1

Á Ú Ë Ã À Ð Ñ Ê À À Ê À Ä Å Ì È ß Í À Í À Ó Ê È Ò Å

ÖÅÍÒÐÀËÍÀ ÁÈÁËÈÎÒÅÊÀÑÚÂÅÒ ÇÀ ×ÓÆÄÅÑÒÐÀÍÍÀ ÁÚËÃÀÐÈÑÒÈÊÀ

ÁÚËÃÀÐÈÑÒÈÊÀBULGARICA

ÈÍÔÎÐÌÀÖÈÎÍÅÍ ÁÞËÅÒÈÍ

20/2010

ÑÎÔÈß•2010

ÀÊÀÄÅÌÈ×ÍÎ ÈÇÄÀÒÅËÑÒÂÎ „ÌÀÐÈÍ ÄÐÈÍΓ

ISSN 1311-8544

2

Ðåäàêòîð: ñò.í.ñ. äôí Àíèñàâà Ëþáåíîâà Ìèëòåíîâà

Ñúñòàâèòåëè: ñò.í.ñ. äôí Àíèñàâà Ëþáåíîâà Ìèëòåíîâà,ñò.í.ñ. ä-ð Íèêîëà Ðà÷åâ Êàçàíñêè, Åìèëèÿ ßêîâà Âîëåâà

© Öåíòðàëíà áèáëèîòåêà íà ÁÀÍ, 2010

Àäðåñ íà ðåäàêöèÿòà:Áúëãàðñêà àêàäåìèÿ íà íàóêèòåÑúâåò çà ÷óæäåñòðàííà áúëãàðèñòèêàóë. �15 íîåìâðè� 1, Ñîôèÿ 1040, Áþëåòèí �Áúëãàðèñòèêà�Àíèñàâà Ìèëòåíîâà,òåë. (+359-2) 989 84 46 / 383, 384, ôàêñ: (+359-2) 986 25 00E-mail: anmilten@bas.bg; bulgarist2@cl.bas.bg

© Âåëèíà Áîãäàíîâà Ìàâðîäèíîâà, õóäîæíèê, 2010

Íà êîðèöàòà: Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé, ñòåíîïèñ íà Çàõàðè Çîãðàô îò1848 ã., Òðîÿíñêè ìàíàñòèð.

Ðåäêàöèîííàòà êîëåãèÿ èçêàçâà èçêëþ÷èòåëíà áëàãîäàðíîñò íà Ïîëñêèÿèíñòèòóò â Ñîôèÿ, ñ ÷èÿòî ôèíàíñîâà ïîäêðåïà ñå îñúùåñòâÿâà êíèæêà20 íà ñïèñàíèå �Áúëãàðèñòèêà/Bulgarica�.

3

B U L G A R I AN A C A D E M Y OF S C I E N C E S

CENTRAL LIBRARYCOUNCIL FOR BULGARIAN STUDIES ABROAD

BULGARIAN STUDIESBULGARICA

INFORMATION BULLETIN

20/2010

MARIN DRINOV ACADEMIC PUBLISHING HOUSE

ISSN 1311-8544

SOFIA•2010

4

Editor: Assoc. Prof. Anisava Lyubenova Miltenova, PhD

Compiler: Assoc. Prof. Anisava Lyubenova Miltenova, PhD,Assoc. Prof. Nikola Rachev Kazanski, PhD, Emiliya Yakova Voleva

© Central Library of BAS, 2010

Council for Bulgarian Studies AbroadBulgarian Academy of SciencesBulgarica, Information BulletinAddress: 1, 15 Noemvri Str., Sofia 1040Anisava Miltenova, tel. (+359-2) 989 84 46 /383, 384, fax: (+359-2) 986 25 00E-mail: anmilten@bas.bg; bulgarist2@cl.bas.bg

© Velina Bogdanova Mavrodinova, cover designer, 2010

On the cover: Sts. Cyril and Methodius, fresco by Zahari Zograf from 1848,Troyan monastery.

The editors would like to express their special gratitude to the Polish Institutein Sofia for the generous financial support of the issue 20 of the journal�Áúëãàðèñòèêà /Bulgarica�.

5

Ñ Ú Ä Ú Ð Æ À Í È Å

ÓÂÎÄÍÈ ÄÓÌÈ ................................................................................................... 9Àíèñàâà Ìèëòåíîâà ......................................................................................................... 9

ÁÚËÃÀÐÑKÀ ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ ........................................................................ 13Êíèãè 2009�2010 ã. ........................................................................................................... 14

Ñúñò. Åìèëèÿ ÂîëåâàÍàó÷íà ïåðèîäèêà 2009�2010 ã. .................................................................................... 28

Ñúñò. Åìèëèÿ Âîëåâà

ÄÈÑÅÐÒÀÖÈÈ ........................................................................................................... 37Ñúñò. Íèêîëà Êàçàíñêè

ÍÀÓ×ÍÈ ÔÎÐÓÌÈ ............................................................................................. 41Ñúñò. Íèêîëà Êàçàíñêè

ÕÎÐÈÇÎÍÒÈ ............................................................................................................. 45ßí Ñòðàäîìñêè � Ïàëåîñëàâèñòè÷íè è êîäèêîëîãè÷íè èçñëeäâàíèÿ

â Êàòåäðàòà ïî áúëãàðñêà è ìàêåäîíñêà ôèëîëîãèÿ êúì ßãåëîíñêèÿóíèâåðñèòåò â Êðàêîâ ............................................................................................... 45

Èâàí Ïåòðîâ è Ëóêàø Ìèøåëñêè� Ïàëåîñëàâèñòè÷íè è ôîëêëîðíèïðîó÷âàíèÿ â Ëîäçêèÿ óíèâåðñèòåò ....................................................................... 52

Ìàðèîëà Âàë÷àê-Ìèêîëàé÷àêîâà, Èçàáåëà Ëèñ-Âåëãîø, ÌàæàííàÊó÷èíñêà � Ïàëåîñëàâèñòè÷íè èçñëåäâàíèÿ â Óíèâåðñèòåòà�Àäàì Ìèöêåâè÷� (Ïîçíàí) .................................................................................... 60

ÍÀÓ×ÅÍ ÆÈÂÎÒ ................................................................................................... 71Âåñêà Òîïàëîâà � Ïðåìèåðà íà óíèâåðñèòåòñêàòà ïîðåäèöà

�Èñòîðèÿ è êíèæíèíà� ............................................................................................ 71Àíèñàâà Ìèëòåíîâà � Ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ �Êóëòóðíîòî íàñëåäñòâî

íà ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé êàòî ôàêòîð çà åäèíñòâî ìåæäóþãîèçòî÷íîåâðîïåéñêèòå ñòðàíè� ......................................................................... 73

Âåñêà Òîïàëîâà � Äåñåò ãîäèíè äåïàðòàìåíò ïî åçèöè, ëèòåðàòóðèè êóëòóðè íà ñòðàíèòå îò ×åðíîìîðñêèÿ ðàéîí â Òðàêèéñêèÿäèìîêðèòñêè óíèâåðñèòåò â ãð. Êîìîòèíè, Ãúðöèÿ ........................................... 77

Áîÿíà Ìèí÷åâà, Åëåíà Óçóíîâà � Íàöèîíàëíà êîíôåðåíöèÿ �Åòðîïîëñêàòàêíèæîâíà øêîëà è êóëòóðíèÿò æèâîò ïðåç ÕVII âåêâ áúëãàðñêèòå çåìè� ................................................................................................. 79

6

ÏÐÎÔÈËÈ ..................................................................................................................... 83Ìàðèàíà Ìàíäæóëÿ � Ãåîðãå Ìèõúèëà íà 80 ãîäèíè ............................................ 83

Åêàòåðèíà Äèêîâà � Äæóçåïå Äåë�Àãàòà íà 70 ãîäèíè ............................................ 90Âåñêà Òîïàëîâà – Õàðàëàìáîñ Ïàïàñòàòèñ íà 70 ãîäèíè ........................................ 95Åëåíà Êàíåâñêà-Íèêîëîâà – Ìèõàèë Âèäåíîâ íà 70 ãîäèíè .................................. 98Ìàÿ Ïåòðîâà-Òàíåâà � In memoriam Èõîð Øåâ÷åíêî ............................................ 102Àêñèíèÿ Äæóðîâà � In memoriam Àëåêñàíäàð Ìëàäåíîâè÷ ................................. 106Ìàðèÿ Éîâ÷åâà, Ëîðà Òàñåâà � In memoriam. Åêàòåðèíà Äîãðàìàäæèåâà.

Ïîëîâèí âåê, îòäàäåí íà ñòàðîáúëãàðèñòèêàòà .................................................. 108

ÎÒÇÈÂÈ ........................................................................................................................ 115Ñòàíêà Ïåòðîâà � Ñëàâÿíñêè ðúêîïèñè îò áúëãàðñêè ïðîèçõîä â Ðóñêàòà

íàöèîíàëíà áèáëèîòåêà ........................................................................................... 115Åëåíà Ñòàòåâà � Studia Balcanica, 27. Ùðèõè êúì Áàëêàíñêîòî ñðåäíîâåêîâèå.

Èçñëåäâàíèÿ â ïàìåò íà ïðîô. Íèêîëàé Êî÷åâ .................................................. 119Ñëàâêà Êåðåìèä÷èåâà, Àíà Êî÷åâà � Ìèõàèë Âèäåíîâ. Åçèêúò íà ãðàäà .......... 123Òèíêà Êîñòîâà � Èâàí Êî÷åâ. Áúëãàðñêà ôîíîëîãèÿ ............................................... 128Ëó÷èÿ Àíòîíîâà-Âàñèëåâà � Âåñåëêà Òîí÷åâà, Áúëãàðèòå îò Ãîëî Áúðäî,

Ðåïóáëèêà Àëáàíèÿ. Òðàäèöèÿ, ìóçèêà, èäåíòè÷íîñò ........................................ 132Íèêîëåòà Ïúòîâà � Ñðåä òåêñòîâåòå è åìîöèèòå íà Áúëãàðñêîòî

âúçðàæäàíå. Ñáîðíèê íàó÷íè èçñëåäâàíèÿ â ÷åñò íàñò.í.ñ. I ñò. äôí Ðóìÿíà Äàìÿíîâà ......................................................................... 135

ÑÚÎÁÙÅÍÈß ................................................................................................................ 139

7

C O N T E N T S

PREFACE ......................................................................................................................... 9Anisava Miltenova .................................................................................................... 9

BULGARIAN LITERATURE ............................................................................. 13Books 2009�2010 ................................................................................................................ 14

Comp. by Emilia VolevaPeriodicals 2009�2010 ......................................................................................................... 28

Comp. by Emilia Voleva

THESES .......................................................................................................................... 37Comp. by Nikola Kazanski

SCIENTIFIC EVENTS ......................................................................................... 41Comp. by Nikola Kazanski

OUTLOOKS ................................................................................................................. 45Jan Stradomski – Palaeoslavistic and Codicology Studies in the Department

of Bulgarian and Macedonian Philology at the Jagellon University in Krakow ..... 45Ivan Petrov, £ukasz Michelski – Palaeoslavistic and Folkloric Studies in the

University of £odz .............................................................................................. 52Mariola Walczak-Mikolajczakowa, Isabella Lys-Wilkosz, Marzanna Kuczynska –

Palaeoslavistic Studies in the Adam Mickiewicz University (Poznan) ................... 60

SCIENTIFIC ACTIVITY .................................................................................. 71Veska Topalova – A Launch of the New University Book Serial

„History and Literature“ ............................................................................................... 71Anisava Miltenova – International Conference „The Cultural Heritage

of St. Cyril and St. Methodius as a Factor of Unity between the South-EastEuropean Countries“ ........................................................................................... 73

Veska Topalova – Ten Years of the Department of Languages, Literatures andCultures of the Countries of Black Sea Region at the Democritus Universityof Thrace in Komotini, Greece ..................................................................................... 77

Boyana Mincheva, Elena Uzunova – Conference „The Calligraphy-Art Schoolof Etropole in 18th Century“ ................................................................................. 79

8

PROFILES ...................................................................................................................... 83Mariana Manguilea – George Mihaila at 80 ............................................................... 83Ekaterina Dikova – Giuseppe Dell’Agata at 70 .......................................................... 90Veska Topalova – Charalambos Papastatis at 70 ......................................................... 95Elena Kanevska-Nikolova – Mihail Videnov at 70 ....................................................... 98Maya Petrova – In memoriam Ihor �evèenko .............................................................. 102Aksinia Dzhurova – In memoriam Alexandar Mladenoviè ............................................... 106Maria Yovcheva, Lora Taseva – In memoriam. Ekaterina Dogramadzhieva Half

of the Century devoted to the Old Bulgarian Studies ........................................... 108

REVIEWS ...................................................................................................................... 115Stanka Petrova – Slavonic Manuscripts of Bulgarian Origin in the Russian

National Library ............................................................................................................ 115Elena Stateva – Studia Balcanica, 27. Outlines to the Balkan Middle Ages.

Studii in Memory of prof. Nikolai Kochev............................................................ 119Slavka Keremidchieva, Ana Kocheva – Mihail Videnov. The Language of the City ..... 123Tinka Kostova – Ivan Kochev. Bulgarian Phonology.................................................. 128Luchia Antonova-Vasileva – Veselka Toncheva. Bulgarians from Golo Bardo,

Republic of Albania. Traditions, Music, Identity.................................................. 132Nikoleta Patova – Among the Texts and Emotions of the Bulgarian National

Revival. Collection in Honour of prof. Rumyana Damyanova ................................. 135

ANNOUNCEMENTS ................................................................................................ 139

9

ÓÂÎÄÍÈ ÄÓÌÈ

Áþëåòèíúò Áúëãàðèñòèêà/Bulgarica íàâúðøè äåñåò ãîäèíè. Îò 2000 äî2010 ã. ñà èçäàäåíè äâàäåñåò êíèæêè íà ñïèñàíèåòî, êîåòî áå çàìèñëåíîêàòî èíôîðìàöèîííî èçäàíèå íà Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå. Èçäà-íèåòî ñå îñúùåñòâÿâà äâà ïúòè â ãîäèíàòà îò Ñúâåòà çà ÷óæäåñòðàííà áúëãà-ðèñòèêà è ñúñ ñúäåéñòâèåòî íà Öåíòðàëíà áèáëèîòåêà íà ÁÀÍ. Öåëòà íàáþëåòèíà å äà ðàçïðîñòðàíÿâà àêòóàëíà áèáëèîãðàôèÿ â îáëàñòòà íà áúëãà-ðèñòè÷íèòå èçñëåäâàíèÿ è äà îñúùåñòâÿâà âðúçêà ìåæäó áúëãàðñêèòå íàó÷íèèíñòèòóöèè îò åäíà ñòðàíà è ÷óæäåñòðàííèòå áúëãàðèñòè � îò äðóãà. Áþëå-òèíúò ñå ðàçïðîñòðàíÿâà îò ÖÁ íà ÁÀÍ ïî êíèãîîáìåí è ïî çàÿâêà â ðåäèöà÷óæäåñòðàííè óíèâåðñèòåòè, íàó÷íè èíñòèòóöèè è áèáëèîòåêè.

Çà èçìèíàëèÿ ïåðèîä îò äåñåò ãîäèíè â ðóáðèêàòà Áúëãàðñêà ëèòåðà-òóðà ñà ïóáëèêóâàíè ñâåäåíèÿ çà ïîâå÷å îò 1000 êíèãè îò áúëãàðñêè àâòîðè(ðåôåðèðàí ñïèñúê ñ ïúëíè áèáëèîãðàôñêè äàííè) è çà ñúäúðæàíèåòî íàîñíîâíèòå áúëãàðñêè íàó÷íè ñïèñàíèÿ â îáëàñòòà íà áúëãàðñêèÿ åçèê, ëèòåðà-òóðîçíàíèåòî, èñòîðèÿòà, ôîëêëîðà, åòíîãðàôèÿòà, àðõåîëîãèÿòà, èçêóñòâî-çíàíèåòî è äð. îáëàñòè íà õóìàíèòàðèñòèêàòà.  ðóáðèêàòà Õîðèçîíòè ñàâêëþ÷åíè îáçîðè çà ñúâðåìåííîòî ñúñòîÿíèå íà áúëãàðèñòèêàòà â 19 ñòðàíè.Î÷åðöèòå îòðàçÿâàò òðàäèöèèòå, ïîñòèæåíèÿòà è ïåðñïåêòèâèòå çà ðàçâèòèåíà áúëãàðèñòèêàòà â ñòðàíè îò Åâðîïà, Àìåðèêà è Äàëå÷íèÿ èçòîê. Êàòîïðåäñòàâèòåëíè çà äúëãîãîäèøíèÿ � íàäæèâÿë âñÿêàêâè ïîëèòè÷åñêè èèêîíîìè÷åñêè ïðåâðàòíîñòè � íàó÷åí èíòåðåñ êúì Áúëãàðèÿ, òå áÿõà ñúá-ðàíè â èçäàíèåòî Áúëãàðèñòèêàòà ïî ñâåòà (ÀÈ �Ïðîô. Ìàðèí Äðèíîâ�,2009), ïîñâåòåíî íà 140-òàòà ãîäèøíèíà îò îñíîâàâàíåòî íà Áúëãàðñêàòààêàäåìèÿ íà íàóêèòå.  ðóáðèêàòà Ïðîôèëè ñå îòáåëÿçâàò ãîäèøíèíè íàðåäèöà èçòúêíàòè ó÷åíè îò Åâðîïà è ñâåòà, äîïðèíåñëè çà ðàçâèòèåòî íàáúëãàðèñòè÷íèòå ïðîó÷âàíèÿ, èçäèãíàëè àâòîðèòåòà íà Áúëãàðèÿ è íàíåéíàòà ìíîãîâåêîâíà êóëòóðà. Ñðåä òåçè ñòàòèè íàìåðèõà ìÿñòî è ïîðòðåòèíà áúëãàðñêè ó÷åíè, êîèòî ðàçïðîñòðàíÿâàò ñ âúçðîæäåíñêà âñåîòäàéíîñòçíàíèÿ ñðåä ÷óæäåñòðàííè ñïåöèàëèñòè è ñòóäåíòè. Òàêà �áúëãàðñêàòà�áúëãàðèñòèêà ñúùî íàìåðè ìÿñòî â ñïèñàíèåòî. Ïîìåñòâà ñå ñïèñúê íà çàùè-òåíèòå äèñåðòàöèè è íà ñúñòîÿëè ñå íàó÷íè êîíôåðåíöèè, êîèòî ñà çíà÷èìîñâèäåòåëñòâî çà àêòèâíèÿ íàó÷åí æèâîò â Áúëãàðèÿ ïðåç ãîäèíèòå.  åäèí

10

ïåðèîä, â êîéòî àâòîðè íà ðåöåíçèè íå ñå íàìèðàõà ëåñíî, â ðóáðèêàòà Îò-çèâè ñå ïîìåñòâàõà ïî òðè-÷åòèðè âúâ âñÿêà êíèæêà, îáùî çà íàä 80 ìî-íîãðàôèè è ñáîðíèöè.  Íàó÷åí æèâîò ñå äàâàò ñâåäåíèÿ çà ñúäúðæàíèåòîíà íÿêîè îò íàé-ïîñåòåíèòå è äîáèëè èçâåñòíîñò íàöèîíàëíè è ìåæäóíàðîä-íè íàó÷íè ôîðóìè. Íàêðàÿ, ðóáðèêàòà Ñúîáùåíèÿ ñúäúðæà èíôîðìàöèÿ íàíàãðàäèòå íà ÁÀÍ, ïðèñúæäàíè íà ó÷åíè áúëãàðèñòè (Ãðàìîòà çà çàñëóãèêúì áúëãàðèñòèêàòà è Ïî÷åòåí çíàê �Ìàðèí Äðèíîâ�).

Óâàæàåìè ÷èòàòåëè,Ïðåç ãîäèíèòå ïîëó÷èõìå íåìàëêî îòçèâè çà ñïèñàíèåòî, îöåíêàòà çà

íåãî å íå ïðîñòî ïîëîæèòåëíà � òî óñïÿ äà îñúùåñòâè ñâîÿòà öåë, ïðåâðú-ùàéêè ñå â ïúðâîñòåïåíåí èçòî÷íèê çà àêòóàëíà èíôîðìàöèÿ. Êàêòî íè ïèñàïðîô. Ãðèãîðèé Âåíåäèêòîâ (Èíñòèòóò çà ñëàâÿíîçíàíèå, ÐÀÍ): �...âñåêèïîðåäåí áðîé íà Âàøåòî ñïèñàíèå î÷àêâàì ñ ãîëÿìî íåòúðïåíèå, çàùîòî çàìåí, êàòî áúëãàðèñò, òî å íåçàìåíèì èçòî÷íèê íà áúðçà è ñèãóðíà íàó÷íàèíôîðìàöèÿ çà òîâà, êîåòî ñå ïóáëèêóâà â Áúëãàðèÿ â îáëàñòòà íà õóìàíèòàð-íèòå íàóêè. Áëàãîäàðÿ Âè çà ïðåäëàãàíàòà îò Âàøåòî ñïèñàíèå òàêàâà èíôîð-ìàöèÿ, êîÿòî áåç íåãî â íàëîæèëèòå ñå äíåñ óñëîâèÿ áèõ ìîãúë äà ïîëó÷àâàìñ ãîëÿìî çàêúñíåíèå è áåç íåîáõîäèìàòà ïúëíîòà.� Òàêà Áúëãàðèñòèêà/Bulgarica îñúùåñòâÿâà ïîëçîòâîðíà ïðîôåñèîíàëíà âðúçêà ìåæäó áúëãàð-ñêèòå ó÷åíè è òåõíèòå êîëåãè îò ÷óæáèíà � êàêâîòî áåøå è íàøåòî íàìå-ðåíèå, îáÿâåíî â êí. 1 (2000) íà èçäàíèåòî. Îðãàíèçàòîðèòå íà ñúáèòèÿ èëèèçäàòåëèòå íà êíèãè (äîðè è èçâúí ãðàíèöèòå íà Áúëãàðèÿ) íè òúðñÿò, çà äàíàìåðÿò ìÿñòî íà ñòðàíèöèòå íà áþëåòèíà. Îòçâóêúò îò íåãîâîòî ðàçï-ðîñòðàíåíèå ïîêàçâà, ÷å ïðîïàãàíäèðàíåòî íà íàó÷íèòå ïîñòèæåíèÿ â îá-ëàñòòà íà õóìàíèòàðèñòèêàòà â Áúëãàðèÿ ìîæå äà ñòàíå âàæåí ñòèìóë çàèçãðàæäàíå íà ïîëîæèòåëåí îáðàç íà ñòðàíàòà, çà íàñî÷âàíå íà èíòåðåñà â÷óæáèíà êàêòî íà îòäåëíè ëè÷íîñòè, òàêà è íà èíñòèòóöèè êúì ñúâðåìåííàòàáúëãàðñêà íàóêà è êóëòóðà. Áåç ñúìíåíèå âèäèìîñòòà íà ñòðàíàòà íè â ñâåòîâ-íîòî êóëòóðíîòî ïðîñòðàíñòâî ñå íóæäàå îò ïîäîáíî ïåðèîäè÷íî èçäàíèå.

Èñêàì äà èçêàæà ñâîÿòà áëàãîäàðíîñò êúì õóäîæíèêà íà ñïèñàíèåòîÁîãäàí Ìàâðîäèíîâ (ïîñìúðòíî) è íà íåãîâàòà äúùåðÿ Âåëèíà Ìàâðîäè-íîâà, êîèòî íàïðàâèõà îò îôîðìëåíèåòî íà êîðèöàòà ñúùèíñêà ãàëåðèÿ îòèçîáðàæåíèÿ íà ñëàâÿíñêè ðúêîïèñè è èêîíè. Èçêëþ÷èòåëíî ñúì áëàãîäàðíàíà âñè÷êè àâòîðè îò íàó÷íàòà êîëåãèÿ, êîèòî, íåçàâèñèìî îò ãîëÿìàòà ñèíàòîâàðåíîñò, îòêëèêâàõà íà íàøèòå ìîëáè è ïðåäîñòàâÿõà ñúâúðøåíîáåçâúçìåçäíî ìàòåðèàëè â èçäàíèåòî, ïîíÿêîãà â ìíîãî ñúêðàòåíè ñðîêîâå.Áëàãîäàðÿ íà ñúòðóäíèöèòå íà ñïèñàíèåòî Åìèëèÿ Âîëåâà, ñò.í.ñ. ä-ð Íèêîëà

11

Êàçàíñêè è Åâãåíèÿ Ñòàí÷åâà, êàêòî è íà Êðúñòèíà Ãå÷åâà, êîÿòî íåîòìåííîíè âäúõíîâÿâàøå â íàøèÿ òðóä. Áëàãîäàðÿ íà äèðåêòîðà íà ÖÁ íà ÁÀÍñò.í.ñ. ä-ð Äèí÷î Êðúñòåâ, íà çàìåñòíèê-äèðåêòîðà Ñàáèíà Àíåâà, íà Æàñ-ìèíà Êðúñòåâà, íà Íåëè Áàéêîâà è Ìàðèÿ Åôðåìîâà, êàêòî è íà Âåñêà Òî-ïàëîâà, êîèòî ïðåìèíàõà çàåäíî ñ íàñ ïðåç âñè÷êè òðóäíîñòè è â íèòî åäèíìîìåíò íå íè îòêàçàõà ñâîÿòà âñåñòðàííà ïîäêðåïà.

Àíèñàâà Ìèëòåíîâà

12

Êíèãîðàçïðîñòðàíèòåëñêà ôèðìà �BULGARIAN BOOKS�ïðåäëàãà áúëãàðñêè íàó÷íè èçäàíèÿ, ðå÷íèöè, åíöèêëîïåäèè, àëáóìè,õóäîæåñòâåíà ëèòåðàòóðà.Çà èíôîðìàöèÿ è êîíòàêòè:

The book-dealing company „BULGARIAN BOOKS“ offersto its clients scientific books, dictionaries, encyclopedias,albums, fiction from Bulgaria.For contacts, please use the following address:

BULGARIAN BOOKSSOFIA 1000PO Box 1567fax/tel. (359 2) 952 25 75e-mail:bulgarian_books@abv.bgMrs Teodora Davidova

13

ÁÚËÃÀÐÑÊÀËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ

Ðóáðèêàòà ñúäúðæà ïåðèîäèêà è êíèãè (ìîíîãðàôèè, ñáîðíèöè, ó÷åáíèïîìàãàëà, ðå÷íèöè è äð.) çà 2009�2010 ã. Ïî îòíîøåíèå íà íàó÷íàòà ïåðèî-äèêà, êîÿòî òóê å ïðåäñòàâåíà çà ïîðåäåí ïúò, îò ñúäúðæàíèåòî íà âñÿêàêíèæêà ñà ïîäáðàíè ñòàòèè, ñòóäèè è íàó÷íè ñúîáùåíèÿ íà áúëãàðñêè àâòîðè,êîèòî èçñëåäâàò áúëãàðèñòè÷íè òåìè è ïðîáëåìè â îáëàñòòà íà õóìàíèòàð-íèòå è îáùåñòâåíè íàóêè (èñòîðèÿ, îáùåñòâîçíàíèå, àðõåîëîãèÿ, êèðèëîìå-òîäèåâèñòèêà, åçèê, ëèòåðàòóðà, èçêóñòâîçíàíèå, òðàäèöèîííà è ñúâðåìåííàêóëòóðà è äð.). Ïîðàäè ñïåöèôèêàòà íà íàñòîÿùèÿ èíôîðìàöèîíåí áþëåòèííå ñå âêëþ÷âàò ïðåâîäíè ìàòåðèàëè (îò ÷óæä íà áúëãàðñêè åçèê), êàêòî èðåöåíçèè, îáçîðè è äð. Ïðèíöèïíî å îòðàçåíà íàó÷íàòà ïåðèîäèêà çà 2009�2010 ã.  ñëó÷àé, êîãàòî íÿìà èçëåçëè êíèæêè îò îïðåäåëåíî ïåðèîäè÷íîèçäàíèå çà 2010 ã., ñà îòðàçåíè ïîñëåäíèòå ðåãèñòðèðàíè ãîäèíè. Êíèãèòå ñëèïñâàù ISBN è ïåðèîäè÷íèòå èçäàíèÿ ñ ëèïñâàù ISSN ñà îçíà÷åíè ñúñçíàêà *.

Îò ðåäàêòîðà

14

ÊÍÈÃÈ 2009�2010

BOOKS

ÎÁÙ ÎÒÄÅË / GENERAL

ÀÇ ïèñàõ. Áúëãàðñêà êèðèëñêà åïèãðàôèêà. Ñ., Íàöèîíàëåí àðõåîëîãè÷åñêè èíñòèòóòñ ìóçåé � ÁÀÍ, 2010. 40 ñ.ISBN 978-954-9472-01-1.Ñúñòàâèòåëè: Êîñòà Õàäæèåâ, Êðàñèìèðà Êàðàäèìèòðîâà, Êàòÿ ÌåëàìåäÊàòàëîã êúì èçëîæáàòà ïîä åäíîèìåííèÿ íàñëîâ íà ÍÀÈÌ�ÁÀÍ ñ ó÷àñòèåòî íàÍÈÌ�Ñîôèÿ è ðåãèîíàëíè èñòîðè÷åñêè ìóçåè Âàðíà, Ïåðíèê, Ðóñå, Ñèëèñòðà, Øó-ìåí, Ïðîâàäèÿ, àðõåîëîãè÷åñêèòå ìóçåè Ïëèñêà è Âåëèêè Ïðåñëàâ, 15 ìàé�30 ñåï-òåìâðè 2010 ã.

ÁÈÁËÈÎÒÅÊÈ, ÷åòåíå, êîìóíèêàöèè. Âåëèêî Òúðíîâî, ÓÈ Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé,2009. 355 ñ.ISSN 1313-8138.Ñúñòàâèòåëè: Ëú÷åçàð Ãåîðãèåâ, Êàëèíà Èâàíîâà, Òåîäîð Èâàíîâ, Äåñèñëàâà ÀíäðååâàÑáîðíèêúò ñúäúðæà äîêëàäèòå îò Ñåäìàòà íàöèîíàëíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ ïîäåäíîìåííèÿ íàñëîâ, ïðîâåäåíà âúâ Âåëèêî Òúðíîâî ïðåç íîåìâðè 2008 ã.

ÁÚËÃÀÐÎ-àìåðèêàíñêè äèàëîçè. Äîêëàäè îò Îñìàòà äâóñòðàííà êîíôåðåíöèÿ, 13�15 þíè 2008, Âàðíà, Áúëãàðèÿ è îò Ñåäìàòà äâóñòðàííà êîíôåðåíöèÿ, 9�12 îêòîìâðè2003, Êúëúìáúñ, Îõàéî, ÑÀÙ. Ñ., ÀÈ Ïðîô. Ìàðèí Äðèíîâ, 2010. 564 ñ.ISBN 978-954-322-383-1.Ñúñòàâèòåëè: Àíèñàâà Ìèëòåíîâà, Ñèíòèÿ ÂàêàðåëèéñêàÑáîðíèêúò ñúäúðæà äîêëàäèòå îò äâå ïîðåäíè êîíôåðåíöèè íà áúëãàðñêè è àìå-ðèêàíñêè ó÷åíè. Ñòàòèèòå îáõâàùàò áúëãàðèñòè÷íè ïðîó÷âàíèÿ â îáëàñòòà íàèñòîðèÿòà, ñîöèîëîãèÿòà, åçèêà, ëèòåðàòóðàòà, ôîëêëîðà, èñòîðèÿòà íà êèíîòîè ìóçèêàòà. Äâóåçè÷íî èçäàíèå íà áúëãàðñêè è àíãëèéñêè åçèê.

ÁÎÆÈËÎÂÀ, Ðóìÿíà, Èâàí Áîæèëîâ. Ôðàíüî Ðà÷êè è áúëãàðèòå. Ñ., Ãóòåíáåðã, 2009.242 ñ.ISBN 978-954-617-074-3.Êíèãà çà ðîëÿòà íà ãîëåìèÿ õúðâàòñêè èñòîðèê è ïîëèòèê, çà ìÿñòîòî, êîåòîòîé îòðåæäà íà áúëãàðèòå â ñâîÿòà èäåîëîãèÿ è èñòîðèîãðàôèÿ, çà íåãîâàòàäåéíîñò â ïîäêðåïà íà áúëãàðèòå.

15

ÁÚËÃÀÐÈß, áúëãàðèòå è Åâðîïà � ìèò, èñòîðèÿ, ñúâðåìèå. Âåëèêî Òúðíîâî,ÓÈ Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé �

Ò. III. 2009. 590 ñ. ISBN 978-954-524-713-2.Îòãîâîðåí ðåäàêòîð: Äèìèòúð ÄèìèòðîâÑáîðíèêúò ñúäúðæà äîêëàäèòå, ïðåäñòàâåíè íà íàó÷íàòà êîíôåðåíöèÿ ïîä åäíî-èìåííèÿ íàñëîâ, ïðîâåäåíà âúâ Âåëèêî Òúðíîâî ïðåç îêòîìâðè 2008 ã.

ÁÚËÃÀÐÑÊÀ àðõåîëîãèÿ 2009. Ñ., Íàöèîíàëåí àðõåîëîãè÷åñêè èíñòèòóò ñ ìóçåé �ÁÀÍ, 2010. 120 ñ.ISBN 978-954-92395-9-1.Ñúñòàâèòåë: Çäðàâêî ÄèìèòðîâÊàòàëîãúò êúì èçëîæáàòà ïîä åäíîèìåííèÿ íàñëîâ ïðåäñòàâÿ îòêðèòèÿòà èïîñòèæåíèÿòà íà áúëãàðñêàòà àðõåîëîãèÿ ïðåç èçòåêëàòà ãîäèíà.

�ÂÚÇÐÎÄÈÒÅËÍÈßÒ ïðîöåñ�. Ñ., Ãëàâíî óïðàâëåíèå íà àðõèâèòå ïðè ÌÑ �Ò. II. Ìåæäóíàðîäíè èçìåðåíèÿ. 1984�1989. 2010. 752 ñ.ISBN 978-954-9800-87-6.

Ñúñòàâèòåëè: Èñêðà Áàåâà, Åâãåíèÿ ÊàëèíîâàÂòîðèÿò òîì íà ñáîðíèêà çà �âúçðîäèòåëíèÿ ïðîöåñ� ïðåäñòàâÿ íà ÷èòàòåëèòå542 äîêóìåíòà îò ôîíäîâåòå íà ÀÌÂíÐ, ÖÄÀ è ÀÌÂÐ. Òîçè ñðàâíèòåëíî ìàëêîïîçíàò àñïåêò íà �âúçðîäèòåëíèÿ ïðîöåñ� âêëþ÷âà äâà ãîëåìè òåìàòè÷íè êðúãà �âúíøíàòà ðåàêöèÿ íà äåéñòâèÿòà íà âëàñòèòå â Áúëãàðèÿ è îïèòèòå íàáúëãàðñêèòå âúíøíîïîëèòè÷åñêè èíñòèòóöèè äà çàùèòÿò èçâúðøåíîòî äðàñòè÷íîíàðóøàâàíå íà ïðàâàòà íà ÷îâåêà.

ÃÅÖÎÂ, Àíòîí. Ïî ñëåäèòå íà ñêðèòèÿ ñìèñúë. Âåëèêî Òúðíîâî, ÓÈ Ñâ.ñâ. Êèðèë èÌåòîäèé, 2009. 032 ñ.ISBN 978-954-524-707-1.Èçñëåäâàíå âúðõó ïðåäïîñòàâêèòå è èíñòðóìåíòèòå çà ñêðèòî ìàíèïóëàòèâíîâúçäåéñòâèå â äèñêóðñà íà áúëãàðñêàòà ïîïóëÿðíà ïðåñà.

ÄÀÍ×ÅÂÀ-ÂÀÑÈËÅÂÀ, Àíè. Ïëîâäèâ ïðåç Ñðåäíîâåêîâèåòî. VI�XIV â. Ñ., ÀÈ ÌàðèíÄðèíîâ, 2009. 532 ñ.ISBN 978-954-322-377-0.Ìîíîãðàôè÷åí òðóä çà èñòîðèÿòà íà âòîðèÿ ïî ãîëåìèíà ãðàä â Áúëãàðèÿ ïðåçðàííîâèçàíòèéñêèÿ ïåðèîä è Ñðåäíîâåêîâèåòî.

ÄÈÌÈÒÐÎÂÀ, Íèíà. ×àñúò íà áúëãàðñêàòà èíòåëèãåíöèÿ. Áúëãàðñêàòà èíòåëèãåíöèÿâ ìåæäóâîåííèÿ ïåðèîäè÷åí ïå÷àò. Ñ., Ïàðàäèãìà, 2010. 205 ñ.ISBN 978-954-326-112-3.Êíèãàòà å çàäúëáî÷åí ïðî÷èò íà ïåðèîäè÷íèòå èçäàíèÿ ìåæäó äâåòå ñâåòîâíèâîéíè. Îòêðîåíè ñà êëþ÷îâè çà âðåìåòî äåáàòè êàòî òîçè çà ðàçëèêèòå ìåæäóèíòåëèãåíöèÿ è èíòåëåêòóàëöè, çà ðîäíîòî è ÷óæäîòî, çà åâðîïåéñêîòî, çà íàðîäà.Ïîñëåäíàòà ÷àñò ðàçãëåæäà ñòàòóñà íà æåíàòà êàòî èíòåëåêòóàëêà è ðàçíîïî-ñî÷íèòå êîìåíòàðè, ñâúðçàíè ñ òîâà.

16

ÄÚÐÆÀÂÀ, îáùåñòâî è êóëòóðà íà áúëãàðè è õúðâàòè VII�ÕÕI â. Ñ., Ãóòåíáåðã, 2010.536 ñ.ISBN 978-954-617-061-3.Ñúñòàâèòåëè: Ðóìÿíà Áîæèëîâà, Ëèëèÿ Êèðîâà, Èðèíà Îãíÿíîâà, Àíòîàíåòà Áàë÷åâàÑáîðíèêúò ñúäúðæà äîêëàäè îò ðàçëè÷íè îáëàñòè íà õóìàíèòàðèñòèêàòà, ïðåä-ñòàâåíè íà ñèìïîçèóìà ïîä åäíîèìåííèÿ íàñëîâ, ïðîâåäåí ïðåç þíè 2008 ã. â Ñîôèÿ.

ÇËÀÒÍÈÒÅ çúðíà íà Ñëàâ÷î Àòàíàñîâ � çëàòíèòå çúðíà â áúëãàðñêàòà êóëòóðà. Ñ.,Íàðîäíà áèáëèîòåêà Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé, 2009. 128 ñ.ISBN 978-954-526-113-1.Ñáîðíèêúò ñúäúðæà äîêëàäè è ñúîáùåíèÿ îò Þáèëåéíàòà íàó÷íà ñåñèÿ, îðãà-íèçèðàíà îò Íàðîäíàòà áèáëèîòåêà �Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé�; ðàçêðèâà ñå íåîöåíè-ìèÿò ïðèíîñ íà íàðîäíèÿ áóäèòåë Ñëàâ÷î Àòàíàñîâ, ðåäàêòîð è ñòîïàíèí íà Áèáëèî-òåêà �Çëàòíè çúðíà�, çà åâðîïåèçàöèÿòà íà áúëãàðñêèòå ÷èòàòåëè ìåæäó äâåòåñâåòîâíè âîéíè è ñëåä òîâà.

ÈÄÅÍÒÈ×ÍÎÑÒÈ â ïðåõîä: ðîä, ìåäèÿ è ïîïóëÿðíà êóëòóðà â Áúëãàðèÿ ñëåä 1989 ã.Ñ., Ïîëèñ, 2010. 254 ñ.ISBN 978-954-79603-2-9.Ñúñòàâèòåëè: Ìèëåíà Êèðîâà è Êîðíåëèÿ ÑëàâîâàÏîðåäèöà îò èíòåðäèñöèïëèíàðíè èçñëåäâàíèÿ, â êîèòî ñå àíàëèçèðà âëèÿíèåòîíà ìåäèèòå, ðåêëàìàòà, êèíîòî, ñïîðòà, ïîï ìóçèêàòà, ìîäàòà è ìàñîâàòà ëèòå-ðàòóðà âúðõó ñúâðåìåííèòå áúëãàðñêè ïðåäñòàâè çà æåíñòâåíîñò è ìúæåñòâåíîñò.

ÎÏÈÑ íà ñëàâÿíñêèòå ðúêîïèñè â Öúðêîâíî-èñòîðè÷åñêèÿ è àðõèâåí èíñòèòóò �Ñîôèÿ, Ñ., Áîðèíà �

Òîì 1. Áèáëåéñêè êíèãè. 2010. 256 ñ. ISBN 978-954-500-228-1.Ñúñòàâèòåëè: Áîðÿíà Õðèñòîâà, Åëèñàâåòà Ìóñàêîâà, Åëåíà ÓçóíîâàÒîì 1 îò Îïèñà íà ñëàâÿíñêèòå ðúêîïèñè â Öúðêîâíî-èñòîðè÷åñêèÿ è àðõèâåí èíñòè-òóò � Ñîôèÿ ñúäúðæà îïèñàíèÿòà íà áèáëåéñêèòå êíèãè Ñòàð çàâåò, Ïñàëòèð,Åâàíãåëèå è Àïîñòîë.  íåãî ïîïàäàò íàé-áîãàòî óêðàñåíèòå ðúêîïèñè îò ñáèðêàòà. ðåçóëòàò íà íàó÷íàòà îáðàáîòêà ðåäèöà ïàìåòíèöè ñà ñ íîâà äàòèðîâêà, äîáàâåíèñà íåïîçíàòè äîñåãà èìåíà íà ïðåïèñâà÷è, àòðèáóòèðàíè ñà ñ÷èòàíè çà àíîíèìíèðúêîïèñè, ðàçêðèòà å ïðèíàäëåæíîñòòà íà îòäåëíè ôðàãìåíòè êúì êíèãè, ïàçåíèâ ÖÈÀÈ è â ÍÁÊÌ.

ÏÐÎÄÀÍÎÂ, Âàñèë è äð. Áúëãàðñêèÿò ïàðëàìåíò è ïðåõîäúò. Ñ., Ñèåëà, 2009. 518 ñ.ISBN 978-954-28-03552-2.Àíàëèç íà âúçñòàíîâÿâàíåòî è ðàçâèòèåòî íà ïàðëàìåíòà è íåãîâàòà ðîëÿ êàòîîñíîâíà èíñòèòóöèÿ íà ïîëèòè÷åñêàòà ñèñòåìà íà áúëãàðñêèÿ ïðåõîä â ïåðèîäà1989�2007 ã.

ÏÐÎÔÅÑÎÐÈÒÅ íà Âåëèêîòúðíîâñêèÿ óíèâåðñèòåò 1963�2008. Âåëèêî Òúðíîâî,ÓÈ Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé, 2009. 328 ñ.ISBN 978-954-524-692-0.Îòãîâîðåí ðåäàêòîð: Èâàí ÄèìîâÂòîðî äîïúëíåíî èçäàíèå.

17

ÏÚÒÓÂÀÍÈßÒÀ â ñðåäíîâåêîâíà Áúëãàðèÿ. Âåëèêî Òúðíîâî, Àáàãàð, 2009. 590 ñ.ISBN 978-954-427-860-1.Ñúñòàâèòåë: Âàñèë Ãþçåëåâ è äð.Èçñëåäâàíèÿòà â ñáîðíèêà ïðåäñòàâÿò îñíîâíèòå áúëãàðñêè ñðåäíîâåêîâíè öåí-òðîâå, ïúòèùàòà ìåæäó òÿõ, âèäîâåòå ïúòóâàíèÿ, ïúòíèòå ñòàíöèè, ìèòíèöè,ïðîïóñêâàòåëíè ïóíêòîâå è ñâúðçàíèòå ñ òÿõ àðõåîëîãè÷åñêè íàõîäêè è èñòîðè÷åñêèäîêóìåíòè.

ÏÚÒßÒ êúì êíèãèòå è èíôîðìàöèÿòà. Ñ., Íàðîäíà áèáëèîòåêà Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé,2009. 456 ñ.ISBN 978-954-523-112-4.Ñúñòàâèòåëè: Àíòîàíåòà Òîòîìàíîâà è Öâåòàíêà Ïàí÷åâàÑáîðíèêúò, ïîñâåòåí íà 65-ãîäèøíèíàòà íà èçòúêíàòèÿ áúëãàðñêè áèáëèîãðàô �äîö. ä-ð Òàòÿíà ßíàêèåâà, ñúäúðæà ñòàòèè, îáåäèíåíè â ðàçäåëèòå: �Îêîëî þáè-ëÿðÿ�, �Èñòîðèÿ è ñúâðåìåííîñò íà êíèæíèíàòà è ëèòåðàòóðàòà�, �Áèáëèîã-ðàôèÿ�, �Áèáëèîòåêè è áèáëèîòå÷íè ïðîáëåìè�, �Ïîãëåä êúì áúäåùåòî è �Îáðà-çîâàíèå�.

ÑÅÄËÀÊÎÂÀ, Êàòàðèíà, Âëàäèìèð Ïåí÷åâ. Ñàìóåë ßðîñëàâ Çàõåé � �Ñëîâàøêèÿòêîíñóë� â Áúëãàðèÿ. Ñ., Ñòèãìàòè, 2010. 204 ñ.ISBN 978-954-336-100-7.Êíèãàòà å ïîñâåòåíà íà Ñàìóåë Çàõåé. Ïðåäñòàâåíè ñà ðàçëè÷íèòå àñïåêòè îòäåéíîñòòà ìó: ïúðâèòå îáùåñòâåíè ïðîÿâè â Ñëîâàêèÿ, êîíòàêòèòå è îòíîøå-íèÿòà ñ âèäíè ïðåäñòàâèòåëè íà ñëîâàøêîòî íàöèîíàëíî äâèæåíèå â êðàÿ íà XIXè íà÷àëîòî íà XX âåê, ïðîñâåòíàòà, êíèæîâíàòà è ïîëèòè÷åñêàòà ìó äåéíîñòòàì, çàìèíàâàíåòî çà ñâîáîäíà Áúëãàðèÿ, óñòàíîâÿâàíåòî è ïúðâèòå ìó êîíòàêòèâ Ñîôèÿ, àêòèâíèòå ïðîÿâè â áúëãàðñêàòà îáùåñòâåíà ñðåäà, óñèëèÿòà ìó çà ïîïó-ëÿðèçèðàíå íà ñëîâàøêàòà íàöèîíàëíà èäåÿ, îòíîøåíèÿòà ìó ñúñ ñëîâàøêè êóë-òóðíè è ïîëèòè÷åñêè äåéöè; àíàëèçèðàíî å òâîð÷åñòâîòî íà Çàõåé � æóðíàëèñòèêàè ïúòåïèñè, ïðåâîäèòå íà áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà è óñèëèÿòà ìó çà çàïîçíàâàíå íàáúëãàðèòå ñúñ ñëîâàöèòå.

ÑÂÅÒÎÂÍÎÒÎ íàñëåäñòâî íà Áúëãàðèÿ. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ, 2010. 240 ñ.ISBN 978-954-8104-22-7.Ñúñòàâèòåë: Âàñèë ÀòàíàñîâÈçäàíèåòî å ïîñâåòåíî íà öåííîñòèòå íà òåðèòîðèÿòà íà Áúëãàðèÿ, âêëþ÷åíè âÑïèñúêà íà ñâåòîâíîòî êóëòóðíî è ïðèðîäíî íàñëåäñòâî íà Îðãàíèçàöèÿòà íàîáåäèíåíèòå íàöèè çà îáðàçîâàíèå, íàóêà è êóëòóðà � ÞÍÅÑÊÎ. Âñÿêà ñòàòèÿ åáîãàòî èëþñòðèðàíà ñ ïúëíîöâåòåí ñíèìêîâ ìàòåðèàë.  êíèãàòà å âêëþ÷åíà èêðàòêà èñòîðèÿ íà Áúëãàðèÿ, ïðåäñòàâåíà â äàòè è ñúáèòèÿ îò ïàëåîëèòà äîíàøè äíè, êàêòî è ñïèñúê ñ èçïîëçâàíèòå ëè÷íè è ãåîãðàôñêè èìåíà è òåðìèíè.Äâóåçè÷íî èçäàíèå íà áúëãàðñêè è àíãëèéñêè åçèê

18

ÒÐÅÍÄÀÔÈËÎÂ, Õðèñòî. Ìëàäîñòòà íà öàð Ñèìåîí. Ñ., ÏÀÌ Ïúáëèøèíã Êúìïàíè,2010. 128 ñ.ISBN 978-954-92526-4-4. êíèãàòà ñå ðåèíòåðïðåòèðàò â êîíòåêñòà íà äðóãè èçâîðè è èçñëåäâàíèÿ èçâåñ-òèÿòà çà öàð Ñèìåîí è Âèçàíòèÿ â ñú÷èíåíèåòî �Âúçìåçäèå� íà çàïàäíèÿ ïèñàòåëè õðîíèñò Ëèóòïðàíä. Òúðñÿò ñå ïîðàæäàùèòå êóëòóðíè àðõeòèïè (ñâåòñêè èäóõîâíè, ëèòåðàòóðíè è ìàòåðèàëíè), ñ êîèòî Ñèìåîí ñå å çàïîçíàë âúââèçàíòèéñêàòà ñòîëèöà è êîèòî ïî-êúñíî å âúçïðîèçâåë â åäíà èëè äðóãà ñòåïåí âÏðåñëàâ.

ÈÑÒÎÐÈß / HISTORY

ÀËÒÚÍÊÎÂ, Íèêîëà. Êîé ïîáåäè? Íàöèîíàëíîòî ïðàâèòåëñòâî âúâ Âèåíà, ñåïòåìâðè1944�àïðèë 1945. Ñ., Èçòîê-Çàïàä, 2009. 438 ñ.ISBN 978-954-321-622-3.Èñòîðè÷åñêî èçñëåäâàíå íà Íàöèîíàëíîòî ïðàâèòåëñòâî, ïðîêëàìèðàíî âúâ Âèåíàíà 9 ñåïòåìâðè 1944 ã. è ïðîñúùåñòâóâàëî äî êðàÿ íà àïðèë 1945 ã.

ÁÚËÃÀÐÈß, çåìÿ íà áëàæåíè... Âåëèêî Òúðíîâî, Èâèñ, 2010. 640 ñ.ISBN 978-954-838-755-2.Ñáîðíèêúò ñúäúðæà äîêëàäè îò Ìåæäóíàðîäíàòà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ â ïàìåòíà ïðîô. Éîðäàí Àíäðååâ, ïðîâåäåíà ïðåç îêòîìâðè 2009 ã. âúâ Âåëèêî Òúðíîâî.Ìàòåðèàëèòå ñà îáåäèíåíè â ðàçäåëèòå: �Ïëåíàðíè äîêëàäè�, �Àíòè÷íîñò è Ñðåä-íîâåêîâèå�, �Áúëãàðñêèòå çåìè (XV�XIX âåê)�, �Êóëòóðà è èäåíòè÷íîñò�.

ÈÑÒÎÐÈÊ ñúñ ñúäáà íà òâîðåö è ïðåïîäàâàòåë. Ñáîðíèê â ÷åñò íà 60-ãîäèøíèíàòàíà ïðîô. äèí Ëþäìèë Ñïàñîâ. Âåëèêî Òúðíîâî, Ôàáåð �

Òîì I. 2009. 279 ñ. ISBN 978-954-400-115-5.Ðåäàêöèîííà êîëåãèÿ: Äîðà Ùåðåâà, Äèìèòúð Äèìèòðîâ è Äàìÿí ÁîðèñîâÑáîðíèêúò ñúäúðæà ñòàòèè, ïîñâåòåíè íà ðàçëè÷íè àñïåêòè îò ñðåäíîâåêîâíàòà,íîâàòà è íàé-íîâàòà èñòîðèÿ íà Áúëãàðèÿ è íà Áàëêàíèòå.

ÇËÀÒÅÂ, Ëþáîìèð. Âúòðåøíàòà äîáðóäæàíñêà ðåâîëþöèîííà îðãàíèçàöèÿ (ÂÄÐÎ)1923�1942. Ðóñå, Ëåíè-ÀÍ, 2009. 271 ñ.ISBN 978-954-8190-67-1.Èçñëåäâàíåòî å ïîñâåòåíî íà èñòîðèÿòà íà íàöèîíàëíîîñâîáîäèòåëíîòî äâèæåíèåâ Äîáðóäæà ìåæäó äâåòå ñâåòîâíè âîéíè.

ÊÈÒÀÍÎÂ, Âàëåíòèí. Àñïåêòè íà ïîëèòè÷åñêèòå îòíîøåíèÿ íà ÂÌÎÐÎ ñ Òóðöèÿ1903�1914 ã. Áëàãîåâãðàä, ÓÈ Íåîôèò Ðèëñêè, 2009. 388 ñ.ISBN 978-954-680-614-7.Èçñëåäâàíåòî ïðîñëåäÿâà åòàïèòå â îòíîøåíèÿòà íà Âúòðåøíàòà ìàêåäîíî-îäðèíñêà îðãàíèçàöèÿ ïîñëåäîâàòåëíî ñ Âèñîêàòà ïîðòà è ìëàäîòóðöèòå â ïåðèîäàìåæäó Èëèíäåíñêî-Ïðåîáðàæåíñêîòî âúñòàíèå è Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà.

19

ÌÀÍÒÀÐËÈÅÂ, Éîðäàí. Ìåñòíèòå îðãàíè íà äúðæàâíàòà âëàñò â Áúëãàðèÿ (1944�1949). Ñ., Ãóòåíáåðã, 2010. 355 ñ.ISBN 978-954-617-087-3. êíèãàòà ñå ðàçêðèâà ìåõàíèçìúò íà çàñèëâàíå íà öåíòðàëèçìà â óïðàâëåíèåòîíà ñòðàíàòà, íàðàñòâàíåòî íà áþðîêðàòè÷íèÿ àäìèíèñòðàòèâåí àïàðàò íà ìåñò-íî íèâî è íàëàãàíåòî íà êîíòðîëà îò ñòðàíà íà ÁÊÏ íàä ìåñòíèòå îðãàíè íà âëàñòòà.

ÍÅÄÅÂ, Íèêîëà. Äîéðàíñêàòà åïîïåÿ (1915�1918). Ñ., Àíèêî, 2009. 256 ñ.ISBN 978-954-824-705-4.Ôîòîòèïíî èçäàíèå ñ 227 ñíèìêè è 6 àâòåíòè÷íè öâåòíè êàðòè.

ÍÈÊÎËÎÂÀ, Âåñêà, Ðîñèöà Ñòîÿíîâà. Ñïîäåëåíàòà îòãîâîðíîñò. Ñ., Âîåííîèçäàòåëñòâî, 2009. 376 ñ.ISBN 978-954-509-426-2.Êíèãàòà å ïîñâåòåíà íà ñúçäàâàíåòî è ïîääúðæàíåòî íà øèðîêà è íåçàâèñèìà îòäúðæàâàòà ìðåæà îò ñîöèàëíè èíñòèòóöèè â ïîìîù íà äåöà è âúçðàñòíè õîðà âïåðèîäà 1878�1939 ã. Ïðîñëåäåíà å âúçðîæäåíñêàòà òðàäèöèÿ íà îáùåñòâåíàòàáëàãîòâîðèòåëíîñò, îòíîøåíèåòî êúì ãðèæèòå çà ñîöèàëíî ñëàáèòå, ìîòèâèòå,äâèæèëè ó÷ðåäèòåëèòå íà îðãàíèçàöèèòå è äîìîâåòå çà ñîöèàëíè ãðèæè, ñòðóê-òóðàòà íà ñåêòîðà.

ÏÅÒÊÎÂ, Ïåòêî Ñò. Ïðåäè ñòî è ïîâå÷å ãîäèíè. Âåëèêî Òúðíîâî, ÓÈ Ñâ.ñâ. Êèðèë èÌåòîäèé, 2009. 286 ñ.ISBN 978-954-524-721-7.Ñáîðíèêúò ñúäúðæà èçñëåäâàíèÿ è î÷åðöè ïî íîâà èñòîðèÿ íà Áúëãàðèÿ.

130 ãîäèíè ìîäåðíà áúëãàðñêà äúðæàâíîñò. Èâàí Ñòîÿíîâ. 60 ãîäèíè, îòäàäåíè íàèñòîðèÿòà è âèñøåòî îáðàçîâàíèå. Âåëèêî Òúðíîâî, ÓÈ Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé, 2009.477 ñ.ISBN 978-954-524-720-0.Ðåäàêöèîííà êîëåãèÿ: Ìèëêî Ïàëàíãóðñêè è äð.Ñáîðíèêúò ñúäúðæà ñòàòèè è ìàòåðèàëè îò áúëãàðñêè è ÷óæäè ó÷åíè â îáëàñòòàíà íîâàòà èñòîðèÿ íà Áúëãàðèÿ.

ÒÀÁÀÊÎÂÀ, Êðàñèìèðà. ÁÐÑÄÏ è áúëãàðñêèÿò íàöèîíàëåí âúïðîñ. Ñ.,ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè, 2010. 212 ñ.ISBN 978-954-07-3021-9.Ìîíîãðàôèÿòà ðàçãëåæäà îòíîøåíèåòî êúì íàöèîíàëíèÿ âúïðîñ íà ÁÐÑÄÏ, ïàð-òèÿòà, ðúêîâîäåíà îò ßíêî Ñàêúçîâ, â åäèí ïåðèîä íà âúçõîäÿùî èêîíîìè÷åñêî èêóëòóðíî ðàçâèòèå íà ñòðàíàòà è íà ñèëíè íàñòðîåíèÿ â èìåòî íà íàöèîíàëíîòîîáåäèíåíèå.

ÒÎÄÅÂ, Èëèÿ. ÁÀÒÀÊ 1976 � ìèò èëè èñòîðèÿ? Ñ., Êàìà, 2010. 230 ñ.ISBN 978-954-396-011-8.Ñáîðíèê ñ òåêñòîâå, êîèòî îïîíèðàò íà ïîñòìîäåðíèñòêàòà òåçà çà�íåñúñòîÿëîòî ñå Áúëãàðñêî âúçðàæäàíå�.

20

ÒÎÒÅÂ, Êîíñòàíòèí. Çëàòíè ïðúñòåíè-ïå÷àòè îò âðåìåòî íà Âòîðîòî áúëãàðñêî öàðñòâî1185�1396. Âåëèêî Òúðíîâî, Ôàáåð, 2010. 174 ñ.ISBN 978-954-400-208-4.Ïúðâî ïî ðîäà ñè áúëãàðñêî íàó÷íî èçñëåäâàíå, îáîáùàâàùî ïóáëèêàöèè è ïðîó÷âàíèÿ,ïðàâåíè â ïðîäúëæåíèå íà ìíîãî ãîäèíè. Ñòðóêòóðèðàíî å â îñåì ãëàâè, çàêëþ-÷èòåëíè èçâîäè, áèáëèîãðàôèÿ è êàòàëîã íà ïðúñòåíè-ïå÷àòè îò ÕII�ÕIV â.Äâóåçè÷íî èçäàíèå íà áúëãàðñêè è àíãëèéñêè åçèê.

ÙÐÈÕÈ êúì Áàëêàíñêîòî ñðåäíîâåêîâèå. Ñ., Èíñòèòóò ïî áàëêàíèñòèêà � ÁÀÍ, 2009.307 ñ.ISBN 978-954-92231-7-0.Îòãîâîðåí ðåäàêòîð: Ëèëÿíà ÑèìåîíîâàÑáîðíèêúò ñúäúðæà èçñëåäâàíèÿ â ïàìåò íà ïðîô. Íèêîëàé Êî÷åâ (1938�2007), îáå-äèíåíè â ðàçäåëèòå �Âèçàíòèÿ�, �Áúëãàðèÿ� è �Áàëêàíèòå�.

SINE ira et studio. Èçñëåäâàíèÿ â ïàìåò íà ïðîô. Çèíà Ìàðêîâà. Ñ., ÀÈ Ìàðèí Äðèíîâ,2010. 470 ñ.ISBN 978-954-322-344-2.Ñáîðíèêúò ñúäúðæà ñòàòèè îò áúëãàðñêè è ÷óæäè ó÷åíè, ïîñâåòåíè íà Áúëãàðñêî-òî âúçðàæäàíå è íîâàòà áúëãàðñêà èñòîðèÿ.

ÅÒÍÎÃÐÀÔÈß È ÔÎËÊËÎÐ /ETHNOGRAPHY AND FOLKLORE

ÀÍ×ÅÂ, Àíàòîë. Áúëãàðñêàòà òðàäèöèîííà ñâàòáà â Ñàêàð. Ñ., Òèï-òîï ïðåñ, 2009.526 ñ.ISBN 978-954-723-040-8.Âñåñòðàííî è îáõâàòíî îïèñàíèå íà ñâàòáàòà â êîíòåêñòà íà áúëãàðñêàòà êóëòóð-íà òðàäèöèÿ. Áîãàòèÿò ôàêòè÷åñêè ìàòåðèàë å èçïîëçâàí êàòî îñíîâà çà àíàëèòè÷-íîïñèõîëîãè÷åñêèÿ ïîäõîä ïðè ïðîó÷âàíåòî íà òîçè îáðåä.

ÁÎ×ÊÎÂ, Ïëàìåí. Íèå è äðóãèòå. Ñ., Íîâ áúëãàðñêè óíèâåðñèòåò, 2009. 248 ñ.ISBN 978-954-5355-45-5.Ñòóäèè ïî åòíîëîãèÿ.

ÄÈÍ×ÅÂ, Êîñòàäèí. Íàðîäíè ïåñíè çà áîðáèòå ñëåä Îñâîáîæäåíèåòî â ÞãîçàïàäíàÁúëãàðèÿ 1878�1913. Íîòè è òåêñò. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè, 2009. 296 ñ.ISBN 978-0-707684-00-9.Çàïèñè îò òåðåííè ïðîó÷âàíèÿ, ïðîâåäåíè ïðåç 70-òå è 80-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê.

ÑÚÁÎÒÈÍÎÂÀ, Äîíêà. Íà åäíà çåìÿ, ïîä åäíî íåáå: Ïðàçíèöè è îáè÷àè íà áúëãàðè,àðìåíöè, ðóñè ñòàðîîáðåäöè, òóðöè è öèãàíè (ðîìà). Âàðíà, Ñòåíî, 2009. 408 ñ.ISBN 978-954-449-440-7.Èçñëåäâàíåòî ïðåäñòàâÿ îáùîòî è ñïåöèôè÷íîòî â êóëòóðàòà íà âñè÷êè åòíè÷åñêèè ðåëèãèîçíè îáùíîñòè â Ñèëèñòðåíñêî ÷ðåç îïèñàíèåòî íà òåõíèòå êàëåíäàðíèïðàçíèöè.

21

ÒÎÍ×ÅÂÀ, Âåñåëêà. Áúëãàðèòå îò Ãîëî Áúðäî, Àëáàíèÿ. Ñ., Ðîä �×àñò I. 2009. 328 ñ. ISBN 978-954-476-048-9.

Êíèãàòà ïðåäñòàâÿ òðàäèöèîííàòà êóëòóðà íà áúëãàðñêàòà îáùíîñò � ïåñåííîñò,îáðåäíîñò è ñâåòîãëåä, ìåñòíè èñòîðèè è ëè÷íè ñïîìåíè.

ÐÅËÈÃÈß / RELIGION

ÀËÌÀËÅÕ, Ìîíè. Ñâåòëèíàòà â Ñòàðèÿ çàâåò. Ñ., Êèáåà, 2010. 468 ñ.ISBN 978-954-474-538-7. êíèãàòà ñå ðàçãëåæäà òåìàòà çà ñâåòëèíàòà â õåðìåíåâòè÷åí è êóëòóðîëîãè÷åíàñïåêò. ×ðåç åòèìîëîãèÿ, ñúïîñòàâèòåëíî åçèêîçíàíèå è áîãîñëîâñêè àíàëèç àâòî-ðúò èçñëåäâà 45-òå êîðåíà â ñàêðàëíèÿ èâðèò, êîèòî íàçîâàâàò ñâåòëèíà è ÷èñòîòà.

ÂÀÑÈËÅÂ, Éîðäàí. Âèäèíñêèé ìèòðîïîëèò Íåîôèò, æèâîò, äåëî, ïðåæèâÿíî è ñúò-ðóäíèöè. Ïëîâäèâ, Áëàêîì, 2010. 2015 ñ.ISBN 978-954-937-868-9. êíèãàòà, ïîñâåòåíà íà åäèí îò íàé-çàñëóæèëèòå âèäèíñêè éåðàðñè, ñà èçíåñåíèìíîæåñòâî íåïîçíàòè ôàêòè îò æèâîòà è äåëîòî ìó.

ÌÅÒÎÄÈÅÂ, Ìîì÷èë. Ìåæäó âÿðàòà è êîìïðîìèñà. Áúëãàðñêàòà ïðàâîñëàâíà öúðêâàè êîìóíèñòè÷åñêàòà äúðæàâà 1944�1989. Ñ., Èíñòèòóò çà èçñëåäâàíå íà áëèçêîòîìèíàëî è Ñèåëà, 2010. 648 ñ.ISBN 978-954-28-0649-3.Îñíîâåí èçòî÷íèê íà èçñëåäâàíåòî ñà íåïðîó÷åíèÿò äî òîçè ìîìåíò àðõèâ íà Êîìè-òåòà ïî öúðêîâíè âúïðîñè, ÷àñò îò àðõèâà íà Ñâåòèÿ ñèíîä, ïðåäàäåíà â Öåíòðàë-íèÿ äúðæàâåí àðõèâ, àðõèâúò íà ÁÊÏ, ñúõðàíÿâàí â Öåíòðàëíèÿ äúðæàâåí àðõèâ,àðõèâúò íà Ñëóæáà �Êóëòóðíî íàñëåäñòâî� êúì Âúíøíî ìèíèñòåðñòâî è íÿêîèîò àðõèâèòå íà Äúðæàâíà ñèãóðíîñò, êîèòî èìàò îòíîøåíèå êúì öúðêîâíàòàèñòîðèÿ.

ÍÀÓÌ, ìèòðîïîëèò Ñòðóìèøêè. Èñèõàçìúò â ñâåòîãîðñêîòî ìîíàøåñòâî ïðåç ÕÕ âåê.Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè, 2009. 455 ñ.ISBN 978-954-07-2884-1.Íàó÷íî-áîãîñëîâñêè òðóä çà ñúùíîñòòà è äúëáèííèòå èçÿâè íà ìèñòè÷íèÿ îïèò âàñêåòè÷íèÿ èñèõàçúì. Öåíòðàëíî ìÿñòî â èçñëåäâàíåòî çàåìà êàòåãîðèÿòà �óì-íîñúðäå÷íà èñèõàñòêà ìîëèòâà� êàòî ñðåäîòî÷èå íà äóõîâåí îïèò, èçáëèê íà äóõîâíàåíåðãèÿ è ïúò êúì ñúâúðøåíñòâî.

22

ÅÇÈÊÎÇÍÀÍÈÅ / LINGUISTICS

ÃÐÀÌÀÒÈÊÀ è ñåìàíòèêà. Íàó÷íè èçñëåäâàíèÿ â ÷åñò íà ïðîô. äôí Ñòàíüî Ãåîðãèåâïî ñëó÷àé íåãîâàòà 80-ãîäèøíèíà. Âåëèêî Òúðíîâî, ÓÈ Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé, 2010.415 ñ.ISBN 978-954-524-724-8.Îòãîâîðåí ðåäàêòîð: Êèðèë ÖàíêîâÑáîðíèêúò îáåäèíÿâà ñòàòèè â ðàçäåëèòå: �Ìîðôîëîãèÿ è ñèòàêñèñ�, �Ëåêñèêîëîãèÿè ôðàçåîëîãèÿ�, �Äèàëåêòîëîãèÿ è îíîìàñòèêà�, �Åçèêîâî ñòðîèòåëñòâî�, �Åçèêîâàêóëòóðà è ìåòîäèêà íà îáó÷åíèåòî�.

ÊÓÖÀÐÎÂ, Êîíñòàíòèí. Ñëåäõîäíîñòòà â áúëãàðñêèÿ åçèê. Ïëîâäèâ, ÓÈ ÏàèñèéÕèëåíäàðñêè, 2010. 175 ñ.ISBN 978-954-423-569-7.Ìîíîãðàôè÷íî èçñëåäâàíå.

ÏÐÎÁËÅÌÈ íà ãðàìàòè÷íàòà ñèñòåìà íà áúëãàðñêèÿ åçèê � ãëàãîë. Ñ., ÀÈ ÌàðèíÄðèíîâ, 2009. 501 ñ.ISBN 978-954-322-248-3.Ñúñòàâèòåë: Âàëåíòèí ÑòàíêîâÑáîðíèêúò ñúäúðæà èçñëåäâàíèÿ, êîèòî ðàçãëåæäàò çíà÷èìè, íåäîñòàú÷íî èçó÷åíèèëè ñïîðíè ïðîáëåìè íà ãëàãîëíàòà ïðîáëåìàòèêà.Ïîðåäèöà Áúëãàðñêî åçèêîçíàíèå

ÒÎØÅÂÀ, Àòàíàñêà. Åçèêúò íà �Èñòîðèÿ âî êðàòöå î áîëãàðñêîì íàðîäå ñëàâåíñêîì�íà éåðîñõèìîíàõ Ñïèðèäîí (1792 ã.) â êîíòåêñòà íà åçèêîâàòà ñèòóàöèÿ â Áúëãàðèÿïðåç âòîðàòà ïîëîâèíà íà XVIII âåê. Ïëîâäèâ, ÓÈ Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè, 2009. 301 ñ.ISBN 978-954-423-562-8.Ëèíãâèñòè÷íî èçñëåäâàíå íà ñú÷èíåíèåòî íà éåðîñõèìîíàõ Ñïèðèäîí â êîíòåêñòàíà åçèêîâàòà ñèòóàöèÿ â Áúëãàðèÿ ïðåç âòîðàòà ïîëîâèíà íà XVIII â., êîãàòî ñåçàðàæäàò, îïðåäåëÿò è óòâúðæäàâàò íîðìèòå íà íîâîáúëãàðñêèÿ åçèê.

ÑËÀÂÎÂÀ, Òàòÿíà Ñëàâîâà. Âëàäåòåë è àäìèíèñòðàöèÿ â ðàííîñðåäíîâåêîâíàÁúëãàðèÿ. Ôèëîëîãè÷åñêè àñïåêòè. Ñ., ÏÀÌ Ïúáëèøèíã Êúìïàíè ÎÎÄ, 2010. 344 ñ.ISBN 978-954-92526-5-1. êíèãàòà ñå ðàçãëåæäàò äîñòèãíàëèòå äî íàñ åçèêîâè ñâåäåíèÿ çà èíñòèòóöèèòåíà ðàííîñðåäíîâåêîâíà Áúëãàðèÿ, çàïàçèëè ñå â ðàçëè÷íè ñðåäíîâåêîâíè ïèñìåíèèçòî÷íèöè. Öåëòà å âúç îñíîâà íà ôèëîëîãè÷åñêè àíàëèç, ïîñòàâåí â èñòîðè÷åñêèêîíòåêñò, äàííèòå äà ñå îñìèñëÿò êàòî åëåìåíòè íà åäèííî ôóíêöèîíèðàùàñèñòåìà â Áúëãàðèÿ ïðåç ïåðèîäà IX�íà÷àëîòî íà XI â. Êíèãàòà å îïèò äà ñåñèñòåìàòèçèðàò èçâåñòíèòå, à ñúùî è íÿêîè íîâè äëúæíîñòíè òèòëè è äà ñåðåêîíñòðóèðà â ìàêñèìàëíà ñòåïåí öåíòðàëíàòà è ïðîâèíöèàëíàòà àäìèíèñòðàöèÿ.

23

×ÀÊÚÐÎÂÀ, Êðàñèìèðà. Èìïåðàòèâúò â ñúâðåìåííèÿ áúëãàðñêè åçèê. Ïëîâäèâ,Ïèãìàëèîí, 2010. 207 ñ.ISBN 978-954-940-230-8. êíèãàòà ñå òúðñÿò îòãîâîðè íà íÿêîè îò íàé-ñëîæíèòå âúïðîñè, ñâúðçàíè ñúññåìàíòèêàòà íà òàçè ãðàìåìà, ñúñ ñïåöèôèêàòà íà ôîðìàëíîòî £ èçðàçÿâàíå,âçàèìîîòíîøåíèÿòà £ ñ îñòàíàëèòå ãðàìàòèêàëèçèðàíè çíà÷åíèÿ íà áúëãàðñêèÿãëàãîë è óïîòðåáàòà £ â ðàçëè÷íèòå ôóíêöèîíàëíè ñòèëîâå; ñúïîñòàâåíà å ñ èìïå-ðàòèâíèòå ïàðàäèãìè â îñòàíàëèòå ñëàâÿíñêè åçèöè, îïèñàí å â äåòàéëè öåëèÿòíàáîð îò àëòåðíàòèâíè åçèêîâè ñðåäñòâà îò ïåðèôåðèÿòà íà ìîäàëíîñòòà (ëåê-ñèêàëíè, ìîðôîëîãè÷íè, ñèíòàêòè÷íè è ïð.), ó÷àñòâàùè â åêñïëèêàöèÿòà íà çíà-÷åíèåòî íà âîëÿ íà ãîâîðåùîòî ëèöå.

ËÈÒÅÐÀÒÓÐÎÇÍÀÍÈÅ / THEORY OF LITERATURE

ÀÍÒÈÒÎÒÀËÈÒÀÐÍÀÒÀ ëèòåðàòóðà. Ñ., Èçäàòåëñêè öåíòúð Áîÿí Ïåíåâ, 2009. 464 ñ.ISBN 978-954-8712-56-9.Ðåäàêöèîííà êîëåãèÿ: Âèõðåí ×åðíîêîæåâ, Áîæèäàð Êóí÷åâ, Åäâèí ÑóãàðåâÑáîðíèê ñ äîêëàäèòå îò Íàöèîíàëíàòà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ ïîä åäíîèìåííèÿ íàñ-ëîâ, ïðîâåäåíà ïðåç ìàðò 2009 ã.

ÃÀÃÎÂÀ, Íèíà. Âëàäåòåëè è êíèãè. Ó÷àñòèåòî íà þæíîñëàâÿíñêèÿ âëàäåòåë â ïðîèç-âîäñòâîòî è óïîòðåáàòà íà êíèãè ïðåç Ñðåäíîâåêîâèåòî (IÕ�ÕV â.): ðåöåïöèÿòà íàâèçàíòèéñêèÿ ìîäåë. Ñ., ÏÀÌ Ïúáëèøèíã Êúìïàíè, 2010. 340 ñ.ISBN 978-954-92526-3-7.Êíèãàòà å ïúðâèÿò öÿëîñòåí îïèò äà ñå ìîòèâèðà èíñòèòóöèîíàëíî è äà ñå àðãó-ìåíòèðà ó÷àñòèåòî íà þæíîñëàâÿíñêèòå âëàäåòåëè â ïðîèçâîäñòâîòî è óïîòðå-áàòà íà êíèãè â ïåðèîäà Õ�ÕV âåê â ïðîòèâîâåñ íà óòâúðäåíàòà òåçà çà òîòàëíàöúðêîâíà äîìèíàöèÿ â êíèæîâíèÿ æèâîò ïðåç ðàçãëåæäàíèÿ ïåðèîä. Êîíöåïòóàë-íèÿò ìîäåë ñå îïèðà íà ñâåäåíèÿòà çà ñúñòîÿíèåòî íà ïðîáëåìà ïî îòíîøåíèå íàÂèçàíòèÿ. Àíàëèçúò å ðàçâèò â íÿêîëêî ðàçäåëà, êîèòî ñúîòâåòñòâàò íà îñíîâíèòåàñïåêòè íà ó÷àñòèå íà ïðàâîñëàâíèÿ âëàäåòåë â êíèãîïðîèçâîäñòâîòî è óïîòðåáàòàíà êíèãè.

ÃÐÈÃÎÐÈÉ ÖÀÌÁËÀÊ. Èçáðàíè ñú÷èíåíèÿ. Âåëèêî Òúðíîâî, Àáàãàð, 2010. 200 ñ.ISBN 978-954-427-870-0.Ñúñòàâèòåë: Äîíêà Ïåòêàíîâà.Êíèãàòà ñúäúðæà èçáðàíè ñú÷èíåíèÿ íà Ãðèãîðèé Öàìáëàê, ó÷åíèê è ïîñëåäîâàòåëíà Åâòèìèé Òúðíîâñêè, íà ñúâðåìåíåí áúëãàðñêè åçèê, ïðèäðóæåí ñ êîìåíòàð.

ÃÐÓÄÊÎÂ, Âåíåëèí. Ðîìàíúò �Àíòèõðèñò� íà Åìèëèÿí Ñòàíåâ â êîíòåêñòà íà ñðåäíî-âåêîâíàòà õðèñòèÿíñêà êóëòóðà. Ñ., ÏÀÌ Ïúáëèøèíã Êúìïàíè, 2010. 136 ñ.ISBN 978-954-92526-2-0.Ìîíîãðàôèÿòà ñå ñúñòîè îò óâîä è òðè îñíîâíè ãëàâè. Óâîäíàòà ÷àñò ïðîñëåäÿâàïúòÿ, ïî êîéòî Åìèëèÿí Ñòàíåâ îòêðèâà èñòîðè÷åñêàòà òåìà, ïðåäñòàâåíà â

24

�Ëåãåíäà çà Ñèáèí, Ïðåñëàâñêèÿ êíÿç�, �Àíòèõðèñò� è �Òèõèê è Íàçàðèé�. Òóê ñåïðåöèçèðàò æàíðîâèòå îñîáåíîñòè íà îðèãèíàëíèòå òåêñòîâå.

ÄÀ îïèøåø æåíà... Áúëãàðî-ïîëñêè äèñêóñèè â ãîäèíèòå íà ïðåõîäà. Ñ., Èçäàòåëñêèöåíòúð Áîÿí Ïåíåâ, 2010. 255+239 ñ.ISBN 978-954-8712-62-0.Ñúñòàâèòåëè: Ìàãäà Êàðàáåëîâà, Àííà ÍàøèëîâñêàÑáîðíèêúò ñúäúðæà òåîðåòè÷íè, èñòîðèêî-ëèòåðàòóðíè è ñîöèî-êóëòóðíè ñòóäèèè ñòàòèè ðåçóëòàò îò ñúâìåñòåí ïðîåêò ìåæäó Èíñòèòóòà çà ëèòåðàòóðà ïðèÁÀÍ è Èíñòèòóòà çà ëèòåðàòóðíè èçñëåäâàíèÿ ïðè Ïîëñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå��Æåíèòå â îáùåñòâåíèÿ äèñêóðñ íà Áúëãàðèÿ è Ïîëøà�. Äâóåçè÷íî èçäàíèå íàáúëãàðñêè è ïîëñêè, ñ ðåçþìåòà íà àíãëèéñêè åçèê.

ÄÈÌ×Î Äåáåëÿíîâ. Þáèëååí ñáîðíèê ñ íîâè èçñëåäâàíèÿ ïî ñëó÷àé 120 ãîäèíè îòðîæäåíèåòî ìó. Ñ., Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà � ÁÀÍ, 2009. 191 ñ.Ñúñòàâèòåëè: Ñâèëåí Êàðîëåâ, Ëþäìèëà Õð. ÌàëèíîâàISBN 978-954-8712-49-1.Ñáîðíèêúò ñúäúðæà òåêñòîâå è ìàòåðèàëè, ïîñâåòåíè íà ðàçëè÷íè àñïåêòè îòæèâîòà è òâîð÷åñòâîòî íà Ä. Äåáåëÿíîâ.

ÄÎÉÍÎÂ, Ïëàìåí. 1907 � ëèòåðàòóðà, àâòîíîìèÿ, êàíîí. Ñ., Èçäàòåëñêè öåíòúð ÁîÿíÏåíåâ, 2009. 130 ñ.ISBN 978-954-533-098-8.Êíèãàòà âêëþ÷âà òåêñòîâå, êîèòî ðàçãëåæäàò 1907 ãîäèíà â ÷åòèðè ïåðñïåêòèâè(õðîíîëîãè÷íà, ëèòåðàòóðíî-àðõåîëîãè÷åñêà, ìèêðîèñòîðè÷åñêà, ïåðñîíàëèñòè÷íà),äåìîíñòðèðàùè âúçìîæíîñòèòå çà åäèí íåòðàäèöèîíåí ëèòåðàòóðíîèñòîðè÷åñêèðàçêàç.

ÄÎÍÅÂ, Âëàäèìèð. Åìèëèÿí Ñòàíåâ. Ïðèìàìëèâèòå áëÿñúöè â ïðî÷èòà. Ñ., Ñèåëà,2010. 320 ñ.ISBN 978-954-28-0663-9.Êîìïàðàòèâèñòè÷íî èçñëåäâàíå. Àíàëèçèðàíè ñà ñõîäñòâàòà è ðàçëè÷èÿòà ìåæäóðîìàíà �Ìàäàì Áîâàðè� íà Ôëîáåð è ïîâåñòòà �Òúðíîâñêàòà öàðèöà� íà ÅìèëèÿíÑòàíåâ, ìåæäó �Çà êîãî áèå êàìáàíàòà� íà Õåìèíãóåé è íîâåëàòà � òèõà âå÷åð�.

ÅÔÒÈÌÎÂ, Éîðäàí. Äâîéíîòî äúíî íà êëàñèêàòà. Ïëîâäèâ, Õåðìåñ, 2010. 183 ñ.ISBN 978-954-26-0886-8.Íîâ ïðî÷èò íà êëàñè÷åñêè àâòîðè � îò Õð. Áîòåâ è È. Âàçîâ äî É. Éîâêîâ è À. Äàë÷åâ.

ÈËÊÎÂ, Àíè. Íåñúâúðøåíèÿò ãåíèé. Ñ., Ïîëèñ, 2010. 120 ñ.ISBN 978-954-796-031-2.Èçñëåäâàíå âúðõó òâîð÷åñòâîòî íà Êîíñòàíòèí Ïàâëîâ.

�ÍÅ ñúì îò òÿõ�. Êàíîíúò íà ðàçëè÷èåòî. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè, 2009. 556 ñ.ISBN 978-954-0728-19-3.Ñáîðíèêúò ñúäúðæà äîêëàäèòå, ïðåäñòàâåíè íà êîíôåðåíöèÿòà â ÷åñò íà 70-ãî-äèøíèíàòà íà ïðîô. ä-ð Íèêîëà Ãåîðãèåâ è 60 ãîäèíè Êàòåäðà ïî òåîðèÿ íà ëèòå-ðàòóðàòà, ïðîâåäåíà ïðåç íîåìâðè 2007 ã. â Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò.

25

ÐÀÄÅÂ, Èâàí. Åìèëèÿí Ñòàíåâ â äèàëîã ñ âðåìåòî. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè,2010. 252 ñ.ISBN 978-954-07-3011-0. èçñëåäâàíåòî ñå ïðåîñìèñëÿò ðåäèöà àñïåêòè îò òâîð÷åñòâîòî íà ãîëåìèÿ áúë-ãàðñêè ïèñàòåë, êàòî ñå îáîãàòÿâà ïðåäñòàâàòà çà íåãî ÷ðåç íîâè àðõèâíè ìàòå-ðèàëè.

ÑÒÅÔÀÍÎÂ, Âàëåðè. Áúëãàðñêà ñëîâåñíà êóëòóðà. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè,2009. 400 ñ.ISBN 978-954-07-2948-0.Èçñëåäâàíèÿòà â ñáîðíèêà çàñÿãàò øèðîê êðúã îò ïðîáëåìè, ñâúðçàíè ñ íàöèîíàë-íàòà ëèòåðàòóðíà èñòîðèÿ, ñ êîëåêòèâíàòà èäåíòè÷íîñò, èäåîëîãèÿòà, êóëòóð-íàòà ïàìåò.

ÑÐÅÄ òåêñòîâåòå è åìîöèèòå íà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå. Ñáîðíèê â ÷åñò íà ÐóìÿíàÄàìÿíîâà. Ñ., Èçòîê-Çàïàä, 2009. 632 ñ.ISBN 978-954-321-650-5.Ñúñòàâèòåëè: Íåäêà Êàïðàëîâà è Äàí÷î Ãîñïîäèíîâ ñáîðíèêà ó÷àñòâàò áëèçî 50 ó÷åíè îò âîäåùè áúëãàðñêè óíèâåðñèòåòè è õóìàíè-òàðíè èíñòèòóòè íà Áúëãàðñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå, êàêòî è ÷óæäåñòðàííèèçñëåäîâàòåëè íà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå.Ñúäúðæà íîâè áèîãðàôè÷íè ïîðòðåòè íà íåäîñòàòú÷íî èçñëåäâàíè äîñåãà äåéöèíà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå, àíàëèçè íà æàíðîâî ðàçíîîáðàçíè òåêñòîâå, ïóáëèêó-âàíè çà ïúðâè ïúò àðõèâíè ìàòåðèàëè. Îáõâàùà èçñëåäâàíèÿ â ïîëåòî íà èñòîðè-÷åñêàòà ñîöèîëîãèÿ è àíòðîïîëîãèÿ, íà êîëåêòèâíèòå åìîöèè è ÷óâñòâèòåëíîñòòà,íà êîëåêòèâíèòå ïðåäñòàâè è íàöèîíàëíàòà èäåíòè÷íîñò.

ÕÐÈÑÒÎÂ, Èâàí. Êðúãúò �Ñòðåëåö� è èäåÿòà çà ðîäíîòî. Ñ., Êàðèíà Ì, 2010. 268 ñ.ISBN 978-954-315-060-1. èçñëåäâàíåòî ñå ðàçãëåæäà ðàçíîðå÷èâàòà åñòåòèêà è ïîåòèêà íà êðúãà �Ñòðå-ëåö� ñ îãëåä íà îñîáåíèÿ àêöåíò âúðõó �ðîäíîòî� â áúëãàðñêèÿ ïîñòìîäåðíèçúì.

ßÂÎÐÎÂ. Ëèòåðàòóðíè è áèîãðàôè÷íè ñþæåòè. Ñ., Èçäàòåëñêè öåíòúð Áîÿí Ïåíåâ,2009. 391 ñ.ISBN 978-954-8712-61-3.Ñúñòàâèòåëè: Ìàðèíåëè Äèìèòðîâà, Ïëàìåí Àíòîâ, Ñâèëåí ÊàðîëåâÒåêñòîâå îò Þáèëåéíàòà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ ïî ñëó÷àé 130-ãîäèøíèíàòà îò ðîæ-äåíèåòî íà Ï. Ê. ßâîðîâ. Ðàçãëåäàíè ñà ðàçíîîáðàçíè àñïåêòè îò êëàñè÷åñêîòîíàñëåäñòâî íà ßâîðîâ � ïîåòà, ïðîçàèêà è äðàìàòóðãà; ðåñòàâðèðàíè ñà ãåíåàëî-ãè÷íè ñëåäè â òâîð÷åñòâîòî ìó. Ñïåöèàëåí àêöåíò å ïîñòàâåí âúðõó òåàòðàëíàòàäåéíîñò íà ßâîðîâ.  ïðèëîæåíèÿòà çà ïðúâ ïúò ñå ïóáëèêóâàò ÷àñòè îò íîâîîòêðèòáåëåæíèê íà ïîåòà (ôàêñèìèëå), êàêòî è íåèçâåñòíè èëè ìàëêî èçâåñòíè äîêóìåíòè,ñâúðçàíè ñ æèâîòà è òâîð÷åñòâîòî ìó.

26

ÈÇÊÓÑÒÂÎ / ART

Èêîíû èç Áîëãàðèè XIII�XIX âåêîâ. Ñ., Óíèàðò, 2009. 142 ñ.ISBN 978-954-491-555-1.Ñúñòàâèòåë: Ðàëèöà ÐóñåâàÊàòàëîã íà èçëîæáàòà, ïðîâåäåíà ïðåç 2009 ã. â Äúðæàâíèÿ èñòîðè÷åñêè ìóçåé âÌîñêâà â ðàìêèòå íà ãîäèíàòà íà Áúëãàðèÿ â Ðóñèÿ.

ÈÇÊÓÑÒÂÎÂÅÄÑÊÈ ÷åòåíèÿ. Ñ., Èíñòèòóò çà èçêóñòâîçíàíèå � ÁÀÍ, 2009. 407 ñ.ISSN 1313-2342.Íàó÷íè ðåäàêòîðè: Êðèñòèíà ßïîâà, Âèîëåòà Äå÷åâà, Èíãåáîðã Áðàòîåâà-Äàðàê÷èåâà,Íèêîëàé ÁîøåâÑáîðíèêúò ñúäúðæà äîêëàäè îò Ñåäìàòà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ íà Èíñòèòóòà çàèçêóñòâîçíàíèå ïðè ÁÀÍ, â êîÿòî ó÷àñòâàò ó÷åíè îò ðàçëè÷íè îáëàñòè íà õóìà-íèòàðèñòèêàòà.

ÎÒ ×ÅÑÒÍÈß ïîÿñ íà Áîãîðîäèöà äî êîëàí÷åòî çà ðîæáà. Èçñëåäâàíèÿ ïî èçêóñ-òâîçíàíèå è êóëòóðíà àíòðîïîëîãèÿ â ÷åñò íà ïðîô. Åëêà Áàêàëîâà. Ñ., Àãàòà-À, 2010.272 ñ.ISBN 978-954-540-069-8.Íàó÷íè ðåäàêòîðè: Ìèëà Ñàíòîâà, Áèñåðêà Ïåíêîâà, Èâà Ñòàíîåâà, Ìèãëåíà ÈâàíîâàÑáîðíèê ñ äîêëàäè îò íàó÷íàòà êîíôåðåíöèÿ â ÷åñò íà 70-ãîäèøíèíàòà íà ïðîô. Áà-êàëîâà, îðãàíèçèðàíà îò Èíñòèòóòà çà ôîëêëîð ïðè ÁÀÍ, ñúñòîÿëà ñå ïðåç 2008 ã.Ñúäúðæà ñòàòèè â îáëàñòòà íà èçêóñòâîçíàíèåòî, ôîëêëîðèñòèêàòà è êóëòóð-íàòà àíòðîïîëîãèÿ.

ÌÈËÅÂ, Ñâåòîñëàâ. Èêîíè îò Ñëèâåí. 2009. 128 ñ.ISBN 978-954-8558-11-2.Àëáóìúò ïðåäñòàâÿ ñáèðêàòà �Õðèñòèÿíñêî èçêóñòâî� îò êîëåêöèÿòà íà Õóäîæåñ-òâåíàòà ãàëåðèÿ â ãðàä Ñëèâåí.

ÌÈÕÀËÅÂÀ, Ñðåáðà. Ìóçèêàëåí òåàòúð Âåëèêî Òúðíîâî. Õðîíèêà â ñíèìêè è äîêó-ìåíòè 1914�2000. Ñ., Âóëêàí4, 2009. 367 ñ.ISBN 978-954-488-113-9.Äîêóìåíòàëíî ïðåäñòàâÿíå íà Âåëèêîòúðíîâñêèÿ ìóçèêàëíî-äðàìàòè÷åí òåàòúð�Êîíñòàíòèí Êèñèìîâ�. Èçïîëçâàí å áîãàò àðõèâåí ìàòåðèàë, êîéòî ñå ïóáëèêóâàçà ïúðâè ïúò.

ÏÅÒÊÎ Ñòàéíîâ â ïàìåòòà íà âðåìåòî. Ñ., Ôîíäàöèÿ Ïåòêî Ãðóåâ Ñòàéíîâ, 2009.364 ñ.ISBN 978-954-924-661-2.Ñúñòàâèòåëè: Åëèñàâåòà Âúë÷èíîâà-×åíäîâà è Êîñüî Çàðåâ.Èçäàíèåòî ñúäúðæà õðîíîëîãè÷íî ïîäáðàíè ìàòåðèàëè, ïóáëèêóâàíè â ñòîëè÷íàòàè èçâúíñòîëè÷íàòà ïåðèîäèêà è äðóãè èçäàíèÿ îò 20-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê äî äíåñ,êàêòî è íåïóáëèêóâàíè äîêëàäè è èçêàçâàíèÿ îò êðúãëè ìàñè, êîíôåðåíöèè è äð.Ïîìåñòåíè ñà íåïóáëèêóâàíè ñíèìêè îò àðõèâà íà Ïåòêî Ñòàéíîâ è ïîðòðåòè íàêîìïîçèòîðà îò èçâåñòíè áúëãàðñêè õóäîæíèöè.

27

ÑÏÀÑÅÍÍÛÅ ñîêðîâèùà Äðåâíåé Ôðàêèè èç êîëëåêöèè Âàñèëà Áîæêîâà. Ñ.,Àêöåíò 96, 2009. 224 ñ.ISBN 978-954-92384-2-6.Îòãîâîðåí ðåäàêòîð: Èâàí ÌàðàçîâÊàòàëîã íà èçëîæáàòà, ïðîâåäåíà â Ìîñêâà ïðåç 2009 ã. â ðàìêèòå íà Ãîäèíàòà íàÁúëãàðèÿ â Ðóñèÿ. Ñúäúðæà ïîäðîáíî îïèñàíèå è íàó÷åí êîìåíòàð íà åêïîíàòèòå.

130 èçáðàíè òâîðáè îò êîëåêöèÿòà íà ÁÍÁ. Ñ., Áúëãàðñêà íàðîäíà áàíêà, 2009. 143 ñ.ISBN 978-954-8579-29-2.Ñúñòàâèòåë: Íèêîëàé ÁîøåâÀëáóìúò ïðåäñòàâÿ òâîðáè íà èçòúêíàòè áúëãàðñêè õóäîæíèöè îò ñáèðêàòà íàÁúëãàðñêàòà íàðîäíà áàíêà.

ÕÐÈÑÒÎÂÀ, Áîðÿíà, Åëèñàâåòà Ìóñàêîâà. Åòðîïîëñêàòà êàëèãðàôñêî-õóäîæåñòâåíàøêîëà îò XVII âåê. Ñ., Áîðèíà, 2010. 96 ñ.ISBN 978-954-500-229-8.Êàòàëîã êúì èçëîæáàòà ïîä åäíîìåííèÿ íàñëîâ, ïðîâåäåíà ïðåç ìàé 2010 â Íàðîä-íàòà áèáëèîòåêà �Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé�, Ñîôèÿ. Ñ ïîäðîáíî îïèñàíèå ñà ïðåäñòà-âåíè åäíè îò íàé-âàæíèòå è íàé-äîáðå çàïàçåíèòå äî äíåñ â áúëãàðñêèòå õðàíèëè-ùà ïðîèçâåäåíèÿ íà Åòðîïîëñêàòà õóäîæåñòâåíà øêîëà.

STANEVA, Hristina, Ralitsa Rousseva. The Chirch of St Demetrius in Boboshevo. S.,Áúëãàðñêè êîìèòåò íà ÈÊÎÌÎÑ è Ëåâåíòèñ, 2009, 168 pp.ISBN 978-954-92396-4-5.Èçêóñòâîâåäñêî èçñëåäâàíå âúðõó àðõèòåêòóðàòà, ñòåíîïèñèòå, èêîíîãðàôèÿòàè ðåñòàâðàöèîííèòå ðàáîòè â åäèí îò íàé-çíà÷èìèòå ñðåäíîâåêîâíè ïàìåòíèöè âÁúëãàðèÿ � öúðêâàòà �Ñâåòè Äèìèòúð� â Áîáîøåâî.

ÐÅ×ÍÈÖÈ ÍÀ ÁÚËÃÀÐÑÊÈß ÅÇÈÊ / DICTIONARIESIN BULGARIAN LANGUAGE

ÐÅ×ÍÈÊ íà ñúêðàùåíèÿòà â áúëãàðñêèÿ åçèê. Ñ., Àëåêñà 08, 2009. 408 ñ.ISBN 978-954-92511-1-1.Ñúñòàâèòåë: Àëåêñàíäúð ÂåëåâÐå÷íèêúò ñúäúðæà íàä 24 100 ñúêðàùåíèÿ è àáðåâèàòóðè.Âòîðî äîïúëíåíî èçäàíèå.

28

ÍÀÓ×ÍÀ ÏÅÐÈÎÄÈÊÀ 2009�2010

PERIODICALS

Àðõåîëîãèÿ. ÁÀÍ, Àðxåîëîãè÷åñêè èíñòèòóò è ìóçåé. Ãë. ðåä. Âàñèë Íèêîëîâ.ISSN 0324-1203.

2009, ¹ 3�4: Ãåí÷åâà, Å. Ðèìñêèÿò àæóðåí êîëàí îò Áúëãàðèÿ, 11�27;Äèí÷åâ, Â. Àíòè÷íèòå ãðàäñêè ïëîùàäíè êîìïëåêñè è òÿõíàòà ñúäáà ïðåçÊúñíàòà àíòè÷íîñò: Oescus, 28�37; Áîðèñîâ, Á. Ïåðèîäèçàöèÿ è õðîíîëîãèÿíà àíòè÷íîòî è ðàííîâèçàíòèéñêî ñåëèùå äî Êàðàíîâî, Íîâîçàãîðñêî, 38�47; Äåðìåíäæèåâ, Å. Ñåâåðíàòà êóëà íà ñðåäíîâåêîâíàòà êðåïîñò íà õúëìàÒðàïåçèöà âúâ Âåëèêî Òúðíîâî, 48�67; Êàðàèëèåâ, Ïë. Âîåííà ñãðàäà äîÑåâåðíàòà ïîðòà íà êðåïîñòòà Òðàïåçèöà âúâ Âåëèêî Òúðíîâî, 68�77; Òîòåâ, Ê.Íîâîîòêðèòà öúðêâà ¹ 19 îò ñðåäíîâåêîâíèÿ ãðàä Òðàïåçèöà, 77�91; Àòà-íàñîâ, Ã. Ìîíåòè, ìîíåòàðíèöè è ìîíåòíî îáðúùåíèå â Äîáðóäæàíñêîòîäåñïîòñòâî ïðåç âòîðàòà ïîëîâèíà íà XIV âåê. Îòíîñíî ïîÿâàòà è ðàçïðîñò-ðàíåíèåòî íà ñðúáñêèòå è áîñíåíñêèòå ãðîøîâå, 92�101; Íà÷åâ, ×. Êàðèåðíèèçòî÷íèöè íà ôëèíòà îò ñåëèùíà ìîãèëà Êàçàíëúê: ñåäèìåíòîëîæêî èçñëåä-âàíå, 102�108; Èâàíîâ, Ì. Ïðúñòåíúò íà Amantus � signum beneficiariiconsularis?, 109�113; Ãåîðãèåâ, Ï. Ìîëèâäîâóëèòå íà áúëãàðñêèòå ïðåñòîëî-íàñëåäíèöè îò Õ âåê, 114�125.

Àðõèâåí ïðåãëåä. Ãëàâíî óïðàâëåíèå íà àðõèâèòå. Îòã. ðåä. Ëèäèÿ Áóêàðåâà.ISSN 0204-8132.

2009, ¹ 3�4: Àí÷îâà, Ê. Íàöèîíàëíîòî äîêóìåíòàëíî íàñëåäñòâî çàÞÍÅÑÊÎ � ñëó÷àÿò íà Áúëãàðèÿ, 5�14; Ïåòêîâà, Ñò. Ùðèõè êúì èñòîðèÿòàíà áúëãàðñêèòå àðõèâè, 15�29; Ðóñåâà, Ì. Ãåíåðàë-ëåéòåíàíò Ïåòúð Òàíòèëîâ� áàùàòà íà áúëãàðñêàòà àðòèëåðèÿ, 48�63; Ìàðèíîâà, À. Ãåíåðàë ÂëàäèìèðÇàèìîâ è ïðèçíàòåëíà Áúëãàðèÿ, 64�73; Äèìèòðîâà, Ð. Ñúçäàâàíå è ðàçâèòèåíà Öåíòðàëíèÿ äîáðóäæàíñêè íàðîäåí ñúâåò � Áàáàäàã (1917�1919) (ïî äîêó-ìåíòè, ñúõðàíÿâàíè â Äúðæàâåí àðõèâ � Âàðíà), 74�82; Öîíîâ, Ï. Ñàíèòàðíî-àäìèíèñòðàòèâíàòà ñëóæáà ïî îïàçâàíå íà îáùåñòâåíîòî çäðàâå è ðåãèîíàë-íèòå £ ñòðóêòóðè ïðåç 1910 ã., 83�89; Êþøåëèåâà, Þ. Íîâè äîêóìåíòè çàâúçðîæäåíñêèÿ ó÷èòåë Äèìèòúð Øîïñêè, 90�93; Êîòåâ, Í. Íåèçâåñòíè äîêó-ìåíòè çà äåéíîñòòà íà ä-ð Ãåîðãè Ì. Äèìèòðîâ-Ãåìåòî â ãîäèíèòå íà Âòî-ðàòà ñâåòîâíà âîéíà, 94�103; Äèìèòðîâà, Öâ. Íà÷àëî è ðàçâèòèå íà÷èòàëèùíîòî òåàòðàëíî äåëî â Ëîâå÷ äî 1944 ã., 104�109; Êîé÷åâà, Öâ. Àðõèâ-íèÿò ôîíä íà Ñòåôàí Áîòåâ â Äúðæàâåí àðõèâ � Ãàáðîâî, 110�115; Ñòîÿíîâà,Å. Àðõèâíîòî íàñëåäñòâî íà êðàåâåäà Íèêîëà Æàëîâ, 116�121.

29

Áàëêàíñêî åçèêîçíàíèå. ÁÀÍ, Èíñòèòóò çà áúëãàðñêè åçèê.Ãë. ðåä. Àííà ×îëåâà-Äèìèòðîâà. ISSN 0324-1653.

2009, ¹ 1�2: Ñîáîëåâ, À. Í. Àòðèáóòèâíàÿ ãðóïïà êàê èñõîäíûé ïóíêòýâîëþöèè îïðåäåëåííîãî àðòèêëÿ â áàëêàíîñëàâÿíñêèõ ÿçûêàõ, 15�20;Todorov, T. At. Cent ans depuis la naissance du professeur Roger Bernard (1908�1997). Une vie consacrée À la Bulgarie, 21�26; Ïîïîâà, Ò. Â. Ê âîïðîñó î ðåäóê-öèè ãëàñíûõ â âîñòî÷íîáîëãàðñêèõ äèàëåêòàõ, 33�50; Øóëüãà÷, Â. Ï. Áîëã.äèàë. êúí â ñëàâÿíñêîì àïåëëÿòèâíîì è ïðîïðèàëüíîì êîíòåêñòå, 51�60;Symeonidis, Sh. Bulgarische Lehnübersetzungen aus dem Griechischen beiEigennamen, 61�66; Mladenova, O. M. Balkan Cultural Interactions of the EarlyModern Period, 67�84; Schaller, H. W. Zu den Aufängen der Balkanlinguistikim 19. Jahrhundert, 85�100; Janakieva, Sv. Der trakische Flussname �Áøéíôïò�,101�106; Furlan, M. The Proto-Slavic Hydrographic Term *vydra �spring�Bulgarian Dialect vÑdra �small clear spring�, 107�114; Mayer, H. E. The Radical-Conservative Bulgarian Dialect � Literary Macedonian, 115�118; Paliga, S.Perunú �Ignis Invictus, Ignis Æternis�. Briefly on Fire, Ovens, Cremation andEternity, 119�129; Mihaïlova, B. Note etymologique sur gr. Áìáëïò, 129�132;Kemalova, A. A Greek Loan in Bulgarian Language, 139�144; Leschber, C.Umdeutung von Maskenbrauchtum durch Volksetymologie: bulg. kuk, kukove vs.rumän. cuc, cuci, 145�152.

2009, ¹ 3: Miltenov, Y. Uses of Participle By[-[tii �Future� in the SlavonicTranslation of the Minor Prophets with Commentary, 159�169; Yanev, B. EinigeBeobachtungen zu den Wörtern deutscher herkunft in der Bulgarischen Idiomatik,169�182; Murelli, A. �Where�-Based Relative Ele in Balkan Languages. Focuson Non-Standart Varieties, 183�194; Dancheva, N. The Orographic Terminologyin the Microtoponymy of Western Bulgaria, 195�210; Iliev, D. On the Etymologyof Some Balkan Loanwords in the Damaskins, 211�218; Manova, M. Neues zuden Verschiftungen der Mundarten der Pomaken in Griechenland, 219�232;Ìàêàðöåâ, Ì. Ì. Äèñêóðñèâíûé àñïåêò óïîòðåáëåíèÿ ãëàãîëüíûõ ôîðì âäâóõ àëáàíñêèõ âåðñèÿõ �Áàëëàäû î ìåðòâîì áðàòå�, 233�250; Petkova, G.Bulgarian Bi-Aspectual Verbs and Their Formal English Analogues, 251�260;Rusek, Zb. Words for �Guitar, Zither� and Other String Musical Instruments inBulgarian, 261�271.

Áúëãàðñêà åòíîëoãèÿ. ÁÀÍ, Åòíîãðàôñêè èíñòèòóò ñ ìóçåé.Ãë. ðåä. Àíà Ëóëåâà. ISSN 1310-5213.

2009, ¹ 3: Ìèõàéëîâà, Ã. �Ìàñêèðàíåòî�: ñìÿíà íà ìèòè÷íèÿ ñòàòóñïðè ïðåìèíàâàíå îò åäíî êîñìè÷åñêî âðåìå-ïðîñòðàíñòâî â äðóãî, 22�45;Ãè÷åâà-Ìåéìàðè, Ð. Êóêîâäåí � äèîíèñîâ èëè êàáèðè÷åñêè îáðåä? Îáðåäíèäåéñòâèÿ, õðàíà è çàáðàíè, 46�66; Äàäîâà, Þ. Ñöåíè÷íîñò è ìóçèêàëíà ïðî-äóêöèÿ êàòî àñïåêò íà åâðåéñêàòà èäåíòè÷íîñò â Áúëãàðèÿ ñëåä 1989 ã., 91�107; Êúðäæèëîâ, Ï. Êèíåìàòîãðàôè÷åí ëåòîïèñ. Ñðåä ïúðâèòå ôèëìè, çàñíåòèâ Áúëãàðèÿ, èìà è åòíîãðàôñêè, 108�124.

30

Áúëãàðñêà ðå÷. ÑÓ �Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè�. Ôàêóëòåò çà ñëàâÿíñêèôèëîëîãèè. Ãë. ðåä. Âàñèëêà Ðàäåâà. ISSN 1310-733Õ.

2009, ¹ 1�2: Ñòîÿíîâà, Þ. Ôðàçîâà è èçðå÷åíñêà êîîðäèíàöèÿ âîíòîãåíåçàòà, 21�33; Ïàöåâà, Ì. Àêöåíòíè âàðèàöèè ïðè êîðåííèòå ìîðôåìèíà íåïðîèçâîäíèòå îñíîâè ïðè ñúùåñòâèòåëíèòå îò ìúæêè è æåíñêè ðîä,34�43; Áàðàêîâà, Ï. è Á. Ðàäåâà. Äðóãèòå ïðèëàãàòåëíè èìåíà, 44�57;Ïàâëîâà, Í. Ñúäáàòà â ïðîâåðáèàëíèÿ ôðàãìåíò íà áúëãàðñêèÿ åçèê, 58�70; Âèòàíîâà, Ì. Êîíöåïòúò òðóä â áúëãàðñêàòà åçèêîâà êàðòèíà íà ñâåòà,71�80; Êèòàíîâà, Ì. Îòíîøåíèÿòà ìåæäó ðîäèòåëè è äåöà ñïîðåä áúëãàð-ñêèòå ïîñëîâèöè, 81�87; Êèðèëîâà, É. Êîíöåïòúò óì è æåíàòà ñïîðåä áúëãàð-ñêàòà ïàðåìèîëîãè÷íà êàðòèíà íà ñâåòà, 88�94; Âåíåäèêòîâ, Ã. Ê. Çà äóìàòàïðîñâåòà â áúëãàðñêèÿ åçèê, 95�99; Õîëèîë÷åâ, Õð. Çà ðóñèçìèòå ïðåäè èñëåä..., 100�103; Ñëàâîâà, Ò. Íåèçâåñòíè ïðàáúëãàðèçìè îò âîåííàòà òåðìè-íîëîãèÿ, 104�109; Âåë÷åâà, Á. Åäíà ñòðàííà äèàëåêòíà äóìà, ñ. 110; Ïîïîâ,Ê. Ñåìàíòèêî-ñòèëèñòè÷íà õàðàêòåðèñòèêà íà äóìàòà òèøèíà â ðîìàíà íàÔàíè Ïîïîâà-Ìóòàôîâà �Äúùåðÿòà íà Êàëîÿí�, 111�113; Áàðáîëîâà, Ç. Âçà-èìîîòíîøåíèÿòà íà òóðöèòå è áúëãàðèòå â ïåðèîäà íà Îñìàíñêàòà èìïåðèÿ,îòðàçåíè â áúëãàðñêèòå ïðåöåäåíòíè òåêñòîâå, 114�125.

2009, ¹ 3: Êîñòîâ, Ê. Îùå âåäíúæ çà åòèìîëîãè÷íàòà ôèãóðà è ñèíòàê-òè÷íèòå £ îñîáåíîñòè â áúëãàðñêèÿ åçèê, 10�19; Êàñàáîâ, È. Çà ðîëÿòà íàïàäåæà â �áåçïàäåæíèòå� åçèöè, 20�33; Äæîíîâà, Ì. Çà èçðàçÿâàíåòî íàíÿêîè ñåìàíòè÷íè îòíîøåíèÿ â áúëãàðñêîòî èçðå÷åíèå, 34�42; Ñòîÿíîâà, Þ.Åçèêîâî îñúçíàâàíå: ðàííà îíòîãåíåçà, 43�58; Áîðèñîâ, Á. Åçèêîâàòà ñèòóàöèÿè åçèêîâàòà ïîëèòèêà â Áúëãàðèÿ è ×åõèÿ ïðåç Âúçðàæäàíåòî, 59�66; Àëåê-ñîâà, Êð. Äèíàìèêàòà â ñòàòóñà íà îòêëîíåíèÿòà îò êíèæîâíî-ðàçãîâîðíàòàíîðìà â ðàìêèòå íà ñòîëè÷íàòà åçèêîâà ñèòóàöèÿ, 67�76; Ïåòðîâ, Ï. Åçè-êîâåäåöúò � íàðîäîáóäèòåëü è íàðîäîáðàíèòåëü, 77�78; Àíãåëîâ, À. È. Àäìè-íèñòðàòèâíà è òúðãîâñêà ëåêñèêà îò ãàáðîâñêèÿ ãîâîð ïðåç XIX âåê, 79�92;Ôèëèìîíîâà, È. Êúì óïîòðåáàòà íà ôðàçåîëîãèçìèòå â áúëãàðñêèÿ åçèê(ïðîäúëæåíèå), 93�97; Âèäåíîâ, Ì. Åäèí èíòåðåñåí ïðàâîïèñåí êàçóñ, 98�101; Åôòèìîâà, À. Ðåëàöèÿòà íàðå÷èå�ñúùåñòâèòåëíî èìå â îáó÷åíèåòî ïîáúëãàðñêè åçèê êàòî ÷óæä, 105�117.

Áúëãàðñêè åçèê. ÁÀÍ, Èíñòèòóò çà áúëãàðñêè åçèê.Ãë. ðåä. ñò.í.ñ. äôí Âëàäêî Ìóðäàðîâ. ISSN 0005-4283.

2009, ¹ 3: Ìóðäàðîâ, Âë. Êîìïþòúðíàòà ëèíãâèñòèêà â ñïèñàíèå �Áúë-ãàðñêè åçèê�, 5�6; Îëèâà, Ê. è Ñâ. Êîåâà. Ñèíòàêñèñ íà íåâúçìîæíîòî, 7�16; Ìèõîâ, Ñò., Ò. Òèí÷åâ è Ï. Ìèòàíêèí. Âëèÿíèåòî íà åçèêîâèÿ ìîäåëâúðõó êà÷åñòâîòî íà ñèñòåìà çà ðàçïîçíàâàíå íà áúëãàðñêà ðå÷, 17�33; Ìèòêîâ,Ð., Àí Õà Ëå, Ã. Ô. Äèàç, è Ã. Êàðïàñ. Äâóïîñî÷íî äâóåçè÷íî èçâëè÷àíå íàòåðìèíè, 34�47; Ñòîÿíîâà, È. Íÿêîè ìåòîäè çà àâòîìàòè÷íî ðàçïîçíàâàíåíà ñúñòàâíè ëåêñèêàëíè åäèíèöè çà áúëãàðñêè åçèê, 48�69; Òîäîðîâà, Ì.Ëåêñèêàëèçèðàíà ãðàìàòèêà íà áúëãàðñêè ãëàãîëíè ôðàçåîëîãèçìè, 70�83;Äèìèòðîâà-Âúë÷àíîâà, Ì. è Ð. Äåêîâà. Çà êîäèðàíåòî íà ëåêñèêàëíà èíôîð-

31

ìàöèÿ: ñèòóàöèè è òÿõíàòà ëåêñèêàëèçàöèÿ â àíãëèéñêè è áúëãàðñêè, 84�96;Ëåñåâà, Ñâ. Èçðàçÿâàíå íà ìåæäóåçèêîâàòà àñèìåòðèÿ â ìíîãîåçèêîâè ëåê-ñèêàëíè ðåñóðñè (âúðõó ìàòåðèàë îò áúëãàðñêè ïðåôèãèðàíè ãëàãîëè ñ ïðåä-ñòàâêà ïî-), 97�117; Ïåòðîâà, È. Ïàðñåðèòå êàòî ñðåäñòâî çà àâòîìàòè÷åíñèíòàêòè÷åí àíàëèç, 118�129; Ðèçîâ, Á. Ïðåìàõâàíå íà ñåìàíòè÷íà ìíîãîçíà÷-íîñò ñúñ ñêðèòèòå ìàðêîâñêè ìîäåëè, 130�136; Êîåâà, Ñâ. è È. Ñòîÿíîâà.Áúëãàðñêè íàöèîíàëåí êîðïóñ, 137�145; Ìóðäàðîâ, Âë. Çà íîâèòå ñòàðèïðàâîïèñíè äóáëåòè, 146�147; Òúðïîìàíîâà, Å. Çà �ìàëêèÿ è ñðåäåí áèçíåñ�,ñ. 148; Äèìèòðîâà, Öâ. Äâóëè÷íîòî êàòî, 149�151.

2009, ¹ 4: Ìóðäàðîâ, Âë. Ðóñêàòà åçèêîâåäñêà áúëãàðèñòèêà â ñï. �Áúë-ãàðñêè åçèê�, 5�6; Áîæèëîâà, Ì. Íàó÷íèòå ïðèíîñè íà àêàä. Í. Ñ. Äåðæàâèíâ åçèêîâåäñêàòà áúëãàðèñòèêà, 7�32; Ìè÷åâà, Â. Áúëãàðèñòè÷íè ïðîáëåìè âòâîð÷åñòâîòî íà àêàäåìèê Ä. Ñ. Ëèõà÷îâ, 33�43; Ìîëîøíàÿ, Ò. Ãðàìàòè÷åñ-êèÿò ñòðîåæ íà ñúâðåìåííèÿ áúëãàðñêè åçèê â èçñëåäâàíèÿòà íà ðóñêèòå ñëà-âèñòè (âòîðàòà ïîëîâèíà íà ÕÕ âåê), 44�55; Èâàíîâà, Ê. Áúëãàðèñòè÷íèòåèçñëåäâàíèÿ íà Þ. Ñ. Ìàñëîâ, 56�67; Ëåãóðñêà, Ï. Íÿêîè àñïåêòè íà tertiumcomparationis ïðè ñúïîñòàâèòåëíè ëåêñèêàëíè àíàëèçè, 68�78; Ñåëèìñêè, Ë.Çà ïðîèçõîäà íà èìåíàòà Ìèíàäîðà è ßõîð, 79�83; Áåë÷åâà, Â. ÄèìèòúðÌèõàéëîâ � íåïîçíàòèÿò áúëãàðñêè ñòóäåíò íà Ôåðäèíàíä äüî Ñîñþð, 84�89; Òåòîâñêà-Òðîåâà, Ì. Ôîðìè íà ãëàãîëèòå â òðåòî ëèöå åäèíñòâåíî ÷èñëîñåãàøíî âðåìå â áúëãàðñêèÿ åçèê â èñòîðè÷åñêè è ñúâðåìåíåí àñïåêò (I),90�107; Ïàöåâà, Ì. Àêöåíòíè âàðèàöèè ïðè ñóôèêñèòå â áúëãàðñêè åçèê:ðåöåñèâíè è äîìèíàíòíè ñóôèêñè, 108�115; Ìóðäàðîâ, Âë. Çà ïðàâîïèñíèòåïðàâèëà ïðè íÿêîè ñëîæíè äóìè è ñúñòàâíè íàèìåíîâàíèÿ, 116�117;Êúðïà÷åâà, Ì. Áèáëèîãðàôèÿ íà áúëãàðñêàòà åçèêîâåäñêà ëèòåðàòóðà. 2008 ã.(âòîðî ïîëóãîäèå), 126�154.

2009, Ïðèëîæåíèå: Âàëòåð, Õ. Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí è ëèíãâèñ-òè÷íàòà òåîðèÿ, 11�18; Ñòàíèøåâà, Ä. Ïàäåæíàòà ñèñòåìà â áúëãàðñêèÿ åçèêâ èíòåðïðåòàöèÿòà íà àêàä. Àë. Òåîäîðîâ-Áàëàí, 19�27; Êðóìîâà-Öâåòêîâà, Ë.Ïðèíîñúò íà Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí êúì áúëãàðñêàòà ëåêñèêîãðàôèÿ,28�34; Áîæèëîâà, Ì. Àêàä. Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí êàòî èçñëåäîâàòåëíà õóäîæåñòâåíàòà (åñòåòè÷åñêàòà) ôóíêöèÿ íà áúëãàðñêèÿ åçèê, 35�41; Âå-íåäèêòîâ, Ãð. Íÿêîè àâòîðñêè ëåêñèêàëíè íîâîîáðàçóâàíèÿ íà àêàä. À. Òåî-äîðîâ-Áàëàí, 42�76; ×àðàëîçîâà, Ê. Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí è îáó÷å-íèåòî ïî áúëãàðñêè åçèê, 77�82; Ðàäåâà, Â. Àêàä. Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áà-ëàí è îáùåñòâåíîòî ìíåíèå çà åçèêà, 83�89; Ïàíòåëååâà, Õð. Çà àâòîáèîãðà-ôè÷íèòå ñïîìåíè íà àêàä. Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí �Êíèãà çà ìåíå ñè�,90�95; Ãëàäêîâà, Õ. Ïðàæêàòà ñëåäà ïðè ôîðìèðàíåòî íà ðàííèòå åçèêîâåäñêèâúçãëåäè íà Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí, 102�118; Ìóðäàðîâ, Âë. ÌëàäèÿòÀëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí â èñòîðèÿòà íà ñëàâÿíñêàòà ôèëîëîãèÿ, 119�125; Âåñåëèíîâ, Ä. Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí è Ôåðäèíàíä äüî Ñîñþð,126�134; Ñòàí÷åâà, Ð. �Ìëàäåíîâ contra Áàëàí�, èëè ïðåäñòàâàòà çà íàó÷íàãðàìàòèêà íà áúëãàðñêèÿ åçèê îò 30-òå ãîäèíè íà ÕÕ â., 135�140; Èâàíîâà, Ä.Çà ïðèåìñòâåíîñòòà â íîâîáúëãàðñêèÿ êíèæîâåí åçèê (ïúðâèòå äåñåòèëåòèÿ

32

íà XIX âåê), 141�157; Áîÿäæèåâ, Ò. Ðàçãîâîðíèÿò åçèê è êíèæîâíàòà íîðìà-òèâíîñò, 158�161; Íèöîëîâà, Ð. Âçàèìîîòíîøåíèåòî íà àôèêñèòå ïðè ñëî-âîîáðàçóâàíåòî, 162�168; Ëàñêîâà, Ë. Ïåðôåêò è ïëóñêâàìïåðôåêò â ïîä-÷èíåíè äà-èçðå÷åíèÿ ïðè ãëàãîëè çà âúçïðèÿòèå, 169�185; Ïàðàøêåâîâ, Á.Ïðàâîïèñíè íåâîëè ïðè êîìïîçèöèè è àïîçèöèè, 186�190; Òåòîâñêà-Òðîåâà,Ì. Ôîðìè íà ãëàãîëèòå â òðåòî ëèöå åäèíñòâåíî ÷èñëî ñåãàøíî âðåìå âáúëãàðñêèÿ åçèê â èñòîðè÷åñêè è ñúâðåìåíåí àñïåêò (II), 191�223.

2010, ¹ 1: Áîÿäæèåâ, À. Çà åëåêòðîííèÿ êîðïóñ îò ñðåäíîâåêîâíè áúë-ãàðñêè òåêñòîâå ñ ðå÷íèê, 7�22; Äèìèòðîâà, Öâ. Ïðîáëåìè íà ëèíãâèñòè÷íàòààíîòàöèÿ â äèàõðîííèòå êîðïóñè, 23�36; Õàóãå, Õ. Ð. Ïðåâîäúò êàòî ñðåäñòâîçà àíàëèç íà äèñêóðñíè ÷àñòèöè, 37�44; Òúðïîìàíîâà, Å. Àäìèðàòèâúò âáúëãàðñêè è àëáàíñêè åçèê, 45�66; Èëèåâ, Ã. Çà íÿêîè ïðîáëåìè ïðè óïîòðå-áàòà íà ïúëíèÿ è êðàòêèÿ ÷ëåí â ìúæêè ðîä, 76�74; Àòàíàñîâ, À. Ñèíòàêòè÷íèôðàçè ñ ïðåäëîãà íà â ïðåäèêàòèâíà ïîçèöèÿ, 75�79; Íåñòåðîâà, Ï. Àðãóìåíò-íà ñòðóêòóðà íà ãëàãîëà ìèãðèðàì, 80�87; Êóêîâà, Õð. Ñåìàíòè÷íè îñîáåíîñ-òè íà ãëàãîëèòå çà ïåðöåïöèÿ, 88�96; Îáðåøêîâ, Í. Êëàñèôèêàöèÿ íà âúïðî-ñèòåëíè èçðå÷åíèÿ çà áúëãàðñêè åçèê, 97�104; Áîæèëîâà, Ì. Íàó÷íèòå ïðèíî-ñè íà Í. Ñ. Äåðæàâèí â åçèêîâåäñêàòà áúëãàðèñòèêà (II), 105�123; Ëàêîâà, Ì.Çà èçðå÷åíèåòî êàòî êîìïîçèöèîíåí çíàê (âúðõó ìàòåðèàë îò áúëãàðñêè åçèê),124�128; Ìóðäàðîâ, Âë. Ñëó÷àÿò ñ âêúùè, ñ. 129; Êîåâà, Ñâ. Çà ïóíêòóàöèÿòàíà ïîä÷èíåíèòå èçðå÷åíèÿ, ÷àñò îò ïîä÷èíèòåëíî ñëîâîñú÷åòàíèå, 130�131;Êàëïàê÷èåâà, Êð. Êîèòî âìåñòî êîéòî èëè êàê ìíîæåñòâåíîòî ÷èñëî àñè-ìèëèðà åäèíñòâåíîòî, 132�134; Õàóãå, Õ. Ð. Êðàòúê îáçîð íà êîìïþòúðíàòàëèíãâèñòèêà (îðèåíòèðàíà êúì áúëãàðñêè) â ñêàíäèíàâñêèòå ñòðàíè, 140�141.

Áúëãàðñêè åçèê è ëèòåðàòóðà. ÌÎÍ. Ãë. ðåä. äîö. ä-ð Âëàäèìèð Àòàíàñîâ.ISSN 0323-9519.

2009, ¹ 6: ×åðíîêîæåâ, Â. Àíòèòîòàëèòàðíàòà ëèòåðàòóðà: ïàìåò çàçëîòî. Îòãîâîðíîñò çà áúäåùåòî, 25�33.

Áúëãàðñêî ìóçèêîçíàíèå. ÁÀÍ, Èíñòèòóò çà èçêóñòâîçíàíèå.Ãë. ðåä. ñò.í.ñ. äè Åëèñàâåòà Âúë÷èíîâà-×åíäîâà. ISSN 0204-823Õ.

2009, ¹ 3�4: Êóþìäæèåâà, Ñâ. 60 ãîäèíè ìóçèêîçíàíèå â ÁÀÍ. Íà÷à-ëîòî, 4�9; Êóþìäæèåâà, Ñâ. Îáëàñòòà íà ñòàðàòà áúëãàðñêà ìóçèêà � ïðîìå-íÿùè ñå ïåðñïåêòèâè, 10�19; Òîí÷åâà, Å. Ïñàëòèêàòà � èäåè çà �òðàíñêðèï-öèÿ� íà áàëêàíñêàòà ïðàâîñëàâíà ìóçèêà (ïîñòâèçàíòèéñêè ïåðèîä), 20�36;Äåñïîäîâ, Ã. Áîãîñëîâñêîòî çíà÷åíèå íà ïðè÷àñòíèòå ëèòóðãè÷íè ïåñíîïåíèÿ,37�42; Êîíîâ, ß. Ñåáàñòèàí äüî Áðîñàð (1655�1730) è Íåîôèò Ðèëñêè (1793�1881): äóõîâíèöè, åðóäèòè, êíèæîâíèöè, ó÷èòåëè, ïðîñâåòèòåëè, ìóçèêàíòè,ëåêñèêîãðàôè, 43�57; Ïåé÷åâà, Ë. è Â. Äèìîâ. Åòíîìóçèêîëîãèÿòà â Áúëãàðèÿ� òðàäèöèè è ïåðñïåêòèâè, 58�79; Ñòàòåëîâà, Ð. Çà íÿêîè íîâè íàïðàâëåíèÿâ åòíîìóçèêîëîãè÷åñêèòå èçñëåäâàíèÿ â áúëãàðñêàòà àêàäåìè÷íà ìóçèêàëíàíàóêà, 80�84; Õàðèçàíîâ, Ã. Ðàçâèòèåòî íà áúëãàðñêàòà ìóçèêàëíà ôîëêëî-

33

ðèñòèêà â ðåòðîñïåêöèÿ, 85�89; Âëàåâà, È. Òîäîð Äæèäæåâ � òåðåíèñòúò,90�101; Ðàøêîâà, Í. Èíòåðíåò êàòî èçñëåäîâàòåëñêè òåðåí çà åòíîìóçèêîëî-ãèÿòà, 102�107; Ïàíîâà-Òåêàò, Ã. Òàíöúò êàòî èçðàç íà èäåíòè÷íîñò è èíòå-ðàêòèâíà èãðà, 108�115; Õðèñòîâ, Ä. Ìèçèêàëíîíàó÷íîòî èíñòèòóöèîíàëíîñòðèòåëñòâî, 116�122; Âúë÷èíîâà-×åíäîâà, Å. Ïîíÿòèåòî �îáåêòèâåí ìà-òåðèàë� êàòî èíñòðóìåíò íà ìóçèêàëíàòà èíîâàöèÿ â òâîð÷åñòâîòî íà Äè-ìèòúð Õðèñòîâ, 123�131; Ïåòðîâà, À. Ðåôëåêñèè �ìåæäó êóëòóðèòå� ïðèòðèìà áúëãàðñêè êîìïîçèòîðè: Áîæèäàð Ñïàñîâ (Åñåí), Ñèìåîí Ïèðîíêîâ-ñèí (Âèåíà), Äðàãîìèð Éîñèôîâ (Ñîôèÿ), 151�155; Èëè÷, Ä. Áúëãàðñêèÿòòàíö êàòî ôèíàë íà ñþèòàòà çà îðêåñòúð �Áàëêàíîôîíèÿ� îò Éîñèô Ñëàâåíñêè,169�175; Êàðàêîñòîâà, Ð. Èäåÿòà Ìóçèêàëåí òåàòúð â Áúëãàðèÿ (ñèòóèðàíåíà ïðîáëåìà), 176�185; Äðàãàíîâà, Ð. Àñïåêòè íà ñúâðåìåííàòà òåðìèíîëîãèÿè àêòóàëíàòà ïðîãðàìà ïî ìóçèêà â áúëãàðñêîòî îáùîîáðàçîâàòåëíî ó÷èëèùå(âúðõó ìàòåðèàëè îò ïðàêòèêàòà â íà÷àëíà îáðàçîâàòåëíà ñòåïåí), 186�193.

2010, ¹ 1: Áèêñ, Ð. Âåíåëèí Êðúñòåâ è áúëãàðñêèÿò îïåðåí òåòúð, 5�10; Âúë÷èíîâà-×åíäîâà, Å. Õîðîâîòî äåëî â Áúëãàðèÿ êàòî êóëòóðà íà Íîâîòîâðåìå � ïðåç ïðî÷èòà íà Àãàïèÿ Áàëàðåâà, 11�14; Öåíîâà-Íóøåâà, Ì. ÀãàïèÿÁàëàðåâà è õîðúò â áúëãàðñêèÿ îïåðåí òåòúð, 15�20; Êðúñòåâà, Å. Êàìåðíèõîðîâå â Áúëãàðèÿ, 21�25; Ïåòðîâà, À. Ðàííè åêñïåðèìåíòè â êàìåðíîòîòâîð÷åñòâî íà Âàñèë Êàçàíäæèåâ. Ðåôëåêñèè íà ïóáëè÷íîòî è ÷àñòíîòî âèäåèòå íà êîìïîçèòîðà, 36�41; Éîñèôîâ, Äð. Sonate, que me veux-tu? Çàñîíàòíàòà ðåçèñòåíòíîñò ó êúñíèÿ Âàñèë Êàçàíäæèåâ (òåîðåòè÷åñêè àðàáåñêè),42�46; Äèìîâ, Â. Çóðíàäæèéñêàòà ìóçèêà â ìóçèêàëíàòà èíäóñòðèÿ, 47�58;Äåíêîâà, Ã. Îáðåäúò Ëàçàðóâàíå â Ñîôèéñêî äíåñ, 85�106; Èâàíîâà, Öâ.Êëàâèðíîòî ÿäðî â ìèñëåíåòî íà Ëàçàð Íèêîëîâ, 107�125.

Èçâåñòèÿ íà äúðæàâíèòå àðõèâè. Ãëàâíî óïðàâëåíèå íà àðõèâèòå.Îòã. ðåä. Öî÷î Áèëÿðñêè. ISSN 0323-9780.

2009, ¹ 97: Ëå÷åâ, Â. Áúëãàðñêàòà âîåííî-àäìèíèñòðàòèâíà âëàñò âÒèìîøêî 1915�1916 ã., 3�26; Ñòàìîâà, Ì. Êîñîâñêèÿò âúïðîñ â îôèöèàëíèòåþãîñëàâñêè äîêóìåíòè (1981�1987), 27�47; Ëåôòåðîâ, Æ. Êîìèòåòúò ïî âúï-ðîñèòå íà Áúëãàðñêàòà ïðàâîñëàâíà öúðêâà è ðåëèãèîçíèòå êóëòîâå (I), 48�125; Äæîíåâ, À. Äîêóìåíòè ïî âúïðîñà çà Çàïàäíèòå ïîêðàéíèíè, ñúõðàíÿâàíèâ Ðåãèîíàëåí èñòîðè÷åñêè ìóçåé�Êþñòåíäèë, 126�159; Ìèãåâ, Âë. Íîâîäîêóìåíòàëíî ñâèäåòåëñòâî çà �ïðåóñòðîéñòâîòî� è äèñèäåíòñòâîòî â Áúëãà-ðèÿ (1987), 160� 170; Âúëêàíîâ, Â. Ñïîðîâåòå çà îöåíêàòà íà Äåâåòîñåïòåìâ-ðèéñêèÿ ïðåâðàò îò 1944 ã. â ÖÊ íà ÁÐÏ (ê), 171�187; Ìèòåâ, Ä. Òðàêèéñêèäîãîâîð îò 1920 ã., 188�199; Áèëÿðñêè, Ö. Â. Áúëãàðñêèÿò âúïðîñ â ïîçèöèÿòàíà àìåðèêàíñêàòà äåëåãàöèÿ íà Ïàðèæêàòà ìèðíà êîíôåðåíöèÿ (1918�1919 ã.).Äîêóìåíòè îò äíåâíèêà íà Äåéâèä Õúíòúð Ìèëúð, 200�249; Ìèõàéëîâ, Ï.Êîðåñïîíäåíöèÿòà ìåæäó ïðîô. Àíàñòàñ Èøèðêîâ è ïðîô. Êîíñòàíòèí Èðå-÷åê (ïî ïîâîä 140 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî íà Àíàñòàñ Èøèðêîâ), 256�268;Ìèòåâà, Êð. Çà åäèí íåðàç÷åòåí àâòîãðàô îò ëè÷íàòà áèáëèîòåêà íà Éîðäàí

34

Éîâêîâ, 269�275; Ïàñêàëåâà, Ì. Íåèçâåñòíà êîðåñïîíäåíöèÿ íà ÉîðäàíÉîâêîâ ñ Ãåîðãè Ñîêîëîâ, 276�289.

Èñòîðè÷åñêè ïðåãëåä. ÁÀÍ, Èíñòèòóò ïî èñòîðèÿ.Ãë. ðåä. ïðîô. Ãåîðãè Ìàðêîâ. ISSN 0323-9748.

2009, ¹ 3�4: Ðàäåâà, Ä. Èâàéëî ñðåùó Èâàí Àñåí III è Ãåîðãè I Òåðòåð� ñïîðúò çà ïðàâîòî íà èñòèíñêèÿ öàð, 3�19; Ñëàâîâ, Ñ. Áúëãàðñêàòà äúðæàâàè Ñúþçúò íà áúëãàðñêèòå êîíñòèòóöèîííè êëóáîâå â Îñìàíñêàòà èìïåðèÿ(1908�1909), 20�38; Ãþäóðîâ, Ä. Îáðàçîâàòåëíàòà ïîëèòèêà ñïðÿìî ìþñþë-ìàíèòå â Áúëãàðèÿ 1919�1925 ãîäèíà, 39�68; Çëàòàðñêè, Â. Ìåæäó �íàðîäíî-ñîöèàëíî� è �íàöèîíàë-ñîöèàëèñòè÷åñêî�. Àëåêñàíäúð Öàíêîâ è Òðåòèÿòðàéõ (1933�1940 ã.), 69�84; Âúëêàíîâ, Â. Äåâåòîñåïòåìâðèéñêèÿò âîåííî-ïîëèòè÷åñêè ïðåâðàò îò 1944 ãîäèíà (65 ãîäèíè îò ñúáèòèåòî), 85�122; Òàí-êîâà, Â. Ïðàâèòåëñòâîòî íà Îòå÷åñòâåíèÿ ôðîíò è �Áúëãàðñêàòà äèïëîìàòè-÷åñêà ãðóïà� â Òðåòèÿ ðàéõ (1944�1945), 123�145; Ïåòêîâ, Ä. Äðóãàòà ñòðàíàíà áúëãàðî-þãîñëàâñêèòå êîíôëèêòíè îòíîøåíèÿ (þëè 1948�ìàðò 1953 ã.),146�171; Ìàðòèíîâñêè, Ä. ÁÊÏ è ìàêåäîíñêèÿò âúïðîñ 1957�1963 ãîäèíà,172�200; Õîäæà, Ø. Àëè ïàøà Òåïåäåëåíëè è åòíè÷åñêèÿò ñúñòàâ íà ßíèíñêèÿïàøàëúê â íàáëþäåíèÿòà íà Ëèéê, 201�205; Ïîïîâà, Í. Áúëãàðñêà èñòîðè-÷åñêà íàó÷íà êíèæíèíà 2008 ã., 253�271.

Èñòîðèÿ. Ãë. ðåä. ïðîô. ä-ð Ãåîðãè Áàêàëîâ. ISSN 0861-3710.

2009, ¹ 5�6: Îðà÷åâ, À. Íàáëþäåíèÿ âúðõó ïðîáëåìè íà áúëãàðñêàòàèñòîðèîãðàôèÿ, 1�30.

Ëèòåðàòóðíà ìèñúë. ÁÀÍ, Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà.Ãë. ðåä. Ðàäîñâåò Êîëàðîâ. ISSN 0324-0495.

2009, ¹ 2: Àðåòîâ, Í. Åäíà ìóìèÿ êîìåíòèðà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå:Íåïîçíàòà àäàïòàöèÿ íà Åäãàð Àëàí Ïî îò 1874 ã., 64�71; Ìàëèíîâà-Äèìèò-ðîâà, Ë. Îò êîøà íà Ïàðíàñ. Æåñòîâåòå íà åäíî ëèòåðàòóðíî ïðèÿòåëñòâî[Ïåòêî Þ. Òîäîðîâ è Ëîðà Êàðàâåëîâà], 87�99; È÷åâñêà, Ò. Ðîìàíèòå íàÄèìèòúð Äèìîâ � ñòðàòåãèè íà ïðî÷èòà, 100�118; Øóëèêîâ, Ïë. ÊðóìÊúðäæèåâ � äúëãîëåòèåòî íà Áåðîíîâèÿ êîìïëåêñ. Îïèò çà ðåêîíñòðóêöèÿïî àðõèâíè ìàòåðèàëè, 119�144; Òàøåâ, À. Èâàí Ñàðúèëèåâ è íà÷àëîòî íàïðàãìàòèçìà è ñåìèîòèêàòà â Áúëãàðèÿ, 145�159.

Ìàêåäîíñêè ïðåãëåä / Macedonian Review. Ìàêåäîíñêè íàó÷åí èíñòèòóò.Ãë. ðåä. ïðîô. äèí Òðåíäàôèë Ìèòåâ. ISSN 0861-2277.

2009, ¹ 4: Ìèõîâ, Ì. Çà �áåëèòå ïîëåòà� èëè ðàçìèøëåíèÿ çà áúëãàð-ñêàòà èñòîðèîãðàôèÿ ïî ìàêåäîíñêèÿ âúïðîñ, 27�38; Æå÷åâ, Í. Îáðàçîâà-òåëíà, ëèòåðàòóðíà è îáùåñòâåíà äåéíîñò íà Êóçìàí Øàïêàðåâ, 39�60;Ïåòðîâ, Ï. Áúëãàðèòå ìîõàìåäàíè (ïîìàöè) íÿìàò ñâîÿ ñàìîñòîÿòåëíà èñòî-ðèÿ, 61�96; Ñëàâîâ, Ñë. Ôèíàíñèðàíåòî íà ÂÌÎÐÎ îò áúëãàðñêîòî ïðàâèòåë-ñòâî ñëåä Ìëàäîòóðñêàòà ðåâîëþöèÿ (1908�1909), 97�110; Ðàéêîâà, Ì. Åäèí

35

íåïîçíàò çàïàäíîáúëãàðñêè ïàìåòíèê îò XV âåê (ðúêîïèñ ¹ 194 îò ñáèðêàòàíà Öúðêîâíîèñòîðè÷åñêèÿ è àðõèâåí èíñòèòóò ïðè Áúëãàðñêàòà ïàòðèàðøèÿ),111�128;

Ìèíàëî / Minalo. Ãë. ðåä. Ëþáîìèð Þðóêîâ. ISSN 1310-3415.

2009, ¹ 4: Ïåí÷åâ, Âë. Çà íÿêîè íîâè íàáëþäåíèÿ âúðõó ãîëåìèÿ çëàòåíìåäàëüîí íà Êîíñòàíöèé II îò ìóçåÿ â Ðèëñêèÿ ìàíàñòèð, 4�8; Ñòåïàíîâ, Öâ.Ïàìåò è çàáðàâà â õðèñòèÿíñêèÿ Èçòîê, êð. X�êð. íà XII âåê (Òðè àïîêàëèï-òè÷íè êàçóñà), 30�42; Íèêîëîâà, Á. Ìîíàõèíÿ Òåîôàíà (Äâà âúïðîñà îêîëîëè÷íîñòòà è êîíôåñèÿòà íà Êåðàöà), 43�47; Êîëåâà, Å. è È. Êîëåâà. ÊàêÃàáðîâî ñòàíà áúëãàðñêèÿò Ìàí÷åñòúð?, 63�72; Ðóñåâà, Ì. Áúëãàðñêîòî ïðåä-ñòàâèòåëñòâî â ÷óæáèíà ïðåç Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà 1915�1918 ã., 73�82.

Ïðîáëåìè íà èçêóñòâîòî / Art Studies Quarterly. ÁÀÍ, Èíñòèòóò çàèçêóñòâîçíàíèå. Ãë. ðåä. ñò.í.ñ. ä-ð Áèñåðêà Ïåíêîâà. ISSN 0032-9371.

2009, ¹ 4: Éîðäàíîâ, Í. Ñâúðøè ëè ïðåõîäúò çà áúëãàðñêèÿ òåàòúð?8�11; Íèêîëîâà, Ê. Áúëãàðñêèÿò òåòúð ñëåä 1989: ðåêîíñòðóêöèè, 12�21;Ïîïèëèåâ, Ð. Ïðåõîä è òåàòðàëíè ñìåõîâè íàãëàñè, 22�25; Äå÷åâà, Â. Åñòåòèêèè ñòèëîâå â áúëãàðñêèÿ òåàòúð ñëåä 1989 ãîäèíà, 26�31, Ñïàñîâà-Äèêîâà, É.Libri de arte ludicra. Êíèãè çà àêòüîðñêîòî èçêóñòâî â Áúëãàðèÿ îò íà÷àëîòîíà XXI âåê, 32�36; Âëàäîâà, Å.  êðèçà ëè å êóêëåíèÿò íè òåàòúð? Òðè âàæíèãîäèøíèíè çà èñòîðèÿòà íà áúëãàðñêèÿ êóêëåí òåàòúð (Ïðèëîæåíèå), 44�45;Ìàðêîâ, Â. Êàëèãàðè â Áúëãàðèÿ. Çà åäíà ðåöåíçèÿ íà ×àâäàð Ìóòàôîâ, 56�57.

2010, ¹ 1: Ãåðãîâà, È. Ðåïëèêè íà ðóñêè ÷óäîòâîðíè èêîíè â Áúëãàðèÿ,35�39; Êîíñòàíòèíîâà, Ð. Ðóñêèòå èçäàíèÿ íà Òîäîð Ô. ×èïåâ, 40�41; Ïî-ïîâ, ×. Òðàíñôîðìàöèè íà ïîñòñîöèàëèñòè÷åñêàòà æèâîïèñ ó íàñ ïðåç 90-òåãîäèíè íà ÕÕ â. (Íÿêîè ïàðàëåëè ñúñ çàïàäíàòà, ñúâåòñêàòà è ïîñòñúâåòñêàòàæèâîïèñ), 42�47; Ãàäæåâà, Ê. Õóáàâèòå êíèãè âèíàãè ñà äåáåëè (Ñîöèàëèñ-òè÷åñêèÿò ÷èòàòåë âúâ ôîòîãðàôñêèòå èëþñòðàöèè îò ñúâåòñêèòå è áúëãàðñ-êèòå ñïèñàíèÿ 1948�1956), 48�54.

Ñòàðîáúëãàðèñòèêà / Palaeobulgarica. ÁÀÍ, Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêè íàó÷åíöåíòúð. Ãë. ðåä. ñò.í.ñ. Ñâåòëèíà Íèêîëîâà. ISSN 0204-4021.

2009, ¹ 3: Ïàðåíòè, Ñò. Ëèñòû Êðûëîâà-Óñïåíñêîãî: âîïðîñû ìåòîäèêèèçó÷åíèÿ ñëàâÿíñêîãî òåêñòà âèçàíòèéñêèõ ëèòóðãèé, 3�26; Ìèð÷åâà, Á. Îùååäèí þæíîñëàâÿíñêè ïðåïèñ íà êàíîíà çà Äèìèòúð Ñîëóíñêè, 27�40; Êóþì-äæèåâà, Ñâ. Õèìíîãðàôñêàòà êíèãà Òðîïîëîã: èçâîðè è èäåíòèôèêàöèè, 41�68; Íèêîëîâà, Ã. Ïñàëòèðíèòå öèòàòè â ãëàãîëè÷åñêàòà Áåíåäèêòèíñêà ðåãóëàîò îñòðîâ Ïàøìàí, 69�97.

2009, ¹ 4: Êðûñêî, Â. Äðåâíåñëàâÿíñêèé êàíîí ïåðâîó÷èòåëþ Êèðèëëó:èñòî÷íèêè è ðåêîíñòðóêöèÿ (ïåñíü øåñòàÿ), 3�59; Èëèåâà, Ò. Àíòîíèìèÿòà âñòàðîáúëãàðñêèÿ åçèê (Âúðõó ìàòåðèàë îò ñòàðîçàâåòíèòå ïðîðî÷åñêè êíèãè

36

ïî ðúêîïèñ F.I. 461 îò Ðóñêàòà íàöèîíàëíà áèáëèîòåêà, Ñàíêò Ïåòåðáóðã),60�78; Âà÷êîâà, Â. è É. Òàáîâ. Åëåíà îò Ñîôèÿ � åäèí âúçìîæåí îòãîâîð íàâúïðîñà çàùî Ñåðäèêà å �Êîíñòàíòèíîâèÿò Ðèì�, 79�100.

Études balkaniques. Institut d�études balkaniques. Ed.-in-Chief Agop Garabedian.ISSN 0324-1654.

2009, ¹ 4: Konstantinova, Y. The Anti-Greek Movement in Bulgaria (1906)in the Perception of the Bulgarian Political Elite. Traditional Approaches andNew Ideological Trends, 3�30; Avramov, R. Anchialo, 1906: The Political Economyof an Ethnic Clash, 31�115; Zhelev, J. Le Dr. Athanase Bogoridi. Les origines,l�activité, l�époque, 133�179; Nikolova, B. Le monastÈre de la Sainte-ViergeSpéléotissa de Melnik À la lumiÈre de deux documents officiels, 180�188.

37

ÄÈÑÅÐÒÀÖÈÈ

2009�2010

ÅÇÈÊ È ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ

Íèêîëàé Ãåîðãèåâ Àëåêñàíäðîâ. Îáðàçíè ñðåäñòâà íà òåëåâèçèîííàòàæóðíàëèñòèêà. Ñ., 2010.

Íàäåæäà Ïåòðîâà Àëåêñàíäðîâà. �Æåíñêèÿò âúïðîñ� âúâ âúçðîæäåíñêàòàïóáëèöèñòèêà è â ïðîçàòà íà Ëþáåí Êàðàâåëîâ. Ñ., 2010.

Ìàðèàíà Íèêîëîâà Áåëíåéñêà-Ãåîðãèåâà. Åêëåçèîíèìèòå â áúëãàðñêèÿåçèê. Ñ., 2010.

Áîðÿíà Êîëåâà Áðàòàíîâà. Ñòðóêòóðè çà èçðàçÿâàíå íà êàóçàòèâíîñò âñúâðåìåííèÿ àíãëèéñêè è áúëãàðñêè åçèê. Ñ., 2010.

Àíè Àíòîíîâà Áóðîâà. ×åøêèÿò ëèòåðàòóðåí ìîäåðíèçúì � ïðîåêòè èïðàêòèêè. Ñ., 2010.

Ìèðîñëàâà Âúðáàíîâà Âúòîâà. Ïðåäñòàâè çà ïðîñòðàíñòâî, âðåìå è äâèæåíèåâ áúëãàðñêèÿ åçèê (êîãíèòèâíî èçñëåäâàíå). Ñ., 2010.

Ìàÿ Äèìèòðîâà Âëàõîâà-Àíãåëîâà. Óðáàíîíèìèòå â ãðàä Ñîôèÿ (ñîöèî-ìåòðè÷íî èçñëåäâàíå è êîãíèòèâíà êàðòèíà íà ãðàäà âúç îñíîâà íà óëè÷íèòåíàçâàíèÿ). Ñ., 2010.

Êàëèíà Âåë÷åâà Ãàëóíîâà. Ïðîáëåìúò �Áàé Ãàíüî� â áúëãàðñêèÿ êóëòóðåíêîíòåêñò íà XIX âåê. Èñòîðèêî-êóëòóðíè è åòíîïñèõîëîãè÷åñêè ïðîåêöèèíà ëèòåðàòóðíèÿ îáðàç. Ñ., 2010.

Ëþäìèëà Êðóìîâà Ãðèãîðîâà. Äèìèòúð Äèìîâ â åâðîïåéñêèÿ ëèòåðàòóðåíïðîöåñ (Æåíàòà êàòî õóäîæåñòâåíî-ïñèõîëîãè÷åñêà èäåíòè÷íîñò). Ñ., 2010.ÄÍ

Çîðíèöà Êîñòîâà Ãþðîâà. Îáðàçè è ïîñëàíèÿ â ïðåäàâàíèÿòà çà ðåëèãèÿ íàáúëãàðñêèÿ òåëåâèçèîíåí åêðàí. Ñ., 2009.

Íàäåæäà Ãåîðãèåâà Äàí÷åâà. Äèàëåêòíàòà ëåêñèêà â ìèêðîòîïîíèìèÿòà îòÇàïàäíà Áúëãàðèÿ (ñ îãëåä íà îðîãðàôñêàòà ëåêñèêà). Ñ., 2010.

38

Ëþáîìèð Òîøåâ Äåëåâ. Åçèêúò íà óæàñà â áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà ñëåäâîéíèòå. Ñ., 2010.

Åìèë Èâàíîâ Äèìèòðîâ. Ñîöèîëîãè÷åñêè àñïåêòè íà áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà(âúðõó ìàòåðèàëè îò 20-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê). Ñ., 2009.

Ãåðãàíà Ãåîðãèåâà Äîí÷åâà. Îáðàçúò íà Áàëêàíèòå â áàëêàíñêîòî ïîñò-òîòàëèòàðíî êèíî è â íÿêîè çàïàäíè ôèëìîâè òâîðáè â ïåðèîäà 1990�2006ã. Ñ., 2009.

Ìèðà Æèâîäàðåâà Äóøêîâà. Ïîåòèêà íà Êîíñòàíòèí-Êîíñòàíòèíîâèÿ ðàçêàç.Ñ., 2010.

Òàòÿíà Äàìÿíîâà Åâòèìîâà. Õèíäóñòàíè (óðäó è õèíäè) � èíòåðôåðåíöèÿ â÷àñòåí ðåæèì íà äèãëîñèÿ (âúç îñíîâà íà ïîìîùåí àíàëèç íà ïðîâåðáàëíèÿòåêñò íà õèíäóñòàíè). Ñ., 2009. ÄÍ

Åâãåíè Äèìèòðîâ Çàøåâ. Èñòîðèÿ è îñîáåíîñòè íà òåêñòà íà ïàòåðè÷íèÿ äÿëâ Ëàâðåíòèåâèÿ ñáîðíèê. Ñ., 2010.

Èðèíà Íèêîëîâà Èâàíîâà. Àíãëèéñêèòå tag questions � ñèíòàêñèñ, ñåìàíòèêà,ïðàãìàòèêà è óñâîÿâàíå. Ñ., 2010.

Ìàÿ Âàñèëèåâà Èâàíîâà. Òåêñòîëîãè÷åñêè ïðîáëåìè â Ïðîñòðàííîòî æèòèåíà Êîíñòàíòèí-Êèðèë Ôèëîñîô. Ñ., 2010.

Òîäîðêà Ñàøêîâà Êàáàê÷èåâà. Èçãðàæäàíå íà èíñòèòóöèîíàëíà ðåïóòàöèÿ.Ïðîáëåìè è èíôîðìàöèîííè åôåêòè. Ñ., 2009.

Íåäåëÿ Èâàíîâà Êèòàåâà. Ñïåöèôèêà íà âúëøåáíèòå íàðàòèâè â ñáîðíèêàÕèëÿäà è åäíà íîù. Ñ., 2010.

Ñòåôêà Âàñèëåâà Êîæóõàðîâà. La recepción (por medio de la traducción einterpretativa) de la literatura española en Bulgaria (Ðåöåïöèÿ (ïðåâîäíà èèíòåðïðåòàòèâíà) íà èñïàíñêàòà ëèòåðàòóðà â Áúëãàðèÿ). Ñ., 2009.

Ìàðèÿ Äèìèòðîâà Êîëàðîâà. Ìîäåëè íà âåðáîöåíòðè÷íè ñëîæíè ñúùåñò-âèòåëíè èìåíà â àíãëèéñêèÿ è áúëãàðñêèÿ åçèê. Ñ., 2010.

Æèâêà Ñòåôàíîâà Êîëåâà-Çëàòåâà. Ëåêñèêàòà îò çâóêîñèìâîëè÷åí (îáðàçî-ïîäðàæàòåëåí) ïðîèçõîä â åòèìîëîãè÷íèÿ àíàëèç (âúðõó ñëàâÿíñêè åçèêîâìàòåðèàë). Ñ., 2010. ÄÍ

Äàíèåëà Áîæèäàðîâà Êîíñòàíòèíîâà. Èðîíèÿòà êàòî íà÷èí íà âúçïðèåìàíåíà ñâåòà â áúëãàðñêàòà è ñëîâàøêàòà ôðàçåîëîãèÿ. Ñ., 2010.

Ëàñêà Àíãåëîâà Ëàñêîâà. Óïîòðåáà íà âðåìåíàòà â ñëîæíè ñúñòàâíè èçðå÷åíèÿñ ìåíòàëíè ïðåäèêàòè (ïðåäèêàòè çà ïåðöåïöèÿ). Ñ., 2010.

Àíãåë Ìàðèíîâ Ìàðèíîâ. Ñïåöèôèêà íà äèàëîãè÷íàòà ðå÷ âúâ ôèëìà èíåéíèÿ ïðåâîä. Ñ., 2009.

39

Âëàäèñëàâ Îãíÿíîâ Ìèëàíîâ. Àáñòðàêòíà ëåêñèêà â áúëãàðñêèòå äèàëåêòè.Ñ., 2010.

Åëåíà Õàðëàìïèåâíà Ìèëàíîâà (Ðàäèëîâà). Ðîëÿòà íà ìåäèèòå çà áúëãàðèòåâ Óêðàéíà. Ñ., 2009.

Åëåíà Òîäîðîâà Íèêîëîâà. Òðîéíîòî ÷ëåíóâàíå â ðîäîïñêèòå ãîâîðè �äèàõðîíåí, ñèíõðîíåí è ôóòóðîëîãè÷åí àñïåêò. Ñ., 2010.

Ñàáèíà Ëþáîìèðîâà Ïàâëîâà. Áúëãàðñêàòà äâóåçè÷íà ëåêñèêîãðàôèÿ îòÎñâîáîæäåíèåòî äî êðàÿ íà ÕÕ âåê. Ñ., 2010.

Èâî Áóäèíîâ Ïàí÷åâ. Ëèíãâîêóëòóðåí àíàëèç íà êîíöåïòèòå �äîáðî� è�çëî� â áúëãàðñêè è ðóñêè åçèê. Ñ., 2010.

Äèëÿíà Ðàäîñëàâîâà Ïåòðîâà. Ðåïåðòîàðúò íà áúëãàðñêèòå ðúêîïèñíèïàìåòíèöè îò ÕVII âåê êàòî èçòî÷íèê çà ïðîó÷âàíå íà êíèæîâíèòå ñðåäèùà.Ñ., 2010.

Êàìåí Ðóìåíîâ Ðèêåâ. Òâîðåö è òâîðáà â ñòàðîïîëñêàòà ìåðåíà ðå÷. Ñ.,2010.

Ñòåôàíà Ìèíêîâà Ðóñåíîâà. Ðåïðåçåíòàöèè íà èçãíàíèåòî: Åéìè Ôîñòúð íàÄæîóçåô Êîíðàä, Èñòèíñêèÿò æèâîò íà Ñåáàñòèàí Íàéò íà ÂëàäèìèðÍàáîêîâ è Èçãóáåíà â ïðåâîäà íà Åâà Õîôìàí. Ñ., 2010. ÄÍ

Äèìèòðèÿ Êîñòàäèíîâà Ñïàñîâà. Äðåâíè ìàãè÷åñêè ïðàêòèêè â íàðîäíàòàìåäèöèíà îò Þãîçàïàäíà Áúëãàðèÿ. Ñ., 2010.

Èâàí Ãåðàñèìîâ Ñòàíêîâ. Òâîð÷åñòâîòî íà Âàñèë Ïîïîâ â èäåéíî-åñòåòè-÷åñêèÿ êîíòåêñò íà íåãîâîòî âðåìå (Êðèòè÷åñêà ðåöåïöèÿ. Àñïåêòè íà ðåëà-òèâèçìà è ïîëèôîíè÷íîñòòà). Ñ., 2010. ÄÍ

Ðóìÿíà Ëú÷åçàðîâà Ñòàí÷åâà. Ñðàâíèòåëíî ëèòåðàòóðîçíàíèå è áàëêà-íèñòèêà. Ïî ìàòåðèàëè îò ðóìúíñêàòà, áúëãàðñêàòà è ôðåíñêàòà ëèòåðàòóðàíà ìîäåðíèçìà. Ñ., 2010. ÄÍ

Ðîñåí Ñòîÿíîâ Ñòîè÷êîâ. Ãëàãîëíî-èìåííè êîëîêàöèè â áúëãàðñêèÿ è àíã-ëèéñêèÿ åçèê. Ñ., 2010.

Ìèãëåíà Èëèåâà Òåðçèéñêà. Âú-îáðàçåíîòî ñëîâî â òåàòúðà è äðàìàòóðãèÿòàíà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå. Ñ., 2010.

Ñâåòëà Éîðäàíîâà Õðèñòîâà. Ñöåíàðèéíèÿò ñþæåò (ïðîáëåìè íà ïðàêòè-÷åñêîòî îáó÷åíèå ïî ñöåíàðèéíà òåõíèêà). Ñ., 2010.

Ìèðîñëàâà Êðàñèìèðîâà Öåíêîâà. Ñåìèîòè÷íè àñïåêòè íà ìàðêåòèíãîâèòåêîìóíèêàöèè íà ñòèìóëèðàíå íà ïðîäàæáèòå. Ñ., 2010.

Ìàðèaíà Ïåòðîâà Öèáðàíñêà-Êîñòîâà. Ïîêàéíàòà êíèæíèíà íà Áúëãàðñêîòîñðåäíîâåêîâèå IÕ�ÕVIII âåê (åçèêîâî-òåêñòîëîãè÷íè è êóëòóðîëîãè÷íèàñïåêòè). Ñ., 2010.

40

Äåñèñëàâà Ñòîÿíîâà ×åøìåäæèåâà. Òîëåðàíòíîñò è åòíè÷íîñò â ìåäèéíèÿäèñêóðñ (Ñúïîñòàâèòåëíî èçñëåäâàíå). Ñ., 2010.

ÈÑÒÎÐÈß È ÅÒÍÎÃÐÀÔÈß

Êàìåí Èâàíîâ Àíäîíîâ. Âèçàíòèÿ è Êèåâñêà Ðóñ ïðåç IÕ � íà÷àëîòî íà ÕI â.:ïðèíîñè íà ñôðàãèñòèêàòà. Ñ., 2010.

Äèìèòúð Âèêòîðîâ Àòàíàñîâ. Êîñîâñêèÿò öèêúë îò ïðåäàíèÿ: òðàäèöèîííàè ìîäåëíà ìèòîëîãèÿ. Ñ., 2010.

Èðèíà Ñòîÿíîâà Âèòëÿíîâà. Òðàäèöèîííîòî îáëåêëî îò Ïðîâàäèéñêèÿñúðò. Ñ., 2010.

Ìèðîñëàâ Èëèåâ Èçäèìèðñêè. Ïåðñèÿ è Òðàêèÿ ïðåç äîåëåíèñòè÷íèÿ ïåðèîä.Èñòîðè÷åñêè ïàðàëåëè, êîíòàêòè è âëèÿíèÿ. Ñ., 2010.

Ïåïà Ïåòðîâà Ëóíãàðîâà. Ðèìñêè êóëòîâå â ïðîâèíöèÿ Äîëíà Ìèçèÿ. Ñ.,2010.

41

ÍÀÓ×ÍÈ ÔÎÐÓÌÈ

2010

Åâðîïåéñêà äèãèòàëíà áèáëèîòåêà � ñúâðåìåííè ïîäõîäè è ïîëèòèêè çàîïàçâàíå è ðàçïðîñòðàíåíèå íà êóëòóðíîòî íàñëåäñòâîÌåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿÌèíèñòåðñòâî íà êóëòóðàòà23�24 ìàðò 2010 ã. � Âàðíà28 äîêëàäà

Èñòèíà, ìèñòèôèêàöèÿ, ëúæà â ñëàâÿíñêèòå åçèöè, ëèòåðàòóðè è êóëòóðèÄåñåòè íàöèîíàëíè ñëàâèñòè÷íè ÷åòåíèÿÏîñâåòåíè íà 90-ãîäèøíèíàòà îò ðîæäåíèåòî íà ïðîô. Ñâåòîìèð Èâàí÷åâÔàêóëòåò ïî ñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò�Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè�22�24 àïðèë 2010 ã. � Ñîôèÿ113 äîêëàäà îò 13 ñòðàíè

Ïúòóâàíå êúì ÁúëãàðèÿÂòîðà íàöèîíàëíà êîíôåðåíöèÿ15�16 ìàé 2010 ã. � Øóìåí100 äîêëàäà

100-ãîäèøíèíàòà îò ðîæäåíèåòî íà Èâàí ÁîãäàíîâÍàöèîíàëíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿÄåïàðòàìåíò �Íîâà áúëãàðèñòèêà� è Öåíòúð çà äîêóìåíòè è àðõèâíè ôîí-äîâå ïðè Íîâ áúëãàðñêè óíèâåðñèòåò17 ìàé 2010 ã. � Ñîôèÿ22 äîêëàäà

42

ÅÇÈÊ È ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ

ÕÕVI êèðèëî-ìåòîäèåâñêè ÷åòåíèÿÔàêóëòåò ïî ñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò�Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè�11 ìàé 2010 ã. � Ñîôèÿ12 äîêëàäà

Äóìè ñðåùó äîãìèÍàöèîíàëíàòà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿÔèëîëîãè÷åñêè ôàêóëòåò íà Ïëîâäèâñêèÿ óíèâåðñèòåò �Ïàèñèé Õèëåí-äàðñêè� è Ñúþç íà ó÷åíèòå â Áúëãàðèÿ20�21 ìàé 2010 ã. � Ïëîâäèâ

Åçèêúò è ñîöèàëíèÿò îïèòÞáèëåéíàòà äåñåòà ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ ïî ñîöèîëèíãâèñòèêàÊàòåäðà ïî áúëãàðñêè åçèê íà Ôàêóëòåòà ïî ñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè íàÑîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò�Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè�10 àïðèë 2010 ã.

Åêàòåðèíà Éîñèôîâà â áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà è êóëòóðàÍàöèîíàëíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿÄåïàðòàìåíò �Íîâà áúëãàðèñòèêà� ïðè Íîâ áúëãàðñêè óíèâåðñèòåò22 ÿíóàðè 2010 ã. � Ñîôèÿ15 äîêëàäà

Íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ â ÷åñò íà 75-ãîäèøíèíàòà íà ïðîô. Èâàí Êî÷åâÊàòåäðà ïî áúëãàðñêè åçèê ïðè Ôèëîëîãè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà Þãîçàïàäíèÿóíèâåðñèòåò �Íåîôèò Ðèëñêè�3 þíè 2010 ã. � Áëàãîåâãðàä

Ñúäáàòà íà Åäèï � áúëãàðñêè ìàðøðóòèÊàòåäðà ïî èñòîðèÿ íà ëèòåðàòóðàòà è ñðàâíèòåëíî ëèòåðàòóðîçíàíèå êúìÔèëîëîãè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà Ïëîâäèâñêèÿ óíèâåðñèòåò �Ïàèñèé Õè-ëåíäàðñêè�18 ìàé 2010 ã. � Ïëîâäèâ

43

ÈÑÒÎÐÈß, ÅÒÍÎÃÐÀÔÈß, ÈÇÊÓÑÒÂÎ

Áîÿíñêàòà öúðêâà ìåæäó Èçòîêà è Çàïàäà â èçêóñòâîòî íà õðèñòèÿíñêàÅâðîïàÌåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿÍàöèîíàëåí èñòîðè÷åñêè ìóçåé è ÁÀÍ16�17 àïðèë 2010 ã. � Ñîôèÿ23 äîêëàäà

Eòðîïîëñêàòà êíèæîâíà øêîëà è êóëòóðíèÿò æèâîò ïðåç ÕVII âåê âáúëãàðñêèòå çåìèÍàöèîíàëíà êîíôåðåíöèÿÍàöèîíàëíà áèáëèîòåêà �Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé� è Öúðêîâíî-èñòîðè÷åñ-êèÿ è àðõèâåí èíñòèòóò êúì Áúëãàðñêàòà ïàòðèàðøèÿ20�21 ìàé 2010 ã. � Ñîôèÿ25 äîêëàäà

Îñìè èçêóñòâîâåäñêè ÷åòåíèÿÈíñòèòóò ïî èçêóñòâîçíàíèå íà ÁÀÍ18�21 ìàé 2010 ã. � Ñîôèÿ

Òðàäèöèîííè êóëòóðè è æèâè ìóçèêàëíè ôîðìè îò äâåòå ñòðàíè íà áúëãàðî-òóðñêàòà ãðàíèöàÁúëãàðî-òóðñêà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿÈíñòèòóò çà ôîëêëîð ïðè ÁÀÍ15 ìàðò 2010 ã. � Ñîôèÿ

44

Address: 1, 15 Noemvri Str., Sofia 1040tel. (+359-2) 987 89 66, fax (+359-2) 986 25 00E-mail: library@cl.bas.bgURL: http://www.cl.bas.bg

ABOUT THE CENTRAL LIBRARYOF THE BULGARIAN ACADEMY OF SCIENCES

The Central Library of the Bulgarian Academy of Sciences is a multi-disciplinary scientific library responsible for the creation and the organizationof the national library collection and of the library and information services ofthe readers and users with Bulgarian and foreign scientific literature and databases in the field of mathematical, physical, chemical, biological sciences, Earthsciences, technical sciences, humanities and social sciences. The Central Libraryis a center of the special bibliography in the research fields covered by the Acad-emy. The Library is a depository for the publications of the World Bank. Itmanages a network of 48 special libraries of the permanent research units of theAcademy in an integrated library complex. The Central Library carries outresearch and development activity in the field of library and information sciences.It publishes monographs, reference works, bibliographies, studies and articles.Carries out expert activity in the field of the library and bibliographic standardsand technologies. Collaborates in national and international projects. The CentralLibrary is a base for education of students in library and information sciences.

The Central Library is the first scientific library in Bulgaria, founded in 1869in Braila, Romania, as a book collection of the Bulgarian Learned Society, todayBulgarian Academy of Sciences. The whole academic library stock in 2004 is1 888 763 volumes, from which 1 073 533 volumes of book and special kind ofpublications, and 815 230 volumes of periodicals. The academic collections con-tains more than 70 personal libraries and unique collections (old-printed books,microfilms of Slavonic and Greek manuscripts, Slavic literature). Promotes in-ternational cooperation with more than 1 500 institutions all over the world.Annually more than 1000 readers are served with over 20 000 library units andaccess to foreign data bases. In the Central Library is implemented theautomated system for management of information resources ALEPH 500. Anelectronic catalogue is build for up to date and permanent 24-hour service andaccess to foreign data bases. The Library is a national coordination center forinternational standards MARC 21 and AARC2, and possesses rightful licensefrom the Library of Congress to exchange data with leading libraries in the world.

45

ÕÎÐÈÇÎÍÒÈ

Ïàëåîñëàâèñòè÷íè è êîäèêîëîãè÷íè èçñëeäâàíèÿâ Êàòåäðàòà ïî áúëãàðñêà è ìàêåäîíñêà ôèëîëîãèÿ

êúì ßãåëîíñêèÿ óíèâåðñèòåò â Êðàêîâ

Îò ãîäèíè íàðåä ßãåëîíñêèÿò óíèâåðñèòåò å âîäåù öåíòúð çà ïàëåîñëà-âèñòè÷íèòå èçñëåäâàíèÿ â Ïîëøà1. Òóê å ìÿñòîòî äà ñå ïðèïîìíÿò èìåíàòàíà çàñëóæèëè çà êðàêîâñêàòà (è ïî-îáùî çà ïîëñêàòà ñëàâèñòèêà) ïðîôåñîðèêàòî: Òàäåóø Ëåð-Ñïëàâèíñêè, Ñòàíèñëàâ Óðáàí÷èê è Ôðàí÷èøåê Ñëàâñêè,÷èèòî èçñëåäâàíèÿ âúðõó ñòàðàòà ñëàâÿíñêà êóëòóðà ñà îñíîâàíè ïðåäè âñè÷-êî íà ïðîó÷âàíå íà ðúêîïèñíè èçâîðè. Ïî-êúñíî êúì òàçè ãðóïà êðàêîâñêèñëàâèñòè ñå âêëþ÷âà è ïðîô. Éåæè Ðóñåê, çàïî÷íàë ðàáîòà ïðåç 50-òå ãîäèíèíà XX â. êàòî àñèñòåíò â Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ íà ßãåëîíñêèÿóíèâåðñèòåò.

Íàó÷íàòà äåéíîñò íà Éåæè Ðóñåê å èçöÿëî ïîñâåòåíà íà èçñëåäâàíèÿâúðõó þæíîñëàâÿíñêèòå åçèöè è íàé-âå÷å âúðõó èñòîðèÿòà íà áúëãàðñêèÿ èìàêåäîíñêèÿ åçèê. Ïðåç 1963 ã. çàùèòàâà äîêòîðñêà äèñåðòàöèÿ íà òåìàDeklinacja i u¿ycie przypadków w Triodzie Ch³udowa. Studium nad rozwojemanalityzmu w jêzyku bu³garskim (Wroc³aw, 1964). Îùå òîãàâà, íåçàâèñèìî îòïðîó÷âàòåëñêàòà ñè äåéíîñò â êíèãîõðàíèëèùàòà íà Ëåíèíãðàä, É. Ðóñåêîáðúùà ñåðèîçíî âíèìàíèå è íà ñðåäíîâåêîâíèòå ðúêîïèñè îò Ìàêåäîíèÿ,ñúõðàíÿâàíè â ßãåëîíñêàòà áèáëèîòåêà2, èçòúêâàéêè íåîáõîäèìîñòòà îòñåðèîçíè ïðîó÷âàíèÿ âúðõó þæíîñëàâÿíñêèÿ ëèòåðàòóðåí è åçèêîâ ìàòåðèàë� îñíîâíî áúëãàðî-ìàêåäîíñêè.  ñâîÿ õàáèëèòàöèîíåí òðóä É. Ðóñåêîòíîâî ñúñðåäîòî÷àâà âíèìàíèåòî ñè âúðõó èñòîðè÷åñêàòà ãðàìàòèêà íàáúëãàðñêèÿ è ìàêåäîíñêèÿ åçèê3. Ïðåç íÿêîëêîòî äåñåòèëåòèÿ, ïîñëåäâàëè

1 Íå çàñÿãàìå òóê èçñëeäâàíèÿòà âúðõó Slavia Latina.2 Rusek J., Krakowskie fragmenty �redniobu³garskiego triodu z XIII w., �Sprawozdania zposiedzeñ Komisji Filologicznej Oddzia³u PAN w Krakowie. Lipiec-grudzieñ 1962”, s. 440–442.3 Rusek, J. Studia z historii s³ownictwa bu³garskiego, Wroc³aw, 1984 (MonografieSlawistyczne ¹ 46).

46

èçäàâàíåòî íà õàáèëèòàöèÿòà ìó, òîé ïóáëèêóâà ðåäèöà ñòóäèè, òåìàòè÷íîèëè òåêñòîëîãè÷íî ñâúðçàíè ñ ïàëåîñëàâèñòè÷íèòå èçñëåäâàíèÿ4.

 íà÷àëîòî íà 70-òå ãîäèíè íà XX â. â Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿñå ïîÿâÿâà íîâî ïîêîëåíèå òàëàíòëèâè ñëàâèñòè, àñèñòåíòè, âïîñëåäñòâèåíàó÷íè ðàáîòíèöè íà ßãåëîíñêèÿ óíèâåðñèòåò, ñðåä êîèòî èçïúêâàò èìåíàòàíà èçâåñòíè è öåíåíè èçñëåäîâàòåëè êàòî: Þëèÿí Êîðíõàóçåð, ÁàðáàðàÎ÷êîâà, Ìàðèÿ Äîìáðîâñêà-Ïàðòèêà, Àëåêñàíäúð Íàóìîâ, Âîé÷åõ Ãàëîíçêà.Áëàãîäàðåíèå íà òÿõíàòà äåéíîñò, ïîäïîìîãíàòà îò ïîäêðåïàòà íà ïðîô.Ñòàíèñëàâ Óðáàí÷èê, ñå ïîÿâÿâàò ïúðâèòå ïîëñêè ïðåâîäè íà ïðîèçâåäåíèÿíà ñòàðàòà ñëàâÿíñêà ëèòåðàòóðà, à îáðàçöîâèòå äî äíåñ ïðåâîäè íà Ïðîãëàñêúì Åâàíãåëèåòî è Àçáó÷íà ìîëèòâà íå ñàìî ïå÷åëÿò êîíêóðñíè íàãðàäè,íî ñå ïðåâðúùàò â ñòèìóë çà ïî-íàòàòúøíàòà ðàáîòà íà Àëåêñàíäúð Íàóìîââ îáëàñòòà íà ïðåâîäà íà öúðêîâíîñëàâÿíñêè òåêñòîâå5. Äîêòîðñêàòà äèñåð-òàöèÿ íà À. Íàóìîâ6, êàêòî è ïîñëåäâàëèòå ÿ õàáèëèòàöèîíåí òðóä7 è ìíî-ãîáðîéíè ïóáëèêàöèè8, íàìèðà øèðîê îòçâóê â ïîëñêèòå è ÷óæäèòå ïàëåîñ-ëàâèñòè÷íè öåíòðîâå.

Ïðåç 80-òå ãîäèíè íà XX â. Àëåêñàíäúð Íàóìîâ ñå çàåìà ñ ïî-ñåðèîçíèïðîó÷âàíèÿ âúðõó ñúõðàíÿâàíèòå â Ïîëøà öúðêîâíîñëàâÿíñêè ðúêîïèñè.Èäåÿòà çà êîìïëåêñíî èçñëåäâàíå ñå ðàæäà êàòî èíèöèàòèâà â ðàìêèòå íàïðîåêò íà Ìåæäóíàðîäíèÿ öåíòúð çà èçñëåäâàíå íà èçâîðè çà èñòîðèÿòà íàÁàëêàíèòå è Ñðåäèçåìíîìîðèåòî (CIBAL). Ïúðâîíà÷àëíî ðàáîòàòà ïî èçñ-ëåäâàíåòî íà ïîëñêèòå êèðèëñêè ðúêîïèñè å êîîðäèíèðàíà îò Èíñòèòóòàïî ñëàâèñòèêà íà ÏÀÍ. Ïîìîù îêàçâà è Ôîíäàöèÿòà íà ã-æà Áàðáàðà Ïÿñåö-êà-Äæîíñúí, îñèãóðèëà êîìïþòúð (íåòèïè÷íà è ìîäåðíà çà îíîâà âðåìåòåõíèêà � îñîáåíî â ðàáîòàòà íà ïàëåîñëàâèñòèòå). Àêòèâíî ñúòðóäíè÷åñòâîñúñ ñúâåòè è òåõíèêà îêàçâàò è êîëåãèòå: Êðàñèìèð Ñòàí÷åâ, Óéëÿì Ð. Ôåäåð,

4 Âæ. ñïèñúê íà ïóáëèêàöèèòå â: Ñúêðîâèùå ñëîâåñüíîå. Studia slawistyczne ofiarowaneProfesorowi Jerzemu Ruskowi na 70. urodziny, pod red. W. Stêpniak-Minczewej i W. Borysia,Kraków, 2000.  ìîìåíòà Åëæáåòà Ñîëàê ïîäãîòâÿ ñáîðíèê ñòàòèè ñ íàé-çíà÷èìèòåñòàòèè íà É. Ðóñåê, êîéòî (çàåäíî ñ äîïúëíåíà áèáëèîãðàôèÿ) ùå èçëåçå íàñêîðî èùå áúäå ïîñâåòåí íà 80-ãîäèøíèíàòà íà ïðîô. Ðóñåê.5 Ñïèñúê íà ïðåâîäèòå íà À. Íàóìîâ âæ. â: A. Kawecka, I. Petrov, M. Skowronek, Zproblematyki przek³adu starej literatury krêgu Slavia Orthodoxa na jêzyk polski (cz. 1) [w:]Krakowsko-Wileñskie Studia Slawistyczne t. 4, Kraków, 2009, s. 247�273.6 Naumow, A. Apokryfy w systemie literatury cerkiewnos³owiañskiej (Prace KomisjiS³owianoznawstwa PAN o. w Krakowie, 36), Kraków, 1976.7 Naumow, A. Biblia w strukturze artystycznej utworów cerkiewnos³owiañskich (RozprawyHabilitacyjne Uniwersytetu Jagielloñskiego, 75), Kraków, 1983.8 Ñïèñúê íà ïóáëèêàöèèòå íà À. Íàóìîâ âæ â: Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêà åíöèêëîïåäèÿ.Ò. 2, Ñîôèÿ, 1995, ñ. 798�800; Ñòàðîáúëãàðñêà ëèòåðàòóðà, 41�42, 2010 (ïîä ïå÷àò).

47

Ôðàíñèñ Òîìñúí è Ìàðèî Êàïàëäî; ìíîãî ïëîäîòâîðíî ñå îêàçâà èñúòðóäíè÷åñòâîòî ñ Öåíòúðà çà èçñëåäâàíå íà Ñëàâÿíñêîòî ñðåäíoâåêîâèåêúì Óíèâåðñèòåòà â Êúëúìáúñ, ùàòà Îõàéî (RCMSS), ðúêîâîäåí îò ïðîôåñîðÌàòåè÷, à ïîñëå îò Ïðåäðàã Ìàòåè÷.

Óñïåøíîòî ïðèêëþ÷âàíå íà ïðîäúëæèëàòà ïî÷òè äâå äåñåòèëåòèÿðàáîòà ñòàíà âúçìîæíî áëàãîäàðåíèå íà ïîìîùòà íà ïîëñêèÿ Êîìèòåò çàíàó÷íè èçñëåäâàíèÿ êúì Ìèíèñòåðñòâîòî íà íàóêàòà è âèñøåòî îáðàçîâàíèå. ðàìêèòå íà ôèíàíñèðàí â ãîäèíèòå 1999�2002 îò ÊÍÈ èçñëåäîâàòåëñêèïðîåêò áå ïîäãîòâåí ïúðâèÿò ïúëåí êàòàëîã íà öúðêîâíîñëàâÿíñêèòå ðúêî-ïèñè, ñúõðàíÿâàíè â ïîëñêè ìóçåè, áèáëèîòåêè è ÷àñòíè ñáèðêè9. Ñ îáðàáîò-êàòà íà ðúêîïèñíèòå ñáèðêè ñå çàåìà èçñëåäîâàòåëñêè êîëåêòèâ ïîä ðúêîâîä-ñòâîòî íà Àëåêñàíäúð Íàóìîâ, â êîéòî ó÷àñòâàò ñúùî: Àíäæåé Êàøëåé,Åâà Ðèãóöêà-Íàóìîâ è ßí Ñòðàäîìñêè. Àêòèâíà ïîìîù â ðàáîòàòà îêàçâàñúùî Ìàæàíà Êó÷èíñêà.

 õîäà íà ïîäãîòîâêàòà íà êàòàëîãà, ñúäúðæàù èíôîðìàöèÿ çà åäíîçíà÷èòåëíî êîëè÷åñòâî ðúêîïèñè, áÿõà îòêðèòè è èäåíòèôèöèðàíè ìíîãîïðîèçâåäåíèÿ, ñâúðçàíè ñ þæíî- è èçòî÷íîñëàâÿíñêàòà ëèòåðàòóðíà òðàäè-öèÿ. Áÿõà îòêðèòè ñâèäåòåëñòâà çà æèâèÿ êóëò êúì ñðúáñêè è áúëãàðñêèñâåòöè íà ðóñêàòà (ðóòåíñêà) òåðèòîðèÿ íà Ïîëñêî-ëèòîâñêàòà äúðæàâà, àñúùî òàêà ïðåïèñè íà òâîðáè, âúçõîæäàùè êúì �Çëàòíèÿ âåê� íà ñðåäíî-âåêîâíàòà áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà. Èçâîðîâèÿò ìàòåðèàë ïîçâîëÿâà äà ñåíàïðàâè çàêëþ÷åíèå, ÷å ñðåä ïðàâîñëàâíèòå æèòåëè íà Æå÷ïîñïîëèòà íàãîëÿìà ïîïóëÿðíîñò ñà ñå ðàäâàëè ñëîâà, ïîñëàíèÿ è ïîó÷åíèÿ, ïðèïèñâàíèíà íàé-ñòàðèòå áúëãàðñêè è ñðúáñêè ïèñàòåëè: Êëèìåíò Îõðèäñêè, Êîíñ-òàíòèí Ïðåñëàâñêè, Éîàí Åêçàðõ, ×åðíîðèçåö Õðàáúð, ïðåçâèòåð Êîçìà,ïðåçâèòåð Ãðèãîðèé, Êèïðèàí, Ãðèãîðèé Öàìáëàê, Äàíèëî II, Ñàâà Ñðúáñêè,Òåîäîñèé Õèëåíäàðñêè, Ïàõîìèé Ëîãîòåò, ×åðíîðèçåö Ïåòúð.  ïîëñêèòåêíèãîõðàíèëèùà ñà ñå çàïàçèëè íàä ñòî òâîðáè îò ïîñî÷åíèòå àâòîðè, íàïð.:ïðåïèñè îò Àçáó÷íàòà ìîëèòâà, Ìîëèòâà ïðåäè èçïîâåä, Ïîõâàëà íàöàð Ñèìåîí, ìíîãî ïðîëîçè ñ æèòèÿ íà þæíîñëàâÿíñêè ñâåòöè: ÀðñåíèéÑðúáñêè, Èëàðèîí Ìúãëåíñêè, Èâàí Ðèëñêè, Ãåîðãè Íîâè Ñîôèéñêè, Éîà-êèì Îñîãîâñêè, Êîíñòàíòèí-Êèðèë, Ëàçàð Ñðúáñêè, Ìåòîäèé, Ïàðàñêåâà-Ïåòêà Òúðíîâñêà, Ïåòúð Àòîíñêè, Ñàâà Ñðúáñêè, Ñèìåîí Ñðúáñêè. Âïîëñêèòå êíèãîõðàíèëèùà ïðåîáëàäàâàò ëèòóðãè÷íè ðúêîïèñè, óäîâëåò-âîðÿâàëè íóæäèòå íà ìåñòíàòà ïðàâîñëàâíà öúðêâà. Âúðõó ñúñòàâà èì âëèÿ-

9 Rêkopisy cerkiewnos³owiañskie w Polsce. Katalog, oprac. A. Naumow i A. Kaszlej, przywspó³pracy E. Naumow i J. Stradomskiego, Kraków 2002, wyd. 2 Kraków, 2005 (òóêïîäðîáíà áèáëèîãðàôèÿ).

48

íèå îêàçâà ñïåöèôèêàòà íà ðåãèîíà, êàêòî è âðåìåòî íà ñúçäàâàíå è ðàç-ïðîñòðàíåíèå: ãðàíè÷åí êóëòóðåí ðåãèîí íà ñáëúñúê íà äâà òèïà õðèñòèÿíñêàäóõîâíîñò, äîâåë ñëåä 1596 ãîäèíà äî ñúçäàâàíåòî íà ïðåõîäåí òèï êóëòóðà� óíèàòñêàòà, à ñúùî äî ñúùåñòâåíè èçìåíåíèÿ â ðàìêèòå íà ñàìîòî êèåâñêî-ãàëèöêî ïðàâîñëàâèå.

Èçäàíèåòî íà êàòàëîãà ñòàíà èçõîäíà òî÷êà çà çàïî÷âàíåòî íà êîìï-ëåêñíè èçñëåäâàíèÿ âúðõó öúðêîâíîñëàâÿíñêèòå ðúêîïèñè â Ïîëøà. Ïîðåäåíåòàï íà ïðîó÷âàíå áå ïðîåêòúò Ñïåöèôèêà íà ëèòóðãè÷íèòå êíèãè âÏîëñêî-ëèòîâñêàòà äúðæàâà äî êðàÿ íà XVI â., ðåàëèçèðàí â ðàìêèòå íàÊàòåäðàòà ïî áúëãàðèñòèêà è ìàêåäîíèñòèêà íà ßãåëîíñêèÿ óíèâåðñèòåò(2006�2009 ã.). Îñíîâíà öåë íà ïðîåêòà áåøå äà ñå óñòàíîâè, íà áàçàòà íàðúêîïèñè è ñòàðîïå÷àòíè èçäàíèÿ îò òåðèòîðèÿòà íà Ïîëñêîòî êðàëñòâî èÂåëèêîòî ëèòîâñêî êíÿæåñòâî, êàêâà å áèëà ñïåöèôèêàòà íà ìåñòíîòî ïðàâîñ-ëàâèå ïðåäè Áðåñòêàòà óíèÿ è êàêúâ å áèë ïúðâîíà÷àëíèÿò ïîäòèê çà ïðîìåíèâ óíèàòñêàòà îáðåäíîñò ïðåç XVII�XVIII â. Ëèòóðãè÷íàòà ïðàêòèêà íà Èç-òî÷íàòà öúðêâà íà òåðèòîðèèòå íà Âåëèêîòî ëèòîâñêî êíÿæåñòâî è Ïîëñêàòàêîðîíà íå å áèëà ïðåäìåò íà êîìïëåêñíè èçñëåäâàíèÿ, âúïðåêè ÷å â òàçèîáëàñò äîñòà âå÷å å íàïðàâåíî (ïðåäè âñè÷êî â ÷óæáèíà). Íàé-ãîëÿì èíòåðåñïðåäèçâèêâà ëèòóðãè÷íî-íîðìàòèâíàòà äåéíîñò íà êèåâñêèÿ êðúã (ñ ìèòð.Ïåòúð Ìîãèëà íà÷åëî) îò ïúðâàòà ïîëîâèíà íà XVII â. Ëèòóðãè÷íèòå êíèãèîò åïîõàòà íà Ïåòúð Ìîãèëà (ñëóæåáíèê, òðèîäè, òðåáíèê) áÿõà ïîäëîæåíèíà çàäúëáî÷åí àíàëèç. Ïî-ìàëêî âíèìàíèå áå îáúðíàòî íà ïðåäõîäíàòàåïîõà, îñîáåíî íà ðúêîïèñíè è ñòàðîïå÷àòíè ñâèäåòåëñòâà, êîèòî áè òðÿá-âàëî äà ñå âçåìàò ïîä âíèìàíèå, èìàéêè ïðåäâèä ôàêòà, ÷å Ïîëøà å ëþëêàòàíà êèðèëñêàòà ïå÷àòíà êíèãà.

Èçòî÷íàòà ëèòóðãèêà â Ïîëñêî-ëèòîâñêàòà äúðæàâà ñå õàðàêòåðèçèðàñúñ ñîáñòâåíè íîðìàòèâíè ïðîöåñè: çàïàçåíà å ôðàãìåíòàðíà èíôîðìàöèÿçà ñèíîäè è èçâúðøâàíè èçìåíåíèÿ â îáðåäíîñòòà; çàïàçåíè ñà è íÿêîëêîìàíàñòèðñêè òèïèêà, ïàòðèàðøåñêà êîðåñïîíäåíöèÿ. Íàé-ìíîãî äàííè äàâàòìíîãîáðîéíèòå è ñðàâíèòåëíî äîáðå ñúõðàíåíè òèïèöè (íàé-âå÷å íîâèòåéåðóñàëèìñêè), êúäåòî ïîíÿêîãà ñå îòêðèâà ñðàâíèòåëåí ìàòåðèàë, ò.å.ïðèâåæäàò ñå ðàçëè÷íè ïðàêòèêè èëè ñå îòêðèâàò ñëåäè îò òÿõ: éåðóñàëèì-ñêà, àòîíñêà, íà Âåëèêàòà öúðêâà (ñòîëè÷íà êàòåäðàëíà), ñòóäèéñêà (ñòîëè÷íàìàíàñòèðñêà), ìîñêîâñêà (â ïî-íîâî âðåìå), óíèàòñêà èëè ðèìîêàòîëè÷åñêà.Ïîíÿêîãà ðúêîïèñèòå èëè îòäåëíè ñòàðîïå÷àòíè èçäàíèÿ äàâàò èíôîðìàöèÿ,ñðàâíÿâàùà ïðàêòèêèòå â ãîëåìèòå äóõîâíè öåíòðîâå íà ßãåëîíñêàòà äúð-æàâà � Âèëíþñ, Ñóïðàñúë, Ëâîâ, Êèåâ è äð. Çíà÷èòåëåí ìàòåðèàë ñúäúðæàòñúùî òàêà ëèòóðãè÷íèòå ðóáðèêè â ñëóæåáíèöè, òðåáíèöè, ìèíåè, ÷àñîñ-ëîâè, ïñàëòèðè ñ ïîñëåäîâàíèå. Ïî âðåìå íà ðåàëèçàöèÿòà íà ïðîåêòà öÿëàòàèíôîðìàöèÿ áå ïîäðåäåíà è ïîäëîæåíà íà àíàëèç.  äðóãèÿ åòàï îò ðåà-ëèçàöèÿòà íà ïðîåêòà ñå ïðèñòúïè êúì èçêëþ÷èòåëíî âàæíàòà çàäà÷à,

49

ñâúðçàíà ñ äèãèòàëíàòà àðõèâèçàöèÿ, ñåãìåíòàöèÿ è ïîäðåäáà íà èçñëåäî-âàòåëñêèÿ ìàòåðèàë, êîéòî â îñíîâíàòà ñè ÷àñò å ìèêðîôèëìèðàí. Çà ïå÷àòñå ïîäãîòâÿ åäèí èçêëþ÷èòåëíî öåíåí êîäåêñ: ò.íàð. Òèïèê îò Ëåæàõóâ(ñèãí. BN 12168 [ñòàðà Akc. 2670], ïúðâà ïîë. íà XVI â.), ñúäúðæàù ãîëÿìîêîëè÷åñòâî ðàçëè÷åí ìàòåðèàë â ñðàâíåíèå ñ äðóãè òèïèöè îò íàøèòåêíèãîõðàíèëèùà. Ðúêîïèñúò å â ïðîöåñ íà ïîäãîòîâêà çà ïå÷àò è ñêîðî ùåáúäå ïóáëèêóâàí.

 ìîìåíòà â Êàòåäðàòà ïî áúëãàðèñòèêà è ìàêåäîíèñòèêà çàïî÷âà ðàáîòàïî íîâ ïðîåêò, ñâúðçàí ñ öúðêîâíîñëàâÿíñêèòå ðúêîïèñè, êîéòî ùå áúäåðåàëèçèðàí ïðåç 2010�2012 ã. Òîé å îçàãëàâåí Àãèîãðàôèÿ è îìèëåòèêà âêèðèëñêèòå ðúêîïèñè â Ïîëøà è ñè ïîñòàâÿ çà çàäà÷à èçâëè÷àíåòî è àíàëèçàíà àãèîãðàôñêè è îìèëåòè÷íè íàðàòèâè îò ñúõðàíÿâàíèòå â Ïîëøà ðúêîïèñè.Ïðîåêòúò å ôèíàíñèðàí îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà íàóêàòà è âèñøåòî îáðàçî-âàíèå, à èçñëåäîâàòåëñêèÿò åêèï å ïîä ðúêîâîäñòâîòî íà À. Íàóìîâ è âêëþ÷-âà îùå: Ìàæàíà Êó÷èíñêà, Àíäæåé Êàøëåé, ßí Ñòðàäîìñêè. Öåëòà å äà ñåñèñòåìàòèçèðàò íàðàòèâíèòå àãèîãðàôñêè æàíðîâå (æèòèÿ, ëåãåíäè) è æàí-ðîâåòå íà îðàòîðñêàòà (îìèëåòè÷íà) ïðîçà. Êðàåí ðåçóëòàò íà ïðîåêòà ùåáúäå èíôîðìàòîð (ðåïåðòîðèóì) íà öúðêîâíîñëàâÿíñêèòå ïðîèçâåäåíèÿ ñâèçàíòèéñêè ïðîèçõîä, íà ÷èéòî ôîí ùå èçïúêíå îðèãèíàëíèÿò ñëàâÿíñêèêîìïîíåíò. Ðåïåðòîðèóìúò ïî âñÿêà âåðîÿòíîñò ùå ïîìîãíå çà âêëþ÷âàíåòîâ íàó÷íî îáðúùåíèå íà êèðèëñêè ìàòåðèàë îò ïîëñêèòå êíèãîõðàíèëèùà,îïðåäåëÿíåòî íà íåãîâèÿ âèçàíòèéñêè, ñúîòâåòíî þæíî- è èçòî÷íîñëàâÿíñêèîáëèê è ïîêàçâàíåòî íà íÿêîè ðåäêè, íî âàæíè ïðèìåðè çà ëèòåðàòóðíèñëàâÿíî-ëàòèíñêè è ñëàâÿíî-ãðúöêè âðúçêè. Ïðîåêòúò å ïðúâ îïèò çàîáõâàùàíåòî íà öúðêîâíîñëàâÿíñêàòà àãèîãðàôñêà è îðàòîðñêà ïðîçà, êàêòîè ïðúâ îïèò çà ñèñòåìàòèçàöèÿ íà ìàòåðèàëà íà àãèîãðàôñêèòå èîìèëåòè÷íèòå òåêñòîâå â ïðàâîñëàâíàòà êóëòóðà íà ñòàðàòà Æå÷ïîñïîëèòà.

Áëàãîäàðåíèå íà ïðîâåæäàíåòî íà ïîäîáåí òèï ïðîó÷âàíèÿ ùå áúäåâúçìîæíà ðåêîíñòðóêöèÿòà íà ðåàëíèÿ îáåì è õàðàêòåð íà öúðêîâíîñëàâÿí-ñêàòà ïðåâîäíà è îðèãèíàëíà ëèòåðàòóðà, à â òîçè êîíòåêñò ùå ñå èçòúêíàòè îáðàçöèòå è ìîäåëèòå, èçïîëçâàíè îò ñðåäíîâåêîâíèòå àâòîðè ïðè ñúç-äàâàíåòî íà ñîáñòâåíè òâîðáè è ìåñòíàòà àãèîãðàôñêî-îìèëåòè÷íà òðàäè-öèÿ. Ó÷àñòíèöèòå â ïðîåêòà ñè ïîñòàâÿò ñúùî òàêà çà öåë ïðåöèçèðàíå íàõðîíîëîãèÿòà íà âúçíèêâàíå íà ïðåïèñèòå è ïðîñëåäÿâàíå âðúçêèòå ìåæäóðúêîïèñíà è ñòàðîïå÷àòíà òðàäèöèÿ.  äîñåãàøíàòà íàó÷íà ëèòåðàòóðà, àíà-ëèçèðàùà ñëàâÿíñêèòå ñúîòâåòñòâèÿ íà ãðúöêè àãèîãðàôñêè è îìèëåòè÷íèòåêñòîâå, ìàòåðèàëúò îò íàøèòå ðúêîïèñè íå å âêëþ÷âàí.

* * *Êîãàòî ñòàâà äóìà çà Êàòåäðàòà ïî áúëãàðèñòèêà è ìàêåäîíèñòèêà íà

ßãåëîíñêèÿ óíèâåðñèòåò êàòî öåíòúð çà ïàëåîñëàâèñòè÷íè è êîäèêîëîãè÷íè

50

ïðîó÷âàíèÿ, íå áèâà äà çàáðàâÿìå çà çàùèòåíèòå òóê â ïðîäúëæåíèå íàäåñåòèëåòèÿ ìíîãîáðîéíè ìàãèñòúðñêè (Êðèñòèíà Ìàìàéêî, ÌàðèÿÊðóï÷èíñêà, Âàíäà Êîòâè÷, Àííà Ñî÷óâêà-Âîäêà, Åâà Ðèãóöêà, Àíäæåé Íî-âîñàä, Åâà Ìàðò, ßí Âèòåê è äð.) è äîêòîðñêè òåçè (Âàíäà Ñòåìïíÿê10, Ìà-æàíà Êó÷èíñêà11, Àíäæåé Íîâîñàä12 è ßí Ñòðàäîìñêè13). À. Íàóìîâ å ðúêî-âîäèë íÿêîëêî ìåäèåâèñòè÷íè äèñåðòàöè, ìåæäó êîèòî íà ñúðáèñòêèòåÄîðîòà Ãèë îò Êðàêîâ14 è Èçàáåëà Ëèñ îò Ïîçíàí. Ïðîáëåìàòèêàòà íà Áúë-ãàðñêîòî âúçðàæäàíå çàñÿãà â øèðîê êîíòåêñò â ðàáîòèòå ñè Åëæáåòà Ñîëàê15.

Òóê å ìÿñòîòî äà ñå ñïîìåíàò è íÿêîè âàæíè íàó÷íè ñðåùè, ÷èéòî ñúîð-ãàíèçàòîð å Êàòåäðàòà. Ïðåç 1977 ã. (17�18 íîåìâðè) â Êðàêîâ ñå ñúñòîÿìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ íà òåìà çà ñòàðîñëàâÿíñêèÿ ïàòåðèê16. Ïðåç 1983ã. (18�20 îêòîìâðè) îò É. Ðóñåê áå îðãàíèçèðàíà ìåæäóíàðîäíàòà êîí-ôåðåíöèÿ Ñòàðîñëàâÿíñêàòà õèìíîãðàôèÿ, à äâå ãîäèíè ïî-êúñíî, îòÀ. Íàóìîâ, Íàó÷íà ñåñèÿ ïî ñëó÷àé 1100-ãîäèøíèíàòà îò ñìúðòòà íàñâ. Ìåòîäèé (ìàé 1985 ã.). Ïî ñëó÷àé 500-ãîäèøíèíàòà îò îòïå÷àòâàíåòî âÊðàêîâ íà ïúðâèòå â ñâåòà êèðèëñêè ïàëåîòèïè ïðåïîäàâàòåëè îò Êàòåäðàòà(É. Ðóñåê, À. Íàóìîâ) ó÷àñòâàõà â îðãàíèçèðàíåòî íà ìåæäóíàðîäíà íàó÷íàêîíôåðåíöèÿ17; òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè ñúùî òàêà àíãàæèðàíåòî íà É. Ðóñåêâ îðãàíèçàöèÿòà íà XII ìåæäóíàðîäåí ñëàâèñòè÷åí êîíãðåñ (27 VIII�2 IX1998), êàêòî è ó÷àñòèåòî ìó â ðåäàêòèðàíåòî íà òîìà â ïàìåò íà ïðîô. Ôðàí-öèøåê Ñëàâñêè18. Ïðåç 1999�2003 ã. Íàó÷íèÿò êðúæîê íà ñëàâèñòèòå îòßãåëîíñêèÿ óíèâåðñèòåò, ÷èéòî âäúõíîâèòåë è íàó÷åí ðúêîâîäèòåë òîãàâàáåøå Âàíäà Ñòåìïíÿê-Ìèí÷åâà, îðãàíèçèðà â ñúòðóäíè÷åñòâî ñ Èíñòèòóòàçà åêóìåíè÷åí äèàëîã íà Ïàïñêàòà äóõîâíà àêàäåìèÿ (äíåñ Ïàïñêèóíèâåðñèòåò �Éîàí Ïàâåë Âòîðè� â Êðàêîâ) öèêúë îò ñòóäåíòñêè ìåäèå-âèñòè÷íè êîíôåðåíöèè, êîèòî ñå ïðåâúðíàõà â èñòèíñêà êîâà÷íèöà çà òàëàíòè

10 Stêpniak, W. Zbornik Bdiñski. Codex Gandavensis Slavicus 408. Monografia jêzykowazabytku (Kraków, 1987, ìàøèíîïèñ).11 Kuczyñska, M. Po³udniowos³owiañska poezja liturgiczna w zbiorach bibliotek polskich,Szczecin, 2003.12 Nowosad, A. Rozum i wiara w literaturze bu³garskiej i serbskiej XIV�XVI wieku, (Kraków,1997, ìàøèíîïèñ).13 Stradomski, J. Spory o �wiarê greck¹� w dawnej Rzeczypospolitej, Kraków, 2003.14 Gil, D. Serbska hymnografia narodowa, Kraków, 1995.15 Solak, E. Nowobu³garska Biblia i jej jêzyk, Kraków,1997; tej¿e, Znaki szczególne: jêzykowei wokó³jêzykowe problemy bu³garskiego Odrodzenia, Kraków, 2009.16 Ìàòåðèàëèòå îò êîíôåðåíöèÿòà, âèæ.: Slovo. Èasopis Staroslavenskog zavoda u Zagrebu,kn. 28, Zagreb, 1978.17 Najstarsze druki cerkiewnos³owiañskie i ich stosunek do tradycji rêkopi�miennej. Materia³yz sesji, Kraków 7�10 XI 1991, red. J. Rusek, W.Witkowski, A. Naumow, Kraków,1993.18 Dzieje S³owian w �wietle leksyki, pod. red. J. Ruska, W. Borysia, L. Bednarczuka, Kraków,2002.

51

è áëàãîäàðåíèå íà êîèòî ðåäèöà ìëàäè ñëàâèñòè ìåäèåâèñòè çàñèëèõàêàäðîâèÿ ïîòåíöèàë íà ïîëñêèòå óíèâåðñèòåòè. Ìàòåðèàëåí èçðàç íà òåçèñðåùè ñà òîìîâåòå ñ ìàòåðèàëè îò êîíôåðåíöèèòå, ïðèåòè ñúñ çàäîâîëñòâîîò ñïåöèàëèñòèòå è âêëþ÷åíè â íàó÷åí îáîðîò êàòî áèáëèîãðàôñêèåäèíèöè19.

Çàñëóæàâà äà ñå îòáåëåæè ñúùî òàêà àíãàæèðàíåòî íà ïðåïîäàâàòåëèè âúçïèòàíèöè íà Êàòåäðàòà â ïðåâîäè è ïîïóëÿðèçàöèÿ íà ñòàðîáúëãàðñêèè ñòàðîñëàâÿíñêè òåêñòîâå. Áëàãîäàðåíèå íà òåõíèòå óñèëèÿ ñå ïîÿâèõààíòîëîãèèòå: Dar s³owa. Ze starej literatury serbskiej, èçá. è îáðàá. A. Naumow,£ód�, 1983; Pasterze wiernych S³owian, èçá., ïðåâ. è îáðàá. A. Naumow, Kraków,1985; [ôðàãìåíòè] Niewidzialne skrzyd³a, oprac. W. Ga³¹zka, Kraków, 1987; �wiêtyBenedykt w tradycji chrze�cijañstwa Zachodu i Wschodu, èçá. è îáðàá. A.W.Miko³ajczak i A. Naumow, Gniezno, 2006; Franciszek Skoryna z Po³ocka. ¯ycie ipisma, èçá., ïðåâ. è îáðàá. M. Walczak-Miko³ajczakowa i A. Naumow, Gniezno,2007. À. Íàóìîâ èìà ñåðèîçíî ó÷àñòèå è â ïîäãîòâÿíåòî íà òîìà, ïîñâåòåííà ëèòåðàòóðíàòà òðàäèöèÿ, ñâúðçàíà ñúñ ñâ. Íèêîëàé Ìèðëèêèéñêè20. Âìîìåíòà â íàïðåäíàë åòàï íà ïîäãîòîâêà ñà ïîðåäíè àíòîëîãèè íà öúðêîâ-íîñëàâÿíñêè òåêñòîâå â ïîëñêè ïðåâîä. Ìàæàíà Êó÷èíñêà è ßí Ñòðàäîìñêè,çàåäíî ñ åêèï îò ìëàäè ïðåâîäà÷è ñëàâèñòè, ðàáîòÿò íàä èçäàíèå íàñúáðàíèòå ñú÷èíåíèÿ íà Ãðèãîðèé Öàìáëàê ñ êîìåíòàð. Êúì èçäàòåëñêàòàäåéíîñò íà êðàêîâñêèòå áúëãàðèñòè áè òðÿáâàëî äà ñå ïðè÷èñëÿò è ïîðåäíèòåòîìîâå îò èçäàòåëñêàòà ñåðèÿ Krakowsko-Wileñskie Studia Slawistyczne (Seriapo�wiêcona staro¿ytno�ciom s³owiañskim)21, ôîðóì çà ïóáëèêàöèè íà èçñëåä-âàíèÿ âúðõó ñòàðàòà ñëàâÿíñêà ëèòåðàòóðà è êóëòóðà, â òîâà ÷èñëî è íàñòàðîáúëãàðñêàòà. Ñëåä èçâåñòåí ïåðèîä íà çàñòîé, ñâúðçàí ñ êàäðîâî-îðãà-íèçàòîðñêè ïðîáëåìè îò ñòðàíà íà ëèòîâñêèÿ ïàðòíüîð, ïðåç 2009 ã. áå èç-

19 �wiêci w kulturze i duchowo�ci dawnej i wspó³czesnej Europy, (=Biblioteka Ekumenii iDialogu t. 9), pod red. W. Stêpniak-Minczewej, Z. J. Kijasa, Wydawnictwo Naukowe PAT,Kraków 1999; �wiêci i �wiêto�æ u korzeni tworzenia siê kultury narodów s³owiañskich,(=Biblioteka Ekumenii i Dialogu t. 13), pod red. W. Stêpniak-Minczewej, Z. J. Kijasa, Kraków,2000; Klasztory i kultura krajów s³owiañskich, (=Biblioteka Ekumenii i Dialogu t. 15), podred. W. Stêpniak-Minczewej, Z. J. Kijasa, Kraków, 2001; Rola klasztorów w procesiekszta³towania siê pañstwowo�ci krajów s³owiañskich, (=Biblioteka Ekumenii i Dialogu t.17), pod red. W. Stêpniak-Minczewej, Z. J. Kijasa, Kraków, 2002; Klasztorne o�rodkipi�miennictwa i kultury w krajach s³owiañskich, (=Biblioteka Ekumenii i Dialogu t. 26),pod red. J. Georgiewej-Okoñ i J. Stradomskiego, Kraków, 2005.20 Kult �wiêtego Miko³aja w tradycji prawos³awnej, wybór i oprac. A. Dejnowicz, Gniezno,2004.21 KWSS t.1, Kraków 1996 (= A. Naumow, Wiara i historia. Z dziejów literaturycerkiewnos³owiañskiej na ziemiach polsko-litewskich); KWSS t.2, red. S. Temèinas, Kraków,1997; KWSS t.3, red. W. Stêpniak-Minczewa, A. Naumow, Kraków, 2001.

52

äàäåí ïîðåäíèÿò òîì îò ñåðèÿòà22. Îò 2009 ã. Krakowsko-Wileñskie StudiaSlawistyczne ùå áúäàò èçäàâàíè ñàìî â Êðàêîâ êàòî ãîäèøíèê.

Òúé êàòî íàñòîÿùàòà ïóáëèêàöèÿ èìà îãðàíè÷åí ðàçìåð, â íåÿ íå å âêëþ-÷åí ñïèñúê íà ìíîãîáðîéíèòå ìåäèåâèñòè÷íè è áúëãàðèñòè÷íè ïóáëèêàöèèíà ÷ëåíîâåòå íà Êàòåäðàòà. Èíòåðåñóâàùèòå ñå ïðåïðàùàìå êúì ñàéòà íàÈíñòèòóòà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ íà ßãåëîíñêèÿ óíèâåðèòåò23.

Ïðåç èçìèíàëèòå ãîäèíè ìíîãî ïëîäîòâîðíî ñúòðóäíè÷åñòâî ñâúðçâàøåïðåïîäàâàòåëèòå îò Êàòåäðàòà ñ äðóãè êðàêîâñêè ìåäèåâèñòè: óêðàèíèñòè(Ðèøàðä Ëóæíè, Â. Âèòêîâñêè, À. Ôàëîâñêè, À. Áîëåê, Â. Ìÿêèøåâ); ñúð-áèñòè (Äîðîòà Ãèë) è ñ âèëíåíñêèòå ñëàâèñòè Ñåðãåé Òåì÷èíàñ è ÍàäåæäàÌîðîçîâà. Íî ïðåç öÿëîòî âðåìå, îò äàëå÷íàòà äîêòîðñêà äèñåðòàöèÿ íàÊóéî Êóåâ24 äî äåí äíåøåí, íàé-âàæíî å òÿñíîòî ñúòðóäíè÷åñòâî ìåæäóêðàêîâñêèòå è áúëãàðñêèòå êîëåãè ìåäèåâèñòè.

ßí Ñòðàäîìñêè (Êðàêîâ)

Ïàëåîñëàâèñòè÷íè è ôîëêëîðíè ïðîó÷âàíèÿ â Ëîäçêèÿóíèâåðñèòåò

 òîçè êðàòúê îáçîð ñà ïðåäñòàâåíè ïðåäè âñè÷êî îñíîâíèòå íàñîêè íàäåéíîñòòà íà ñïåöèàëíîñò �Ïàëåîñëàâèñòèêà è íàðîäíà êóëòóðà� êúìÊàòåäðàòà ïî þæíîñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè íà Ëîäçêèÿ óíèâåðñèòåò. Êàòîáèáëèîãðàôñêè äàííè â êðàÿ íà ïðåãëåäà ñå ïîñî÷âàò ïðåäèìíî ïóáëèêàöèèñ ìîíîãðàôè÷åí õàðàêòåð, èçëåçëè êàòî îòäåëíè êíèãè, òúé êàòî öÿëàòàáèáëèîãðàôèÿ íà ñúòðóäíèöèòå îò Ëîäç å òâúðäå ãîëÿìà (âæ.www.slavica.uni.lodz.pl).

Ñàìàòà ñïåöèàëíîñò ñúùåñòâóâà ôîðìàëíî îò 2007 ã. è ñå ðúêîâîäè îòïðîô. Ãåîðãè Ìèí÷åâ.  ìîìåíòà â ñïåöèàëíîñòòà ðàáîòÿò îùå äâàìà äîê-òîðè áúëãàðèñòè ñ íàó÷íî-ïðåïîäàâàòåëñêè çàäúëæåíèÿ (ä-ð ÌàëãîæàòàÑêîâðîíåê è ä-ð Èâàí Ïåòðîâ) è åäèí ïðåïîäàâàòåë ïî ñëîâåíñêè åçèê (äîñåïòåìâðè 2009 ã. � ìàãèñòúð Àëåêñàíäúð Êðèæ, à îò îêòîìâðè � ìàãèñòúðÉàíÿ Âîëìàéåð).  ñïåöèàëíîñòòà ïîäãîòâÿò ñâîèòå äîêòîðñêè äèñåðòàöèèòðèìà äîêòîðàíòè, äâàìà îò êîèòî ñà áúëãàðèñòè � Êàðîëèíà Êøåøåâñêàè Ëóêàø Ìèøåëñêè.

22 KWSS t.4, red. M. Kuczyñska, W. Stêpniak-Minczewa, J. Stradomski, Kraków, 2009.23 http://www.filg.uj.edu.pl/ifs/index.html24 K. M. Kujew, Konstantyn Kostenecki w literaturze bu³garskiej i serbskiej, Kraków, 1950[=Biblioteka Studium S³owiañskiego UJ, Seria A, Nr 5].

53

Òóê å ìÿñòîòî äà ñå îòáåëåæè, ÷å ïàëåîñëàâèñòè÷íàòà è ôîëêëîðèñ-òè÷íàòà ïðîáëåìàòèêà � êàòî îñíîâíè, îòðàçåíè â ñàìîòî íàçâàíèå íà ñïå-öèàëíîñòòà íàó÷íè îáëàñòè � áÿõà â öåíòúðà íà âíèìàíèåòî íà ëîäçêèòåáúëãàðèñòè è ñëàâèñòè îùå ïðåäè ôîðìàëíîòî ðàçäåëåíèå íà îðãàíèçà-öèîííè çâåíà â ñúùåñòâóâàùàòà îò 1995 ã. êàòåäðà. Êàòî íàé-âàæíè ðàçðà-áîòâàíè òåìè áèõìå èñêàëè äà ñïîìåíåì ïðåäè âñè÷êî çà îíåçè, ñâúðçàíè ñïðîáëåìàòèêàòà, çàñÿãàùà ðàçâèòèåòî íà îðàòîðñêèòå æàíðîâå ïðåç Êúñíîòîñðåäíîâåêîâèå (ïðåäè âñè÷êî áúëãàðñêèòå äàìàñêèíè). Ïðåç 2004 ã. â Ëîäçñå ñúñòîÿ íàó÷íà êîíôåðåíöèÿ, îðãàíèçèðàíà îò öÿëàòà Êàòåäðà ïî þæíî-ñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè, íà êîÿòî äàìàñêèíàðñêàòà ïðîáëåìàòèêà áåøåïðåäñòàâåíà è îáñúäåíà îò ðàçëè÷íè ãëåäíè òî÷êè: êàòî ôåíîìåí íà êíè-æîâíî òâîð÷åñòâî íà þæíèòå ñëàâÿíè; êàòî îáåêò íà òåêñòîëîãè÷íè ïðîó÷-âàíèÿ; êàòî ïðåõîäåí åòàï â ðàçâèòèåòî íà åçèêîâàòà ñèñòåìà îò ñðåäíîáúë-ãàðñêè êúì íîâîáúëãàðñêè ïåðèîä; êàòî ñðàâíåíèå ñ äðóãè ïîäîáíè êíèæîâ-íè ôåíîìåíè îò âðåìåòî íà Êúñíîòî ñðåäíîâåêîâèå è áàðîêà â þæíîñëà-âÿíñêèòå ëèòåðàòóðè. Ìàòåðèàëèòå îò êîíôåðåíöèÿòà áÿõà ïóáëèêóâàíè âúââòîðè áðîé íà èçäàâàíîòî îò êàòåäðàòà ñïèñàíèå �Þæíîñëàâÿíñêè íàó÷íèñâåçêè�, à äàìàñêèíàðñêàòà ïðîáëåìàòèêà å øèðîêî çàñòúïåíà â ìîíîãðà-ôè÷íèòå ñòóäèè íà âñè÷êè ëîäçêè ïàëåîñëàâèñòè.

Òðÿáâà äà ñå ïîä÷åðòàå, ÷å ëîäçêèòå ïàëåîñëàâèñòè÷íè èçñëåäâàíèÿ âîáëàñòòà íà òåêñòîëîãèÿòà íà ñòàðèòå ñëàâÿíñêè òåêñòîâå ïî ïðèíöèï ñåîïèðàò íà èíòåðäèñöèïëèíàðíî è èçëèçàùî èçâúí ðàìêèòå íà òåñíèÿ íàöèî-íàëèñòè÷åñêè äèñêóðñ (â ðàìêèòå íà ñëàâÿíñêàòà ïðàâîñëàâíà îáùíîñò) ðàç-áèðàíå íà ñïåöèôèêàòà íà ñðåäíîâåêîâíîòî êíèæîâíî íàñëåäñòâî. Âñè÷êèàíàëèçèðàíè áúëãàðñêè ÿâëåíèÿ ñå ñðàâíÿâàò ñ ïîäîáíè ïðîöåñè âúâ âèçàí-òèéñêàòà, ñðúáñêàòà è ðóñêàòà ëèòåðàòóðà, òúé êàòî ñìÿòàìå, ÷å ñàìî ïîòîçè íà÷èí ìîæå äà ñå ðàçáåðå çíà÷åíèåòî è ðîëÿòà íà ñëîâîòî è êíèæîâíàòàäåéíîñò íà ñðåäíîâåêîâíèòå ñëàâÿíè. Òúðñåíåòî íà èçêóñòâåíè ãðàíèöè èçàòâàðÿíåòî â ðàìêèòå íà åäíà íàöèîíàëíà (â ñëó÷àÿ � áúëãàðñêà) êóëòóðàñìÿòàìå çà ãîëÿìà ìåòîäîëîãè÷åñêà ãðåøêà, âîäåùà äî ñòåðåîòèïíî è àíàõ-ðîíè÷íî ðàçáèðàíå íà àíàëèçèðàíèòå ôåíîìåíè. Îò äðóãà ñòðàíà, ñìÿòàìå,÷å ïàëåîñëàâèñòè÷íèòå èçñëåäâàíèÿ ïî ïðèíöèï òðÿáâà äà áúäàò èíòåð-äèñöèïëèíàðíè è íàäíàöèîíàëíè. Åäíî êîäèêîëîãè÷íî èëè ïàëåîãðàôñêîïðîó÷âàíå èçèñêâà åçèêîâåäñêè àíàëèç íà ñòàðèòå òåêñòîâå; åäíî òåêñòîëî-ãè÷íî èçñëåäâàíå íå ìîæå äà ñå îòêúñíå îò ëèòóðãè÷åñêàòà èëè áèáëåéñêàïðîáëåìàòèêà; ëèòåðàòóðíèÿò àíàëèç íà ñòàð ñëàâÿíñêè òåêñò òðÿáâà äà èç-ïîëçâà çíàíèåòî (à ïîíÿêîãà è ìåòîäèòå) íà èñòîðèÿòà íà èçêóñòâîòî èëèôîëêëîðèñòèêàòà.

Òåçè ìåòîäîëîãè÷åñêè ïðåäïîñòàâêè íàñî÷âàò íàó÷íèòå èíòåðåñè íà÷ëåíîâåòå íà ñïåöèàëíîñòòà êúì òàêèâà âàæíè è ñëîæíè êíèæîâíè ôåíîìåíèêàòî: ïñåâäíîêàíîíè÷íèòå òåêñòîâå, èçñëåäîâàòåëñêîòî âíèìàíèå êúì êîèòî

54

îò íÿêîëêî ãîäèíè ñå êîíöåíòðèðà âúðõó àïîêðèôíàòà êíèæíèíà íà þæíèòåè � ïî-îáùî � ïðàâîñëàâíèòå ñëàâÿíè.  ðàìêèòå íà òàçè ïðîáëåìàòèêà âíàøàòà ñïåöèàëíîñò â ìîìåíòà ñå ðåàëèçèðà èçñëåäîâàòåëñêè ïðîåêò,ôèíàíñèðàí îò ïîëñêîòî Ìèíèñòåðñòâî íà íàóêàòà è âèñøåòî îáðàçîâàíèåÄèãèòàëåí êîðïóñ íà ñëàâÿíñêèòå ñòàðîçàâåòíè àïîêðèôíè òåêñòîâå.Ïàëåîãðàôèÿ, òåêñòîëîãèÿ, êîäèêîëîãèÿ (NN 103 196635). Îñíîâíàòà öåëíà ïðîåêòà å äà ñå ïîäãîòâè åëåêòðîíåí êàòàëîã (ñ âúçìîæíîñò çà áúðçî èìíîãîïëàñòîâî òúðñåíå), ñúäúðæàù ïîäðîáíà èíôîðìàöèÿ çà ñòàðîçàâåòíèïåðñîíàæè, ìîòèâè è îòäåëíè ïðîèçâåäåíèÿ èëè öèêëè, ðàçïðúñíàòè ïîþæíî- è èçòî÷íîñëàâÿíñêè ðúêîïèñè â íÿêîëêî äúðæàâè. Çà ðåàëèçàöèÿ íàòàçè öåë âå÷å áÿõà ïðîâåäåíè íàó÷íè êîìàíäèðîâêè â Áúëãàðèÿ, Ðóñèÿ,Ïîëøà, ×åõèÿ è Àâñòðèÿ, ïëàíèðàíà å ðàáîòà â áèáëèîòåêèòå è êíèãîõðà-íèëèùàòà â Ñúðáèÿ, Ìàêåäîíèÿ, Ðóìúíèÿ, Èòàëèÿ è äðóãè ñòðàíè. Òðÿáâàäà ñå îòáåëåæè, ÷å çà ìîìåíòà òàêàâà áàçà äàííè ëèïñâà, à ñúùåñòâóâàùèòåêàòàëîçè, èçãîòâåíè è ïóáëèêóâàíè ïðåäèìíî â êðàÿ íà XIX èëè íà÷àëîòîíà XX âåê, ñà áèáëèîãðàôñêà ðÿäêîñò è ñúùåâðåìåííî ñà íåàêòóàëíè èíåïúëíè.

Âúâ âðúçêà ñ àïîêðèôíàòà òåìàòèêà â Ëîäç áÿõà ïðîâåäåíè äâå íàó÷íèèíòåðäèñöèïëèíàðíè êîíôåðåíöèè, îáåäèíåíè ïîä îáùîòî íàçâàíèå BibliaSlavorum Apocryphorum. Ïúðâàòà (2006 ã.) áå ïîñâåòåíà íà ñòàðîçàâåòíèòåàïîêðèôè, âòîðàòà (2009 ã.) � íà íîâîçàâåòíèòå. È â äâåòå êîíôåðåíöèèâçåõà ó÷àñòèå êàêòî èçâåñòíè, òàêà è ìëàäè èçñëåäîâàòåëè îò Ïîëøà, Áúë-ãàðèÿ, Ðóñèÿ, Èòàëèÿ è äðóãè äúðæàâè, à ìàòåðèàëèòå ñà ïóáëèêóâàíè â íàó÷-íè ñïèñàíèÿ è îòäåëåí òîì. Ïðåç 2012 ã. ñå ïðåäâèæäà ïðîâåæäàíåòî íàòðåòà (è ïîñëåäíà) êîíôåðåíöèÿ îò öèêúëà, ïîñâåòåíà íà íÿêîè îáùè ïðîá-ëåìè íà ñëàâÿíñêàòà àïîêðèôíà êíèæíèíà.

Îïèñàíèòå íàêðàòêî ïî-ãîðå ìåòîäîëîãè÷åñêè ïðåäïîñòàâêè è ïðèíöèïèîïðåäåëÿò ñúùî è èíäèâèäóàëíàòà íàó÷íà ðàáîòà íà ÷ëåíîâåòå íà ñïåöèàë-íîñòòà, îñîáåíî â ðàìêèòå íà òåêñòîëîãè÷íè ïðîó÷âàíèÿ. Äâå ìîíîãðàôèè� õàáèëèòàöèîííèÿò òðóä íà Ã. Ìèí÷åâ (çà ôóíêöèîíèðàíåòî íà êàíîíè÷íèè ïñåâäîêàíîíè÷íè òåêñòîâå â èçêóñòâîòî è ôîëêëîðà íà áàëêàíñêèòå ñëà-âÿíè) è äîêòîðñêàòà äèñåðòàöèÿ íà Ì. Ñêîâðîíåê (çà ìÿñòîòî íà àðõàíãåëÌèõàèë â êóëòóðàòà íà ïðàâîñëàâíèòå áàëêàíñêè ñëàâÿíè) � äåìîíñòðèðàòèìåííî èíòåðäèñöèïëèíàðåí è êîìïëåêñåí ïîäõîä êúì àíàëèçèðàíàòàïðîáëåìàòèêà, çàñÿãàùà êàêòî ïèñìåíè èçâîðè, òàêà è èêîíîãðàôèÿ è óñòíîíàðîäíî òâîð÷åñòâî. Ñòðóâà íè ñå, ÷å òîâà äàâà âúçìîæíîñò íà èçñëå-äîâàòåëÿ äà ïðîó÷è çàñÿãàíàòà ïðîáëåìàòèêà â ïî-øèðîê êîíòåêñò è äà èç-áåãíå ïîãðåøíà èëè òåíäåíöèîçíà èíòåðïðåòàöèÿ. Êúì òåçè èçñëåäâàíèÿòðÿáâà äà ñå äîáàâè îùå åäíà äîêòîðñêà äèñåðòàöèÿ, ïîäãîòâåíà îò ä-ð ÁåàòàÊîòèê è çàùèòåíà â Êàòåäðàòà ïî þæíîñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè � Twórczo�æpisarza bu³garskiego jeroschimonacha Spirydona Gabrowskiego (po³. XVIII w.�

55

1824 r.). Ðàáîòàòà å ïîñâåòåíà íà ó÷åíèêà íà ñâ. Ïàèñèé Âåëè÷êîâñêè �éåðîñõèìîíàõ Ñïèðèäîí Ãàáðîâñêè.

Îñâåí ÷èñòî íàó÷íà äåéíîñò ÷ëåíîâåòå íà ñïåöèàëíîñòòà ïî èíèöèàòèâàíà Ã. Ìèí÷åâ çàåäíî ñ äðóãè êîëåãè îò öÿëàòà Êàòåäðà, êàêòî è ñ äîêòîðàí-òèòå è ñòóäåíòèòå îò ãîðíèòå êóðñîâå, îòäåëÿò çíà÷èòåëíî âíèìàíèå íà ïîïó-ëÿðèçèðàíåòî â Ïîëøà íà ñëàâÿíñêîòî (ïðåäè âñè÷êî þæíîñëàâÿíñêî è áúë-ãàðñêî) êíèæîâíî íàñëåäñòâî ïîñðåäñòâîì ïðåâîäè è ïóáëèêàöèè, îðèåí-òèðàíè êúì ïî-øèðîêà àóäèòîðèÿ. Òðÿáâà äà ñå èçòúêíå, ÷å òàçè ïðåâîäà-÷åñêà äåéíîñò íå ìîæå è íå áèâà äà ñå ðàçãëåæäà åäèíñòâåíî êàòî ïîïóëÿ-ðèçàöèÿ, òúé êàòî èçèñêâà ñåðèîçíè ïðåäâàðèòåëíè ïðîó÷âàíèÿ, òúðñåíå íàñúîòâåòíè òåêñòîâå è ïàëåîãðàôñêà è åçèêîâåäñêà ðàáîòà ñ èçâîðîâèÿ ìàòå-ðèàë. Ïúðâàòà àíòîëîãèÿ, ïîñâåòåíà íà áúëãàðñêèòå ñâåòöè îòøåëíèöè,èçëåçå îùå ïðåç 2002 ã. è øèðîêî ñå èçïîëçâà â îò ïðåïîäàâàòåëèòå â íÿ-êîëêî ïîëñêè óíèâåðñèòåòà. Ïðåç 2006 ã. èçëÿçîõà äâå ïîðåäíè àíòîëîãèè,ñúäúðæàùè ïðåâîäè íà þæíîñëàâÿíñêè ñòàðîçàâåòíè àïîêðèôè è íà áúëãàð-ñêè ïðèêàçêè è íàðîäíè ëåãåíäè. È äâåòå èçäàíèÿ ñà ïðèäðóæåíè ñ ïîäðîáåíêîìåíòàð, ðå÷íèê íà ðåäêè è íåïîçíàòè (ñïåöèôè÷íè çà þæíèòå ñëàâÿíè)òåðìèíè è ïîäðîáåí áèáëèîãðàôñêè àïïàðàò.  ìîìåíòà ñå äîâúðøâàò îùåäâå àíòîëîãèè: ïúðâàòà å ïîñâåòåíà íà ñâåòè Ñåäìî÷èñëåíèöè è ñúäúðæààãèîãðàôñêè, áîãîñëóæåáíè è ëåãåíäàðíè òåêñòîâå çà ó÷åíèöèòå íà ñâ.ñâ. Êè-ðèë è Ìåòîäèé, à âòîðàòà ùå ñúäúðæà èçâîðè çà áîãîìèëñòâîòî. Òÿ ñå ïîä-ãîòâÿ â ñúòðóäíè÷åñòâî ñ Êàòåäðàòà ïî èñòîðèÿ íà Âèçàíòèÿ êúì Ëîäçêèÿóíèâåðñèòåò è ùå ïðåäëîæè äâóåçè÷íî èçäàíèå íà ñëàâÿíñêè, ãðúöêè è ëàòèí-ñêè èçâîðè çà ñðåäíîâåêîâíèòå äóàëèñòè÷íè ó÷åíèÿ. Ïúðâèÿò òîì îò àíòî-ëîãèÿòà, â êîéòî ùå âëèçàò ñëàâÿíñêè èçâîðè: �Áåñåäàòà íà ïðåçâèòåð Êîçìàñðåùó áîãîìèëèòå�, �Ñèíîäèêúò íà öàð Áîðèë� è îùå íÿêîëêî áúëãàðñêè èñðúáñêè ñðåäíîâåêîâíè ïàìåòíèêà, å â åòàï íà ðåäàêòèðàíå íà òåêñòîâåòå.

Òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè, ÷å ïðåâîäà÷åñêàòà äåéíîñò íà ñïåöèàëíîñòòàíå ñå èç÷åðïâà ñ ïðåâîäè îò áúëãàðñêè è äðóãè þæíîñëàâÿíñêè åçèöè. Ïîäðåäàêöèÿòà íà Ã. Ìèí÷åâ áÿõà ïîäãîòâåíè è èçäàäåíè ïðåâîäè íà äâà ëèòóð-ãè÷åñêè òðàêòàòà (åäèí îò ãðúöêè, åäèí îò ðóñêè åçèê), â êîèòî ñå êîìåíòèðàñèìâîëèêàòà íà ïðàâîñëàâíîòî áîãîñëóæåíèå. Òåçè èçäàíèÿ ìîãàò äà áúäàòïîëåçíè çà ñëàâèñòè îò ðàçëè÷íè ñïåöèàëíîñòè è çà âñè÷êè, êîèòî ñå èíòåðå-ñóâàò îò ñïåöèôèêàòà íà ïðàâîñëàâíîòî õðèñòèÿíñòâî è êàêòî ñå íàäÿâàìå,ïîìàãàò äà ñå ðàçáåðå ïî-äîáðå íå ñàìî ðèòóàëà, íî è íÿêîè áîãîñëîâñêèïðèíöèïè, ôóíêöèîíèðàùè â èçòî÷íîòî õðèñòèÿíñòâî è îïðåäåëÿùè äî ãî-ëÿìà ñòåïåí îñîáåíîñòèòå íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà.

Àêòèâíàòà ïðåâîäà÷åñêà äåéíîñò å ñòàíàëà èìïóëñ çà îùå åäíà èíè-öèàòèâà, â êîÿòî ó÷àñòâàò íå ñàìî ÷ëåíîâåòå íà ñïåöèàëíîñòòà, à è êîëåãèîò äðóãè ñïåöèàëíîñòè â Êàòåäðàòà. Ñòàâà äóìà çà öèêúë ñòàòèè (ïðèäðóæåíèîò êîìåíòèðàíè áèáëèîãðàôñêè ñïèñúöè), ïîñâåòåí íà èñòîðèÿòà íà ïðåâîäè

56

îò öúðêîâíîñëàâÿíñêè è íåãîâèòå ðåäàêöèè íà ïîëñêè, à ñúùî òàêà íà ðàç-ëè÷íè òåîðåòè÷íè è ïðàêòè÷íè àñïåêòè íà òîçè ñïåöèôè÷åí òèï ïðåâî-äà÷åñêà äåéíîñò. Ïúðâàòà ñòàòèÿ îò öèêúëà, îòíàñÿùà ñå äî ñëåäâîåííèÿïåðèîä, å ïóáëèêóâàíà25. Ïîðåäíèòå � ïîñâåòåíè íà ïðåâîäè îò XIX âåê èáîãîñëóæåáíè òåêñòîâå, ñâúðçàíè ñ äåéíîñòòà íà Ïîëñêàòà àâòîêåôàëíàïðàâîñëàâíà öúðêâà � â ìîìåíòà ñå ïîäãîòâÿò.

Ïîïóëÿðèçàòîðñêàòà äåéíîñò è íàó÷íîìåòîäîëîãè÷åñêèòå ïðèíöèïè íàèçñëåäîâàòåëñêàòà äåéíîñò íàìèðàò îòðàæåíèå è â ðåàëèçèðàíèÿ îò 2008 ã.ñúâìåñòåí ïðîåêò íà ñïåöèàëíîñòòà è Êàòåäðàòà ïî èñòîðèÿ íà Âèçàíòèÿ.Ïðîåêòúò âêëþ÷âà ïðîâåæäàíå íà ðåäîâíè ïóáëè÷íè ëåêöèè, ïîäãîòâåíèîò ïðåïîäàâàòåëèòå îò äâåòå íàó÷íè çâåíà è çàñÿãàùè ðàçëè÷íè àñïåêòè íàôóíêöèîíèðàíåòî íà âèçàíòèéñêî-ñëàâÿíñêàòà îáùíîñò ïðåç Ñðåäíîâå-êîâèåòî. Ìàòåðèàëèòå îò ëåêöèèòå ùå áúäàò èçäàäåíè â îòäåëåí òîì.

 ñïåöèàëíîñòòà �Ïàëåîñëàâèñòèêà è íàðîäíà êóëòóðà� ñå ïðîâåæäàòñúùî èíòåðäèñöèïëèíàðíè ïðîó÷âàíèÿ âúðõó ñëàâÿíñêèÿ ôîëêëîð, êîèòîñà â òÿñíà âðúçêà, îò åäíà ñòðàíà, ñ èçñëåäâàíèÿòà âúðõó ñðåäíîâåêîâíàòàïèñìåíà òðàäèöèÿ íà ñëàâÿíèòå îò Slavia Orthodoxa, à îò äðóãà � èìàò ïðÿêîîòíîøåíèå êúì ïðåïîäàâàíåòî, òúé êàòî ÷àñò îò ïðîó÷âàíèÿòà ñå ïðåäëàãàòíà ñòóäåíòèòå â ïî-äîñòúïíà ôîðìà êàòî ëåêöèè â ðàìêèòå íà áëîê îò ïðåä-ìåòè ïî èçáîð.  òîçè êîíòåêñò îò íà÷àëîòî íà ñúùåñòâóâàíåòî íà Êàòåäðàòàïî þæíîñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè ëîäçêèòå ñòóäåíòè ñëàâèñòè ñà èìàëè âúç-ìîæíîñò äà ó÷àñòâàò â ñëåäíèòå êóðñîâå, çàñÿãàùè ïàëåîñëàâèñòè÷íàòà èôîëêëîðíàòà òåìàòèêà (âñè÷êè âîäåíè îò Ã. Ìèí÷åâ):

� Ãëàãîëè÷åñêà ïàëåîãðàôèÿ;� Ñàêðàëíî ïðîñòðàíñòâî íà ïðàâîñëàâíèÿ õðàì;� Äóõîâíà êóëòóðà íà ïðàâîñëàâíèòå ñëàâÿíè;� Íàðîäíà êóëòóðà íà áàëêàíñêèòå ñëàâÿíè;� Ñðåäíîâåêîâíè äóàëèñòè÷íè åðåñè (ñ àêöåíò âúðõó áîãîìèë-

ñòâîòî);� Ñëàâÿíñêà ìèòîëîãèÿ. Åçè÷åñêèÿò ïàíòåîí íà ñëàâÿíèòå.

Ñïîìåíàòèòå èíòåðäèñöèïëèíàðíè èçñëåäâàíèÿ îáõâàùàò ðàçëè÷íèàñïåêòè íà ôåíîìåíà �íàðîäíà êóëòóðà� èëè �íàðîäíî õðèñòèÿíñòâî�, ñõâà-ùàíè êàòî êîíãëîìåðàò îò êóëòóðíè òåêñòîâå: ëèòåðàòóðíè, ôîëêëîðíè,èêîíîãðàôñêè. Ôîëêëîðíèòå èçñëåäâàíèÿ îáõâàùàò òðàäèöèîííèòå óñòíèæàíðîâå íà íàðîäíàòà êóëòóðà (ïðèêàçêà, ëåãåíäà, ïåñåí), ðàçãëåæäàíè âúâ

25 Kawecka, A., Petrov, I., Skowronek, M. Z problematyki przek³adu starej literatury krêguSlavia Orthodoxa na jêzyk polski (cz. 1), s. 247�255 + ïðèëîæåíèå � Materia³y dobibliografii powojennych przek³adów starej literatury krêgu Slavia Orthodoxa na jêzykpolski, s. 256�273, [â ñåðèÿ:] Krakowsko-Wileñskie Studia Slawistyczne, t. 4, red. � M.Kuczyñska, W. Stêpniak-Minczewa, J. Stradomski, Kraków, 2009.

57

âðúçêà ñ âçàèìîîòíîøåíèÿòà èì ñ æàíðîâåòå íà �âèñîêàòà� ñðåäíîâåêîâíà,ïðåäâúçðîæäåíñêà è âúçðîæäåíñêà ëèòåðàòóðà. ×ëåíîâåòå íà ñïåöèàëíîñòòàñà ó÷àñòâàëè è ó÷àñòâàò â íÿêîëêî èçäàòåëñêè ïðîåêòà, ñâúðçàíè ñ ïóáëè-êóâàíåòî íà ïîëñêè ïðåâîäè íà áúëãàðñêè ïðèêàçêè è ëåãåíäè.

Òðÿáâà äà ñå ïîä÷åðòàå ñúùî òàêà, ÷å èçñëåäâàíèÿòà âúðõó òðàäèöèîí-íàòà áúëãàðñêà êóëòóðà èìàò íå ñàìî äèàõðîíåí, íî è ñúïîñòàâèòåëåí õà-ðàêòåð: áúëãàðñêèÿò ôîëêëîðåí ìàòåðèàë ñå ðàçãëåæäà â îáùîñëàâÿíñêèêîíòåêñò. Òîçè ïîäõîä íàìèðà îòðàæåíèå â ïîãîòâÿíèòå ïîä ðúêîâîäñòâîòîíà Ã. Ìèí÷åâ äâå äîêòîðñêè äèñåðòàöèè. Íå å ìàëîâàæíî äà ñå ñïîìåíåñúùî òàêà, ÷å èçáðàíèòå òåìè çàñÿãàò ïðîáëåìè, ôðàãìåíòàðíî èëè âúîáùåíåèçñëåäâàíè â ïîëñêàòà è áúëãàðñêàòà åòíîëîãèÿ è ôîëêëîðèñòèêà, çàòîâàâúðõó òÿõ ùå ñå ñïðåì ïî-ïîäðîáíî.

Òåìàòà íà äèñåðòàöèÿòà íà ìàãèñòúð Êàðîëèíà Êøåøåâñêà åReminiscencje eposu zwierzêcego w folklorze i literaturze polskiej i bu³garskiej woparciu o analizê typu bajkowego AT 130 �Zwierzêta w chacie�. Ðàáîòàòà èìàõàðàêòåð íà ïðîñòðàííà ñðàâèòåëíà ñòóäèÿ âúðõó áúëãàðñêèòå è ïîëñêè âà-ðèàíòè íà ïðèêàçêàòà, îçíà÷åíà â êàòàëîãà íà Ààðíå-Òîìïñúí ñ íîìåð 130(Animals In Exile; íà ïîëñêè: Zwierzêta w chacie; íà áúëãàðñêè: Äîìàøíèòåæèâîòíè ïðîãîíâàò âúëöè/ðàçáîéíèöè). Ïðåäìåò íà èçñëåäâàíå å ïðèêàç-êàòà, ñõâàùàíà êàòî òðàäèöèîíåí îðàëåí íàðàòèâ.  ãðóïàòà �ïðèêàçêè çàæèâîòíè� ñå ñðåùàò, îò åäíà ñòðàíà � íàðàòèâè, ñâúðçàíè ñ åçîïîâàòà òðàäè-öèÿ, íî ñ ðåäóöèðàí ìîðàë â ñðàâíåíèå ñ ëèòåðàòóðíèòå èçòî÷íèöè, à îòäðóãà � îñòàòúöè îò äðåâíèÿ æèâîòèíñêè åïîñ, âêëþ÷âàùè ïðèêàçêè ñ îñíî-âåí ãåðîé òðèêñòåð è íàìèðàùè ñå íà ãðàíèöàòà ìåæäó ïðèêàçêàòà çà æèâîòíèè âúëøåáíàòà ïðèêàçêà. Òèïúò Äîìàøíèòå æèâîòíè ïðîãîíâàò âúëöè/ðàçáîéíèöè, ïîçíàò â áúëãàðñêàòà è ïîëñêàòà ôîëêëîðíà òðàäèöèÿ, îáèê-íîâåíî ñå ðàçãëåæäà êàòî ðåìèíèñöåíöèÿ íà äðåâíèÿ æèâîòèíñêè åïîñ. Âðàáîòàòà íà Ê. Êøåøåâñêà ñå àíàëèçèðàò êàêòî ïóáëèêóâàíè â Ïîëøà èÁúëãàðèÿ âàðèàíòè íà ïðèêàçêàòà, òàêà è íåïóáëèêóâàíè áúëãàðñêè âàðèàíòè.Âàæíî å äà ñå ñïîìåíå, ÷å àâòîðêàòà ïðèâëè÷à êàòî ñúïîñòàâèòåëåí ìàòåðèàëè ïðîèçâåäåíèÿ íà õóäîæåñòâåíàòà ëèòåðàòóðà, êúäåòî ìîòèâúò Æèâîòíèïðîãîíâàò ðàçáîéíèöè å ðàçðàáîòåí ñ èçðàçíèòå ñðåäñòâà íà äðóã êóëòóðåíêîä.

Âòîðàòà äîêòîðñêàòà äèñåðòàöèÿ å íà Ëóêàø Ìèøåëñêè. Òÿ å ïîñâåòåíàíà âëèÿíèåòî íà äðåâíèÿ áëèçíà÷åí êóëò êúì ñëúíöåòî è ìåñå÷èíàòà âúðõóðàçëè÷íè îò æàíðîâà ãëåäíà òî÷êà ôîëêëîðíè òåêñòîâå, ðàçâèâàùè ìîòèâàçà ò.íàð. �ñëúí÷åâà æåíèòáà�. È òàçè ðàáîòà èìà ñúïîñòàâèòåëåí õàðàêòåð:àâòîðúò ïðèâëè÷à çà ñðàâíåíèå áúëãàðñêè, ñðúáñêè, ïîëñêè è èçòî÷íîñëà-âÿíñêè ìàòåðèàë. Ñëúíöåòî è Ìåñåöúò êàòî îäóøåâåíè ñúùåñòâà � äåìè-óðçè � çàåìàò âàæíî ìÿñòî â ñëàâÿíñêèÿ ìèòîëîãè÷åí �îáðàç íà ñâåòà�.Äîêòîðñêàòà äèñåðòàöèÿ å ïîñâåòåíà íà íÿêîè àñïåêòè íà ñîëàðíèÿ êóëò â

58

îïîçèöèÿ íà ëóíàðíèÿ, à ìåòîäúò íà èçñëåäâàíå, êàêòî âå÷å áå ñïîìåíàòî, åôóíêöèîíàëíî-ñúïîñòàâèòåëåí è èíòåðäèñöèïëèíàðåí. Èçâîðîâèÿò ìàòå-ðèàë ñå ãðóïèðà îñíîâíî îêîëî ôîëêëîðíè òåêñòîâå (ëåãåíäè, ïðåäàíèÿ,ïåñíè, ìåìîðàòè), íî ñúùî òàêà è ëèòåðàòóðíè ïðîèçâåäåíèÿ, êúäåòî ìîãàòäà ñå îòêðèÿò ñëåäè îò ñîëàðåí èëè ëóíàðåí êóëò.  íàó÷íàòà ëèòåðàòóðàñúùåñòâóâàò èçñëåäâàíèÿ, çàñÿãàùè íÿêîè ñòðàíè íà áëèçíà÷íèÿ êóëò â ìè-òîëîãè÷íèÿ îáðàç íà ñâåòà ïðè ñëàâÿíèòå, íî òîâà ñà ïî-ñêîðî íàáëþäåíèÿîò îáù õàðàêòåð. Ðàáîòàòà ùå áúäå îïèò çà ïî-ïúëåí ïðåãëåä è àíàëèç íàñúùåñòâóâàùèÿ êîðïóñ òåêñòîâå è ðåêîíñòðóêöèÿ íà ïúðâè÷íè íàðîäíèâÿðâàíèÿ è ïðåäñòàâè, êàêòî è âðúçêàòà èì ñ õóäîæåñòâåíàòà ëèòåðàòóðà.

Îáùèÿò õðîíîëîãè÷åí ñïèñúê íà âñè÷êè ïàëåîñëàâèñòè÷íè ïóáëèêàöèèè êîíôåðåíöèè â Êàòåäðàòà ïî þæíîñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè íà Ëîäçêèÿ óíè-âåðñèòåò26, ñïîìåíàòè â íàøèÿ ïðåãëåä, å ñëåäíèÿò:Ïóáëèêàöèè:

� Ziemscy anio³owie � niebiañscy ludzie. Anachoreci w bu³garskiej literaturzei kulturze, wybór i wstêp G. Minczew, Wydawnictwo Orthdruk, Bia³ystok,2002;

� Minczew, G. �wiêta ksiêga � ikona � obrzêd. Teksty kanonicznei pseudokanoniczne a ich funkcjonowanie w sztuce sakralnej i folklorzeprawos³awnych S³owian na Ba³kanach, Wydawnictwo Uniwersytetu£ódzkiego, £ód�, 2003;

� Apokryfy i legendy starotestamentowe S³owian po³udniowych, wybór i red. G.Minczew, M. Skowronek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloñskiego,Kraków, 2006;

� Z³ota moneta za s³owo. Bu³garskie bajki i legendy ludowe, wybór i wstêp G.Minczew, Wydawnictwo Uniwersytetu £ódzkiego, £ód�, 2006;

� Symeon z Tessaloniki, O �wi¹tyni Bo¿ej, prze³. A. Maciejewska, red. G.Minczew, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloñskiego, Kraków, 2007;

� Beniamin, abp Ni¿nego Nowogrodu i Arzamasu, Nowe Tablice czyli o cerkwi,liturgii, nabo¿eñstwach i utensyliach cerkiewnych (wybór), prze³. I. Petrov,red. G. Minczew, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloñskiego, Kraków,2007;

� Skowronek M., ��wiat ca³y ma Ciê za obroñcê�. Micha³ Archanio³ w kulturzeS³owian prawos³awnych na Ba³kanach, Wydawnictwo Uniwersytetu£ódzkiego, £ód�, 2008;

� Biblia Slavorum Apocryphorum. Novum Testamentum, red. G. Minczew, M.Skowronek, I. Petrov, Wydawnictwo �Piktor�, £ód�, 2009;

26 Ôîðìàëíîòî îáîñîáÿâàíå íà ñïåöèàëíîñò �Ïàëåîñëàâèñòèêà è íàðîäíà êóëòóðà� âðàìêèòå íà Êàòåäðàòà íàñòúïè ïðåç ì. ìàðò 2007 ã.

59

� Siedmiu �wiêtych Mê¿ów � Aposto³owie S³owian i ich Uczniowie, red. M.Skowronek, G. Minczew, Kraków (ïîä ïå÷àò);

� Ìèí÷åâ, Ã. Òåêñò è îáðåä, Ñîôèÿ (ïîä ïå÷àò);Êîíôåðåíöèè:

– „Miêdzy Wschodem a Zachodem. Proza retoryczno-kaznodziejska w krajachpo³udniowos³owiañskich“, Ëîäç, 23–24 àïðèë 2004 ã. Ìàòåðèàëèòå ñàïóáëèêóâàíè â: „Po³udniowos³owiañskie Zeszyty Naukowe. Jêzyk �Literatura � Kultura�, 2/2005. Homiletyka;

– „Biblia Slavorum Apocryphorum. I. Vetus Testamentum“, Ëîäç, 19–21îêòîìâðè 2006 ã. Ìàòåðèàëèòå ñà ïóáëèêóâàíè â: „FundamentaEuropaea“, fasc. VI–VII, rocznik IV, 2007; „Po³udniowos³owiañskie ZeszytyNaukowe. Jêzyk � Literatura � Kultura“, 4/2007;

– „Biblia Slavorum Apocryphorum. II. Novum Testamentum“, Ëîäç, 15–17 ìàé2009 ã. Ìàòåðèàëèòå ñà ïóáëèêóâàíè â: Biblia Slavorum Apocryphorum.Novum Testamentum , red. G. Minczew, M. Skowronek, I. Petrov,Wydawnictwo �Piktor�, £ód�, 2009.

Íàêðàÿ òðÿáâà îùå äà ñå ñïîìåíå çà äâå ëîäçêè åçèêîâåäñêè ðàáîòè,êîèòî, ìàêàð ÷å íå áÿõà ïîäãîòâåíè â ðàìêèòå íà ñïåöèàëíîñò �Ïàëåîñëàâèñ-òèêà è íàðîäíà êóëòóðà�, ñà ïîñâåòåíè íà äèàõðîííè ïðîöåñè â áúëãàðñêèÿåçèê è àíàëèçèðàò ñðåäíîâåêîâåí ïèñìåí ìàòåðèàë îò ëèíãâèñòè÷íà ãëåäíàòî÷êà. Òå ñà ïóáëèêóâàíè êàòî ìîíîãðàôèè íà áàçàòà íà çàùèòåíè äîêòîðñêèäèñåðòàöèè. Ïúðâàòà (íà È. Ïåòðîâ) å ïîñâåòåíà íà èçðàçÿâàíåòî íà ïîëèïðå-äèêàòèâíèòå ñòðóêòóðè â ðàçâèòèåòî íà áúëãàðñêèÿ åçèê27, à âòîðàòà (íà À. Êà-âåöêà îò ñïåöèàëíîñò �Åçèêîçíàíèå� íà Êàòåäðàòà) � íà èçðàçÿâàíåòî íàêàòåãîðèÿòà îïðåäåëåíîñò/íåîïðåäåëåíîñò â ðàçâèòèåòî íà áúëãàðñêèÿ èíà ñðúáñêèÿ åçèê28.

Èâàí Ïåòðîâ è Ëóêàø Ìèøåëñêè

27 Petrov, I. Wyra¿anie struktur polipredykatywnych w rozwoju jêzyka bu³garskiego,Wydawnictwo Uniwersytetu £ódzkiego, £ód�, 2007.28 Kawecka, A. Okre�lono�æ/nieokre�lono�æ w rozwoju jêzyka bu³garskiego i serb-skiego, Wydawnictwo �Piktor�, £ód�, 2009.

60

Ïàëåîñëàâèñòè÷íè èçñëåäâàíèÿâ Óíèâåðñèòåòà �Àäàì Ìèöêåâè÷� (Ïîçíàí)

Êîãàòî ïðåç 1988 ã. â Óíèâåðñèòåòà �Àäàì Ìèöêåâè÷� (Ïîçíàí) ñå ó÷-ðåäè Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ (äíåñ Èíñòèòóò ïî ñëàâÿíñêàôèëîëîãèÿ), íåéíèòå ñúòðóäíèöè çàïî÷íàõà èçñëåäâàíèÿ âúðõó ëèòåðàòóðàòàè åçèöèòå íà þæíèòå ñëàâÿíè29. Ïúðâîíà÷àëíî ïàëåîñëàâèñòè÷íèòå èçñ-ëåäâàíèÿ áÿõà èçêëþ÷èòåëíî ìàëêî è îòãîâàðÿõà íà ïðèîðèòåòèòå íà Êàòåä-ðàòà, ñâúðçàíè ñ ïðîó÷âàíèÿ íà ñúâðåìåííèòå þæíîñëàâÿíñêè åçèöè è íàé-íîâàòà ëèòåðàòóðà íà þæíèòå ñëàâÿíè. Ïðåëîìåí ìîìåíò íàñòúïè ïðåç1995 ã., êîãàòî ðàáîòà â Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ çàïî÷íà ðàáîòàïðîô. ä-ð Àëåêñàíäúð Íàóìîâ îò ßãåëîíñêèÿ óíèâåðñèòåò â Êðàêîâ � èçòúê-íàò ïîçíàâà÷ íà ëèòåðàòóðèòå è êóëòóðèòå íà Ñëàâÿíñêîòî ñðåäíîâåêîâèå.Çà êðàòêî âðåìå òîé íå ñàìî óñïÿ äà ñúçäàäå èíòåðåñ êúì ìåäèåâèñòè÷íàòàòåìàòèêà ó ïîçíàíñêèòå ñëàâèñòè, íî è ñúáðà îêîëî ñåáå ñè êðúã ó÷åíèöè.Ñðåä òÿõ ñå îçîâà ñúðáèñòêàòà Èçàáåëà Ëèñ-Âåëãîø, êîÿòî íàïèñà ïîä íåãî-âî ðúêîâîäñòâî äèïëîìíà ðàáîòà, à âïîñëåäñòâèå è äîêòîðàò. Ñòàðîñðúá-ñêàòà ëèòåðàòóðà å îáåêò íà èíòåðåñ îò ñòðàíà íà òàçè èçñëåäîâàòåëêà è äîäíåñ.

Èçñëåäâàíèÿòà íà ä-ð Èçàáåëà Ëèñ-Âåëãîø ñå âïèñâàò â ðàìêèòå íàçàïî÷íàòèÿ îò ïðîô. Íàóìîâ øèðîê ïðîåêò Èçñëåäâàíèÿ ïî ïðîáëåìàòè-êàòà íà Áèáëèÿòà è ñëàâÿíñêàòà ïàëåîãðàôèÿ â ñâåòëèíàòà íà ôåíî-ìåíîëîãè÷íèòå è ñåìèîòè÷íèòå ðåôëåêñèè íàä äóõîâíîòî è èäåéíî ïðîñ-òðàíñòâî íà Slavia Latina è Slavia Orthodoxa. Èíèöèèðàíèÿò ïðîåêò âêëþ÷âàèçñëåäâàíèÿ âúðõó ìíîãî àñïåêòè îò äóõîâíîñòòà, òðàäèöèÿòà è íàñëåäñòâîòîíà ñëàâÿíñêà Åâðîïà. Ñðåä òÿõ ìîãàò äà ñå èçáðîÿò: ôóíêöèîíèðàíåòî íàáèáëåéñêèÿ òåêñò â êîíòåêñòà íà àäàïòàöèÿòà, äèñòðèáóöèÿòà è ðåèíòåðïðå-òàöèÿòà íà âåëèêè èäåè; áèáëåéñêèÿò òåêñò êàòî ñòðóêòóðíî-èäååí îáðàçåöçà ñòàðîñëàâÿíñêàòà êíèæíèíà; ñðåäíîâåêîâíèòå ñëàâÿíñêè êóëòóðè âúâ âðúç-êà ñúñ çàïàäíîõðèñòèÿíñêèÿ è èçòî÷íîõðèñòèÿíñêèÿ êóëòóðåí ìîäåë; ñëà-âÿíñêèòå äóõîâíè ñèñòåìè êàòî êîíñòðóêòè íà åäíà ñèìâîëè÷íà ðåàëíîñò èðàç÷èòàíåòî íà òåõíèòå ôóíêöèè.

Îñíîâíèòå èçñëåäîâàòåëñêè èíòåðåñè ñå ôîêóñèðàò âúðõó êóëòóðíîòîïðîñòðàíñòâî íà Slaviae Orthodoxae, íà íåéíèòå øèðîêè è òåñíè èçìåðåíèÿ,ò.å. âúðõó èçòî÷íîñëàâÿíñêèÿ êóëòóðåí ìîäåë è ôóíêöèîíèðàùèòå â íåãîâèòåðàìêè ïî-ìàëêè ñèñòåìè � áúëãàðñêàòà, ñðúáñêàòà è ðóñêàòà ïðàâîñëàâíà

29 Ïî-ðàíî â ìíîãî ìàëêà ñòåïåí òå ñå ïðîâåæäàõà â ðàìêèòå íà Èíñòèòóòà ïî ðóñêàôèëîëîãèÿ.

61

êóëòóðà. Äîïúëíèòåëíà öåë íà òåçè èçñëåäâàíèÿ å îáõâàùàíåòî íà õàðàêòåðíèêóëòóðíè ôåíîìåíè, êîèòî, âúïðåêè ÷å èìàò ðàçëè÷íà ïðîåêöèÿ â îòäåëíèòåîáëàñòè, ïðîèçõîæäàò îò îáùè èçâîðè.  òåçè èçñëåäâàíèÿ êíèæíèíàòà ååäèí îò îñíîâíèòå èäåéíè è èäåîëîãè÷åñêè íîñèòåëè. Âñÿêà îò ñëàâÿíñêèòåêóëòóðè (ëèòåðàòóðè) ñå âúçïðèåìà êàòî ìèêðîïðàâîñëàâåí äåðèâàò ñàâòîíîìíà äóõîâíà è èäåîëîãè÷íà ñòðóêòóðà, îôîðìåí â ñôåðàòà íà ìàê-ðîïðàâîñëàâåí ìîäåë.

Äîñåãàøíèòå èçñëåäîâàòåëñêè ìåòîäîëîãè÷íè ñòðàòåãèè è ìåòîäè íàä-ð Ëèñ-Âåëãîø áÿõà ïðåäè âñè÷êî ñ ôåíîìåíîëîãè÷åí è ñåìèîòè÷åí õà-ðàêòåð. Ðåçóëòàòúò îò ïðîó÷âàíèÿòà ñà äâå èçäàäåíè êíèãè: �mieræ wliteraturze staroserbskiej (XII�XIV w.) (Ïîçíàí, 2003) è �wiêci w kulturze duchoweji ideologii S³owian prawos³awnych w �redniowieczu do XV w. (Êðàêîâ, 2005). Òåçèïóáëèêàöèè ñà ñúîáðàçåíè ñ èíòåðäèñöèïëèíàðíèÿ íà÷èí íà èçñëåäâàíå èñå íàìèðàò íà ïðåñå÷íàòà òî÷êà íà ìíîãî îáëàñòè: ëèòåðàòóðîçíàíèå, íàóêàçà ðåëèãèÿòà, êóëòóðîëîãèÿ, åòíîëîãèÿ è êóëòóðíà àíòðîïîëîãèÿ, ñîöèîëîãèÿíà ðåëèãèÿòà è äð. Ñðåä îñòàíàëèòå ïóáëèêàöèè íà ä-ð Ëèñ-Âåëãîø, ñâúðçàíèñ èçñëåäâàíèÿòà íà Ñëàâÿíñêîòî ñðåäíîâåêîâèå, òðÿáâà äà ñå èçáðîÿò ñëåä-íèòå ñòàòèè:

� Zabójca �swój� i obcy. Kilka przyk³adów z hagiografii s³owiañskiej, w:Cz³owiek w sferze oddzia³ywania obcej kultury, red. G. Minczew, £ód�,2000, s. 213�220.

� Motyw �odciêtej g³owy� w literaturze cerkiewnos³owiañskiej, w: �wiêci wkulturze i duchowo�ci dawnej i wspó³czesnej Europy, red. W. Stêpniak-Minczewa, Z.J. Kijas, Kraków, 1999, s. 55�62.

� �wiêta loza Nemanjiciów � specyficzny kontekst serbskiego �redniowiecza,w: �wiêci i �wiêto�æ u korzeni tworzenia siê kultury narodów s³owiañskich,red. W. Stêpniak-Minczewa, Z.J. Kijas, Kraków, 2000, s. 135�144.

� Ôóíêöèjå è ïðîìåíå ê�èæåâíèõ âðñòà íà ïðèìåðó ñðïñêå ñðåä�î-âåêîâíå ñöåíå ñìðòè � îäðåµåíå æèòèjíå jåäèíèöå, ó: Ðàçâîjïðîçíèõ âðñòà ó ñðïñêîj ê�èæåâíîñòè, ÌÑÖ 29/2, Áåîãðàä, 2000,ñ. 83�92.

� �wiêto�æ i �wiêty w tradycji ludowej, VIII Kolokwium Polsko-Bu³garskie,red. M. Walczak-Miko³ajczakowa, Gniezno, 2001, s. 63�70.

� �Odej�cie� �redniowiecznego w³adcy i jego narodowy testament, w: Jezyk,Literatura i Kultura S³owian � dawniej i dzi� III, Litteraria, red. B. Zieliñski,Poznañ, 2001, s. 65�71.

� �wiêci patronowie ba³kañskich Ko�cio³ów narodowych, w: Idee chrze�cijañskiew ¿yciu Europejczyka. Jêzyk. Pi�miennictwo. Sztuki plastyczne. Obyczaje,red. A. Cegliñska, Z. Staszewska, cz. I, £ód�, 2001, s. 137�150.

� Âèçàíòèjñêè óçîðè ñòàðå ñðïñêå ïîåçèjå � íà ïðèìåðó àêàòèñòà,ó: Ñðïñêà ê�èæåâíîñò ó êîíòåêñòó åâðîïñêå ê�èæåâíîñòè, ÌÑÖ30/2, Áåîãðàä, 2002, ñ. 43�49.

62

� Klasztor jako miejsce cudownych uzdrowieñ, w: Wielkie o�rodki klasztorne iich oddzia³ywanie na kulturê krajów s³owiañskich, red. W. Stêpniak-Minczewa, Z.J. Kijas, Kraków, 2001, s. 239�245.

� Cia³o �wiête i nie-�wiête � o motywie niezniszczalno�ci i zniszczalno�cicielesnej w literaturze, w: Ïëîâäèâñêè óíèâåðñèòåò �ÏàèñèéÕèëåíäàðñêè� � Áúëãàðèÿ, Íàó÷íè òðóäîâå (Ôèëîëîãèÿ), ò. 40, êí. 1,2002, c. 437�442.

� Idea nagrody w tekstach cerkiewnos³owiañskich, w: Wielkie tematy kultury wliteraturach s³owiañskich, Slavica Wratislaviensia CXLIII, Wroc³aw, 2007,s. 5�9.

� Âðñòå è íà÷èí ôóíêöèîíèñà�à ñòâàðíîñòè ó òåêñòó æèòèja (íàïðèìåðó æèòèjà ñâ. Ñèìåîíà), ó: Ê�èæåâíîñò è ñòâàðíîñò,Íàó÷íè Ñàñòàíàê Ñëàâèñòà ó Âóêîâå Äàíå, ò. 36/ 2, Áåîãðàä, 2007, ñ.39�48.

� Ê�èãà î ñâåòîì Íèêîëè, Öðêâåíå Ñòóäèjå. Ãîäèø�àê Öåíòðà çàÖðêâåíå Ñòóäèjå, Ãîäèíà III, áð. 3, Íèø, 2006, c. 452.

Ïîíàñòîÿùåì ä-ð Ëèñ-Âåëãîø ðåàëèçèðà ïðîåêò â ðàìêèòå íà èçñëåä-âàíèÿòà íà Ñðúáñêîòî ñðåäíîâåêîâèå è êóëòóðà (ëèòåðàòóðà), âúçïðèåòà êàòîîòäåëíà è ñïåöèôè÷íà ñèñòåìà, åäíîâðåìåííî ñèòóèðàíà â ïðîñòðàíñòâîòîíà äâåòå ñëàâÿíñòâà � èçòî÷íîòî è çàïàäíîòî. Ñðúáñêàòà êóëòóðà îò XVII â.ñå ðàçãëåæäà êàòî ñèìâîëè÷íà è òðàäèöèîííà ñèñòåìà � ðåêîíñòðóèðàíèäåéíî-èäåîëîãè÷åñêè êîìïëåêñ îò âðåìåòî íà Íåìàíè÷ â ñïåöèôè÷íèòåóñëîâèÿ íà òóðñêîòî ðîáñòâî. Èçñëåäâàíèÿòà ñå îòíàñÿò ïðåäè âñè÷êî êúìêóëòóðàòà (ëèòåðàòóðàòà êàòî ñïåöèôè÷åí èíñòðóìåíò çà çàïàçâàíå íà ïà-ìåòòà) è íåéíèòå ïîäñèñòåìè, çàñÿãàùè ðåëèãèÿòà è åòíè÷åñêàòà îáùíîñò.

Èçñëåäîâàòåëñêèÿò èíâåíòàð å ìíîãî ðàçëè÷åí, à â ðåôëåêñèèòå, çàåäíîñúñ çàïàçâàíåòî íà ôèëîëîãè÷åñêèÿ êðèòåðèé êàòî îñíîâåí, ñå îòõâúðëÿêëàñè÷åñêîòî ôèëîëîãè÷åñêî èçñëåäâàíå íà ëèòåðàòóðíèòå òåêñòîâå â ïîëçàíà èíòåðäèñöèïëèíàðíèòå ïðîó÷âàíèÿ íà òåêñòîâåòå íà êóëòóðàòà, êîèòîáèâàò: êóëòóðîëîãè÷åñêè (íåðåäóöèðàíî ïîçíàâàíå íà êóëòóðàòà; âúçïðèå-ìàíå íà êóëòóðàòà êàòî àâòîíîìíà ñôåðà íà îáùíîñòíèÿ ñâÿò è äåôèíèðàíåíà íåãîâàòà ñúùíîñò), ñîöèîëîãè÷åñêè (òóê ñå âêëþ÷âàò èçêëþ÷èòåëíèòåïîñòèæåíèÿ íà ôðåíñêàòà ñîöèîëîãè÷åñêà øêîëà çà èçñëåäâàíå íà ðåëèãèèòå),àíòðîïîëîãè÷åñêè (èçïîëçâàíå íà ôðàãìåíòè îò êîíôèãóðàöèîíèçìà èêîãíèòèâíàòà/èíòåðïðåòàòèâíàòà àíòðîïîëîãèÿ) è ò.í. Îñâåí òîâà èç-ñëåäâàíåòî ñå ñâúðçâà òÿñíî ñ äèñêóðñà íà ïàìåòòà, ñ íåéíèòå äèôåðåíöèðàíèðåãèñòðè è âçàèìîïðåëèâàùè ïîòîöè, êîåòî òðÿáâà äà äîâåäå äî îïðåäåëÿíåíà ñòåïåíòà è âúçìîæíîñòòà çà ðåêîíñòðóêöèÿ íà ìèíàëîòî (Íåìàíè÷îâîòî)è íåãîâàòà åêçåãåòèêà ïðåç òóðñêî âðåìå. Ñ òàçè òåìàòèêà ñà ñâúðçàíèñëåäíèòå ïóáëèêàöèè:

63

– W poszukiwaniu kszta³tu XVII-wiecznej literatury serbskiej, w: Zderzenieczy dialog pañstw narodowych w Europie?, red. J. Sobczak, A.W.Miko³ajczak, Poznañ, 2008, s. 349�353.

� Watykan i Serbia � patriarcha Pajsije wobec unii, w: Religijna mozaikaBa³kanów, red. M. Walczak-Miko³ajczakowa, Gniezno, 2008, s. 62�68.

– Pajsije Janjevac na stra¿y serbskiej tradycji �wiêto�ci, w: Ïàèñèåâè×åòåíèÿ. Ìåæäóíàðîäíà ñëàâèñòè÷íà êîíôåðåíöèÿ: Èíòåðêóë-òóðíèÿò äèàëîã � òðàäèöèè è ïåðñïåêòèâè, Íàó÷íè òðóäîâå(Ôèëîëîãèÿ), ò. 46, êí. 1, ñá. Á, Ïëîâäèâ, 2008, c. 73�83.

– Rekonstruowanie przesz³o�ci � konstruowanie tera�niejszo�ci. Kilka uwag osposobie odzyskiwania pamiêci na podstawie hagiograficznej narracji PajsijaJanjevca, w: Krakowsko-Wileñskie Studia Slawistyczne, t. 4, Kraków, 2009,s. 221�234.

Ïîä ïå÷àò ñå íàìèðàò ñëåäíèòå ïóáëèêàöèè:� Tradycja cerkiewna i ludowa jako �ród³a pamiêci � na podstawie

hagiograficznej narracji o �mierci Uro�a V� Patriarchat w Peci miêdzy Trzema Rzymami� Integruj¹ca (modeluj¹ca) rola wielkich idei � na przyk³adzie idei �wiêto�ci� �Àòîñêà Ãîðà jå ó Ñðïñêîj çåì�è� � opis Symeona �wiêtogórca,� Cia³o w kulcie pamiêtane. Serbskie (siedemnastowieczne) projekcje literackie� Hagiografia i ikonografia w funkcji kulturowej mnemografiiÍàó÷íîèçñëåäîâàòåëñêàòà äåéíîñò íà ä-ð Ëèñ-Âåëãîø îáõâàùà è ó÷àñ-

òèåòî £ â íÿêîëêî ïðîåêòà, ñâúðçàíè ñ øèðîêî ðàçáèðàíàòà åâðîïåéñêà äó-õîâíîñò. Ïëîä íà òîâà ó÷àñòèå ñà íàïèñàíèòå îò íåÿ ðå÷íèöè íà òåðìèíèòåêúì êíèãèòå: Kult �wiêtego Miko³aja w tradycji prawos³awnej (Gniezno, 2004, s.119�129), �wiêty Benedykt w tradycji chrze�cijañstwa Zachodu i Wschodu (Gniezno,2006, s. 172�187), Franciszek Skoryna z Po³ocka. ¯ycie i pisma (Gniezno, 2007).

Íà òîâà ìÿñòî � âúâ âðúçêà ñ ãîðåèçáðîåíèòå çàãëàâèÿ � òðÿáâà äà ñåñïîìåíå, ÷å ïðåç 2000 ã. áåøå îñíîâàí èçâúíãðàäñêè ôèëèàë íà Óíèâåðñèòåòà�Àäàì Ìèöêåâè÷� � Åâðîïåéñêè êîëåãèóì â Ãíåçíî (Collegium EuropaeumGnesnense), â êîéòî çàïî÷íàõà äà ñå ïðîâåæäàò øèðîêè è çàäúëáî÷åíè èçñ-ëåäâàíèÿ âúðõó ôðàãìåíòè îò åâðîïåéñêàòà êóëòóðà. Íÿêîè ïîçíàíñêè (èêðàêîâñêî-ïîçíàíñêè) èçñëåäîâàòåëè, ìåæäó êîèòî ïðîô. Àëåêñàíäúð Íàó-ìîâ è ïðîô. Ìàðèîëà Âàë÷àê-Ìèêîëàé÷àêîâà, ïðåíåñîõà òàì ïðåïîäàâà-òåëñêàòà è èçñëåäîâàòåëñêàòà ñè äåéíîñò. Íÿêîëêî ãîäèíè ïî-êúñíî êúìòÿõ ñå ïðèñúåäèíè ïðîô. Ìàæàííà Êó÷èíñêà � ïî-ðàíî ñúòðóäíèê â Ø÷å÷èí-ñêèÿ óíèâåðñèòåò.

Ìàðèîëà Âàë÷àê-Ìèêîëàé÷àêîâà å åçèêîâåä. Íåéíèòå èíòåðåñè, ñâúð-çàíè ñ áúëãàðñêèÿ åçèê, ñå ñúñðåäîòî÷àâàò âúðõó ïðîáëåìàòèêàòà íà ñúçäà-âàíåòî íà íîðìèòå íà ñúâðåìåííèÿ êíèæîâåí áúëãàðñêè åçèê, íî ïðè ïîäõî-äÿù ñëó÷àé çàñÿãàò è ïî-ðàííè âúïðîñè.

64

Îñîáåíî ìÿñòî â íàó÷íàòà áèîãðàôèÿ íà àâòîðêàòà çàåìà èñòîðèÿòà íàáúëãàðñêèÿ åçèê. Ïëîä íà òîçè èíòåðåñ ñà òðè êíèãè è îáøèðíà ñåðèÿ îòíàó÷íè ñòàòèè. Êíèãàòà Jêzyk pi�miennictwa bu³garskiego. Zarys dziejów (Poznañ,1998) å çàìèñëåíà êàòî êîìïåíäèóì, ïðåäñòàâÿù ðàçâîÿ íà áúëãàðñêàòàêíèæíèíà îò íà÷àëîòî £ äî ôîðìèðàíåòî íà íîâîáúëãàðñêèÿ êíèæîâåí åçèêïðåç XIX â. Ñú÷èíåíèåòî å ïúðâî èçñëåäâàíå íà ïîëñêè åçèê, êîåòî â ñòåãíàòâèä ïðåäñòàâÿ åçèêîâèòå ÿâëåíèÿ, ïðèñúñòâàùè â áúëãàðñêèòå ëèòåðàòóðíèòåêñòîâå îò X â. äî XX â. è óêàçâà ðàçâîÿ íà åçèêà íà áúëãàðñêàòà êíèæíèíàîò ñòàðîáúëãàðñêèÿ ïåðèîä äî ñúâðåìåííîñòòà.

Èíòåðåñúò £ êúì èñòîðèÿòà íà åçèêà îïðåäåëÿ ñúùî òàêà ïîÿâàòà íà äâåñòàòèè, ïîñâåòåíè íà ïúðâèòå ãðàìàòèêè íà áúëãàðñêèÿ åçèê, ÷èéòî àâòîð åÌàðèîëà Âàë÷àê-Ìèêîëàé÷àêîâà:

– Pierwsze gramatyki jêzyka bu³garskiego, [w:] Poznañskie SpotkaniaJêzykoznawcze, t. 5. pod red. Z. Kr¹¿yñskiej i Z. Zagórskiego, Poznañ,1999, s. 179�191.

� Jêzyk bu³garski pocz¹tku XIX wieku w �wietle pierwszych podrêcznikówgramatyki, [w:] Materiali miznarodnoi slavisticnoi konferencii pamjatiprofesora Kostjantina Trofimovica, Lwów, 1998, s. 18�23.

Äèñåðòàöèÿòà ñè çà ïðèñúæäàíå íà ñòåïåíòà äîêòîð íà ôèëîëîãè÷åñêèòåíàóêè Pi�miennictwo katolickie w Bu³garii. Jêzyk utworów II po³owy XVIII wieku(Poznañ, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2004) àâòîðêàòà ïîñâåùàâà íà ìàëêîïîçíàòîòî, íî òâúðäå çíà÷èòåëíî çà ðàçâîÿ íà áúëãàðñêèÿ êíèæîâåí åçèêòâîð÷åñòâî íà áúëãàðñêèòå ïèñàòåëè êàòîëèöè (ò.íàð. ïàâëèêÿíè). Äî íàïèñ-âàíåòî íà äèñåðòàöèÿòà èç÷åðïàòåëåí àíàëèç íà åçèêà íà òåõíèòå ñú÷èíåíèÿíå áåøå ïóáëèêóâàí. Èçáîðúò íà òàçè òåìàòèêà å ïðîäèêòóâàí îò èíòåðåñàêúì ðàçíîðîäíîñòòà íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà è îò ôàêòà, ÷å âúïðåêè ïîäå-ìàíèòå îò íÿêîëêî áúëãàðñêè ó÷åíè îïèòè çà ðàçðåøàâàíå íà òåçè âúïðîñè,ïðîáëåìúò çà êàòîëè÷åñêàòà êíèæíèíà ãîäèíè íàðåä áåøå íåäîñòàòú÷íîïðîó÷åí. Îò òàçè ãëåäíà òî÷êà èçñëåäîâàòåëêàòà ïîëîæè ñòàðàíèå äà ïðåä-ñòàâè, âúç îñíîâà íà ïî-øèðîê èñòîðè÷åñêè è îáùåñòâåí êðúã, âçàèìîâðúç-êèòå è ñëîæíàòà ñèñòåìà îò çàâèñèìîñòè ìåæäó ëèòåðàòóðíèÿ òåêñò è íåãî-âèòå àäðåñàòè. Ïðåç 2009 ã. ñå ïîÿâè ñëåäâàùàòà êíèãà íà Ìàðèîëà Âàë÷àê-Ìèêîëàé÷àêîâà, òîçè ïúò ïîñâåòåíà íà ïðîáëåìàòèêàòà íà îáîáùàâàíåòîíà âúçãëåäèòå âúðõó íîâîáúëãàðñêèÿ êíèæîâåí åçèê, ïðåäñòàâåí îò ïðåâî-äà÷èòå íà Åçîïîâèòå áàñíè (Bu³garski Ezop, Poznañ, 2009).

Âñëåäñòâèå îò ñúòðóäíè÷åñòâîòî ìåæäó ïðîô. Àëåêñàíäúð Íàóìîâ èÌàðèîëà Âàë÷àê-Ìèêîëàé÷àêîâà, à ïî-êúñíî è Ìàæàííà Êó÷èíñêà â ãîäè-íèòå 2001�2008 â Collegium Europaeum â Ãíåçíî ñå ïðîâåæäàøå åæåãîäíàêîíôåðåíöèÿ Colloquium Europaeum. Âúïðåêè îáøèðíàòà òåìàòèêà, êîÿòîêîíôåðåíöèÿòà ïðåäïîëàãàøå, òÿ ñúáèðàøå ïðåäè âñè÷êî èçñëåäîâàòåëè

65

ñëàâèñòè. Åòî çàùî â ðàìêèòå íà ïàëåîñëàâèñòè÷íèòå èçñëåäâàíèÿ â Ïîçíàíè Ãíåçíî òðÿáâà äà ñå èçáðîÿò ñëåäíèòå ñáîðíèöè: Tradycja ³aciñska i bizantyjskawobec idei jedno�ci europejskiej, pod red. M. Walczak-Miko³ajczakowej i A. W.Miko³ajczaka (Gniezno, 2003); Kulturowe konteksty integracji europejskiej, podred. M. Walczak-Miko³ajczakowej (Gniezno, 2004); Religijna mozaika Ba³kanów,pod red. M. Walczak-Miko³ajczakowej (Gniezno, 2008). Ðàáîòíèÿò öèêúë íà òåçèñèìïîçèóìè çàâúðøè ñ êîíôåðåíöèÿòà �wiêta góra Atos w kulturze Europy,Europa w kulturze Atosu. Äîêëàäèòå îò òàçè íàó÷íà ñðåùà ñà ïóáëèêóâàíè âåäíîèìåíåí ñáîðíèê ïîä ðåä. íà Ìàæàííà Êó÷èíñêà.

Collegium Europaeum â Ãíåçíî èíèöèèðà èçäàâàíåòî íà ñîáñòâåíî íàó÷íîñïèñàíèå �Fundamenta Europaea�.  ïåðèîäà 2003�2006 èçëÿçîõà øåñò áðîÿíà èçäàíèåòî è âúâ âñåêè òîì áåøå ïóáëèêóâàíà ïîíå åäíà ñòàòèÿ, ïîñâåòåíàíà ïàëåîñëàâèñòè÷íàòà ïðîáëåìàòèêà. Èçêëþ÷åíèå ïðåäñòàâëÿâà ¹ VII îò2007, êîéòî èçëåçå â ñúòðóäíè÷åñòâî ñúñ ñëàâèñòèòå îò Ëîäçêèÿ óíèâåðñèòåòè èçöÿëî áåøå ïîñâåòåí íà ïðîáëåìàòèêàòà íà ñòàðîçàâåòíàòà àïîêðèôíàñëàâÿíñêà òðàäèöèÿ.  íåãî áÿõà ïóáëèêóâàíè 13 ñòàòèè, ïîñâåòåíè íà òàçèòåìàòèêà, íàïèñàíè îò àâòîðè îò Áúëãàðèÿ, Ïîëøà è Ãåðìàíèÿ. Ïðèãîòâÿ-íèÿò ïîíàñòîÿùåì (â ìîìåíòà ïîä ïå÷àò) òîì IX ñå ñâúðçâà ñ ïðèñúñòâèåòîíà êèðèëî-ìåòîäèåâñêàòà òðàäèöèÿ â ðàçëè÷íè åâðîïåéñêè ñòðàíè è ñå ðåà-ëèçèðà â ñúòðóäíè÷åñòâî ñ èòàëèàíñêè ñëàâèñòè.

Âàæíà èíèöèàòèâà íà ïðîô. Àëåêñàíäúð Íàóìîâ è ïðîô. Ìàðèîëà Âàë-÷àê-Ìèêîëàé÷àêîâà áåøå ñúçäàâàíåòî íà ñåðèÿòà, îçàãëàâåíà: BibliotekaDuchowo�ci Europejskiej. Îêîëî òàçè èäåÿ ñå ñúáðà åêèï îò èçñëåäîâàòåëè èïðåâîäà÷è (îò ðàçëè÷íè ñëàâèñòè÷íè öåíòðîâå â Ïîëøà), êîèòî ñå çàåõàñúñ ñëîæíàòà çàäà÷à äà ïðåâåäàò íÿêîè íåïðåâåæäàíè äîñåãà ñòàðîáúëãàð-ñêè òåêñòîâå íà ïîëñêè åçèê.

 ðàìêèòå íà ñåðèÿòà Biblioteka Duchowo�ci Europejskiej, èçäàâàíà îòïðîô. Àëåêñàíäúð Íàóìîâ è ïðîô. Ìàðèîëà Âàë÷àê-Ìèêîëàé÷àêîâà, äîñåãàñà îáíàðîäâàíè òðè òîìà:

� Kult �wiêtego Miko³aja w tradycji prawos³awnej, wybór i oprac. A. Dejnowicz,Gniezno, 2004.

� �wiêty Benedykt w tradycji chrze�cijañstwa Zachodu i Wschodu, wybór. ioprac. A.W. Miko³ajczak, A. Naumow, Gniezno, 200630.

� Franciszek Skoryna z Po³ocka. ¯ycie i pisma, wybór, opracowanie iprzek³ad M. Walczak-Miko³ajczakowa, A. Naumow, Gniezno, 2007.

Îñîáåíî âíèìàíèå çàñëóæàâà ïîñëåäíèÿò òîì îò ñåðèÿòà Biblioteka

30 Òîçè òîì å ïîñâåòåí íà ñâ. Áåíåäèêò Íóðñèéñêè è áåøå èçäàäåí â ìîìåíòà, â êîéòîíà ïàïñêèÿ òðîí â Ðèì ñå âúçêà÷è Áåíåäèêò XVI. Åòî çàùî òîìúò áåøå ïðåäàäåí íàÏàïàòà ïî âðåìå íà íåãîâî ïîñåùåíèå â Êðàêîâ.

66

Duchowo�ci Europejskiej, çàùîòî Ôðàí÷èøåê Ñêîðèíà, ïðåâîäà÷ è èçäàòåëíà ïúðâàòà êèðèëñêà áèáëèÿ (1517�25), âúçïðèåìàí îò íÿêîè êàòî ðîäîíà-÷àëíèê íà áåëîðóñêèÿ åçèê, å åäíà îò íàé-âàæíèòå è âúïðåêè òîâà âñå îùåìàëêî ïîçíàòè ôèãóðè â ñëàâÿíñêàòà êóëòóðà, äîðè è â äúðæàâèòå, â êîèòî åæèâÿë è ðàáîòèë. Íàïèñàíèòå îò Ñêîðèíà òåêñòîâå (íå âñè÷êè ñà îòïå÷àòàíè)ïðåäñòàâëÿâàò âàæåí ïðèíîñ â êóëòóðíîòî íàñëåäñòâî íà ñëàâÿíñêèòå íàðîäè.Åòî çàùî òÿõíàòà ñúâðåìåííà ëèòåðàòóðîâåäñêà è êóëòóðîëîãè÷íà èíòåðïðå-òàöèÿ (óâîäúò êúì èçäàíèåòî å íà Àëåêñàíäúð Íàóìîâ) è ïóáëèêàöèÿòà íàïðåâîäà íà ïîëñêè åçèê (ïðåâîäúò å íà Àëåêñàíäúð Íàóìîâ è Ìàðèîëà Âàë-÷àê-Ìèêîëàé÷àêîâà) òðÿáâà äà ñå âúçïðèåìàò êàòî çíà÷èòåëíî ïîñòèæåíèåíà ïîçíàíñêèÿ ñëàâèñòè÷åí öåíòúð.

Âñëåäñòâèå íà ïðîìÿíàòà íà èçñëåäîâàòåëñêèÿ ïðîôèë íà Collegium Euro-paeum â Ãíåçíî èçäàâàíàòà ñåðèÿ â íàé-ñêîðî âðåìå ùå ïðîìåíè ñâîÿ èçäàòåëè ãðàôè÷íî îôîðìëåíèå.

Êàêòî áåøå ñïîìåíàòî ïî-ãîðå, ïðåç 2007 ã. êúì êðúãà íà ïîçíàíñêèòåñëàâèñòè ñå ïðèñúåäèíè ïðîô. Ìàæàííà Êó÷èíñêà. Íàó÷íèòå £ èíòåðåñè ñåñúñðåäîòî÷àâàò îêîëî ïðîáëåìèòå íà íàé-ìàëêî ïîçíàòèÿ, íî èçêëþ÷èòåëíîáîãàò äÿë îò ëèòåðàòóðíîòî íàñëåäñòâî íà èçòî÷íèòå ñëàâÿíè � îðèãèíàë-íàòà ëèòóðãè÷åñêà ïîåçèÿ (õèìíîãðàôèÿòà). Ïðîâåæäàíèòå îò íåÿ èçñëåäâà-íèÿ ïðåäñòàâëÿâàò ÷àñò îò èíèöèèðàíî îò ãðóïà ó÷åíè ïðîó÷âàíå íà ïîëñêèñáèðêè îò öúðêîâíîñëàâÿíñêè ðúêîïèñè, êîèòî ñà îñíîâíî îò êðúãà íà ïðà-âîñëàâíàòà è óíèàòñêàòà öúðêâà â Ïîëøà. Ñàìî ìàëêà ÷àñò îò ðúêîïèñèòåïðîèçõîæäà ïðÿêî îò òåðèòîðèÿòà íà Áàëêàíèòå, Ìîñêâà è îêîëíîñòèòå £ èîò êðúãîâåòå íà ñòàðîâåðöèòå.

Ïîëñêèòå ðúêîïèñè íà êèðèëèöà, íàìèðàùè ñå â áèáëèîòåêè è ìóçåèâúâ Âàðøàâà (Biblioteka Narodowa), Ëþáëèí (Biblioteka MetropolitalnegoSeminarium Duchownego i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego), Êðàêîâ(Biblioteka Jagielloñska, Biblioteka Czartoryskich � Muzeum Narodowe m.Krakowa), Ñàíîê (Muzeum Historyczne; Muzeum Budownictwa Ludowego),Ïøåìèøúë (Biblioteka Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej), îáõâàùàò ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò íàé-âàæíèòå ïðàâîñëàâíè êóëòîâå â Þãîèçòî÷íà Åâðîïà� Áúëãàðèÿ, Ñúðáèÿ, Ìîëäîâà. Êúì òÿõ ïðèíàäëåæè õèìíîãðàôñêà ëèòåðà-òóðà, ïîñâåòåíà íà ñâ. Êîíñòàíòèí-Êèðèë, àïîñòîë íà ñëàâÿíèòå (åäíî êîïèåîò ñëóæáà), íà ñâ. Ñòåôàí Íåìàíÿ (åäíà ñëóæáà ñ àâòîð ñâ. Ñàâà, øåñò êîïèÿîò Òåîäîñèé Õèëåíäàðñêè), íà ñâ. Àðñåíèé � ñðúáñêè àðõèåïèñêîï, íàñëåä-íèê íà ñâ. Ñàâà (äâå êîïèÿ îò ñëóæáè), íà ñâ. Éîàí Íîâè (Ñó÷àâñêè) � ãðúê,ñâúðçàí ñ ìîëäàâñêàòà òðàäèöèÿ (åäíî êîïèå), íà ñâ. Ïàðàñêåâà-Ïåòêà Òúð-íîâñêà � ãúðêèíÿ, åäíà îò íàé-ïîïóëÿðíèòå ñëàâÿíñêè ñâåòèöè (÷åòèðèäåñåòè åäíî îïèñàíèÿ íà ñëóæáè) è íà ïðàçíèêà Âúâåäåíèå Áîãîðîäè÷íî (21 XI;øåñò êîïèÿ îò ñëóæáè).

67

 ñâîèòå èçñëåäâàíèÿ Ìàæàííà Êó÷èíñêà ñå íàñî÷âà ïðåäè âñè÷êî êúìòåêñòîëîãèÿòà � ïðàâè ñòðóêòóðåí àíàëèç íà îòäåëíèòå ïðîèçâåäåíèÿ, èçñ-ëåäâà ñúâìåñòèìîñòòà ñ ðåàëèçèðàíèÿ òèï óñòàâ, âðúçêèòå ñ íàé-ñòàðèòåèçâåñòíè êîïèÿ è ïå÷àòíè òåêñòîâå. Ïðîñëåäÿâà ïðîìåíèòå, êîèòî òå òúðïÿòâ òå÷åíèå íà âåêîâå. Îò ãëåäíà òî÷êà íà ãîëÿìàòà òåìàòè÷íà è êîìïîçèöèîííàðàçíîðîäíîñò íàé-ãîëÿì èíòåðåñ ïðåäèçâèêâà èçâîðîâèÿò ìàòåðèàë çà Ïà-ðàñêåâà-Ïåòêà. Òîé å ïðèïèñàí êúì îïðåäåëåí òèï, õèìíèòå ñà íîìåðèðàíè(âêë. ñ áîãîðîäè÷íèòå). Ñ ìèñúë çà áúäåùè òåêñòîëîãè÷íè èçñëåäâàíèÿ åèçãîòâåí àçáó÷åí èíäåêñ íà âñè÷êè ïåñíè/õèìíè, ñúñòàâåíè ñà êîìïîçèöèîííèñõåìè çà âñåêè òèï ëèòóðãèÿ è ñòðóêòóðíè òàáëèöè, îáõâàùàùè ïîëñêèòåêîïèÿ íà ñëóæáèòå çà ñâ. Ïåòêà. Âêëþ÷åíè ñà è ïî-ðàííèòå, êîðåñïîíäèðàùèñ òÿõ þæíîñëàâÿíñêè îáðàçöè � íàé-ñòàðèÿò ñëàâÿíñêè òåêñò íà Äðàãàíîâèÿìèíåé, êîïèå îò òúðíîâñêàòà ñëóæáà è ñðúáñêè âàðèàíò íà ïðîèçâåäåíèåòî,èçäàäåíî îò Áîæèäàð Âóêîâè÷ ïðåç XVI â.

Ïîëñêàòà þæíîñëàâÿíñêà õèìíîãðàôèÿ ïðåäñòàâëÿâà èçêëþ÷èòåëíîöåííî äîïúëíåíèå êúì ñúùåñòâóâàùèòå äíåñ ñáèðêè îò ñàìîñòîÿòåëíîòîöúðêîâíî òâîð÷åñòâî íà ñëàâÿíèòå. Ëèòóðãèÿòà â ÷åñò íà ñâ. Êèðèë å ñâúðçàíàñ ïúðâîíà÷àëíèòå âåðñèè íà êîìïîçèöèÿòà. Íàìèðàùàòà ñå â ïîëñêèòå ñáîð-íèöè ñëóæáà, ïîñâåòåíà íà ñâ. Ñèìåîí, å ÷åòâúðòîòî êîïèå â ñâåòà (èìà äâåâ Ñîôèÿ è åäíî â Áåëãðàä) íà ïðîèçâåäåíèåòî, íàïèñàíî îò íåãîâèÿ ñèí �ñâ. Ñàâà. Åäíî îò êîïèÿòà íà ñëóæáàòà ñ àâòîð Òåîäîñèé Õèëåíäàðñêè åíàé-ñòàðèÿò ïîçíàò äíåñ ïðåïèñ íà òîçè òåêñò. Ñëóæáàòà çà ñâ. Éîàí Ñó÷àâñêèíå èçíåíàäâà íèòî îò òåêñòîëîãè÷íî, íèòî îò ëèòóðãè÷íî ãëåäèùå, íî ïúêïðåäñòàâëÿâà åäèíñòâåíîòî â èñòîðèîãðàôèÿòà ïîòâúðæäåíèå íà ïðåíàñÿ-íåòî íà ìîùèòå íà ñâåòåöà îò ßí III Ñîáèåñêè îò Ñó÷àâà â Ïîëøà. Íàé-âíóøèòåëíî ñå ïðåäñòàâÿ ëèòóðãè÷íàòà ïîåçèÿ, ïîñâåòåíà íà Ïàðàñêåâà-Ïåòêà Òúðíîâñêà. Òÿ ïðåäñòàâÿ âñè÷êè âúçìîæíè ðåäàêöèè íà òåêñòà è ãèîáîãàòÿâà ñ íîâè õèìíè. ßñíî îòðàçÿâà ïðîöåñà íà òðàíñôîðìàöèÿ íà ëèòå-ðàòóðíèÿ æàíð, êàêúâòî ñå ÿâÿâà ñëàâÿíñêàòà õèìíîãðàôèÿ.  ïîñëåäíèÿåòàï îò òîçè ïðîöåñ ñå ïîÿâÿâà ðàçëè÷åí òèï ëèòóðãè÷íî òâîð÷åñòâî, ÷àñòîò ïðàêòèêàòà íà óíèàòñêàòà öúðêâà â Ïîëøà.

Áðåñòêàòà óíèÿ (1596) âíàñÿ äîïúëíèòåëåí åëåìåíò êúì ðåëèãèîçíèÿæèâîò íà ðóñêèòå çåìè íà ïîëñêî-ëèòîâñêàòà äúðæàâà. Òÿ âîäè äî ïðåìèíà-âàíå íà ÷àñò îò ïðàâîñëàâíèòå êúì íîâà þðèñäèêöèÿ. Ïúðâîíà÷àëíî, ïîâðåìå íà áîãîñëóæåíèå, òå èçïîëçâàò êíèãè îò ïðåäè 1596 ã. Ñ òå÷åíèå íàâðåìåòî òå íå ñàìî ãè ðåäàêòèðàò, êàòî îòñòðàíÿâàò ñòàðè ïðàçíèöè è ãèçàìåíÿò ñ ëàòèíñêè, íî è ïîñòåïåííî ñìåíÿò ëèòóðãè÷íèòå ïðàâèëà, ðåãó-ëèðàùè îðãàíèçàöèÿòà íà áîãîñëóæåíèåòî. Òîçè ïðîöåñ ñå çàáåëÿçâà â ÷àñòïîëñêè õèìíîãðàôñêè êîìïîçèöèè â ÷åñò íà þæíîñëàâÿíñêè ñâåòöè.

Óíèàòñêàòà öúðêâà ïðèçíàâà êóëòà êúì ñâ. Éîàí Ñó÷àâñêè è Ïàðàñêåâà-Ïåòêà (Ñèìåîí Ñðúáñêè å çàëè÷åí îò ðúêîïèñèòå).  Ïîëøà íå ñà íàìåðåíè

68

ëèòóðãè÷íè òåêñòîâå çà ñâ. Éîàí Ñó÷àâñêè, çíàåì ñàìî, ÷å äàòàòà íà ÷åñòâà-íåòî ìó å ñìåíåíà, çà äà ñå ðàçëè÷àâà îò ïðàâîñëàâíèÿ êàëåíäàð. Ïðè÷èíàòàçà òîâà ñúñòîÿíèå íà íåùàòà ìîæå äà ñå ïðèïèøå íà ëîêàëíèÿ îáõâàò íàêóëòà êúì ñâåòåöà â Ïîëøà è îòíîñèòåëíî áúðçîòî âðúùàíå íà íåãîâèòåìîùè â Ìîëäîâà (âñå ïàê íå ñå èçêëþ÷âà âåðîÿòíîñòòà äà ñå íàìåðÿò òàêèâàïðîèçâåäåíèÿ â ñáèðêèòå îò êíèãè â Óêðàéíà èëè Ðóìúíèÿ). Ñðåä êîïèÿòàëèòóðãè÷íè òåêñòîâå â ÷åñò íà ñâ. Ïåòêà íàìèðàìå òðè óíèàòñêè ïðåïèñà.Äâà îò òÿõ ñà ïîäëîæåíè íà ïðîñòàòà îïåðàöèÿ ïî ñúêðàùàâàíå íà òåêñòà,êàòî ñà îòñòðàíåíè íÿêîè õèìíè, â òðåòèÿ âå÷å ñå âèæäà ðàçëè÷íà êîíöåïöèÿçà îðãàíèçàöèÿ íà êîìïîçèöèÿòà. Ñëóæáàòà îáõâàùà îñíîâíèòå õèìíè íàïðàçíèêà, íî å äîïúëíåíà îò ëèòóðãè÷íè áåëåæêè, ïîçâîëÿâàùè ñúùåñòâó-âàíåòî íà ïðîèçâåäåíèåòî â íåãîâàòà ïúëíà âåðñèÿ.

Ïîëñêèòå ïðåïèñè íà êàíîíà íà Âúâåäåíèå Áîãîðîäè÷íî ñå îêàçàõà âïîìîù çà ðåêîíñòðóêöèÿòà íà îðèãèíàëíèÿ àêðîñòèõ, âïèñàí â òåêñòà. Âñè÷êèñúäúðæàò ëèïñâàùèÿ â íåãî èíèöèàë �J�. Ïåòèÿò òðîïàð îò îñìàòà ïåñåí íåçàïî÷âà îò �Tyi edina��, à îò �Jako edina��.

Ãîëÿìîòî êîëè÷åñòâåíî è êà÷åñòâåíî áîãàòñòâî îò îðèãèíàëíà þæíî-ñëàâÿíñêà õèìíîãðàôèÿ â ïîëñêèòå ðúêîïèñè íà êèðèëèöà çíà÷èòåëíîðàçøèðÿâà èçñëåäîâàòåëñêèÿ ñïåêòúð. Ïîçâîëÿâà äîñåãàøíèòå õèïîòåçè äàñå êîíêðåòèçèðàò è äà ñå ïîÿâÿò íîâè. Íå áåç çíà÷åíèå å ôàêòúò, ÷å ïîëñêèòåïðàâîñëàâíè è óíèàòñêè ñðåäèùà ñà ñå îòíåñëè òâîð÷åñêè êúì ëèòóðãè÷íàòàòðàäèöèÿ, ïðåäàäåíà èì îò ïî-îïèòíèòå èçòî÷íè öúðêâè. Èçñëåäâàíèÿòàïîòâúðæäàâàò ïîñòàâÿíàòà âå÷å òåçà çà ñèëíèòå âðúçêè ìåæäó ïîëñêîòî ïðà-âîñëàâèå è öúðêîâíîñëàâÿíñêàòà òðàäèöèÿ íà Áàëêàíñêèÿ ïîëóîñòðîâ è Ñâåòàãîðà, ïîêàçâàùè äîñòà ãîëÿìà ðåëèãèîçíà íåçàâèñèìîñò îò ìîùíèÿ ñúñåä� Ìîñêîâñêîòî êíÿæåñòâî.

Íàé-âàæíèòå ïóáëèêàöèè íà Ìàæàííà Êó÷èíñêà, ñâúðçàíè ñ ãîðåîïè-ñàíàòà ïðîáëåìàòèêà, ñà:

– Po³udniowos³owiañska poezja liturgiczna w zbiorach bibliotek polskich.Szczecin, 2003.

� Kuczyñska, M. Ruska homiletyka XVII wieku w Rzeczypospolitej. Ewolucjagatunku � specyfika funkcjonalna (Cyryl Stawrowiecki, Ewangeliapouczaj¹ca, Rachmanów 1619, Joannicjusz Galatowski, Klucz rozumienia,Kijów 1659), Szczecin, 2004.

� Grzegorza Camb³aka �Nabo¿eñstwo ku czci �w. Jana Nowego Suczawskiego,2VI�, [w:] Literatura i jêzyk rosyjski w �wiecie, Materia³y z III KonferencjiMAPRJa£, red. E. Kucharska, Szczecin, 1993, s. 27�36.

� Polska kopia s³u¿by ku czci �w. Cyryla-Filozofa. �Slavica Stetinensia� 1994/3, s. 65�82.

69

� Obraz �w. Paraskiewy-Petki Tyrnowskiej w hymnografii s³owiañskiej.Materia³y Miêdzynarodowej konferencji naukowej �Stosunki polsko-wschodnios³owiañskie�. Rzeszów 25�27 V 1994, red. K. Prus, s. 141�144.

� Utwory hymnograficzne ku czci �w. Metodego jako �ród³o historyczne. �SlavicaStetinensia� 1997/6, s. 131�135.

� Hymnograficzny obraz Jana Suczawskiego, [w:] Literatura a liturgia red.J. Okoñ, £ód�, 1998, s. 119�123.– Ïîëñêè ïðåïèñè îò ñëóæáèòå íà ñâ. Ïåòêà Òúðíîâñêà. „Acta

Palaeoslavica“ 1, Sofia, 2000, s. 133–147.– Staros³owiañski Kanon na wprowadzenie Matki Bo¿ej do �wi¹tyni. VIII

Kolokwium Slawistyczne Polsko-Bu³garskie. Collectanea Polono-Bulgarica,t. I, pod red. M. Walczak-Miko³ajczakowej, Gniezno, 2001, s. 47�56.

Êàêòî ñòàâà ÿñíî îò ïî-ãîðíèÿ ïðåãëåä, èíòåðåñèòå è èçñëåäâàíèÿòà íàñëàâèñòèòå, îáåäèíåíè îò ïîçíàíñêèÿ öåíòúð, ñà òâúðäå ðàçëè÷íè, à ïîëåòîíà ïðîó÷âàíèÿòà èì îáõâàùà êàêòî þæíîòî ñëàâÿíñòâî, òàêà è èçòî÷íîòî, èòî â òå÷åíèå íà ìíîãî âåêîâå. Âñå ïàê ãëàâíèÿò èçñëåäîâàòåëñêè èíòåðåñ ñåñúñðåäîòî÷àâà âúðõó ïåðèîäà XVI�XVIII â.

Ìàðèîëà Âàë÷àê-Ìèêîëàé÷àêîâà,Èçàáåëà Ëèñ-Âåëãîø,

Ìàæàííà Êó÷èíñêà

70

MARIN DRINOV ACADEMIC PUBLISHING HOUSE

ABOUT USThe history, development and traditions of the Marin Drinov Academic Publishing

House reach back to the historic 1869 year, when the Bulgarian Literary Society was set upin Wallachia and Russia. The Society emerged in the conditions of foreign bondage andemigration, willed into life by the enthusiasm and efforts of a few scholars and men oflearning, including Marin Drinov, Vasil Droumev, Vasil Stoyanov, and with the aid ofardent patriots from the Bulgarian ÈmigrÈ circles.

Marin Drinov and Vasil Droumev, the first actual members of the Society, organisedand edited its publications.

After Bulgarian Literary Society was transformed into the Bulgarian Academy of Sci-ences in 1911, it embarked on a wide-scale publishing activity in the face of many obstaclesarousing from the lack of its own publishing and printing house.

The Academic Publishing House was established in 1949.In 1994, on the occasion of the 125th Anniversary of Bulgarian Literary Society, the

BAS Publishing and PrintingHouse was renamed into the Marin Drinov Academic Publishing House.Now it is a publishing and polygraphic complex for academic literature bringing out

monographs, dictionaries, reference books, encyclopedias, collections, journals, popularscience literature, and manuals for all spheres of knowledge.

Of the vast multitude of other publishing houses the Marin Drinov Academic Publish-ing House is singled out now as one of the highly respected and preferred publishers, bothby the authors for its adherence to tradition, and by the readers for obtaining up-to-datescientific information from its publications and ideas how to transfer scientific theory intopractice.

With the issued academic literature the Publishing House helps for increasing the roleof science in people s life, it helps for the cultural and economical development of Bulgar-ian people, and to enhancing their national self-confidence. Its output is a vehicle for theBulgarian scientific thought to find its place among the Bulgarian men of science and touphold the national and cultural prestige of Bulgaria abroad.

Contact

Address:1113 Sofia, Acad. G. Bonchev St., Bl. 6Tel. (+359 2) 72 09 22, 979 34 49Fax (+359 2) 870 40 54E-mail: baspress@abv.bg

DirectorProf. Yatchko IVANOV, DScMember of BASTel. (+359 2) 72 09 22, 979 34 49

71

ÍÀÓ×ÅÍ ÆÈÂÎÒ

Ïðåìèåðà íà óíèâåðñèòåòñêàòà ïîðåäèöà�Èñòîðèÿ è êíèæíèíà�

Íà 9.04.2010 ãîäèíà â Ïúðâà àêàäåìè÷íà çàëà íà ÑÓ Ñâ. �Êëèìåíò Îõ-ðèäñêè� ñå ñúñòîÿ ïðåìèåðàòà íà íîâàòà óíèâåðñèòåòñêà ïîðåäèöà �Èñòîðèÿè êèæíèíà�. Òîâà àìáèöèîçíî íà÷èíàíèå å ÷àñò îò ïðîåêòà Èñòîðèÿ è èñ-òîðèçúì â ïðàâîñëàâíèÿ ñëàâÿíñêè ñâÿò. Èçñëåäâàíå íà èäåèòå çà èñòî-ðèÿ, ôèíàíñèðàí îò Íàöèîíàëíèÿ ôîíä çà íàó÷íè èçñëåäâàíèÿ (ÍÔÍÈ).Òîçè ïðîåêò ñå èçïúëíÿâà îò èçñëåäîâàòåëñêè êîíñîðöèóì ñ ðúêîâîäèòåëïðîô. äôí Àííà-Ìàðèÿ Òîòîìàíîâà.  åêèïà ñà âêëþ÷åíè ó÷åíè îò ðàçëè÷íèèíñòèòóöèè è ñ ðàçëè÷åí ïðîôèë � èñòîðèöè, ôèëîëîçè, ôèëîñîôè, àíòðî-ïîëîçè, êóëòóðîëîçè. Ãëàâåí ðåäàêòîð íà ïîðåäèöàòà �Èñòîðèÿ è êíèæíèíà�å ïðîô. Òàòÿíà Ñëàâîâà îò ÑÓ �Êëèìåíò Îõðèäñêè�.  ðåäàêöèîííàòàêîëåãèÿ ïðèñúñòâàò èìåíàòà íà èçâåñòíèòå ó÷åíè ñëàâèñòè: Ìàðèî Êàïàëäîîò Ðèìñêèÿ óíèâåðñèòåò La Sapienza, Àíàòîëèé Òóðèëîâ îò Èíñòèòóòà ïîñëàâÿíîâåäåíèå ïðè ÐÀÍ, Ìîñêâà, Òàòÿíà Ëàëåâà îò Óíèâåðñèòåò Com-plutense, Ìàäðèä.

Ïðîô. äôí Àííà-Ìàðèÿ Òîòîìàíîâà ïðåäñòàâè íîâèÿ ïðîåêò, êàòî èç-òúêíà íåãîâàòà çíà÷èìîñò. Ïðîåêòúò äàâà íîâ òëàñúê çà ðàçâèòèåòî íà ïàëåî-ñëàâèñòèêàòà, â êîÿòî áúëãàðñêèòå èçñëåäîâàòåëè èìàò áåçñïîðíè ïîñòèæå-íèÿ è âèñîê ìåæäóíàðîäåí ïðåñòèæ. Èìåííî çàòîâà å íàëîæèòåëíî íåéíîòîïîïóëÿðèçèðàíå ñðåä øèðîêà êóëòóðíà àóäèòîðèÿ. Óëåñíåíèå çà øèðîêàòà÷èòàòåëñêà àóäèòîðèÿ ñà ïðåâîäèòå íà ñòàðîáúëãàðñêè ñú÷èíåíèÿ íà ñúâðå-ìåíåí áúëãàðñêè è íà àíãëèéñêè åçèê.

Íàöèîíàëíèÿò íàó÷åí ôîíä ïðåäâèæäà èçãðàæäàíåòî íà Öåíòúð çà âúð-õîâè ïîñòèæåíèÿ â ìåäèåâèñòèêàòà. Ïðåäñòîè âêëþ÷âàíå íà èçäàäåíèòå èç-âîðè â öÿëîñòíà êîíöåïöèÿ çà áàçà äàííè, ïðèäðóæåíà ñ ìåòàèíôîðìàöèÿ(áèáëèîãðàôñêè ñâåäåíèÿ, òåðìèíîëîãè÷íè ðå÷íèöè, îíòîëîãè÷íà ñòðóêòóðàíà òåðìèíèòå) è ëèíãâèñòè÷íà ñðåäà (ãðàìàòè÷íè àíîòàöèè è ðå÷íèöè). Èçã-ðàæäàíåòî íà åäèííà èíòåðäèñöèïëèíàðíà èíôîðìàöèîííà ñèñòåìà áè óëåñ-íèëî äîñòúïà äî çíàíèÿòà çà Ñðåäíîâåêîâèåòî è áè äîïðèíåñëî çà îáî-

72

ãàòÿâàíå íà ñúùåñòâóâàùèòå ïðåïîäàâàòåëñêè ïðàêòèêè íà îáó÷åíèå â îò-äåëíèòå äèñöèïëèíè â óíèâåðñèòåòèòå. Îñîáåíî âàæíà öåë íà áúäåùèÿ Öåí-òúð çà âúðõîâè íàó÷íè ïîñòèæåíèÿ å îñèãóðÿâàíåòî íà äîñòúï äî ðåäêè íà-ó÷íè èçòî÷íèöè, êîèòî íå ñå íàìèðàò â áúëãàðñêèòå áèáëèîòåêè è àðõè-âîõðàíèëèùà.

Ñàìàòà ïîðåäèöà �Èñòîðèÿ è êíèæíèíà� è â ÷àñòíîñò òðè îò ïðåäâèäå-íèòå åäèíàäåñåò êíèãè áå ïðåäñòàâåíà îò ïðîô. Òàòÿíà Ñëàâîâà, èçòúêâàéêèçàñëóãàòà çà íåÿ íà èçäàòåëÿ Ãåîðãè Ïàí÷åâ. Ïîðåäèöàòà âêëþ÷âà ñëåäíèòåçàãëàâèÿ: �Âëàäåòåëè è êíèãè� îò Íèíà Ãàãîâà, �Ïðåäñòàâàòà çà ïîêðúñò-âàíåòî íà áúëãàðèòå â êàòîëè÷åñêàòà òðàäèöèÿ Õ�ÕVII â.� îò Àííà Âëàåâñêà-Ñòàí÷åâà, �Âëàäåòåë è àäìèíèñòðàöèÿ â ðàííîñðåäíîâåêîâíà Áúëãàðèÿ.Ôèëîëîãè÷åñêè àñïåêòè� îò Òàòÿíà Ñëàâîâà, �Ñêàçàíèå Èñàåâî è ôîðìèðàíåíà ïîëèòè÷åñêàòà èäåîëîãèÿ íà ðàííîñðåäíîâåêîâíà Áúëãàðèÿ� îò Èâàí Áè-ëÿðñêè, �Ðîìàíúò �Àíòèõðèñò� íà Åìèëèÿí Ñòàíåâ â êîíòåêñòà íà ñðåäíî-âåêîâíàòà õðèñòèÿíñêà êóëòóðà� îò Âåíåëèí Ãðóäêîâ, �Òåêñò è îáðåä� îòÃåîðãè Ìèí÷åâ, �Ìëàäîñòòà íà öàð Ñèìåîí� îò Õðèñòî Òðåíäàôèëîâ,�Ñðåäíîáúëãàðñêè ïðåâîä íà Õðîíèêàòà íà Êîíñòàíòèí Ìàíàñèé� îò ÂàñÿÂåëèíîâà, �Õðîíîãðàôèÿòà íà Þëèé Àôðèêàí â ñëàâÿíñêè ïðåâîä� îò Àí-íà-Ìàðèÿ Òîòîìàíîâà, �Ïîâåñò ïîëåçíà çà ëàòèíèòå. Ïàìåòíèê íà ñðåäíî-âåêîâíàòà ñëàâÿíñêà ïîëåìèêà ñðåùó êàòîëèöèçìà� îò Àíãåë Íèêîëîâ. Ðåà-ëèçèðàíè ñà òðè îò òÿõ: �Âëàäåòåëè è êíèãè� îò Íèíà Ãàãîâà, �Ìëàäîñòòàíà öàð Ñèìåîí� îò Õðèñòî Òðåíäàôèëîâ è �Æèòèå íà áúëãàðñêèÿ Àíòèõðèñò�îò Âåíåëèí Ãðóäêîâ. Ïðîô. Ñëàâîâà îáúðíà ñïåöèàëíî âíèìàíèå íà ôàêòà,÷å òîâà å ïîðåäèöà, ïðåäíàçíà÷åíà çà øèðîê êðúã ñïåöèàëèñòè � ìåäèå-âèñòè, èñòîðèöè, ôèëîëîçè, êóëòóðîëîçè, àíòðîïîëîçè, à ñúùî è çà âñè÷êèîíåçè, êîèòî ñå èíòåðåñóâàò îò ïðàâîñëàâíàòà ñëàâÿíñêà ñòàðèíà. Òÿ îáúðíàâíèìàíèå è âúðõó ðàçëè÷íèòå ãëåäíè òî÷êè, çàñåãíàòè îò àâòîðèòå, êîåòî åè åäíà îò ãîëåìèòå çàñëóãè íà òîçè òðóä.

Ïðîô. Äîíêà Ïåòêàíîâà, ñò.í.ñ. Ëèëÿíà Ãðàøåâà è ãë. àñ. Àíãåë Íèêî-ëîâ ïðåäñòàâèõà ïîäðîáíî ïúðâèòå òðè êíèãè: �Âëàäåòåëè è êíèãè. Ó÷àñòèåòîíà þæíîñëàâÿíñêèÿ âëàäåòåë â ïðîèçâîäñòâîòî è óïîòðåáàòà íà êíèãè ïðåçÑðåäíîâåêîâèåòî (IÕ�ÕV â.): ðåöåïöèÿòà íà âèçàíòèéñêèÿ ìîäåë� íà ÍèíàÃàãîâà, �Ðîìàíúò �Àíòèõðèñò� íà Åìèëèÿí Ñòàíåâ â êîíòåêñòà íà ñðåäíî-âåêîâíàòà õðèñòèÿíñêà êóëòóðà� íà Âåíåëèí Ãðóäêîâ è �Ìëàäîñòòà íà öàðÑèìåîí� íà Õðèñòî Òðåíäàôèëîâ. Âñè÷êè òå áÿõà åäèíîäóøíè â îöåíêèòåñè çà çíà÷èìîñòòà íà íàó÷íèòå ïîñòèæåíèÿ íà òåçè òðóäîâå, çà ñîëèäíàòàèçâîðîâà îñíîâà, âúðõó êîÿòî ñå ãðàäÿò èçñëåäâàíèÿòà, êàêòî è çà íàó÷íàòàçðÿëîñò íà àâòîðèòå èì.

Âåñêà Òîïàëîâà

73

Ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ �Êóëòóðíîòî íàñëåäñòâîíà ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé êàòî ôàêòîð çà åäèíñòâî

ìåæäó þãîèçòî÷íîåâðîïåéñêèòå ñòðàíè�,Àìèíäî, Ãúðöèÿ, 21�22 ìàé 2010 ã.

Äâóäíåâíàòà ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ (ñ ó÷àñòèå íà ó÷åíè îò Àâ-ñòðèÿ, Áúëãàðèÿ, Ñëîâàêèÿ, Ñúðáèÿ è Ãúðöèÿ) áå îðãàíèçèðàíà îò êìåòñòâîòîíà ãð. Àìèíäî, îò Äåïàðòàìåíòà çà áàëêàíèñòèêà ïðè Óíèâåðñèòåòà íàÇàïàäíà Ìàêåäîíèÿ (ãð. Ôëîðèíà) è îò Îáùåñòâîòî çà îïàçâàíå íà îêîëíàòàñðåäà è êóëòóðíîòî íàñëåäñòâî íà Ðåïóáëèêà Ãúðöèÿ. Ïî÷åòåí ïðåäñåäàòåëíà îðãàíèçàöèîííèÿ êîìèòåò áå êìåòúò íà ãð. Àìèíäî ã-í ÊîíñòàíòèíîñÒåîäîðèäèñ.

Îòêðèâàíåòî íà êîíôåðåíöèÿòà ñúâïàäíà ñ ãîëåìèÿ õðèñòèÿíñêè ïðàçíèêñâ.ñâ. Êîíñòàíòèí è Åëåíà, êàòî ó÷àñòíèöèòå ïðèñúñòâàõà íà òúðæåñòâåíàòàëèòóðãèÿ â åäíîèìåííàòà öúðêâà â ãð. Àìèíäî. Êîíôåðåíöèÿòà áå îòêðèòàâ ìåñòíèÿ êóëòóðåí öåíòúð ñ ïðèâåòñòâåíè ïîñëàíèÿ îò Âñåëåíñêèÿ ïàòðèàðõÂàðòîëîìåé è îò ãðúöêèÿ àðõèåïèñêîï Éåðîíèìîñ, êàêòî è ñ ïðèâåòñòâèÿîò ìèòðîïîëèòà íà Áåðàò è Àâëîíà Èãíàòèîñ è îò ìèòðîïîëèòà íà ãð. Ôëî-ðèíà Òåîêëèòîñ. Ïîçäðàâëåíèÿ è ïîæåëàíèÿ çà óñïåøíà ðàáîòà ïîäíåñîõàêìåòúò íà Àìèíäî ã-í Êîíñòàíòèíîñ Òåîäîðèäèñ, îò èìåòî íà Ìèíèñòåð-ñòâîòî íà êóëòóðàòà íà Ðåïóáëèêà Ãúðöèÿ è íà îáëàñòíàòà àäìèíèñòðàöèÿ.

Íà îòêðèâàíåòî áå ïðåäñòàâåíà âíóøèòåëíà èçëîæáà îò íàä 100 ðåï-ðîäóêöèè è ïîñòåðè íà äîêóìåíòè, îáðàçöè îò ðúêîïèñè, íà èêîíîãðàôñêèèçîáðàæåíèÿ è ñòåíîïèñè, ñâúðçàíè ñ æèâîòà è äåéíîñòòà íà ñâ.ñâ. Êèðèë èÌåòîäèé è ñ Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî êóëòóðíî íàñëåäñòâî â Åâðîïà.Èçëîæáàòà, îñúùåñòâåíà îò äîö. ä-ð Êîíñòàíòèíîñ Íèõîðèòèñ (ðúêîâîäè-òåë íà äîêòîðñêàòà ïðîãðàìà â Äåïàðòàìåíòà ïî áàëêàíèñòèêà) è îò ÉîàíèñÑèñèó (óðåäíèê íà ìóçåÿ â ãð. Êàñòîðèÿ), îáõâàùàøå òðè çàëè íà ìåñòíîòîó÷èëèùå, ñïåöèàëíî ïðèñïîñîáåíè çà ñëó÷àÿ. Òÿ áåøå ïîñåòåíà îòïðåäñòàâèòåëè íà àäìèíèñòðàöèÿòà â Àìèíäî, Ôëîðèíà è Ñîëóí, êàêòî èîò âèñøåòî ãðúöêî äóõîâåíñòâî, ïðèñúñòâàùî íà êîíôåðåíöèÿòà.

Ïúðâîòî çàñåäàíèå íà êîíôåðåíöèÿòà áå îïðåäåëåíî çà ïëåíàðíèäîêëàäè. Ñëîâî ïðîèçíåñå ìèòðîïîëèòúò íà Áåðàò è Àâëîíà Èãíàòèîñ, êîéòîõàðàêòåðèçèðà êîíôåðåíöèÿòà êàòî ñúùåñòâåíà íàó÷íà ïðîÿâà çà ïîïó-ëÿðèçèðàíå íà äåéíîñòòà íà ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé. Ïðîô. Éîàíèñ Òàð-íàíèäèñ (Óíèâåðñèòåò �Àðèñòîòåë� â Ñîëóí) â èç÷åðïàòåëíîòî ñè èçëîæåíèåíà òåìà Íàäíàöèîíàëíèÿò è èêóìåíè÷åñêè õàðàêòåð íà ó÷åíèåòî íà

74

ñîëóíñêèòå áðàòÿ ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé àíàëèçèðà èäåéíàòà îñíîâà íàìèñèèòå íà ñëàâÿíñêèòå àïîñòîëè êàòî ïðîÿâà íà âèçàíòèéñêàòà äúðæàâíàè öúðêîâíà ïîëèòèêà è òåõíèòå ðåçóëòàòè â ñðåäíîâåêîâíà Åâðîïà. Òîéïîä÷åðòà ïîëîæèòåëíèòå òåíäåíöèè ïî îòíîøåíèå íà âçàèìîäåéñòâèåòî èñúâìåñòíîòî ñúùåñòâóâàíå ìåæäó ðàçëè÷íè íàöèîíàëíè åçèöè è êóëòóðè èðàçëè÷íè âåðîèçïîâåäàíèÿ ïðåç IÕ â., êîèòî äàâàò ñâîèòå ïëîäîâå è äî äíåñ.Ñò.í.ñ. Àíèñàâà Ìèëòåíîâà (Èíñòèòóò çà ëèòåðàòóðà, ÁÀÍ, Ñîôèÿ) ðàç-ãëåäà ïîñëåäíèòå ïîñòèæåíèÿ íà õóìàíèòàðèñòèêàòà, ñâúðçàíè ñ Êèðèëî-Ìåòîäèåâèòå ïðîó÷âàíèÿ â äîêëàä íà òåìà Èçñëåäâàíèÿòà âúðõó Êèðèëî-Ìåòîäèåâèòå ìèñèè â íà÷àëîòî íà ÕÕI âåê: ïðîáëåìè è ïåðñïåêòèâè.Áÿõà ïðîñëåäåíè îñíîâíèòå íàñîêè íà ðàçâèòèå íà ìåäèåâèñòèêàòà � èçäà-íèÿ íà ïàìåòíèöè, èçäàíèÿ è îïèñàíèÿ íà ñëàâÿíñêè ðúêîïèñè, åíöèêëî-ïåäèè, ìîíîãðàôèè âúðõó ëèòåðàòóðàòà, åçèêà è èçêóñòâîòî ïðåç IÕ�Õ â.Î÷åðòàíà áåøå ïåðñïåêòèâàòà çà èçãðàæäàíå íà êîìïþòúðíè áàçè äàííè èäèãèòàëíè áèáëèîòåêè îò ñëàâÿíñêè ðúêîïèñè, êîèòî ñúçäàâàò óñëîâèÿ çàáúðç è ëåñåí äîñòúï äî èçâîðèòå è áèáëèîãðàôèÿòà. Àíäðåàäèñ Ñåâàñòèÿíîñ(äîêòîðàíò îò Óíèâåðñèòåòà â Àòèíà) ðàçãëåäà âúíøíàòà ïîëèòèêà íà Âèçàí-òèÿ ïðåç IÕ â. â äîêëàä íà òåìà Ìèñèÿòà è Âèçàíòèÿ: ìíîãîëèê ïëàí èñòðàòåãè÷åñêà öåë (ïî ìàòåðèàë îò ìèñèÿòà íà ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìå-òîäèé).

 íà÷àëîòî íà âå÷åðíîòî çàñåäàíèå îò ïúðâèÿ äåí íà êîíôåðåíöèÿòà âíà÷àëîòî áåøå ïðèïîìíåíî òâîð÷åñêîòî äåëî íà íåîòäàâíà ïî÷èíàëèÿ ïðîô.Åâàíãåëèîñ Êèðèàêóäèñ ñ êðàòúê ôèëì, ïîñâåòåí íåãî. Áåøå èçòúêíàòïðèíîñúò íà âèäíèÿ ó÷åí èçêóñòâîâåä â èçíàñÿíå íà ôàêòè çà êóëòà êúìñîëóíñêèòå áðàòÿ è òÿõíàòà åïîõà â öúðêîâíàòà æèâîïèñ. Ñëåäâàõà äîêëàäèè ïðåçåíòàöèè âúðõó ìàòåðèàë îò öúðêîâíîòî èçêóñòâî, ñâúðçàíî ñúñ ñâ.ñâ.Êèðèë è Ìåòîäèé è òåõíèòå ó÷åíèöè: íà ïðîô. Õðèñàíòè Ìàâðîïóëî-Öóìè(Óíèâåðñèòåò â Ñîëóí) è íà Éîàíèñ Ñèñèó (ìóçåé â Êàñòîðèÿ). Öåííè äàííèè íîâè èíòåðïðåòàöèè çà ðàçâèòèåòî íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâèòå òðàäèöèè âñðúáñêèòå çåìè îò IÕ äî ÕIII â. èçíåñå ä-ð Ñúðäæàí Ïèðèâàòðè÷ (Èíñòèòóòïî âèçàíòîëîãèÿ, Áåëãðàä). Ä-ð Àíäðåé Øêîâéåðà (Èíñòèòóò ïî ñëàâèñòèêà,Áðàòèñëàâà) ãîâîðè çà �âèçàíòèéñêàòà òðàäèöèÿ� â Ñëîâàêèÿ ïðåç ñðåäíî-âåêîâíàòà åïîõà è êîðåíèòå íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî äåëî â êóëòóðíîòî íàñ-ëåäñòâî íà òàçè òåðèòîðèÿ. Òîé àíàëèçèðà ïðåêèòå è êîñâåíè ñëåäè îò äåé-íîñòòà íà ñëàâÿíñêèòå àïîñòîëè.

Âòîðèÿò äåí íà êîíôåðåíöèÿòà ïðåäëîæè êàêòî îáçîðíè, òàêà è äîêëàäè,â êîèòî ñå èçíàñÿõà íîâè ìàòåðèàëè. Ïðîô. Õàðàëàìáîñ Ñèìåîíèäèñ (Óíè-âåðñèòåò â Ñîëóí) ïîêàçà çíà÷åíèåòî íà åçèêîâèÿ àíàëèç íà ìàòåðèàë îòñëàâÿíñêèòå åçèöè ñ öåë äà ñå óñòàíîâÿò ãúðöèçìèòå â íåãî. Ïðîô. Àíàñ-òàñèîñ Êàðàòàíàñèñ (Óíèâåðñèòåò â Ñîëóí) ðàçãëåäà îáñòîéíî âúçïðèå-ìàíåòî íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî äåëî â Åâðîïà è íåãîâàòà îöåíêà â ñúâðå-

75

ìåííèòå èñòîðè÷åñêè èçñëåäâàíèÿ. Ïðîô. Òàòÿíà Ñóáîòèí-Ãîëóáîâè÷(Óíèâåðñèòåò â Áåëãðàä) â äîêëàäà ñè Ñîëóíñêèòå áðàòÿ è ñúðáèòå ïðîñ-ëåäè ïèñìåíèòå ïàìåòíèöè (ñëóæáè è æèòèÿ), êîèòî ñâèäåòåëñòâàò çà ïî÷è-òàíåòî íà ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé ñðåä ñúðáèòå â Ñðåäíîâåêîâèåòî. Èí-òåðåñ ïðåäèçâèêà äîêëàäúò íà ïðîô. Ìèõàèë Òðèòîñ (Óíèâåðñèòåò â Ñîëóí)íà òåìà Êèðèë è Ìåòîäèé è ïðîáëåìúò çà íàöèîíàëèçìà íà Áàëêàíèòå,êàêòî è ñõîäíèòå ïî òåìàòèêà äîêëàäè íà ä-ð Èëèàñ Åâàíãåëó (Óíèâåðñèòåòâ Ñîëóí) Êèðèëî-Ìåòîäèåâîòî íàñëåäñòâî è ïðåäèçâèêàòåëñòâàòà íàìîäåðíèÿ ñâÿò è íà ä-ð Åâàíãåëèîñ Ãåðîíèêîëàñ Ñâåòèòå Êèðèë è Ìåòî-äèé â åäíà ïîñòìîäåðíà èíòåðïðåòàöèÿ. Äîö. Êîíñòàíòèíîñ Íèõîðèòèñãîâîðè íà òåìà Öúðêîâíè è ïîëèòè÷åñêè ïîäñòúïè êúì ìèñèÿòà íà ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé. Òîé ïîä÷åðòà èêóìåíè÷åñêîòî çíà÷åíèå íà äåëîòîèì è ðàçãëåäà ðåäèöà ôàêòîðè â ïîëèòèêàòà íà âèçàíòèéñêàòà öúðêâà, îòðà-çåíè íàïð. â ðåøåíèÿòà íà Êîíñòàíòèíîïîëñêèÿ ñúáîð îò 879�880. Âàæíèäàííè çà ïðåâîäà÷åñêàòà äåéíîñò íà Ïðåñëàâñêàòà êíèæîâíà øêîëà ñå ñúäúð-æàõà â äîêëàäà íà ïðîô. Äèìèòúð Êåíàíîâ (Âåëèêîòúðíîâñêè óíèâåðñèòåò),ïîñâåòåí íà ñáîðíèêà �Çëàòîñòðóé�, ïðåâåäåí ïî ïîðúêà íà öàð Ñèìåîíâåðîÿòíî â íà÷àëîòî íà Õ â.

 ïúðâàòà ÷àñò íà âå÷åðíîòî çàñåäàíèå íà êîíôåðåíöèÿòà ïðåç âòîðèÿäåí áå èçñëóøàí ñ èíòåðåñ äîêëàäà íà ïðîô. Âàñèëèîñ Êàöàðîñ (Óíèâåðñèòåòâ Ñîëóí), ïîñâåòåí íà ñúçäàâàíåòî íà ñëàâÿíñêîòî ïèñìî è ïðåâîäà íà ïúð-âèòå ëèòóðãè÷åñêè êíèãè îò ñâåòèòå áðàòÿ. Ó÷åíèÿò àðãóìåíòèðà ñúùåñòâó-âàíåòî íà ïðåâîäà÷åñêè öåíòúð â öúðêâàòà �Ñâ. Àïîñòîëè� â Êîíñòàíòèíî-ïîë, â êîéòî ñå å ôîðìèðàë êðúãúò îò Êèðèëî-Ìåòîäèåâè ó÷åíèöè è ñå åèçâúðøâàëà ïðåâîäà÷åñêà äåéíîñò îò ãðúöêè íà ñòàðîáúëãàðñêè åçèê. Äâàäîêëàäà áÿõà ïîñâåòåíè íà òâîð÷åñêîòî äåëî íà àðõèåïèñêîï ÒåîôèëàêòÎõðèäñêè: îòåö Èðèíåé Õàäæèåôðåìèäèñ ðàçãëåäà õàðàêòåðèñòèêèòå íàñëàâÿíñêîòî íàñåëåíèå, êîèòî Òåîôèëàêò äàâà â ñâîèòå ïèñìà, êàêòî è èçïîë-çâàíåòî íà ñëàâÿíñêè èçâîðè îò íåãî, à Åëåîíîðà Íàêñèäó (Óíèâåðñèòåò�Äåìîêðèò�) ñå ñïðÿ íà íåãîâèòå áîãîñëîâñêè âúçãëåäè è ïðîòèâîñòîåíåòîìó ñðåùó íÿêîè ñõâàùàíèÿ íà Ðèìñêàòà öúðêâà. Ä-ð Þðãåí Ôóêñáàóåð (Èíñ-òèòóò ïî ñëàâèñòèêà, Âèåíà) ïðåäëîæè öåíåí àíàëèç íà òèïîâåòå ãðåøêè,êîèòî ñå äîïóñêàò ïðè ïðåâîäà îò ãðúöêè íà ñòàðîáúëãàðñêè âúðõó ìàòåðèàëîò ñú÷èíåíèåòî �Äèîïòðà� îò Ôèëèï Ìîíîòðîï, ïðåâåäåíî â íà÷àëîòî íàÕIV â. Àâòîðúò äîïóñíà âúçìîæíîñò çà ïðåâîä ÷ðåç äèêòóâàíå íà ãðúöêèÿòåêñò è ãðåøêè ïðè íåãîâîòî ñëóõîâî âúçïðèåìàíå.

 ïîñëåäíîòî çàñåäàíèå îðãàíèçàòîðèòå íà êîíôåðåíöèÿòà áÿõà âêëþ-÷èëè íÿêîëêî äîêòîðàíòè îò Óíèâåðñèòåòà íà Çàïàäíà Ìàêåäîíèÿ âúâ Ôëî-ðèíà ñ íàó÷åí ðúêîâîäèòåë Ê. Íèõîðèòèñ, êîèòî èçíåñîõà äîêëàäè ïî ìàòå-ðèàë îò òåõíèòå äèñåðòàöèè: Ä. Õàäæèëåëåêàñ, Ã. Áîðîâàñ, Ï. Ãîðàíèñ è Ñ.Àëåêñàíäðèäó. Ïðåçåíòàöèèòå èì ïîêàçàõà, ÷å â äîêòîðñêàòà ïðîãðàìà íà

76

Óíèâåðñèòåòà ñúùåñòâóâàò ìíîãî äîáðè âúçìîæíîñòè çà ñïåöèàëèçàöèÿ èçà óñúâúðøåíñòâàíå íà çíàíèÿòà íà êàíäèäàòèòå â îáëàñòòà íà êèðèëîìåòî-äèåâèñòèêàòà.

Ìåæäóíàðîäíàòà êîíôåðåíöèÿ ïîêàçà åäèí íîâ åòàï â ðàçâèòèåòî íàíàó÷íèÿ èíòåðåñ êúì ìåäèåâèñòèêàòà è êúì êèðèëî-ìåòîäèåâñêèòå ïðîó÷-âàíèÿ â êîíòåêñòà íà ñúâðåìåííèÿ ñâÿò. Ïîä÷åðòàíàòà èíòåðäèñöèïëèíàð-íîñò íà èçíåñåíèòå äîêëàäè, êîèòî çàñåãíàõà âúïðîñè îò îáëàñòòà íà åçèêà,ëèòåðàòóðàòà, èçêóñòâîòî è êóëòóðàòà, êàêòî è èçíåñåíèòå íåèçâåñòíè è ìàëêîèçâåñòíè äàííè, ñà ÿñåí çíàê çà ïëîäîòâîðíè ðåçóëòàòè îò íàó÷íèòå èçñëåä-âàíèÿ íà Áàëêàíèòå è â Öåíòðàëíà Åâðîïà. Óñèëèÿòà íà îðãàíèçàòîðèòå èîñîáåíî îðãàíèçèðàíåòî íà èçëîæáàòà îò íàãëåäíè ñâèäåòåëñòâà çà äåëîòîíà ñëàâÿíñêèòå àïîñòîëè íåñúìíåíî ïîïóëÿðèçèðàò ïîçíàíèåòî çà òÿõíàòàäåéíîñò ñðåä øèðîêà àóäèòîðèÿ � îñîáåíî ïîðàäè èçêàçàíîòî íàìåðåíèåòàçè èçëîæáà äà îáèêîëè íÿêîëêî ãðàäà è óíèâåðñèòåòà â Ãúðöèÿ. Íå íàïîñëåäíî ìÿñòî äóõúò íà ãðàäèâíî îáùóâàíå ìåæäó ó÷àñòíèöèòå è ïóáëèêàòàâ äèñêóñèèòå è èçêëþ÷èòåëíîòî ãîñòîïðèåìñòâî íà êìåòñòâîòî íà ãð. Àìèí-äî äîïðèíåñîõà çà óñïåõà íà êîíôåðåíöèÿòà.

Àíèñàâà Ìèëòåíîâà

77

Äåñåò ãîäèíè äåïàðòàìåíò ïî åçèöè, ëèòåðàòóðèè êóëòóðè íà ñòðàíèòå îò ×åðíîìîðñêèÿ ðàéîí

â Òðàêèéñêèÿ äèìîêðèòñêè óíèâåðñèòåòâ ãð. Êîìîòèíè, Ãúðöèÿ

Íà 28 ìàé 2010 ã. â Àìôèòåàòðàëíàòà çàëà íà Ñòàðèÿ þðèäè÷åñêè ôà-êóëòåò íà Òðàêèéñêèÿ äèìîêðèòñêè óíèâåðñèòåò â ãð. Êîìîòèíè � Ãúðöèÿñå ïðîâåäå òúðæåñòâåíà íàó÷íà ñåñèÿ ïî ñëó÷àé äåñåòãîäèøíèíàòà îò ñúç-äàâàíåòî íà Äåïàðòàìåíòà ïî åçèöè, ëèòåðàòóðè è êóëòóðè íà ñòðàíèòå îò×åðíîìîðñêèÿ ðàéîí. Ñðåä íàé-äîáðå ðàçâèòèòå è íàé-óñïåøíî ðàáîòåùèòåâ Äåïàðòàìåíòà å ñïåöèàëíîñòòà �Áúëãàðñêè åçèê�, ðúêîâîäåíà îò Ä-ð Õðèñ-òèíà Ìàðêó, âúçïèòàíè÷êà íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò �Ñâ. Êëèìåíò Îõðèä-ñêè�, ñ ÷èéòî Ôàêóëòåò ïî ñëàâÿíñêè ôèëîëîãèè Äåïàðòàìåíòúò îñúùåñòâÿâààêòèâíî ñúòðóäíè÷åñòâî. Îò áúëãàðñêà ñòðàíà â êîíôåðåíöèÿòà ó÷àñòâàõàïðîô. Êèðèë Òîïàëîâ, êîéòî èçíåñå îñíîâåí äîêëàä íà òåìà �Âðúçêàòà íàáúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà ñ äðåâíîãðúöêàòà è âèçàíòèéñêàòà òðàäèöèÿ�, è ïèñà-òåëÿò Äèìèòúð Êèðêîâ, êîéòî â äîêëàäà ñè �Áàëêàíñêèÿò ãðåøíèê. ×îâåêúòìåæäó Èçòîêà è Çàïàäà� çàñåãíà âúïðîñà çà ñúäáàòà íà áàëêàíñêèÿ ÷îâåêâúâ âðúçêà ñ èçäàäåíèÿ íà ãðúöêè íåãîâ ðîìàí ñúñ ñúùîòî çàãëàâèå.Ïðîô. Ê. Òîïàëîâ ðàçãëåäà âðúçêàòà íà ìíîãîâåêîâíàòà áúëãàðñêà ëèòåðàòó-ðà ñ àíòè÷íàòà è ñ âèçàíòèéñêàòà ëèòåðàòóðà è êóëòóðà â òðè ãëàâíè àñïåêòà:îáùîáàëêàíñêè (ñ îãëåä ïðîöåñèòå ïðåç ñðåäíîâåêîâíèÿ è ïðîñâåùåíñêî-âúçðîæäåíñêèÿ ïåðèîä); îáùîåâðîïåéñêè (îáóñëîâåí îò åñòåñòâåíèÿ ñòðå-ìåæ çà êóëòóðíî ñáëèæàâàíå ñ åâðîïåéñêîòî êóëòóðíî ðàçâèòèå â êðàÿ íàÕIÕ è íà÷àëîòî íà ÕÕ â. íà òîêó-ùî îñâîáîäåíèÿ îò òóðñêî ðîáñòâî áúë-ãàðñêè íàðîä, ïîåë ïî ïúòÿ íà ñâîåòî êóëòóðíî è ïîëèòè÷åñêî ðàçâèòèå); èèçòî÷íîåâðîïåéñêè àñïåêò, îòðàçÿâàù îáùè ÷åðòè íà âðúçêàòà íà òîòàëè-òàðíèòå êóëòóðè ñ íÿêîè ñàòèðè÷íè ïîõâàòè íà àíòè÷íàòà ëèòåðàòóðà êàòî�åçîïîâñêè� åçèê, ïàðîäèðàíå íà èçâåñòíè ìèòîâå è ëåãåíäè è äð. Ïîä÷åð-òàâàéêè çíà÷åíèåòî íà îáùóâàíåòî íà êóëòóðèòå çà âçàèìíîòî îïîçíàâàíå èñáëèæåíèå íà áàëêàíñêèòå îáùåñòâà, òîé èçòúêíà è îáñòîÿòåëñòâîòî, ÷åíÿìà äðåâåí, êëàñè÷åñêè èëè çíà÷èì ñúâðåìåíåí ãðúöêè ïèñàòåë, êîéòî äàíå å ïðåâåäåí è èçäàäåí íà áúëãàðñêè � îáëàñò, â êîÿòî äàâà ñâîÿ ïðèíîñ èíåïðàâèòåëñòâåíàòà îðãàíèçàöèÿ Àêàäåìèÿ çà áàëêàíñêà öèâèëèçàöèÿ.

È äâàòà äîêëàäà ïðåäèçâèêàõà ãîëÿì èíòåðåñ ñðåä ó÷àñòíèöèòå, êàêòîè çàñëóæèõà âèñîêà èì îöåíêà. Íà íàó÷íàòà ñåñèÿ ïðèñúñòâà è ïðîô. Ïåòÿ

78

Àñåíîâà îò Êàòåäðàòà ïî áàëêàíèñòèêà êúì Ôàêóëòåòà ïî ñëàâÿíñêè ôèëî-ëîãèè â ÑÓ.

Èíòåðåñ ïðåäñòàâëÿâàõà è äîêëàäèòå íà ãîëÿìà ÷àñò îò îñòàíàëèòå ó÷àñ-òíèöè: ïðîô. Ôëîðèí Ìàðèíåñêó îò Ãðúöêèÿ Íàöèîíàëåí èíñòèòóò çà èçñëåä-âàíèÿ (�Ðóìúíñêèÿò åëèíèçúì äî 1878 ã.�); Ìåõìåä Õàäæèñàëèõîãëó îò Äå-ïàðòàìåíòà çà ïîëèòè÷åñêè íàóêè è ìåæäóíàðîäíè âðúçêè íà Óíèâåðñèòåòà�Ãèëäèç� â Èñòàíáóë (�Âîéíàòà è åìèãðàöèÿòà â ×åðíîìîðñêèÿ ðàéîí ìåæäóÎòîìàíñêàòà è Ðóñêàòà èìïåðèÿ�); ïðîô. Ñîíÿ Èëèíñêàÿ îò ßíèíñêèÿ óíè-âåðñèòåò (�Íÿêîè ìîìåíòè îò ñúâðåìåííèòå ãðúöêî-ðóñêè êóëòóðíè âçàèìî-îòíîøåíèÿ�); Àâòàíè Ìèêàáåðèòçå, äèðåêòîð íà Ãðóçèíñêèÿ àðõåîëîãè÷åñêèèíñòèòóò â Àòèíà (�Ãðóçèíñêàòà âèçàíòèéñêà èìïåðàòîðêà â Ðîäîïñêèòåïëàíèíè�); Äîö. Âèêòîð Èâàíîâè÷è îò Àðèñòîòåëåâèÿ ñîëóíñêè óíèâåðñèòåò(�Ïðåäëîæåíèå çà åäíà áàëêàíñêà êîìïàðàòèâèñòèêà�); è Åìâåð Òîðå îòÌàðìàðñêèÿ óíèâåðñèòåò â Èñòàíáóë (�Æåíàòà â òóðñêèÿ òåàòúð�).

Âåñêà Áåðîâà

79

Íàöèîíàëíà êîíôåðåíöèÿ�Åòðîïîëñêàòà êíèæîâíà øêîëà è êóëòóðíèÿò æèâîò

ïðåç ÕVII âåê â áúëãàðñêèòå çåìè�

Íà 20 è 21 ìàé 2010 ã. â Çàñåäàòåëíàòà çàëà íà Íàöèîíàëíàòà áèáëèîòåêà�Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé� áå ïðîâåäåíà íàöèîíàëíà íàó÷íà êîíôåðåíöèÿíà òåìà: �Åòðîïîëñêàòà êíèæîâíà øêîëà è êóëòóðíèÿò æèâîò ïðåç ÕVII âåêâ áúëãàðñêèòå çåìè�. Òÿ áåøå îðãàíèçèðàíà â ðàìêèòå íà ïðîåêòà �Ðúêîïèñíèè äîêóìåíòàëíè ïàìåòíèöè îò áúëãàðñêèòå çåìè. ÕIII�ÕVII â.� ïî ïðîãðà-ìàòà íà ôîíä �Íàó÷íè èçñëåäâàíèÿ� êúì Ìèíèñòåðñòâîòî íà îáðàçîâàíèåòî,ìëàäåæòà è íàóêàòà. Êîíôåðåíöèÿòà áåøå ñúïúòñòâàíà îò èçëîæáà �Åòðîïîë-ñêàòà êàëèãðàôñêî-õóäîæåñòâåíà øêîëà îò ñåäåìíàäåñåòè âåê�, îòêðèòà âÖåíòðàëíîòî ôîàéå íà Áèáëèîòåêàòà íà 11 ìàé 2010 ã.

Êàòî ÷àñò îò êóëòóðíèòå ñúáèòèÿ, ñúïðîâîæäàùè íàé-ñâåòëèÿ ïðàçíèêíà áúëãàðñêàòà ïðîñâåòà è êóëòóðà 24 ìàé, Êîíôåðåíöèÿòà îáîáùè îïèòà èíàó÷íèòå èçñëåäâàíèÿ íà ðåäèöà ñïåöèàëèñòè � ôèëîëîçè, èñòîðèöè è èçêóñ-òâîâåäè, ñúñðåäîòî÷èëè ñâîèòå äèðåíèÿ âúðõó ðàçëè÷íè ñòðàíè îò êíèæîâ-íèÿ è êóëòóðíèÿ æèâîò ïðåç ÕVII âåê â áúëãàðñêèòå çåìè, êàêòî è âúðõóïðîó÷âàíèÿ, ñâúðçàíè ñ èñòîðèÿòà íà Åòðîïîëå.

Äîêëàäèòå îò ïúðâîòî çàñåäàíèå íà êîíôåðåíöèÿòà ðàçãúðíàõà êàðòèíàíà ðåãèîíà è êàòî ñïåöèôè÷íà åäèíèöà îò îñìàíñêèÿ êàäàñòúð, è êàòî ÷àñòîò îáëàñòèòå ïîä âëèÿíèå íà Ïå÷êàòà ïàòðèàðøèÿ. Âúç îñíîâà íà ïðåâîäèíà îïèñè íà òèìàðè, âàêúôè è äðóãè ïðèõîäîèçòî÷íèöè îò ÕVI â.,ñò.í.ñ. ä-ð Ðóìåí Êîâà÷åâ ïðåäëîæè íà âíèìàíèåòî íà ïðèñúñòâàùèòå ùðèõèîò îáùàòà è ñòîïàíñêàòà èñòîðèÿ, åòíè÷åñêèòå è äåìîãðàôñêè ïðîìåíè íàíàñåëåíîòî ìÿñòî, êîèòî äîïúëâàò ñâåäåíèÿòà çà ðàçâèòèåòî íà Åòðîïîëå,êàêòî è íà è ðóäíèöèòå ïðè íåãî. Îò ïðîô. ä-ð Ñòîÿíêà Êåíäåðîâà áÿõàïðåäñòàâåíè äâà äîêóìåíòà íà îñìàíîòóðñêè åçèê (èëÿì íà ìåñòíèÿ êàäèÿ èñóëòàíñêè ôåðìàí), êîèòî ñâèäåòåëñòâàò çà ðåìîíò íà öúðêâàòà è ìàíàñòèðà�Ñâ. Òðîèöà�. Èíòåðåñíî ñâèäåòåëñòâî, õàðàêòåðèçèðàùî ñîöèàëíî-èêîíî-ìè÷åñêàòà êàðòèíà íà ðåãèîíà ïðåç òîçè ïåðèîä áåøå ïðåäìåò íà äîêëàäàíà ä-ð Íèêîëà Ðîáåâ, ðàçðàáîòåí íà áàçàòà íà ïèñìåíè ñâåäåíèÿ çà óïîòðå-áåíàòà �âàëóòà çà êíèãè�.  äîêëàäà íà ñò.í.ñ. ä-ð Åëåíà Êîöåâà áåøå íàïðà-âåí îáçîð íà ïîäáðàíè îò àâòîðêàòà èçñëåäâàíèÿ, êîèòî ñà ïîñâåòåíè íàâëèÿíèåòî íà Ïå÷êàòà ïàòðèàðøèÿ âúðõó êóëòóðíàòà èñòîðèÿ ïî áúëãàðñêèòåçåìè, îáõâàíàòè â òîçè äèîöåç â ïåðèîäà îò îò 1557 ã. äî êðàÿ íà ÕVII â.Èçëîæåíèåòî íà äîö. ä-ð Íàäÿ Ìàíîëîâà-Íèêîëîâà çàñòúïè âúïðîñè îòîáùîèñòîðè÷åñêè ïëàí, ñâúðçàíè ñ èñòîðèÿòà íà Åòðîïîëå, åòíè÷åñêàòà ìó

80

õàðàêòåðèñòèêà, ñòîïàíñêîòî ìó ðàçâèòèå è óïàäúê, êàêòî è îñîáåíîñòèòåíà ìåñòíàòà ïðàçíè÷íà ñèñòåìà ïðåç Âúçðàæäàíåòî. Âúç îñíîâà íà äîêóìåíòèè èñòîðè÷åñêè äàííè îò ñò.í.ñ. ä-ð Õðèñòî Òåìåëñêè áåøå î÷åðòàíà äåé-íîñòòà è ëè÷íîñòòà íà èãóìåíà Õðèñàíò êàòî âàæíà ôèãóðà â îïàçâàíåòî íàðúêîïèñíîòî íàñëåäñòâî. Äîêëàäúò íà Äèëÿíà Ðàäîñëàâîâà àíàëèçèðà ïðåä-ïîñòàâêèòå çà âúçíèêâàíåòî íà Åòðîïîëñêàòà êíèæîâíà øêîëà, êàòî ñå ñïðÿíà ôàêòîðèòå çà óòâúðæäàâàíåòî £ êàòî íàé-âëèÿòåëíà â òðàäèöèÿòà íàÕVII â. ÷ðåç îáåìà íà ðúêîïèñíàòà ïðîäóêöèÿ è ïðîôèëèðàíåòî íà êíèæîâ-íèöèòå, ðàáîòèëè â öúðêâèòå íà Åòðîïîëå è ìàíàñòèðà �Âàðîâèòåö�.

Èçëîæåíèåòî íà ïðîô. äèí Ëþáîìèð Ìèêîâ ïðåäñòàâè öåííè èñòî-ðè÷åñêè ñâåäåíèÿ îò äâà ïèñìåíè ïàìåòíèêà îò ÕVII â. çà åòíîêîíôåñèîíàë-íàòà ãðóïà íà êúçúëáàøèòå (ìþñþëìàíñêà øèèòñêà ñåêòà), êîèòî èìàò ñâîåòîìÿñòî â êóëòóðíèòå è ñîöèàëíî-èêîíîìè÷åñêèòå ïðîöåñè ïî áúëãàðñêèòåçåìè ïðåç ïðîó÷âàíîòî ñòîëåòèå. Íàáëþäåíèÿòà íà ñò.í.ñ. ä-ð Ãåîðãè Ìèò-ðèíîâ âúðõó äîñòîâåðíîñòòà íà äàííèòå â �Èñòîðè÷åñêè áåëåæíèê�, ñâúð-çàíè ñ èñëÿìèçèðàíåòî â Ðîäîïèòå ïðåç ÕVII â. äàäîõà âúçìîæíîñò çà ïî-øèðîê ïîãëåä âúðõó åçèêîâè è èñòîðè÷åñêè ïðîöåñè, õàðàêòåðèçèðàùè áúë-ãàðñêèÿ ÕVII âåê.

Îò ïèñìåíèòå ïàìåòíèöè, îñòàíàëè êàòî ñâèäåòåëñòâî çà ðúêîïèñíàòàòðàäèöèÿ íà Åòðîïîëñêàòà êíèæîâíà øêîëà, ñïåöèàëíî áå ðàçãëåäàí Ïàíèãè-ðèêúò íà éåðîìîíàõ Äàíèèë Åòðîïîëñêè. Ïðîô. äôí Êëèìåíòèíà Èâàíîâàñå ñïðÿ ïîäðîáíî íà íåãîâèÿ ñúñòàâ è ñúäáà.

 äîêëàäà íà ñò.í.ñ. ä-ð Ìàðèàíà Öèáðàíñêà-Êîñòîâà áåøå èçñëåäâàíïðåïèñ íà Íîìîêàíîíà ïðè Âåëèêèÿ òðåáíèê îò ðúêîïèñ HM. SMS 301,XVII â., îò íàñòîÿùàòà ñáèðêà íà Õèëåíäàðñêèÿ ìàíàñòèð, êîéòî ðàçêðèâàñàìîñòîÿòåëíèÿ æèâîò íà ñëàâÿíñêèÿ ïðåâîä â ðîäíàòà ìó ñðåäà � Áàëêàíèòåè Ñëàâÿíñêèÿ þã, è ïðåäîñòàâÿ âàæíà åçèêîâà èíôîðìàöèÿ çà íàé-âàæíèÿïî ðîëÿ è ðàçïðîñòðàíåíèå íîìîêàíîí îò åïîõàòà íà îñìàíñêîòî âëàäè÷åñ-òâî. Í.ñ. Ìàðèÿ Ðàéêîâà îáúðíà ïî-ñïåöèàëíî âíèìàíèå íà ñúñòàâà íà íîìî-êàíîíè÷íèòå ñáîðíèöè ïðåç ÕVII â. íà Áàëêàíñêèÿ ïîëóîñòðîâ. Òåêñòîëîãè÷-íèòå èçñëåäâàíèÿ, ïðåäñòàâåíè íà çàñåäàíèåòî, âêëþ÷èõà è ñðàâíèòåëåíàíàëèç íà ìîëèòâèòå çà íîâîðîäåíî è ìàéêà ìó â áúëãàðñêèòå òðåáíèöè îòÕVII â. â Ñòàðîïëàíèíñêèÿ è Ñðåäíîãîðñêèÿ ðåãèîí, íàïðàâåí îòäîö. ä-ð Ìàðãàðåò Äèìèòðîâà.

Ä-ð Òàòÿíà Íèêîëîâà-Õþñòúí àíàëèçèðà êîëîôîíèòå è ìàðãèíàëíèòåáåëåæêè â 13 ðúêîïèñà îò Åòðîïîëñêàòà êíèæîâíà øêîëà îò ïåðèîäà 1526�1641 ã., ïðèíàäëåæàùè êúì êîëåêöèÿòà íà ÖÈÀÈ (ïðèáëèçèòåëíî 65 çàïèñà)÷ðåç ìåòîäèêàòà íà îïèñàíèå íà ñðåäíîâåêîâíè äîêóìåíòè â äèïëîìàòèêàòà.Âòîðàòà ÷àñò íà èçñëåäâàíåòî ðàçãëåæäà êîðïóñà îò ìàðãèíàëíè áåëåæêè âòåçè ðúêîïèñè ïðåç ïðèçìàòà íà Îñíîâíàòà ñèñòåìíà Òåîðèÿ (Áåðòàëàíôè).

81

Äðóãà ãðóïà äîêëàäè ïðåäñòàâè ðàçëè÷íè àñïåêòè îò ðàçâèòèåòî íà ïðà-âîïèñíî-åçèêîâèòå îñîáåíîñòè íà ðúêîïèñíèòå ïàìåòíèöè. Ïðîô. ÁîðÿíàÂåë÷åâà èçëîæè ñâîèòå íàáëþäåíèÿ âúðõó äàìàñêèíèòå, ïðîñëåäÿâàéêèâëèÿíèåòî íà Òúðíîâñêàòà êíèæîâíà øêîëà âúðõó òÿõ. Ñïåöèàëåí îáåêò íàòîâà èçñëåäâàíå áåøå çíàêúò �-�, óïîòðåáÿâàí çà [éú] â íîâîáúëãàðñêèäàìàñêèíè îò ÕVII â.  ðàçðàáîòêàòà íà ïðîô. Îëãà Ìëàäåíîâà îò Êàëãàðñ-êèÿ óíèâåðñèòåò â Êàíàäà, íà ôîíà íà âçàèìîîòíîøåíèÿòà ìåæäó èäåíòèôè-öèðàíèòå ãðóïè àðõàè÷íè è íîâîáúëãàðñêè äàìàñêèíè, ñå ïðåäñòàâÿò íîâèäàííè çà ðîäîñëîâèåòî íà íîâîáúëãàðñêèòå äàìàñêèíè îò IV ãðóïà. Òåçèäàííè ïîñòàâÿò ïîä ñúìíåíèå ñúùåñòâóâàíåòî íà ïîñòóëèðàíèÿ ïî-ðàíî âíàóêàòà õèïîòåòè÷åí ïðîòîñáîðíèê îò êðàÿ íà XVII âåê, çà êîéòî å õàðàêòåð-íà óïîòðåáàòà íà íàðå÷èå çà âðåìå òîãèçè è îò êîéòî ñå èçâåæäàò Äàìàñêèíî-âèòå ñëîâà, âêëþ÷åíè â ïîçíàòèòå çàñåãà íîâîáúëãàðñêè äàìàñêèíè îòIV ãðóïà.

Âñòúïèòåëåí äîêëàä, ñâúðçàí ñ èçêóñòâîâåäñêèòå îñîáåíîñòè è ïðîá-ëåìè, õàðàêòåðèçèðàùè öúðêîâíèÿ è êóëòóðíèÿ æèâîò ïî íàøèòå çåìè ïðåçÕVII â. èçíåñå ä-ð Íèêîëàé Êëèñàðîâ. Ïîäðîáíà ïðåçåíòàöèÿ, î÷åðòàâàùàîñîáåíîñòèòå íà öúðêîâíîòî ñòðîèòåëñòâî îò òîçè âåê, ïîêàçà ñúâðåìåííîòîñúñòîÿíèå íà ìíîæåñòâî öúðêâè, ñúõðàíèëè õðèñòèÿíñòâîòî ïðåç âåêîâåòå.Ñò.í.ñ. ä-ð Åìàíóåë Ìóòàôîâ àíàëèçèðà ñòðàííè çíàöè, íàìåðåíè âúðõó ñòå-íîïèñíàòà óêðàñà â ìàíàñòèðñêàòà öúðêâà �Óñïåíèå Áîãîðîäè÷íî�, ñ. Àðáà-íàñè. Òå ñà ðàç÷åòåíè îò íåãî êàòî òàéíîïèñåí ïîäïèñ íà �Ëåôòåðèñ èåðîìî-íàõ�, êîéòî âåðîÿòíî å åäèí îò ìàéñòîðèòå, ó÷àñòâàëè â äåêîðàöèÿòà íàõðàìà ïðåç ÕVII â. Äîö. ä-ð Çàðêî Æäðàêîâ èçñëåäâà ôîðìàòà è ìÿñòîòî íàïîäïèñà íà çîãðàô Íåäÿëêî îò Ëîâå÷ âúðõó íàé-ðàíî ïîäïèñàíàòà îò áúëãàð-ñêè çîãðàô èêîíà îò öúðêâàòà �Ñâ. Òðîèöà� â Åòðîïîëå. Òÿ å ïîñâåòåíà íàõðàìîâèÿ ïðàçíèê îò çîãðàôà ïðåç 1597/98 ã.

Åòðîïîëñêàòà êàëèãðàôñêî-õóäîæåñòâåíà øêîëà ñå îòëè÷àâà ñ áîãàòñò-âîòî íà èçÿùíà îðíàìåíòèêà è ñïåöèôèêà íà ïîäâúðçèè, êîèòî õàðàêòåðèçè-ðàò íåéíàòà óíèêàëíîñò.  ÷àñò îò èçíåñåíèòå íà êîíôåðåíöèÿòà äîêëàäèîò ðàçëè÷åí àñïåêò áÿõà ðàçãëåäàíè òåõíèòå îñîáåíîñòè .

 äîêëàäà íà ïðîô. ä-ð Äàðèíêà Êàðàäæîâà áÿõà ðàçãëåäàíè ñïåöèôèêà-òà íà åòðîïîëñêèòå ïîäâúðçèè, êàêòî è îñíîâíè ìåòîäè çà òÿõíîòî äàòèðàíå.Îáîáùåíè áÿõà îòëè÷èòåëíèòå áåëåçè, äàòèðàùè ãðóïà ïîäâúðçàíèåòðîïîëñêè ðúêîïèñè ïðåç òðèäåñåòòå ãîäèíè íà ÕVII â. Íîíà Ïåòêîâà ïðåä-ñòàâè Åòðîïîëñêîòî ÷åòèðèåâàíãåëèå (ÍÁÊÌ 76) â ñâåòëèíàòà íà Åòðîïîë-ñêàòà êíèæîâíà øêîëà è çëàòàðñêèÿ öåíòúð îò ðàéîíà íà Ïëîâäèâ è Áà÷êîâ-ñêèÿ ìàíàñòèð.  èçëîæåíèåòî îáêîâúò å ðàçãëåäàí â ñúïîñòàâêà ñ òðè ïî-ðàííè îáêîâà íà åâàíãåëèÿ, äàðåíè íà Áà÷êîâñêèÿ ìàíàñòèð, êîèòî èìàòñõîäíè èêîíîãðàôñêè, êîìïîçèöèîííè, ïëàñòè÷åñêè è òåõíè÷åñêè îñî-áåíîñòè. Öâåòà Åâëîãèåâà-Êàöàðîâà ñå ñïðÿ íà õóäîæåñòâåíàòà ðàáîòà íà

82

éåðåé Éîàí â Åòðîïîëñêîòî ÷åòèðèåâàíãåëèå îò 1658 ãîäèíà (ÍÁÊÌ 76).Ñëåä ñðàâíèòåëåí àíàëèç ñ óêðàñàòà â ÷åòèðèåâàíãåëèå íà Äàíèèë Åòðîïîë-ñêè îò âàðíåíñêèÿ Ìóçåé íà Âúçðàæäàíåòî è â ÷åòèðèåâàíãåëèåòî îò ñðåäàòàíà XVII â. (ÍÁÊÌ 1365) àâòîðêàòà ñòèãà äî çàêëþ÷åíèåòî, ÷å éåðåé Éîàí åèçïèñàë Åòðîïîëñêîòî ÷åòèðèåâàíãåëèå îò 1658 ã. è ñàì å èçðèñóâàë çàñòàâ-êèòå è ïëåòåíè÷íèòå èíèöèàëè â íåãî.  äîêëàäà íà ñò.í.ñ. ä-ð ÅëèñàâåòàÌóñàêîâà áÿõà ðàçãëåäàíè ìèíèàòþðèòå âúâ âñè÷êè èçâåñòíè ðúêîïèñè íàéåðîìîíàõ Äàíèèë Åòðîïîëñêè â ïîëåòî íà îïèòà äà ñå ðàç÷åòå ñìèñúëúòíà ïðîçâèùåòî �ìàçà÷�, êîåòî êíèæîâíèêúò ñàì ñè å äàë â åäíà îò ñâîèòåïðèïèñêè. Äîö. ä-ð Ìëàäîñò Âúëêîâà ïðåäñòàâè ðàçíîîáðàçíèòå òåõíîëî-ãè÷íè ïðèéîìè è ìàòåðèàëè â óêðàñàòà íà åòðîïîëñêèòå ðúêîïèñè.

Ìíîãîîáðàçèåòî íà ðàçðàáîòåíèòå òåìè è ïðîáëåìè ïîñòàâÿ íàöèîíàë-íàòà êîíôåðåíöèÿ �Åòðîïîëñêàòà êíèæîâíà øêîëà è êóëòóðíèÿò æèâîò ïðåçÕVII âåê â áúëãàðñêèòå çåìè� ñðåä çíà÷èìèòå êóëòóðíè ñúáèòèÿ íà 2010 ã.Ñúáðàëà è îáîáùèëà ìíîãîãîäèøíèÿ îïèò íà èçòúêíàòè ñïåöèàëèñòè, êàêòîè íà ìëàäè èçñëåäîâàòåëè â ðàçëè÷íè îáëàñòè íà õóìàíèòàðíîòî ïîçíàíèå,òÿ å ïîðåäíîòî óáåäèòåëíî äîêàçàòåëñòâî çà íåñòèõâàùèÿ èíòåðåñ êúì áúë-ãàðñêîòî ðúêîïèñíî íàñëåäñòâî.

Áîÿíà Ìèí÷åâà, Åëåíà Óçóíîâà

83

ÏÐÎÔÈËÈ

Ãåîðãå Ìèõúèëà íà 80 ãîäèíè

Òàçè ãîäèíà âèäíèÿò ðóìúíñêè ñëàâèñò Ãåîðãå Ìèõúèëà ïðàçíóâà ñâîÿ80-ãîäèøåí þáèëåé. Äîáðå ïîçíàò íà áúëãàðñêàòà àêàäåìè÷íà îáùíîñò èèñêðåí ïðèÿòåë íà Áúëãàðèÿ, àêàä. Ã. Ìèõúèëà å åäèí îò ìàëêîòî ðóìúíñêèó÷åíè, ïîëó÷èëè ïðåñòèæíàòà òèòëà äîêòîð �õîíîðèñ êàóçà� íà Ñîôèéñêèÿóíèâåðñèòåò �Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè� (1988 ã.).

Íåãîâàòà áîãàòà è ðàçíîîáðàçíà íàó÷íà äåéíîñò â îáëàñòòà íà ðóìúíñ-êàòà è ñëàâÿíñêàòà ôèëîëîãèÿ, íåãîâèòå ñúùåñòâåíè ïðèíîñè â ïðîó÷âàíåíà ñòàðîðóìúíñêàòà ëèòåðàòóðà, èñòîðèÿ è êóëòóðà âïå÷àòëÿâàò ñ åðóäè-öèÿ, êîìïåòåíòíîñò, èçñëåäîâàòåëñêè òàëàíò è ïðèâëè÷àéêè âíèìàíèåòî íàøèðîê êðúã ó÷åíè õóìàíèòàðèñòè, ìó èçãðàæäàò áåçñïîðåí àâòîðèòåò â Ðóìú-íèÿ è ÷óæáèíà.

 ïðîäúëæåíèå íà 50 ãîäèíè ïðîô. Ìèõúèëà ïóáëèêóâà íà ðóìúíñêè èíà îùå íÿêîëêî åçèêà íàä 350 ñòàòèè, ñòóäèè, ðåöåíçèè, ìîíîãðàôèè, èçäàâàñòàðè ðóìúíñêè ïèñìåíè ïàìåòíèöè, àðõèâíè ìàòåðèàëè ñ êîìåíòàð, ó÷àñòâàâ ñúñòàâÿíåòî íà ðå÷íèöè è åíöèêëîïåäèè è íàé-âå÷å, å àâòîð íà 10 îñîáåíîöåííè òðóäà (Âæ. Èçáðàíàòà áèáëèîãðàôèÿ). ×ðåç öÿëàòà ñè äåéíîñò òîéóñïÿ äà îôîðìè è èçäèãíå ïîíÿòèåòî �ñëàâÿíî-ðóìúíñêà ôèëîëîãèÿ� (âú-âåäåíî â êðàÿ íà ìèíàëèÿ âåê îò Éîàí Áîãäàí) â îñíîâíà äèñöèïëèíà íàìîäåðíàòà ðóìúíñêà ôèëîëîãè÷åñêà íàóêà.

Ðîäåí å íà 7.IX.1930 â åäíî òðàíñèëâàíñêî ñåëöå � Äúéøîàðà, îêðúãÁðàøîâ. Çàâúðøâà ãèìíàçèÿ â ãðàä Ñèãèøîàðà (1949) è å ïðèåò âúâ Ôèëîëî-ãè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà Óíèâåðñèòåòà â Áóêóðåù. Îùå îò ñòóäåíòñêèòå ñèãîäèíè ïðîÿâÿâà ãîëÿì èíòåðåñ è ñïîñîáíîñò êúì èçñëåäîâàòåëñêàòà ðàáîòàè å íàçíà÷åí çà ñòàæàíò-àñèñòåíò (1951) ïðåäè çàâúðøâàíå íà ôàêóëòåòà(1953).

Ñëåäâà ÷åòèðèãîäèøíà ñïåöèàëèçàöèÿ â Ìîñêâà, êîÿòî ùå ñå îêàæåèçêëþ÷èòåëíî âàæíà çà ïðîôåñèîíàëíîòî ìó áúäåùå. Ìëàäèÿò ôèëîëîãèìà âúçìîæíîñò äà ïðåãëåæäà àðõèâèòå, äà ïîñåùàâà áèáëèîòåêèòå íà ãðàäà,äà ñëóøà ëåêöèè è ñåìèíàðè, âîäåíè îò áëåñòÿùè ïðîôåñîðè êàòî Â. Â. Âè-

84

íîãðàäîâ, Ñ. Á. Áåðíùåéí, Ð. À. Áóäàãîâ, À. È. Åôèìîâ, Âë. Ãåîðãèåâ (Ñîôèÿ)è äð. Óñâîÿâàéêè íàé-äîáðèòå òðàäèöèè íà ðóìúíñêàòà è ðóñêàòà ëèíã-âèñòè÷íà íàóêà, òîé ïîäãîòâÿ êàíäèäàòñêà äèñåðòàöèÿ íà òåìà Ñòàðè þæíî-ñëàâÿíñêè çàåìêè â ðóìúíñêè åçèê. Ëåêñèêî-ñåìàíòè÷íà ñòóäèÿ ñ íàó÷åíðúêîâîäèòåë Ð. À. Áóäàãîâ, ÷ëåí-êîðåñïîíäåíò íà Ðóñêàòà àêàäåìèÿ íà íà-óêèòå. Îôèöèàëíè ðåôåðåíòè ñà âèäíèòå ó÷åíè Ñ. Á. Áåðíùåéí, Í. È. Òîë-ñòîé, à îò ðóìúíñêà ñòðàíà � àêàäåìèöèòå É. Éîðäàí, Àë. Ðîñåòè, Å. Ïåò-ðîâè÷.

Ïðåç 1957 ã., Ãåîðãå Ìèõúèëà çàùèòàâà ñúñ çàáåëåæèòåëåí óñïåõ äèñåð-òàöèÿ, êîÿòî ïî-êúñíî ñàìèÿò òîé ïðåâåæäà íà ðóìúíñêè. Êíèãàòà èçëèçàïðåç 1960 ã. Òîâà å íàé-îáøèðíîòî çàñåãà èçñëåäâàíå íà ñòàðîáúëãàðñêîòî(ñòàðîñëàâÿíñêîòî) ëåêñèêàëíî âëèÿíèå âúðõó ðóìúíñêèÿ åçèê. Àâòîðúòòâúðäè, ÷å çàåìêèòå îò þæíîñëàâÿíñêè ïðîèçõîä ñâèäåòåëñòâàò çà çíà÷å-íèåòî íà ñëàâÿíñêèÿ êîìïîíåíò â ðóìúíñêàòà ëåêñèêà, îáðàçóâàí îò ñòàðèþæíî è èçòî÷íîñëàâÿíñêè åëåìåíòè, îò ÷åðêîâíîñëàâÿíñêè êíèæîâíè òåð-ìèíè è îò ëåêñåìè îò ñúâðåìåííèòå ñëàâÿíñêè åçèöè.

Ñëåä íÿêîëêî ãîäèíè â Studii de lexicologie ºi istorie a lingvisticii româneºti,1973 (Ñòóäèè ïî ëåêñèêîëîãèÿ è èñòîðèÿ íà ðóìúíñêàòà ëèíãâèñòèêà)ïðîô. Ã. Ìèõúèëà çàäúëáî÷àâà, â ïî-øèðîê êîíòåêñò, èäåèòå, ïðåäñòàâåíèâ ïúðâàòà ñè êíèãà, è àíàëèçèðà ïåðèîäèçàöèÿòà, ãåîãðàôñêîòî ðàçïðîñòðà-íåíèå è ñåìàíòè÷íîòî ðàçâèòèå íà ñëàâÿíñêèòå ïî ïðîèçõîä äóìè â ðóìúíñêèåçèê. Íàáåëÿçâà åòàïèòå íà ïðîíèêâàíå íà ñòàðîáúëãàðñêèòå, ñðåäíîáúëãàðñ-êèòå è íîâîáúëãàðñêèòå çàåìêè â ðóìúíñêàòà ëåêñèêà, êàòî äîðàçâèâà ñèñòå-ìàòà îò êðèòåðèè çà ðàçãðàíè÷àâàíåòî íà óñòíèÿ îò êíèæîâíèÿ ïëàñò.

Åòèìîëîãèÿòà íà ðóìúíñêèòå äóìè îñòàâà â öåíòúðà íà íàó÷íèòå çàíè-ìàíèÿ íà ïðîôåñîðà ïðåç öÿëàòà ìó èçñëåäîâàòåëñêà äåéíîñò: îò 1965 ã.äîñêîðî Ãåîðãå Ìèõúèëà áå ÷ëåí íà êîëåêòèâà åòèìîëîçè, êîèòî ñå ãðèæàòçà Àêàäåìè÷íèÿ ðå÷íèê íà ðóìúíñêèÿ åçèê (Dicþionarul limbii române); â 1974 ã.èçäàâà ðå÷íèê íà ñòàðèÿ ðóìúíñêè åçèê îò êðàÿ íà X â. äî íà÷àëîòî íà XVI â.Ïðåç ïîñëåäíèòå ïåòíàéñåò ãîäèíè ñúñðåäîòî÷àâà âíèìàíèåòî ñè âúðõóäîìàøíàòà ëåêñèêà (cuvinte de origine autohtonã în limba românã) �äîêàçàòåëñòâî çà òîâà ñà äåâåòòå îáøèðíè ñòóäèè â ñïèñàíèÿòà �Thraco-Dacica�, �Revue des études sud-est européennes�, �Studii ºi cercetãri lingvistice�,�Academica� è òîìúò Contribuþii la etimologia limbii române, 2002 (Ïðèíîñè çàåòèìîëîãèÿòà íà ðóìúíñêèÿ åçèê).

Ãåîðãå Ìèõúèëà ñå íàëàãà â ðóìúíñêîòî åçèêîçíàíèå êàòî ñîëèäåí,ñúâåñòåí, äúëáîêî îðèãèíàëåí èçñëåäîâàòåë. Ãëàâíèòå òåìè íà íåãîâàòàíàó÷íà äåéíîñò çàñÿãàò ñëàâÿíî-ðóìúíñêèòå åçèêîâè îòíîøåíèÿ, ðàçïðîñò-ðàíåíèåòî íà ñëàâÿíñêàòà ïèñìåíîñò è êóëòóðà â ðóìúíñêèòå çåìè, èñòîðèÿòàíà ðóìúíñêèÿ åçèê, ñòàðàòà ðóìúíñêà ëèòåðàòóðà.

85

Óáåäèòåëíî è àðãóìåíòèðàíî, ÿñíî è åíåðãè÷íî, ÷åñòî ïîëåìè÷íî, ïðî-ôåñîðúò èçðàçÿâà ñâîèòå ñòàíîâèùà ïî ðåäèöà âàæíè è ÷åñòî äèñêóñèîííèòåìè êàòî ôîðìèðàíåòî íà ðóìúíñêèÿ íàðîä è åçèê, íà÷àëîòî è äèíàìèêàòàíà ñëàâÿíî-ðóìúíñêèòå åçèêîâè è êóëòóðíè êîíòàêòè, ñòàðîðóìúíñêèòå èñëàâÿíî-ðóìúíñêèòå òåêñòîâå è òÿõíîòî äâèæåíèå íà Çàïàä è íà Èçòîê. Âòîçè ñìèñúë Ãåîðãå Ìèõúèëà áåçñïîðíî äîïðèíàñÿ çà èçÿñíÿâàíå àâòîðñò-âîòî, çà óòî÷íÿâàíå ïðîèçõîäà, ðîäñòâîòî è ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà ðåäèöàïèñìåíè ïàìåòíèöè. Äîñòàòú÷íî å äà ñïîìåíåì äâå îò íåãîâèòå çàñëóãè âòàçè íàñîêà. Ïðîô. Ã. Ìèõúèëà äîêàçâà ñ íîâè àðãóìåíòè, ÷å ãðúöêàòà âåðñèÿíà Ïîó÷åíèÿòà íà Íÿãîå Áàñàðàá êúì ñâîÿ ñèí Òåîäîñèé å ïðåâîä îòñëàâÿíñêèÿ îðèãèíàë (Âæ. äâåòå èçäàíèÿ íà Învãþãturile lui Neagoe Basarabcãtre fiul sãu Theodosie. Versiunea originalã, 1970 è 1996).  òðóäà, ïîñâåòåí íàÓíèâåðñàëíàòà õðîíèêà, íàïèñàíà îò Ìèõàèë Ìîêñà, ñëåä êàòî àíàëèçèðàñëàâÿíî-ðóìúíñêèÿ ïðåïèñ íà Ìàíàñèåâàòà õðîíèêà è ñúêðàòåíèÿ ïðåâîä,íàïðàâåí îò ðóìúíñêè ìîíàõ, êúäåòî ñà âêëþ÷åíè è òðè âèçàíòèéñêè òåêñòà,ïðîôåñîðúò óñïÿâà äà èäåíòèôèöèðà äîáàâåíèòå îòêúñè â õðîíèêèòå íàÑèìåîí Ìàãèñòúð è â òàçè íà Çîíàðàñ. Ïî òîçè íà÷èí èçñëåäâàíèÿòà íà Ã.Ìèõúèëà èçâàæäàò íàÿâå ðåäèöà íåïîçíàòè èëè íåèçÿñíåíè àñïåêòè, êîèòîñå îòíàñÿò äî ñòàðàòà ðóìúíñêà ëèòåðàòóðà è êóëòóðà è íåéíèòå âçàèìî-äåéñòâèÿ ñ êóëòóðàòà íà äðóãè åâðîïåéñêè íàðîäè, ïîäïîìàãàéêè çà ðàç-áèðàíåòî íà ìîäåðíàòà ðóìúíñêà äóõîâíîñò, íà íåéíèòå èçòî÷íèöè, îáðà-çóâàíå è öåëåóñòðåìåíîñò.

 êîíöåïöèÿòà íà Ã. Ìèõúèëà íà÷àëîòî íà ðóìúíñêàòà êóëòóðà â ïèñ-ìåíàòà £ ôîðìà òðÿáâà äà ñå ðàçãëåæäà â øèðîê áàëêàíñêè è åâðîïåéñêèêîíòåêñò. Ñ ïîñòîÿííî ñâåæ ïîãëåä ïðîôåñîðúò ïðåãëåæäà àðõèâè, ïðîó÷âàðúêîïèñè è ñòàðè ïå÷àòè, ñúïîñòàâÿ, àíàëèçèðà è îòêðèâà àâòåíòè÷íèëèòåðàòóðíè öåííîñòè. Èëþñòðàòèâíè ñà òîìîâåòå ìó Culturã ºi literaturãromânã veche în context european, (Ñòàðîðóìúíñêà ëèòåðàòóðà è êóëòóðàâ åâðîïåéñêè êîíòåêñò) (1979), Între Orient ºi Occident. Studii de culturã ºiliteraturã românã în secolele al XV-lea � al XVIII-lea (Ìåæäó Èçòîê è Çàïàä.Ñòóäèè ïî ðóìúíñêà êóëòóðà è ëèòåðàòóðà ïðåç XVâ.�XVIIâ.) (1999) èLangue et culture roumaines dans l�espace sud-est européen (2001).

Âñåîòäàéíèÿò ó÷åí, èçáðàí çà ÷ëåí-êîðåñïîíäåíò íà Ðóìúíñêàòà àêà-äåìèÿ ïðåç 1993 ã. è ïúëíîïðàâåí ÷ëåí ïðåç 2004 ã., ñå ïðîÿâÿâà ñúùåâðåìåí-íî êàòî îòëè÷åí ïåäàãîã. Äåñåòêè ïîêîëåíèÿ ñòóäåíòè, ìíîãîáðîéíè àñïè-ðàíòè, ñïåöèàëèçàíòè è äèñåðòàíòè íàìèðàò â ëèöåòî íà ïðîôåñîðà ïîäòèêè ùåäðà ïîäêðåïà, öåííè ñúâåòè, âçèñêàòåëíî, íî è ïúëíî ñ ðàçáèðàòåëñòâîíàïúòñòâèÿ.

Ãëàâåí àñèñòåíò (1957�1961), äîöåíò (1961�1969), ïîñëå ïðîôåñîð (õà-áèëèòèðàí ïðåç 1971 ã.), â ïðîäúëæåíèå íà 50 ãîäèíè Ã. Ìèõúèëà ÷åòå êóðñëåêöèè ïî ñòàðîñëàâÿíñêè (ñòàðîáúëãàðñêè), ñðàâíèòåëíà ãðàìàòèêà íà

86

ñëàâÿíñêèòå åçèöè, ðóìúíñêà ðåäàêöèÿ íà ñòàðîñëàâÿíñêè, ðóìúíî-ñëàâÿíñêàïàëåîãðàôèÿ, ïî ñòàðà ðóìúíñêà ëèòåðàòóðà è êóëòóðà, ïî èñòîðèÿ íàðóìúíñêàòà ñëàâèñòèêà è ðóìúíî-ñëàâÿíî-âèçàíòèéñêè êóëòóðíè è ëèòåðà-òóðíè îòíîøåíèÿ âúâ ôàêóëòåòèòå ïî ôèëîëîãèÿ è èñòîðèÿ íà ÁóêóðåùêèÿÓíèâåðñèòåò, â Ãëàâíàòà äèðåêöèÿ íà Äúðæàâíèòå àðõèâè. ×åñòî å áèë êàíåíêàòî ãîñò-ïðîôåñîð â ïðåñòèæíè óíèâåðñèòåòè â Ãåðìàíèÿ, Ðóñèÿ, Ñúðáèÿ,Ïîëøà è Áúëãàðèÿ. Çà ñúæàëåíèå çäðàâåòî íå ìó ïîçâîëÿâà âå÷å äà èçíàñÿëåêöèè, òúé ÷å äíåøíèòå ñòóäåíòè ôèëîëîçè ñà ëèøåíè îò æèâèÿ êîíòàêò ñïðîôåñîðà è íåãîâèÿ ïðèâëåêàòåëåí íà÷èí íà ïðåïîäàâàíå.

Àêàä. Ãåîðãå Ìèõúèëà ñúóìÿâà óñïåøíî äà ñú÷åòàâà íàó÷íàòà è ïðå-ïîäàâàòåëñêàòà, íàó÷íîîðãàíèçàöèîííàòà è àäìèíèñòðàòèâíàòà äåéíîñò. Íà-äàðåí ñ êà÷åñòâàòà íà äîáúð îðãàíèçàòîð, ñ áîåí äóõ è èíèöèàòèâà, ñ òàëàíòäà îáùóâà ñ õîðàòà, íà ïðîô. Ã. Ìèõúèëà å ïîâåðÿâàíî ðúêîâîäñòâîòî íàðåäèöà êîëåêòèâè è äðóæåñòâà. Äúëãè ãîäèíè èçïúëíÿâà äëúæíîñòòà íà çà-âåæäàù Êàòåäðàòà ïî ñëàâÿíñêè åçèöè (1958�1977 è 1985�1990). Áèë å ïðî-äåêàí íà Ôèëîëîãè÷åñêèÿ ôàêóëòåò (1960�1963), íà Ôàêóëòåòà ïî ñëàâÿíñêèåçèöè (1963�1967), íà Ôàêóëòåòà ïî ÷óæäè åçèöè è ëèòåðàòóðè (1978�1982)è â ïåðèîäà ìåæäó 1967 è 1972 � äåêàí íà Ôàêóëòåòà ïî ñëàâÿíñêè åçèöè.

Áèë å ïîñëåäîâàòåëíî ÷ëåí â Êîìèòåòà íà Äðóæåñòâîòî íà ðóìúíñêèòåñëàâèñòè, ñåêðåòàð (1958�1966), çàìåñòíèê-ïðåäñåäàòåë (1970�1976) è ïðåä-ñåäàòåë íà äðóæåñòâîòî (1990�1998). Çà äúëúã ïåðèîä îò âðåìå, îò 1970 äî1998, Ã. Ìèõúèëà ó÷àñòâà âúâ âàæíèÿ ðúêîâîäåí îðãàí íà ñëàâèñòèòå � Ìåæ-äóíàðîäíèÿò êîìèòåò íà ñëàâèñòèòå, ÷èéòî ïî÷åòåí ÷ëåí å äíåñ. Èçïúëíÿ-âà è äëúæíîñòòà íà çàìåñòíèê-ïðåäñåäàòåë íà äðóãè äâå çíà÷èòåëíè çà ðóìúí-ñêèÿ àêàäåìè÷åí ñâÿò äðóæåñòâà � Äðóæåñòâîòî çà ôèëîëîãè÷åñêè íàóêè(1972 ã.) è Ðóìúíñêîòî äðóæåñòâî çà ëèíãâèñòèêà (1973 ã.). Âêëþ÷âà ñå èðàáîòè óñèëåíî â Îðãàíèçàöèÿòà íà ïðåïîäàâàòåëèòå ïî ðóñêè åçèê è ëèòå-ðàòóðà.

Îò 1995 äî 2004 å ãåíåðàëåí äèðåêòîð íà Èçäàòåëñòâîòî íà Ðóìúíñêàòààêàäåìèÿ, ðúêîâîäåéêè ãî êîìïåòåíòíî, ñ åíåðãèÿ è óñåò. Äî 2004 ã. òîéçàåìà è äðóãà èçâúíðåäíî îòãîâîðíà äëúæíîñò � ñåêðåòàð íà Ñåêöèÿòà ïîôèëîëîãèÿ â ðàìêèòå íà Âèñøàòà êîìèñèÿ çà äèïëîìè êúì Ìèíèñòåðñòâîòîíà îáðàçîâàíèåòî.

Ìíîãî ñèëè, åíòóñèàçúì è âðåìå Ã. Ìèõúèëà ïîñâåùàâà íà ðåöåíçèðàíåíà òðóäîâå, ñúñòàâÿíå íà ðåäèöà ñáîðíèöè, íàó÷íà êðèòèêà è ðåäàêòîðñêàðàáîòà. Ïðåç 1960 ã. ñòàâà ÷ëåí íà ðåäêîëåãèÿòà íà ñï. �Romanoslavica� (ãëà-âåí ðåäàêòîð ìåæäó 1990�1998). Ó÷àñòâà â ðåäàêöèîííèòå ñúñòàâè íààâòîðèòåòíèòå ñïèñàíèÿ �Studii ºi cercetãri de lingvisticã�, �Revue roumaine delinguistique�, �Analele Universitãþii din Bucureºti�.

Ãîäèíè íàðåä èçòúêíàòèÿò ðóìúíñêè èçñëåäîâàòåë ïðåäñòàâÿ óñïåøíî,íà íàé-âèñîêî íèâî, ðóìúíñêàòà øêîëà ïî ñëàâèñòèêà, ó÷àñòâàéêè ñ äîêëàäè

87

â ñåäåì ìåæäóíàðîäíè ñëàâèñòè÷íè êîíãðåñà, â äåñåòêè ìåæäóíàðîäíè íà-ó÷íè êîíôåðåíöèè è ñèìïîçèóìè êàêòî â Ðóìúíèÿ, òàêà è â Àâñòðèÿ, Áúëãà-ðèÿ, Ãåðìàíèÿ, Ãúðöèÿ, Èòàëèÿ, Ïîëøà, Ðóñèÿ, Ñëîâàêèÿ, Ñëîâåíèÿ, Ñúð-áèÿ, Óêðàéíà, Ôðàíöèÿ, Õúðâàòñêî, ×åõèÿ.

Çàñëóãèòå íà àêàä. Ãåîðãå Ìèõúèëà êàòî èçñëåäîâàòåë, ïðåïîäàâàòåë,îïèòåí îðãàíèçàòîð è àäìèíèñòðàòîð ñà òîëêîâà ìíîãîáðîéíè è çíà÷èòåëíè,÷å å íåâúçìîæíî äà ãè îáõâàíåì â òîâà êðàòêî ïðåäñòàâÿíå íà æèâîòà èäåéíîñòòà ìó.

Íåãîâèÿò 80-ãîäèøåí þáèëåé å ïîâîä äà èçðàçèì íàøåòî óâàæåíèå èäúëáîêà ïðèçíàòåëíîñò êúì íàé-èçâåñòíèÿ ðóìúíñêè ñëàâèñò ïðåç ïîñëåä-íèòå äåñåòèëåòèÿ, êúì åäíà èçêëþ÷èòåëíà ëè÷íîñò íà ðóìúíñêàòà êóëòóðàè íàóêà è íà ñâåòîâíàòà ñëàâèñòèêà. Äà ïîæåëàåì íà àêàä. Ãåîðãå Ìèõúèëàìíîãî çäðàâå è îùå äúëãè ãîäèíè ïëîäîòâîðíà äåéíîñò.

Íà ìíîãàÿ ëåòà!

Èçáðàíà áèáëèîãðàôèÿ

1. Împrumuturi vechi sud-slave în limba românã. Studiu lexico-semantic, Bucureºti,1960.

2. Íÿêîè âúïðîñè íà ñëàâÿíî-ðóìúíñêèòå åçèêîâè îòíîøåíèÿ. � Èçâåñòèÿ íàÈíñòèòóòà çà áúëãàðñêè åçèê, 9, 1962.

3. Êíèæíîñëàÿâíñêîå âëèÿíèå íà ðóìûíñêèé ëèòåðàòóðíûé ÿçûê (Ëåêñèêà). �Romanoslavica, IX, 1963.

4. Inscripþiile slave vechi de la Basarabi (reg. Dobrogea). � Studii ºi cercetãrilinguistice, ¹ 1, 1964.

5. Elemente slave în graiurile daco-române. � Limbã românã, ¹ 1, 1965.6. Notes étymologiques (4�6): a cotropi, a mãtrãºi, a potoli, â òîì Studia linguistica

slavica baltica Canuto-Olavo Falk sexagenario a collegis, amicis, discipulis oblata,Lund, 1966.

7. Contribuþii la studiul calcului lingvistic (Pe baza textelor bilingve slavo-românedin secolul al XVI-lea). � Studii ºi cercetãri linguistice, XVIII, ¹ 5, 1967.

8. L�anniversaire du XIe centenaire des frÈres Constantin-Cyrille et Méthode áSalonique. � Revue des études Sud-est européenes, V, ¹ 3�4, 1967.

9. Ioan Bogdan, Scrieri alese. Ðåäàêöèÿ, óâîäíà ñòóäèÿ è áåëåæêè íà Ã. Ìèõúèëà,Bucureºti, 1968.

10. Literatura românã veche (1402�1647), (ñúàâòîð), I�II òîì, Bucureºti, 1969.11. Sintagma (Pravila) lui Matei Vlastaris ºi începuturile lexicografiei româneºti (sec.

XV�XVII). � Â: Studii de slavisticã, I, Bucureºti, 1969.12. L�historiographie roumaine ancienne (XVe siÈcle � debut du XVIIe siÈcle) par rapport

À l�histoire byzantine et slave, â Actes du premier Congres International des ÉtudesBalkaniques et Sud-Est Européennes, òîì 8, Sofia, 1969.

88

13. Învãþãturile lui Neagoe Basarab cãtre fiul sãu Theodosie. Ñ íîâ ïðåâîä íàñëàâÿíñêèÿ îðèãèíàë îò Ã. Ìèõúèëà , Óâîäíà ñòóäèÿ è áåëåæêè íà Ã. Ìèõúèëàè Äàí Çàìôèðåñêó, Bucureºti, 1970.

14. Ðàçïðîñòðàíåíèå íà ïèñìåíèòå ïàìåòíèöè ïîñâåòåíè íà æèâîòà è äåëîòî íàÊîíñòàíòèí-Êèðèë è Ìåòîäèé â Ðóìúíèÿ. � Â: Êîíñòàíòèí-Êèðèë Ôèëî-ñîô. Äîêëàäè îò ñèìïîçèóìà ïîñâåòåí íà 1100-ãîäèøíèíàòà îò ñìúðòòàìó, Sofia, 1971.

15. Contribuþii la istoria culturii ºi literaturii române vechi, Bucureºti, 1972.16. Studii de lexicologie ºi istorie a lingvisticii româneºti, Bucureºti, 1973.17. Êíèæíîñëàâÿíñêèé ëèòåðàòóðíûé ÿçûê â Ðóìûíñêèõ êíÿæåñòâàõ è åãî

õàðàêòåðíûå ëåêñè÷åñêèå ÷åðòû (XIV�XVII ââ.), CMUB, 1973, è â VII Miêdzy-narodowy Kongres Slawistów, Warszawa, 1973.

18. Dicþionar al limbii române vechi (sfârºitul secolului X � începutul secolului XVI),Bucureºti, 1974.

19. Ôðàêèéñêî-ðóìûíñêî-ñëàâÿíñêèå ëåêñè÷åñêèå ïàðàëëåëè. � Â: Primus Con-gressus Studiorum Thracicorum, Sofia, 1974.

20. Íàé-ñòàðèÿò ïðåïèñ íà ïîõâàëíîòî ñëîâî çà Êîíñòàíòèí è Åëåíà îò ÅâòèìèéÒúðíîâñêè. � Â: Òúðíîâñêà êíèæîâíà øêîëà. 1371�1971. Ìåæäóíàðîäåíñèìïîçèóì, Âåëèêî-Òúðíîâî, 11�14 îêòîìâðè 1971, Ñîôèÿ, 1974.

21. Åòèìîëîãè÷íè áåëåæêè (27�34). � Â:  ïàìåò íà ïðîôåñîð Ñòîéêî Ñòîé-êîâ. Åçèêîâåäñêè èçñëåäâàíèÿ, Ñîôèÿ, 1974.

22. Slava veche ºi slavona româneascã, (ñ êîëåêòèâ), Bucureºti, 1975.23. Ediþiile de texte literare slave dupã manuscrisele lui Gavriil Uric de la Neamþ (1424�

1449). � Â: Raporturi literare româno-slave, Bucureºti, 1976.24. �Panegiricul împãraþilor Constantin ºi Elena� de Eftimie al Târnovei în cadrul

relaþiilor literare bizantino-slave-române, â Studii literare româno-slave, Bucureºti,1977.

25. Cele mai vechi inscripþii cunoscute ale românilor din Transilvania (1313�1314 ºi1408, Streisângeorgiu � oraºul Cãlan, jud. Hunedoara). � Revista muzeelor ºimonumentelor. Monumente istorice ºi de artã, XLVII, ¹ 1, 1978.

26. Culturã ºi literaturã românã veche în context european, Bucureºti, 1979.27. Istoria literaturii române � Studii, (ñ êîëåêòèâ), Bucureºti, 1979.28. Cele mai vechi atestãri în româna comunã /abia, cumãtrã, þapu, agust/. � Studii ºi

cercetãri linguistice, XXXI, ¹ 1, 1980.29. Ðóêîïèñè Ãàâðèèëà Íÿìåöêîãî è èõ ëèòåðàòóðíîå çíà÷åíèå. � Â: Òúðíîâñêà

êíèæîâíà øêîëà, t. 2, Ñîôèÿ, 1980.30. Åòèìîëîãè÷íè áåëåæêè â Studia linguistica in honorem Vladimiri I. Georgiev,

Sofia, 1980.31. Studii de lingvisticã ºi filologie, Timiºoara, 1981.32. Polonica în opera ºtiinþificã a lui Ioan Bogdan. � In: Relaþii culturale româno-

polone, Bucureºti, 1982.33. Ïåðâîå ïå÷àòíîå ïðîèçâåäåíèå Ãðèãîðèÿ Öàìáëàêà è ñëàâÿíî-ðóìûíñêàÿ

òðàäèöèÿ â åãî ðàñïðîñòðàíåíèè. � Paleobulgarica, VI, ¹ 4, Sofia, 1982.34. B. P. Hasdeu, Cuvente den bãtrâni, ïîä ðåäàêöèÿòà íà Ã. Ìèõúèëà, 3 òîìà,

Bucureºti, 1983�1984.

89

35. Câteva etimologii româneºti. � Limbã românã, ¹ 3, 1985.36. Manuscrisele slavo-române din colecþia lui M.P.Pogodin (I). � Romanoslavica,

XXIV, 1986.37. Ðàäóë Ãðàìàòèê, äååö íà áúëãàðñêàòà è ðóìúíñêàòà êóëòóðà ïðåç âòîðàòà

ïîëîâèíà íà XVI â. � Â: II Ìåæäóíàðîäåí Êîíãðåñ ïî áúëãàðèñòèêà.Ñîôèÿ.1986. Äîêëàäè, Ñîôèÿ, 1987.

38. Ñïèñêè Ñáîðíèêà öàðÿ Ñèìåîíà â Áèáëèîòåêå Ðóìûíñêîé Àêàäåìèè. � Paleo-bulgarica, XI, ¹ 3, 1987.

39. Receptarea în România a baladelor sârbeºti din colecþia lui Vuk Stef. Karadþiæ. �Romanoslavica, XXVI, 1988.

40. Ìihail Moxa, Cronica universalã. Kðèòè÷íî èçäàíèå, óâîäíà ñòóäèÿ è áåëåæêèíà Ã. Ìèõúèëà, Bucureºti, 1989.

41. Peste 80 de ani. Caragiale ºi etimologia. � Limbã ºi literaturã, ¹ 4, 1989.42. Íîâîå èçäàíèå �Õðîíèêè ñîáûòèé íà Áàëêàíñêîì ïîëóîñòðîâå â 1296�1417 ãã.�

(ò.íàç. �Áîëãàðñêàÿ àíîíèìíàÿ õðîíèêà�) â ñîïîñòàâëåíèè ñ ðóìûíñêèì ïå-ðåâîäîì Ìèõàèëà Ìîêñû. � Paleobulgarica, XIV, ¹ 2, 1990.

43. O sutã de ani de studii slavo-române la Universitatea din Bucureºti. � Roma-noslavica, XXIX, 1991.

44. Ìåñòî Ôð. Ìèêëîøè÷à â ñëàâÿíî-ðóìûíñêîé ôèëîëîãèè. � Â: Miklo�iæevzbornik, Ljubljana, 1992.

45. Ì. Ýìèíåñêó è ñëàâèñòèêà. � Â: Rapports et communications présentées auXIe Congrés International des slavistes, Bratislava, 1993.

46. Câteva reflecþii privind ortografia limbii române, � Academica, III, ¹ 4, 1993.47. Implicaþiile cultural-istorice ale dihotomiei �româno-moldovenesc�. � Academica,

V, ¹ 2, 1994 è â Limba românã, Chiºinãu, an IV, ¹ 4�5, 1994.48. Studiile lui Al. Rosetti în limbi strãine. � In: Al. Rosetti în evocãri, Bucureºti,

1995.49. Învãþãturile lui Neagoe Basarab cãtre fiul sãu Theodosie. Versiunea originalã.

Ïðåïèñ, ïðåâîä íà ðóìúíñêè, óâîäíà ñòóäèÿ íà Ã. Ìèõúèëà, Bucureºti, 1996.50. Ñëàâÿíî-ðóìûíñêèå ãðàìîòû è äðóãèå ïèñìåííûå ïàìÿòíèêè êàê èçòî÷íèê

äëÿ èñòîðèè ðóìûíñêîãî ÿçûêà (âòîðàÿ ïîëîâèíà IX â.�1520 ã.). � Romano-slavica, XXXV, 1997.

51. Mots roumains d�origine autochtone attestés au cours du premier siÈcle de l�écritureroumaine (1521�1621), I, Introduction. � Thraco-Dacica, XIX, ¹ 1�2, 1998.

52. Între Orient ºi Occident. Studii de culturã ºi literaturã românã în secolele al XV-lea� al XVIII-lea, Bucureºti, 1999.

53. Unitatea ºi specificul limbii române în concepþia lui R.A.Budagov, Bucureºti, 2000.54. Langue et culture roumaines dans l�espace sud-est européen, Bucureºti, 2001.55. Contribuþii la etimologia limbii române, Bucureºti, 2002.56. Scriitori ºi filologi români (secolele X�XX), Bucureºti, 2005.57. Cuvintele de origine autohtonã în limba românã. Ïðèåìàòåëíî ñëîâî èçíåñåíî

â ïóáëè÷íî çàñåäàíèå â Ðóìúíñêàòà Àêàäåìèÿ íà 20-è ÿíóàðè 2006 (AcademiaRomânã. Discursuri de recepþie).

58. �Letopiseþul de când s-a început Þara Moldovei� � Letopiseþul lui ªtefan cel Mare.Ðåäàêöèÿ, ïðåâîä, óâîäíà ñòóäèÿ è áåëåæêè íà Ã. Ìèõúèëà, Bucureºti, 2006.

Ìàðèàíà Ìàíäæóëÿ

90

Äæóçåïå Äåë�Àãàòà íà 70 ãîäèíè

Íà èòàëèàíñêè íÿìà äóìà çà �÷îâå÷íîñò� (umanità è umanitarismo íåçíà÷àò ñúùîòî), íî îòñúñòâèåòî íà îçíà÷àâàùî íåâèíàãè ñâèäåòåëñòâà çàëèïñà íà îçíà÷àåìî. Íå è â òîçè ñëó÷àé. Óñåòèõ òîâà îùå ïðè ïúðâèÿ ñèòåëåôîíåí ðàçãîâîð ñ ïðîô. Äæóçåïå Äåë�Àãàòà è âïå÷àòëåíèåòî ìè ñå çàò-âúðäè ïî âðåìå íà òðèìåñå÷íèòå ìè çàíèìàíèÿ â Ïèçà: íåãîâàòà ëú÷åçàðíà÷îâå÷íîñò, íåãîâàòà ñëàäêîäóìíà îñâåäîìåíîñò è íåóìîðèì óñòðåì ñå ïðå-äàâàò íà ñòóäåíòèòå è ñúìèøëåíèöèòå ìó. È ìàêàð äà å âÿðíî, ÷å íÿìàó÷åíèê, êîéòî äà å ïî-äîáúð îò ó÷èòåëÿ ñè, îêàçà ñå, ÷å âúçïèòàíèöèòå íàïðîô. Äåë�Àãàòà ñà èçêëþ÷èòåëíî äîáðå ïîäãîòâåíè ñïåöèàëèñòè è ñúð-äå÷íè õîðà.

Íå ñàìî â ïðåïîäàâàòåëñêàòà ñè äåéíîñò è â îáùóâàíåòî, íî è â ïðåâî-äèòå è íàó÷íèòå ñè òðóäîâå ïðîô. Äåë�Àãàòà å íàäàêàäåìè÷åí (èëè ïúê èìåí-íî àêàäåìè÷åí, àëà â îíçè ïîîñòàðÿë ñìèñúë íà äóìàòà, êîéòî íå êîðåëèðàñúñ �ñóõàðùèíà�).

Áÿõ ÷óâàëà çà ïðîôåñîðà îùå ïðåäè äèïëîìèðàíåòî ñè, áÿõ ïîïàäàëàíà íÿêîè îò íåãîâèòå ïàëåîñëàâèñòè÷íè ñòàòèè è çíàåõ, ÷å å ó÷åíèê íà Ðè-êàðäî Ïèêèî, Áðóíî Ìåðèäæè, Éîçåô Êóðö è Àíòîíèí Äîñòàë. Îáà÷å íà-÷èíúò, ïî êîéòî ïðåïîäàâàøå ñòàðîáúëãàðñêè â Ïèçàíñêèÿ óíèâåðñèòåò,íàäõâúðëè î÷àêâàíèÿòà ìè. Ñåìèíàðíèòå çàíÿòèÿ ñå âîäåõà ïîä ôîðìàòàíà äèàëîã îêîëî êðúãëàòà ìàñà â áèáëèîòåêàòà íà Ñåêöèÿòà ïî ñëàâèñòèêà,a èòàëèàíñêèòå ñòóäåíòè ïðîÿâÿâàõà çàâèäåí èíòåðåñ êúì ñòàðèÿ íè åçèê.

Îñâåí ñòàðîáúëãàðñêè ïðîôåñîðúò ïðåïîäàâà áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà,ïðåïîäàâàë å ÷åøêè è ÷åøêà ëèòåðàòóðà, ñúùî ðóñêè è òàçè íàñî÷åíîñò,ðàçáèðà ñå, ñúîòâåòñòâà íà íàó÷íèòå ìó èíòåðåñè.

Ïî-ðàííèòå ìó èçñëåäâàíèÿ ñà ëèíãâèñòè÷íè, çàíèìàâàò ñå ïðåäèìíîñúñ ñòàðîáúëãàðñêà òåìàòèêà (âêë. è â ïî-øèðîê ñúïîñòàâèòåëåí êîíòåêñò),ñ êíèæîâíèÿ íè åçèê îò XVI�XIX â., ñ ÷åøêèÿ åçèê îò ñúùîòî âðåìå, ñàíàëèçà íà îòäåëíè ïðîèçâåäåíèÿ (Ïàèñèåâàòà èñòîðèÿ è åäèí îò èçâîðèòåçà íåÿ, Æèòèå è ñòðàäàíèÿ ãðåøíàãî Ñîôðîíèÿ è äð.). Öåííè ñà è îáçîðèòåìó âúðõó áúëãàðèñòèêàòà è ñëàâèñòèêàòà â Èòàëèÿ.

 ïî-êúñåí åòàï íàó÷íèòå òúðñåíèÿ íà Äåë�Àãàòà ñå íàñî÷âàò âñå ïî-êàòåãîðè÷íî êúì ëèòåðàòóðàòà. Ìîæå áè íàé-ðàíåí ïðèìåð çà òîâà å èçñ-ëåäâàíåòî ìó âúðõó ïåðöåïöèÿòà íà Ãàáðèåëå Ä�Àíóíöèî â áúëãàðñêàòà ñðå-äà, ïîñëåäâàíî îò î÷åðöè çà Íèêîëàé Õàéòîâ è ðåäèöà ñòàòèè è åñåòà, ïîñâå-òåíè íà Éîðäàí Ðàäè÷êîâ, à íàé-àêòóàëíà å ïóáëèêàöèÿòà ìó çà âðúçêèòåìåæäó Ãåî Ìèëåâ è èòàëèàíñêèÿ ôóòóðèçúì (â òàçãîäèøíèÿ áðîé 14 íà Ëè-òåðàòóðåí âåñòíèê).

91

Ïðîôåñîðúò öåíè íÿêîè îò íàøèòå íàé-íîâè ïèñàòåëè, ÷èèòî òâîðáèïðåâåæäà, ñåëåêòèðà çà ñáîðíèöè, èçäàâà è èçîáùî ïîïóëÿðèçèðà â Èòàëèÿ.Ñðåä òÿõ îñîáåíî ïðèâèëåãèðîâàí å Ãåîðãè Ãîñïîäèíîâ � Äåë�Àãàòà ïðå-âåæäà íåãîâè ñòèõîâå è ðàçêàçè, ïðåäñòàâÿ ãî íà ðàçëè÷íè ôîðóìè, âêë. íàïàíàèðà íà êíèãàòà â Òîðèíî. Çàïîçíàâà èòàëèàíñêèòå ÷èòàòåëè è ñ ïðîèç-âåäåíèÿ íà Ëþáîâ Êðîíåâà, Êðèñòèí Äèìèòðîâà, Àëåê Ïîïîâ, íàðåä ñ ïî-ñòàðèòå òâîðáè íà ×àâäàð Ìóòàôîâ, Ñâåòîñëàâ Ìèíêîâ, Åìèëèÿí Ñòàíåâ èÐàäè÷êîâ. Ðåäàêòîð å íà öåííîòî äâóåçè÷íî èçäàíèå Êóëòóðíèÿò ïîäâèãíà Ïåí÷î Ñëàâåéêîâ, îñíîâíà ôèãóðà å â èòàëèàíñêàòà àíòîëîãèÿ íà áúëãàð-ñêèÿ ðàçêàç è íàó÷åí êîíñóëòàíò â èòàëèàíñêàòà àíòîëîãèÿ íà áúëãàðñêàòàïîåçèÿ.

Íå ñúì âèæäàëà äðóã äîì, â êîéòî ëàâèöè ñ êíèãè äà èìà íà âñÿêî ñâî-áîäíî ìÿñòî ïî ñòåíàòà, âêëþ÷èòåëíî ïîä ïðîçîðöèòå è â ãàðàæà. È ãîëÿìàáåøå áîëêàòà íà ïðîô. Äåë�Àãàòà, êîãàòî ñëàâèñòè÷íàòà áèáëèîòåêà âÏèçàíñêèÿ óíèâåðñèòåò òðÿáâàøå äà ñå ðàçòóðè ïðè ïðåìåñòâàíåòî íà ôàêóë-òåòà â ïî-ìàëêè ïîìåùåíèÿ. ×åñò ìó ïðàâè îáà÷å, ÷å îðãàíèçèðà ïðåìåñò-âàíåòî òàêà, ÷å íèòî åäíà îò êíèãèòå íå ïðîïàäíà: äîñòà õîðà, âêëþ÷èòåëíîñàìàòà àç, ñå ñäîáèõìå ñ öåííè ñëàâèñòè÷íè èçäàíèÿ, âñåêè ñïîðåä èíòå-ðåñèòå ñè; íÿêîè êíèãè ñå çàïàçèõà â õðàíèëèùà. Áåç ïðîô. Äåë�Àãàòà, öåí-íèÿò àðõèâ íà Ëóèäæè Ñàëâèíè (íå ñàìî äîêóìåíòàöèÿ, íî è áëèçî 7 000 òî-ìà, ïðåäîñòàâåíè îò íàñëåäíèöèòå íà Ñàëâèíè íà Ñåêöèÿòà ïî ñëàâèñòèêàêúì Äåïàðòàìåíòà ïî ëèíãâèñòèêà â Ïèçàíñêèÿ óíèâåðñèòåò), ñúõðàíÿâàí âòàçè áèáëèîòåêà, ùåøå äà ñå èçãóáè. Àðõèâúò ñåãà ñå íàìèðà â ñåäàëèùåòîíà íîâàòà ñëàâèñòè÷íà áèáëèîòåêà çàåäíî ñ öÿëàòà áúëãàðñêà ëèòåðàòóðà.È â òîâà ïîìåùåíèå ïðîô. Äåë�Àãàòà âîäè ëåêöèèòå ñè ïî ñòàðèÿ íà÷èí.

Äæóçåïå Äåë�Àãàòà å ÷ëåí íà ðåäêîëåãèÿòà íà íÿêîëêî ñïèñàíèÿ:Ricerche Slavistiche, Europa Orientalis, Áúëãàðñêè åçèê, eSamizdat: Rivista diculture dei paesi slavi è äð. Ñúòðóäíè÷è àêòèâíî íà Àñîöèàöèÿ �Áúëãàðèÿ �Èòàëèÿ� è èçîáùî èìà ãîëÿì ïðèíîñ çà óêðåïâàíåòî íà êóëòóðíèòå âðúçêèìåæäó äâåòå ñòðàíè (îùå îò âðåìåòî íà Ïåòúð Äèíåêîâ è Âëàäèìèð Ãåîðãèåâäîñåãà) � íå ñàìî íàó÷åí è ïðåïîäàâàòåëñêè, íî è îáùåñòâåí. Íà íåãî ñåäúëæè ñúùåñòâóâàíåòî íà ëåêòîðàò ïî áúëãàðñêè åçèê â Ïèçàíñêèÿ óíèâåð-ñèòåò, âçåë å ó÷àñòèå âúâ âñè÷êè èòàëî-áúëãàðñêè êîíãðåñè, îðãàíèçèðàë ååäèí îò òåçè êîíãðåñè (1990), êàêòî è Ñåäìèöà íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà èëèòåðàòóðà â Ïèçà è Ëóêà (2000), ÷èèòî ãîñòè òîãàâà ñà Ðàäè÷êîâ è ÐàíãåëÂúë÷àíîâ. Íàïîñëåäúê ïðîôåñîðúò äàäå èäåÿ çà äèãèòàëèçèðàíå íàäîêóìåíòè îò àðõèâà íà Ñàëâèíè, êîèòî ñà ñâúðçàíè ñ Áúëãàðèÿ � ÷àñò îòòÿõ ñà âå÷å äîñòúïíè â äèãèòàëåí ôîðìàò è ñà ïóáëèêóâàíè îíëàéí.

Çà âñè÷êî òîâà ïðîôåñîð Äåë�Àãàòà ïîëó÷àâà ïðèçíàíèå è îò Áúëãàðèÿ:íàãðàäåí å ñ îðäåí �Êèðèë è Ìåòîäèé� (1978), ñ ìåäàë îò Äðóæåñòâîòî íàôèëîëîçèòå áúëãàðèñòè (1986), ñ òèòëàòà �Doctor honoris causa� íà Ñîôèéñêèÿ

92

óíèâåðñèòåò (1998), ñ ìåäàë �Ñòàðà ïëàíèíà� îò Ïåòúð Ñòîÿíîâ (2001), ìåäàë�Èâàí Âàçîâ� (2004) è ïî÷åòåí çíàê �Ìàðèí Äðèíîâ� íà ÁÀÍ (2005) çàöÿëîñòíàòà ñè íàó÷íà è ïðåïîäàâàòåëñêà äåéíîñò.

Äåë�Àãàòà å äúëãîãîäèøåí ïðåçèäåíò íà Èòàëèàíñêàòà àñîöèàöèÿ íàñëàâèñòèòå (âå÷å âòîðè ìàíäàò) è ïðåäñòàâèòåë íà Èòàëèÿ â Ìåæäóíàðîäíèÿêîìèòåò íà ñëàâèñòèòå. Èçíàñÿë å ëåêöèè â óíèâåðñèòåòèòå â Àòèíà, ßíèíà,Êèåâ, Ìîñêâà, Ïàðèæ, Ïðàãà, Âåëèêî Òúðíîâî, Ñîôèÿ è äð. è îñòàâà åäèíîò ìàëêîòî èñòèíñêè ïðèÿòåëè íà Áúëãàðèÿ.

Âñåêè ñòóäåíò íà ïðîô. Äåë�Àãàòà ñå å çàðàçèë îò íåãîâîòî ïðèñòðàñ-òÿâàíå êúì çíàíèåòî, êóëòóðàòà è äîáðîòî, çàðàçèë ñå å ñ íåãîâàòà ÷îâå÷-íîñò è çàòîâà èñêðåíî ñå íàäÿâàì, ÷å öåëèÿò ìó òðóä â Ïèçàíñêèÿ óíèâåðñèòåòùå áúäå ïðîäúëæåí, ÷å ñúçäàäåíîòî è ïîääúðæàíî îò íåãî ðàçíîîáðàçèå îòñëàâèñòè÷íè íàïðàâëåíèÿ òàì ùå ñå ðàçðàñòâà, êàêòî ùå ñå ðàçðàñòâàò öåí-íèòå êîíòàêòè ñ íàøàòà ñòðàíà è ïðèÿòåëñòâîòî ìåæäó Èòàëèÿ è Áúëãàðèÿ.

Èçáðàíà áèáëèîãðàôèÿ

1. Il condizione in antico slavo. � Ricerche slavistiche, 11, 1963.2. Come sono fatti i proverbi bulgari. � Atti della Scuola Normale Superiore di Pisa.

Lettere, storia e filosifia., 36, 1967, ¹ 3�4.3. A proposito di alcuni prestiti grammaticali greci e turchi nelle lingue slave dell�

area balcanica. � Ricerche slavistiche, 14 (1966), 1967.4. La struttura della terminologia della parentela acquisita nelle lingue slave. � Studi

e saggi linguistici, 7, 1967.5. Flessibilitα formulare e tecnica compositiva (a proposito di un canto di djado Vièo

Bonèev. � Ricerche slavistiche, 20�21, 1973/74.6. Antiche iscrizioni cirilliche nel Duomo di Lucca. � Ricerche slavistiche, 20�21,

1973/74.7. Accetabilitα linguistica e prospettiva balcanica nella questione della lingua in

Bulgaria. � In: Contributi ital. all� VIII Congr. Intern. degli Slavisti Zagreb�Ljub-ljana, 1978. Roma, 1978.

8. Ñòàðè êèðèëñêè íàäïèñè â êàòåäðàëàòà �Ñàí Ìàðòèíî� â ãðàä Ëóêêà. �Â: Ñëàâ. êóëüò. è Áàëêàíû. 1. Ñ., 1978.

9. Gabriele d�Annunzio nella cultura bulgara. � In: D�Annunzio nelle culture deipaesi slavi. Venezia, 1979.

10. Antico-bulgaro e slavo-ecclesiastico nella questione della lingua in Bulgaria nellaprima metα del XIX secolo. � In: Êîíñòàíòèí-Êèðèë Ôèëîñîô. Ñ., 1981.

11. �Áàëêàíñêî� è �åâðîïåéñêî� ãëåäèùå â ñïîðîâåòå çà åçèêà â Áúëãàðèÿ ïðåçïúðâàòà ïîëîâèíà íà ÕIÕ âåê. � Ëèòåðàòóðíà ìèñúë, 1981, ¹ 9.

12. Il tema dell�Inganno nello �Þitie i stradanie gre�nago Sofronija�. � In: Relazionistoriche e cult. fra l� Italia e la Bulgaria. Napoli, 1982.

93

13. Formule introduttive greche e slave ai sermoni del �Thesaurós� di DamaschinoStudita. � In: Atti dell� VIII Congr. intern. di Studi sull�alto Medioevo. Spoleto,1981. Spoleto, 1983.

14. Paralleli greco-bulgari nella questione della lingua nell�epoca del Vãzraþdane. �In: Mondo slavo e cultura italiana. Roma, 1983.

15. Áåëåæêè âúðõó èñòîðèÿòà íà åçèêîâèÿ âúïðîñ â Áúëãàðèÿ. � Åçèê è ëèòåðà-òóðà, 1983, ¹ 3; ñúùî è â: I Ìåæäóíàð. êîíãð. ïî áúëãàðèñòèêà. Ñîôèÿ,1981. Äîêë. 1. Èñòîð. ðàçâîé íà áúëã. åç. Ñ., 1983.

16. The Bulgarian Language Question from the Sixteenth to the Nineteenth Century. �In: Aspects of the Slavic Language Question. Vol. 1. New Haven, 1984.

17. La bulgaristica in Italia: bilancio di un decennio. � Europa Orientalis, 4, 1986;ñúùî è â: II Ìåæäóíàð. êîíãð. ïî áúëãàðèñòèêà. Ñîôèÿ, 1986. Äîêë. 22. Ñ.,1988.

18. Unitá e diversitá nello slavo ecclesiastico: il punto di vista del copista. � In: Studiaslavica medievalia et humanistica R. Picchio dicata. Roma, 1986.

19. Nikolaj Hajtov. � In: Narratori Contemporanei d�Europa e d�America. Pisa, 1988.20. Una descrizione italiana della Bulgaria dei primi del Settecento. � Â: Áúëãàðèÿ,

Èòàëèÿ è Áàëêàíèòå. Îáùåñòâ.-èñòîð. è êóëò.-åñòåò. âçàèìîîòí. ÕV�ÕÕ â. Ñ., 1988.

21. Unitá e varietá dello slavo ecclesiastico. A proposito di due manoscritti della GuerraGiudaica. � Europa Orientalis, 7, 1988.

22. Éîðäàí Ðàäè÷êîâ â Èòàëèÿ. � Ëèòåðàòóðíà ìèñúë, 1989, ¹ 3.23. Il Trattato sulla Bulgaria nella traduzione russa del Regmo degli Slavi di Mauro

Orbini. � Europa Orientalis, 8, 1989.24. �Àíòèðèìñêàòà� Êèðèëî-Ìåòîäèåâà ïîëåìèêà íà Òåîôàí Ïðîêîïîâè÷. � Ëè-

òåðàòóðíà ìèñúë, 1990, ¹ 6.25. Ðóññêèé ïåðåâîä Öàðñòâà Ñëàâÿí Ìàâðà Îðáèíè. � Ñîâåòñêîå ñëàâÿíîâå-

äåíèå, 1990, ¹ 5.26. La traduzione russa del Regmo degli Slavi di Mauro Orbini. � In: Filologia e

letteratura nei paesi slavi. Roma, 1990.27. A proposito della Povest� o vzjatii Car�grada. � Europa Orientalis, 9, 1990.28. Filologia Slava e Slavistica. � In: La Slavistica in Italia. Roma, 1994.29. Paisij Hilendarski e Mavrubir-Orbini. � In: La rinascita naz. bulg. e la cultura ital.

Roma, 1995.30. Ideologia politica e comparazione linguistica nella classificazione delle lingue

slave di Juraj Kriþaniæ. � In: Ricerche slavistiche, 39�40, 1992/1993; ¹ 1.31. Le idee di Juraj Kriþaniæ sulle lingue slave. � In: Scritti linguistici e filol. in onore

di Tristano Bolelli. Pisa, 1995.32. Ïàèñèé Õèëåíäàðñêè è Ìàâðî Îðáèíè. � Áúëãàðñêè ìåñå÷íèê, ¹ 8, 78�84,

1998.33. Ñòóäèè ïî áúëãàðèñòèêà è ñëàâèñòèêà. Ñ., 1999.34. Storia della questione della lingua in Bulgaria (XVI� metà del XIX s.). – eSamizdat,

2, ¹ 3,79�94, 2004.35. Åâðîïà è Áàëêàíèòå: äðóãîñòè è áëèçîñòè â ñâåòëèíàòà íà åçèêîâèÿ âúïðîñ â

Áúëãàðèÿ. � Â: Åâðîïåéñêî êóëòóðíî ïðîñòðàíñòâî, 1, 2004.

94

36. Èòàëèàíñêèòå ïðåâîäè íà ïîåìàòà Ñåïòåìâðè îò Ãåî Ìèëåâ. � Â: Ãåî Ìèëåâ� æðåö íà èñòèíàòà è ñâîáîäàòà. Ñ., 2005

37. I riti e costumi degli Ebrei confutati del livornese Paolo Sebastiano Medicinell�opera di Sofronij Vraèanski, figura centrale della �Rinascita� culturale bulgara,Nuovi Studi Livornesi, XIII, 2006.

38. Le fonti italiane nel progetto di emancipazione politico-culturale della Bulgariadi Sofronij Vrachanski. – Â: Áúëãàðè è èòàëèàíöè ïðåç âåêîâåòå â áîðáè çàíåçàâèñèìîñò è äúðæàâíîñò. Ñ., 2006.

39. Georgi Gospodinov, Tre poesie e Peonie e pansé. – eSamizdat, 5 , 1�2, 2007.40. Ìàðèíåòè, áúëãàðñêèÿò ôóòóðèçúì è ïîåìàòà �Ñåïòåìâðè� íà Ãåî Ìèëåâ. �

Ëèòåðàòóðåí âåñòíèê, áð. 14, 2010.

Åêàòåðèíà Äèêîâà

95

Õàðàëàìáîñ Ïàïàñòàòèñ íà 70 ãîäèíè

Òàçè ãîäèíà ïðîô. Õàðàëàìáîñ Ïàïàñòàòèñ, åäèí îò âîäåùèòå ãðúöêèìåäèåâèñòè, ÷èèòî íàó÷íè èíòåðåñè ñà ñúñðåäîòî÷åíè ãëàâíî â îáëàñòòà íàèñòîðèÿ íà ïðàâîòî, íàâúðøâà 70 ã.

Ðîäåí å ïðåç 1940 ãîäèíà â ãðàä Ñîëóí. Ïðåç 1964 ãîäèíà çàâúðøâàÞðèäè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà Ñîëóíñêèÿ óíèâåðñèòåò, êúäåòî çàïî÷âà è íàó÷-íàòà ñè êàðèåðà êàòî àñèñòåíò â Öåíòúðà çà âèçàíòèéñêè èçñëåäâàíèÿ. Ïðåç1978 ã. çàùèòàâà äîêòîðñêà äèñåðòàöèÿ â Þðèäè÷åñêèÿ ôàêóëòåò, ïîñâåòåíàíà þðèäè÷åñêèòå àñïåêòè íà Êèðèëî-Ìåòîäèåâàòà ìèñèÿ âúâ Âåëèêà Ìîðà-âèÿ. Ïîä ñúùîòî çàãëàâèå (Ôï íïìïèåôéêüí Ýñãïí ôçò ÊõñéëëïìåèïäéáíÞòéåñáðïóôïëÞò åí ÌåãÜëç Ìïñáâßá) äèñåðòàöèÿòà èçëèçà è êàòî îòäåëíà ìî-íîãðàôèÿ, â êîÿòî â ñïîð ñ ðåäèöà àâòîðèòåòíè ìåäèåâèñòè è ÷ðåç ñúïîñòàâêàñúñ �Çàêîíú ñîóäíûé ëþäüìú� è ñúñ ñáîðíèêà �Íîìîêàíîí�, ñå àðãóìåíòèðàñòàíîâèùåòî, ÷å Àíîíèìíàòà õîìèëèÿ îò Êëîöîâèÿ ñáîðíèê íå å ïðåâîäíî,à å îðèãèíàëíî ñú÷èíåíèå, ñõîäíî èëè äîïúëâàùî ñïîìåíàòèòå äâà òåêñòàè êàòî òÿõ å âúçíèêíàëà â ðåçóëòàò íà óñèëèÿòà íà Ìåòîäèé äà ðåãëàìåíòèðàþðèäè÷åñêè Ìîðàâñêàòà ìèñèÿ. Êúì òàçè òåìà Õ. Ïàïàñòàòèñ ñå âðúùà èïî-êúñíî ñ ïî-êðàòêèòå ñè ñòóäèè The Origin of the Penances of Methodius�Anonymous Homily è The Procedural Principles of Methodius� AnonymousHomily.  ñòàòèèòå On the Application of Western Canon Law Provisions inMedieval Bulgaria è On the �Saint Constantine� of the Zakon Sudnij Ljudemèçñëåäâà âúïðîñè, ñâúðçàíè ñ âúçïðèåìàíåòî íà âèçàíòèéñêîòî è çàïàäíîòîïðàâî â ñòàðîáúëãàðñêèÿ ïåðèîä.

Ïðåç 1981 ã. Õ. Ïàïàñòàòèñ ñòàâà äîöåíò, ïðåç 1982 èçâúíðåäåí è ïðåç1988 ã. ðåäîâåí ïðîôåñîð ïî öúðêîâíî ïðàâî. Ïðåç 1987�1988 ãîäèíà å ãëàâåíñåêðåòàð ïî âåðîèçïîâåäàíèÿòà â Ìèíèñòåðñòâîòî íà ïðîñâåòàòà è âåðîèçïî-âåäàíèÿòà íà Ãúðöèÿ. Çàìåñòíèê-ïðåäñåäàòåë å íà Ãðúöêàòà àñîöèàöèÿ çàñëàâèñòè÷íè èçñëåäâàíèÿ (îò 1989). Ïðåäñåäàòåë å íà Åâðîïåéñêèÿ êîíñîð-öèóì çà öúðêîâíî-äúðæàâíè èçñëåäâàíèÿ (1993). ×ëåí íà Ìåæäóíàðîäíàòààêàäåìèÿ çà ñâîáîäà íà ðåëèãèÿòà è âåðîèçïîâåäàíèÿòà (1995). Ïðåäñåäàòåëíà Öåíòðàëíèÿ äúðæàâåí àðõèâ (1995�1997). ×ëåí íà Óïðàâèòåëíèÿ ñúâåòíà Íàöèîíàëíàòà áèáëèîòåêà (1994�1998). Ïðåäñåäàòåë å íà Öåíòúðà çàêóëòóðíè èçñëåäâàíèÿ �Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé� ïðè Äðóæåñòâîòî çà êóë-òóðíè èíèöèàòèâè íà áèçíåñìåíèòå îò Ñåâåðíà Ãúðöèÿ â Ñîëóí. Çàìåñòíèê-ïðåäñåäàòåë è ãëàâåí ñåêðåòàð íà Äðóæåñòâîòî çà Ìàêåäîíñêè èçñëåäâàíèÿ(2006�2008). Íàáëþäàòåë çà Èçòî÷íà Åâðîïà è Àçèÿ íà Áþðîòî çà äåìîêðà-òè÷íè èíñòèòóöèè è ÷îâåøêè ïðàâà (1997�2007). ×ëåí, à äíåñ è ïðåäñåäàòåë

96

íà ÓÑ íà ÈÌÕÀ (2000�2010). ×ëåí å íà èçäàòåëñêèÿ ñúâåò íà ìåæäóíà-ðîäíèòå ñïèñàíèÿ: ÅëëçíéêÜ, Balkan Studies, ÌáêåäïíéêÜ, Kyrillomedho-dianum, Èåóóáëïíßêç, Daimon (Áîëîíÿ), Hilandarski Zbornik (Áåëãðàä),ÈåóóáëïíéêÝùí Ðüëéò, ÂõæáíôéíÜ (Ñîëóí), ÍïìïêáíïíéêÜ (ÁèÞíá), Derechoy Religion (Ìàäðèä), Åêêëçóéáóôéêüò ÖÜñïò (ÁöñéêÞò) (Àëåêñàíäðèÿ).Íîñèòåë å íà íÿêîëêî âèñîêè îòëè÷èÿ � çâàíèåòî �Àðõîíò Íîìîôèëàêò�íà Âñåëåíñêàòà ïàòðèàðøèÿ, ïðèñúäåíà ìó å è òèòëàòà Âåëèê Ëîãîòåò íàÉåðóñàëèìñêàòà Ïàòðèàðøèÿ. Ëàðóåàò å íà Þáèëååí ìåäàë �1300 ãîäèíèÁúëãàðèÿ�, íà Ïî÷åòåí çíàê íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò ñúñ ñèíÿ ëåíòà è åïî÷åòåí äîêòîð íà Èñòîðè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò(2006). Îò 2007 ã. å ïî÷åòåí ïðîôåñîð.

Ãîëÿìà ÷àñò îò íàó÷íèòå ìó èçñëåäâàíèÿ ñà ñâúðçàíè ñ ðàáîòà â àðõèâèòåè áèáëèîòåêèòå â Ñâåòà ãîðà, Èñòàíáóë, Ñîôèÿ, Áóêóðåù, Áåëãðàä, Ðèì,Ïðàãà, Âàøèíãòîí, Ìîñêâà è äð. Ïëîä íà òåçè ïðîó÷âàíèÿ ñà ìíîãî èçñëåä-âàíèÿ, ñâúðçàíè ñ ïðàâíè ïðîáëåìè íà Àòîí, ñ ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà âèçàí-òèéñêîòî ïðàâî ñðåä ñëàâÿíèòå, ñúñ ñòàðîáúëãàðñêèòå ïðàâíè ïàìåòíèöè, ñíÿêîè ïî-îáùè òåìè îò èñòîðèÿ íà ïðàâîòî è äð. Ïðîó÷âàíèÿòà íà Õ. Ïà-ïàñòàòèñ âúðõó Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå ñà ñâúðçàíè ñ Ãðèãîð Ïúðëè÷åâ èíåãîâîòî ïðåâîäà÷åñêî äåëî, à ñúùî è ñ óíèàòñêîòî äâèæåíèå â Áúëãàðèÿ.Íÿêîè îò òåçè ñòàòèè ñà âêëþ÷åíè â ñáîðíèêà Èåóóáëïíßêåéá êáéÌáêåäïíéêÜ ÁíÜëåêôá (1999). Íåãîâè ïóáëèêàöèè ñà ñâúðçàíè è ñ êóëòóðíàòàèñòîðèÿ íà Ñîëóí ïðåç ïåðèîäà íà îñìàíñêîòî âëàäè÷åñòâî. Îñîáåíî öåíåíçà ñïåöèàëèñòèòå å èçäàäåíèÿò îò íåãî áèáëèîãðàôñêè îáçîð íà ñëàâèñòè÷-íèòå èçñëåäâàíèÿ â Ãúðöèÿ ïðåç ïåðèîäà 1960�1969 ãîäèíà. Íåãîâè èçñëåä-âàíèÿ ñà ïðåâåäåíè íà ÷åòèðèíàéñåò åçèêà. Èìà ïîâå÷å îò 50 ïóáëèêàöèè âíàó÷íàòà ïåðèîäèêà è â ñáîðíèöè îò êîíôåðåíöèè.

Íàó÷íîòî äåëî íà ïðîô. Ïàïàñòàòèñ å äîáðå ïîçíàòî è âèñîêî öåíåíî.Îñâåí àâòîðèòåòåí ñïåöèàëèñò â îáëàñòòà íà ïðàâîòî è êóëòóðîëîãèÿòà òîéå èçòúêíàò îáùåñòâåí äååö, óâàæàâàí îò ñâîèòå êîëåãè è ñúãðàæäàíè. Äà ìóïîæåëàåì ìíîãî çäðàâå, äúëãîëåòèå è íîâè óñïåõè!

Èçáðàíà áèáëèîãðàôèÿ

1. The Nationality of the Mount Athos Monks of Non-Greek Origin � Balkan Studies,8, 1967.

2. Les études slaves en Grèce (1960�1969). � Cyrillomethodianum, 1, 1971.3. Grigor Pãrlièev traducteur de Chateaubriand en grec. � Cyrillomethodianum, 2,

1972�1973.4. L�église et le droit coutumier aux Balkans pendant la domination ottoman. �

Â: Îáè÷àjíî ïðàâî è ñàìîóïðàâ. íà Áàëêàíó. Áåîãðàä, 1974.

97

5. Zur Verbreitung der �Hexabiblos� des Harmenopoulos im Slawischen Raum. �Balkan Studies, 17, 1976.

6 . Óõìöùíçôéêü åóíáöéþí ôïõ Hadþioglu Pazardþik ôçó ÄïâñïõôóÜò óôá 1857.� ÌáêåäïíéêÜ, 16, 1976.

7. Ôü íïìïèåôéêüí Ýñãïí ôÞò êõñéëëïìåèïäéáíÞò ßåñáðïóôïëÞò Ýí ÌåãÜëçÌïñáâßá. Èåóóáëïíßêç, 1978; Byzantine Private Law and Codifications amongthe Bulgarians during Ottoman Period (ÕVth�ÕIÕth centuries). � In: Á�åëëçíïâïõëãáñéêü óõìðüóéï. Èåóóáëïíßêé, 1980.

8. On the Application of Western Canon Law Provisions in Medieval Bulgaria (ANote on the LXXV Chapter of the Responsa Nicolai Papae). � In: ÌíÞìç ÃåùñãßïõÐåôñïðïýëïõ. 2. ÁèÞíáé, 1984.

9. The Procedural Principles of Methodius� Anonymous Homily. � Êèðèëî-Ìåòî-äèåâñêè ñòóäèè, 4, 1987.

10. The Origin of the Penances in Methodius� Anonymous Homily. � In: The Legacy ofSainst Cyril and Methodius to Kiev and Moscow. Thessaloniki, 1992.

11 . ÊáôÜëïãïò ôùí åëëçíéêþí íïìéêþí ÷åéñïãñÜöùí ôùí áðïêåéìÝíùí óôïÊÝíôñï Óëáâï-Âõæáíôéíþí Óðïõäþí �Ivan Dujèev� ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ�Sv. Kliment Ochridski� ôçò Óüöéáò. Èåóóáëïíßêç, 1994, (â ñúàâò. ñ Â. Êàöàðîñè Ä. Ãåòîâ).

12. On the �Saint Constantine� of the Zakon Sudnyj Ljudem. � Balkan Studies, 56,1995.

13. Èåóóáëíßêåéá êáé ÌáêåäïíéêÜ. Èåóóáëïíßêç, 1999.14. Handbook of Ecclesiastical Law. Thessaloniki, 2000.15. Ôï ÷ñïíéêü ôçò Ïñìýëéáò, Èåóóáëïíßêç, 2004, II èçä. 2006.16. Åêêëçóéáóôéêü Äßêáéï, Èåóóáëïíßêç, 2003.17. Ïé åóùôåñéêïß êáíïíéóìïß ôïõ Áãßïõ ¼ñïõò, ÁèÞíá, 2004.18. ÍïìïêáíïíéêÞ Âéâëéïãñáößá ôïõ Áãßïõ ¼ñïõò, (1912�2000). ÊáñõÝò:

Áãéïñåßôçêç Âéâë. 2007, (â ñúàâòîðñòâî).19. НïìïêáíïíéêÝò ÌåëÝôåò, Ôñßêáëëá, 2009. 20. The great Fire of Thessaloniki, 1917; 2010 (â ñúàâòîðñòâî).

Âåñêà Òîïàëîâà

98

Ìèõàèë Âèäåíîâ íà 70 ãîäèíè

Íå å ëåñíî â ðàìêèòå íà íÿêîëêî ñòðàíèöè äà ñå î÷åðòàå íàó÷íèÿò èïðåïîäàâàòåëñêèÿò ïðîôèë íà àêàäåìèê Ìèõàèë Âèäåíîâ, êîéòî íàñêîðîíàâúðøè 70 ãîäèíè. Òîâà å äîáúð ïîâîä ïðåäè âñè÷êî çà íåãîâèòå ó÷åíèöèè ïîñëåäîâàòåëè (èìàì ÷åñòòà äà áúäà ñëåä òÿõ) äà èçðàçÿò ñâîÿòà ïðèçíà-òåëíîñò è äà ïðèïîìíÿò íà íàó÷íàòà îáùåñòâåíîñò îñíîâíèòå ìó ïðèíîñèè ïîñòèæåíèÿ. À òå íèêàê íå ñà ìàëêî çà ó÷åí, ñúçäàë áúëãàðñêà øêîëà ïîñîöèîëèíãâèñòèêà è óòâúðäèë íîâàòà èíòåðäèñöèïëèíàðíà íàóêà êàòî åäíîîò âîäåùèòå õóìàíèòàðíè íàïðàâëåíèÿ ó íàñ. Íåîñïîðèìè ñà ïðèíîñèòå ìóâ îáëàñòòà íà òåîðèÿòà íà êíèæîâíèòå åçèöè, åçèêà íà ãðàäà, åçèêîâàòà ïî-ëèòèêà, åçèêîâàòà êóëòóðà íà ìàñìåäèèòå, åçèêîâèòå ïðîáëåìè íà ìàëöèí-ñòâàòà. Íàñòîëíà êíèãà íà âñåêè, äðúçíàë äà ïðàâè ñîöèîëèíãâèñòè÷íîèçñëåäâàíå, å Ñúâðåìåííàòà áúëãàðñêà ãðàäñêà åçèêîâà ñèòóàöèÿ (èçäàäåíàïðåç 1990 ã., à ïðåäè òîâà çàùèòåíà êàòî ãîëÿìà äîêòîðñêà äèñåðòàöèÿ). Çàêíèãàòà Ñîöèîëèíãâèñòè÷åñêî ïðîó÷âàíå íà ãð. Âåëèêî Òúðíîâî (1988) áúäå-ùèÿò àêàäåìèê (çàåäíî ñ ïðîô. Á. Áàé÷åâ) ñòàâà íîñèòåë íà àêàäåìè÷íàòàíàãðàäà íà èìåòî íà àêàä. Âë. Ãåîðãèåâ çà çíà÷èòåëåí ïðèíîñ â ñúâðåìåííîòîåçèêîçíàíèå, à çà êíèãèòå Ñîöèîëèíãâèñòèêà (1982) è Åçèêúò è îáùåñò-âåíîòî ìíåíèå (1997) å óäîñòîåí îò Ñúþçà íà ó÷åíèòå â Áúëãàðèÿ ñ íàãðàäèçà âèñîêè íàó÷íè ïîñòèæåíèÿ â îáëàñòòà íà îáùåñòâåíèòå íàóêè.

Äúëúã å ñïèñúêúò íà ïîñòèæåíèÿòà è ïðîÿâèòå íà íàó÷íî ïðèçíàíèå óíàñ è â ÷óæáèíà, êàêòî å äúëúã è òðóäåí ïúòÿò, âîäåù êúì óñïåõèòå è çàñëó-æåíîòî ïðèçíàíèå. Òîçè ïúò çàïî÷âà îò ñòîëèöàòà � Ìèõàèë Ãåîðãèåâ Âè-äåíîâ å ðîäåí â Ñîôèÿ íà 10 àïðèë 1940 ã. (â ñîôèéñêèÿ êâàðòàë Þ÷áóíàðïðîòè÷à äåòñòâîòî ìó), ïðåìèíàâà ïðåç ðîäíèÿ ãðàä íà ðîäèòåëèòå ìó Ãîäå÷(òîâà ñà ó÷åíè÷åñêèòå ãîäèíè) è ïðîäúëæàâà â Ñîôèÿ, êúäåòî îòëè÷íî ïîä-ãîòâåíèÿò äèïëîìèðàí ãèìíàçèñò å ïðèåò çà ñòóäåíò â Ñîôèéñêèÿ óíèâåð-ñèòåò �Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè� è ñëåäâà áúëãàðñêà ôèëîëîãèÿ îò 1959 äî1964 ã. Íåãîâè ïðåïîäàâàòåëè ñà âèäíèòå ó÷åíè åçèêîâåäè Ê. Ìèð÷åâ, Èâ. Ëå-êîâ, Ë. Àíäðåé÷èí, Ì. ßíàêèåâ, Ñò. Ñòîÿíîâ, Ê. Ïîïîâ. Ðåøàâàùà ðîëÿ çàåçèêîâåäñêàòà ìó îðèåíòàöèÿ èçèãðàâà ó÷àñòèåòî ìó â êðúæîêà ïî äèàëåê-òîëîãèÿ íà ïðîô. Ñò. Ñòîéêîâ, ÷èéòî ïðåäñåäàòåë å ïðåç 1963 ã. Çàáåëÿçàëòðóäîëþáèåòî è òàëàíòà ìó íà èçñëåäîâàòåë, ïðîô. Ñòîéêîâ ãî ïðèâëè÷àçà ñâîé àñïèðàíò â Êàòåäðàòà ïî áúëãàðñêè åçèê íà Ôàêóëòåòà ïî ñëàâÿíñêèôèëîëîãèè. Ïðåç 1966 ã. êàòî ðåäîâåí àñïèðàíò Ì. Âèäåíîâ çàïî÷âà ðàáîòàâúðõó èçñëåäâàíåòî íà ãîäå÷êèÿ ãîâîð, êîåòî ïðåç 1969 ã. å çàùèòåíî êàòîêàíäèäàòñêà (äîêòîðñêà) äèñåðòàöèÿ. Ñëåä òîâà ñòàâà àñèñòåíò â Êàòåäðàòà

99

ïî áúëãàðñêè åçèê è âîäè óïðàæíåíèÿ ïî ñèíòàêñèñ, ìîðôîëîãèÿ, äèàëåêòî-ëîãèÿ è åçèêîâà êóëòóðà.

Íàé-ïîëçîòâîðíèÿò çà òâîð÷åñêîòî ìó èçðàñòâàíå ïåðèîä, êàêòî ñàìòîé ãî îïðåäåëÿ, å ëåêòîðàòúò â Ïðàãà îò 1972 äî 1977 ã. Èñòèíñêà øêîëà çàìëàäèÿ ó÷åí å êîíòàêòúò ñ îùå æèâèòå ñâåòèëà íà Ïðàæêèÿ ëèíãâèñòè÷åíêðúã (Á. Õàâðàíåê, À. Éåäëè÷êà), ïîëçîòâîðíîòî ïðèÿòåëñòâî ñúñ ñëàâèñòèêàòî ïðîô. Ìèëàí Ðîìïîðòúë, ä-ð Ñàâà Õåðæìàí, ïðîô. ßí Ïåòúð. Ëåêòî-ðàòúò â Ïðàãà å óâåí÷àí ñúñ çàùèòà íà äèñåðòàöèÿ � Ì. Âèäåíîâ ñòàâàäîêòîð ïî ôèëîñîôèÿ íà Êàðëîâèÿ óíèâåðñèòåò. Ïðåç òîçè ïåðèîä å ïîäãîò-âåí è õàáèëèòàöèîííèÿò òðóä Èç àêòóàëíàòà ïðîáëåìàòèêà íà ñúâðåìåí-íèÿ áúëãàðñêè åçèê (âúâ âðúçêà ñ ÷åøêàòà òåîðèÿ íà êíèæîâíèòå åçèöè),ñ êîéòî àâòîðúò íàâëèçà â ïîëåòî íà èíòåðäèñöèïëèíàðíèòå íàóêè.

 íà÷àëîòî íà 80-òå ãîäèíè èçëèçà êíèãàòà Ñîöèîëèíãâèñòèêà. Îñíîâíèòåçèñè (1982), êîÿòî ìàíèôåñòèðà íîâàòà òåîðèÿ è ìåòîäèêà íà èçñëåäâàíåíà åçèêîâèòå ÿâëåíèÿ â òåõíèÿ ñîöèàëåí êîíòåêñò. Òîâà å ïúðâèÿò ñèíòåòè÷åíáúëãàðñêè òðóä ïî ñîöèîëèíãâèñòèêà. Ì. Âèäåíîâ ñðåùà ðàçáèðàíå è ïîëó-÷àâà ïîäêðåïà îò ñâîèòå êîëåãè ñúìèøëåíèöè Ì. ßíàêèåâ, É. Ïåí÷åâ,Å. Ãåðãàíîâ, Á. Áàé÷åâ, Á. Íèêîëàåâ, Ë. Éîðäàíîâà è äð.

Ñëåäâà Ìîñêîâñêèÿò ïåðèîä � îò 1984 äî 1987 ã. áúëãàðñêèÿò ó÷åí ñíîâàòîðñêè äóõ å ãîñò-äîöåíò è ëåêòîð ïî áúëãàðñêè åçèê â Ìîñêîâñêèÿóíèâåðñèòåò. Òîçè åòàï îò òâîð÷åñêîòî ìó ðàçâèòèå å ñúùî èçêëþ÷èòåëíîïëîäîòâîðåí � ñëåä èíòåíçèâíà êîðåñïîíäåíöèÿ ñ Á. Áàé÷åâ å ïîäãîòâåíîïúðâîòî öÿëîñòíî ñîöèîëèíãâèñòè÷íî èçñëåäâàíå íà áúëãàðñêà ãðàäñêàåçèêîâà ñèòóàöèÿ � íà ãð. Âåëèêî Òúðíîâî (çàâúðøåíî è ïóáëèêóâàíî ãîäèíàñëåä çàâðúùàíåòî íà Ì. Âèäåíîâ îò Ìîñêâà, à ïðåèçäàäåíî äåñåò ãîäèíèïî-êúñíî ñúñ çàãëàâèå Âåëèêîòúðíîâñêèÿò åçèê). Ïðåç òîçè ïåðèîä å íàïè-ñàíà è ãîëÿìàòà äîêòîðñêà äèñåðòàöèÿ íà òåìà Ñúâðåìåííàòà áúëãàðñêàãðàäñêà åçèêîâà ñèòóàöèÿ, çàùèòåíà ïðåç 1988 ã. â Ñîôèÿ è èçäàäåíà êàòîêíèãà ïðåç 1990 ã. Âå÷å êàòî ïðîôåñîð Ì. Âèäåíîâ âîäè êóðñîâåòå ïî ìîð-ôîëîãèÿ è ñèíòàêñèñ íà ñòóäåíòèòå îò ñïåöèàëíîñòòà �Ñëàâÿíñêà ôèëî-ëîãèÿ�, êàêòî è ñïåöêóðñîâå ïî ñîöèîëèíãâèñòèêà. ×åòå ëåêöèè è â äðóãèóíèâåðñèòåòè ó íàñ è â ÷óæáèíà � â Øóìåíñêèÿ óíèâåðñèòåò �Åïèñêîï Êîí-ñòàíòèí Ïðåñëàâñêè�, âúâ Âåëèêîòúðíîâñêèÿ óíèâåðñèòåò �Ñâ.ñâ. Êèðèë èÌåòîäèé� (íà êîéòî ñòàâà ïî÷åòåí äîêòîð), â Þãîçàïàäíèÿ óíèâåðñèòåò�Íåîôèò Ðèëñêè�, â ðåäèöà ÷óæäåñòðàííè óíèâåðñèòåòè â Ïðàãà, Ëîäç,Êðàêîâ, Ïðèùèíà, Áðàòèñëàâà, Ìîñêâà, Óïñàëà, Ñòîêõîëì, Âèåíà.

Íàðåä ñ ïðÿêàòà ñè íàó÷íà è ïðåïîäàâàòåëñêà ðàáîòà ïðîôåñîð Âèäåíîâóñïÿâà äà ñúçäàäå åêèï îò ñúòðóäíèöè, ïîâå÷åòî îò êîèòî ïîä íåãîâîòî âåùîðúêîâîäñòâî ïèøàò è çàùèòàâàò äèñåðòàöèè: Ïîëÿ Ñòàí÷åâà (Åçèêúò íàåëåêòðîííèòå ìàñìåäèè), Êðàñèìèðà Àëåêñîâà (Åçèêîâè ïðîöåñè â ñåìåé-ñòâîòî), Òàòÿíà Êàëêàíîâà (Ñîöèîëèíãâèñòè÷íè ïðîáëåìè íà ëè÷íèòå

100

èìåíà â ñòîëèöàòà), Êðàñèìèð Ñòîÿíîâ (Îáùåñòâåíèòå ïðîìåíè 1989�1996 ã. è âåñòíèêàðñêèÿò åçèê), Åëåíà Êàíåâñêà-Íèêîëîâà (Ñúâðåìåííàòàåçèêîâà ñèòóàöèÿ â ãðàä Ñìîëÿí), Ïîëèíà Áîêîâà (Ëåêñèêîãðàìàòè÷íàèíòåðôåðåíöèÿ â óñëîâèÿòà íà áúëãàðñêî-ðóñêîòî äâóåçè÷èå � âúðõóìàòåðèàë îò ñ. Ñóâîðîâî (Øåðåðëèê-Êèòàé)), Ïàâëèíà Êúí÷åâà (Ñîöèî-ëèíãâèñòè÷åñêî èçñëåäâàíå íà çàïàäíîáúëãàðñêè ïðåñåëíèöè â Ñîôèÿ) èäð. Ãåíåðèðàéêè öåííè èäåè, òîé ïîäïîìàãà íàó÷íîòî èçðàñòâàíå íà ñâîèòåïî-ìëàäè ïîñëåäîâàòåëè, ãîëÿìà ÷àñò îò êîèòî ñå õàáèëèòèðàò.

Îðãàíèçàöèîííèÿò òàëàíò íà ïðîôåñîð Ìèõàèë Âèäåíîâ è íåèç÷åðïàå-ìèÿò ìó ïîòåíöèàë íà êîíñîëèäèðàùà ôèãóðà íàìèðàò èçðàç ïðåäè âñè÷êîâ îñíîâàíîòî ïðåç 1992 ã. Ìåæäóíàðîäíî ñîöèîëèíãâèñòè÷åñêî äðóæåñòâîñúñ ñåäàëèùå â Ñîôèÿ, íà êîåòî ïðîôåñîðúò ñòàâà ïðåçèäåíò (îò òàçè ãîäèíàâå÷å ïî÷åòåí ïðåäñåäàòåë), è â ïðîâåäåíèòå äî ìîìåíòà äåñåò ìåæäóíàðîäíèêîíôåðåíöèè ïî ñîöèîëèíãâèñòèêà, ìàòåðèàëèòå îò êîèòî ñà ïóáëèêóâàíèâ îòäåëíè òîìîâå íà ïîðåäèöàòà Ïðîáëåìè íà ñîöèîëèíãâèñòèêàòà. Ïîñ-ëåäíàòà Äåñåòà êîíôåðåíöèÿ ïî ñîöèîëèíãâèñòèêà íà òåìà Åçèêúò è ñîöèàë-íèÿò îïèò, ïðîâåäåíà íà 10 è 11 àïðèë 2010 ã., áå ïîñâåòåíà íà 70-ãîäèøíè-íàòà íà àêàä. Ìèõàèë Âèäåíîâ.  ÷åñò íà òàçè äîñòîéíà ãîäèøíèíà áå ïîäãîò-âåíî è ëóêñîçíîòî èçäàíèå íà êíèãàòà Åçèêúò íà ãðàäà (Óíèâåðñèòåòñêîèçäàòåëñòâî �Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè�, 2010), âêëþ÷âàùà íåãîâèòå äâàîñíîâíè òðóäà Ñúâðåìåííàòà áúëãàðñêà ãðàäñêà åçèêîâà ñèòóàöèÿ è Ñî-ôèéñêèÿò åçèê.

Íàðåä ñ âñè÷êî òîâà â ïðîäúëæåíèå íà ñåäåì ãîäèíè ïðîô. Ì. Âèäåíîâïðåäñåäàòåëñòâà Ñïåöèàëèçèðàíèÿ íàó÷åí ñúâåò ïî åçèêîçíàíèå (îò òðè ãî-äèíè ÑÍÑ ïî ñëàâÿíñêî åçèêîçíàíèå). ×ëåí å íà Ñúþçà íà ó÷åíèòå â Áúë-ãàðèÿ, íà Îáùåñòâåíèÿ ñúâåò íà Áúëãàðñêîòî íàöèîíàëíî ðàäèî, íà Óïðà-âèòåëíèÿ ñúâåò íà Ñëàâÿíñêîòî äðóæåñòâî â Áúëãàðèÿ, íà Êîìèñèÿòà ïîñîöèîëèíãâèñòèêà ïðè Ìåæäóíàðîäíèÿ êîìèòåò íà ñëàâèñòèòå, íà ðåäêî-ëåãèÿòà è íà ðåäàêöèîííèÿ ñúâåò íà ñï. Íàóêà (îðãàí íà ÑÓÁ), ãëàâåí ðåäàê-òîð å íà ïîðåäèöàòà Ïðîáëåìè íà ñîöèîëèíãâèñòèêàòà (èçäàíèå íà Ìåæäó-íàðîäíîòî ñîöèîëèíãâèñòè÷åñêî äðóæåñòâî). Èìà ìíîæåñòâî æóðíàëèñòè-÷åñêè è õóäîæåñòâåíè ïóáëèêàöèè, ðåöåíçèè íà êíèãè è äèñåðòàöèè, ïðåâîäèîò ÷åøêè åçèê.

Îñíîâíîòî çàíèìàíèå íà ïðîôåñîð Âèäåíîâ ñè îñòàâà ïèñàíåòî íà êíèãè,è òî ñ íåîñïîðèìè íàó÷íè ïðèíîñè. Ïðåç 90-òå ãîäèíè è â íà÷àëîòî íà íîâîòîñòîëåòèå èçëèçàò íàé-çðåëèòå ìó êíèãè, ïëîä íà äúëãîãîäèøíèòå òúðñåíèÿè íàòðóïâàíèÿ. Ñëåä ïóáëèêóâàíåòî íà Ñúâðåìåííàòà áúëãàðñêà ãðàäñêàåçèêîâà ñèòóàöèÿ � òåîðåòè÷íî è ìåòîäè÷åñêî ðúêîâîäñòâî çà ñîöèîëèí-ãâèñòè÷íî ïðîó÷âàíå íà áúëãàðñêèòå ãðàäîâå, ñëåäâàò êíèãèòå: Ñîôèéñêèÿòåçèê (1993), â êîÿòî ñå àíàëèçèðàò îñîáåíîñòèòå íà ñòîëè÷íàòà åçèêîâà íîðìàêàòî åäèíñòâî íà çàïàäíîáúëãàðñêîòî è èçòî÷íîáúëãàðñêîòî ãîâîðíî íà÷àëî;

101

Åçèêîâàòà êóëòóðà íà áúëãàðèíà (1995), ïðåäíàçíà÷åíà çà ïî-øèðîê êðúã÷èòàòåëè, â êîÿòî ñà ïðåäñòàâåíè ñúâðåìåííè ñõâàùàíèÿ çà óçóñà, íîðìà-òèâíèòå âàðèàíòè â ðå÷òà íà ïðåñòèæíèòå è íåïðåñòèæíèòå ñúñëîâèÿ, êàêòîè çà ðîëÿòà íà ìàñìåäèèòå â êîäèôèêàöèîííèÿ ïðîöåñ; Åçèêúò è îáùåñ-òâåíîòî ìíåíèå (1997, íàãðàäåíà îò ÑÓÁ è ïðåòúðïÿëà âòîðî èçäàíèå ïðåç1999 ã.), êîÿòî å ïîñâåòåíà íà îñíîâíèÿ ïðîáëåì çà êîðåëàöèÿòà ìåæäó åçèêàè îáùåñòâîòî; Ñîöèîëèíãâèñòè÷åñêèÿò ìàðêåð (1998), â êîÿòî ñå àíàëèçèðàîñíîâíîòî ñîöèîëèíãâèñòè÷íî ïîíÿòèå, îáõâàùàùî åçèêîâèòå îñîáåíîñòèêàòî ñëåäñòâèå îò äåéñòâèåòî íà îïðåäåëåíè ñîöèàëíè èìïåðàòèâè; Áúëãàð-ñêàòà åçèêîâà ïîëèòèêà (2003), êîÿòî îáîãàòÿâà òåîðèÿòà íà êíèæîâíèòååçèöè, ïîñòàâÿéêè ÿ íà ñîöèîëèíãâèñòè÷íè îñíîâè, è ïðîãíîçèðà áúäåùåòîíà áúëãàðñêèÿ êíèæîâåí åçèê; Äèãëîñèÿòà (2005, èçä. ÁÀÍ), ïîñâåòåíà íàïðåâêëþ÷âàíåòî íà êîäîâåòå êàòî ñòðóêòóðíè ôîðìè íà ñúùåñòâóâàíå íàåçèêà. Ïîÿâÿâàò ñå è íÿêîëêî òðóäà ñ íàó÷íî-ïåäàãîãè÷åñêà íàñî÷åíîñò �ëåêöèîííèòå óâîäíè êóðñîâå ïî ñîöèîëèíãâèñòèêà çà ñòóäåíòè Ïðàêòè÷åñêàñîöèîëèíãâèñòèêà (1994), Óâîä â ñîöèîëèíãâèñòèêàòà (2000), Èäåíòèôèêà-öèÿ ïî åçèêà (2007), à ñúùî è ó÷åáíè ïîìàãàëà è ó÷åáíèöè � Ñîöèîëèíãâèñ-òèêàòà è ó÷åíè÷åñêàòà ðå÷ (1996, ñòóäèÿ è ðåäàêòîðñòâî), Áúëãàðñêè åçèê.Ó÷åáíèê çà 12. êëàñ (2002). Àâòîðñêèÿò êîëåêòèâ íà êíèãàòà Ñîöèîëèíãâèñòè-êàòà è ó÷åíè÷åñêàòà ðå÷ (Ì. Âèäåíîâ, Ì. Áàí÷åâà, Ï. Ñîòèðîâ è À. Àíãåëîâ)ïðàâè ñîöèîëèíãâèñòè÷íà èíòåðïðåòàöèÿ íà ðå÷òà íà ñîôèéñêè ãèìíàçèñòè,èçòúêâàéêè ñîöèàëíàòà ôóíêöèÿ íà æàðãîííèòå åçèêîâè ñðåäñòâà è ìåõàíèç-ìèòå íà èçêëþ÷âàíåòî è âêëþ÷âàíåòî èì îò è â ðå÷òà íà ó÷åíèöèòå.

Âåíåö íà áîãàòàòà è ìíîãîñòðàííà íàó÷íà, ïðåïîäàâàòåëñêà è îðãàíèçà-öèîííà äåéíîñò íà Ì. Âèäåíîâ å èçáèðàíåòî ìó çà ÷ëåí-êîðåñïîíäåíò íàÁÀÍ ïðåç 2004 ã. è çà àêàäåìèê ïðåç 2008 ã. À èçáèðàíåòî ìó çà ïî÷åòåíãðàæäàíèí íà ãð. Ãîäå÷ å èçðàç íà ïðèçíàòåëíîñòòà íà ãîäå÷àíè êúì èìå-íèòèÿ èì ñúãðàæäàíèí, èçñëåäâàë òåõíèÿ ãîâîð è óâåêîâå÷èë ìåñòíè ñúáèòèÿè ðîäíè îáðàçè ÷ðåç òúíêà ïñèõîëîãè÷åñêà õàðàêòåðèñòèêà (Ãîäå÷àíèíúò,1991).

Àêàäåìèê Ìèõàèë Âèäåíîâ ïðîäúëæàâà àêòèâíî äà ó÷àñòâà â íàó÷íèÿæèâîò, äà ïðåïîäàâà íà ñòóäåíòè è äà ñúòðóäíè÷è íà íàó÷íèÿ ïå÷àò ñúññòàòèè ïî àêòóàëíè åçèêîâè âúïðîñè. Íèå, íåãîâèòå ïîñëåäîâàòåëè èñúòðóäíèöè, ñìå ïðèçíàòåëíè è áëàãîäàðíè çà öåííèòå èäåè, êîèòî íè åïîäàðÿâàë, çà ïðåïîðúêèòå, ñúâåòèòå è ïîîùðåíèÿòà, êîèòî ñà íè ñòè-ìóëèðàëè äà ñå ðàçâèâàìå è äà ñëåäâàìå íåãîâèÿ ïðèìåð. Çà íàñ å îñîáåíîðàäîñòåí ôàêòúò, ÷å àêàäåìèê Âèäåíîâ å âñå òàêà æèçíåí è äååí, èçïúëíåí ñíîâè èäåè è òâîð÷åñêè ïðîåêòè.

Äà ìó ïîæåëàåì çäðàâå, áîäúð äóõ, îùå ìíîãî óñïåõè è óäîâëåòâîðåíèåîò ïîñòèãíàòîòî!

Åëåíà Êàíåâñêà-Íèêîëîâà

102

In memoriamÈõîð Øåâ÷åíêî

(1922�2009)

Íà 26 äåêåìâðè 2009 ã. â Êåéìáðèäæ, Ìàñà÷óçåòñ, íà 88-ãîäèøíà âúçðàñòïî÷èíà ïðîô. Èõîð Øåâ÷åíêî � èçòúêíàò àìåðèêàíñêè âèçàíòèíèñò è ïàëåî-ñëàâèñò, àâòîð íà ìíîãîáðîéíè ôèëîëîãè÷åñêè, ëèòåðàòóðíè, åïèãðàôñêè,ïàëåîãðàôñêè è êîäèêîëîãè÷åñêè èçñëåäâàíèÿ â îáëàñòòà íà Ñðåäíîâå-êîâèåòî. Îñâåí ñ ïóáëèêàöèèòå ñè, íà íàó÷íàòà îáùíîñò ïðîô. Øåâ÷åíêîáå äîáðå ïîçíàò ñ îãðîìíàòà ñè åðóäèöèÿ, âëàäååíåòî â äúëáî÷èíà íà ìíî-æåñòâî æèâè è ìúðòâè åçèöè, èçÿùíèÿ ñè ìàíèåð íà ïèñàíå è ãîâîðåíå èçàâëàäÿâàùîòî ñè ÷óâñòâî çà õóìîð.

Óêðàèíåö ïî ïðîèçõîä, ïðîô. Øåâ÷åíêî å ðîäåí è èçðàñíàë â Ïîëøà.Ïðåç 1945 ã. çàâúðøâà êëàñè÷åñêà ôèëîëîãèÿ, àíòè÷íà èñòîðèÿ è ñðàâíèòåëíîåçèêîçíàíèå â Êàðëîâèÿ óíèâåðñèòåò â Ïðàãà. Êëþ÷îâ çà ïî-íàòàòúøíîòîìó ðàçâèòèå ñå îêàçâà ïðåñòîÿò ìó â Áåëãèÿ, êúäåòî ïðåç 1949 ã. ïîëó÷àâàäîêòîðñêà ñòåïåí ïî êëàñè÷åñêà ôèëîëîãèÿ è âèçàíòèíèñòèêà îò Êàòîëè÷åñ-êèÿ óíèâåðñèòåò â Ëóâåí, êàêòî è ó÷àñòèåòî ìó âúâ âèçàíòèíèñòè÷íèÿ ñå-ìèíàð íà ïðîô. À. Ãðåãîàð â Áðþêñåë.  íà÷àëîòî íà 50-òå ãîäèíè ïî ïîêàíàíà èçâåñòíèÿ ìåäèåâèñò Åðíñò Êàíòîðîâèö Èõîð Øåâ÷åíêî çàìèíàâà çàÑúåäèíåíèòå ùàòè. Ïðåïîäàâà âèçàíòèéñêà èñòîðèÿ â Êàëèôîðíèéñêèÿóíèâåðñèòåò, Áúðêëè, ñëàâÿíñêè åçèöè è ëèòåðàòóðè â Ìè÷èãàíñêèÿ óíè-âåðñèòåò, âîäè êóðñîâå ïî âèçàíòèíèñòèêà è ñëàâèñòèêà â Êîëóìáèéñêèÿóíèâåðñèòåò, Íþ Éîðê, âèçàíòèéñêà è ãðúöêà ïàëåîãðàôèÿ â Õàðâàðäñêèÿóíèâåðñèòåò â Êåéìáðèäæ, Ìàñà÷óçåòñ, ïðîôåñîð å â Öåíòúðà çà âèçàíòèé-ñêè ïðîó÷âàíèÿ Dumbarton Oaks âúâ Âàøèíãòîí. Ïðîô. Øåâ÷åíêî å ãîñò-ëåêòîð â ðåäèöà óíèâåðñèòåòè � â Ìþíõåí, Áàðè, Îêñôîðä, Áóäàïåùà èCollege de France, ÷ëåí-êîðåñïîíäåíò å íà Áðèòàíñêàòà àêàäåìèÿ íà íàóêèòå,àñîöèèðàí ÷ëåí íà Äðóæåñòâîòî íà áîëàíäèñòèòå â Áåëãèÿ, ïðåçèäåíò íàÌåæäóíàðîäíàòà àñîöèàöèÿ ïî âèçàíòèíèñòè÷íè èçñëåäâàíèÿ, îñíîâàòåë èäèðåêòîð íà Èíñòèòóòà ïî óêðàèíñêè èçñëåäâàíèÿ êúì Õàðâàðäñêèÿ óíèâåð-ñèòåò, ðåäàêòîð íà ïåðèîäè÷íèòå èçäàíèÿ �Harvard Ukrainian Studies� è�Paleoslavica� è íà ïîðåäèöàòà �Corpus Fontum Historiae Byzantinae, SeriesWashingtonensis�.

Ìàêàð äà íå íàïèñà ìîíîãðàôè÷åí òðóä, ïðîô. Øåâ÷åíêî áå àâòîð íàìíîæåñòâî ñòàòèè è ñòóäèè ñ øèðîê òåìàòè÷åí îáõâàò, çàíèìàâàùè ñå ñïðîáëåìèòå íà âèçàíòèéñêîòî ïèñìåíî íàñëåäñòâî è èçäàâàíåòî íà âèçàí-

103

òèéñêè òåêñòîâå îò ïåðèîäà íà Êúñíàòà àíòè÷íîñò äî XV â., ñúñ ñîöèàëíèÿæèâîò â êúñíà Âèçàíòèÿ, âèçàíòèéñêèòå èíòåëåêòóàëöè (êàòî ÊîíñòàíòèíÁàãðÿíîðîäíè, Ìèõàèë Ïñåë, Òåîäîð Ìåòîõèò, Íèêîëàé Êàâàñèëà), ñ ëè-òåðàòóðíèòå êà÷åñòâà è äîêóìåíòàëíàòà ñòîéíîñò íà æèòèÿòà íà âèçàíòèé-ñêèòå ñâåòöè, ñ âèçàíòèíî-ñëàâÿíñêèòå êóëòóðíè îòíîøåíèÿ è ðåöåïöèÿòàíà âèçàíòèéñêàòà ïîëèòè÷åñêà èäåîëîãèÿ. Íåèçìåííî ñòúïèëè íà çàäúëáî÷åíòåêñòîëîãè÷åñêè è ëèíãâèñòè÷åí àíàëèç íà èçâîðèòå, íà ïðîó÷âàíå íàðúêîïèñíàòà òðàäèöèÿ, íà ïóáëèêóâàíåòî íà íåïîçíàòè ïèñìåíè èçòî÷íèöèè ïðèâëè÷àíåòî íà íîâè òåêñòîâè ïàðàëåëè, ãîëÿìà ÷àñò îò èçñëåäâàíèÿòàíà ïðîô. Øåâ÷åíêî ñà ñå ïðåâúðíàëè â êëàñèêà íà ñúâðåìåííàòà âèçàíòèíèñ-òèêà è ïàëåîñëàâèñòèêà è ñà ïðåïå÷àòàíè â êíèãèòå ìó Society and IntellectualLife in Late Byzantium (1981), Ideology, Letters and Culture in the ByzantineWorld (1982), Byzantium and the Slavs in Letters and Culture (1991)1. Øèðîêàïîïóëÿðíîñò ïðèäîáèâàò: õèïîòåçàòà ìó (êðèòèêóâàíà îò Èâ. Áîæèëîâ), ÷åíàïèñàíèÿò íà ãðúöêè åçèê òåêñò �Çàïèñêè íà ãîòñêèÿ òîïàðõ�, ñìÿòàí çàíàé-ðàííèÿò èçâîð çà èñòîðèÿòà íà Êèåâñêà Ðóñèÿ, å ôàëøèôèêàò, ñúçäàäåíïðåç XIX â. îò íåãîâèÿ �îòêðèâàòåë� Êàðë Áåíåäèêò Õàçå; åñåòî �Çàëåçúòíà Âèçàíòèÿ ïðåç î÷èòå íà íåéíèòå èíòåëåêòóàëöè�; íàáëþäåíèÿòà ìó âúðõóàãèîãðàôñêàòà ïðîäóêöèÿ íà èêîíîáîðñêèÿ ïåðèîä, âúðõó ðàçïðîñòðàíåíèåòîíà âèçàíòèéñêîòî íàó÷íî è ïñåâäîíàó÷íî çíàíèå ñðåä ïðàâîñëàâíèòå ñëàâÿíè.Ïîñëåäíèÿò òðóä íà Èõîð Øåâ÷åíêî, êîéòî ïðåäñòîè äà èçëåçå îò ïå÷àòïðåç 2012 ã., å ïîäãîòâÿíîòî îò íåãî íàä 20 ãîäèíè êðèòè÷åñêî èçäàíèå (ïðèä-ðóæåíî ñ ïðåâîä íà àíãëèéñêè åçèê) íà åäèíñòâåíàòà çàïàçåíà âúâ âèçàíòèé-ñêàòà ëèòåðàòóðà ñâåòñêà áèîãðàôèÿ � æèâîòúò íà èìïåðàòîð Âàñèëèé I(867�886), âàæåí èçâîð çà ïîëèòè÷åñêàòà è êóëòóðíà èñòîðèÿ íà Âèçàíòèÿ èíåéíèòå ñúñåäè ïðåç IX è X â.

Çíà÷èòåëíè ñà ïðèíîñèòå íà ïðîô. Øåâ÷åíêî çà èçó÷àâàíåòî íà ðàííàòàñëàâÿíñêà èñòîðèÿ, íà ìèñèÿòà íà Êèðèë è Ìåòîäèé è íà ðàííèòå ñòàðîáúë-ãàðñêè ïðåâîäè. Îñîáåí èíòåðåñ çà íåãî ïðåäñòàâëÿâà Æèòèåòî íà Êîíñòàí-òèí-Êèðèë. Òîé èäåíòèôèöèðà ãðúöêèòå èçòî÷íèöè íà îòäåëíè íåãîâè ÷àñòè� òàêà íàïðèìåð ïúðâèòå äâà ðåäà îò ò.íàð. Ñîëîìîíîâ íàäïèñ (ÆÊ, ãë. 13),êîèòî îòêðèâà çàïàçåíè â ãðúöêè ðúêîïèñ îò XI â., ìó äàâàò îñíîâàíèå äàðàçãëåæäà öåëèÿ åïèçîä ñúñ Ñîëîìîíîâàòà ÷àøà êàòî ðàííà èíòåðïîëàöèÿ;âúçñòàíîâÿâàíåòî íà ãðúöêèÿ òåêñò íà Êèðèëîâîòî îïðåäåëåíèå çà ôèëîñî-ôèÿòà è óñòàíîâÿâàíåòî íà èçïîëçâàíèòå â íåãî èçâîðè (Äàâèäîâîòî òúëêó-âàíèå îò �Èñàãîãèÿòà� íà Ïîðôèðèé, Áèò. 1:26 è îòêúñ îò äèàëîãà �Òååòåò�

1 Ïúëíà áèáëèîãðàôèÿ íà Èõîð Øåâ÷åíêî âæ. íà àäðåñ: http://sites.google.com/site/ihorsevcenko/publications

104

íà Ïëàòîí) ìó ïîçâîëÿâà äà âèäè â íåãî íå ïîåòè÷åí èçáëèê, à èçâëå÷åíèåîò òîâà, êîåòî ñâ. Êèðèë å íàó÷èë ïðè Ôîòèé ïî âðåìå íà óíèâåðñèòåòñêîòîñè îáðàçîâàíèå; ïîðàäè óïîòðåáàòà â òåêñòà íà æèòèåòî íà õàïàêñàâèâëîòèêàðü � ëàòèíèçúì, ñâúðçàí ïî-ñêîðî ñ ðèìñêàòà àäìèíèñòðàòèâíàòåðìèíîëîãèÿ è ïî÷òè íåïîçíàò âúâ Âèçàíòèÿ, Øåâ÷åíêî îáîñíîâàâàõèïîòåçàòà, ÷å àâòîðúò íà æèòèåòî å ïî-ñêîðî ñâúðçàí ñ Ðèì, îòêîëêîòî ñÊîíñòàíòèíîïîë èëè Âåëèêîìîðàâèÿ. Íàðåä ñ òîâà æèòèåïèñåöúò ïîêàçâàäîáðî ïîçíàâàíå íà ðèìñêàòà òîïîãðàôèÿ è ñïîðåä íåãî å âúçìîæíî äà åáèë åäèí îò ãúðöèòå, ïðèñúñòâàëè íà ïîãðåáåíèåòî íà Êîíñòàíòèí-Êèðèë âÐèì. Îòäåëíà ñâîÿ ñòàòèÿ Èõîð Øåâ÷åíêî ïîñâåùàâà íà ñîöèàëíèÿ ñòàòóñíà Êèðèë è Ìåòîäèé è ñåìåéíàòà ñðåäà, îò êîÿòî òå ïðîèçëèçàò. Ïðàâåéêèîïèò äà ðàçãðàíè÷è òîïîñà îò ðåàëíàòà èñòîðè÷åñêà èíôîðìàöèÿ, òîéèçñëåäâà ìÿñòîòî íà äðóíãàðèÿ (äëúæíîñòòà, êîÿòî ñïîðåä èçâîðèòå òåõíèÿòáàùà Ëúâ çàåìà) â ñîöèàëíàòà éåðàðõèÿ â åäíà ïðîâèíöèàëíà âèçàíòèéñêàòåìà êúì ñðåäàòà íà IX â. è óñòàíîâÿâà, ÷å ìàêàð îò ãëåäíà òî÷êà íàêîíñòàíòèíîïîëñêèÿ äâîð òîâà äà å áèëà äðåáíà äëúæíîñò, â Ñîëóí Ëúââåðîÿòíî å èìàë íåìàëêî âëèÿíèå è íå å èçêëþ÷åíî äà å áèë çàìîæåí è îòáëàãîðîäíî ïîòåêëî; íåçàâèñèìî îò âñè÷êî îáà÷å íåîñïîðèì å ôàêòúò, ÷åñèíîâåòå ìó ïðàâÿò ñúùåñòâåí ïðîãðåñ â ñâîèòå êàðèåðè è êàêòî â ñîöèàëíî,òàêà è (îùå ïîâå÷å) â êóëòóðíî îòíîøåíèå çíà÷èòåëíî íàäñêà÷àò ñâîåòîîáêðúæåíèå.  äðóãè ñâîè ïóáëèêàöèè Èõîð Øåâ÷åíêî çàñòúïâà òåçàòà(ðàçðàáîòåíà â ñúàâòîðñòâî ñúñ Ñèðèë Ìàíãî), ÷å ìàíàñòèðúò Ïîëèõðîí, âêîéòî Ìåòîäèé å ðúêîïîëîæåí çà èãóìåí ñëåä âðúùàíåòî ñè îò Õàçàðñêàòàìèñèÿ, ñå å íàìèðàë íå íà Îëèìï, à íà þæíèÿ áðÿã íà Ìðàìîðíî ìîðå;ðàçãëåæäà ïðîáëåìèòå îêîëî ïðîèçõîäà íà ãëàãîëèöàòà (ïîäêðåïÿ ìíåíèåòî,÷å òÿ å ñúçäàäåíà îò Êîíñòàíòèí-Êèðèë) è ìîäåëèòå, êîèòî ïúðâèòåãëàãîëè÷åñêè ðúêîïèñè ñëåäâàò, ïàðàäîêñèòå íà Ìîðàâñêàòà ìèñèÿ,âëèÿíèÿòà îò Þæíà Èòàëèÿ, êîèòî ñëàâÿíñêàòà êóëòóðà íà Áàëêàíèòåèçïèòâà, è äð.

Ïðîô. Øåâ÷åíêî ïîñâåùàâà ìíîãî âðåìå è åíåðãèÿ íà ïðîó÷âàíåòî íàèñòîðèÿòà íà ñëàâÿíñêèòå ïðåâîäè îò ãðúöêè è òÿõíàòà ðåöåïöèÿ è ðàçïðîñò-ðàíåíèå. Åäíî îò íàé-èçâåñòíèòå ìó ïðîó÷âàíèÿ â òàçè îáëàñò å âúðõó ñú÷è-íåíèåòî �Êíÿæåñêî îãëåäàëî� îò äÿêîí Àãàïèò. Âúçíèêíàë âåðîÿòíî ïî âðå-ìåòî íà èìïåðàòîð Þñòèíèàí I (527�565), ñïîðåä Øåâ÷åíêî òîçè ñâåòñêèòðàêòàò ñ íàïúòñòâèÿ êàê äà ñå óïðàâëÿâà äúðæàâàòà, å ïðåâåäåí çà ïðúâ ïúòâ Áúëãàðèÿ ïî âðåìåòî íà öàð Ñèìåîí (893�927), ïðîíèêâà â Êèåâñêà Ðóñèÿ÷ðåç èçâàäêèòå, âêëþ÷åíè â Ñâåòîñëàâîâèÿ èçáîðíèê îò 1076 ã. è âïîñëåä-ñòâèå îêàçâà çíà÷èòåëíî âëèÿíèå âúðõó ïîëèòè÷åñêàòà èäåîëîãèÿ íà ïðàâîñ-ëàâíèòå ñëàâÿíè. Íàðåä ñ �Expositio capitum admonitiorum� íà äÿêîí Àãàïèòäðóã èçòî÷íèê, èçïîëçâàí ïðè ñúçäàâàíåòî íà Èçáîðíèêà îò 1076 ã., êîéòîØåâ÷åíêî óñïÿâà äà óñòàíîâè, å ÷àñò îò ãðúöêîòî æèòèå íà ñâ. Íèôîíò,

105

èçâåñòíà ïîä çàãëàâèåòî �×óäåñà íà Ñîçîìåí�. Ñïîðåä èçñëåäîâàòåëÿÈçáîðíèêúò âúçíèêâà êàòî ôëîðèëåãèé îò ïî-ðàíî ïðåâåäåíè òåêñòîâå ïîîáðàçåöà íà âèçàíòèéñêèòå ñáîðíèöè îò òèïà �Sacra parallela� íà Éîàí Äàìàñ-êèí è �Ï÷åëà� íà Ïñåâäî-Àíòîíèé.

Åäèí îò îñíîâíèòå ïðîáëåìè â íàó÷íèòå äèðåíèÿ íà ïðîô. Øåâ÷åíêî åòîçè çà îòíîøåíèÿòà ìåæäó Âèçàíòèÿ è ñëàâÿíñêèÿ ñâÿò, çà íà÷èíèòå íàïðîïàãàíäèðàíå íà âèçàíòèéñêàòà öèâèëèçàöèÿ � ÷ðåç äâîðöîâàòà ðèòîðèêà,öåðåìîíèèòå, èçäàâàíèòå èìïåðñêè äîêóìåíòè, ìîíåòîñå÷åíåòî. Ñúùåñò-âåíà ÷àñò îò íàëàãàíåòî íà âèçàíòèéñêèÿ êóëòóðåí ìîäåë å è ìèñèÿòà íàñëàâÿíñêèòå ïúðâîó÷èòåëè, êîÿòî ñúçäàâà íàé-ìîùíîòî îðúæèå çàèíäèðåêòíà âèçàíòèíèçàöèÿ � ñòàðîñëàâÿíñêèÿ ëèòåðàòóðåí åçèê, è òàêàïðîïðàâÿ ïúòÿ çà ïðîíèêâàíåòî íà âèçàíòèéñêàòà ëèòåðàòóðà è íà èäåè, êîèòîñïîðåä ó÷åíèÿ äîìèíèðàò â êóëòóðíèÿ õîðèçîíò íà ñëàâÿíèòå ÷àê äî XVIII â.Øåâ÷åíêî íå ñïèðà äà ïîâòàðÿ, ÷å òîâà, êîåòî ñëàâÿíèòå ÷åòàò, ñà ïðåäèìíîïðåâîäíè òåêñòîâå, ÷å äîðè îðèãèíàëíèòå ñú÷èíåíèÿ ñà èçïúñòðåíè ñèíòåðïîëàöèè îò âèçàíòèéñêè àâòîðè, ÷å ìíîãî ÷åñòî ñòàðîáúëãàðñêèòåäóìè êàëêèðàò ãðúöêèòå è ÷å åäèíñòâåíèÿò íà÷èí äà ñå ðàçáåðå ñðåäíîâåêîâ-íàòà êóëòóðà íà ïðàâîñëàâíèòå ñëàâÿíè å â íåéíàòà òÿñíà âðúçêà ñ Âèçàíòèÿ.

 åäíî ñâîå îñòðîóìíî íàïèñàíî åñå îò 1969 ã. Èõîð Øåâ÷åíêî ãîâîðèçà äâàòà íà÷èíà äà ñå èçñëåäâà èñòîðèÿòà � îò ãëåäíàòà òî÷êà íà ïåïåðóäàòà(äàâàùà âúçìîæíîñò çà �ïîãëåä îòâèñîêî� è òàêà çà çíà÷èìè îáîáùåíèÿ) èîò òàçè íà ãúñåíèöàòà, ÷èéòî ïîãëåä ðÿäêî èçëèçà îò îáñåãà íà åäíî ëèñòî,ò.å. ÷ðåç íàâëèçàíåòî â íàé-ìàëêèòå äåòàéëè è óòî÷íÿâàíå íà äðåáíèòå, íîïîíÿêîãà ñúùåñòâåíè ïîäðîáíîñòè. Êàòî îòíîñèòåëíà ãðàíèöà ìåæäó äâàòàïîäõîäà è äâàòà òèïà èíòåðåñ êúì èñòîðèÿòà òîé ïîñî÷âà 1450 ã. Òúé êàòîíåãîâèòå ñîáñòâåíè èçñëåäâàíèÿ ñà ôîêóñèðàíè îñíîâíî âúðõó Âèçàíòèÿ èñëàâÿíèòå â ïåðèîäà ïðåäè òàçè äàòà, ëîãè÷íî å òîé äà ïîïàäíå âúâ âòîðàòàêàòåãîðèÿ, ñðåä îíåçè åðóäèòè, �îâëàäåëè ïîìîùíèòå äèñöèïëèíè, êîèòîäðåáíàâî èçïèïâàò ìíîãîáðîéíèòå ñè áåëåæêè�. Íî êàêòî îòáåëÿçâà Îìå-ëèÿí Ïðèòñàê, äîêàòî ïðîâåæäà ñâîèòå ñïåöèàëèçèðàíè ïàëåîãðàôñêè, ëèíã-âèñòè÷åí è òåêñòîëîãè÷åí èçñëåäâàíèÿ, ïðîô. Øåâ÷åíêî íèêîãà íå èçïóñêàîò ïîãëåä óíèâåðñàëíèÿ êóëòóðåí è èñòîðè÷åñêè êîíòåêñò, êîåòî ãî ïðåâ-ðúùà â èñòèíñêà ðÿäêîñò � �ïåïðóäà, êîÿòî â ñúùîòî âðåìå å ñâîÿòà ñîáñò-âåíà ãúñåíèöà�.

Ìàÿ Ïåòðîâà-Òàíåâà

106

In memoriamÀëåêñàíäàð Ìëàäåíîâè÷

(1930�2010)

Ïî÷èíà àêàä. Àëåêñàíäàð Ìëàäåíîâè÷, åäèí îò âèäíèòå ñðúáñêè ó÷åíè,êîéòî èìà ñúùåñòâåí ïðèíîñ â áúëãàðèñòè÷íèòå ïðîó÷âàíèÿ â ïîëåòî íàèñòîðè÷åñêàòà äèàëåêòîëîãèÿ, èñòîðèÿ íà ñðúáñêèÿ è íà áúëãàðñêèÿ êíèæîâåíåçèê, íà ïðåâîäíàòà êíèæíèíà ñðåä þæíèòå ñëàâÿíè è èñòîðèÿòà íà ðú-êîïèñíîòî íàñëåäñòâî îò Êúñíîòî ñðåäíîâåêîâèå.  ðåäèöà ñòóäèè è ñòàòèèòîé èçñëåäâà åçèêà íà áúëãàðñêèòå ðúêîïèñè îò ÕVI�ÕVIII âåê. Ìàêàð èíåãîâàòà ïðåïîäàâàòåëñêà êàðèåðà äà å ñâúðçàíà ñ Óíèâåðñèòåòà â ÍîâèÑàä, êúäåòî ðàáîòè îò 1956 äî 1995 ãîäèíà, êàòî ó÷åí è èçñëåäîâàòåë òîé åñâúðçàí ñ Áåëãðàä ïî ìíîãî ïðè÷èíè, âêëþ÷èòåëíî è êàòî çàâåæäàù Àðõåî-ãðàôñêèÿ îòäåë íà Íàðîäíàòà áèáëèîòåêà íà Ñúðáèÿ. Àëåêñàíäàð Ìëà-äåíîâè÷ å äîêòîð �õîíîðèñ êàóçà� íà Ñàíêòïåòåðáóðãñêèÿ óíèâåðñèòåò (1990)è íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò (2001). Èçáðàí å çà äîïèñåí ÷ëåí íà Ñðúáñêàòààêàäåìèÿ (1997) è çà ðåäîâåí ÷ëåí (2003).

Àëåêñàíäúð Ìëàäåíîâè÷ å ðîäåí â Áèòîëÿ, Ìàêåäîíèÿ. Çàâúðøâà (1954)Ôèëîñîôñêèÿ ôàêóëòåò íà Áåëãðàäñêèÿ óíèâåðñèòåò ñ îñíîâíà ñïåöèàëíîñò� èñòîðèê íà ñðúáñêèÿ íàðîäåí è êíèæîâåí åçèê. Çàùèòàâà (1963) äèñåðòàöèÿíà òåìà Î íàðîäíîì jåçèêó Jîâàíà ÐàjèÊà âúâ Ôèëîñîôñêèÿ ôàêóëòåò íàÓíèâåðñèòåòà â Íîâè Ñàä. Ä-ð íà ôèëîë. íàóêè îò 1963. Îãëàâÿâà êàòåäðàòàçà þæíîñëàâÿíñêè åçèöè âúâ Ôèëîñîôñêèÿ ôàêóëòåò íà Óí-òà â Íîâè Ñàä,àñèñòåíò (1956), äîö. (1963), èçâúíðåäåí ïðîô. (1968), ïðîäåêàí (1969�71) èðåäîâåí ïðîô. (1973) âúâ Ôèëîñîôñêèÿ ôàêóëòåò íà Óíèâåðñèòåòà â ÍîâèÑàä. Îò 1978 ã. å ðúêîâîäèòåë íà Àðõåîãðàôñêîòî îòäåëåíèå íà Ñðúáñêàòàíàðîäíà áèáëèîòåêà â Áåëãðàä.

Ñúòðóäíèê å è ÷ëåí íà ðåäàêöèèòå íà ìíîãî íàó÷íè ñïèñàíèÿ è ïîðåäèöè:Çáîðíèê Ìàòèöå ñðïñêå çà ôèëîëîãjó è ëèíãâèñòèêó (Íîâè Ñàä), Ñðïñêîãäèjàëåêòîëîøêîã çáîðíèêà (Áåîãðàä), Jóæíîñëîâåíñêè ôèëîëîã, Êîâ÷åæèÊ,Ïðèëîçè ïðîó÷àâà�ó jåçèêà, Àðõåîãðàôñêè ïðèëîçè, Ãîäèø�àê Ôèëî-çîôñêîã ôàêóëòåòà (Íîâè Ñàä) è äð. Âçåìà ó÷àñòèå â ðåäèöà íàó÷íè ñèìïî-çèóìè è ìåæäóíàðîäíè êîíãðåñè � Ïðàãà (1968), Âàðøàâà (1973), Çàãðåá(1978), Êèåâ (1983), Ñîôèÿ (1988). ×ëåí å íà Ìåæäóíàðîäíàòà êîìèñèÿ çàèñòîðèÿ íà ñëàâÿíñêèòå êíèæîâíè åçèöè ïðè Ìåæäóíàðîäíèÿ êîìèòåò íàñëàâèñòèòå (îò 1972). Ëàóðåàò å íà íàãðàäàòà íà Ðåïóáëèêà ×åðíà ãîðà �çàíàó÷íî ñòâàðàëàøòâî èç ôèëîëîãèjå è ëèíãâèñòèêå� (1990) è íà ñðåáúðåí

107

ïëàêåò íà Óíèâåðñèòåòà â Íîâè Ñàä �çà èçóçåòàí äîïðèíîñ è îñòâàðåíåðåçóëòàòå ó ðàäó è ðàçâîjó Óíèâåðçèòåòà� (1990) è äð.  ÷åñò íà íåãîâàòà60-òà ãîäèøíèíà ìó å ïîñâåòåí òîì 33 íà Çáîðíèê Ìàòèöå ñðïñêå çà ôèëîëî-ãèjó è ëèíãâèñòèêó, â êîéòî ñà ïîìåñòåíè ãîëÿì áðîé íàó÷íè ñòàòèè íàñðúáñêè è ÷óæäåñòðàííè ó÷åíè.

Ñðåä áúëãàðñêèòå ôèëîëîçè ïðîô. Ìëàäåíîâè÷ ñå ïîëçâàøå ñ àâòîðè-òåòà íà çàäúëáî÷åí, ïðåöèçåí è îáåêòèâåí èçñëåäîâàòåë íà ñòàðàòà ñëàâÿíñêàêíèæíèíà. Çà íåãî áÿõà õàðàêòåðíè ïåðôåêòíîòî ïîçíàâàíå íà èçâîðîâèÿìàòåðèàë è íåãîâîòî ïðîíèêíîâåíî èíòåðïðåòèðàíå.

Êàòî íà÷àëíèê íà Àðõåîãðàôñêîòî îòäåëåíèå ïðîô. Ìëàäåíîâè÷ èìàøåîïðåäåëåíè çàñëóãè çà ðàçãðúùàíå íà àðõåîãðàôñêèòå èçñëåäâàíèÿ íà åäíàøèðîêà îñíîâà. Áëàãîäàðåíèå íà íåãîâèòå óñèëèÿ ìåæäó Àðõåîãðàôñêîòîîòäåëåíèå è Áúëãàðñêàòà Àðõåîãðàôñêà êîìèñèÿ êúì Íàðîäíàòà áèáëèîòåêà�Ñâ.ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé� ñúùåñòâóâà òðàéíî è ïîëçîòâîðíî íàó÷íî ñúò-ðóäíè÷åñòâî. Òî ñå èçðàçÿâà êàêòî â îáìåí íà ñïåöèàëèñòè, òàêà è â ïîä-ãîòîâêàòà íà ñúâìåñòíè èçäàíèÿ, êàòî íàïðèìåð ôîòîòèïíîòî èçäàíèå íàÑîôèéñêàòà Àëåêñàíäðèÿ îò ÕV â., åäèí óíèêàëåí ïàìåòíèê � åäèíñòâåíàòàèëþñòðîâàíà Àëåêñàíäðèÿ â ñëàâÿíñêàòà òðàäèöèÿ � à ñúùî òàêà è íà ôîòî-òèïíîòî èçäàíèå íà Õèëåíäàðñêàòà êîíäèêà îò ÕVIII â.

Ïðîô. Ìëàäåíîâè÷ ñúäåéñòâàøå íà áúëãàðñêèòå ìåäèåâèñòè äà ïîëó÷àòäîñòúï äî ôîíäîâåòå íà ñðúáñêèòå êíèãîõðàíèëèùà, äà ïóáëèêóâàò íà ñòðà-íèöèòå íà Àðõåîãðàôñêè ïðèëîçè, ïîäïîìàãàøå ðåàëèçàöèÿòà íà äâóñòðàííèíàó÷íè ïðîåêòè. Ïîâå÷å îò äåñåò ãîäèíè ÖÑÂÏ �Ïðîô. Èâàí Äóé÷åâ� èÀðõåîãðàôñêîòî îòäåëåíèå êúì Íàðîäíàòà áèáëèîòåêà â Áåëãðàä ðàáîòÿòçàåäíî â îáëàñòòà íà ôèëèãðàíîëîãèÿòà, êîäèêîëîãèÿòà è ñðåäíîâåêîâíàòàêóëòóðíà èñòîðèÿ, áëàãîäàðåíèå íà íåãîâàòà âñåîòäàéíà ïîäêðåïà.

Ñ êîí÷èíàòà ìó ñúâðåìåííàòà ñëàâèñòèêà çàãóáè íå ñàìî åäèí ãîëÿìó÷åí, íî è ëè÷íîñò ñ ÿðêî äóõîâíî ïðèñúñòâèå.

Ïîêëîí ïðåä ñâåòëàòà ìó ïàìåò!

Àêñèíèÿ Äæóðîâà

108

In memoriamÅêàòåðèíà Äîãðàìàäæèåâà

(7.11.1933�24.05.2010)Ïîëîâèí âåê, îòäàäåí íà ñòàðîáúëãàðèñòèêàòà

Íà 24 ìàé 2010 ãîäèíà áúëãàðñêàòà ôèëîëîãè÷åñêà ìåäèåâèñòèêà çàãóáèåäíà îò ñâîèòå íàé-óòâúðäåíè ïðåäñòàâèòåëêè � ñò.í.ñ. I ñò. äôí ÅêàòåðèíàÄîãðàìàäæèåâà.  òå÷åíèå íà ïîëîâèí âåê ó÷åíè÷êàòà íà Ê. Ìèð÷åâ,Âë. Ãåîðãèåâ è Ê. Êóåâ ðàçðàáîòâàøå íåïðîó÷åíè ïîëåòà íà ñòàðîáúëãàðèñ-òèêàòà ñ ëþáîâ, òúðïåíèå è âñåîòäàéíîñò. Òÿ ïîñâåòè ìíîãî âðåìå è ñèëèíà èçãðàæäàíåòî íà äíåøíîòî ñðåäíî ïîêîëåíèå ó÷åíè, ïðåäàâàéêè íà ñòó-äåíòè, äîêòîðàíòè è ïî-ìëàäè êîëåãè íå ñàìî çíàíèÿ è ìåòîäèêà, íî è ñâîåòîðàçáèðàíå çà íàó÷íà ïî÷òåíîñò. Äåñåòèëåòèÿ íà òèõà è êîìïåòåíòíà ðàáîòàñâúðçâàò Å. Äîãðàìàäæèåâà ñ ðåäêîëåãèèòå íà ñïèñàíèÿòà �Áúëãàðñêè åçèê�,�Palaeobulgarica�, ïîðåäèöàòà �Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêè ñòóäèè� è ÷åòèðèòîì-íàòà �Êèðèëî-Ìåòîäèåâñêà åíöèêëîïåäèÿ�. Ñ ó÷àñòèåòî ñè â ðåäèöà åêñ-ïåðòíè êîìèñèè è íàó÷íè ñúâåòè òÿ íåîòêëîííî îòñòîÿâà ñïàçâàíåòî íà âè-ñîêè íàó÷íè êðèòåðèè ïðè îöåíêàòà íà èçñëåäîâàòåëñêèÿ òðóä. Äîñòàòú÷íîå äà ñå ñïîìåíàò ñàìî íàó÷íèòå ñúâåòè íà Èíñòèòóòà çà áúëãàðñêè åçèê è íàÊèðèëî-Ìåòîäèåâñêèÿ íàó÷åí öåíòúð, Áúëãàðñêàòà àðõåîãðàôñêà êîìèñèÿ,Ñïåöèàëèçèðàíèÿò íàó÷åí ñúâåò ïî åçèêîçíàíèå, Êîìèñèÿòà çà ôèëîëîãè-÷åñêè íàóêè ïðè ÂÀÊ, Ñúâåòúò çà èçäàòåëñêà äåéíîñò íà ÁÀÍ. Ñúâðåìåí-íèöèòå íà îáùåñòâåíèòå ïðîìåíè â íà÷àëîòî íà 90-òå ãîäèíè íà ìèíàëèÿâåê äîáðå ïîìíÿò ðîëÿòà íà Å. Äîãðàìàäæèåâà êàòî ÷ëåí íà Óïðàâèòåëíèÿñúâåò è íàó÷åí ñåêðåòàð íà ÁÀÍ (1992�1993 ã.) â îïèòèòå çà äåìîêðàòèçèðàíåè ïðåóñòðîéñòâî íà àêàäåìè÷íàòà íàóêà. Ïî íåéíà èíèöèàòèâà e ñúçäàäåí èÑúâåòúò çà ÷óæäåñòðàííà áúëãàðèñòèêà (1994 ã.).

Å. Äîãðàìàäæèåâà ïðèíàäëåæè êúì òàçè ãåíåðàöèÿ áúëãàðñêè ôèëîëîçè,êîèòî îôîðìÿò ñâîèòå èçñëåäîâàòåëñêè âúçãëåäè ïîä ñèëíîòî âúçäåéñòâèåíà èäåèòå íà âîäåùàòà â ñâåòîâåí ìàùàá ïðåç âòîðàòà ÷åòâúðò íà ìèíàëèÿâåê Ïðàæêà ëèíãâèñòè÷íà øêîëà è íà íåéíèòå ñëåäîâíèöè îò 50-òå è 60-òåãîäèíè.  íàé-îáù ïëàí èìåííî ñõâàùàíåòî çà åçèêà êàòî ñòðóêòóðà è ñèñ-òåìà, èçïúëíÿâàùà îïðåäåëåíè ôóíêöèè, ëåæè â îñíîâàòà íà âñè÷êè êîí-êðåòíè èëè îáîáùèòåëíè ðàçðàáîòêè íà áúëãàðñêàòà èçñëåäîâàòåëêà. À òåðåñïåêòèðàò, îò åäíà ñòðàíà, ñúñ ñâîåòî êîëè÷åñòâî, îò äðóãà � ñúñ ñâîÿòåìàòè÷åí äèàïàçîí, à îò òðåòà � ñ îáåìà íà ïåäàíòè÷íî ñúáðàíèÿ è îáðà-

109

áîòåí èçâîðîâ ìàòåðèàë, ãàðàíòèðàù îáåêòèâíîñò è äîñòîâåðíîñò íà íàïðà-âåíèòå èçâîäè.  íàó÷íàòà áèîãðàôèÿ íà Å. Äîãðàìàæäèåâà ñå îòêðîÿâàòíÿêîëêî îñíîâíè òåìàòè÷íè êðúãà, êîèòî äî ãîëÿìà ñòåïåí ñà è õðîíîëîãè-÷åñêè îáâúðçàíè.

Ïúðâèÿò è íàé-ïðîäúëæèòåëåí åòàï îò íåéíèòå èçñëåäîâàòåëñêè òúð-ñåíèÿ å ïîñâåòåí íà ñòàðîáúëãàðñêèÿ ñèíòàêñèñ � åäíà òðóäíà è ïî òðàäèöèÿñëàáî ðàçðàáîòâàíà îáëàñò îò èñòîðèÿòà íà áúëãàðñêèÿ åçèê.  íåÿ ñå âïèñâàòäâàòà äèñåðòàöèîííè òðóäà íà Å. Äîãðàìàäæèåâà � �Ñòðóêòóðà íà ñòàðîáúë-ãàðñêîòî ñëîæíî ñú÷èíåíî èçðå÷åíèå� (1968) è �Îáñòîÿòåëñòâåíèòå èçðå-÷åíèÿ â êíèæîâíèÿ ñòàðîáúëãàðñêè åçèê� (1984), à ñúùî è äåñåòêè ñòàòèè,ðàçãëåæäàùè ÷àñòíè ïðîáëåìè íà èçðå÷åíñêèòå òèïîâå è ñèíòàêòè÷íèòåâðúçêè â îòäåëíè êíèæîâíè ïàìåòíèöè èëè â öåëèÿ ñòàðîáúëãàðñêè êîðïóñ.Ïðîó÷âàíèÿòà ñå îòëè÷àâàò ñ îáõâàòíîñòòà íà ïðèâëå÷åíèòå èçâîðîâè äàííè,ñ íåïðåäóáåäåíèÿ àíàëèç íà âñåêè äåòàéë, ñ ïðåöèçíîñòòà è îáîñíîâàíîñòòàíà íàïðàâåíèòå çàêëþ÷åíèÿ, ñ èíòåðïðåòèðàíåòî íà åçèêîâèòå ÿâëåíèÿ âòÿõíàòà âçàèìíà âðúçêà íå ñàìî íà èçðå÷åíñêî, ëåêñèêàëíî è ìîðôîëîãè÷íîðàâíèùå, à è íà ðàâíèùåòî íà ìåæäóåçèêîâèòå êîíòàêòè. È äî äíåñ íÿìàñåðèîçíà ïóáëèêàöèÿ âúðõó ÷àñòåí èëè îáù âúïðîñ îò áúëãàðñêèÿ èñòîðè-÷åñêè ñèíòàêñèñ, êîÿòî äà íå ñå îïèðà íà ñèñòåìàòèçàöèèòå è çàêëþ÷åíèÿòàâ ðàáîòèòå íà Å. Äîãðàìàäæèåâà.

Õàðàêòåðíà ÷åðòà â íàó÷íèÿ ñòèë íà áúëãàðñêàòà ìåäèåâèñòêà å ïðå-äåëíàòà ÿñíîòà è åäíîçíà÷íîñò íà íàó÷íèÿ èçêàç. Òîçè ñòðåìåæ íå ñàìîïðèñúñòâà èìïëèöèòíî âúâ âñÿêà íåéíà ðàáîòà, íî è ÿ ïîäòèêâà êúì öèêúëîò ïóáëèêàöèè, ïîñâåòåíè íà îñíîâíè òåðìèíè â ïàëåîñëàâèñòèêàòà. Òÿ àíà-ëèçèðà èñòîðèÿòà íà óïîòðåáàòà íà ïîíÿòèÿ êàòî ñòàðîáúëãàðñêè åçèê,ðåäàêöèÿ, ñòàðîáúëãàðñêè ïàìåòíèöè è âîäåíà îò ïðèíöèïèòå çà àäåê-âàòíîñò è åäíîçíà÷íîñò íà òåðìèíîëîãè÷íèÿ àïàðàò, îïðåäåëÿ òåõíèÿ ñåìàí-òè÷åí îáõâàò.

Çà ðàçøèðÿâàíå íà äîñòúïíàòà çà øèðîêà íàó÷íà àóäèòîðèÿ èçâîðîâàáàçà íà ñòàðîáúëãàðèñòèêàòà è â ÷àñòíîñò íà ñëàâÿíñêàòà áèáëåèñòèêà äîï-ðèíàñÿò äâå ïîäãîòâåíè ñ ó÷àñòèåòî íà Å. Äîãðàìàäæèåâà èçäàíèÿ íà áúëãàð-ñêè ñðåäíîâåêîâíè ðúêîïèñè � ñðåäíîáúëãàðñêîòî Áàíèøêî åâàíãåëèå îòXIII â. (1981, ñúâìåñòíî ñ Áîæèäàð Ðàéêîâ) è ïðèíàäëåæàùàòà êúì êëàñè÷åñ-êèÿ ñòàðîáúëãàðñêè êîðïóñ Ñàâèíà êíèãà (1999, ñúâìåñòíî ñ Î. Êíÿçåâñêàÿè Ë. Êîðîáåíêî). Ïîðàäè ñòîéíîñòòà íà òåçè ïèñìåíè ïàìåòíèöè è ïîðàäèíàó÷íèòå êà÷åñòâà íà ñúîòâåòíèòå èçäàíèÿ òå ïðåäîñòàâàò íåçàìåíèìàîñíîâà çà ðàçëè÷íè ôèëîëîãè÷åñêè íàáëþäåíèÿ.

Ïîñëåäíèÿò õðîíîëîãè÷åñêè åòàï â íàó÷íèòå äèðåíèÿ íà Å. Äîãðàìà-äæèåâà îáõâàùà äâåòå íàé-çðåëè äåñåòèëåòèÿ îò íåéíèÿ æèâîò. Îùå â íà-÷àëîòî íà 90-òå ãîäèíè òÿ íàñî÷âà ñâîåòî âíèìàíèå êúì åäíî ïî îíîâà âðåìåñëàáî ðàçðàáîòâàíî ïîëå íà ãðàíèöàòà ìåæäó ôèëîëîãèÿ, ëèòóðãèêà è êóë-

110

òóðíà èñòîðèÿ � ìåñåöîñëîâèòå íà ñëàâÿíñêèòå åâàíãåëèÿ. Ñëåä êàïèòàëíèòåïðèíîñè íà ðóñêèòå ó÷åíè îò êðàÿ íà XIX è íà÷àëîòî íà XX â. Äîãðàìàäæèå-âà å ñðåä ïúðâèòå ó÷åíè îò êðàÿ íà XX â., êîèòî âúçðàæäàò èíòåðåñà êúìêàëåíäàðèòå è ñâúðçàíèòå ñ òÿõ êóëòîâè òåêñòîâå. Ñúñ çàâèäíî òúðïåíèå èïðåöèçíîñò òÿ ñúáèðà, ñèñòåìàòèçèðà è îïèñâà ìíîãîîáðàçèåòî îò ïàìåòèè ïîñâåòåíèòå èì ÷åòèâà ñïîðåä ñòîòèöè ðúêîïèñíè åâàíãåëèÿ.  ðåçóëòàòíà òàçè äúëãîãîäèøíà íàó÷íà ðàáîòà ñå ïîÿâÿâàò ðåäèöà ñòàòèè, íàñèòåíè ñáîãàò åìïèðè÷åí ìàòåðèàë è âàæíè òèïîëîãè÷íè íàáëþäåíèÿ, à ñúùî è äâåêíèãè � �Ïîêàçàëåöúò �Åâàíãåëèÿ ðàçëè÷íè íà âñÿêà ïîòðåáà� (1998) èíàñêîðî èçëÿçëàòà �Ìåñåöîñëîâíèòå ÷åòèâà â ñëàâÿíñêèòå ðúêîïèñíè åâàí-ãåëèÿ (X�XVII â.)�, êîÿòî óâåí÷àâà äúëãîãîäèøíèòå óñèëèÿ íà Å. Äîãðàìà-äæèåâà.

Òúé êàòî çà ðàçëèêà îò äðóãèòå ïóáëèêàöèè íà áúëãàðñêàòà ìåäèåâèñòêàòîçè íåèí ïîñëåäåí òðóä âñå îùå íå å äîñòèãíàë äî øèðîêèòå íàó÷íè êðúãîâå,ùå ñè ïîçâîëèì äà ãî ïðåäñòàâèì ïî-ïîäðîáíî. Òîé ñå âïèñâà íàé-îáùî âàêòóàëíàòà íàïîñëåäúê îáëàñò íà ñëàâÿíñêàòà õåîðòîëîãèÿ, êúäåòî ïîäîáíèïðîåêòè íà áàçàòà íà êàëåíäàðíî ïîäðåäåíè áîãîñëóæåáíè êíèãè ñå ðàç-ðàáîòâàò â ðàçëè÷íè àñïåêòè îò íàøè è ÷óæäåñòðàííè êîëåãè. Îñíîâíîòîäîñòîéíñòâî íà ðàáîòàòà íà Å. Äîãðàìàäæèåâà â ñðàâíåíèå ñ äîñåãàøíèòåèçäàäåíè ñïðàâî÷íèöè å, ÷å êàëåíäàðíèÿò àïàðàò å îòðàçåí êîìïëåêñíî, âöÿëàòà ïúëíîòà íà åëåìåíòèòå ìó, à íå ñàìî êàòî ïîðåäèöà îò ïðàçíèöè. Ñìàëêè èçêëþ÷åíèÿ â ñúùåñòâóâàùèòå èçäàíèÿ ñå àêöåíòèðà âúðõó ÷èñòîàãèîëîãè÷åñêèòå ñòðàíè íà ìåñåöîñëîâèòå (ò.å. ïàìåòèòå) è ñå ïðåíåáðåãâàñúñòàâúò íà îáñëóæâàùèòå ãè òåêñòîâå. Ìàêàð è äà ñà ïóáëèêóâàíè ðåäèöàîáîáùàâàùè òðóäîâå âúðõó ñëàâÿíñêèòå ëåêöèîíàðèè, óêàçàíèÿòà çà ÷åòèâàòàîò ëèòóðãè÷åñêèòå ïðèëîæåíèÿ íà êîäåêñèòå ñà åäèí íåðàçðàáîòåí ñ íåîáõî-äèìàòà ñèñòåìàòè÷íîñò êîìïîíåíò, à èìåííî òå, â ñúâêóïíîñò ñ ïðàçíèöèòå,äàâàò âúçìîæíîñò çà êîðåêòíè îáîáùåíèÿ è çàäúëáî÷åíè èçâîäè îòíîñíîðàçâèòèåòî íà ëèòóðãè÷åñêàòà êíèæíèíà è îòòàì íà áîãîñëóæåáíàòà ïðàêòèêà.

Êàòî ïðåñå÷íà òî÷êà íà ðàçíîîáðàçíè ÷àñòè÷íè ñúçíàòåëíè íàìåñè, ìíî-ãîáðîéíè ãðåøêè è íàñëîÿâàíèÿ íà ïëàñòîâå ïîä âëèÿíèå íà ðàçëè÷íèëîêàëíè òðàäèöèè, êàëåíäàðèòå ñà îñîáåíî ñëîæåí îáåêò çà ïðîó÷âàíå. Îòåäíà ñòðàíà, òå ôîðìèðàò îíîâà ðàâíèùå îò ñðåäíîâåêîâíèÿ ëèòóðãè÷åñêèêîäåêñ, â êîåòî ñðàâíèòåëíî ëåñíî ïðîíèêâàò íîâè åëåìåíòè, òúé êàòî â òÿõáúðçî ñå îòðàçÿâà ïîñòîÿííîòî âçàèìîäåéñòâèå ìåæäó ñëàâÿíñêàòà è âèçàí-òèéñêàòà ëèòóðãè÷åñêà ïðàêòèêà ÷ðåç íåïðåñòàííîòî îáîãàòÿâàíå ñ îòäåëíèïðàçíèöè. Îò äðóãà ñòðàíà, ïîðàäè ëèïñàòà íà ñâúðçàí òåêñò ïîðåäèöèòå îòèìåíà è äàòè ïðåäïîëàãàò ãîëÿìà ñòåïåí íà ïðîíèöàåìîñò çà ãðåøêè.Èçñëåäâàíèÿò îò Å. Äîãðàìàäæèåâà ìàòåðèàë å ìíîãî òðóäåí çà îñìèñëÿíåíå ñàìî ñ âàðèàòèâíèÿ ñè õàðàêòåð, à è çàðàäè ôàêòà, ÷å êëàñè÷åñêèòå ïîêà-çàòåëè íà òåêñòîëîãèÿòà òóê íå ñà ïðèëîæèìè. Çàòîâà àâòîðêàòà èçðàáîòâà

111

ñèñòåìà îò ðåëåâàíòíè êðèòåðèè çà êëàñèôèöèðàíå è òèïîëîãèçàöèÿ, êîÿòîäîñåãà íå å ïîçíàòà â ïàëåîñëàâèñòèêàòà è âèçàíòèíèñòèêàòà.

Èçäàíèåòî ñúäúðæà óâîäíà ñòóäèÿ è ÷åòèðè òàáëèöè. Óâîäúò îáîáùåíîâúâåæäà â ïðîáëåìàòèêàòà íà êàëåíäàðèòå. Ñ ÿñíîòà è òî÷íîñò å ôîðìóëè-ðàíà ïðèëîæåíàòà òåðìèíîëîãèÿ, à çà íÿêîè îò èçïîëçâàíèòå òåðìèíè, êîèòîñå îòëè÷àâàò ñ ìíîãîçíà÷íîñò èëè âàðèàòèâíîñò, å äàäåíà óáåäèòåëíà ìîòè-âèðîâêà. Îòðàçåíè ñà ñâåäåíèÿòà îò 214 åâàíãåëèÿ, äàòèðàíè îò X äî XVII â.,êîåòî ïðàâè òðóäà ñúèçìåðèì ñ êëàñè÷åñêèòå ôóíäàìåíòàëíè ðàáîòè âúðõóèçòî÷íîïðàâîñëàâÿíñêèòå êàëåíäàðè íà àðõèìàíäðèò Ñåðãèé, Ã. Äåáîëñêè,Ñ. Åâñòðàòèàäèñ, Èâ. Ìàðòèíîâ è äð. èçòúêíàòè àãèîëîçè. Èçòî÷íèöèòå ñàðàçäåëåíè â äâå îñíîâíè ãðóïè: ñòàðîèçâîäíè è íîâîèçâîäíè. Èçáðàíèÿòïîäõîä êúì ðúêîïèñíèÿ ìàòåðèàë ðàçãëåæäà êàëåíäàðèòå êàòî ñèñòåìà,÷èÿòî îñíîâíà åäèíèöà � ñòàòèÿòà, å ñúñòàâåíà îò êàëåíäàðåí äåí (äàòà),ïðàçíèê, ÷åòèâî.  óâîäíàòà ñòóäèÿ ñà âêëþ÷åíè íÿêîëêî èäåíòè÷íî ïîñò-ðîåíè äÿëà; âúâ âñåêè îò òÿõ äàííèòå ñå ðàçãëåæäàò ïðå÷óïåíè ïðåç îïðåäå-ëåí ïîêàçàòåë, ðåëåâàíòåí çà èñòîðèÿòà íà ðàçëè÷íèòå êîìïîíåíòè îò êàëåí-äàðèòå.

Êàòî ìíîãî âàæåí êðèòåðèé çà èçñëåäâàíåòî íà ñòðóêòóðàòà íà åâàí-ãåëñêèòå ìåñåöîñëîâè ïî äàòè å èçâåäåíà ñòåïåíòà íà óïîòðåáèòåëíîñò íàêàëåíäàðíèòå äíè (ò.å. çàåòîñò/íåçàåòîñò íà ñúîòâåòíèÿ äåí). Ãðàäèðàíåòîíà ïðàçíèöèòå ñïîðåä òîçè ìàðêåð (èëþñòðèðàíî ñ êëàñèôèêàöèîííà òàá-ëèöà) ïîçâîëÿâà äà ñå îòäåëÿò òðè îñíîâíè ïëàñòà â ðúêîïèñíèòå èçòî÷íèöè.Çà ñòàðîèçâîäíèòå åâàíãåëèÿ òå ñà: çàäúëæèòåëåí ôîíä (ñ ïîâñåìåñòíî ðàçï-ðîñòðàíåíèå), ïðîïóñíàòè äíè â 4 äî 34 ðúêîïèñà è åïèçîäè÷íî ïîÿâÿâàùèñå ïîäâèæíè äíè (äî 3 ðåãèñòðàöèè). Çà íîâîèçâîäíèòå êîäåêñè ïúðâàòàãðóïà å èäåíòè÷íà, âúâ âòîðàòà âëèçàò ïàìåòè, ëèïñâàùè â ïîâå÷å îò òðèðúêîïèñà, à òðåòàòà îáõâàùà íåçàåòèòå äàòè. Ðàçãðàíè÷àâàíåòî ìåæäó ñòà-ðîèçâîäíèòå è íîâîèçâîäíèòå ðúêîïèñè ñå íàáåëÿçâà â ïåðèôåðèÿòà íàêàëåíäàðèòå � ïðè åïèçîäè÷íî çàïúëíåíèòå èëè íåçàåòèòå äíè. Ñïîðåä íàá-ëþäåíèÿòà íà Äîãðàìàäæèåâà îáðàçóâàíåòî íà îáùà è ñðàâíèòåëíî óñòîé-÷èâà çîíà íà ïðàçíèòå äàòè å ÿâëåíèå, ïðèñúùî ñàìî íà ìåñåöîñëîâèòå ñëåäXIV â. Òàêà àâòîðêàòà ïðåäëàãà íîâ, íåñòàíäàðòåí, íî èçêëþ÷èòåëåíî ïîä-õîäÿù ïîêàçàòåë çà òèïîëîãèÿòà íà êàëåíäàðèòå. ×ðåç íåãî ñå èçáÿãâàò ñëà-áîñòèòå íà äîñåãàøíèòå êðèòåðèè çà èäåíòèôèêàöèÿ íà òèïà êàëåíäàð, â÷èÿòî îñíîâà ëåæàò ñïîðàäè÷íè è ïîíÿêîãà îñïîðèìè ôàêòè � íàé-âå÷åíàëè÷èåòî íà îòäåëíè ïàìåòè, îïðåäåëÿíè êàòî éåðóñàëèìñêè.

Ðàçäåëúò çà ôóíêöèè íà ÷åòèâîòî å ïîñâåòåí ãëàâíî íà âðúçêàòà ìåæäóïàìåò è ÷åòèâî. Îñíîâåí ïðîáëåì ïðè èçãîòâÿíåòî íà ñïðàâî÷íèêà ñïîðåäàâòîðêàòà ïîðàæäàò êîëåáàíèÿòà â áðîÿ è ñúñòàâà íà ïåðèêîïèòå çà âñÿêàïàìåò ñïîðåä ðúêîïèñíèòå èçòî÷íèöè. Ìàòåðèàëúò å îáîáùåí â çàâèñèìîñòîò òîâà, äàëè çà äàäåí ïðàçíèê å çàêðåïåí òî÷íî îïðåäåëåí òåêñò, èëè â

112

ðàçëè÷íèòå êîäåêñè ñå ðåãèñòðèðàò âàðèðàùè ÷åòèâà. Ïðåäñòàâÿíåòî íàäàííèòå â êîëè÷åñòâåíè èçìåðåíèÿ èëþñòðèðà èçâîäèòå íà àâòîðêàòàîòíîñíî éåðàðõèÿòà íà ÷åòèâàòà ïî óïîòðåáèòåëíîñò, ñòåïåíòà íà òÿõíàòàñïåöèàëèçàöèÿ è âàðèàòèâíîñòòà èì çà äàäåí ïðàçíèê â äèàõðîíåí ïëàí ÷ðåçñúïîñòàâêà ìåæäó ñòàðîèçâîäíè è íîâîèçâîäíè èçòî÷íèöè. Ïðåäëîæåíà åêëàñèôèêàöèÿ íà ïðàçíèöèòå íå ïî òåõíèÿ ñòàòóñ, à â òåìàòè÷íè öèêëè (Ãîñ-ïîäñêè, áîãîðîäè÷íè, çà ×åñòíèÿ êðúñò, çà ïðîðîöè, çà àïîñòîëè è ðàâíî-àïîñòîëè, çà ìú÷åíèöè, õðàìîâè îñâåùàâàíèÿ è ãðàæäàíñêè ñúáèòèÿ è ò.í.).Ïðåäèìñòâàòà íà òàçè ñèñòåìàòèçàöèÿ ïðîèçòè÷àò îò òîâà, ÷å òÿ îòãîâàðÿíà òèïà íà èçïîëçâàíèòå ÷åòèâà, à è êàêòî ñå îêàçâà, ðàíãúò íà ïðàçíèêàíåâèíàãè ïðåäïîñòàâÿ óñòàíîâåíîñòòà èëè âàðèàòèâíîñòòà íà ïåðèêîïèòå.Òàêà å íàìåðåí ïîäõîäúò çà òèïîëîãè÷åñêî îáåäèíÿâàíå íà ïðàçíèöè, êîèòîíåâèíàãè ñà ðàâíîñòîéíè â éåðàðõèÿòà íà öúðêîâíèòå ÷åñòâàíèÿ, íî ñå îòáå-ëÿçâàò ÷ðåç åäíè è ñúùè åâàíãåëñêè ÷åòèâà.

Ñïåöèàëíî âíèìàíèå å îòäåëåíî íà èçìåñòâàíåòî íà äàòèòå, êîåòî ÷åñòîâîäè äî ñúçäàâàíå íà ò.íàð. îò Äîãðàìàäæèåâà ìåñåöîñëîâíè âåðèãè (ò.å.öåëè ìåñåöè ñå ñðåùàò ñ èçìåñòåíè äàòè). ßâëåíèåòî íîñè õðîíîëîãèçèðàùîçíà÷åíèå, òúé êàòî å îñîáåíî ïðèñúùî íà ðàííèòå êàëåíäàðè. Íàëè÷èåòîíà òàêúâ òèï îòêëîíåíèÿ îáóñëàâÿ ôîðìóëèðàíåòî íà âàæåí òåêñòîëîãè÷åñêèêðèòåðèé ïðè èçñëåäâàíåòî íà ðîäñòâîòî íà êàëåíäàðèòå è ïðè óñòàíîâÿ-âàíåòî íà íåõîìîãåííîñòòà íà äàäåí ïðåïèñ, çà äà áúäàò ðàçãðàíè÷åíè ïðèèçìåñòâàíåòî íà äàòèòå ïðåïèñâà÷åñêèòå ãðåøêè îò êîëåáàíèÿòà, ïîðîäåíèîò âàðèðàíåòî íà âèçàíòèéñêàòà (ðåñïåêòèâíî è íà ñëàâÿíñêàòà) òðàäèöèÿ.

Îñîáåíî èíòåðåñåí å ðàçäåëúò, ïîñâåòåí íà îçíà÷àâàíåòî íà ÷åòèâàòà,ðàçãëåäàíî â çàâèñèìîñò îò òèïà íà Åâàíãåëèåòî. Îò ÷åòèðèòå íà÷èíà íààäðåñèðàíå � ÷ðåç óêàçàòåëè êúäå ñå íàìèðà ÷åòèâîòî â åâàíãåëñêèÿ òåêñò,÷ðåç ïðåïðàòêà êúì äðóãà êàëåíäàðíà äàòà, ÷ðåç ïîñî÷âàíå íà òèïîâî ÷åòèâî,÷ðåç óêàçàíèÿ ñ îáù õàðàêòåð, àâòîðêàòà ñå ñïèðà èç÷åðïàòåëíî íà ïðåïðàò-êèòå, òúé êàòî òå ñà ìåñåöîñëîâíèÿò êîìïîíåíò ñ íàé-ãîëåìè äåôîðìàöèè.Ïðè òÿõíîòî èçñëåäâàíå è ïðè òúðñåíåòî íà ñêðèòè ãðåøêè Äîãðàìàäæèåâàïðèëàãà ìàòåìàòè÷åñêè ìåòîäè, ÷ðåç êîèòî åäèíñòâåíî ìîãàò äà ñå óëîâÿòíåâèäèìè íà ïðúâ ïîãëåä îòêëîíåíèÿ. Èìåííî òå ñà îñíîâàòà, âúðõó êîÿòîâ òàáëèöèòå ñå ðåêîíñòðóèðàò òî÷íèòå ïðåïðàòêè â êâàäðàòíè ñêîáè.

Óâîäíàòà ñòóäèÿ ïðèòåæàâà ãîëÿìî ìåòîäîëîãè÷åñêî çíà÷åíèå.  íåÿñà òèïîëîãèçèðàíè ñïîðåä ñâîåòî çíà÷åíèå ðàçëè÷íèòå âèäîâå ïðîìåíè âêàëåíäàðèòå. Êàòî ðåçóëòàò å èçðàáîòåí êîìïëåêñ îò êðèòåðèè, êîèòî ñàïðèëîæèìè èìåííî çà òåêñòîëîãè÷åñêîòî èçñëåäâàíå íà ìåñåöîñëîâèòå èñïîìàãàò çà èçãîòâÿíå íà ãåíåàëîãèè è çà ðåêîíñòðóêöèè. Îðãàíèçèðàíåòîíà ìàòåðèàëà â ñòàòèñòè÷åñêè âèä ñúçäàâà îáîáùåíà è òî÷íà ïðåäñòàâà çàèñòîðèÿòà íà êàëåíäàðèòå è òåõíèòå êîìïîíåíòè. Îòêðîåíè ñà áåëåçèòå çàèäåíòèôèêàöèÿ ïî îòíîøåíèå íà ñòàðîèçâîäíàòà èëè íîâîèçâîäíàòà

113

ïðàêòèêà è ñà î÷åðòàíè ïàðàìåòðèòå íà ðåäàêöèÿòà ïðåç XIV â. (òåíäåíöèÿêúì ðåãóëèðàíå íà äàòèòå è ÷åòèâàòà, óñòîé÷èâîñò íà ò.íàð. ïðàçíè äàòè,ñïåöèàëèçàöèÿ íà îïðåäåëåíî ÷åòèâî çà âñè÷êè ïðàçíèöè íà äàäåí ñâåòåö,îãðàíè÷àâàíå íà ìàðêåðèòå â ïðåïðàòêèòå ñ öåë òî÷íîñò è èçáÿãâàíå íàãðåøêè). Âúç îñíîâà íà äàííèòå Äîãðàìàäæèåâà ôîðìóëèðà îñíîâíèòå öåëèíà ëèòóðãè÷åñêàòà ðåôîðìà � óíèôèöèðàíå íà êàëåíäàðà â íåãîâèòå íîñåùèåëåìåíòè.

Ñúùíîñòíà ÷àñò îò èçäàíèåòî ñà èçãîòâåíèòå òàáëèöè, ïúðâèòå òðè îòêîèòî ñà â äâå âåðñèè � çà ñòàðîèçâîäíèòå è íîâîèçâîäíèòå èçòî÷íèöè.Ðàçëèêèòå ìåæäó äâàòà îñíîâíè òèïà êàëåíäàðè èçïúêâàò äîðè ïðè îáùïîãëåä âúðõó òàáëèöèòå. Çà âñÿêà òàáëèöà ïúðâàòà âåðñèÿ å äâà-òðè ïúòèïî-îáåìíà îò âòîðàòà, ñ ìíîãî ïîâå÷å ðåêîíñòðóêöèè è êóðñèâíî äàäåíèïàìåòè.

Òàáëèöà 1 âêëþ÷âà ìåñåöîñëîâíèÿ ðåïåðòîàð ïî äàòè (äåí, ïðàçíèê,÷åòèâî, ðúêîïèñ) â êàëåíäàðíà ïîñëåäîâàòåëíîñò; ïîñî÷âà ñå è â êàêâî ñú÷å-òàíèå ïàìåòèòå ñå ñðåùàò â êîíêðåòíèÿ èçòî÷íèê. Ñòàòèèòå ñà ñòðóêòóðèðà-íè ïî ñëåäíèÿ íà÷èí: äàòà, èìå íà ñâåòåöà èëè ïðàçíèêà, ïîñî÷êà çà íàëè÷-èåòî/ëèïñàòà íà ÷åòèâî, èäåíòèôèêàöèÿ íà ïåðèêîïàòà, îòáåëÿçâàíå íà ëèïñ-âàùà ïàìåò ÷ðåç çàïàçåíî ÷åòèâî, óêàçàíèÿ çà ìåõàíè÷íà çàãóáà èëè ïðîïóñ-íàòà ïàìåò.  êâàäðàòíè ñêîáè ñà ðåêîíñòðóèðàíè ñãðåøåíà èëè èçïóñíàòàïàìåò, à ñúùî è êîðåêòíîòî ÷åòèâî.

Òàáëèöà 2 ïðåäñòàâÿ ñâåòöèòå èëè ïðàçíèöèòå â àçáó÷íà ïîäðåäáà. Ñú-äúðæà èìåòî íà ñâåòåöà (ñ ïîñî÷âàíå íà ïðîçâèùåòî è óêàçàíèå íà òèïàñâÿòîñò) èëè íàçâàíèåòî íà ïðàçíèêà, äåíÿ è ÷åòèâàòà çà íåãî (èëè ïîñî÷êàçà ëèïñàòà èì). Ñ êóðñèâ ñà äàäåíè îòêëîíåíèÿòà ïîðàäè ïðåìåñòâàíå íàäàòàòà.

Òàáëèöà 3 ñúäúðæà åâàíãåëñêèòå ÷åòèâà, ïîñî÷åíè ïî ðåäà íà åâàíãå-ëèñòèòå, ïî ãëàâà è ñòèõîâå, ñ ïðåïðàòêà çà ïðàçíèêà (ïðàçíèöèòå) è äåíÿ,íà êîéòî ñå óïîòðåáÿâàò.

Òàáëèöà 4 ïîêàçâà êàê ïåðèêîïíèòå ãëàâè ñå ñúîòíàñÿò ñ åâàíãåëñêèÿôðàãìåíò ñïîðåä Òúðãîâèùêîòî ïå÷àòíî åâàíãåëèå íà Ìàêàðèé (1512 ã.).

Òàáëèöèòå îòðàçÿâàò îáõâàòíî è ìíîãîñòðàííî öåëèÿ îãðîìåí âàðèà-òèâåí ðåïåðòîàð íà êàëåíäàðèòå, êàòî äàâàò âúçìîæíîñò çà êðúñòîñàíè èáúðçè ñïðàâêè. Èçáðàíèÿò ïîäõîä íà äîêóìåíòèðàíå â ïúëíîòà è ïîñëåäî-âàòåëíîñò íà ôàêòèòå îò ïúðâè÷íèòå èçâîðè âñúùíîñò å íàé-ñïîëó÷ëèâèÿòíà÷èí äà ñå ïîëîæè îñíîâàòà íà íàó÷íè ðàçðàáîòêè âúðõó òàçè ÷àñò íà ñðåä-íîâåêîâíèòå åâàíãåëèÿ, à è íà ëèòóðãè÷åñêèòå êîäåêñè ñ èäåíòè÷íî îðãà-íèçèðàí àïàðàò .

Ñ ôîðìóëèðàíèòå êðèòåðèè, íàïðàâåíèòå ñòàòèñòèêè è èçâîäè è èçðà-áîòåíèòå òàáëèöè òðóäúò íà Å. Äîãðàìàäæèåâà ïðîêàðâà ïúòèùà çà ðàçëè÷íèèçñëåäâàíèÿ, îñíîâàíè íå íà ñïîðàäèêà, à íà ñèñòåìàòè÷íîñò è ìåòîäè÷íîñò.

114

Áåçñïîðíî, íåãîâîòî çíà÷åíèå êàòî íåçàìåíèì ñïðàâî÷íèê çà ëèòóðãèñòè,ôèëîëîçè, áîãîñëîâè è èñòîðèöè òåïúðâà ùå ñå äîêàçâà. Òîé îòêðèâà ïåð-ñïåêòèâè çà òúðñåíèÿòà âúðõó íÿêîëêî âàæíè ïðîáëåìàòè÷íè êðúãà. Äà ñåèçñëåäâàò ðàçëè÷íè àñïåêòè íà ïàìåòèòå � ñú÷åòàâàíåòî è ðàçïðîñòðà-íåíèåòî íà èçîëèðàíè è ðåäêè ïðàçíèöè, íàëè÷èåòî íà òèïîâå ïðàçíèöè ñãîëÿìî çíà÷åíèå êàòî ìàðêåðè çà èñòîðèÿòà íà ñëàâÿíñêèòå êàëåíäàðè(õðàìîâè äàòè, ñâåòöè îò çàïàäåí ïðîèçõîä, ãðàæäàíñêè ïðàçíèöè). Äà ñåïðîó÷è âðúçêàòà òåêñò�êàëåíäàð è ñå ðàçðàáîòè òåìàòà äàëè ðîäñòâîòî íàêàëåíäàðèòå ñå ïîäêðåïÿ îò áëèçîñò íà åâàíãåëñêèÿ òåêñò. Äà ñå íàïðàâÿòñúïîñòàâèòåëíè èçñëåäâàíèÿ âúðõó ëåêöèîíàðíàòà ñèñòåìà íà åâàíãåëèÿòàñïðÿìî äðóãèòå áîãîñëóæåáíè êíèãè ñ êàëåíäàðíà ïîäðåäáà íà ìàòåðèàëà,êîèòî âêëþ÷âàò óêàçàíèÿ çà íîâîçàâåòíè ÷åòèâà. Íà òàçè îñíîâà ìîãàò äàñå îòêðîÿò ÷åðòèòå íà áëèçîñò ìåæäó ðàçëè÷íè ïî òèï ëèòóðãè÷åñêè êîäåêñè,ïðîèçõîæäàùè îò åäíà è ñúùà ëîêàëíà ïðàêòèêà.

 çàêëþ÷åíèå òðÿáâà äà ñå èçòúêíå, ÷å òàçè èçïúëíåíà ñàìî îò åäèí÷îâåê êíèãà ïðåäñòàâÿ ðåàëèçàöèÿ íà ìàùàáåí ïðîåêò ñ ôóíäàìåíòàëíà ñòîé-íîñò çà ïàëåîñëàâèñòè÷íèòå èçñëåäâàíèÿ â òðè îñíîâíè àñïåêòà: 1) ñ íàïðà-âåíèòå èçâîäè îòíîñíî èñòîðèÿòà íà ñëàâÿíñêèòå êàëåíäàðè; 2) êàòî ìîäåëçà áúäåùè ïîäîáíè ðåïåðòîàðè ñ âúâåäåíàòà ìåòîäèêà è íà÷èíè íà îòðàçÿ-âàíå íà ðåïåðòîàðà â ñõåìàòè÷åí âèä; 3) ñ îáõâàíàòèÿ îãðîìåí ïúðâè÷åíìàòåðèàë. Òàêà ñúñ ñâîÿòà ëåáåäîâà ïåñåí Å. Äîãðàìàäæèåâà íå ñàìî îáîãàòèñúùåñòâåíî è òëàñíà íàïðåä ðàçâèòèåòî íà åäèí äÿë íà ïàëåîñëàâèñòèêàòà,íî è íàïðàâè ñâîÿ ïîñëåäåí ïîäàðúê íà íàó÷íàòà îáùíîñò, êîéòî å ïðèìåðçà íåéíèÿ èçñëåäîâàòåëñêè ñòèë, ñú÷åòàâàù ìàêñèìàëèñòè÷åí îáõâàò íàèçâîðîâàòà áàçà è ïðåöèçíà ôèëîëîãè÷åñêà îöåíêà íà ôàêòèòå ñ àäåêâàòíîïîäáðàíè è äîðàçðàáîòåíè ìåòîäîëîãè÷åñêè ïîñòàíîâêè.

Ñ áëàãîäàðíîñò è ïðåêëîíåíèå ïðåä ëè÷íîñòòà è íàó÷íèòå ïîñòèæåíèÿíà Å. Äîãðàìàäæèåâà îñòàâàò

Ìàðèÿ Éîâ÷åâà, Ëîðà Òàñåâà

115

ÎÒÇÈÂÈ

Ñëàâÿíñêè ðúêîïèñè îò áúëãàðñêè ïðîèçõîä â Ðóñêàòà íàöèîíàëíàáèáëèîòåêà � Ñàíêò Ïåòåðáóðã. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè,2009. 536 ñ.

Èçëåçëèÿò ïðåç 2009 ã. îïèñ �Ñëàâÿíñêè ðúêîïèñè îò áúëãàðñêè ïðîèç-õîä â Ðóñêàòà íàöèîíàëíà áèáëèîòåêà � Ñàíêò Ïåòåðáóðã� å ïëîä íà ìíîãî-ãîäèøíà ñúâìåñòíà ðàáîòà íà áúëãàðñêè è ðóñêè ìåäèåâèñòè. Èäåÿòà çàèçãîòâÿíåòî ìó å ïðåäëîæåíà îùå â êðàÿ íà 70-òå ãîäèíè íà XX â. îò Áúë-ãàðñêàòà àðõåîãðàôñêà êîìèñèÿ.  ðåçóëòàò íà ïðîÿâåíîòî ðàçáèðàíå îòñòðàíà íà ðúêîâîäñòâîòî íà Äúðæàâíàòà ïóáëè÷íà áèáëèîòåêà �Ì. Å. Ñàë-òèêîâ-Ø÷åäðèí� â Ñàíêò Ïåòåðáóðã è ÍÁÊÌ å ñêëþ÷åí äîãîâîð çà èçäàâà-íåòî íà ïîäðîáåí êàòàëîã íà áúëãàðñêèòå ðúêîïèñè ñúñ ñúâìåñòíèòå óñèëèÿíà áúëãàðñêè è ðóñêè áèáëèîòå÷íè ñúòðóäíèöè. Ñ îãëåä íà òàçè öåë å îáðà-çóâàíà ðàáîòíà ãðóïà â ñúñòàâ: Áîæèäàð Ðàéêîâ è Áîðÿíà Õðèñòîâà (Ñîôèÿ)è Âÿ÷åñëàâ Ì. Çàãðåáèí, Ãåíàäèé Ï. Åíèí è Åëåíà Ì. Øâàðö (ÑàíêòÏåòåðáóðã). Ïðåç 1982 ã. êîëåêòèâúò ïðèñòúïâà êúì èçó÷àâàíå íà ðúêîïèñèòå,êàòî èçðàáîòâà è ñúãëàñóâà åäèííà ìåòîäèêà çà îïèñàíèå íà ïèñìåíèòåïàìåòíèöè. Ðóñêèòå ñúòðóäíèöè ðàáîòÿò âúðõó ïàëåîãðàôñêî-êîäèêîëîãè-÷åñêèòå è áèáëèîãðàôñêèòå õàðàêòåðèñòèêè íà ðúêîïèñèòå, à áúëãàðñêèòåïîäãîòâÿò îïèñàíèåòî íà îðòîãðàôñêèòå è åçèêîâèòå îñîáåíîñòè íàðúêîïèñèòå, àíàëèòè÷íîòî îïèñàíèå íà ñúäúðæàíèåòî èì è ñúñòàâÿíåòî íàïàëåîãðàôñêè àëáóì è ñïðàâî÷åí àïàðàò. Ôèëèãðàíîëîæêèÿò àíàëèç èàëáóìúò ñ âîäíèòå çíàöè â ïúëíîòà å èçãîòâåí îò Å. Ì. Øâàðö.

 ðåçóëòàò íà ñâúðøåíàòà îò àðõåîãðàôñêàòà ãðóïà ðàáîòà â Îïèñà âëè-çàò âñè÷êè îòêðèòè ïàìåòíèöè ñ áúëãàðñêè åçèêîâè ÷åðòè (áåç ìîëäîâëàõèéñ-êèòå), à òàêà ñúùî è òåêñòîâå ñ áúëãàðñêè ïðîèçõîä èëè ïðèíàäëåæàùè íàáúëãàðñêè êíèæîâíèöè, ñâúðçàíè ñ ðåñàâñêàòà è öúðêîâíîñëàâÿíñêàòà ðå-äàêöèÿ.

 îêîí÷àòåëíèÿ ñè âèä Îïèñúò îáõâàùà îñåìäåñåò è îñåì ðúêîïèñà,ðàçïîëîæåíè â õðîíîëîãè÷íà ïîñëåäîâàòåëíîñò.  íÿêîè ñëó÷àè ïîä åäèííîìåð ñà îáåäèíåíè îòêúñè îò åäèí è ñúùè ïèñìåí ïàìåòíèê, êîéòî ñå ñúõðà-íÿâà â ðàçëè÷íè ôîíäîâå è êîëåêöèè. Õðîíîëîãè÷åñêèÿò îáõâàò íà îïèñà å

116

íåîáè÷àéíî øèðîê. Òîé âêëþ÷âà îïèñàíèÿ íà ðúêîïèñè îò X äî XIX â.,çàïî÷âà ñ ãëàãîëè÷åñêîòî Çîãðàôñêî åâàíãåëèå è çàâúðøâà ñúñ ñáîðíèêà íàÑîôðîíèé Âðà÷àíñêè îò 1805 ã.

Îïèñúò ñúäúðæà ïîäðîáíà èíôîðìàöèÿ êàêòî çà âàæíè ïàëåîãðàôñêî-êîäèêîëîãè÷åñêè, îðòîãðàôñêè è åçèêîâè îñîáåíîñòè íà òåêñòîâåòå, òàêà èçà òÿõíîòî ñúäúðæàíèå. Ñõåìàòà íà îïèñàíèå å ñëåäíàòà: ïîðåäåí íîìåð,êîéòî îçíà÷àâà ìÿñòîòî íà äàäåíèÿ ðúêîïèñ â îáùàòà õðîíîëîãè÷åñêà ïîñ-ëåäîâàòåëíîñò íà ïàìåòíèöèòå, âêëþ÷åíè â îïèñà; øèôúð, êîéòî ïðåä-ñòàâëÿâà ñèãíàòóðàòà íà ïàìåòíèêà â áèáëèîòåêàòà (ôðàãìåíòèòå îò åäèí èñúù ðúêîïèñ, èìàùè ðàçëè÷íè ñèãíàòóðè, ñà ñâúðçàíè åäèí ñ äðóã ñúñ çíàê+); íàèìåíîâàíèå, êîåòî îòðàçÿâà ñúäúðæàíèåòî íà ïàìåòíèêà ïî ñúùåñòâî,íî àêî ðúêîïèñúò èìà èíäèâèäóàëíî íàçâàíèå, ñ êîåòî å èçâåñòåí â íàóêàòà,òî ñúùî ñå äàâà; äàòèðîâêà íà ïàìåòíèêà, âúíøíî îïèñàíèå, õàðàêòåðèñòèêàíà ïèñìîòî, ñâåäåíèÿ çà óêðàñàòà, åçèêîâà è îðòîãðàôñêà õàðàêòåðèñòèêà,ïðèïèñêè, äàííè çà èñòîðèÿòà íà ïàìåòíèêà è áèáëèîãðàôèÿ. Ñúäúðæàíèå-òî íà ðúêîïèñèòå ñå ðàçêðèâà â ïúëíîòà, ïðè êîåòî â îïèñàíèåòî íà ñáîðíè-öèòå ñå ïðèâåæäà îðèãèíàëíî çàãëàâèå, íà÷àëî è êðàé íà îòäåëíèòå ñòàòèè.Òåêñòîâåòå ñå âúçïðîèçâåæäàò ñ ïàëåîãðàôñêà òî÷íîñò è ñúõðàíåíà ïóíêòóà-öèÿ. Îïèñàíèåòî íà âñåêè ðúêîïèñ çàâúðøâà ñ áèáëèîãðàôèÿ íà ïóáëèêà-öèèòå, êîèòî ñå îòíàñÿò íåïîñðåäñòâåíî äî ïàìåòíèêà, ðàçïîëîæåíè â õðîíî-ëîãè÷åñêà ïîñëåäîâàòåëíîñò.

Îïèñúò å ñíàáäåí ñúñ ñïðàâî÷åí àïàðàò: ïîêàçàëåö íà ëè÷íèòå è ãåîã-ðàôñêèòå èìåíà; ïîêàçàëåö íà ðúêîïèñèòå, èìàùè ñïåöèàëíè íàçâàíèÿ; ïî-êàçàëåö íà íà÷àëàòà íà ñòàòèèòå (incipitarium), à ñúùî òàêà ñèíîïòè÷íè òàá-ëèöè íà êàòàëîæíèòå íîìåðà è ñúîòâåòñòâàùàòà èì ñèãíàòóðà íà ðúêîïè-ñèòå.

Îñâåí ñúùèíñêèÿ îïèñ íà ðúêîïèñèòå êíèãàòà ñúäúðæà îùå äâà ðàçäåëà,êîèòî ìàêñèìàëíî ïîïúëâàò èíôîðìàöèÿòà çà ïàìåòíèöèòå. Ïúðâèÿò îò òÿõå ïàëåîãðàôñêè àëáóì ñ áîãàò íàáîð îò ôîòîãðàôèè, èëþñòðèðàùè íàãëåäíîïàëåîãðàôñêèòå îñîáåíîñòè íà ðúêîïèñèòå. À âòîðèÿò � ôèëèãðàíîëîæêèàëáóì, â êîéòî ñà äàäåíè âàðèàíòèòå íà âñåêè âîäåí çíàê îò ðúêîïèñèòå. Ñòî÷íàòà ñè è èç÷åðïàòåëíà èíôîðìàöèÿ äâàòà àëáóìà óëåñíÿâàò ñðàâíåíèåòîñ äðóãè ñõîäíè ðúêîïèñè ïðè èçñëåäâàíå.

 ñúîòâåòñòâèå ñúñ ñúâðåìåííèòå ïàëåîãðàôñêè èçèñêâàíèÿ ñúñòàâèòå-ëèòå ñà ñå ñòðåìèëè äà ïðåäñòàâÿò ñ ÷åðíî-áÿëà ñíèìêà îáðàçåö íà ïî÷åðêàíà âñåêè îòäåëåí ïðåïèñâà÷. Íàïðèìåð îò ãëàãîëè÷åñêîòî Çîãðàôñêî ÷åòè-ðèåâàíãåëèå (304 ïåðãàìåíòíè ëèñòà, îò êîèòî 288 ñ åâàíãåëñêè òåêñò) îòêðàÿ íà X â., êîåòî â äîñòèãíàëèÿ ñè äî íàñ âèä èçãëåæäà å äåëî íà ÷åòèðèìàêíèæîâíèöè, ñà ïðåäñòàâåíè ÷åòèðè ôîòîãðàôèè. Ëèïñâà ñíèìêà íà ñèíàê-ñàðíàòà êèðèëñêà ÷àñò, êîÿòî çàïî÷âà ñëåä ë. 288, íî ÿñíî ñå âèæäàò äîáà-âåíèòå ìåæäó ãëàãîëè÷åñêèÿ òåêñò ïî-êúñíè áåëåæêè ñ êèðèëèöà íà äâà îò

117

ïóáëèêóâàíèòå ëèñòà � 76 îá. è ë. 224. Äîáàâÿíåòî íà ïî-êúñåí êèðèëñêèòåêñò ñâèäåòåëñòâà, ÷å ïàìåòíèêúò å áèë äúëãî âðåìå â óïîòðåáà. Çà ïúðâèïúò èíôîðìàöèÿ çà Åâàíãåëèåòî äàâà àâñòðèéñêèÿò êîíñóë Àíòóí Ìèõàíî-âè÷, êîéòî ïîñåùàâà Àòîí ïðåç 1843 ã. Íà ñëåäâàùàòà ãîäèíà Â. Ãðèãîðîâè÷íàó÷àâà îò Ìèõàíîâè÷ çà ïàìåòíèêà è òîé å ïúðâèÿò, êîéòî äàâà íÿêàêâèñâåäåíèÿ çà íåãî. Ïðåç 1857 ã. ðóñêèÿò àðõåîëîã è ïúòåøåñòâåíèê ÏåòúðÑåâàñòèÿíîâ ðàçãëåæäà è ôîòîãðàôèðà ïàìåòíèêà, à ñíèìêèòå äàâà íà ðóñêèÿèìïåðàòîð Àëåêñàíäúð II. Ïðåç 1860 ã. çîãðàôñêèòå áðàòÿ ÷ðåç Ñåâàñòèÿíîâèçïðàùàò ïàìåòíèêà êàòî äàð íà èìï. Àëåêñàíäúð II, êîéòî îò ñâîÿ ñòðàíàãî ïîäàðÿâà íà Ïóáëè÷íàòà áèáëèîòåêà è ïî òîçè íà÷èí ãî ïðàâè äîñòúïåíçà ñëàâèñòèòå.

×àñò îò íàé-îáåìèñòèÿ è åäèí îò íàé-ðàííèòå èçâåñòíè äî äíåñ êèðèëñêèïàìåòíèöè � Ñóïðàñúëñêèÿ ñáîðíèê � ñúùî å îòðàçåí â Îïèñà. Íå å èçâåñò-íî ïðè êàêâè îáñòîÿòåëñòâà òîçè ñáîðíèê èçëèçà îò Áúëãàðèÿ. Ê. Êóåâ ïðåä-ïîëàãà, ÷å ðúêîïèñúò å èçíåñåí íàé-íàïðåä â íÿêîé îò ìàíàñòèðèòå íà Àòîí,ñëåä êîåòî ïîïàäà â Ñóïðàñúëñêèÿ ìàíàñòèð, îñíîâàí ïðåç 1498 ã. è ïúðâîíà-÷àëíî ïðåäíàçíà÷åí è îáèòàâàí îò àòîíñêè ìîíàñè. ×àñòòà, êîÿòî ñå ïàçè âÏóáëè÷íàòà áèáëèîòåêà, å îò 16 ëèñòà. Òÿ å ïðèåòà ïðåç 1856 ã. îò À. Ô. Áè÷-êîâ, çàâåæäàù ðúêîïèñíèÿ îòäåë íà áèáëèîòåêàòà ïî òîâà âðåìå. Òàçè ÷àñòå ïîëó÷åíà îò ïîìåø÷èêà Ñòðåëáèöêè, êîéòî ïðåäëàãà äâå òåòðàäè (XVII èXVIII) îò ðúêîïèñà. Îêàçâà ñå, ÷å òîâà å íà÷àëîòî íà âòîðàòà ïîëîâèíà íàÑóïðàñúëñêèÿ ñáîðíèê.  Îïèñà ñà îòïå÷àòàíè ñíèìêèòå íà äâà ëèñòà îòòîçè ïàìåòíèê.

Îò äðóã èçâåñòåí ïàìåòíèê, ò.íàð. Äðàãàíîâ ìèíåé, ñå ïàçÿò òðè ëèñòà.Îñíîâíàòà ÷àñò (219 ë.) ñå íàìèðà â Çîãðàôñêèÿ ìàíàñòèð, îòêúäåòî Ïîð-ôèðèé Óñïåíñêè îòêúñâà ëèñòîâåòå. Äíåñ ïîä ¹ Q. ï. I. 40 â Ïóáëè÷íàòàáèáëèîòåêà íà òåçè òðè ëèñòà ìîæå äà ñå ïðî÷åòå íà÷àëîòî îò Ñëóæáàòà çàñâ. Èâàí Ðèëñêè çà 19 îêòîìâðè. Ëèñò îò ïåðãàìåíòîâî òåòðàåâàíãåëèå, ïèñà-íî ïðåç 1322 ã. ïî íàðåæäàíå íà öàð Ãåîðãè Òåðòåð II (1321�1322), ñúùî å âáèáëèîòåêàòà. Îñíîâíàòà ÷àñò îò ðúêîïèñà ñå ñúõðàíÿâà â Õèëåíäàðñêèÿìàíàñòèð.

 ñëó÷àèòå ñ ôðàãìåíòè îò ðúêîïèñíè êíèãè ãîëÿìà ÷àñò îò ïàìåòíèöèòå,îò êîèòî òå ñà ÷àñò, ñà èçâåñòíè è ñå ñúõðàíÿâàò íà äðóãè ìåñòà èçâúí Ïóá-ëè÷íàòà áèáëèîòåêà, íî èìà è òàêèâà, â êîèòî îò öåëèÿ ðúêîïèñ îöåëÿâàòíÿêîëêî èëè äîðè ñàìî åäèí ëèñò. Òîãàâà ñìå íàèñòèíà áëàãîäàðíè íà ïúòå-øåñòâåíèöèòå îò XIX â., êîèòî ñà ñå èíòåðåñóâàëè îò íàøàòà ðúêîïèñíàêíèãà, ïðåäè äà å âúçíèêíàë èíòåðåñúò íà áúëãàðñêèòå ó÷åíè. Òàêúâ ðúêîïèñîò Ïóáëè÷íàòà áèáëèîòåêà å Ãèëô. 85. Ïîä òîçè íîìåð ñà 5 õàðòèåíè ëèñòàîò ïàíåãèðèê îò ïîñëåäíàòà ÷åòâúðò íà XIV â. îò ñáèðêàòà íà À. Ô. Ãèëôåð-äèíã, îò êîãîòî òåêñòúò å ïîäàðåí íà áèáëèîòåêàòà. Íà åäèí-åäèíñòâåí ëèñòîò ïîñëåäíàòà ÷åòâúðò íà XIV â. ìîæå äà ñå âèäè òåêñò, â êîéòî ñà èçáðîåíè

118

êíèãèòå îò Ñòàðèÿ çàâåò. Íàìåðåí å â ñáèðêàòà íà Ïîðôèðèé Óñïåíñêè èòîâà å åäèíñòâåíîòî, êîåòî ñå çíàå çà íåãîâàòà èñòîðèÿ. Íàïèñàíîòî çà òàêèâàðúêîïèñíè ôðàãìåíòè å ìàëêî. Íå áè ìîãëî äà áúäå èíà÷å.  òåçè ñëó÷àèäî íàñ äîñòèãà ìàëúê îòêúñ îò öÿëîòî, êîåòî ïî âñÿêà âåðîÿòíîñò åáåçâúçâðàòíî èçãóáåíî â ðåçóëòàò íà åäèí èëè äðóã íà÷èí íà óíèùîæåíèå,êàòî ñå çàïî÷íå îò ëèïñà íà õàðòèÿ è èçãîòâÿíåòî íà ïàëèìïñåñòè îò ñàìèòåêíèæîâíèöè, ïðåç ëîøîòî ñúõðàíåíèå íà ðúêîïèñèòå, íåâåæåñòâîòî èñúçíàòåëíîòî óíèùîæàâàíå îò ñâîè è ÷óæäè.

Îòäåëíèòå çàïàçåíè ôðàãìåíòè îò öåëè êíèãè, äîñòèãíàëè äî íàñ, ñàñâèäåòåëñòâî çà áîãàòñòâîòî íà ïèñìåíîòî íàñëåäñòâî, ñúùåñòâóâàëî âÁúëãàðñêîòî ñðåäíîâåêîâèå. Ðóñêèòå ðúêîïèñíè êíèãè, êîèòî ñà çàïàçèëèñëåäè îò áúëãàðñêè ïðîèçõîä, ñà ñâèäåòåëñòâî çà ïðèåìñòâåíîñòòà è ñðîäå-íîñòòà ìåæäó íàðîäè ñ åäíà ïðàâîñëàâíà êóëòóðà. Êàêòî ïðåäè ìíîãî ãîäèíèîòáåëÿçà Ê. Êóåâ â êíèãàòà ñè �Ñúäáàòà íà ñòàðîáúëãàðñêàòà ðúêîïèñíàêíèãà ïðåç âåêîâåòå�, ïàìåòíèöèòå îò ðóñêà ðåäàêöèÿ, ñëåäâàùè áúëãàðñêèàðõåòèïè, ñâèäåòåëñòâàò ïî êàòåãîðè÷åí íà÷èí çà ëèòåðàòóðíèòå âðúçêè ìåæ-äó Áúëãàðèÿ è Ðóñèÿ è çà ìèãðàöèÿòà íà íàøåòî ëèòåðàòóðíî íàñëåäñòâî ïîïîñîêà êúì ðóñêèòå ïðåäåëè îùå ïðåç X�XI â. Ïóáëèêóâàíåòî íà îïèñ íàáúëãàðñêèòå ðúêîïèñíè êíèãè â Ïóáëè÷íàòà áèáëèîòåêà â Ñàíêò Ïåòåðáóðãâ íàøàòà ñúâðåìåííîñò êàòî ðåçóëòàò îò óñèëèÿòà íà ñúâìåñòåí áúëãàðî-ðóñêè åêèï îò ó÷åíè � èçêëþ÷èòåëíè ïðîôåñèîíàëèñòè, ïðîäúëæàâà ïðåçâåêîâåòå êóëòóðíèòå âðúçêè ìåæäó Áúëãàðèÿ è Ðóñèÿ è ñòàâà ñâèäåòåëñòâîçà íåïðåêúñíàòîñòòà èì.

Ñòàíêà Ïåòðîâà

119

Studia Balcanica, 27. Ùðèõè êúì Áàëêàíñêîòî ñðåäíîâåêîâèå.Èçñëåäâàíèÿ â ïàìåò íà ïðîô. Íèêîëàé Êî÷åâ.(Îòã. ðåä. ñò.í.ñ. I ñò. äèí Ëèëÿíà Ñèìåîíîâà), Ñ., Èíñòèòóòçà áàëêàíèñòèêà, 2009. 307 ñ.

Ñáîðíèêúò Ùðèõè êúì Áàëêàíñêîòî ñðåäíîâåêîâèå âêëþ÷âà ñòàòèè âîáëàñòòà íà âèçàíòèíèñòèêàòà è ìåäèåâèñòèêàòà, êîèòî ðàçãëåæäàò îòäåëíèàñïåêòè è ÿâëåíèÿ íà êóëòóðàòà è èñòîðèÿòà íà ñðåäíîâåêîâíèòå Áàëêàíè,âñå îùå íåäîñòàòú÷íî èçñëåäâàíè îò íàóêàòà.

Åìáëåìàòè÷íî çà ñáîðíèêà å ó÷àñòèåòî íà ìíîãî ìëàäè èçñëåäîâàòåëè,êàêòî è íà èçòúêíàòè áúëãàðñêè ó÷åíè: àêàä. Âàñèë Ãþçåëåâ, ïðîô. ÀêñèíèÿÄæóðîâà, ïðîô. Ïåòúð Àíãåëîâ, ïðîô. Ãåîðãè Áàêàëîâ è äð. Ñòàòèèòå ñàîáåäèíåíè â òðè ðàçäåëà: 1. Âèçàíòèÿ, 2. Áúëãàðèÿ è 3. Áàëêàíèòå. Êðàòêèÿòáèîãðàôè÷åí î÷åðê çà ïðîô. Íèêîëàé Êî÷åâ (Ëèëÿíà Ñèìåîíîâà � Íàïè-ñàíîòî îñòàâà, èëè íÿêîè áåëåæêè âúðõó òâîð÷åñêèÿ ïúò íà ÍèêîëàéÊî÷åâ) å ïðèäðóæåí îò êðàòúê îáçîð íà ðàçðàáîòâàíèòå îò íåãî òåìè: åðåñèòåâúâ Âèçàíòèÿ è íà Áàëêàíèòå; ðàçâèòèåòî íà àãèîãðàôñêèÿ æàíð íà Áàëêàíèòå;õðèñòèÿíñêàòà åñòåòèêà è íåéíàòà âðúçêà ñ àíòè÷íàòà £ ïðåäøåñòâåíèöà;äèïëîìàöèÿòà â êúñíà Âèçàíòèÿ â êîíòåêñòà íà çàñèëâàùàòà ñå îñìàíñêàîïàñíîñò è ò.í.

Ïúðâèÿò ðàçäåë Âèçàíòèÿ, âêëþ÷âà ïåò ñòàòèè. Ðàáîòàòà íà ÇëàòîìèðàÃåðäæèêîâà (Öúðêîâíàòà éåðàðõèÿ ñïîðåä Òåîäîñèåâèÿ êîäåêñ) ðàçãëåæäàîòíîøåíèÿòà ìåæäó öúðêâàòà è äúðæàâàòà ïðè ôîðìèðàíåòî íà ôèêñèðàíàöúðêîâíà éåðàðõèÿ. Âúç îñíîâà íà àíàëèç íà öúðêîâíèòå ÷èíîâå ñïîðåä Òåî-äîñèåâèÿ êîäåêñ àâòîðêàòà äîñòèãà äî èíòåðåñíè èçâîäè îòíîñíî ñòðóêòóðàòàíà êëèðà. Ñòàòèÿòà íà Ãåîðãè Áàêàëîâ (Ïåäèà è ïðîïåäèà â îáðàçîâàíèåòîíà Âèçàíòèÿ) àíàëèçèðà òðèòå îáðàçîâàòåëíè ñòåïåíè: I îáðàçîâàòåëíàñòåïåí (ïðîïåäèÿ), II ñòåïåí (ïåäèÿ) è III (âèñøà) ñòåïåí, êîèòî ñ èçâåñòíèóãîâîðêè ìîãàò äà ñå ñðàâíÿò ñ ãðàäàöèèòå â ñúâðåìåííàòà îáðàçîâàòåëíàñèñòåìà: îñíîâíî, ñðåäíî è âèñøå îáðàçîâàíèå. Êàòî åäíà îò âàæíèòå öåëèíà âèçàíòèéñêîòî îáó÷åíèå ñå îïðåäåëÿ èçó÷àâàíåòî íà ôèëîñîôèÿ è ðèòî-ðèêà, òúé êàòî çà óïðàâëåí÷åñêèÿ åëèò è ïóáëè÷íèòå ëè÷íîñòè å èçêóñòâî èçàäúëæåíèå äà ñè ñëóæàò äîáðå ñ åçèêà. Èçñëåäâàíåòî îòêðèâà íîâè àñïåêòèíà âèçàíòèéñêîòî îáðàçîâàíèå. Àíãåë Âåëèíîâ â ñâîåòî èçñëåäâàíå (Ïóá-ëè÷íè ðåëèãèîçíè ïðîöåñèè âúâ Âèçàíòèÿ (ñðåäàòà íà VI�ñðåäàòà íàIÕ â.). Ó÷àñòíèöè, ðèòóàëè, îáùåñòâåíî çíà÷åíèå) àêöåíòèðà âúðõó âðúç-êàòà íà âèçàíòèéñêèòå ðåëèãèîçíè ïðîöåñèè ñ ëèòóðãèèòå (öúðêîâíèòå ñëóæ-

120

áè) è ñúçäàâàíåòî íà ëèòóðãè÷íà òðàäèöèÿ ïðåç VI�IÕ â., êîÿòî ïðåç ñëåäâà-ùèòå âåêîâå ñå îáîãàòÿâà ñ ðàçëè÷íè ïåñíîïåíèÿ, à ñàìèòå öåðåìîíèè ñåïðåâðúùàò â ñâîåîáðàçíî çðåëèùå, ïîñðåäíèê ìåæäó èìïåðàòîð, íàðîä èöúðêâà è â ðèòóàë, èçðàçÿâàù âèçàíòèéñêèÿ ïîëèòè÷åñêè ìîäåë, ìàíòàëèòåòè êóëòóðà. Ñòàòèÿòà íà Þëèÿ Çëàòêîâà (Ìîíàøåñêàòà îïîçèöèÿ íà åïèñ-êîïñêàòà âëàñò â Êîíñòàíòèíîïîë ïðåç ïúðâàòà ïîëîâèíà íà V â.) ðàç-ãëåæäà ñëîæíèòå àñïåêòè íà ìîíàøåñêèÿ æèâîò � ìåæäó ñòðèêòíîòî ñïàç-âàíå íà åâàíãåëñêèòå ïîâåëè è ðåàëíîñòòà.Âòîðè ðàçäåë: Áúëãàðèÿ.

Èçñëåäâàíåòî íà Åëåíà Ñòàòåâà (Ñòàðîáúëãàðñêèòå èçâîðè çà íà÷àëî-òî íà áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ) ïðåäëàãà åäíà íîâà èíòåðïðåòàöèÿ íà ñòàðî-áúëãàðñêèòå ëåòîïèñíè ñú÷èíåíèÿ, â ðåçóëòàò íà êîÿòî àâòîðêàòà ïðåöèçèðàèçâîäèòå îòíîñíî íà÷àëîòî íà áúëãàðñêàòà èñòîðèÿ. Ñòàòèÿòà íà Àíãåë Íè-êîëîâ (Õàí Êðóì âúâ âèçàíòèéñêàòà òðàäèöèÿ: ñòðàøíè ñëóõîâå, äåçèí-ôîðìàöèÿ è ïîëèòè÷åñêà ïðîïàãàíäà) õâúðëÿ äîïúëíèòåëíà ñâåòëèíà âúðõóïðîáëåìà çà îáðàçà íà áúëãàðèòå è íà òåõíèòå âëàäåòåëè âúâ âèçàíòèéñêàòàòðàäèöèÿ. Èçñëåäâàíåòî íà Ïåòúð Àíãåëîâ (Äóõîâíèöè-äèïëîìàòè â ñðåä-íîâåêîâíà Áúëãàðèÿ) å ïîñâåòåíî íà ðîëÿòà íà öúðêâàòà â ðàçâèòèåòî íàåâðîïåéñêàòà äèïëîìàöèÿ ïðåç Ñðåäíîâåêîâèåòî. Àâòîðúò ñå ñïèðà íà ðåäè-öà çíàìåíàòåëíè çà áúëãàðñêàòà ñðåäíîâåêîâíà äèïëîìàöèÿ ìèñèè, êîèòîäàâàò èçðàç è íà ó÷àñòèåòî íà áúëãàðèòå â èñòîðèÿòà íà ñðåäíîâåêîâíà Åâðî-ïà. Ñúñ ñâîÿòà ñòàòèÿ (Íîâè ìàòåðèàëè è íàáëþäåíèÿ çà òðàïåçíàòàêåðàìèêà îò ìàíàñòèðà âúâ Âåëèêè Ïðåñëàâ) Òîòþ Òîòåâ ïðàâè äîñòîÿíèåíà íàóêàòà íîâ êåðàìè÷åí ìàòåðèàë, îòêðèò â íèñêàòà ÷àñò íà Âúíøíèÿ ãðàä,íàðå÷åíà Ñåëèùå, è â Äâîðöîâèÿ ìàíàñòèð â Ïðåñëàâ. Èçñëåäâàíåòî íàËèëÿíà Ñèìåîíîâà (Ïðàâíà çàùèòà íà æåíèòå è äåöàòà â íîâîïîêðúñòå-íîòî áúëãàðñêî îáùåñòâî � çàêîí çà ñúäåíå íà õîðàòà, åêëîãà) å ïîñâåòåíàíà ñëîæíèÿ ïðåõîä îò åçè÷åñòâî êúì õðèñòèÿíñòâî, äîâåë äî êàðäèíàëíèïðîìåíè âúâ âñè÷êè ñôåðè íà æèâîòà. Àâòîðêàòà ðàçãëåæäà îòäåëíè àñïåêòèîò ñåìåéíîòî è íàêàçàòåëíîòî ïðàâî, êîèòî ãàðàíòèðàò ïðàâàòà íà æåíàòà èäåöàòà â áúëãàðñêîòî îáùåñòâî è íàêàçâàò ïîñåãàòåëñòâàòà âúðõó òÿõ. (Òå-ìàòà å îñîáåíî àêòóàëíà è çà ñúâðåìåííîòî áúëãàðñêî îáùåñòâî).  ïóáëè-êàöèÿòà íà Âàñèë Ãþçåëåâ (Áúëãàðèòå â �Êðàòêà Èñòîðèÿ� íà Êîíñòàí-òèí Ëàñêàðèñ (1434�1501) ñà ïðåâåäåíè è èíòåðïðåòèðàíè îíåçè îòêúñè îòÊðàòêà èñòîðèÿ íà Êîíñòàíòèí Ëàñêàðèñ, êîèòî ñå îòíàñÿò çà áúëãàðñêàòàèñòîðèÿ â ïåðèîäà îò íà÷àëîòî íà VI äî íà÷àëîòî íà IÕ â. Ñâåäåíèÿòà îòòîçè èçâîð ðàçêðèâàò âíèìàíèåòî, êîåòî å îòäåëèë íà áúëãàðèòå åäèí êúñíî-âèçàíòèéñêè õóìàíèñò â ñâîåòî ïðåïîäàâàíå íà ãðúöêè åçèê íà ñåìåéñòâîòîíà íåàïîëèòàíñêî-ñèöèëèéñêèÿ êðàë Ôåðäèíàíä I. Èçñëåäâàíåòî íà ñò.í.ñ.Åëåíà Êîé÷åâà (Áúëãàðèòå âúðõó åòíè÷åñêàòà êàðòà íà Áàëêàíèòå ïðåçÕI�ÕII â. ñïîðåä ëàòèíñêèòå èçâîðè) íà áàçàòà íà ëàòèíñêèòå èçâîðè,

121

ãëàâíî îò åïîõàòà íà ïúðâèòå êðúñòîíîñíè ïîõîäè, ïðåäñòàâÿ çàïàäíàòàâèçèÿ çà ìÿñòîòî íà áúëãàðèòå âúðõó äåìîãðàôñêàòà êàðòà íà Áàëêàíèòå âïåðèîä íà íàé-îæèâåíî âîåííî, äèïëîìàòè÷åñêî, òúðãîâñêî è êóëòóðíîîáùóâàíå ìåæäó Èçòîêà è Çàïàäà. Ñïåöèàëíî ìÿñòî å îòäåëåíî íàïðîáëåìèòå íà òÿõíàòà ãðóïîâà, èíäèâèäóàëíà è ïðîôåñèîíàëíà èäåíòè÷íîñòè áåç äà ñå ïîääàâà íà ïàòåòè÷åí ïàòðèîòèçúì è åòíîöåíòðèçúì, àâòîðêàòàäîñòèãà äî èçâîäà, ÷å áúëãàðèòå ñà åäèí îò äîìèíèðàùèòå åòíîñè âúðõóåòíè÷åñêàòà êàðòà íà Áàëêàíèòå ïðåç ÕI�ÕII â. Ñòàòèÿòà íà Èëèÿ Èëèåâ(Ìÿñòîòî íà �Ponemata Diaphora� â êíèæîâíîòî íàñëåäñòâî íà ÄèìèòúðÕîìàòèàí) ïðåäñòàâÿ åäèí âàæåí ñáîðíèê, ìàëêî èçâåñòåí, ñúñ ñìåñåíîþðèäè÷åñêî ñúäúðæàíèå. �Ðàçíè òðóäîâå� å ïúñòðà êàðòèíà íà æèâîòà èäðàìàòèçìà íà åæåäíåâèåòî â Îõðèäñêàòà àðõèåïèñêîïèÿ â êðàÿ íà ÕII èíà÷àëîòî íà ÕIII â., êàêòî è íà äåéñòâàùîòî âúâ Âèçàíòèÿ ñâåòñêî è öúðêîâíîïðàâî. Èçñëåäâàíåòî îòêðèâà íîâè ñòðàíè è îò æèâîòà íà áúëãàðèòå îò òîçèïåðèîä. Öåëòà íà èçñëåäâàíåòî íà Äèìèòúð Äèìèòðîâ (Èìåíàòà íàòúðãîâñêèòå êîðàáè ïî Çàïàäíîòî ×åðíîìîðèå ïðåç ÕIV â. ïî äàííè íàíîòàðèàëíèòå äîêóìåíòè íà Àíòîíèî äè ÏîíöØ (1360�1361) å äà ïðîó÷èèìåíàòà íà òúðãîâñêèòå êîðàáè â Çàïàäíîòî ×åðíîìîðèå (îò Êîíñòàíòèíî-ïîë äî Äíåñòúðñêèÿ ëèìàí) â ïåðèîä íà íàé-ãîëÿìà äèíàìèêà íà÷åðíîìîðñêèÿ êîðàáåí òðàôèê ïðåç ÕIV â. Îáðúùà ñå ñïåöèàëíî âíèìàíèåíà ãåíóåçêàòà ìåòîäèêà ïðè íàèìåíóâàíåòî íà ïëàâàòåëíèòå ñúäîâå, òúéêàòî Ãåíóà äîìèíèðà â çàïàäíî÷åðíîìîðñêèÿ òðàôèê ïðåç òîçè ïåðèîä è ñåóñòàíîâÿâà, ÷å íàé-ìíîãî êîðàáè ñà êðúñòåíè íà ñâ. Éîàí, ÷èÿòî ðîëÿ êàòîìîðñêè ïàòðîí òåïúðâà ùå ñå èçÿñíÿâà. Èçñëåäâàíåòî ñúäúðæà èíòåðåñíèñâåäåíèÿ çà èñòîðèÿòà íà áúëãàðñêîòî êîðàáîïëàâàíå.Òðåòè ðàçäåë: Áàëêàíèòå.

Èçñëåäâàíåòî íà Àêñèíèÿ Äæóðîâà (Óêðàñàòà íà ãðúöêèòå ëèòóðãè÷íèðúêîïèñè. Òðàäèöèÿ è èíîâàöèÿ) çàäúëáî÷àâà ñúâðåìåííèòå íàó÷íè ïðåäñòà-âè çà óêðàñàòà íà ëèòóðãè÷íèòå êíèãè âúâ Âèçàíòèÿ. Ñòàòèÿòà íà ÄàðèíàÌëàäåíîâà (Ëèíãâèñòèêà è êóëòóðíà èñòîðèÿ: ïðîíèêâàíåòî è ðàçïðîñò-ðàíåíèåòî íà äîìàòèòå ïî áúëãàðñêèòå çåìè) ïðåäñòàâÿ ñïåöèàëèçèðàíëèíãâèñòè÷åí àíàëèç íà áúëãàðñêèòå äèàëåêòíè íàçâàíèÿ íà äîìàòèòå â êîí-òåêñòà íà åäíî êóëòóðíîèñòîðè÷åñêî èçñëåäâàíå, îðèåíòèðàíî êúì áúëãàðñ-êèòå òðàäèöèè. Êèðèë Ïàâëèêÿíîâ (Ìÿñòîòî íà ñâ. Êîçìà â èñòîðèÿòàíà áúëãàðñêèÿ Çîãðàôñêè ìàíàñòèð â Àòîí) äàâà íîâè äàííè îò èñòîðèÿòàíà Çîãðàôñêèÿ ìàíàñòèð. Èçñëåäâàíåòî íà Ïåíêà Äàíîâà (Êíèãàòà íà ìåñåðÌàðêî Ïîëî è ïîçíàíèåòî çà áúëãàðèòå âúâ Âåíåöèÿ (âòîðàòà ïîëîâèíàíà ÕVI�íà÷àëîòî íà ÕVII âåê) ïðåäñòàâÿ êíèãàòà íà íàé-èçâåñòíèÿ âåíå-öèàíñêè ñðåäíîâåêîâåí ïúòåøåñòâåíèê Ìàðêî Ïîëî, êîÿòî äîáèâà èçâåñò-íîñò íà èòàëèàíñêè åçèê ñ èìåòî �Ìèëèîíúò�.  ïðåäãîâîðà íà òîì II ñàâêëþ÷åíè èíòåðåñíè äàííè (ìàëêî èçâåñòíè äíåñ) è çà áúëãàðèòå � ñúáè-

122

òèÿòà, ñâúðçàíè ñ ×åòâúðòèÿ êðúñòîíîñåí ïîõîä è öàð Êàëîÿí, êîåòî äîâåæäàäî èçãðàæäàíåòî íà ñòåðåîòèïíè ïðåäñòàâè çà Áúëãàðèÿ è áúëãàðèòå.  ñâîÿ-òà ñòàòèÿ (Èñòîðèÿ è ÷àñòè îò Äàëìàöèÿ â ðàçêàçèòå íà çàïàäíè ïîêëîí-íèöè îò ÕV â.) Èâàéëà Ïîïîâà ñå ñïèðà íà ðàçêàçèòå íà íÿêîè ïèëèãðèìè,ïúòóâàùè îò Çàïàäíà Åâðîïà êúì Ñâåòèòå ìåñòà, â ÷èèòî äíåâíèöè è ïúòå-ïèñè ñå ñúäúðæàò èíòåðåñíè ñâåäåíèÿ (ìàëêî èçâåñòíè) çà òåõíèòå ìàð-øðóòè, êàêòî è çà îòäåëíè ñåëèùà ïîêðàé Àäðèàòè÷åñêîòî êðàéáðåæèå íàÇàïàäíèòå Áàëêàíè è ðàçñòîÿíèÿòà ìåæäó òÿõ. Èçñëåäâàíåòî íà í.ñ. ×àâäàðÁîíåâ (Êàòîëè÷åñêàòà öúðêâà â Ìîëäîâà ïðåç ÕIV â.) ðàçãëåæäà ïðîíèê-âàíåòî è ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà õóñèñòêîòî ó÷åíèå â Ìîëäîâà â íà÷àëîòîíà ÕV â., êàêòî è âúïðîñà çà îòíîøåíèåòî íà õóñèòèòå êúì ïðàâîñëàâèåòî èïðîìåíèòå, êîèòî òÿõíîòî äâèæåíèå ïðåòúðïÿâà â Ìîëäîâà.

 êðàÿ íà ñáîðíèêà å ïîìåñòåíà ïîäáðàíà áèáëèîãðàôèÿ íà òðóäîâåòåíà ïðîô. Íèêîëàé Êî÷åâ çà ïåðèîäà 1972�2008 ãîäèíà.

Åëåíà Ñòàòåâà

123

Ìèõàèë Âèäåíîâ. Åçèêúò íà ãðàäà. Ñ., ÓÈ Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè,2010. 643 ñ.

Ïî ïîâîä 70-ãîäèøíèÿ þáèëåé íà àêàä. Ìèõàèë Âèäåíîâ Óíèâåðñèòåò-ñêîòî èçäàòåëñòâî �Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè� ïîäíàñÿ íà ñâîÿ àâòîð è íàíåãîâèòå ó÷åíèöè, ïîñëåäîâàòåëè è ÷èòàòåëè åäíî ëóêñîçíî èçäàíèå,îáåäèíÿâàùî äâà îñíîâîïîëàãàùè òðóäà çà áúëãàðñêàòà ñîöèîëèíãâèñòèêà.Ïðåäè 20 ãîäèíè �Ñúâðåìåííàòà áúëãàðñêà ãðàäñêà åçèêîâà ñèòóàöèÿ� (1990)è �Ñîôèéñêèÿò åçèê� (1993) ñ ïîÿâàòà ñè çàïúëíèõà ëèïñàòà íà òåîðåòèêî-ïðèëîæíè òðóäîâå ïî ãðàäñêà òåðåííà ëèíãâèñòèêà ó íàñ, ïîñëóæèõà êàòîíàñòîëíè êíèãè íà ñëåäâàùîòî ïîêîëåíèå ñîöèîëèíãâèñòè è âå÷å ñà èç÷åð-ïàíè íà êíèæíèÿ ïàçàð. Òîâà ñà ãëàâíèòå ïðè÷èíè çà òÿõíîòî ïðåèçäàâàíå âòîìà �Åçèêúò íà ãðàäà�.

�Ñúâðåìåííàòà áúëãàðñêà ãðàäñêà åçèêîâà ñèòóàöèÿ (òåîðåòè÷åñêè èìåòîäîëîãè÷åñêè ïðîáëåìè íà íåéíîòî ïðîó÷âàíå)� ïðåäñòàâÿ îáîáùåíèåíà ìåòîäîëîãè÷åñêèòå ïîñòàíîâêè íà Ì. Âèäåíîâ, íà íàó÷íèòå ìó èäåè èèçâîäè, ñâúðçàíè ñ èçñëåäâàíåòî íà ãðàäñêèòå åçèêîâè òåðåíè. Ìîíîãðàôèÿòàñúäúðæà ïåò îñíîâíè ãëàâè, ïðåäøåñòâàíè îò êðàòêî àâòîðîâî âñòúïëåíèåè ïðîñòðàíåí óâîä.

 Óâîäà àâòîðúò ïðåäñòàâÿ íàêðàòêî ñëîæíèòå è ìíîãîáðîéíè òåîðåòè÷-íè è ïðàêòè÷åñêè ïðîáëåìè, ïðåä êîèòî ñà èçïðàâåíè åçèêîâåäèòå óðáàíèñ-òè. Ïðèçíàâàéêè è îòäàâàéêè äúëæèìîòî íà áîãàòèÿ îïèò íà áúëãàðñêàòàäèàëåêòîëîæêà øêîëà, â ñúùîòî âðåìå Ì. Âèäåíîâ îáîñíîâàâà íóæäàòà îòíîâ ïîäõîä, ñíàáäåí ñ ìîäåðíà ìåòîäîëîãèÿ çà èçó÷àâàíå íà íîâèÿ îáåêò �åçèêà íà ãðàäà. È àâòîðúò ïðåäëàãà íà òåðåííèòå ñîöèîëèíãâèñòè òàêàâàíîâà ìåòîäîëîãèÿ, êàòî îáåäèíÿâà îïèòà íà ÷åøêèòå, íåìñêèòå, àìåðè-êàíñêèòå è äðóãè ñâåòîâíîèçâåñòíè ñîöèîëèíãâèñòè, îáîãàòÿâàéêè ãî ñúññîáñòâåíè íàáëþäåíèÿ îò êîíêðåòíè åçèêîâè òåðåíè � Âåëèêî Òúðíîâî èÏåðíèê.

 ïúðâà ãëàâà �Ñîöèîëîãè÷åñêè ïðîáëåìè ïðè ïðîó÷âàíåòî íà ñúâðå-ìåííèòå ãðàäñêè åçèêîâè ñèòóàöèè� Ì. Âèäåíîâ íàñî÷âà âíèìàíèåòî êúììåòîäèêàòà íà ñúáèðàíåòî íà ìàòåðèàëà, êúì ïðèåìñòâåíîñòòà è íåîáõîäè-ìîñòòà îò èçïîëçâàíåòî íà ïðåäèøíè äèàëåêòîëîæêè èçñëåäâàíèÿ, àòëàñèè äð. íà ïðîó÷âàíèÿ ðåãèîí. Ïî-íàòàòúê ïîäðîáíî ñå ðàçÿñíÿâà ñâîåîáðà-çèåòî íà íàó÷íèÿ îáåêò � ãðàäà, íà íåãîâàòà ñîöèàëíà ñòðóêòóðà, íà ïîäáîðàíà èíôîðìàòîðèòå, íà òÿõíàòà ñîöèàëíà ïðåäñòàâèòåëíîñò è íà ðåäèöà äðóãèòåõíè õàðàêòåðèñòèêè. Àâòîðúò ïðèáàâÿ êúì òðàäèöèîííèòå ïðîãðàìè îùåìíîãî íîâè êîìïîíåíòè è èçèñêâàíèÿ êúì ñúñòàâÿíåòî íà ïðîãðàìè çà êîìï-

124

ëåêñíî èçñëåäâàíå íà ãðàäñêàòà íîðìà. Ïðèëîæíà ñòîéíîñò èìà ðàçäåëúò�Ðàáîòà íà òåðåíà�. Çà íà÷èíàåùèòå òåðåííè ëèíãâèñòè è çà íåñïåöèàëèñòè-òå ïîäðîáíî ñå ðàçÿñíÿâà òåîðèÿòà íà ðå÷åâèòå àêòîâå, ñ äîñòúïíè ïðèìåðèñå èëþñòðèðàò ïî-ñëîæíè òåîðåòè÷íè ïîñòàíîâêè. Âúâåæäàò ñå è ñå äåôè-íèðàò ìíîãî íîâè ñîöèîëèíãâèñòè÷íè ïîíÿòèÿ è òåðìèíè � ïîäõîä, êîéòîâñúùíîñò ïðîíèçâà öÿëàòà êíèãà è ÿ ïðàâè ëåñíà çà âúçïðèåìàíå è îñìèñëÿíå.

Îñíîâåí äÿë â ìîíîãðàôèÿòà ñúñòàâÿ âòîðà ãëàâà �Ñîöèîëèíãâèñòè÷åñ-êè ïðîáëåìè ïðè ïðîó÷âàíåòî íà ñúâðåìåííèòå ãðàäñêè åçèêîâè ñèòóàöèè�.Êðàòêà ñïðàâêà âúâåæäà ÷èòàòåëÿ â èñòîðèÿòà íà çàðàæäàíåòî, ðàçâèòèåòîè îáîãàòÿâàíåòî íà èäåÿòà çà èçó÷àâàíå íà åçèêà íà ãðàäà îò êðàÿ íà ÕIÕ â.äî äíåñ â Çàïàäíà è Èçòî÷íà Åâðîïà è ó íàñ. Ïðåäñòàâÿéêè òåîðåòè÷åñêèòåïðîáëåìè íà ñúâðåìåííàòà áúëãàðñêà åçèêîâà ñèòóàöèÿ, Ì. Âèäåíîâ èçÿñíÿâàñîöèîëèíãâèñòè÷íàòà ñúùíîñò íà ïîíÿòèÿòà �íîðìà�, �óçóñ� è �êîäèôèêà-öèÿ�, ôîðìóëèðà è ïúðâîñòåïåííàòà çàäà÷à ïðè ïðîó÷âàíåòî íà ãðàäñêèòååçèêîâè ñèòóàöèè � ïîäðîáíî îïèñàíèå íà �ðàçëè÷èÿòà ìåæäó íîðìèòå íàôîðìàöèèòå, íà êîèòî ñå îñúùåñòâÿâà êîìóíèêàöèÿòà â áèòîâàòà ñôåðà íàäàäåíèÿ ãðàä�. Òóê å ïðåäñòàâåí è âå÷å äîáðå èçâåñòíèÿò ìîäåë íà íîðìàòàâ áèòîâàòà ñôåðà íà ãðàäñêàòà åçèêîâà ñèòóàöèÿ ó íàñ. Íàé-âèñîê ñîöèîëèíã-âèñòè÷åí ñòàòóñ èìà ñîöèàëíàòà ãðóïà ñ òèï íîðìà à (ðàçãîâîðåí êíèæîâåíåçèê); ñ íàé-íèñúê ñòàòóñ ñà ïðåäñòàâèòåëèòå íà ñîöèàëíàòà ãðóïà ñ òèïíîðìà ñ (äèàëåêòåí òèï), ìåæäó òÿõ ñå íàðåæäà ñîöèàëíàòà ãðóïà ñ òèï íîðìàb (ïðåõîä ìåæäó à è ñ).

Òðåòà ãëàâà �Ëèíãâèñòè÷åñêè ïðîáëåìè. Äåñêðèïòèâåí ïîäõîä êúìîñíîâíèòå åçèêîâè íèâà� å ïîñâåòåíà íà ðàçëè÷íè åçèêîâè ïðîáëåìè ñ îãëåäíà ìåòîäèêàòà íà òÿõíîòî îïèñàíèå. Òóê âíèìàíèåòî íà Ì. Âèäåíîâ å ñúñðå-äîòî÷åíî êúì åäíî íåäîñòàòú÷íî ðàçðàáîòåíî îò òðàäèöèîííàòà äèàëåêòî-ëîãèÿ åçèêîâî ðàâíèùå � ñèíòàêñèñà.

×åòâúðòà ãëàâà �Êúì ôóòóðîëîãèÿòà íà áúëãàðñêèòå ãðàäñêè åçèêîâèñèòóàöèè� ïðåäëàãà àâòîðîâèòå âèæäàíèÿ çà òåíäåíöèèòå â ðàçâèòèåòî íàáúëãàðñêàòà åçèêîâà ñèòóàöèÿ â ãðàäà. Èçìèíàëèòå 20 ãîäèíè îò íàïèñâàíåòîíà ñòðàíèöèòå íà òàçè ãëàâà ïîòâúðæäàâàò àâòîðîâàòà ïîñòàíîâêà, ÷å ïîñòå-ïåííîòî çàëè÷àâàíå íà ãðàíèöàòà ìåæäó �êíèæîâíî� è �äèàëåêòíî� ñå èçâúð-øâà íå çà ñìåòêà íà ãëîáàëíà ïîáåäà íà êíèæîâíèÿ åçèê è îêîí÷àòåëíîòîèçìèðàíå íà äèàëåêòèòå (êàêòî îáèêíîâåíî ñå òâúðäè), à çà ñìåòêà íà ðàçâè-òèåòî íà ñïåöèôè÷íà áèòîâà íîðìà, êîÿòî èìåííî å îáåêòúò íà ñîöèîëèíãâèñ-òèêàòà. Ðàçâèòè ñà îùå èíòåðåñíè àâòîðîâè ôóòóðîëîãè÷íè èäåè êàòî íàïð.:çà ðîëÿòà íà êîäèôèêàòîðà, çà ñúùåñòâóâàíåòî íà àâòîõòîííèÿ åçèê â óñëî-âèÿòà íà äèãëîñèÿ èëè íà áèëèíãâèçúì è äð.

Ïåòà ãëàâà �Êúì îáðàáîòêàòà íà òåêñòîâåòå� â ñúâðåìåííèòå óñëîâèÿíà óñêîðåíî ðàçâèòèå íà èíôîðìàöèîíèòå ñðåäñòâà è òåõíîëîãèè ìîæå äàñå ñòîðè íà îïèòíèòå ñîöèîëèíãâèñòè ëåêî îñòàðÿëà è àçáó÷íà, íî íà÷è-

125

íàåùèòå òåðåííè ëèíãâèñòè èìà êàêâî äà íàó÷àò îò ñïîäåëåíèÿ áîãàò ïðî-ôåñèîíàëåí îïèò íà àâòîðà ïðè îáðàáîòêàòà íà ñúáðàíèÿ ìàòåðèàë.

Ñèíòåçúò íà íàé-äîáðîòî îò íàøèÿ è ñâåòîâåí îïèò â îáëàñòòà íà òåðåí-íàòà ñîöèîëèíãâèñòèêà, íàó÷íàòà àðãóìåíòàöèÿ íà ñîöèîëèíãâèñòè÷íèòåïðîáëåìè ñ òåîðåòè÷åñêè è ìåòîäîëîãè÷åñêè ïðèíîñè, ïîñòàâÿíåòî íà ìíîãîâàæíè âúïðîñè, ñâúðçàíè ñúñ ñîöèàëíîòî, òåîðåòè÷åñêîòî è ïðèëîæíîòîçíà÷åíèå íà ñîöèîëèíãâèñòèêàòà, èëþñòðèðàíåòî íà ïðåäëàãàíèòå ðåøåíèÿñ áîãàò ìàòåðèàë � âñè÷êî òîâà îáÿñíÿâà äúëãèÿ æèâîò íà òàçè êíèãà èîïðàâäàâà íóæäàòà îò íåéíîòî ïðåèçäàâàíå.

�Ñîôèéñêèÿò åçèê� íà ñâîé ðåä äåéñòâèòåëíî ïðåäñòàâëÿâà êíèãà çàâñåêè ñòîëè÷àíèí, êàêòî ñïîëó÷ëèâî îòáåëÿçâà ñàìèÿò àâòîð. Òÿ ñú÷åòàâàíàó÷íèÿ ïîäõîä ñ ïîïóëÿðåí ñòèë íà èçëîæåíèå, çà äà äîñòèãíå äî âñåêè÷èòàòåë, êîéòî îáè÷à ñòîëèöàòà ñè è ñå èíòåðåñóâà îò ðå÷åâîòî ïîâåäåíèåíà íåéíèòå æèòåëè. Ñúùåâðåìåííî îòêðîÿâà è ðîëÿòà íà Ñîôèÿ ïðè ôîðìè-ðàíåòî íà ñúâðåìåííèÿ áúëãàðñêè åçèê â ìèíàëîòî è íàñòîÿùåòî. �Ñîôèéñ-êèÿò åçèê� îáåäèíÿâà 15 ãëàâè è òåêñòîâå, èëþñòðèðàùè æèâàòà ðå÷ íà ñî-ôèÿíöè.

 ïúðâèòå ãëàâè àâòîðúò îòãîâàðÿ íà âúïðîñèòå: �Èìà ëè ñîôèéñêèåçèê?�, ïîñî÷âàéêè ñúùåñòâóâàíåòî íà îñîáåíà íîðìà íà îðãàíèçàöèÿ, êîÿòîâ íàé-ãðóá âèä å êîìïðîìèñ ìåæäó áúëãàðñêèÿ åçèêîâ Èçòîê è Çàïàä; �Ïðî-ó÷âàåì ëè å ñîôèéñêèÿò åçèê?�, îòáåëÿçâàéêè, ÷å îòãîâîðúò å âúâ âúçìîæ-íîñòòà äà ñå îïðåäåëÿò ñîöèîëèíãâèñòè÷íèòå ãðóïè â ðàìêèòå íà åäèí ãðàäñ âèñîêà ñîöèàëíà ìíîãîåòàæíîñò è ìåòîäèòå çà èçñëåäâàíåòî èì; �Çàùîñå èíòåðåñóâàìå èìåííî îò ñòîëè÷íèÿ åçèê?�, àêöåíòèðàéêè âúðõó ôàêòà,÷å ñòîëè÷íîòî íàñåëåíèå ïðåäñòàâÿ ìíîãîîáðàçèåòî íà öÿëàòà äúðæàâà,îòòàì è íà íåéíèÿ åçèê, íî è ñî÷åéêè, ÷å èìåííî â Ñîôèÿ ñå èçêîâàâàò íîð-ìèòå íà íàé-ïðåñòèæíîòî áúëãàðñêî åçèêîâî ïîâåäåíèå.

 ãëàâàòà �Ñúâðåìåííàòà ñòîëè÷íà åçèêîâà ñèòóàöèÿ� ñå îñâåòëÿâà îñíî-âîïîëàãàùîòî ñîöèîëèíãâèñòè÷íî ïîíÿòèå �åçèêîâà ñèòóàöèÿ� è îñíîâíèòåìó òèïîâå � åêçîãëîñíè è åíäîãëîñíè; áàëàíñèðàíè è íåáàëàíñèðàíè. Ïðàâèñå èçâîäúò, ÷å ñòîëè÷íàòà åçèêîâà ñèòóàöèÿ ñàìî íà ïðúâ ïîãëåä ìîæå äàèçãëåæäà áàëàíñèðàíà.

Âàæíà å ãëàâàòà �Áúëãàðñêèÿò åçèêîâ èçòîê è áúëãàðñêèÿò åçèêîâ çàïàä�,â êîÿòî àâòîðúò î÷åðòàâà îñíîâíèòå äèàëåêòíè ðàçëè÷èÿ ìåæäó äâàòà åçè-êîâè àðåàëà è çàêëþ÷àâà, ÷å îùå â ïúðâèòå äâå äåñåòèëåòèÿ ñëåä Îñâîáîæäå-íèåòî Ñîôèÿ ñòàâà òåðåí íà åçèêîâà óíèôèêàöèÿ ìåæäó òÿõ. Îáîçíà÷àâàéêèèçòî÷íèÿ òèï ñúñ ñèìâîë À, à çàïàäíèÿ ñ Â, Âèäåíîâ ãîâîðè çà óíèôèöèðàíîñòîëè÷íî ïîâåäåíèå òèï À èëè íàïðàâî Ñ, ò.å. ðå÷ íà õîðà, êîèòî îëèöåò-âîðÿâàò ñìåñâàíåòî è óåäíàêâÿâàíåòî íà äâàòà îñíîâíè ïðîèçíîñèòåëíèòèïà. Âåäíàãà ñëåä òîâà àâòîðúò ðàçãëåæäà äèôåðåíöèðàíî âúïðîñíèòå äâàòèïà.  ãëàâàòà �Äíåøíèÿò áúëãàðñêè åçèêîâ èçòîê â ñòîëèöàòà� âúç îñíîâà

126

íà ñúâðåìåííè ñîöèîìåòðè÷íè íàáëþäåíèÿ ñå ïðàâÿò èíòåðåñíè èçâîäè çàðå÷åâîòî ïîâåäåíèå íà èçòî÷íîáúëãàðñêèòå íîñèòåëè íà åçèêà â ñòîëèöàòà.Ëþáîïèòåí å èçâîäúò çà òîâà, ÷å ãîëÿìà ÷àñò îò õîðàòà íà èçêóñòâîòî èïîëèòèêàòà ñâðúõÿêàò (ãîë¾ì � ãîë¾ìè; á¾ë � á¾ëè) è óâëè÷àò ñ ðå÷åâîòîñè ïîâåäåíèå ïîñëåäîâàòåëè îò äðóãè ñúñëîâèÿ, â ðåçóëòàò íà êîåòî ñâðúõ-ÿêàíåòî ñå íàëàãà òðàéíî è äúëáîêî.  ïðîòèâîâåñ íà òîâà ÿâëåíèå ïðåäñòà-âèòåëèòå íà ìëàäîòî ïîêîëåíèå ïîä÷åðòàíî êëîíÿò êúì åêàâèòå ôîðìè.Óñòàíîâåíà å è íèñêàòà ïðåñòèæíîñò íà èçòî÷íîáúëãàðñêàòà ðåäóêöèÿ èóïîòðåáàòà íà ãåíåðàëèçèðàíè âèíèòåëíè ôîðìè (æèí³, æèí³òú; âóä³,âóä³òú), êîèòî ñà èçâúí ãîðíèÿ ïðàã íà ïîíîñèìîñò. Ïðàâÿò ñå ëþáîïèòíèçàêëþ÷åíèÿ è çà îñîáåíîñòèòå íà ñîöèàëíàòà äåìîãðàôèÿ, ïðè êîÿòî ðåçóë-òàòèòå ñà â çàâèñèìîñò îò ñòîëè÷íèÿ êâàðòàë. Îêàçâà ñå, ÷å öåíòúðúò íàãðàäà å âñåÿäåí, çà ðàçëèêà îò êîìïëåêñèòå, êàòî íàïð. æ.ê. �Èçãðåâ�, íàñåëåíãëàâíî ñ èçòî÷íîáúëãàðñêî íàñåëåíèå, ïðèäîøëî ïðåç 50-òå ãîäèíè íà ÕÕ â.�Äíåøíèÿò åçèêîâ çàïàä â ñòîëèöàòà� ïðåäñòàâÿ êàðòèíàòà íà Â-ïëàñòà,îòðàçÿâàù çàïàäíîáúëãàðñêèòå äèàëåêòíè îñîáåíîñòè ïðåäè âñè÷êî âúâôîíåòè÷íî, íî è â ìîðôîëîãè÷íî è àêöåíòíî îòíîøåíèå. Îñîáåíî âíèìàíèåå îáúðíàòî íà àãðåñèâíîñòòà íà îêîí÷àíèÿòà çà 1 ë. åä.÷. è 1 ë. ìí.÷. ñåã. âð.-ì è -ìå ïðè ãëàãîëèòå îò I è II ñïð. (àç ÷åò�ì � íèå ÷åò�ìå), íàðè÷àíî�ìåêàíå� è çàáåëÿçàíî îùå îò àêàä. Àë. Áàëàí è èçñëåäâàíî îò ïðîô. Ñò.Ñòîéêîâ. Àâòîðúò óñòàíîâÿâà, ÷å �ìåêàíåòî� íå ñå ñõâàùà êàòî äèàëåêòèçúì,à êàòî âúçìîæíà è äîïóñòèìà ôîðìà çà îôèöèàëíî ðå÷åâî îáùóâàíå, ìîòè-âèðàíà îò àíàëîãèÿòà ñ ãëàãîëèòå îò III ñïð. Ïîñî÷âà ñå îùå, ÷å çàïàäíî-áúëãàðñêèÿò ñòîëè÷àíèí å îñîáåíî ÷óâñòâèòåëåí êúì ëè÷íèòå ìåñòîèìåíèÿÿ, îí, îíà, îíî, îíè, êúì ÷àñòèöàòà çà áúäåùå âðåìå ÷å è êúì îêîí÷àíèåòî -îçà ì.ð. åä.÷. (÷îâ�êî, ñò¥ëî), çàùîòî ñõâàùà òÿõíàòà êîíòðàñòíîñò íà ôîíàíà ãðàäñêàòà ðå÷åâà ðåàëèçàöèÿ îò òèïà À.

Îñîáåíî âíèìàíèå å îòäåëåíî íà âúïðîñèòå çà �Ñúñëîâíîñò è åçèêîâîïîâåäåíèå â ñòîëèöàòà�. Âèäåíîâ ãîâîðè çà òðè îñíîâíè ñîöèàëíè ãðóïèðîâ-êè: âèñîêà, ñðåäíà è íèñêà, äèôåðåíöèðàíè îò ìíîæåñòâî ñîöèàëíî-äåìîã-ðàôñêè ïðèçíàöè êàòî îáðàçîâàíèå, ïðîôåñèÿ, æèòåéñêè ñòàæ, ãîâîðíà ïðè-íàäëåæíîñò íà ïðåäèøíîòî ìåñòîæèâååíå, îòêðîÿâàéêè ïîíîñèìè, ïî-ñêîðîïîíîñèìè, îòêîëêîòî íåïîíîñèìè, íåïîíîñèìè è àáñîëþòíî íåäîïóñòèìèåçèêîâè ïðîìåíëèâè.

Ñïåöèàëíî ìÿñòî çàåìà ãëàâàòà �Áèëèíãâèçìúò â ñòîëèöàòà�, êàòî ñåïîä÷åðòàâà, ÷å áúëãàðñêèÿò åçèê å ïúðâè è çàäúëæèòåëåí, à åçèêúò íà åòíè-÷åñêîòî ìàëöèíñòâî (àðìåíñêî, öèãàíñêî) � âòîðè è ôàêóëòàòèâåí.

�Ñîôèéñêèÿò óíèâåðñèòåò �Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè�, åëåêòðîííèòåìàñìåäèè è íîðìàòà íà áúëãàðñêèÿ åçèê� å ãëàâàòà, â êîÿòî ñå àêöåíòèðàâúðõó ðîëÿòà íà èçáðîåíèòå èíñòèòóöèè êàòî êîäèôèêàòîðè íà åçèêîâîòî

127

ïîâåäåíèå. Äîáðå áè áèëî îùå ïî-ÿðêî äà áúäå îòêðîåíà êîäèôèêàòîðñêàòàðîëÿ íà Èíñòèòóòà çà áúëãàðñêè åçèê ïðè ÁÀÍ.

Îòäåëíà ãëàâà èíòåðïðåòèðà âúïðîñèòå çà �Öåíòúð è ïåðèôåðèÿ.Ïðîó÷âàíå íà ñòîëè÷íèòå êâàðòàëè�, êîÿòî íà ïðàêòèêà àíàëèçèðà ñîöèàë-íàòà ìàêðîñòðóêòóðà íà Ñîôèÿ. Ðåòðîñïåêòèâíî ñå ïðàâè èçâîä, ÷å öåíòúðúòå äèêòóâàë íîðìàòà íà ãðàäñêî åçèêîâî ïîâåäåíèå è ñå îòïðàâÿ îñíîâàòåëíàêðèòèêà êúì ïðîó÷âàòåëèòå, ÷å èçñëåäâàíåòî íà åçèêîâèòå îñîáåíîñòè âñîôèéñêèòå ìàõàëè å ñúäáîíîñíî çàêúñíÿëî.

Îñîáåí èíòåðåñ ïðåäèçâèêâà ãëàâàòà �Ìëàäåæêèÿò æàðãîí â ñòîëèöàòà�.Èçâîäúò, ÷å æàðãîííèòå äóìè è èçðàçè ñå îòëè÷àâàò ñ îñîáåíà åêñïðåñèÿ èíàõîä÷èâî ïðåíàçîâàâàíå íà ïðåäìåòèòå è ÿâëåíèÿòà, å ïîäêðåïåí îò èíòå-ðåñåí èëþñòðàòèâåí ìàòåðèàë. Àâòîðúò óñòàíîâÿâà, ÷å âåðîÿòíîñòòà åäíàæàðãîííà äóìà äà ïîïàäíå â êíèæîâíèÿ åçèê ñåãà å ñòîêðàòíî ïî-ãîëÿìà, âñðàâíåíèå ñ êîÿòî è äà å äóìà îò òåðèòîðèàëíèòå äèàëåêòè. Ñ îãëåä íàôàêòà, ÷å ìëàäåæêèÿò ñëåíã ñå çàõðàíâà ñ ëåêñèêà è îò äèàëåêòèòå îáà÷å,ìîæåì ïî-ñêîðî äà íàïðàâèì èçâîä, ÷å æàðãîíúò ñúùî å åäèí îò ñúâðåìåí-íèòå ïúòèùà çà ïðîíèêâàíå íà äèàëåêòèçìè â ñòàíäàðòíèÿ åçèê.

�Ùðèõè êúì ïîðòðåòà íà ãîâîðåùèÿ ñòîëè÷àíèí� å ôèíàëíàòà ãëàâà, âêîÿòî ñ êîíêðåòíè ïðèìåðè îò ñúâðåìåííîòî ìó áèòèå å èëþñòðèðàí ñðåä-íîñòàòèñòè÷åñêèÿò ñîôèÿíåö è ñà íàïðàâåíè íÿêîè íåëèöåïðèÿòíè èçâîäèçà ãðàäñêàòà ìó ïñèõîëîãèÿ.

�Ñîôèéñêèÿò åçèê� å ìîäåðíî ñîöèîëèíãâèñòè÷íî èçñëåäâàíå, â êîåòî÷ðåç ñáèò, íî òî÷åí àíàëèç íà åçèêîâèòå ôàêòè ñå ïðàâÿò âàæíè èçâîäè çàðå÷åâîòî ïîâåäåíèå íà ñúâðåìåííèÿ ñòîëè÷àíèí. Êíèãàòà å íå ñàìî ìîäåëçà áúäåùè ïðîó÷âàíèÿ íà åçèêà êàêòî íà ãîëåìè ãðàäñêè îáùíîñòè, òàêà èíà ïî-ìàëêè íàñåëåíè ìåñòà, íî è öåíåí ïúòåâîäèòåë çà ñòóäåíòè, íàó÷íèðàáîòíèöè è ïî÷èòàòåëè íà åçèêîâàòà ïðîáëåìàòèêà.

Ñëàâêà Êåðåìèä÷èåâà, Àíà Êî÷åâà

128

Èâàí Êî÷åâ. Áúëãàðñêà ôîíîëîãèÿ (÷àñò ïúðâà). Ñ., Àíèêî, 2010.162 ñ.

Àâòîðúò íà êíèãàòà å âèäíèÿò áúëãàðñêè åçèêîâåä � ôîíîëîã, áàëêàíîëîãè ñëàâèñò � ïðîô. ä-ð Èâàí Êî÷åâ, ÷èÿòî îñíîâíà äåéíîñò å ñâúðçàíà ñÈíñòèòóòà çà áúëãàðñêè åçèê ïðè ÁÀÍ � äîêòîðàíò; í.ñ.; ñò.í.ñ.; ðúêîâîäèòåëíà Ñåêöèÿ çà áúëãàðñêà äèàëåêòîëîãèÿ è ëèíãâèñòè÷íà ãåîãðàôèÿ;çàì.-äèðåêòîð è ïð. Âúâ âðúçêà ñ ïðîó÷âàíåòî íà íàðîäíèòå ãîâîðè òîé ìíî-ãîêðàòíî îáõîæäà ñòðàíàòà, ñúáèðà è àíàëèçèðà ìàòåðèàëè, êàðòîãðàôèðà,à ñëåä ñìúðòòà íà ïðîô. Ñò. Ñòîéêîâ ñúçäàâà êîíöåïöèÿòà è ðúêîâîäè Áúë-ãàðñêè äèàëåêòåí àòëàñ. Îáîáùàâàù òîì. ×. I�III. Ôîíåòèêà. Àêöåí-òîëîãèÿ. Ëåêñèêà. Ñ., 2001.

Ñèëàòà íà íåãîâèÿ òâîð÷åñêè òàëàíò å èìåííî â óìåíèåòî ìó äà èçâúð-øâà òåîðåòè÷íè îáîùåíèÿ, è òî âúðõó áàçàòà íà ïëàíèíè îò ôàêòè, ñúáèðàíèîò öåëèÿ áúëãàðñêè èñòîðèêî-ãåîãðàôñêè åçèêîâ êîíòèíóóì. Òúêìî òàêúâ �òåîðåòèêîîáîáùàâàù � õàðàêòåð èìà è íîâîèçëåçëèÿò ìó òðóä Áúëãàðñêàôîíîëîãèÿ êàêòî ïî îòíîøåíèå íà ìàòåðèàëà (îò öÿëîòî áúëãàðñêî åçèêîâîçåìëèùå), òàêà è íà èíòåðïðåòàöèÿòà, îòðàçåíà îùå â ïîäçàãëàâèåòî íàïúðâàòà ÷àñò íà êíèãàòà: Âîêàëíî-êîíñîíàíòíîòî âçàèìîäåéñòâèå è ñìÿ-íàòà íà êîðåëàòèâíèòå îòíîøåíèÿ âúâ ôîíîëîãè÷íèòå ñèñòåìè íàáúëãàðñêèÿ åçèê. Âúâ Âñòúïëåíèåòî àâòîðúò îáÿñíÿâà, ÷å òàçè ïúðâà êíèãàå ïîäñòúï êúì ñëåäâàùèòå äâå: Áúëãàðñêèÿò âîêàëèçúì (âòîðà ÷àñò) è Áúë-ãàðñêèÿò êîíñîíàíòèçúì (òðåòà ÷àñò), êîèòî ùå ïîñëåäâàò ñëåä íåÿ. Ïîðà-äè òÿñíàòà âçàèìîñâúðçàíîñò ìåæäó âîêàëíàòà è êîíñîíàíòíàòà ñèñòåìà âïðàñëàâÿíñêè, ïðîáëåìèòå íà áúëãàðñêèÿ âîêàëèçúì è êîíñîíàíòèçúì íåìîãàò äà áúäàò ðàçáðàíè â èñòîðè÷åñêèÿ èì ðàçâîé, àêî íå ñå àíàëèçèðàñúùåñòâóâàùàòà îò ïðàñëàâÿíñêà äðåâíîñò àêîìîäàöèÿ, âîäåùà äî ïîÿâàòàíà òàêèâà âàæíè ïîñëåäèöè êàòî ðàçêúñâàíåòî íà ñèëàáåìàòà è îáîñî-áÿâàíåòî íà àâòîíîìíè ôîíîëîãè÷íè åäèíèöè ïðè ãëàñíèòå è ñúãëàñíèòå.

 Óâîäà ñå ïîñòàâÿò çàäà÷èòå íà èçñëåäâàíåòî ñ îãëåä ðàçêðèâàíå óíè-êàëíîñòòà íà áúëãàðñêàòà ôîíîëîãè÷íà ñèñòåìà (ïî Òðóáåöêîé): â îáëàñòòàíà âîêàëèçìà � èçãðàæäàíå íà èçêëþ÷èòåëíî ðåäêèÿ è èäåàëíî ïðîïîðöèî-íàëåí ñðåäåí òåìáðîâ êëàñ ñ ôîíåìè à è ú; â îáëàñòòà íà êîíñîíàíòèçìà �îòñúñòâèåòî íà ïîçèöèÿ, â êîÿòî áèõà ñå ðàçãðàíè÷àâàëè âñè÷êè ôîíåìè(êàòî ñëåäñòâèå îò ìíîãîáðîéíèòå òèïîâå íåóòðàëèçàöèè). Êî÷åâ äåôèíèðàäâå çàäà÷è: 1) äà ñå õâúðëè ñâåòëèíà âúðõó ÿâëåíèåòî âîêàëíî-êîíñîíàíòíîâçàèìîäåéñòâèå, êîåòî òîé îïðåäåëÿ êàòî êîìïëåêñíî è 2) äà ñå ïðîñëåäè

129

ñëîæíèÿò èñòîðè÷åñêè ïúò â ðàçâèòèåòî íà êîðåëàòèâíèòå îòíîøåíèÿ âúâôîíîëîãè÷íèòå ñèñòåìè íà áúëãàðñêèÿ åçèê.

Ñ îãëåä íà çàäà÷èòå â òàçè êíèãà àâòîðúò äàâà ïðåäèìñòâî íà äèàõðîííèÿñòðóêòóðíî-ôîíîëîãè÷åí ïîäõîä (ïî Ìàðòèíå), áåç äà ïðåíåáðåãâà ôîíåòè÷-íèòå ïðîìåíè â ìèíàëîòî è ñåãà.

Âòîðàòà ãëàâà å ïîñâåòåíà íà Âîêàëíî-êîíñîíàíòíîòî âçàèìîäåéñòâèåè îñíîâíîòî äèàëåêòíî äåëåíèå èëè ñ äðóãè äóìè, íà àðåàëíàòà áèïàðòèöèÿíà áúëãàðñêîòî åçèêîâî çåìëèùå (íà èçòî÷íà è çàïàäíà ÷àñò). Òîçè ïðîáëåìå âúëíóâàë áúëãàðñêèòå ëèíãâèñòè áëèçî äâå äåñåòèëåòèÿ. Àâòîðúò íå ñìÿòà,÷å ëèíãâîãåîãðàôñêàòà äèõîòîìèÿ ìîæå äà áúäå èçâúðøåíà âúç îñíîâà ñàìîíà åäíà, à äîðè è íà íÿêîëêî íåñâúðçàíè ïîìåæäó ñè ôîíåòè÷íè ÷åðòè. Çàíåãî ñúâðåìåííèòå êîíòèíóàíòè íà ý íå ñà ïúðâîïðè÷èíà çà ÷ëåíåíèå, àñëåäñòâèå îò ïî-îáùà è âñåîáõâàòíà çàêîíîìåðíîñò, êîÿòî äàâà îòðàæåíèåâúðõó öÿëàòà ôîíåòèêà (ñúîòâåòíî ôîíîëîãèÿ) íà áúëãàðñêèÿ åçèê. Òÿñíàòàâðúçêà ìåæäó âîêàëèçìà è êîíñîíàíòèçìà (ïî-ñèëíà íà Èçòîê è ïî-ñëàáà íàÇàïàä) òîé íàðè÷à âîêàëíî-êîíñîíàíòíî âçàèìîäåéñòâèå.  òàçè ñâåòëèíà åðàçãëåäàí è ÿòîâèÿò èçîãëîñåí ïîÿñ � êàòî ÷àñò îò öåíòðàëíîáúëãàðñêèÿèçîãëîñåí ïîÿñ, ðàçäåëÿù äâåòå ãîëåìè íàðå÷èÿ íà áúëãàðñêèÿ åçèê. ßòîâèÿòâúïðîñ å ñàìî åäèí îò âñè÷êè ïðîáëåìè, âêëþ÷âàùè ñå â êîìïëåêñíîòîÿâëåíèå � âîêàëíî-êîíñîíàíòíî âçàèìîäåéñòâèå.

Òîâà ÿâëåíèå îáõâàùà îùå âúçíèêâàíåòî íà ôîíîëîãè÷íî ìåêèòå ñúã-ëàñíè íà Èçòîê è íà ïàëàòàëíèÿ ñúãëàñêîâ ðåä íà Çàïàä; àêîìîäàöèÿòà íàñúãëàñíèòå êúì èçãîâîðà íà à; àêîìîäàöèÿòà íà ñúãëàñíèòå êúì èçãîâîðà íàî; ãëàéäèðàíåòî íà ãëàñíèòå ñ êðàòêè ïðèçâóöè: êðàòêî è, êðàòêî ó è ïî-ðÿäêî ñ êðàòêî ú; ôîíåòè÷íèòå óäúëæàâàíèÿ èëè óäâîÿâàíèÿ íà âîêàëèòå ïîðàçëè÷íè ïðè÷èíè, â òîâà ÷èñëî è âúçíèêâàíåòî íà íåôîíîëîãè÷åí óäàðåíêâàíòèòåò; éîòàöèÿòà íà ïðåäíèòå è íåïðåäíèòå ãëàñíè; ïðîòåçèðàíåòî;ðåäóêöèÿòà êàòî êîìïëåêñíî ÿâëåíèå â ãðàíèöèòå íà åäíè è ñúùè ëîêàëíèðåäîâå; ïðåãëàñèòå íà çàäíèòå ãëàñíè â ïðåäíè; ëàáèàëèçàöèÿòà è äåëàáèàëè-çàöèÿòà íà è â ó è îáðàòíî; âîêàëèçèðàíåòî íà êîíñîíàíòèçìà è êîíñîíàíòè-çèðàíåòî íà âîêàëèçìà, âîäåùè äî ñîíîðèçèðàíå íà ãëàñíè è ñúãëàñíè; èçïà-äàíå íà ñòåñíåíèòå ãëàñíè; âúçíèêâàíå íà ñðåäåí òåìáðîâ êëàñ ïðè âîêàëèòåêàòî ïðåãðàäà çà ñëèâàíåòî ìåæäó ïðåäíèòå è çàäíèòå ãëàñíè è äð.

 òðåòàòà (îñíîâíà) ÷àñò íà ðàáîòàòà Ðàçâîé íà êîðåëàòèâíèòå îòíî-øåíèÿ ñå ïîäëàãàò íà àíàëèç òèïîâåòå êîðåëàöèè ïðåç ðàçëè÷íèòå ïåðèîäèîò ðàçâîÿ íà áúëãàðñêèÿ åçèê è ñà ïîñî÷åíè ïðè÷èíèòå çà òÿõíàòà ñìÿíà.Ïðåãëåäúò å íàïðàâåí åçèêîâî ñòåãíàòî, ðàçëè÷íèòå ìíåíèÿ íà èçñëåäîâà-òåëèòå (ßêîáñîí, Àâàíåñîâ, Âàí-Âåéê, Ìàðòèíå, Ëàìïðåõò, Ëåêîâ, Ãåîð-ãèåâ, Âàéàí, Êàëíèí è äð.), âçåëè îòíîøåíèå êúì ïðîáëåìèòå íà ïðàñëà-âÿíñêè, ñà ïîäíåñåíè ÿñíî è òî÷íî ÷ðåç ðàçêðèâàíå íà íàé-ñúùíîñòíèòåìîìåíòè îò òåõíèòå ïîñòàíîâêè.

130

Ñïîðåä Êî÷åâ, âúïðåêè îòñúñòâèåòî íà åäèííà êîíöåïöèÿ çà õàðàêòåðàíà ïðàñëàâÿíñêàòà ôîíîëîãè÷íà ñèñòåìà, îñíîâíèòå òèïîâå êîðåëàöèè êàòîêîðåëàöèÿòà ïðåäíè�íåïðåäíè ãëàñíè (êîðåëàöèÿòà ïî äèåçíîñò�íåäèåçíîñò) è êâàíòèòåòíàòà êîðåëöèÿ ñà ïðåäñòàâåíè äîáðå. Äîðèêâàíòèòåòíàòà êîðåëàöèÿ ñúùî ìîæå äà áúäå ðàçãëåæäàíà êàòî òèï êîðåëàöèÿïðåäíè�íåïðåäíè âîêàëè. Íåçàâèñèìî îò ðåøåíèåòî íà ïðîáëåìà äàëè ñàñúùåñòâóâàëè, èëè íå å èìàëî ëàáèàëíè ãëàñíè â ïðàñëàâÿíñêè, ïîâå÷å îòÿñíî å, ÷å ôîíîëîãè÷íî çíà÷èì è åäíîðîäåí ëàáèàëåí êëàñ íå å èìàëî,îùå ïî-ìàëêî å äà ñå äîïóñíå, ÷å òîé å áèë è âîäåù â ñèñòåìàòà. Îñíîâíàòàôîíîëîãè÷íà åäèíèöà â êúñíèÿ ïðàñëàâÿíñêè è ðàííèÿ ñòàðîáúëãàðñêè �ñïîðåä ïîâå÷åòî àâòîðè � å áèëà ãðóïîôîíåìàòà èëè ñèëàáåìàòà, êúäåòîäèôåðåíöèàëíèÿò áåëåã å áèë íîñåí îò ãðóïàòà çâóêîâå (èëè ñðè÷êàòãà êàòîöÿëî). Êî÷åâ å ñêëîíåí äà ïðèåìå ñõâàùàíåòî íà Àâàíåñîâ, ÷å òîâà å åïîõàòàíà �ìåæäóöàðñòâèåòî�, â êîÿòî áèòóâàò ðàçëè÷íè ïî ðàíã ôîíîëîãè÷íè åäè-íèöè. Ïðåç êúñíèÿ ñòàðîáúëãàðñêè ñèòóàöèÿòà ñå ïðîìåíÿ ÷àê ñëåä çàïî÷-íàëîòî èçïàäàíå íà åðîâèòå ãëàñíè, äîâåëî â èçâåñòíà ñòåïåí äî åìàíöè-ïèðàíåòî íà êîíñîíàíòèçìà îò âîêàëèçìà. Òàêà ïîêðàé îñòàòúöèòå îò ñèëà-áåìíàòà êîðåëàöèÿ ïî äèåçíîñò�íåäèåçíîñò â ñòàðîáúëãàðñêè ñå ïîÿâÿâàòè ñàìîñòîÿòåëíè ñîíîðíè (è ñîíàíòè) ë, ë�, í, í�, ð, ð�, õ, õ�, ÷, ÷�, âëèçàùèïîìåæäó ñè â êîðåëàòèâíè îòíîøåíèÿ: ë � ë�, í � í�, ð � ð�, õ � õ�, ÷ � ÷�.Òàêà � ñïîðåä Êî÷åâ � â ãðàíèöèòå íà îáùàòà êîðåëàöèÿ äèåçíè�íåäèåçíèñå îáîñîáÿâàò íå äâå, à òðè ñóáêîðåëàöèè: îòèâàùàòà ñè êâàíòèòåòíà ñóáêî-ðåëàöèÿ ñâðúõêðàòêè�íîðìàëíîêðàòêè ãëàñíè; íàçàëíè�íåíàçàëíè âîêàëèè òâúðäè�ìåêè ñîíàíòè (â òîçè ïåðèîä, ìàêàð è äà çàåìàò ñðåäèùíî ìÿñòîìåæäó ãëàñíèòå è ñúãëàñíèòå, ñîíàíòèòå ñòîÿò ïî-áëèçî äî âîêàëèòå, òúéêàòî â öÿëîñòíàòà ôîíîëîãè÷íà ñèñòåìà äåéñòâà òåíäåíöèÿòà êúì ìàêñè-ìàëíà çâó÷íîñò â ãðàíèöèòå íà ñðè÷êàòà, à òå, êàêòî è âîêàëèòå, ñà çâóêîâå,ñ ïîìîùòà íà êîèòî ñðè÷êàòà ñå îòâàðÿ). Ìíîãî ïî-êúñíî, óñïîðåäíî ñòðèòå ôóíêöèîíàëíè ñúâïàäåíèÿ ìåæäó ïðåäíèòå ãëàñíè ñúñ çàäíèòå (ü ñ’ú; º ñ ’ú è ý ñ ’à), áðîÿò íà ãëàñíèòå íàìàëÿâà (îò 11 íà 5�6), à ñîíàíòèòåçàïî÷âàò äà ñå äúðæàò ïî-ñêîðî êàòî ñúãëàñíè, îòêîëêîòî êàòî ãëàñíè.

Îò ñòàðîáúëãàðñêàòà ñîíàíòíà êîðåëàöèÿ � ÷ðåç ñúêðàùàâàíåòî íà÷ëåíîâåòå ÷ è ð� � íà Çàïàä âúçíèêâà ïàëàòàëíèÿò êîíñîíàíòåí ðåä, à ñóâåëè÷àâàíåòî áðîÿ íà ìåêèòå ñúãëàñíè � ñëåä òðèòå ôóíêöèîíàëíè ñúâïà-äåíèÿ íà ïðåäíèòå ãëàñíè ñúñ çàäíèòå � íà Èçòîê ñå ðàçâèâà ìåêîñòíàòàêîðåëàöèÿ îò ñúâðåìåíåí òèï, ò.å. ðîëÿòà íà ñîíîðèòå è ñîíàíòèòå â èñòî-ðèÿòà íà áúëãàðñêàòà âîêàëíà è êîíñîíàíòíà ñèñòåìà å ìíîãî ðàçëè÷íà èñúùåñòâåíà.

Ñúùî ïî íîâ è íàïúëíî óáåäèòåëåí íà÷èí, âúç îñíîâà íà áîãàòà ëèòåðà-òóðà, àâòîðúò â ñïåöèàëíà ãëàâà ðàçãëåæäà Ìÿñòîòî íà ôîíåìàòà ú âîñíîâíàòà òðèêëàñíà òðèúãúëíà âîêàëíà ñèñòåìà íà áúëãàðñêèÿ åçèê

131

(â ñðàâíåíèå ñ äðóãèòå áàëêàíñêè åçèöè), â êîÿòî äîêàçâà, ÷å ïîÿâàòà íà úâúâ ôîíîëîãè÷íèòå ñèñòåìè íà ðóìúíñêè è àëáàíñêè ñå äúëæè íà áúëãàðñêè,êúäåòî ú å íå ñàìî �ãåíåòè÷íî� çàëîæåíà, íî å è ñèëíà ôîíåìà.

 ÷àñòòà Îñíîâíè òèïîâå íîâîáúëãàðñêè êîðåëàöèè � íàñëåäåíè è íîâèñà èçíåñåíè íà ïðåäåí ïëàí ìíîãîáðîéíèòå äèàëåêòíè ôîíîëîãè÷íè âîêàëíèñèñòåìè, â êîèòî áèòóâàò: ëèíãâàëíàòà (Ñìîëÿíñêî, Äåìèðõèñàðñêî, Äå-äåàãà÷êî, ×àòàëäæàíñêî, Âðà÷àíñêî, Ïëåâåíñêî, Ïàçàðäæèøêî, Ðàçëîæêî),íåîëèíãâàëíàòà (Ïîìîðèéñêî, Ñòðóæêî, Òåòåâåíñêî), ëàáèàëíàòà êîðåëàöèÿ(Àñåíîâãðàäñêî, Âåëèíãðàäñêî, Ãîöåäåë÷åâñêî, Ìàäàíñêî, Êðóìîâãðàäñêî),à ñúùî òàêà è êîðåëàöèÿòà ìàêñèìàëíî íèñêè�ìàêñèìàëíî âèñîêè (Âðà-÷àíñêî, Êþñòåíäèëñêî, Ùèïñêî, Âåëåøêî). Ñîáñòâåíîáúëãàðñêà, âúç îñíîâàíà êîÿòî áúëãàðñêèÿò åçèê ñå îòëè÷àâà îò îñòàíàëèòå ñëàâÿíñêè, å ò.íàð.êîðåëàöèÿ ïî ñòåïåí íà ðàçòâîðà. Ìàêàð è áëèçêà äî ïîäîáíè êîðåëàöèè âäðóãè áàëêàíñêè åçèöè, òÿ å îðèãèíàëíà ñ èäåàëíàòà ñè ïðîïîðöèîíàëíîñòíà ñúçäàäåíèòå îò íåÿ ñèñòåìè ïîä óäàðåíèå è âúí îò íåãî.

 äåëà Îñíîâíè òèïîâå íîâîáúëãàðñêè êîíñîíàíòíè êîðåëàöèè � íàñ-ëåäåíè è íîâè, ïîêðàé ïîçíàòèòå íè äâå êîðåëàöèè çâó÷íè�áåççâó÷íè ñúãëàñ-íè è òâúðäè�ìåêè ñúãëàñíè Êî÷åâ ðàçãëåæäà è âúïðîñà çà âúçíèêâàíå íàíîâ (òðåòè) ñîíîðåí òèï ôîíîëîãè÷íè ñèñòåìè � ñëåäñòâèå îò óíèêàëíè èíåî÷àêâàíè íåóòðàëèçàöèè, òîçè ïúò ìåæäó âîêàëè è êîíñîíàíòè. Ìàòå-ðèàëúò å ïðèâåäåí ñúïîñòàâèòåëíî êàêòî îò áúëãàðñêîòî ñåëî Êîðòåí, Íîâî-çàãîðñêî (ñ àâòîõòîííî íàñåëåíèå), òàêà è îò áúëãàðñêîòî ïðåñåëíè÷åñêîñåëî Êèðþòíÿ (îòñêîðî ñ âúçñòàíîâåíî èìå Êîðòåí) â Ìîëäîâà.  èçñëåä-âàíåòî ñå ïðåäëàãà åçèöèòå (è äèàëåêòèòå) ïî ñâåòà äà íå áúäàò ðàçãëåæäàíèêàêòî äîñåãà êàòî äâà òèïà � âîêàëåí èëè êîíñîíàíòåí, à êúì òÿõ äà áúäåïðèáàâåí è òðåòè òèï � ñîíîðåí. Òîâà íàáëþäåíèå íà Êî÷åâ èìà âàæíîîáùîëèíãâèñòè÷íî è òåîðåòè÷íî çíà÷åíèå çà ðàçáèðàíå íà ñîíîðíèÿ òèïñèñòåìè ïðè áúäåùè ïðîó÷âàíèÿ.

 ïîñëåäíàòà (÷åòâúðòà) ÷àñò Òèïîâå ñèñòåìè è êîðåëàöèè (èçâîäè) ñåïðàâè îáîáùåíèå íà êàçàíîòî. Ïðèâåäåíè ñà 11 òèïà âîêàëíè ñèñòåìè îòöÿëàòà áúëãàðñêà åçèêîâà òåðèòîðèÿ è ñå ïîñî÷âàò îòëèêèòå íà èçòî÷íîáúë-ãàðñêèÿ êîíñîíàíòèçúì îò çàïàäíîáúëãàðñêèÿ. Ñõîäñòâàòà ìåæäó ñèñòåìèòåîò äâåòå ÷àñòè íà åçèêîâèÿ êîíòèíóóì ñå êîðåíÿò â îáùèÿ ôîíåòè÷åí èôîíîëîãè÷åí ðàçâîé, ïðåæèâÿí îò âñè÷êè ãîâîðè âúâ âðåìåòî.

Àâòîðîâèÿò íàó÷åí ïî÷åðê â òðóäà ñå îòëè÷àâà ñúñ ñëåäíèòå ÷åðòè:áîãàòñòâî íà èäåè, îðèãèíàëíè ðåøåíèÿ, íîâ ìàòåðèàë, ïîñëåäîâàòåëíî ïðî-âåäåíà ñòðóêòóðíà ìåòîäîëîãèÿ.

Èçñëåäâàíåòî å ïðåäíàçíà÷åíî çà ôèëîëîçè ñïåöèàëèñòè, ñòóäåíòè èçà âñè÷êè, êîèòî ïðîÿâÿâàò èíòåðåñ êúì èíäèâèäóàëíîñòòà íà áúëãàðñêèÿåçèê.

Òèíêà Êîñòîâà

132

Âåñåëêà Òîí÷åâà, Áúëãàðèòå îò Ãîëî Áúðäî, Ðåïóáëèêà Àëáàíèÿ.Òðàäèöèÿ, ìóçèêà, èäåíòè÷íîñò. ×àñò 1. Ñ., Äúðæàâíà àãåíöèÿçà áúëãàðèòå â ÷óæáèíà, 2009. 328 ñ.

Äúëãîî÷àêâàíàòà êíèãà íà Âåñåëêà Òîí÷åâà ñå îñíîâàâà íà ôîëêëîðíèè åòíîãðàôñêè ìàòåðèàëè, ñúáèðàíè â ïåðèîäà 2006�2008 ã. îò ñåëàòà Ñòåá-ëåâî, Êëåíüå è Âîðìèöà, êàêòî è íà ïðåñåëíèöè îò òåçè ñåëèùà â ãð. Òèðàíàè Äóðàñ (Äðà÷). Ìàêàð ÷å îò äåâåòäåñåòòå ãîäèíè íà íàøèÿ âåê � ñ îáëåê-÷àâàíåòî íà êîíòàêòèòå ìåæäó Áúëãàðèÿ è Àëáàíèÿ � â òîçè ðàéîí ñå ñúñòîÿ-õà ðåäèöà åêñïåäèöèè íà íàøè è ÷óæäè ó÷åíè, âñå ïàê ñâåäåíèÿòà çà òðàäè-öèîííàòà êóëòóðà è åçèêà íà íàñåëåíèåòî îñòàâàò îòêúñëå÷íè. Òðóäúò å ñå-ðèîçåí ïðèíîñ â òàçè íàñîêà, ïðåäñòàâÿù åäíà ïî-öÿëîñòíà êàðòèíà íà òðà-äèöèîííàòà îáðåäíîñò, èçêóñòâî è ñâåòîãëåä, íà ðîäîâàòà ïàìåò è íàðîäíîñ-òíîòî ñúçíàíèå.

Íà ïúðâî ìÿñòî, òðóäúò ñúäúðæà çàäúëáî÷åí ïðåãëåä íà ìàòåðèàëèòåçà èñòîðèÿòà íà ðåãèîíà, òî÷íî îïèñàíèå íà ñåëèùàòà ñ áúëãàðñêî õðèñòèÿí-ñêî è ìþñþëìàíñêî íàñåëåíèå. Îòáåëÿçâà ñå, ÷å â ìèíàëîòî òîé å ïðåäñòàâ-ëÿâàë åäíà öÿëîñò ñúñ ñåëèùàòà â Äåáúðñêî � äíåñ íà çàïàä îò ãðàíèöàòà ñÐ Ìàêåäîíèÿ. Òúé êàòî ãðàíèöàòà å íîâà, òÿ äîðè ïðèñúñòâà êàòî òåìà âúâôîëêëîðà íà îáùíîñòòà ÷ðåç ðàçëè÷íè ïðåäàíèÿ (ñðâ. ñ. 17�20). Èñëÿìèçà-öèÿòà íà ðåãèîíà å êúñíà � ñëåä âòîðàòà ïîëîâèíà íà ÕVIII â. (ñ. 25�27).Óñòàíîâåíî å, ÷å äî 1519 ã. âñè÷êè ñåëà â Ãîëî Áúðäî ñà áèëè õðèñòèÿíñêè,à ïîâîäúò çà ïðèåìàíåòî íà èñëÿìà å íàëàãàíåòî íà âîåííèÿ äàíúê áåäåë �ñàìî çà õðèñòèÿíèòå ïðåç 1832 ã. Èíòåðåñíî å, ÷å ìþñþëìàíñêîòî íàñåëåíèåâ îáëàñòòà ñå íàðè÷à øîïîè èëè òîðáåøè, à íàçâàíèåòî ïîìàöè íå å èçâåñò-íî. Ñìÿíàòà íà ðåëèãèÿòà ÷åñòî ñå èäåíòèôèöèðà êàòî ñìÿíà íà íàðîäíîñòòà.Õðèñòèÿíèòå íàðè÷àò ìþñþëìàíèòå òóðöè, à ìþñþëìàíèòå íàðè÷àò õðèñ-òèÿíèòå êàóðè. Òîâà âåðîÿòíî å ïðè÷èíåíî îò îáñòîÿòåëñòâîòî, ÷å èñëÿìè-çèðàíîòî íàñåëåíèå âå÷å ñå ïîëçâà ñ íÿêîè îò ïðàâàòà íà òóðöèòå. Âúïðåêèòîâà ñïîìåíúò çà ñòàðàòà îáùíîñò íà ðåëèãèÿòà å æèâ è â åæåäíåâíèÿ áèòíå ñúùåñòâóâà ïðîòèâîïîñòàâÿíå è ðàçäåëÿíå. Õîðàòà îò äâåòå âåðîèçïîâåäà-íèÿ ñúæèòåëñòâàò ìèðíî è îáèêíîâåíî, êàêòî ëè÷è è îò ìíîæåñòâîòî ðàçêàçèâ êíèãàòà, òóê õðèñòèÿíñêèòå è ìþñþëìàíñêèòå ïðàçíèöè ñå ÷åñòâàò îáùîîò âñè÷êè. Êàòî åäèí ÿðúê èçðàç íà îáùîïðèåòîòî òóê ñõâàùàíå �Áîã ååäèí� ìîæå äà ñå ïîñî÷è íàäïèñúò íà ÷åðêâàòà â ñ. Ãèíåâåö, íàïèñàí ñ êèðèë-ñêè áóêâè, êîéòî ãëàñè:

133

�1911ã. ÕÐÀ. ÑÂ. Íèê.ÌÀØÀËÀ×ÓÄÍÎ ÑÎÅÄÈÍÅÍÈÅ. ÑÅËÈÅÒÎ ÃÈÍÅÂÖÚ � (âæ. ñ. 315)

Ñúùåñòâåíà ÷àñò îò êíèãàòà å ïîñâåòåíà íà òðàäèöèîííàòà îáðåäíîñò,êîÿòî å ðàçãëåäàíà â äâà äÿëà � êàëåíäàðíà è ñåìåéíà. Îïèñàí å è õðèñòèÿí-ñêèÿò, è ìþñþëìàíñêèÿò ïðàçíè÷åí êàëåíäàð. Òðàäèöèÿòà íà õðèñòèÿíñêèòåïðàçíèöè å äîáðå çàïàçåíà. Òå ñà ïîäðîáíî ïðåäñòàâåíè â êíèãàòà è ðàçêðèâàòðåäèöà èíòåðåñíè äåòàéëè. Íàïð. îñâåí ìåñåíåòî íà âàñèëè÷êà ïîãà÷à, ñïå-öèôè÷åí åëåìåíò îò ïðàçíóâàíåòî íà Âàñèëèöà (Âàñèëüîâäåí � 1/14 ÿíóàðè),òóê å õîäåíåòî íà æåíèòå ñ ïîãà÷è íà âîäà, çà äà å ïúëíî ñ âîäà. Òîâà íåîòìåíÿ èçïúëíåíèåòî íà îáè÷àèòå, ñâúðçàíè ñ õâúðëÿíåòî íà êðúñòà âúââîäà íà Âîäèöè, êàòî íà òîçè äåí â ñ. Ñòåáëåâî ñå èçâúðøâà è ãîùàâêà. Òÿñå ïîäãîòâÿ îò åæåãîäíî èçáèðàí êóì. Ñ ðåäèöà èíòåðåñíè åëåìåíòè ñåõàðàêòåðèçèðàò è ïðîëåòíèòå îáè÷àè. Äåíÿò 22 þíè � ëÿòíîòî ðàâíîäåíñò-âèå � ñå âúçïðèåìà îò íàñåëåíèåòî êàòî êóéíîêñ � �êóéíîêñ å âîðòèò ñåêóí çèìà, äåíåñ Âîðòóëóì ñå âèêà�, à íà Èëèãäåí ñå ñúáèðàò áóëüìåò ��ìëå÷íèòå ïðîäóêòè� (ñ. 45). Ïîäðîáíî ñà îòðàçåíè è ïðàçíèöèòå îò êðúãàíà ñåìåéíàòà îáðåäíîñò.

Öåíòðàëíî ìÿñòî â êíèãàòà çàåìà îïèñàíèåòî íà ìóçèêàëíèÿ ôîëêëîð� ïåñíè è èíñòóìåíòàëíè èçïúëíåíèÿ (ñ. 63�90; 129�208). Îñâåí òåîðåòè÷íèÿàíàëèç êíèãàòà ïðåäñòàâÿ è çàïèñàíè íîòèðàíè ïåñåííè è èíñòðóìåíòàëíèîáðàçöè. Òîâà íåñúìíåíî å íàé-ÿðêèÿò ïðèíîñ íà Â. Òîí÷åâà. Èçñëåäâàíåíà òîçè àñïåêò îò ôîëêëîðà íà ñëàâÿíñêîòî íàñåëåíèå â Àëáàíèÿ äîñåãàèçîáùî íå å ïðàâåíî.  òàçè îáëàñò ñå äîñòèãà äî ðåäèöà âàæíè èçâîäè �íàïð. äâóãëàñíî èëè åäíîãëàñíî ïååíå è ìóçèêàëíî èçïúëíåíèå, ðèòìè÷íàè ñòðóêòóðíà îðãàíèçàöèÿ íà ìóçèêàëíèÿ èçðàç è äð. Íî îò íå ïî-ìàëêîçíà÷åíèå å ôàêòúò, ÷å òàçè ÷àñò îò êíèãàòà èìà è ïðàêòè÷åñêî ïðèëîæåíèå.Íîòíèòå çàïèñè ìîæå äà áúäàò èçïîëçâàíè íå ñàìî çà ñúõðàíÿâàíå è ïðîó÷-âàíå íà îáðàçöèòå, íî è çà òÿõíîòî ðàçïðîñòðàíÿâàíå è èçó÷àâàíå. Òîâà ùåñúçäàäå âúçìîæíîñò çà ïðîäúëæàâàíå íà ìóçèêàëíàòà òðàäèöèÿ íà ðåãèîíà,êîéòî ïîðàäè ñèëíèòå ìèãðàöèîííè ïðîöåñè å îáðå÷åí íà ïîñòåïåííî èç-÷åçâàíå.

Èçêëþ÷èòåëíî âàæíè ñà è íàáëþäåíèÿòà íà âúçãëåäèòå çà íàðîäíîñòíàòàèäåíòè÷íîñò íà íàñåëåíèåòî îò Ãîëî Áúðäî, ïóáëèêóâàíè â èçäàíèåòî. Òåëè÷àò è îò ñëîâåñíèòå ìàòåðèàëè � îáðàçöè îò ãîâîðà íà æèòåëè îò ñåëàòàÑòåáëåâî è Êëåíüå.  òÿõ ìíîãîêðàòíî ìîæå äà ñå ïðîñëåäè áúëãàðñêîíàðîäíîñòíî ñàìîñúçíàíèå, êîåòî ïðîÿâÿâàò æèòåëèòå íà îáëàñòòà. Òåçèòåêñòîâå ìîãàò äà áúäàò èçïîëçâàíè êàêòî îò åòíîëîçè è ôîëêëîðèñòè çàïðîó÷âàíå íà òðàäèöèîííèòå ðèòóàëíè ïðàêòèêè è ñâåòîãëåäà, òàêà è îò

134

äèàëåêòîëîçè. Êíèãàòà èìà è ïðèëîæåíèÿ, âêëþ÷âàùè ôîòîãðàôñêè äîêó-ìåíòàëåí ìàòåðèàë. Âñè÷êî òîâà ïðàâè òðóäà íà Âåñåëêà Òîí÷åâà åäèíáåçñïîðåí ïðèíîñ êúì öÿëîñòíîòî çàïàçâàíå íà ñâåäåíèÿòà çà äóõîâíàòàêóëòóðà íà Ãîëî Áúðäî � åäíî îðëîâî ãíåçäî íà áúëãàðùèíàòà â Àëáàíèÿ,ñúõðàíåíî è äî íàøè äíè â íåïðèñòúïíèòå ïëàíèíè.

Ëó÷èÿ Àíòîíîâà-Âàñèëåâà

135

Ñðåä òåêñòîâåòå è åìîöèèòå íà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå. Ñáîðíèêíàó÷íè èçñëåäâàíèÿ â ÷åñò íà ñò.í.ñ. I ñò. äôí Ðóìÿíà Äàìÿíîâà.Ñ., Èçòîê-Çàïàä, 2009. 631 ñ.

 êðàÿ íà 2009 ãîäèíà èçëåçå îò ïå÷àò îáåìèñòèÿò ñáîðíèê ñ íàó÷íèèçñëåäâàíèÿ, ïîñâåòåí íà 60-ãîäèøíèÿ þáèëåé íà ñò.í.ñ. Iñò. äôí ÐóìÿíàÄàìÿíîâà. Ñáîðíèêúò, îñâåí ïðîôåñèîíàëåí æåñò íà âíèìàíèå îò áëèçî50 íåéíè êîëåãè îò âîäåùè áúëãàðñêè óíèâåðñèòåòè, õóìàíèòàðíè èíñòèòóòèíà Áúëãàðñêàòà aêàäåìèÿ íà íàóêèòå è ÷óæäåñòðàííè ó÷åíè, èçñëåäâàùèÁúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå, å íåñúìíåíî âèñîêà îöåíêà çà íàó÷íèÿ ïîòåíöèàëè ïðîâîêàòèâíîñòòà íà ëèòåðàòóðîâåäñêèòå èçñëåäâàíèÿ íà Ðóìÿíà Äà-ìÿíîâà.

Ïðîëè÷àâàò óâàæåíèåòî, ñèìïàòèÿòà è îòãîâîðíîñòòà, ñ êîèòî âñåêè îòó÷àñòíèöèòå â ñáîðíèêà ñå å îòíåñúë êúì ñâîåîáðàçíàòà ôîðìà íà äèàëîã ñþáèëÿðÿ, êàêâàòî ïðåäñòàâëÿâàò òîçè òèï èçäàíèÿ. Îáâúðçàíîñòòà íà ñòà-òèèòå ñ íàó÷íîòî ïîëå, â êîåòî ñå ðàçïîëàãàò ëèòåðàòóðîâåäñêèòå èíòåðåñèíà àâòîðêàòà � èñòîðè÷åñêàòà ñîöèîëîãèÿ è èçñëåäâàíå íà åìîöèèòå è ÷óâ-ñòâèòåëíîñòòà ïðåç Âúçðàæäàíåòî, ïðàâÿò îò êíèãàòà íå ôîðìàëíî-þáèëååíòåêñòîâè æåñò êúì �âèíîâíèêà� çà òîâà èçäàíèå, à ñèëåí êîíöåïòóàëåí ñáîð-íèê.

�Ñðåä òåêñòîâåòå è åìîöèèòå íà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå� çàïî÷âà ñòðè ñòàòèè, êîèòî ðåöåíçèðàùî-ïîõâàëíî êîìåíòèðàò ïåðñïåêòèâíîñòòà èçíà÷èìîñòòà íà èçñëåäâàíèÿòà íà Ðóìÿíà Äàìÿíîâà. Ñ ïðèñúùîòî ñè ÷óâñòâîçà õóìîð, äæåíòúëìåíñêè æåñò êúì äàìàòà è íàó÷íà åðóäèðàíîñò ÊèðèëÒîïàëîâ âúâåæäà åìîöèîíàëíèÿ òîí â ïëàíà íà íàó÷íîòî ãîâîðåíå çà åìî-öèèòå. Æàíðîâî îïðåäåëÿ ñâîÿ òåêñò êàòî �çàêà÷êà� êúì äúëãîâðåìåíåíñâîé ïðèÿòåë è ñúðàòíèê íà ëèòåðàòóðíàòà è êóëòóðíàòà òåðèòîðèÿ íà Áúë-ãàðñêîòî âúçðàæäàíå. Ïðàâè çàäúëáî÷åí êîìåíòàð íà ïîñëåäíèòå äâå êíèãèíà àâòîðêàòà, çàä ñåðèîçíîñòòà íà êîéòî ñå óñåùà óäîâîëñòâèåòî îò îáùóâà-íåòî ñ íåéíèòå òåêñòîâå. Íà ôèíàëà âëèçà îòíîâî â òîíà íà �çàêà÷êàòà�: Çà-äà÷àòà áåøå äà ÿ ðàçîáëè÷èì êàê, ïðåêðà÷âàéêè îò þíîøåñòâîòî âìëàäîñòòà, ãî å óäàðèëà íà äåíîíîùíè ñúìíèòåëíè îáùóâàíèÿ ïî áèá-ëèîòåêè è íà áþðîòî ñè ñ ðàçíè îùå ïî-ñúìíèòåëíè âúçðîæäåíñêèåìîöèè, íî âìåñòî äîêëàä çà Ðóìÿíèíàòà îöåíêà íà ñâåòñêèòå âúçðîæ-äåíñêè åìîöèè ñå ïîëó÷è íåùî êàòî îöåíêà çà âúçðîæäåíñêèòå åìîöèèíà ñâåòñêàòà äàìà è ìëàäà ó÷åíêà Ðóìÿíà Äàìÿíîâà.

 ñòàòèÿòà ñè Ñâåòëà Ñòðàøèìèðîâà ñúùî ïîñòàâÿ àêöåíò âúðõó ëè÷-íîñòíîòî ïðèñúñòâèå íà Ðóìÿíà Äàìÿíîâà êàòî ïîä÷åðòàâà ðàäîñòòà îò

136

ñðåùàòà ñ íåéíèÿ èíòåëåêòóàëåí è åìîöèîíàëåí ôèíåñ. Ãîâîðåéêè çàíåÿ êàòî çà ó÷åí, ÿ íàðè÷à ÷îâåê ñ èíòóèöèÿ. Òåêñòúò íà Ñâåòëà Ñòðàøè-ìèðîâà å çàÿâåí êàòî îïèò äà ðàçêðèå ñêðèòèòå ïîñëàíèÿ íà òâîð÷åñòâîòîíà Ðóìÿíà Äàìÿíîâà è îöåíÿâà íàó÷íàòà £ ðàáîòà êàòî èñòîðèÿ íà áúëãàð-ñêàòà ÷óâñòâèòåëíîñò.

Òðåòàòà ñòàòèÿ â ñáîðíèêà �Íàóêàòà êàòî åìîöèîíàëíî ïðåäèçâèêà-òåëñòâî� ñ àâòîð Åëêà Òðàéêîâà ïðåäñòàâÿ Ð. Äàìÿíîâà êàòî îðèãèíàëåí èïðîâîêèðàù ëèòåðàòóðîâåä, êîéòî êîìåíòèðà âúçðîæäåíñêîòî ïðîñòðàí-ñòâî èçâúí êîíòåêñòà íà òðàäèöèîííèòå ïðåäñòàâè çà íåãî; êîéòî îòõâúðëÿêëèøåòàòà çà ïñèõîãðàôèÿòà íà âúçðîæäåíñêèÿ ÷îâåê, êàêòî è çà íå-ãîâîòî ïðèñúñòâèå â îáùåñòâåíîòî ïðîñòðàíñòâî, î÷åðòàâàéêè ñëîæ-íîòî ïðåñè÷àíå ìåæäó ïñèõîëîãèÿ è èäåîëîãèÿ. Åëêà Òðàéêîâà ïðàâèïîðåäíîòî â òîçè ñáîðíèê íàó÷íî è åìîöèîíàëíî àíãàæèðàíî ïðåäñòàâÿíåíà êíèãàòà íà Ð. Äàìÿíîâà �Åìîöèèòå â êóëòóðàòà íà Áúëãàðñêîòî âúçðàæ-äàíå�, êîåòî ïðîâîêèðà ïðåïðî÷èòàíå íà êîìåíòèðàíèÿ òåêñò.

Ñòàòèèòå â ñáîðíèêà â ÷åñò íà Ðóìÿíà Äàìÿíîâà ñà ãðóïèðàíè îò ñúñ-òàâèòåëèòå Íåäêà Êàïðàëîâà è Äàí÷î Ãîñïîäèíîâ â ñåäåì îñíîâíè äÿëà ��Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå � èíñòèòóöèè è ëè÷íîñòè�, � òåêñòîâåòå�, �Îêî-ëî òåêñòîâåòå�, �Îòâúä òåêñòîâåòå�, �Æåíñêàòà ÷óâñòâèòåëíîñò è æåíñêèòåãëàñîâå�, �Èñòîðè÷åñêà ñîöèîëîãèÿ è àíòðîïîëîãèÿ íà ïðåäñòàâèòå� è �Èñ-òîðè÷åñêà ñîöèîëîãèÿ è àíòðîïîëîãèÿ íà íàöèîíàëíàòà èäåíòè÷íîñò�. Òåäèàëîãèçèðàò îò ðàçëè÷íè ãëåäíè òî÷êè ñ íàó÷íàòà ïðîáëåìàòèêà, êîÿòîïðîâîêèðà ëèòåðàòóðîâåäñêèòå òúðñåíèÿ íà Ð. Äàìÿíîâà.

 ïúðâàòà ÷àñò Èâàí Ðàäåâ, Ðóìÿíà Ðàäêîâà, Ëèëÿíà Ìèíêîâà, ÌàðèíàÑìîëÿíèíîâà è Âëàäêî Ìóðäàðîâ ïðåäñòàâÿò èíòåðåñíèòå ñúäáè íà âúçðîæ-äåíöè îò ò.íàð. �âòîðè ðåä� (ïî èçðàçà íà Èâ. Ðàäåâ). Òîé ñïîäåëÿ íàáëþ-äåíèÿ, ïðåäïîëîæåíèÿ è ðàáîòàòà ñè â àðõèâè, ñâúðçàíè ñ áúëãàðñêè êíèæîâ-íèöè îò �Ïàèñèàíñêàòà� îáùíîñò â Ìîëäîâà. Ðóìÿíà Ðàäêîâà ïðåäñòàâÿ�Æèòèå è ñòðàäàíèå íà âúçðîæäåíñêèÿ ó÷èòåë Ñïàñ Çàôèðîâ�. Çàãëàâèåòîíà ñòàòèÿòà £ ïîäñêàçâà, ÷å òÿ å íàó÷åí ðàçêàç çà âúçõîäèòå è êðèçèòå â æè-òåéñêèÿ è êíèæîâåí ïúò íà âúçðîæäåíñêèÿ ó÷èòåë Ñïàñ Çàôèðîâ. Ñëåäâà-ùîòî íåïîïóëÿðíî èìå ñ èíòåðåñíà ñúäáà ñòàâà ïîçíàòî íà ÷èòàòåëèòå áëà-ãîäàðåíèå íà Ëèëÿíà Ìèíêîâà è íåéíàòà ñòàòèÿ �Êîíñòàíòèí Ïåòêîâè÷ �ïúðâèÿò áúëãàðèí â Ïåòåðáóðãñêèÿ óíèâåðñèòåò�. Ïîçíàíèåòî çà äðóã �ïúðâèáúëãàðèí� � Ãåîðãè Áåíåâ, ôèëîëîã îò Âèåíñêèÿ óíèâåðñèòåò, äúëæèì íàÂëàäêî Ìóðäàðîâ. À Ìàðèíà Ñìîëÿíèíîâà ïðàâè ïîðåäíîòî ïðèïîìíÿíåíà ôóíäàìåíòàëíèòå çà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå èçñëåäâàíèÿ íà ÞðèéÂåíåëèí. Äîïúëâà îáà÷å ïîðòðåòà íà Âåíåëèí ñ èçñëåäâàíå íà ðåöåïöèÿòàíà àâòîðà è íåãîâèÿ êíèæîâåí òðóä ñðåä áúëãàðñêèòå âúçðîæäåíöè îòÄèìèòúð Ïåøàêîâ äî Äîáðè Âîéíèêîâ è Âàñèë Äðóìåâ.

137

×àñòòà � òåêñòîâåòå� çàïî÷âà ñ îðèãèíàëíàòà èíòåðïðåòàöèÿ íà Ð. Êî-ëàðîâ íà òåìà �ïàìåò�. Ïðîäúëæàâà ñ òåêñòà íà Åë. Òà÷åâà, èçñëåäâàù ïðî-ôåñèîíàëíèÿ è èíòåëåêòóàëåí ñòàòóò íà òâîð÷åñêàòà ëè÷íîñò ïðåç Âúç-ðàæäàíåòî; ñ òîçè íà Õð. Ìàíîëàêåâ, îòâåæäàù ÷èòàòåëèòå â ïîåòè÷íèÿñâÿò íà ðàííèÿ Ï. Ð. Ñëàâåéêîâ; ñ ïðåäëîæåíàòà îò Õ. Ãëàäêîâà ñîöèîëèí-ãâèñòè÷íà îöåíêà íà Ñîôðîíèåâèÿ �Íåäåëíèê�. Ñëåäâàò ñòàòèèòå íà Â. Äîá-ðåâà çà òåîðåòè÷íèòå ïîñòàíîâêè íà Âîéíèêîâ ïî âúïðîñèòå íà êîìåäèÿòà;íà Ë. Ìèõîâà çà îñîáåíèÿ ñòàòóò íà óëèöàòà êàòî òîïîñ ìåæäó ïúòÿ è äîìà;íà Ñâ. ×åðïîêîâà, êîÿòî êîìåíòèðà êàê âúçðîæäåíñêàòà áåëåòðèñòèêàïðîáëåìàòèçèðà ïîíÿòèÿòà çà âðåìå è ïðîñòðàíñòâî, è íà Åë. Ãåòîâà, êîÿòîïðî÷èòà �Âå÷åðè â Àíòèìîâñêèÿ õàí� êàòî êíèãà ñ ïðåäñêàçàíèÿ.

Êíèãàòà íà Ð. Äàìÿíîâà �Ïèñìàòà â êóëòóðàòà íà Áúëãàðñêîòî âúçðàæ-äàíå� å òåêñòúò, êîéòî ðåïëèêèðàò òðèòå ñòàòèè, îáåäèíåíè ïîä çàãëàâèåòî�Îêîëî òåêñòîâåòå�. Þ. Íèêîëîâà, Ì. Êàëèíîâà è Ë. Ìàëèíîâà ðàçêàçâàòíåî÷àêâàíè è èíòåðåñíè ñþæåòè çà Ä. Øèøìàíîâ è ñúïðóãàòà ìó, çà Í. Ðèë-ñêè, çà Åë. Áàãðÿíà è Ï. Äèíåêîâ, èçëåçëè èç êðàòêèòå òåêñòîâå çà ëè÷íîîáùóâàíå � ïèñìàòà.

×àñòòà �Îòâúä òåêñòîâåòå� îáãîâàðÿ ñ èíñòðóìåíòàðèóìà íà èñòîðè-÷åñêàòà ñîöèîëîãèÿ è àíòðîïîëîãèÿòà íà åìîöèèòå áúëãàðñêàòà ìåíòàëíîñòâ åïîõàòà íà Âúçðàæäàíåòî. Ñëåä òåîðåòè÷íîòî âúâåæäàíå â ïðîáëåìà-òèêàòà, êîåòî ïðàâè Ä. Ãîñïîäèíîâ, èäâà ðåä íà �Âúçðàæäàíåòî è áúëãàðñ-êîòî �Âúçïèòàíèå íà ÷óâñòâàòà� îò Êë. Ïðîòîõðèñòîâà. Ï. Ñòîé÷åâà èçñëåä-âà ïðåäñòàâèòå çà ÷óæäîòî ïðè Ïàèñèé è Àëåêî è ïîñî÷âà êàê òåçè ïðåäñòàâèêîíñòðóèðàò ñàìîðåôëåêñèÿòà íà ñðàìà. Ê. Ìèõàéëîâ ïðîñëåäÿâà èñòîðèÿòàíà áúëãàðñêèòå ñòðàõîâå îò Ñðåäíîâåêîâèåòî íàñàì. À Ì. Èë÷åâñêà çàäàâàâúïðîñè è òúðñè îòãîâîðè çà ñèëàòà, òîíàëíîñòòà è ñìèñúëà íà åìîöèèòåâúâ ôîëêëîðà.

Òåìàòà çà �Æåíñêàòà ÷óâñòâèòåëíîñò è æåíñêèòå ãëàñîâå� îçàãëàâÿâàñëåäâàùèÿ ïàíåë îò òåêñòîâå è îáåäèíÿâà ëèòåðàòóðîâåäñêèòå èíòåðåñè íàÀ. Ìèëòåíîâà, Ê. Ñòàíåâà, Ì. Êèðîâà, Ä. Äèìèòðîâà-Ìàðèíîâà è Í. Àëåê-ñàíäðîâà.

Äâåòå ïîñëåäíè ãëàâè �Èñòîðè÷åñêà ñîöèîëîãèÿ è àíòðîïîëîãèÿ íàïðåäñòàâèòå� è �Èñòîðè÷åñêà ñîöèîëîãèÿ è àíòðîïîëîãèÿ íà íàöèîíàëíàòàèäåíòè÷íîñò� ïðîäúëæàâàò áîãàòèÿ òåìàòè÷åí äèàëîã ñ íàó÷íàòà ïðîáëå-ìàòèêà, çàíèìàâàëà Ð. Äàìÿíîâà ïðåç ãîäèíèòå.

Öâ. Ðàêüîâñêè òúðñè �îáðàçèòå íà Ðàêîâñêè� â ìåìîàðè, èñòîðèîãðàôñêèñú÷èíåíèÿ è çàïèñêè. Í. Êàïðàëîâà ïðåäñòàâÿ ñïîìîùåñòâîâàòåëñòâîòî êàòîïðîäúëæèòåë íà òðàäèöèèòå íà äàðèòåëñòâîòî. À. Ñòðàíäæåâà çàïîçíàâà÷èòàòåëèòå íà ñáîðíèêà ñ ïðîãðàìàòà íà èçäàòåëÿ Àíäðåé Öàíîâ çà èíòåã-ðèðàíåòî íà áúëãàðèíà êúì ìîäåðíèÿ ñâÿò. Ëþáîïèòíà å ãëåäíàòà òî÷êà íàÍ. ×åðíîêîæåâ îòíîñíî ïðèñúñòâèåòî/îòñúñòâèåòî íà ãåðîèòå-áúëãàðè â

138

åäíà íåìñêà íîâåëà. À Ð. Èë÷åâà òúðñè â ñâîÿòà ñòàòèÿ åòèìîëîãèÿòà íàîáðàçà íà �Äåä Ìîðîç�. Îñòàíàëèòå ïåò ñòàòèè íà Í. Àðåòîâ, È. Ïåëåâà,Ä. Ëèëîâà, Å. Ñþïþð è Ð. Ïîïîâ ñà ïðèíîñíè àíàëèçè â ïîëåòî íà êî-ëåêòèâíèòå åìîöèè è ïðåäñòàâè, ïðîèçòè÷àùè îò ñòðóêòóðèðàíåòî íà íàöèî-íàëíàòà èäåíòè÷íîñò.

Ñáîðíèêúò �Ñðåä òåêñòîâåòå è åìîöèèòå íà Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå�áëàãîäàðåíèå íà íîâàòîðñêèòå êîíöåïöèè è èíòåðïðåòàöèè â ñòàòèèòå, êîèòîèçïúëâàò ñúäúðæàíèåòî ìó, å àêòóàëíà èëþñòðàöèÿ íà ñúâðåìåííàòà ëèòå-ðàòóðîâåäñêà ìèñúë, ñâúðçàíà ñ Áúëãàðñêîòî âúçðàæäàíå è ñ áúëãàðñêàòàêóëòóðà âúîáùå.

Íèêîëåòà Ïúòîâà

139

140

ÁÚËÃÀÐÈÑÒÈÊÀBULGARICA

ÈÍÔÎÐÌÀÖÈÎÍÅÍ ÁÞËÅÒÈÍ

20/2010

Ðåäàêòîð ñò.í.ñ. ä-ð Àíèñàâà Ìèëòåíîâà

Ñúñòàâèòåëè ñò.í.ñ. ä-ð Íèêîëà Êàçàíñêè, Åìèëèÿ ÂîëåâàÊîðåêòîð Æàñìèíà Êðúñòåâà

Õóäîæíèê Âåëèíà Áîãäàíîâà Ìàâðîäèíîâà

Ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà ÖÁ ÁÀÍ Íåëè ÁàéêîâàÎáðàáîòêà íà ñíèìêîâ ìàòåðèàë ÖÁ ÁÀÍ Ìàðèÿ Åôðåìîâà

Ôîðìàò 70X100/16 Ïå÷àòíè êîëè 8,75

ISSN 1311-8544

Ïå÷àòíèöà íà Àêàäåìè÷íî èçäàòåëñòâî �Ïðîô. Ìàðèí Äðèíîâ�1113 Ñîôèÿ, óë. �Àêàä. Ãåîðãè Áîí÷åâ�, áë. 5