ปท 2 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2559

219 วจารณหนงสอ: พระพทธศาสนาในลาว

พระพทธศาสนาในลาว

พระมหาดาวสยาม วชรปญโญ

Thatchawat Nukaew

ธชวรรธน หนแกว1 /

หนงสอ เรอง “พระพทธศาสนาในลาว” แตงโดย พระมหาดาวสยาม วชรปญโญ ดร. หนงสอเลมนเปนฉบบพมพแกไขครงทสอง กนยายน 2555 ฉบบแรกจดพมพใน พ.ศ.2546 จากการสนบสนนของส านกวจยพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ-ราชวทยาลย จ านวน 2,000 เลม ฉบบพมพครงทสองเพมการแกไขค าผดและเพมเนอหาส าคญ และมภาคผนวกเพมเตมเขามา เปนหนงสอแนะน า เขากบยคประชาคมอาเซยน หนงสอแบงออกเปน 8 บท โดยมเนอหาสรป ดงน

บทท 1 ความเปนมาของชนชาตลาว ในบทนไมไดใหขอมลมากนก มจ านวนเพยง 8 หนากระดาษ สวนแรก เปนการปพนฐานประวตชนชาตลาว และใหความหมายของค าวา ลาว มความเปนมาอยางไร สวนทสองน าเสนอก าเนดศาสนาดงเดมแบบลาว กลาวถงศาสนาผ และแถน ผสรางโลก

1 อาจารยประจ ากลมวชาสงคมศาสตร ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน e-mail: ruengsin2000@yahoo.com

Book Review

ปท 2 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2559

220

ป สงกะสา ยาสงกะส ตลอดจนการปรบตวเขากบพทธศาสนา ผ เขยนเพยงสรปใหเหนพฒนาจากดงเดมมาจนถงการรบพทธศาสนาและการปรบตวของผคนเขากบศาสนา

บทท 2 การเผยแผพระพทธศาสนาสลาว บทนแบงเปน 9 หวขอ จ านวน 16 หนา เปนการใหภาพกวางของการเขามาของพทธ-ศาสนา และจ าแนกการนบถอทถกเลอกไวในลาวตามแบบพทธศาสนาในรปแบบตางๆ ทรบเขามาจากเพอนบาน ทงแบบเถรวาทดงเดม ผ เขยนไดใหขอมลตงแตสมยพระเจาอโศกมหาราชสงพระธรรมทต 9 สาย พทธศาสนาแบบมหายานแบบจน ชนชาตลาวไดรบพทธศาสนามาตงแตสมยขนหลวงลเมา สมยอาณาจกรหนองแส พทธศาสนาเถรวาทแบบกมพชาถกน าเขามาในรชสมยพระเจาฟางมมหาราช และพทธศาสนาเถรวาทแบบธรรมยตทรบเขาไปจากสยามในสมยหลงรชกาลท 4 จากนนผ เขยนไดกลาวถงการสรางศาสนสถานองคส าคญทปรากฏในลาวจนกระทงปจจบน คอ พระธาตองฮง ในแขวงสะหวน-นะเขต พระธาตศรโคตรบร และพระธาตหลวง ใหภาพประวตการสรางทสมพนธกบต านานทางศาสนาและผสรางและผมาบรณะในภายหลง และสวนสดทาย น าเสนอประวตเกยวกบอาณาจกรอายลาว มผน าส าคญตามต านาน คอ ขนหลวงลเมา และอาณาจกรนานเจา มผน าส าคญ คอ ขนบรม ทงสองอาณาจกรนบเปนกลมชนเรมตนของชนชาตลาวทมการสบคนไปถงในต านาน มสวนในการสบเนองของความเปนชนชาตลาวยอนไปไดตงแตตนพทธกาล กอนทจะอพยพลงมาตามล าน าโขงในปจจบน การน าเสนอในสวนของอาณาจกรทงสองนผ เขยนใหขอมลนอยมากกล าวไว

ปท 2 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2559

221 วจารณหนงสอ: พระพทธศาสนาในลาว

เพอใหเหนการสบเนองของพทธศาสนาแบบมหายาน เคารพโพธสตว ของกษตรยในสมยนน

บทท 3 พทธศาสนาในอาณาจกรลานชาง บทนมทงหมด 43 หนา สวนแรกผ เขยนไดน าเสนอทฤษฎการเขามาของพทธศาสนาแบงออกเปน 2 ทฤษฎ 1) แนวคดทพทธศาสนาเขามาตงแตสมยพระเจาอโศกมหาราช สงพระอตระและโสณะมาท “เมองมรกขนคร” หรอ “เมองทาแขก” และ ทฤษฎ ท 2) การเขามาของพทธศาสนาแบบจนสมยขนหลวงลเมา สวนทสอง ไดกลาวถงประวตศาสตรของศาสนา ตามบทบาทในการอปถมภของกษตรย 17 พระองค จากนนกลาวถงการสงเสรมการท านบ ารงพระศาสนา การสรางวดและการสงเสรมการเรยนพระธรรมวนยของพระสงฆในยคนน เนอหาของบทเนนการบรรยายภาพของกษตรยในยคทลาวเปนปกแผน ในอาณาจกรลานชาง โดยใหภาพการบ ารงพระศาสนาพรอมกบประวตของกษตรยองคตางๆ ตามล าดบ เรมตงแตสมยพระเจาฟาง มมหาราช พ.ศ. 1896 - 1916 เปนกษตรยทยงใหญของลาวพระองคหนง ประทบยงหลวงพระบาง สมยนมการน าพทธศาสนาแบบเถรวาทจากกมพชาเขามายงลาว และเรมแผขยายตงแตนนมา ในยคนมพระพทธรปส าคญของลาว คอ พระบางพทธลาวรรณ หรอพระบางในปจจบน พระพทธรปองคนไดอญเชญมาจากกมพชาพรอมพทธศาสนาแบบเถรวาท เปนพระปางหามญาต พระบางองคนถกน ามายงเมองไทยถงสองครงดวยกน คอ สมยสมเดจพระเจาตากสน และสมยรชกาลท 3 กอนทจะน าคนกลบไปอยางถาวรในสมยรชกาลท 4 ในยคนมกษตรยอกองคทส าคญนบเปนมหาราช คอ พระเจาไชยเชษฐาธราชมหาราช พ.ศ. 2091 - 2114 เสดจมาครองราชยทเชยงทองแทนบดาจากกมพชาพรอมกบพระแกวมรกต ตอมาไดสถาปนาเมองหลวงแหง

ปท 2 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2559

222

ใหมคอ นครเวยงจนทน ในสมยพระองคไดมการสรางพระธาตศรสองรก ทจงหวดเลย และบรณะพระธาตองคส าคญอกมากมาย เชน พระธาตพนม พระธาตบงพวน ขณะเดยวกนกไดสรางพระพทธรปองคส าคญ เชน พระเสรม พระสก พระเจาองคตอ เปนตน

บทท 4 พระพทธศาสนายคสามอาณาจกร บทนม 17 หนาเปนยคทบานเมองตกต า เรยกวายคสามอาณาจกร หรอ 3 รฐ เพราะเกดความแตกแยกเปนสามอาณาจกร คอ เวยงจนทนหลวงพระบาง และจ าปาศกด อาณาจกรเวยงจนทน เรมยคพระเจาองคหลอ (พ.ศ.2238) เปนลกศษยของพระครโพนเสมด และในเวยงจนทนมกษตรยทมชอเสยง คอ พระเจาสรบญ-สาร ครองราชยระหวาง ป พ.ศ.2277 – 2322 ทรงเปนพระบดาของเจาอนวงศ ศาสนาในยคนเจรญรงเรอง มการศกษาพระปรยตธรรมทงภาษาบาล ธรรมะ วรรณคด อกษรศาสตรและภาษาสนสกฤตเจรญแพรหลาย และมการตดตอระหวางสงฆราชลาวและสยามปรากฏหลกฐานชด ส าหรบอาณาจกรจ าปาศกด ในยคนพทธศาสนาไดรบความเลอมใสมากจากการเคารพในพระมหาเถระทส าคญของลาว คอ พระครโพนสะเมก หรอ ยาครขหอม ทานไดปกครองทงฝายอาณาจกรและศาสนาจกรอยระยะหนงในจ าปาศกด

บทท 5 พระพทธศาสนาภายใตการปกครองของไทย พ.ศ. 2322 - 2436 ยคนอาณาจกรลาวทงสามไดตกอยในการปกครองของเมองไทยอยางสมบรณในสมยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช พ.ศ.2322 ทงน ในแตละอาณาจกรยงมการสบตอกษตรยปกครองในอาณาจกรของตนเอง ตอมาเปนยคฟนฟบานเมองอกครง การศาสนาทปรากฏเปนการกลาวถงการสงคนพระบางและการขอพระแกวมรกตกลบไปยงลาว แตไมส าเรจ สมยนม

ปท 2 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2559

223 วจารณหนงสอ: พระพทธศาสนาในลาว

กษตรยของลาวทส าคญคอ เจาอนวงศ พ.ศ.2347 - 2371 ทรงเปนวรบรษ ทยงใหญของลาว พระองคไดบรณปฏสงขรณวดวาอารามมากมาย สรางหอ พระแกว และสรางพระพทธรปมากมาย เชน พระแสน พระแทรกค า กอนทสวนใหญจะถกอญเชญมายงกรงเทพฯ ในสมยรชกาลท 3 ในสมยน ลาวยงไดรบเอานกายธรรมยตจากไทยไปแพรหลายยงจ าปาศกดผานทางพระเถระแหงเมองอบลราชธานดวย เชน เจาคณอบาลคณปมาจารย(จนทร สรจนโท) สมยนพระสงฆลาวไดเขามาศกษายงไทยเพมขนอยางมาก จงไดน าวธการปฏบตและการศกษากลบไปยงลาวสบตอมา

บทท 6 พระพทธศาสนายคการปกครองของฝรงเศส พ.ศ. 2436 – 2479 บทนมทงหมด 8 หนา เรมกลาวถงการเสยดนแดนลาวใหกลบฝรงเศสใน พ.ศ.2436 และการตอสของไทยกบฝรงเศสกอนทจะเสยดนแดนฝงลาวและรกษาดนแดนสวนใหญไวในปจจบน โดยมการปฏรปหวเมอง ยกเลกหวเมองแบบเดม เชน มณฑลลาวเฉยง มณฑลลาวพวน มณฑลลาวกาว และมณฑลเขมร เปนตน ในดานศาสนา ผ เขยนเลาเหตการณตามกษตรยองคใหมคอ พระเจาศรสวางวงศผ ซงครองราชยทหลวงพระบาง ยคนมการส ารวจและบรณะวดรางรวมกนกบฝรงเศส ตงสถาบนพทธบณฑตสภาจนทบร เพอรวบรวมคมภรทส าคญ สรางอกษรลาวเพมเตม จากนกปราชญในสมยนน เรยกวา อกษรลาวฉบบพทธบณฑตสภาจนทบร มพยญชนะเพมขนเปน 41 ตวจาก เดม 27 ตว มอายการใชงาน 29 ปกอนจะถกยกเลกไปเพราะมความยงยากในการเขยน ส าหรบบทนนบวามเนอหาคอนขางนอย เพราะฝรงเขามาปกครอง

ปท 2 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2559

224

หลายป นาจะมหลกฐานของความเปลยนแปลงของพทธศาสนามากกวาน ทงนอาจจะเปนเพราะฝรงเศสไมไดยงเกยวกบกจการพทธศาสนากเปนได

บทท 7 พระพทธศาสนายคไดรบเอกราช พ.ศ. 2497 -2518 ลาวไดรบเอกราชจากฝรงเศส พ.ศ.2497 ในยคนลาวไดแบงเอาเปนสองฝาย คอ ฝายรฐบาล และฝายขบวนการประเทศลาวทตอตานรฐบาล บทนแบงเปน 4 หวขอ คอ หวข อแรก กลาวถงประวตของพระมหากษต ร ยในยค น คอ พระเจาศรสวางวฒนา พ.ศ.2502 - 2518 และการตอสของขบวนการประเทศลาวกบรฐบาล พระเจาศรสวางวฒนาสนใจและสนบสนนพระพทธศาสนาอยางยงพระองคหนง

หวขอทสอง คอ สมณศกดลาว การปรบปรงสมณศกด ทเกดจากการตราพระราชบญญตการปกครองคณะสงฆใน พ.ศ.2502 และไดแบงยศของพระออกเปน 8 ชน มพระสงฆราช หรอพระยอดแกวเปนประมข นอกจากน ไดกลาวถงการจดตงส านกวปสสนากรรมฐานทน ามาจากเมองไทยสายวดมหาธาตแบบยบหนอ พองหนอ จดพมพนตยสาร “พทธวงส” พ.ศ.2502 จดตงโรงเรยนสงเคราะหเดกอนาถา ตอมาพ.ศ.2507 จดตงโรงเรยนพทธศาสนาวนอาทตย และจดตงพทธสมาคม และองคการยวพทธกสมาคม พ.ศ.2506 โดยมพระอาจารยมหาปาล อานนโท เปนพระเถระทมผลงานเดนในการเผยแผ หวขอทสามและส คอ การจดสรางพระไตรปฏก และการตงคณะกรรมการจดสรางพระไตรปฏก ฉบบพ.ศ.2514 และรายนามคณะกรรมการผจดท าพระไตรปฏก พรอมทงรายชอนายกรฐมนตรในสมยพระราชอาณาจกรลาว

ปท 2 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2559

225 วจารณหนงสอ: พระพทธศาสนาในลาว

บทท 8 พระพทธศาสนาหลงเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2518 - ปจจบน ขบวนการประเทดลาวภายใตการน าของเจาสภานวงศ และนายไกรสร พรมวหาร ไดเปลยนแปลงการปกครองในวนท 2 ธนวาคม พ.ศ.2518 ภายใตชอ”สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว” เปนการปกครองประเทศโดยระบบพรรคเดยว บทสดทายไดแบงหวขอเปน สามสวน คอ การเกดผลกระทบกบพทธศาสนาในชวงแรก กลาวถงการยกเลกสมณศกด ยกเลกการศกษาสงฆแบบเดม การรอของเกา และสรางของใหมทดแทน การเบยดเบยนพระสงฆฝายวปสสนากรรมฐาน พรอมการควบคมการอปสมบท กอนทจะสรปสถานการณปจจบน ถงจ านวนพระสงฆลาว และองคกรทางสงฆแบบใหม คอ องคการพทธศาสนาสมพนธลาว ชวงทสอง มการฟนฟวทยาลยสงฆของลาว คอ วทยาลยสงฆองคตอ และฟนฟการเรยนการสอนของสงฆขนใหมทงระบบประถมและมธยมทวประเทศ การจดตง พ.ร.บ.คณะสงฆใหม ในสวนนเนนใหเหนโครงสรางขององคกรและรายนามเจาคณะผปกครองสงฆต าแหนงตางๆ สวนทสาม ไดใหความรในดานตางๆ เชน เทศกาลส าคญ วดส าคญ พระเถระส าคญ พระไตรปฏก และอกษรลาว พรอมทงการศกษาของพระสงฆลาวในไทย และแนวโนมของพระพทธศาสนาในอนาคต บทสดทายนบวามเนอทแสดงหลกฐานการปกครองคณะสงฆของลาวมากกวาทกบท จดเดนของบทนคอผ เขยนไดรวบรวมหลกฐานใหมๆ ของสงฆ ท าใหไดรบการน าไปอางองจากหนงสอเลมนอยมาก

สวนสดทาย: ภาคผนวก ภาคผนวกของหนงสอ ผ เขยนไดน าพระราชบญญตคณะสงฆของลาว ทจดท าขน ทงสองฉบบมาประกอบเสรม

ปท 2 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2559

226

ความร เพอใหเหนโครงสรางคณะสงฆลาวไดชดเจนขน มพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.2502 และพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.2541 เปนสวนเสรมความร ภาคผนวกนนบเปนประโยชนในดานพฒนาการของการควบคมสงฆลาว และสามารถน ามาเปรยบเทยบกบ พ.ร.บ.ของคณะสงฆของไทยไดส าหรบผ ตองการทจะเหนจดเดนจดดอยของการควบคมระบบการปกครองของสงฆ นอกจากน ผ เขยนยงไดเพมเตมดรรชนคนค า นบวาเปนประโยชนตอการคนค าส าหรบหนงสอทมชอบคคลจ านวนมาก

บทสรปสงทาย หนงสอเรอง “พระพทธศาสนาในลาว” เปนหนงสอทางพทธศาสนา

ของลาว ทรวบรวมเขยนขนในสมยใหม ผ เขยน (ดร.พระมหาดาวสยาม วชรปญโญ) ไดใหขอมลทางพทธศาสนาของลาวในระดบกวางเพอใหมองเหนการสบตอและการเปลยนแปลงทางพทธศาสนาทมอยางยาวนานไดคอนขางด แมบางยคอาจจะมขอมลนอย เชน บทบาทชวงฝรงเศสยดครอง แตไดเกบรายละเอยดของโบราณสถานและพระพทธรปส าคญไวครบ ท าใหมองเหนความตอเนองของสายศรทธาทางการนบถอศาสนาของลาวจากอดตจนปจจบนทไมเสอมลง

หนงสอเลมนอานแลวไมนาเบอ มภาพประกอบและตารางทนาสนใจ รวมทงยงเหมาะส าหรบการอางองขอมลสมยใหมทมรายละเอยดมากมายเกยวกบตวบคคลและองคกรสงฆของลาว นบตงแตสมยการเปลยนแปลงการปกครองเรอยมาจนถงปจจบน และจากบรรณานกรมทผ เขยนน ามาอาง แสดงใหเหนวาไดคนควาขอมลทงเอกสารชนตนและชนรองมาทงทเปนภาษาองกฤษและภาษาลาวเปนจ านวนมาก นบวามความนาเชอถอและ

ปท 2 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2559

227 วจารณหนงสอ: พระพทธศาสนาในลาว

แสดงถงการคนควาอยางจรงจงในการเขยนหนงสอเลมน สวนการวเคราะหขอมลรวมสมย ผ เขยนยงแสดงการเชอมโยงถงการศกษาของสงฆไทยและลาวทมความสมพนธใกลชดอยางเหนไดชด โดยเฉพาะในระดบอดมศกษา ทผ เขยนมความรมากและใกลชดโดยตรง พรอมทง มการสรปถงแนวโนมพระพทธศาสนาในอนาคต ซงสามารถน าไปเปนแนวทางเพอปรบปรงการด าเนนงานของคณะสงฆไดตอไป

ปท 2 ฉบบท 1 (มกราคม – มถนายน) 2559

228