www.motorboot.com###*P

‘Uiteindelijk gaan we allemaal elektrisch varen’

Elektrisch varen is een breed begrip. Waar praten we eigenlijk over?

“Er zijn verschillende systemen. 100% elektrisch betekent

dat een elektromotor voor de voortstuwing zorgt. Die wordt

gevoed door de accu. Walstroom is dan de voornaamste

oplaadbron, maar je kunt ook stroom aan boord opwekken

met behulp van zonne- of windenergie. Daarnaast kennen

we hybride systemen, in twee varianten: serieel of parallel.

Bij serieel hybride wekt de generator elektriciteit op, die in

de accu’s wordt opgeslagen. De accu’s drijven dan de

elektromotor aan. Parallel hybride wil zeggen dat zowel een

verbrandingsmotor als een elektromotor voor de voortstu-

wing kunnen zorgen. Dikwijls zit er dan een poelie op de

schroefas, met de elektromotor erboven of ernaast. Elek-

trisch varen kan ook met een buitenboordmotor.

Volledig elektrisch heeft momenteel het grootste aandeel:

pakweg 80%, vooral toegepast in sloepen en andere open

boten. Voor grote snelle boten is parallel hybride een inte-

Als het over elektrisch varen gaat, is

Marcel Schaap de juiste gesprekspartner.

Hij is publiciteitsman van de SEFF, Stifting

Elektrysk Farre Fryslân, ofwel de Stichting

Elektrisch Varen Friesland. In het dagelijks

leven is hij directeur/eigenaar van de Stille

Boot, een bedrijf dat zich al tien jaar

specialiseert in elektrisch varen.

Motorboot had een interview met hem.

TEkST: LAurEnS VAn ZIjP

FoTo’S: SEFF

1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15

InTErVIEW MArcEL ScHAAP

###*P

1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15

ressante configuratie. Met de verbrandingsmotor kun je op

snelheid varen en de elektromotor gebruik je voor rustig en

vooral stil varen en het manoeuvreren; het beste van twee

werelden. Langzaam varen lukt met elektrische voortstu-

wing heel goed, terwijl je toch controle en voldoende ver-

mogen hebt. In een waterverplaatser pas je eerder een

serieel hybride systeem toe.”

Je kunt een beperkt aantal uren varen, zonder opladen? Is de actieradius geen struikelblok?“Het is de meest gestelde vraag over elektrische voortstu-

wing. Het antwoord is dat de actieradius geen probleem

hoeft te zijn. Met een goede installatie kun je zeker een dag

varen en in praktijk is dat doorgaans genoeg. De e-meter

geeft aan hoever je nog kunt varen, bij elke stand van de

gashendel, dus je weet waar je aan toe bent. je moet

ermee vertrouwd raken. onderzoek wijst uit dat mensen

die eenmaal gewend zijn aan elektrisch varen de actiera-

dius niet meer als een probleem ervaren.

Bij het snelvaren is het een groter issue. Snelvaren met een

volledig elektrische aandrijving houd je niet lang vol. Toch

zie je in gebieden waar verbrandingsmotoren zijn uitgeban-

nen ook speedboten met elektrische aandrijving. Vier uur

waterskiën gaat niet, maar een half uurtje kicken kan wel,

en dat is vaak voldoende. De ontwikkelingen gaan echter

snel. Torqeedo bijvoorbeeld heeft met de Deep Blue serie

krachtige elektromotoren geïntroduceerd van 40 en 80 pk.”

Is de infrastructuur in Nederland al geschikt voor elektrisch varen; zijn er voldoende oplaadpunten?“Er zijn een tig keer meer stroompunten dan benzinepom-

pen langs het water. We hebben in nederland een dicht

stroomnetwerk en in elke haven vind je wel een stopcon-

tact. Het hangt van je vaargedrag af: watersporters die na

een dagtocht terugkeren in hun thuishaven kunnen daar

aan de stekker. Wie een langere vaartocht gaat maken,

moet nagaan of er in de volgende passantenhaven stroom

is. Dat staat overigens in de Almanak Deel 2 vermeld. In de

meeste gevallen is 230 V genoeg voor een nacht opladen.

De stroomvoorziening gaat pas spelen als je dagen achter-

‘Er is een verschuiving naar grotere schepen gaande’

een in een natuurgebied wilt vertoeven. Voor grote jachten

met zware installaties aan boord is krachtstroom (380 V)

nodig om vlot te kunnen laden. Daarvoor zouden er meer

laadpunten mogen komen, vergelijkbaar met die voor au-

to’s. Maar het is het kip-ei verhaal: van die grote boten

varen er nog te weinig rond om er een thema van te maken.

Misschien gaan we in de nabije toekomst wel naar gecom-

bineerde oplaadpunten voor auto’s en boten. Technisch is

het allemaal mogelijk.”

Wat zijn de voordelen van elektrisch varen?“De stilte is de belangrijkste motivatie om voor elektrisch

varen te kiezen. Het gros van de watersporters zoekt im-

mers rust op het water. Vandaar dat de elektromotor in

sloepen zo populair is, want daar zit je om de motor ge-

1 Genieten in stilte is een van de grote voordelen van elektrische varen. 2 De door Willem Nieland ontworpen Silent Ship heeft een hybride systeem. 3 Marcel Schaap: “De actiradius is eigenlijk nooit een probleem.”

###*R*Z+28*n *Y

1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15

groepeerd. Daarnaast zijn er steeds meer plekken waar

verbrandingsmotoren niet meer zijn toegestaan of worden

ontmoedigd. Het kostenaspect telt ook mee. De installatie

zelf is vaak duurder, maar de kosten per gevaren kilometer

zijn met een elektromotor lager. ook heeft een elektromo-

tor minder onderhoud nodig dan een verbrandingsmotor

met alle leidingen, filters en tanks. En dan is er natuurlijk het

milieu-voordeel. Een elektrische aandrijving heeft een effici-

entere stuwkracht door het hoge koppel bij lage toeren, in

combinatie met een grote schroef met meer spoed. Een

verbrandingsmotor moet meer toeren maken voor hij z’n

maximale kracht bereikt. Ten slotte is het ontbreken van

uitlaatgassen een groot voordeel. Stroom is schoon.”

Dat laatste is toch betrekkelijk. Energiecentrales gebruiken immers nog volop fossiele brandstof-fen? Gaat er zo niet veel energie verloren?“Volgens deskundigen is de well-to-wheel, dus de totale

keten van stroom, schoner dan van fossiele brandstoffen.

Stroom is makkelijk te transporteren, via het dichte net-

werk. Voor brandstof is opslag, overslag en transport met

tankwagens nodig. je moet het op de langere termijn be-

kijken: waar gaan wij naartoe? Dat is schone energie. Die is

op te wekken met windmolens, zonnepanelen, getijdenge-

neratoren, zoet-zoutinstallaties of waterturbines, etcetera.

Maar je kunt ook nu al kiezen voor groene stroom. uitein-

delijk is elektrische aandrijving een logische oplossing.”

Een IJsselmeerdijk vol 200 meter hoge windmo-lens, kun je dat nog duurzaam noemen?“Deze vraag veronderstelt dat windmolens een probleem

zijn. De discussie gaat meer over de vraag of je het mooi of

lelijk vindt. Duurzaam zijn windmolens zeker. Waar nu nog

aan gewerkt wordt, is de opslag. Autofabrikant Tesla heeft

al een accupakket dat klanten thuis kunnen opladen met

hun zonnepanelen. ook waterstof-brandstofcellen worden

steeds verder ontwikkeld. Elektrisch varen is niet de hele

oplossing, maar wel een belangrijk onderdeel van de ver-

duurzaming.”

Hoe lang gaan accu’s mee en wat gebeurt er met ze als ze zijn afgeschreven?“De loodaccu is nog het meest gebruikt, al is het een uit-

ontwikkelde technologie. Voor elektrisch varen zijn het heel

geschikte accu’s, tegen schappelijke prijzen. Afhankelijk

van het gebruik gaat een loodaccu pakweg 8 jaar mee. De

capaciteit loopt langzaam terug; accu’s verouderen niet al-

leen door gebruik, maar ook door de tijd. Afgeschreven ac-

cu’s worden tegenwoordig voor meer dan 90% gerecycled.

Alles wordt gescheiden en hergebruikt, zelfs de kunststof

mantel. De lithium-ion accu’s zijn compacter en vooral ook

veel lichter, pakweg een kwart van het gewicht van een

loodaccu. Groot pluspunt is het veel hogere aantal laadcy-

cli, tot wel 2500, afhankelijk van de toegepaste technologie.

Wel zijn lithium-ion accu’s nu nog veel duurder.”

www.motorboot.com###*P

1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15

4 Een stad als Amstrerdam wil de uitstoot terugdringen. Elektrisch varen is een oplossing.

5 en 6 Snelvaren kan ook elektrisch, zij het niet zo lang.

InTErVIEW MArcEL ScHAAP

###*P###*R*Z+28*n *Y

Wat zijn op dit moment de belangrijkste ontwik-kelingen?“Elektrisch varen groeit snel. We doen als SEFF de afgelo-

pen jaren marktonderzoek naar wat er is geleverd aan

elektrische aandrijvingen. je ziet het areaal elektrische

boten toenemen en ook het aantal aanbieders. naar schat-

ting varen er nu zo’n 1100 elektrische vaartuigen in Fries-

land. Eind 2012 waren dat er 875. open boten vormen nog

steeds het grootste deel van de elektroboten, maar er is

een verschuiving naar grotere schepen gaande. De ver-

huursector maakt veel gebruik van elektrische aandrijvin-

gen. Vanwege het economisch voordeel, maar ook om

klanten de stilte-beleving te kunnen bieden.”

Allemaal leuk en aardig, maar de meeste motor-bootvaarders hebben nog altijd een stalen krui-ser met dieselmotor. En daar hopen ze nog jaren van te genieten.“Motorboten hebben een lange levensduur. Vroeg of laat is

een revisie of vervanging van de motor nodig. Dat is het

moment om een overstap te overwegen naar een nieuwe

aandrijfinstallatie. Het is zeker een hele investering, maar

het maakt je boot wel toekomstbestendiger. Als je de ont-

wikkeling waarin we nu zitten doortrekt, wordt je boot meer

waard met een elektrische motor. Ik denk dan ook dat we

uiteindelijk allemaal elektrisch varen. Het is een goede in-

vestering waarvan je vanaf dag één plezier van hebt omdat

je geruisloos vaart.”

EV-NL EN SEFFIn 1992 werd de stichting Elektrisch Varen opgericht om

‘groen’ varen te stimuleren. Het daaruit voortgekomen lan-

delijke platform EV-NL (een samenwerkingsverband van

bedrijven) leidt sinds 2014 een slapend bestaan; de betrok-

ken ondernemers hebben het simpelweg te druk om EV-NL

alle aandacht te geven.

De Stifting Elektrysk Farre Fryslân (SEFF) bestaat sinds

2008. De stichting heeft een bestuur van vrijwilligers en een

brede, publiek-private vertegenwoordiging. Het belangrijk-

ste doel van de stichting is het stimuleren van elektrisch en

hybride varen in Friesland en de SEFF fungeert daarbij als

onafhankelijke schakel tussen de provincie en de praktijk

(organisaties, bedrijfsleven recreanten).

De provincie Friesland heeft watersport als duurzaam-

heidsthema gekozen en is heel actief. Onder meer met het

ontwikkelen van routes voor elektrisch varen in nieuw be-

vaarbaar water.

Meer informatie: www.seff.nu en www.elektrischvaren.info.

1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15

1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15