ~upgeme beim !Sd)ii$enlttit 9J?umfer aUAl1fe~en biiuftmi41 unl161~in, 'oll biefer, laum aufällig,llu4I in ber enlfpred}rn'oen SlljoHeu~er[e 1!.l0 migi'oiuß cilirt mir\)S. :13 \l.ll?ooela{feu i~: nutdcis earum filius Oceani nepos.

.\)(iUc ~ret)~ß alß· cr bie in ben @erUtlluicu(l.!SlljoHclt ct'\lnl.") ~incfcf)cirrige 3ntct'lHt1Iflion finbc id) XLII, 2: l\1arius redHt

cl seeum Ci.n0llm .addl[xit vielis Oclavianis parlibus, Septimum eonsuI'crcalus n, i. \u, ;Dct' !t1nnft lle~ört !.lor vielis,

!)1ad)fn'iglid) fei l,h!cbcllIceftbap D. 3a l)n Ilall) cillcr banfcIl0\II.er.If,en IDlillf)cilllllll biefen lSa~ Jo gepaltet: Lihra qUllJII - appellant. viriden llHmen est IIrll'plUS quill· • - iustitia (1w:JfLOiiXlir; die!ns; fob"nlJflljretlit (1ud) ::M,,! libram ctlloudus.

Page 7: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

.3 u III igibiu6. 183

fellen llligibillllll fammene, ben mm~eUt113 einer nCi~ern ~erücrftq,ti.

gunn geltlürbigt, fo \\1iirbe et 3lt1eifd{lo9ne auf manq,e mer'befferuu~

gen ßefii~rt lt10rbeu fein. S, 26 uerlaugt bel" Sinn bll~ nad) tri­butaIß turn 3ugefüßt lt1ilb, lt1aG lt1örlIiq, bei mm\)eliutl lt1ieber gege­ben ifi: cuius cl 11 VIIm - turn principio est adeptus. €:5. 38:igitur dii immorhlles posteaqllalU Typhonem (sed ideo) poenaadfecerunt, quamque consilio sine turba tumulluque interfe­ecrunt , saneta aslrorum memoria decoraverunl cl ci nomenAegipal1a imposuel'Ul1t.. ilB6!min ('efferte digna llU{l sad ideo,lt1dq,e6 IDlerM tilgte, ua!{l mmpdiu{l. m6er »or allcm l.lcrmi\Te ilt)im lllad}fa~ bal3 Db/dt, lt1c!d}c{l 1jicr um fo lt1cuiger fef)len burfteal{l fOll~ 3u bellten lt1äre baü 'oie @ötter :lt)P90n, ui!{lt span, unterbie Gle~irlte uerfeßt; ba1jer ift batl uupaffeube sanela in Plll111 3ltiinbertt. qUllmque - illterfecenmt atier gibt ftq, fq,on burq, qllam­que, ltldq,eß baß tlortjerge1jenbe postea quam ltlieber aufne1jmcltforHe, Ill{l einen bel" 3a1jUofen .3uf5~e 3u edenuelt ltldq,e 311 benSq,olien in frii~er unI> fväter Beit gemc~t ltlorben ftnb; "13 ijl@loffrm 3U digna poenaadfecerunt, \»"13 bereit" S. 35 beflimm'"ter bur~ eonsiIio deorumrepentino ab his discerptus 'beaeiq,udltlar. :l)urq, mUdflt)eibllng biefer [Borte nun eraielen \ui\' 'oie ge..nauejle Uebcreinjlimmnng mit mmpdiuG: igitur dii immortales,poslquam Typhonem diglla poena alfeeerunt, Pana astrorummemoria decoraverunt. l8el!'er!ef!~roertljlt e~ .tlQ~ an. bieferStctle_.!kiiiIl!lH.elL!l_ub.jntmtl!!i!!eff~n.vanbfq,riften,. allfbeneu brl!bitl~erifl~n~.nt1fla~~n.~.erll~en ,'iir3erJinb affS bie inG 9. 311~rtjuu ..bnt Befe~ten (fobicetl, ber J)arifer nnb bafeler, inben! iene bfoGadfecerunt et interfecerunt bieten; bett1edendltlert~ beß~af~ .\t1debaG "on über ben !IBe\'t9. ber~aubfq,riftelt .gefüllte Urt~ei(

meiner mnft!{lt na!{l in'elw!ld mobipcirt ltlerben mufj.·" :l)enn Wennerbe'l11.erttscbolia vera er genultlll asservlll'i in codd. PB unbPlf-soiiauCtoiltiitem 'lliheIlt,foJaBf fr JU \lief. Xlie it(f~

fifd)fn' -tJan'ofd}riften \m~Qlten fid). aU,PBfein!~lt1e9G .fo l,)ol1 fie, \)er"fd)ieb!~eJ!3Ii~~r~lliff~, .!!ßeßfg!nJlloen, ,@infc6iebfe{ dnllfrCQ)Ilt't, amIbiefenentflaubenftnb (benu {q, filmt niq,t\tlenigl! ., €3lctlclt llufii9"ren-iuo ffe baß !/tid}tigcre 9aben un'o manbcm~tif~rei&~~' ein UIt!JcP

Page 8: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

184 .3 tt9Hg ib iu~.

ltl~~ttJi~~~ inglllJiuma~f9j~ciyetl mUllfc, .welln fol9je ~e!Sl\den nur<ronjeftnrell fein foUten), fon'oern ~ammfU !,)On eillem~1'9jet9P baß~{n unb ltlieber~effertd, im ~[(ßemdnen abc. eine ltleniß~r3idjte

U11'o me~r l>erfiilftflte :te,..tedQellaU· oab \lfd 'oie .'ourdj PB reprdfeu­tide.@era'oe biere Awei giinaÜdj~~rfdjiebenen mmnftonen auer {I\f­fen und 'oie @efttid;te bel' <Eiel}oliell-Ueuerrieferung bur9jf9jauen unbmit meel}t mut~ltlauen ball bie äUelle mebaction tlon bel' in PBüberlieferten ltoel} IUeit me~r aujladj, a(\'l biefe \)011 ben juugllenIDlal1ufcrlptcll fiel} unterfdjeibet. :t>arum ift eine fritifdje $e~

~a11bfu11g ber <EiQjoIien aUllt ®ermauicu6 eben fo fdjwierig fürbenjenißen ltlefd}er fid} biefem @efdjdfte unteraie~t arG fie (e~r",

reidj fein Wirb fih: ben weldjcr fie tlerfofgt unb i9re mefuUatefidj au eigen an mlldjen weig. m;ie l,)id $re~fig'{l ~r&eit an t~un

Übrig (ägt aeißt bel' furae ~bfdjnitt HIler ben aries chrysomal­Ius, weldjeß \'~fit9eton in ben <Eidjolien in chrysovellus 1'er.berut ifl, <Ei. 10. m;enn idj in einem ~utor qui Phl\ixum ctHellen ColcllOS porlans peJ:luJil überfiefert fiige, fo w'(irbe idj ed

unuebenflidj fiir \)cr'oerut crffiiren; bodj ~ier ift eo er~ ~inein cmigirt,Ccerte po r t ans vera lectio.asl' I :t>ie -panbfdjriftCll ge'&en pOrtam,unb portans in ~c:r 5)cinliua'fc9clt <rortatioll 'bei 15dJau'liatf), lueun co an­bera ltlidtidJ \)Qlt 5)einftn6~errü~rt, ~aUe idj nidjt fut eine <roujecturbeffd&en, fOltimn fur einen <Eic9reibfe9fer. 3dj fdJrei6e portavit unb.ftreidje bad ~ier fCltfdje pertulit, ltldweti aud bellt barb barauf fofgcubenPhrixum autell~ perlatum Colchos entftanben fein maß; bap fidj bießefer ober $carue1ter b.er €;)dj()lien im .3l1fe~cn Mn <Ei~non~ma unbfd&jl ~llutol091\ oe~den" bafür wirb unten lto.W ein ~l.'ifpid alllll'fii~rt

~1)erben. (iß 9~ifit bann fern~r b~HSre~fig: deinde iungunt (1)

decidisse Hellen. .qua Hellespontum dictum. (iinmaf ill ~ier

Die ~enberung beG ~anbfdJrifnidjelt iungit in' iungunt un9mwtfer~

tint, benn unmittd'&at 1'orljet i~ arß @ewii9rornann biefer ~ulfaf~

fllllß S)efillb (cala Hesiodum) genannt, unb wd4Jen ®runb ~a'&e1t

wir an alueifdn 'oap bierer aupet Mm golonen mfiefj bed m;ibberaaud) \)om <Eituta bet .peUe, iljm $eawillgung burc9 ~llfeibon unbbern Mn i~r a&ftamltlellben @ef9jfedjte eraä9lte ~ UnI: gfau'&e idj \:11\6~eflQbifdje 8'r(lillllfilt ~affellim: bem X(htcaoyo, afa mit rolardfdjelfel

Page 9: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

3tt BHgibiuG, 185

ber arJT(JO'l!Opt'a 3u~ulUelfen. ;;[)al1u a6et liegt bo~ in ber Ue()er"lieferung beß ~aftreen~4 hellena belttli~ genllß Hellen. a qua-.;;[)ell Sd}luj} biefed ~&fd}tlilfeG 9C1t mre~~g arg miFl.'er~lll1ben unbIlod) ärger 3Itgerid)td; er f~rcwt: ideo eum parere ut heroaideo quod deposito veUere auren in coelum sit receplus, lUO'llei er ft~bod} fef&j1: faum '&eru9ißt ~a'&en rann. IDie 3lUei alten!)anbfd)riftcn ~a6en übminjlimmenb: ideo eum parere ut heraoi­des quod u. f. lu. ;;[)aß 9Ud)tige, 3Uln luel1igflen bem Sinne nad)ill: ideo eum (bad Slern&ilb beG ~ibbcrd) pallere aH Eratosthe­nes quod deposito ,'eUere allreo in caelUln sit receptus, beun~ratoflgeuct'l lUar c(l nnd} !)\lgin ('OSI. aud) bie Statallerißmcn) lUd·d}er faMte, baI} ber ~ibbet bep9afb 111d)t9ef! f~eine lUdl erfein golbeneCl 'Bell elltßcbüjjt.

Sfe~ren roir alt beu 9UaibiU(l" 'Bragmcllfcn in ben S~oHen

3uriicf. ~{f! man bit Cld}te UebedieferulI!l ber 91iO i iana nut an"nä~ernb meid}ell, fo barf mall 'Opr allem nid}t ft~ fd}euen, mitfd)atfem W1effer in bat! angefteffenc Wfeifd} ~illein3ufa9rett, 11m fo'lIeH eG t9unHd} bad lJiefd)lUiir gernUdAufc{lneibcll. 42 lUirb biedea Syria gefd}Hbert: benignissimam maxime quae misericorsad borilines pertinebat. quae mulla quaeque ad utilitatem ho­minibOs verterentur, ea dicitur inquisisse. 3n biefet lJiejlllttfann ber SIlß lUeher t~Oll1 SdjoHQjlen uod) i'tltt 91igibiUG ~mtj9retl.

mtrgleid}e idj !l[mpeUul1' deam benignam et misericordem, fofd}eint mir im !l[ufllug benignissimam maximeque misericordem9trge~elIt lUerben 3lt müffen. 3m llolgcnllen uegeguett 1\lir ltUlt3lUei auf find l}erauöraufcllben ~ul$btiicfelt: 3d homines pel'tinebat(lUtl3u(,ullmöglid) ble lJiöttin Eiubjeft lUar) unb ad utilitatem ho­minibus verlerentur, !.'ou beuen idj ben riuen Gf~ IJiloffem anfel}e,unb ilUllr ben re~teu beli~Il((J lUcil er 11m erflen aur ~rnärtlll!l beGlluberu beinefdjr.ieben lUerben fOllnte unb bit intl?rpplirenbe .pllub autpburd} uterenlur in PB\)matl}en lUirb. ;;[)ault ill bM iid}te adhomines pertinebat !.'ou feinem wrll~t \)erfprengt unb ber betref.fenbe SIl~ an ftpreiben: multaque quae ad homines pertinebantea dicilur inquisisse, lUobei e8 natiirlid} alG Subjeft an faffen.vie ~rali9ru1l9 fliVd fort: quae quoniam ((ieG quom) Iovis a

Page 10: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

186

Mercurio SaepillS lautlari nominat'ique se saepius audiret,guod in deos religiosa, in hominibus Oiedhomines) officiosau. f. lU. ~n hiefer C5terte l.1erbie11thk sr:r(l~(tit1l1hedUrbil1ai1 Ul1bC5trobaianud allfrmald ben iBol'Aug\)Or PB,bcl111 fie U11'omit i~llCI1

!8re~ftß \)erbi'lmmcn bad IlllftnuilJe se sacpius; aber ~i'lbCI1 mir banid)tbcll %u~ nocl} eilt menig meiler \)or" ober \)iefltlcllr ouriicfau"ff~rll u11b burd) ~ifßUllg l.lOIl nominarifjUe beffcu !8ebeutuug ßarfeine ill bie näljm iBerbinbullg \)Oll laudari ntl! quod-fuerit btlllel1mflleflinel1 ~ S. 1i ill bie @c[d)id)te \)Oll SU\lpiler ~mmOll felJrIlcrberVt: ab hoc faclo Liber cum arielem Jovcm Hammonemappellavit eigue fllnurn co loco quo reperla est agua magni­ficum aedificavit memoravilque eumque locum inmorlali nobi­litavit honore. mJer bic Sd)orien llcilier l1ußcfeljll, lUei~ ba~ in­morlali honore Ilobilital'e bort nie ctll.lClJ3 aubem'! \ieipt alu: un~

tel.' bic C5tmle aufncljmell, ~l.l\Jri'lud fld) bad merfe~rte bf~ ßllra~e~

locum erßicM. ~bct giebt man bicG ~rfiG I fo uediert bie (ä'raii~"

luug i~relt ßllfammengang: eum arielem - appellavit eique fa­nUIn - aedificavit eumque - nQbilitavit honore. id fanumu. f. lu. memoravilque ift nid)td, benn gere~t eG gie~e memoriadonavit, fo lUllre t'l\num bll erßiinaen unb ~ier'l1ott gälte baffeI&elUte \)(1n eum locum -- nobililavit; mrc~rtß'd !Borfd)rag decora­vilque i~ nid)t 1llcgr. ro1ir fd)eint eG (luG memoriaque donavit,einem \'!ieblingdauubrllcf beG !niOibillG, llerlliim1l1eU unb eben fo lUenigaIG eum - nobilitavit atU red)ten SJ.'(a~ 011 ftegn. !Bidmeyr i~

biea @lal1ae memoravil([ue - honore ein (lUG belU i'iofgenbcn ger.Qufgenommcner ßufae; bort nad)'ocm \)om ~em~d bed ~mmon !Rebe

"lUar fii~rt !niOibiuG fl)rt: igilur propterea aries dux atque in-morlalis nobililalus" est, ~aeli sid(~ra consecutus, lUa(l diva foau linbmt ill: at'il~s dux a love inmorlali honOl'e nobililaluscl caeli sidera conseculus. :;)m Dbigen aller lliuft ie~t bie (ä'r­oliglung ununtcrorod)ell fort: ab hoc faclo Liber eum arietcmJovem l-lammonem appellavit ciqlle rallum - mllgnificum aedi­I1cavit. id f,mull) -. igilurpr:optcl'ea, -"-. Unbbav ffcllei !ni­gibiuG 'oicfClt @lano 11/19ln revd VXlIll'c!htG: oh iel a Libero JovisAmmon est appcllatus eiquc rammt mllgnilit'ulIl rcdt - quod

Page 11: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

3 tt 9H gib i u ~. 187

abest ab Afogypto el. Alexandria milia passuum novom. Ob('am rema love petiit ut inter sidera reciperelur. ~u!fl Um­flerruußeu 1111'0 in uuferu ~l'lu'of4;riftcu ni4;M Ungftu(\puridjeß. S. 41 :itaque venia dala constitutum est ab inmorLalibus uU per ca­niculne exorLus slellac vellli perfIarent circiter <lies XL eius­que pestilenliae vim absciderent. quapropter Aristaeus dicilnrn dis splcndidae ct loeo dignalus esse. !!Daß foll aUl1ödjfl: percllniculae exorlus? perflarenL (\ctuddt t>a~ ni!flt lJro~ aur 3eitbca ~ufoal1gd beß ~ul1bfl:mllj fou'ocrn fo faugc er am ~immd ß(ii~ef

bie !ffiiube I\1c~en folHciT, nub b(lrum ijl 'oie Pfeu'ocrul1B post cn­niculae exorlum l1ot9\\)Cl1'oiO. stellne al'er 9at pd} auG bem fol.oenbcn Sa~ '(1iergiu 'Oedrrt, benn bott lefe i!fl splendidae stenneloeo 1mb ni!flt mit ~'re~ng: splendido loco. !IDie ol.'ll1ae Sl.'l~ofie­

'ocr l'lul'lgeraUcu, lC9rt bie Q;rll.lii~llunß ftlfrelle\j S. 40, tuie einaelue!IDorte, S. 16: post deinde aliquot dies easu repentino ap­paruit, tuo bl'l~ »om @ebl'lnfcu ßctor'orrte aries in 'ocr atler'oill!lCloan! \)trf!fliebentl1 ~e(lart beritaHfdjtn .pal1bfdjrlften subito ariesex arena exivit el'f~dut lllet!fle "uCl ~Vgjll'tJ 'ijaM 133 eil1oef!flli­!flen i~ f ",ie beG Stroniallud exisse aeißt. 3nobefou'tlre .a'6er §lltbel: ~ritifer ltod} duaerue !IDörter 'ocr 9lioibiaul.'l au 6eri~ti!len, inl\1e(~em ~ullflt i!fl 'Oon ~re\)n9 ui~t \)ic( gerei~et fe~e, ber DiCl­tuei(cu bie ~l.\u'tlf!flrifttjd)e @ctuä~r Gl.'ll' 11idjt I au beuten \)er~llnb.

<lfin hodieque 'no!fl ~Cllt an ~aßc' Bau cI'J für 9lioibiuCl Iliqjt; ba~

cd S. 42 aUcrbiugd fJ!fl finbd, mag malt auf medjllung beI'J S4;o­(il.'l~eu fe~en; tuenn ll'lier S. 35 PB hodie qq gdlclI, fo ijl bamitllOdie quoque be!ei!fll1ct. Um _bei bem?,!3cri!flt über bit (fmmo­uien \l!~~9~o~ti~~eiß1I119~ßlf»tif~;~-~(\üioe-, ~~r ",CIIIt etwM]onllgalla 9ligi'OtU(l alloe9örl, dllmalpe~ll a" bld6eu, lllad f~rrelll\1il' llu(lbcltfell-lUc1111

P eC37· ellm [Apim] per vieum perdll­cenles '{@fe- fü~rell i9u (mau l.'l!fltc auf per ducentes) burd) ir.grub ein Stabti;)tettd ~ Ul1b IDie 'oie (fo'bicea? UlCumq. perdu­eentes P, vicumq. unum perducenles B, viCllm unUIll unb incumque unlllrl 'oie itaHf~eu, 1\101'a.1I(I j~ per vicum unum quem­que manie, h10l1a!fl 'ocr 21piß-3uil irben ';t9CU ber Stabt {1e!:'lI9de.llla~ bem.3ußc l'.,1lril bel: stöllia in fOCUili qui notnll.lf {foD adytos

Page 12: -13-1858 RhM-Platzierung 5 · 181 f~eittli~ 'oa~ ber merfaffer bel'! Jiber memorialis, ber bie l)ortreff# li~~ett @eltlä~rGmättner 3ur ~aub ~atte uu'o bem spu6lifum jeuer 3eit tti~tminber

188 3u ffiißibiu~.

ßefü~tt a sacerdole Eisidis nad} belt .t>llll'ofdjdften, a sacerdoteJsidis IHld} bell ~u(jßa&fn; aber bel' 3ft(j\lrte~er ~Qt mic 3au{onilfifa~ ~ier nid)td all fd)affen, l)ietme9r t9at ieneil ber '})rie~er bed~ild)~en ®ottelS, bed ~l~iG, me~9a{& an fd}reiben ij'l: eius dei. .t>ierfd}milrt ber an frönen'oe ~iirft bau er 'oie \jun ben ~Hen getroffene'!inrid}tnng beil 3a~r(j unb ber ~age &ej'l:e~n raffen merbe. deindealiter iIIis iusiurandUni inponHur ba~ er über -illntb unh !.Baffetmadjen unh eil fd;ii~CIt ruol'{e; Wlerdd'iI aliud illis iusiUl'andulngenugt menigßend aum metftiinbnip, bocl} aliter beutet mit €5id}er.~eit duf alterunI Oin. UUl)erj'tiillbtidj ift bet ~lIfang bel' @qä~{unOl)on ~{dßäu(l unter bem 3eidjen b~d !.Baffermanlll'l: ab antiquisquidem dici Aristaeum Apollinis filium. quare nobililaternpossidere. :;Oie metbefferung {iegt ni41t ferne: - filium aquariinobilitatem possidere, mie bei ben ßruiflingen 'oer &9tt!ld)e ~ud"

bntd Cllstorem (~t PoUucem Tyndaridas geminorum· flOlloredecoral,Qs l)odommt.

mlltanj'l:eoenbe ~emerfunge(t nie!)en 1)in um alt errellilen bapin bell Wermanicll~$€5i9l)tien bie fiepe uioibianlfcfJcr ~~ronomie miemit '");eer flanb !1efätc" ~orn I'lOIt bicfJtell1 Unfrgut iibmoudjert ftub.!.Ber fid)))ie Wlii9cnimmt, bad stOtlt all pf!cßen, ber ruir'oawarnid,lt l'eid}{id}e ~ernte 'ood} immer9in einige Warben fllltllttdu. Wl15geftd) en'olid} elllma{ i;lerwjdriclien 'ocr meIn:fad} 9Cgegte 1 burd} me9reunb baruntcrtreftticfJe ~rbeitelt crIeicl; terte '}) (an einer affe ~rllg$

meute umfaffeuben WlOllograpgie über ben me9l' feuutnj~ $ Cltd ßei~.

reid)en Wlann bel' auf bem ®ebiete ber ,S)immeh'l. unb Sternfun'tle,menlt liafftuG :;010 @{lluuen l.ler\limt, feine gerammten 3eitgenoffenilllertraf·

~o rtu.