ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~...

47
3n $erbinbung mit D. .3 0 rtf Il Rnk0, in @ran unb 2lbt u. ljrau non 5BeIafut; Q; i rft ern n a r q,n n g. für tlon Dr. miebemonn mebncteur ber ,,21lIgemeinen 1872. W 1 t l 111 r a II tn ü ll r r f. f• .pof:: unb D. Anion OhurdJa, D. .3oref «ort, iJomfa)Jitulare bei in 5lBien; :B cl 3330 c1'ilr; (,g,,): .. 12. - sa lAA-- ... - ,).<2? .-.:J I; - .......... ............ -._-- ...-. ... _-- .. -.

Transcript of ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~...

Page 1: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

3n $erbinbung mit

D. .3 0 rtf Il Rnk0,~omfa~itula~ in @ran unb 2lbt u. ~. ljrau non 5BeIafut;

Q; i rft ern nar q,n ng.

für

~crall~gegeben tlon

Dr. X~tobOt miebemonnmebncteur ber ,,21lIgemeinen ~iterntUtaeitun8".

~ie1t, 1872.

W i· 1 ~ t l 111 ~ r a II tn ü l l r rf. f• .pof:: unb Uni"etfitiitBbud)~iinbIer.

D. Anion OhurdJa, D. .3oref «ort,~ iJomfa)Jitulare bei ~t. &te~~an in 5lBien;

ftaf~ofirdje ~~eofogie.

:B cl 3330

~: c1'ilr; (,g,,): ~~~: ~ ..~ 12.

-~~~ "A)'~­

sa lAA-- 2~? -,~...

~ ~'l (A&'~); ~~: ~W

- J~JL ,).<2? .-.:J fiA~.A ~,,ßl-

I; 3~+ - 4~~

..........~............-._-- ...-. ..._-- .. -.

Page 2: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

Philippi deseriptio Terrae Sallctae.

~inleitunß·

J.

.perau~gegebel1 unh erläutert UOlt P. 'tnil~etnl ~.~nnnnt s. O. eist.

~~rofeffor her ~~eo{ogie im 6tifte -tJeiligenfreu3.

1lrei mittefacterfidje }1ifgerrdjriftell.111.

~o ~ättelt lDir benlt tllbtid} feinen ltngenannttn, fol1bern einenentfd}iebenen 91aulcn ,,~~Uil'l'u~"! tlub bod) fte~t bie ~ad)e be{4~utor~ unfete~ ~tüdeß gerube f0, wie ber ,,3nnolninati", benn ­gefte~' id}'~ boCf1 - e~ lUill l11ir lliCf1t gelingen, ben tobten ~nnlen

n1ft lJleifd} unb ®ebeill 3lt untf(eihen. 1)a~ foU nuß aber uid}tabfd}reden, 3u leiften, luaß ntöglidJ ift: luenigftena bie ,8eit, in lue(d}e~~iHl'.pu~ faUen 111UÜ, 3lt befUmmen.

~ei genaucteIn ~urd}forfdjen ber <Bcf}rift öeigt fief}, bau alUei·~eftanbt~eile butin nerltlObell finb: baG (lItt ~otltpenbht1n unb einniel jüngerer .sBerid}t. ~d} fe~e arG ~in{ä1tglid} bel1licfen llOtauG,bau {jreteUuß ba~ alte ~onl.penbhlt1t einfod) au~gefd}rieben unb lnitullroefenHidjen ßufä~en llerfe~en ~abe unb ncrgteid}e uufern ~~i::

lil'~uG nlit tJrete({u~. ~a aeig t fid} fogteid}, bau beihe in beni)iftaU3Gugaben iibereillftimmen (hie ~bmeid}ultgen finh in ben ~loten

3u finbcn). .sBefonber~ auffaUenb tft biefe Ueuereinftiuulluug - auel}im 5IDortlaute - in ben ~Qrt~ten Ebron, sepultura Loth, tnoßS

Oeft. $ierteti· f. rQt~. stlteol. XI. 1

,-,:"...- -', ,-~-~-~~~~==~.;~-~~...$P· , W~~I.,

L..r~);Vd

U

!' ~ i - \ t) . f'.'~.:".''-7 . _ r;~

_ fr ' f. t. (; PI .~ "'~.i~:A ~.~-,.CN(J..A/'j .,,:~ .)I~ tJ) l~tvJ (.;. kcJ2"'i"f:I.~4L.A,kJ"U· ~--. '1~l", ()l8(~ 9..·d ~rJo~ ... w. (C;; {~ ) .:

Uebrr @aL I. 1-4. Wrogment eine' eenbfcfJteibenl aD rinen 6teuub.mon Dr. !l. e tOt a, 'lJfarrer tn alducZajai • • . • • . . . •

:Die 13roteftantifirung bel ~uUnerfelbel. (litt JBeittQg aur aird)engef4idJte91ieberöfleneid)l. IBon Dr. !lnton JerfcfJ{)aumer, i)e~ant unb@)tabt~farrer in ~ullll • • • • • • . • • . • • • • . • • ., 337

.iaifer 30fe4'~ ll. alß ~oßmatirer. lJOll Dr. Z~eobor m.\ i ebe mCl 1111 •• 387~d)t j8riefe be@ ([QtbinQl.~r~bifd)ofe~ bon IDlaUaub (iatt (iaje.tau @rafeu

non ~Qißrud Qn iJretnba({er. ~in 58eittag aur maUänbifdJen Sfird}en:::gefdJid)te in ben 3Q~ren 1818 -1824. mon ~. IDl Ü ~ {b Qd) er,regle ([~orberrlt in @)t. ij(oriQn • • • • • • • • • • • • . .. 411

~eiträge aur @ef~id)te ber ~r3biöcefe m.\ien (XVI. mie m:rmelll>flege inber @rabiöcefe !Bien). IDUtget~eilt bon Dr. Xijeobor m.\ i ebemQn n 453

~ecenfionen (ijrQna, im. Vlureliuß ~Qffioboriuß ~enQtor; ~i4'(er, AnaleetaWarmiensia, bon Dr. ~~eobor mJiebemaun; meinte, }Beiträge;Ut ~rflärullg beß alten Zef!Qmenteß, bOll Dr. 30f. i) Q11 f 0) 461

Ueber bQß Opfer. }Bon i)r. 30fef st 0 fi. . . . . . . . . . . . . .. 481

'.J31htiuß ber 3üngere unb bie ~r~Hlt9ßfitd}e in 58it~~nien 31U: Beit Zrajanß.mon mr. ij. (>. !riill, ~fQrrer in ~eimerßijeim (~iöcefe @S~et}er). 521

}Beiträge aur @efdJidJte ber ~rabiöcefe m.\ien. (XVI. ~ie ~rmen4'flege inber @rabiöcefe 5IDieu. ~d)lufi.) IDHtget~eift \)011 mr. ~~eobor

m.\ i eb ema1l 11 ,..... . • . • . . . • . . . . . .. 609

Page 3: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

ll.

3.. 11. Reumann.

,f Uaaatlige eteUen' mbUct, unter benen id) nur bie ~~priQn~lir~e unb bat (>au. ~e' (>anlul ~etUor~ebt, lUeifen auf bie ,Beitbel Oboriclt' ~tt1.

me~men wir nun be~ IDlnrinuß ~allutu~ Secreta fideliumcrucis 3ur ~Qnb, wie fie iBongarß abbrudt, unb fe~elt lUtr un~

ben geograp~ifd}en ~~eil, b. 1. ben 14. X~eil be~ britten jßu~e~

bur~, lUe(~er in 3wölf ~llpiteln eine ~ef~reibu1tg beß ~eitigen~anbeß unb ~eg~ptenß ent~cUt.

[)aß ~ap. VII u. sq. ~n6en eitte uUberfeuubarc ~e~ntid}reit

fe{bft hn ~u~brude mit unferel11 ~~iliPpuß. ~cf}on ber ~nfa1tg

(Bongars Gesta Dei per Francos 11, p. ·253) ift fC~t ä~IlHd}:"Sacra Ioca electae terrae Promissionis visitare cupiens a Na..zareth sumat exordium, vbi salus nostra sumpsit initium."miß ~amaria ftintmt a{{e~ lnit ~~. - 1)aß ~ap. VIII. ~at bieUlubrifa: Continet peregrinationem civitatis Sanctae Jerusalemet montis Syon." ~nfang: "euro sacratissima iHa Ioca visita..veris, ad quod integra dies vix sufficere poterit, per portamBeniamin sive S. Stephani intrandum est: deinde ingrediarisEcclesiam S. Sepulchri." 3ft bie~ nid}t äl}l1Hd} unferem ~ap. 11?[)ie ~u~btüCfe: "ibi prope est, vadit hOlTIO, postea itur, bie beibeiben oft genug uorfonnnen, fönnte 1n an inuuerf}in 111it unter bie~e~nlid}feitelt red}neu. IDa~ ~ap. XI. be~ IDlaril1u~ ~att. (~. 257)ift ga113 ä~ltn~ unferent ~a~. VII.

.sselnerfen~wert~ tft eß, bau im ([ap. VII bc~ 9Jlarinu~ ~an.

Ueberfd}rift ttnb ~nfaltg fo gefteUt flub, ban man, lennte man aud)ben ~~i(ip.plt~ uid}t, auf ben ®ebanfen fonnuen mun, ~ier jei einegallae ~~rift (auel} mit itjrer 91ubrica unb i~reln eigenen ~il1galtge)in ben ~onte~t aufgenollllucn lUorben. ~ie eigent~ünlnd)e ~rt biefer@jd}rift ~eigt, bau ~ap. XII. beß ffilar. iljr llicl}t tnel}t angel}ört.~inige6 ift mitten bartn au~ Burchardus a monte Sion crgänat,attbere~, a• .5B. ber rebnerifd}e ~rguu über ~et~legell1~ ~o~e mürbe(~ap. XI, p. 257) mag Original be~ unarinu~ fein.

3d} glaube, baß 91ed}te ~u treffen, Wenn icl} fage, ban IDlari~l1U~ neben bem ~urd}arbu~ unferen ~~iHppu~ in au~gie6iger 5IDeifebenu~t ~abe unb ftü~e lltid} nebft ben al1gefü~rtel1 @rünben auf bie5Borrebe beß IDlaril1u~ aum brUten iBud}e (}8ongar~, 11, p. ~8):

1*

2

Gabaa mons ·offensionis, ma.re mortuum,' Al'abia, Qua.rent~Modin: mons Cayn, .Genesareth, Idumea, 8yria unh Phoenioe.

t'Jo(genbe @)tüde aber meifen auf ein! jÜ11gere .Beit unb .fe~lm

inl {JreteUuß: 1) ~Q~~ran, 2) in 3erufQ{em: baI tjeufter 11t ber~e(enQrapeUe, ~antaleon'~ 'BUb, ~a~p~Qß' ~llUß auf <Siolt, bere;tein in ber ~albatorfird)e, bie 30~all11e~rird)e, ber ~tein bOlltjßerge ~illai, baß mafd}beden, Sl3elagia unb IDlarin ~eg~pt. auf bemOefberge; tJrete((u~ erll)d~llt nid}t fo tliel ~iltbrüde in ®et~fenta.ne;

@)tep~anuß nor bem X~nlt~ore getöbtet,. bn~ ~rätoriutn beB ~tla ~

tu~ in ber 30fa~~atgaffe, .pau~ beß S)aul1a, böfer 91at~, ~. IDla~

rta be ~p n~tno; lUo -3uba~ fid} etQdngte; bn~ ~rbfenfe(b; ein ~~eH

beß DelbergB ~eiüt @a{ilea; bie ~t. ~~priall~fird}e; 30~anl1e~~

fird}e ant 30rboll; 3) in ~et~fe~eln: ber Ort ber 58efd}lteibltl~g uubbe~ 9labe(~; 4) in ~iberia~: ba~ 5IDunber tnit ber lYacfel; ?) aud}erlDä~llt tJreteUu~ ~aiblln~a uicl)t; 6) e>t. OO1argaret~a In ~n~

tiod}ien.

mJaß in ffreteUu~ tne~r ~u fhtbell, tft fold}eß, wa~ ~9. nid}tuer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~

penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

iel} in ber 9uu3en 58efd}reibu119 ber füblueftHd}en ®egellbet

lt ~a(~~

ftilla'~ biß mffarolt ~erauf bie Weife be~ altcn ~ol1tpenblUln nnt9led,t au erfennen, wenn Quel} bei anberen, uon biefelll ablJäl1gigen~ d}riftfteHern ba~ ~tücf fe~{t.

1)iefe eben erlUä~ntcn jüngeren 5Beftattbt~eHe fü~rett U1t~ inbie Beit beß Wlarittu~ ~anutu~, 91icolbu~ unb Oboricu~.

~o biel fte~t fid}er, bau bie @5d}rift bor ber IDlitte be~ 14. 3a~r~

~ul1bert~ abgefant ift, beult bie mngabe ber @5altctuarien itn 30~

fapQatt~a(e lUat bon biefem ,8eitpunfte an gerabe bie unt~e!e~rte

gegen bie aUe, ltleld}e ~~inp~uß berid)tet. ~nocf} weiB ~~tltppu~

nid)t~ bon ben ~etten be~ ~{. ~etru~ ~u eradQ{ell, lUie ~ipin p. 406(1320). ~a~ ~anta{eon~bilb aber, ber mpparitiottß~m(tar, ~au~ be~

sraip~a~, ber e>tnaiftein, baß 5Beden, IDlaria ~~rampf: ~a{aft be~

~erobeß, ber ~nabe{, bie 3ttltocettte~ in .5BetlJle~ettt ftnb 3uerft belIDlarillUß @Sanutu~ aufgefü~rt.

[)ie ~l1gabe, baü @Ste~~al1u~ bor bem ~ofa~~att~ore getöbfetworben fei , unb bel' Sl'reu~",eg fü~ret in bie .Beit beß 9lico(bu~

(t 1309).

Page 4: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

5,,' 'SOlt iB. 91 e11 mn lt u.

"l',\;·;:·'r~'·~·:-''' .,::.-~.'~ J~_ff*e bef 'Serlt', 1306-1313, unternQ~nt er fünf @jeereifen"'f .. '~ nQ~ ({.,,,ern, tlrmtttlen,' tl(e~anbrien unb 9l~obu~. tt)at'au~ f~eint

mir ~er"orauge~en, bau er iu feinetn 58udje ~a{aftinQ'~ .Buftänbenor 1306 nor lugen ~Qt, unh wcnn er tro~ feiner ~ltto~fie ben~~Hil'l'u~ abfd}reibt, fo fann hieß nur be~~aIb gefd}e~clt fein, lueUcr bei ~efut1g he~fc{belt gefunben, baD er ~a{äftina gerllbe fo fd}il::bere, wie UR. e~ gefe~en. 3d) fe~e bOralt~, bafi er bon mffOlt nußba~ ~r. ~altb lUirflidJ berei~t ~abe. Wäre bie ~r9Ul1tentation rid]tig,wie id} ~offe, fo fämen wir ~ientit untet' ba~ 3a~r 1306. (,8unt@au3en ift 311 bergl. ~ u tl ft nt a 11 tt, iu ben ~{b~al1hht1tgclt ber ~iftor.

!tlaffe her r. ba~et. ~lfab. b. 5J33iff. VII, 695 fg.)

111.

9l i c0 ( bu ß (t 1309) fi e~ t , wie u11fer ~~ i(il'~u~ , nod) baß~Ugetfd]{ofi ~t~llt, IDlat'inu~ wein ttlo~t, bnfi e~ ben ~elnp{ern ge:;~öt't ~abe, fagt aber: et er a t Templariorum. ®cltli§ fdjricb erhiefe Worte (lib. 111, pars XIV, cap. 11.) n acl) ber ßerftörultgbel' .\8urg. - ~ltberß 9licolbu~ unb nnfer ~11ttor, bel' erfte fagt:quod es t nobile castrum Templariorum iuxta nlnre, her lln~

bere: nobilissio1um castrum T~mpli, nbi corpus b. Eufemie V.et M. in magna veneratione habetur. @5id}cr fiub beibe bor1291 ()iet' btttcf}gefomtncn, fie ftc~en iiber~altpt fief} ua~e in berBeit unh ~aben mand)eß gefe~elt, lthH~ ffila1'. nid}t bead}tet, unbbeü~nlo - er fd}reibt eben ben ~~Hip~ltß nid}t gebatttcn{o~ ob ­weggelaffen ~at. 3d} ~ebe 3u1' ~eIeud)httto biefeti· ~auc~ nur bie@aIticonht~fird}c I)ertlor: ~~ictntar ljat fie uid}t gefe~ell, lUO~( aber91icolbu~ unb ~~il., ~ingegen ffilar. fd}lueigt über fie; 0& ~ipin fiegefc~en, wirb n1ir auß feinen m3Ol'ten nid)t fhlr. - 513011 mico(bu~

ift e~ gemiu, baü cr _balb und} 1263 burcf} 9'l113aret~ gefomnten fcinntllü, lucH er bie Slirdje gatt3 aerftört fnub (p. 107 cd. Laurent),biß auf eine .BeUe, b. i. ben eigentlid}clt Ort ber ~erfiil1bigullg,

bort fluhet er nod} 3",ei muare, auf hetten er unb feine @efii~rteu

ID1effe lefen. Ob uad} bellt 3a~r 1291 nod} ahaptirte 2lltäre, inhie ,Belle feCbet, 3U fluhcn lDnrCll, fe9(en Inir bie ßeugniffe (fiel}e~ob{er'~ ma3aret~ ~. 118 f.). ~a~ 9ält3lid}e ~d}lueigett unfere~

~~Hippu~ über baß ~or9oltbenfcin einer stird}c ober nut eincr Sfn~

l'eUe in mllaaret~ fönnte ilntt1crT,ill baburd} crf{ärt lUCrbclt, bau ergar nid}t~ al~ 1:rUl1tntcr gefuuben ~llbe unb uieUcid}t uid)t einmal

1) 3d) ~abe baß oben ern>ä~ttte llräd)tige IDlarhnt6:: @Sanutu6 os ~~entllta\·,

\ueld)eß baß raif. fön. ge~eime ~a\t6e, ~of~ unb @;taatßard)iu in ~ien befiüt

4!~n_~~_ 40. 114 ltumel:irte ~ot. ~erg., ltutetfud)t nnb gefnuben, baü eß~i~:~l;/ke{t tiefert, ber in ber IDUtte ftel)t 3\uifd)en bem ber C:!lnmeralne~~~anb:::fd)rift unh bent bC0 ~0l1gar0. Unfcr oben befprod)euc0 britte~ ~nd) tft fd)onuad) ber )ßorrebe ba31l eingetgeHt "in partes XII", bei ~ongar~ xv. ~aß C~­

pitHlnm pl·iJnllnl begin11t ab\ucid)fnb \.lon ~ongar~ 10: Terra san,r;ta. pl·OIDlS­sionis Deo aluabilis, alfo gau3 Init ben ~orten be~ 3acobu0 be ~'ttrtaco, unbfo ge~t e~ bie ~efd}id)te be~ l}l. ~allbetS ntit bent ~ortla1tte be~ 3acque~ be~itrl) Durd).

------~- .....----- ... _*._.- ... _ .. -' .. -.-_.. -..------~--""~.". -

': (:·":~'~;i~ ..4 Philippl deseriptio Terrae ·s.otP·\:~1'~..

et ut meum intentum possim et propositum ~;:_"<' ..;artem cuiusdam operis quod quidam probissimua vir .~ue'quam plures super historiis Orientalihus compllavit maximeTerrae sanctae, quam potero brevius in hoc meo intercludamopusculo sive addam ad maiorem evide~tiam veritat~8 t)..pat IDlarinu~ ~an. lllenigften~ nnd} ber 9leeenfton be~ 5Bene31aner~~eml'lare~, ba~ mir in bie ~änbe !aln unb bieUeid}t uon i~m felbftgefdjrieben ift, ben 3aeobu~ be mUriaeo, freUid} mit geringfügigerUmfteUung ber ~a13ite(, abgefd}rieben, ja aud} anbere @efd}id}t~

fd}reiber ber ~reu33üge in fein 5IDerf einbe30gen: foUte er für b~n

geogrQP~ifd}ell ~~eil feine morlagen benu~t T,aben, foUte 1nan tU

jetten1 @eftänbniffe ba~ m30rt "historiis" in einer mJcife .preffenbürfen, a(~ ~nbe er für ben geogra~~ifd}en i:~eH feincr ~rbeit fein@eftänbni~ ber UnfeI6ftänbigteit Inacl)en moUen?

1)ie ljrage aber, ob ltid)t benuoet, ~~U. au~ IDlar. @inn. ent-:le~l1t ~Qbe, fault nur ~erjenige auflUerfeu, ber beibe ~d)riftfteUer

nid)t tennt.[)ie gefd}id}tlid}en ~ltgaben be~ britten 5Bud}e~ ber Secreta

fidelium fd}liefien mit bent 3. 1313-1 a(fo 1tllgefä~r in biefe~ 3a~r

fällt bie ~bfaffung be~ SBud}e~. ~aß erfte iBud} uoUenbete IDlari~

nu~ ltad) ber @mmeramer ~allbfd}rift im 3. 1307, bnß 3lDeite be~

gault er 1312 311 ~{aren3a in md)aia. [)aü feinen geogral'T,ifd)en~et,Hberungel1 ~utovfie ~ie unb bn 3U @runbe liegt, ift fid}er: feine9leifen aber, \Ueld}e aud} unter bie Quellen feiner ~e~

rid}te ge3ä~(t merben forlen, 3erfaUen in fold}e, bie er tlor,unb fold}e, bie er \t1ä~reltb ber ~bfaffung feiue~ 5IDerfe~ ltl1terna~nl.

58 0 r bie ~bf"fful1g, alfo uod} bor 1306, faUen feine 9leifeu nad}@ried}enlal1b unb me~re uad} ~ccon unb ~(e~anbria: lUä~rellb ber

Page 5: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

6 780n 8. 9leuma.a.

nntivit.atis 1\1° CCCo XXX1°; indictione XlIII. die XlIII Janu:u,jj. Qui posteius felicissimum obitnnl multis et magniR miraculis apel'tissime cOlTulicavit.UelJrigel1~ gibt fdJ011 ~ Cl bbi 11 g, AnHal. millorum VII, p. 1~3, nu. XIII uub~0f1. ba(S ~obe~ja~r 1331 alt.

",,::;~ ..,:~..f td4t aut bellt @inne meUte, ob e' benn ~ei einer f0 grofien Ueberein,;ftimmung beibtr ~4riftel1 angtacigt fei, (eiteren abbtulfen AU laffen?tiefonber8 in. folgenben ~Clrtf}ien ift bie Ue&ereiufthntttuug auffaUenb:91Q~aret~, 3erufa(em, i8et~(e~em, @&roit, ~et~at1ien, 30tban, 3erid}0,mare mortuum, Ouarentena, ~iberia~, ([al'~arltQum. 9lur ~Rt Obor.eine anbere Drbnung. (9l0d} auffaUenber tft bie ~c~nlid)feit be~

Dboticu~ n1it beln .sBrügge'r ~obe~, her ltllferen ~9Hil'puß ent~Q(telt

foU. - 1)a~ miro{~burger ~rd}itl bcfiit eiue ~apier9anbfd)rift (saec.XIV et XV), bie eine arte beutfdJe Ueberfe~11ng bc~ Dboricuß ntJorojuHj entgälte 3d) l)nbe fie (eiber nid}t benü~en föunen, weiftba~er nid)t, 00 belUt auc9 ttlirfUcq bie non ~aurent ebirte mefd)rci;:6ung ober bie Mirabilia mundi ,barin 311 fillben feien- tleberfe~t

ift ba~ 5lBerf tlon "ain (a~en pfaff, genannt ([~ullrabt ber ~teffe{

tlon ~egerllfee ••• 3e ~ienn 1359." ~nfal1g: ,,3d) prueber llfreid}tlon (Jriaul. · •I. 3n einer 3lneiten 91ico{ßburger -panbfd}rift (saec. XV)finb beln 30anlte~ be ill1anbcniUe ~araUelftcUen a1t~ Dboricu~ bei~

gegeben. 1)iefe ~at1bfd}rift würbe uad} tneiner ~nfid}t beffer tler~

ttlCrt~bllr fein a{~ bie obere. ~iel)e Dr. ~. ~ubif, t>nubfd}riften berfiirftL ~ietrid}ftein'f d}ell ~ionot~ef, ~. 492 u. 516 bc~ ,,~{rd}ine~ HirSlunbe öfterr. @efd}id}t~queUen, XXXIX. ~b.) mlal1d}e~ fe~(t beiDboriclt~, lUn~ ~~H. ~llt: ~reuAfunbort mit bem tjcnftcr in bel' ~ele~nacllpeUe, Sterler ~~rifti, ~antn(con~bi{b zc. ~iebcr einige~ l)at b{o~

Dboriclt~: baß ~ncomiunt bel' ~(. ~t\lbt , ~enne be~ Drltalt, im~{Jurl1te '1)atlib~ lUllr 30fe.pI] tlon ~lritnntf]ca, !rird}e 9Jlagnificat ll. 21.

~a nad} 5IDabbing (AnnaI. minorum ad annum 1331) Odo­ricus a Foroiulij 16 3a(Jre itn Driente luar, non einer bcfonberen9leifc be~fe{ben uad} ~aläftil1n nirgel1b~ etl1)a~ tlcr(autet, fonbernüberall cr~ä~rt lUirb, ban er tUtel} mercijung ~uro~a'~ glcid) biegrofie ffi1iffiou~l"eif e bi~ 3nbien unternommen ~nbc, bn er fernergewi§ fd}on im crften 3a~rc feiner 9?dfc ~n(äftinl1 bcriif}rt f}at(eine fe~r fur3e ~d}ilberung be~ hn ~l. \?al1be ®efe~ellcn finbet fief)in feinen "IDlirnbilia ll uuo ~ll)ar uad} einent [)le(fer~ unh hcm untenbefprod}enen ~(ofter1teuburger ~obc~): fo öiege iel} \.)0111 3a~re 1330,

J) ~er ~obe~ bon ~loflerneubllrg mr. 722 eltt~äU b(l~ fd}olt bon ben~o{latlbifte1t ~etau~gegebette ~etf be~ ~l. Dboric1t~ de mirabilibus transma­rinitJ, unb am @)dJtuffe ~at er bie bott ~altrent 1. c. abgebtudte SBeflätigung be~

Oboticu~; icf) faub, bafi ber Ze~t biefer ~anbfd)rift beffer fei at~ ber bOll ~Qu:J

reut gefunbene, unb glaube red}t 311 t~lln, wenn id} i~n ~ier wiebergebe: Egofrater Odoricus de }t"oroiulii, de quadam terJ'a que dicitur Portus Naonisde ordine minot'nm: testifieor et testimonium prebeo }'everendo fratri Gui­doco, provincie s. Allthonij in marehia Tervisina Ministro, enm ab eo fue­rim per obedieneiam requisitus: quod hec omnia que sunt scripta ant pro­priis oculis ego vidi, Ilut ab hominibus tide dignis audivi. Communis estlocucio illal'um contratarnm: que non vidi (sic) testatur ea esse vera. Multaeeiam aHa ego dimisi que scribi non feci curo ipsa incredibilia aput aliquosviderentur, nisi ea propriis oeulis eonspexissellt. Ego (Mspt. Et) autem dedie in diem paro me ad illas contratas accedere, in quibus dispono meJllOri et vivere, prout. Illi placebit a quo cuncta bona procedunt.

~iefe~ ,8eltgnifi für bie ®laubwürbigfeit ber "om ~l. Oboricu0 nid}t felbfluerfafiten 5Betid)te lJe3ie~t fi~ freilid) 311näd)tl auf feine l\Iirabilia transmarina,bod) bürfte e~ nid)t ge\\lagt el'fd)einen, ba~felbe, fo ",ie ba~ nun ~olgenbe aufbie Peregrinatio all~3llbe~nen:

Predicta vero frater Gllilbelmus de Solagna in scriptis redegit, sicutpredictus frater Odoricus ex proprio exprimebat.. Anno Domini MO CCCo

XXxo, indictione XliII, Mense Maij, Padue, in loco S. Anthonij, ord. mi­Dorum. Nec curavit de latino difficili et ol'natu, sed sicut ille narrabat, sieiste scribebat ad hoc, ut omnes faeilills intelligerent que dicuntur. - ~Qnn

folnt: Caput: De forma dicti fratl'is Odorici et eius persona stature. Sllpra­dictus autem frater Odoricus commllnis erat stature, propter acerbitatemvite pallidus in voltu, bal'ba longa pendente bifureate coloris inter gIaucumet rnbeuln in qua aliqui pHi caniti ~l'nnt. vita sanctus. oracione plenus. 10­quela placidus. gestu humillimus. Qui postea migravit (f. bie ~emerrullg

~Qut'ettt p. 145, \uetd)e pd) auf einen @)d)reibfe~{er feine~ mlo(fenbütt{er,,([obe~

beoie~t) ad DominUln Creatorem in conventu fratrllm minorum Vtini anno

-----~hiliPPi de~riPtiO Tenae 8~~~:']i~~0.'-':: :it·'7·'~' ....:~~~ ", .•

bie, benn wie oft fiub nfett .f8aufteine auf "ffnitttunt neuer' ee-':~'~;~~;,biiube lneggefü~rt ltlorben? tlu.grmo~t "or im tJrieben "D U. " ",~~:.

1283 nut, bau bie ~aufttine her bcrfGUenen lird)e bOtt 9lQ&Grct~ nlctt 'me~r aum 9{ei cf} en ®ebrQu~e berlnenbet .erben bftrfen. menn oberbie @5anctuarien in biefen. $ertrage ben ~11~ängern bee ~reuae6 gefid)ertwerben, f0 fann man anlte~men, baft bod) ~(täre aur tJeier ber ~l. IDleffeaufgefteflt waren, lDenn aud) bie ~irdje nid}t aufgebaut werben burfte.

91UI1 fOlnnten lnir enbHd) 3um ~l. Oboricuß a tjorojulii. ~eine ~i(~

gerfa~rt ift bon Dr. ~a1treltt in bem tücf}tigen merte: Peregr. medii ae­vi quatuor p. 145 - 157 gebracf}t worben 1). 3d} mUß gefte~el1, baü beieiner tieferen ~ergteid}ung beß Dboricuß mit Sl3~il. mir baß ~ebenfelt

Page 6: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

9~. lJon 6. 9l turn Q 11 lt.

J) 3d} fii~le ",o~l, ban '"aß id) ttuu gebeu l"iU, nid)t prcug in uufere~b~anblultg ~erei1tge~ört, aber id) ~offe, bie }ßer3ei~U1t9 meincr ~efer leidJt 311er",erbeu, l"enu idJ eitte in bic Beit llnfere~ ~~ilipplla 3uriidbatirenbe 2(uf-"3ä~{uttg ber streu3",egftationCtt, ",ie pe jef2t befud)t ",erbcll, gebe. 3d} etltlte~me

ha~ biß je~t unbdannte ~ragmcnt a1t~ her ~aubfdJrifl 9lr. :-152 (neu) ber raif..pofbibliot~d in ~ien lIub bitte, eß mit ~~Hil>Pu~ 3U uergleicl)en. 1'er U011

ber laif. 2lfab. ber m3iff. ~eralt~gegebenc lat. .~a1tbfd)riftellfatalo!l bemcl'ft 'l)o~l

311 biefem @jtiide: Manns saec. XIII. m3eun ia bic~ rid)tig luäte -- e~ i~

gettlifi ein ~rltcffe~ler - fo föttntc e~ 1Iur ber @) cl) tu ß bCß genannten saec.fein. 3d) ~abe in einem ~riefe ~rn. Dr. sr. ~obler bierc~ ~tiicf ganA mUge...t~eilt unb er fcl)rcibt ntir 3uriid, baü er ben ~~erfaffcr be~ @)tiide~ fUr einen.3eitgenoffen beCS IDlar. @)all. ~alte. 3n ber ~ibliograp~ie p. a~ sub ao. 1310

fprid}t er feine IDleinung ba~in aUß, ban e~ eine t~cihueifc, immer~ilt and}91eueß ent~altenbe, aUß3iiglidje Umarbeitutlg ber ecl)rift be~ IDlar. ~all. fdjdne.

}'ol. 97 b. Ree sunt peregrinationes et loca tel're snncte.Primo in Ierusalem est Templum J)omini gloriosnm. in medio templi

in cellula parva (~ier mnß etluaß im ~l'~·tc fc~rclt, fclbft Utlt ber ~lcllberullg:

est cellula parva, ift nidJt uiet gc~orfelt. ~obter fdJrögt uor, fo 3lt (efeu:Primo in Jerusalem est Se pul c h ru 111 DOlnini glol'iosnrn in medio 1'empliin cellula parva); l'ropc est 10 C 11 S Ca1v a I'i e, ubi crllcitixus ost Christuset iuxta ast tcrcia pars columpne in qua flagellatus fuit et 1a pis in quolotus et aromatizatus fuit post passiolll.'m. 8equitu1~ est capell:t, in qua suntIIIIor columpne que dicuntur fiere passiollern DOlnini (cfr. Innomin. IV. bei~obler Theodericus p. 136) et in iHn est locus ubi illVcllta fuit san etacrux et clavi a S. IIelena. Iuxta est lapis in <fuo constl'iugebantnr pedesChristi et iuxta est carc er in quenl positus fuit Christus. Sequilur, ubiChristus apparuit tribus Mariis suh forma ortnlnni. inter locl1m Cal­variae et Sepulchri in nledio est locus et la pis super quern positus fuit

t" ~:/.,.. ~:~#~~.

::. 'unb 30fG"~4tt~ore al' i~ ber 91c1~e beß Orte~ Uegenb, Wo ber ~I.

~te~~anUI getöbtet b)urbe, ift bei ~urd). llOd} ni~t erfid}tUt{)(@). 74 ed. ~autent): unfer ~utor nennt int GSnp. 11. lnie ffi1ar. ~an.

ba~ ie,ige i)Qma~cu~t~or por1a S. Stephani unh berlegt bod}baß IDltttUJrium - gcrLlhe mie mlar. ~an. unb 9lico{bll~ uor ba~ Oft~

t~or. 5Betgleid)t malt nun nod} baß ~al'. V., fo l»irb bie Unfid}er~eit ber~egenbe red}t beutlid} , belut bie p 0 r t a pis c i u m extra quamipse fuit lapidatus fann bod} nut ba~ X,alna~cu~t~or fcin (ba~

per qua m be3ie~t fiel) auf via). jßurcf}. fennt nod} nid)t bie30~anlte~lird}e auf ~iolt, nid}t eine boppeUe ~apeUc, lUo bie ~f.

3ungfrau lebte ltltb ttlo fie ftarb. @So entfd}iebclt fi~irt ift and) ber neue~reuA\t)eg bei ~utd}arblt{4 uid}t 1). 3d} fOntllte aIf0 lliit ber ~efthn::

lllUUg ber mbfaffltltg~3eit 3'»if~e1t bie 3\l~re 1285 unb 1291.--

~:

IV.

®o ~ättcn mit folgen be 1)aten: nad} 1263, bieUeid}t fogarund} 1283 uub bor 1291 muü ~Qil. feine 9?eife befc{)riebell ~abel1.

1)ie änserfte ®rän3e, bi~ \tlo~in mir ablUärt~ red}nenb lommenrönneH, mürben bie ~~ari~1ttier bHben: benlt ben ~iltfa({ berfeiben,lue(d}er 1244 gefd)a~, er\tlä~nt unfere ~d}rift. Ob bie ~d)rift na~

~llrd}. boUt .sBerge ~ion, n(fo 1285 erfd}ienen fei, wage idJ nid}töU be'~au~tel1, aber bie(e~ fprid}t bafür: minbefteu~ nuf ®{eid}~eitig;:

feit läUt bie 91ad}rid}t fd}lieuen, bau 3ubaß bor bem tt>nbib~t~ore

auf einer ~~colttore fiel} er~ängt ~Qbe (Bureh. ed. Laur. p. 73).~(ber ein @5d}\Unntcn ber ~egenbe 3\llif~en beln je~isen ~allta~tu"~

. ------~.-.- •• - •••••••O'.~._-------=--,.. =,=z>.=~III"I!I!!!!'~1~,,~:.~;;;;;;;;;;\_:/~ßl ~.~

~ ~~:~[~ -

8 Philippi descriptio Terrae 8~tae.·<·~~~'{",,,::i'"~"..in tueld}em er bem 2Bi(~e(m ~o(1l9nll nllcf) feinn 9lalffe~f·· fdilt"~rlebniff e be~uf~ bel f~tift(id)et1 tyiliruug berfc{~en eraliflfte , bte16 3a~re 5IDa1tberf~Qft ab unb finbe, bai er .8uftc1nbc 'a(4ftiul'tgef~ilbert ~abe, lUie -fie um baI· 3Q~r 1314 ober ehual fdOetlUareu. 3n biefer ßwifd)ettaeU mod)te mand}e frolnme IDleinungaufgetaud}t, an bcn unb jenen ~tein unb jßnunt fid} neuer ~agenftoff

al1ge(e1}nt 1}aben, \t)e(d}en ~~i{. nod} uid}t lannte; int @anAell aberluod}te er benl 5IDil~. be ~ol. ba~ ~altb fo gefd)Hbcrt ~aben, wiefd}on ~~H. bor i~m. m3cr tennt nid}t bie ~d}wierigfeit, ja @efa~r,

bie nlit bcm ~agebltd}fü~ren itn Oriente berbunben ift, unb bereiner f0 gronartigen 91eife, \t)ie bie beß 31lbicol'Ieltfte~ war, mocf}ten.ein unb ber anbete ~inbrltd lUo~I erft burd} ~efung anberer ~d}rif~

teu über ba~ ~{. ~anb aufgefrifd}t worben fein. 5ßiefleid}t fd}onDboricuß, ober fein 91ebnctor mil~e(m ertanute bie 2le~nlid}feit beß~~ilil'l'i'fd}en jßerid}te~ IUit feinem: unb fo tnod}te e~ gelommenfein, bau bei her ~tlJtifirul1g ber 9?eife in einge~enber 5ll3eife bie~erd)reibutlg unfereß ~~iliVl'u~ ~u ®rllnbe gelegt wurbe. ~a~

au~ ~~iliPPltß ~egge{affene ~ntte Oboricu~ \t)a~rf~einlicf} llid}t ge~

fe~e1t, unb bie~ fl'rid}t bafür, baB wir troi ber 58enuiul1g eineranberen ~~rift ben mu~. bc ~o{Qglta feinen ~(agiator neunen.

9lodJ fann id) nidJ t unerlDä~nt laffen, baB baß (ette ~apite(

be~ Dboricu~ (LXII) in ber 2lu~gabe ~aurent'~, p. 157, gar nid}tin ba~ 9leifebu tV ~itteinge~ött; nur ber ~lbfd}teiber her our ~u~::

gabe benu,ten ~anbfd}rift tnod}te biefe~ 4. ~QP. be~ lib. I berhistor. Hieros. bon 3acobu~ be ~itriaco (.sBongar~ I, 1052) aur2lu~fiiUUl1g be~ 9l11ume~ ~ie~er gere~t ~nbett.

Page 7: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

10 Philippi deRcriptio Terrae S~ctae. . ;':'j~:,."t~1~;~,~aB 'l3~H. bie beiben merle bel )Bur"'. filter ba' ~(. ~Gntf:~~: 0

(id} meine bie nod} in 'a{liftina geftflrie&ene Epistola ad Burchar-

Chl'istus post l'eceptil}nem de crnce et prope circa capel1ain Grecorum estlocHS (ubi) involutus fuit in syndone munda et positus in sepulch~um. subloco Calval'ie cst capella ubi inventum fuit ca pu t Ade. Sequ1.tu'I' extraecclesiam prope est locus et lapis marmoreus in modu~ cru~is ub~

Christus sub cruce cOecidit eX8Ilimis factus dicens: "Iam sum In medIo regtll

patris mei." . ., .Sequitu1" In monte 8yon est ecclesia Ia co b 1 mal 0 r IS Ubl decol-

latus fuit, Se'lu,itu'I' ecclesia Salvatoris in qua est lapis quem angelusrevolvit ab hostio mOnU111enti. Aute ecclesiam in mul'O -est par s co I U In·

p n e iu qua Chri~hts flagellatus fuit. Se'luitu1' Jocus ubi S, Iohannes evan­gelista celebravit Missam S. Marie. Sequitu1' locus ubi ß. Virgo mi­

gravit a seculo. Se{p.6itur Jocus nbi S, l\latllias elcctus f~it. in Apostolu~.

SefJuitul' lOCHS in quo H. Virgo cOllsuevit lavari manuS. IbIdem. e~~ lapISportatus ab angelis de nloute Synai. Sequitur locus ~t eccl~sIa In ~lua

Christus cel1avit enDl diseip\lli~ snis et corum pedes lavlt. fons eccleslamest locus et oruculum B. M:u-ic Virg. rctro chol'tun ecclesie est ticpulchrumDavid J'egis et locHS nhi Chl'istus Ini~it Spir. S. in discipulos. Iuxta estlocus ubi fnit calcfactu a(lua pro lotiollc pedum discipulol'um Domini. Juxta

est lOCHS ubi Christus S. T ho 111 e apo s t 0 I 0 latus SUltm prebuit ad pal­paudum et <1iscipulis ianuis clausis apparllit. ibidem est sepulchrumSi m e 011 i s i u St i. Sequilul' lOCHS ubi primo ~epu1tus fuit S. Stephallus.Sequitltl' lOCHS ubi manus Iudei aruit ad feretrum ~. l\farie. Sequitu1' locnsubi S. Petrns fecit pellitcllcialn ae trina negacione Christi. Prope montelß8yon 'eBt ecclesia in qua collegerullt Indei co 11 si I i u In advcrsHs Iesl.un.

In valle Iosaphat üst agel' s:tnguinis qui emptu~ fuit pro XXXargenteis in scpulturam pcrcgrinorum. Seq'lt"itzt'l' llatatol'ia Syloe ubi ChristusceCUlll illuminavit. Ser]ltitu1' lOCHS uhi Iudas laqueo se sllspelldit. Sequiturort u S llbi Iudas osculo tradidit Christum, Sequitul' mons oliveti nbiChristus ascendit in cclum. in monasterio est 1a pis super quem stetit cuma:;celldit. Prope est mOllS Galileo ubi appa1'ltit discipulis in die l'esur­l'ectiollis. In Illonte Oliveti est capclla ~Iarie Egypt. Sequiluo

}.

Bethphage uhi Christus ascelldit (asinam) in die Ramispalma10um.i binem fecit Pa te r J1 0 s te 1°. Prope ost locus ubi Apostoli eomposuel'ullt

Credo.In valle Iosaphat est monasteloiunl Marie Vil'g. XLa gradus des-

ccndendo ad capelhun Sepulclll'i Virg. Juxt;1, est e a rear in quo est pescohunpne in qua Christus fnit flagellatns. IbidelD dixit Christus: "Pater, sitlel'i pot.est transeat n me calix istc." Sequitu1' IOCllS ubi Si bill a vidit li­gnum sanet.e enteis. Prope est locus, ubi S. Step h anns fnit lapidatus.

Per auream portam illtravit Christus Ierosolimam in die Palmarum.

Prope est Templum Domini et Templum Salomonis. Sequitu1'

~~~,i:~::!(?J~':~. ,Bon Iß. me u mQ n u. 11

~dum, "'elete iGnifiu. Oerou.gegeben, unb bie immer cHirte grone,ia &ebeutenbfte mitte(a(terliCOe ~rbeit über ba~ ~l. ~allb, tuetd}e ineiner nQ~e&u boUft4nbig genügenben ~e~te~ ~ 9lecenflon uon ~Qurent

une borliegt) gerannt ~QfJe, 1ft nidjt QnAUne~men.

domus Herodis ubi Christus alba veste derisus fuit et domusP y 1at i in qua flagellatus et corona sp inea eoronatus. Sequitu1' dom usd i vi ti s qui pauperi (Ms. paupere) Lazaro micas que cadehant de mensanegavit. Prope est domus Symonis leprosi ubi Christus Marie Magda­lene peccata sua dimisit. Bequitur via in qua probats fuit Cl'UX (Pipin 406.Ricoldus p. 112, 43. Toblar, Top. ll, 271).

Eundo (Ms. Secundo) de Ierusalem in Bethleem in fine civitatis a(Ms. ad) sinistris est castrum David et domus Cayphe.

In Bethleem ost e c eIe s i a in Ioco diversorij ubi natus est Christuset presepe in quo reclinatus fuit et capella in qua sepulti fuerullt S. In­nocentes. Extra ecclesiam est capella S. Nycolai in qua est lac S. Marie;Prope ßethleem ad quartam partern miliaris est locus ubi angelus nunciavitpastoribus nativitatem Christi. In via Bethleem est sepulchrum Rachelis.prope est ecelesia Helye prophete. prope est locus nbi stella tribuB Magisapparllit. Beq1tit'ltr via a sinistris que ducit a d mon tana ad do m umZ ach ar i e salutare Elyzabet. ibidem cOlnposuenlut Afagniticat. pl'ope estecclesia in qua 11 at 11 s est loh. B a pt.

Prope Samariam Dominus mulieri Bamaritane super puteum appa­ruit. In Sebastia civitate decollatus (est S. loh. Bapt.) Sequitu1· Bethanla,ubi Dominus Lazarum resuscitavit. Prope est loeus uhi Martha dixit adIesum: "Domine si fuisses hic, frater meus non fnisset Jnortuus." Sequ.itur viain Iericho est una dieta ab Iel·usalem. secus viam est uhi sedebat CeC118et clamabat: "Miserere mei fili David!" "Quid vis nt faciam tibi?" "Rabon,ut videam." - Retro civitatem in qua ieiunavit XL diebus et XL noctibuset in eodem vertiee montis temptatus fuit a dyabolo sieut habetur in evau­gelio: "Ductus est Iesus in desertum a Spiritu." Ad ullum miliare est flu­men lordanis ubi Dominus baptizatus est a Iohanne. prope est e c cl es i aS. J 0 h. Bap ti s t e. Prope est (mare) mortuum, ubi Sodoma et GOlnorraintel'ierunt. Prope est monasterium S. Ieronimi et cetera Jocorum.

IDlan bemerle: ben @)teiu, ",0 3eflt~ unter bem ~rel13e fiel; bie \lleinen.::ben ~äulen; ",0 IDlaria fid) bie -\iänbe 3lt ",afdJen \)flegte; ",0 bae ~affer fürbie ~ufiltlafd)llng ge\tJärmt ltlutbe; ba~ ~rab ~imeon{4 bc~ @ercd)tcu auf ~ion ;bie @)ibiUe ~at ba~ ~. ~reu~ gefe~ell; bie Ulicolaußlird}e, - l1ebl'igen~ acugt bie~tabitiott, bie in biefer ßeit elltftanb, bon ber @jd)wäd)e be~ bamafigen @}e­fd)led}teß: nur ein fd>n>ad)eß ~efd)ledJt benlt ßd') bie ~l. 3uugfrau aI~ aufam ~

menfinfenb beim ~nblide beß f reuatragenben 3eflt~, ba bod) bie gebeuebeiteIDlutter unter uneublid}em 3ammer beim §l'euAC aUßijielt: uub 11ur ein fdJluad)eß~efdJledJt mag ben Ort, ",0 ba~ m3affer fUr bie ~ltü",afdJung geroäl'mt luurbe,aeig eu.

Page 8: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

~ange fonnte iel} l1ti~ bon ber lodenben ~nfdJQUun9 ni~t

trenuen, ~~i(ipPlt~, ul1fer ~utor, fei ebenberfelbe, beffen ~e&ett unb,~rief an ~allft ®l'egor IX. bei Quetif et Echard, Scriptoresord. Praedic. (Lutetiac 1719) I, p. i03 sq. Clufgefü~rt finb.1)iefer luutbe 1234 3U1" Prior terrae sanctae bOtn ~ominiraner~

@enera{callite{ ernannt unb auf fein 5Bege~r 1238 biefer ~aft ent~

~oben. ~r fd}idte einen fe~r illtereffallten ~erid}t über bie tJOtt~

fd)ritte bcr IDliffiol1 hn Driente unh bie .saemü~ltnoel1 bel' X>olnini~

faner an ben ~aPft ®regor IX. (~anbfd)rift uon .t>eiligenfteu3911'. 192, tjol. 127. - @ebrudt bei aucHf 1. c., bann imChronicon Alberici ad annum 1237 p. 562. - 91ata(i~ ~(e~an~

bel' VII., p. 13. ~fr. ~ilfen, ~relt3~üge VI, 572.) - maG autnteiftelt beirrt, ift fehtc~\lleg~ baß fe~r l)o~e mUet, \tleld]e~ bet ill1annerreid}t ~llben miifite, lDeUll er unfer }ßul'f1 gefd)tiebell ~ätte: benltgar iung mirb ~~iliPllU~ Itid}t geu>efen fein, arG er itn 3. 1233bei ber ~anollifirung bc~ ~. 1)o111inicu~ 3u1n ~tocurator erlllä~U

unb bll~ näd}fte 3aQr an bic ~telle be~ ~eltricu~ a{~ Prior terraesanctae in fene neue Orbc1t~prObin3 gefd}iCft lllutbe. &t müntc, baer ßuftänbe auß ber fpätcn A\ueiten S)ä{fte be~ XIII. 3a~r~unbet't~

fd}Ubert, tlod) in eine111 re~r ~oqen mUer ein onbereGlna( in~ ~l.

~anb geAogen fein uub bault crft gefcf)riebcl1 ~abel1. ttllmöglid} lUäreba~ frei1i~ llid)t. IDlidJ \U1U1bert uie{me~t, bau er nie unb nitgenb~

a{~ '{)ominicClner fief} uerrät~, bafj er nid}t~ uon beut ~aufe ber ~o;

minicaner neuen beut ~{utfe(be in 3erufa(eln erluä~nt, ba bod} ber~rebigermönd} micolbu~ bCl~ferbe gefe~en (p. 108. 19.) ~ob(er,

~op. 11, 271. - mud} bütfte bet morfa~ frater biUig erwartetwerben, l'Ucnn er ein OrbCl1~lnllnn unh gar jener bebeutenbe, ge:::wefen wäre. ~od) \ueiO i~, ban biefe~ leitere ~toument nid)t uferoegcn bie 3bcntität bciber ~~i{iPll,i uerlltag. ~ud) bn~ ~cbel1fen

bebeutet nid}t uie!, bau Ouetif u. Ed}atb uon einer "Peregrinatio"be~ ~~il. 1t id}t~ ltliffC11, 0 bet gar nOll einer 9leife uad} her crftcn~ä{fte beß 13. 3a[)r~ultbe\'t~: aber aU' biefe @rünbe 3ur am menntad}ten llticf} in jener .t>~~ot~ef e fd}\Uanfenb.

311 bel' ,Beit 1tllferet 9?eifcbefcfJteibltug fi11bc id} nod} brei ~qi::

lippe cr\l)a~l1t: 1288 einen Philippus de A'Visio bei Wadding Ann.

---. _._--_._-

VI.

mier .paubfd1riften fonnte idj, [:lallt bcn bctreffcnben mOl'ftän.ben, fe(bft utrg(tidjen, bie <:rofilltion einer fünfttn in ~riigge (je­genben beforgte mir ber ~err .5Baron ~erb~1t be ~ettel1~Obe.

1) [:lie erfte tllif1 idj mit M. ~eaeidjnen. @~ ift Me fd}on beiLa~rent, Peregr. medii aevi quatuor p. 9 trtllä~nte IDlelfer•.panb.fdjrtft H. I!, luefdje p. 260 im ullmittelbaren ~nfdj(uffe all Bureh.a münte Slon ullfeten ~~i{iplJu~ unb gfeicf} baQintcr ben U:rete({u~~~t. .~c~lIe Ueberfdjrift, t~ille <:ra~itelllbt(Jeiflln9, feine Unterfdjrift.~111 ~~ufig gan3 IIl1uerftänbhd}er ~t~t, bel' nur bi~ e-orbnlla reidjt unbfo fdJ1teöt: . • • de quo oleo omnes peregrinantes in modicisvitris undique portant. Quod vobia praeatare dignetur Domi-nus omnipotens. Amen.

. 2) N. [:lie .pllllbfdjrift 91r. 306 be~ l'egllfirtell <:r~or~mell<f~tfttß ~(oftel'neubllrg. XV. 3a~r~. [:lie 2agtll ~efte~tll ie nußetnem ~ll(ben 58ogen\f3tfglllltent nnb 3tllei .pllfbbogen \f311lJitf grOB 4. 't)tl'\f3(Il~ für bie 3l1itia(en ift freigtfaffen. tjoL 325 --331 in 2 ~o(ulltnengef~l'~t~cll, finbet fidj. lInfcr \f3~i1ilJ~u~, bie bOl'auffo(genbflt {t~ttn4 }8(~tte~ b~1'i ~Ob. fll1b (etr. [:let ~e~t biefer luie ber lIädjften~anbla,rtft tft bte @runblage tlorliegenber ~bition.

".~~.~'r'.,. " ~7ß·,.. .., ..,= IBo.·&. BleU1IIGun. 13..t .:~:.:!~~?Jm:, ' ' ~ '.

·.~i~.; ,6. V, 188; 1289 Fr. Philippos aPodis , Wadding, V, 230~b~:; uRb Philippus Anicü in Gallia nams AAS. Boll. 7. Febr. 629.

~iefe brei finb benu bo~ nur eine unb bieftlbe ~erfoll: beUlt jeberfoll an W8bob bon ben @Saraaenen gdöbtd Worben fein, ieber bon i~nenge~öret ben ~öijnen Franeisei an; i~r Xobe~ia~r ift faft gattA ba~g(ei~e. 1)ie motte de Anicio unb de Avisio fte~en 3U einanberin bem ~er~ä{tniffe bon lectiones variantes.

tJabl'iciu~ erwä~nt (fo t~eifte mir mit bällfen~luertl}er lJreunb~lid)feit Dr. ~. 91ufanb mit) in ber Bibliotheca med. et infim.tat. in beUt .8eitrauUte, in ben unfere ~d}rift fäfit, feinen berartigell~~ilill.pu~, (){o~ einen ~~HiPllu~ .sBiren , Miles, scriptor itinerariiterrae sanctae, impressi Spirae 1490. - @3ief)e ~ob{cr, ~iblio~grap~ie @j. 57 ad annum 1483.

.3d) muü alf0 bon einet lUeiteren lji~irul1g bc~ ~utorß menig~fttll8 uorfäufig ll~ftdJen unb ge~t aUf 58tfdjreibllllg btr .pallbfdjrif<ten über, au~ lUelcf)en i~ ben Xe~t gef~öl'ft ~abe.

v.

Philippi descriptio Terrae~. .12

Page 9: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

>~~t~~~.)~;;:~lr:::I:·".d-~'· W,•••un. .15

ft,~~;;;'Banota et que hoDliDe8 dehuiua mundi naufragio ad eter­1~lIf' DUlD bravium perducere possint, mini!De hijs intendunt: odiosU8.~"~t plerumq~e potentibu8 ~ermo di~U8 cui ?esu~t.facultates levis~:~; volatus ID celum: Qw vero hUIU8 secuh dehclas detestantur

pariter et honorem, et quorum mens in celis versatur iuxtaApostoli sententiam: "Nostra conversatio in celis" etc. Fa­bulis non intendentes legi Dei inherent et out ipsam viamquam DNICh. opere et verbo exhibuit invenire possint itu­rique sint auxilio ipsius satagunt toto nisu assequendam.Quamvis et mihi iam dudummeridiemt"ransgressoetadvesperaminclinato ab hijs vanis historiarum lec­ti oni bus et transcriptionibus vel ceteris in quibus modicavel nulla utilitas inveniatur, calamum pocius frangere quamea que dudum in ,volumina redacta iterum transumendo a b­s tin er e 1i c e at: ta m e n ne manus torpore et ocio marceatet ne mens extravagans diversis occupetur fantasiis inutili­busque meditationibus, placuit calamum resumere necgravitate ipsius ab opere cepto auxilio Dei desistere.

Sagax lector contenta in hoc codice dudumque gestanon meo ingenio D.cta vera pro veris, falsa pro falsis, illiIna­taque in eo inscripta ad !imam reducat; milli quoque igno­scens, si quid in eo quod manus scribentis cooperatione di­vina terminare proposuit incorrectum repererit.

Volebam a fabulis Machometi viri abhominabilis et exe ..crabilis eiusque perversis doctrinis (tuie fie 3acobu~ in feinelllerften ~ud} ~at) manum a pugillari abstra.here: de quo nempelegitur multas uxores et concubinas habuisse predicavitqueJicitunl esse cuiIibet, plures uxores et concubinas sibi meritdiungenrlas. Sed quia perversa doctrina Machometi testimonioveracissimarum scripturarum sibi obiectarum convincitur, vi­sum nlihi fuit cepta seriatim stilo officij transumere. Qualisvero dicti Machometi vita paritcr et doctrina fuerint, intentushuius voluminis lector comprehendere poterit. Et Hcet in hoc0puBculo. principaliter de locis peregrinRtionum agitur: s icui placuerit longa, discriminosa ac periculosa pe­r e g r i n a t i 0, p I u s mi h i I i b u i tin n a tos 0 I 0 i nl m 0 rat i o.

[)ie letten Worte aeigen, baü ber ~bfd}reioer eben feine grouemegeifterung für eine ~i{gerfa~rt ilt'~ IJl. ~~anb ~atte. 'Die SBe~

-- _.._--..-.. ..~. ..

.f'.~:;~14 PhiDppi descriptio Tenae 8aootu. .....:.<}~.~""-

... '," < .A'!",;· .• ~,.:~, ..<.'. "~"~~~'...:'~'

3) V. ~anbr~rift ber i. t. iBieRa ~."Wiot'" 9lt/ i.r':"'~;';~ot 73 b biG 98 a. cfr.: Tabulae eodd. m88. • • • in Bibliotheoa '~:' '-.Vindobonensi asservatorum I, p. 271. $lclf.II mU N. iuflm- .....,\menftimmenb. SOie ()anbr~riften M N V &Ubm dne ~ru~t»t,we{d)er gegenüber bie beiben folgenben faft alß Ue&erarbettungmbeG Origina{eG er[~einen: fo fte~t im @:a~. VIß. ber ~b[~nitt

Arabia tempore" im ~ob. T lltdJt an ber rid)tigen @)teUe, im» U~ob B, bel: einem Obo\'icußte~te fe~r ä~nlidl fie~t, fe~lt er uo fJ

ftänbig, lUie bei übor.4) '1'. ~anbfd)rift beG IDlufeumG in Xro~~Qu: ~ignatur ~o{.

I. s. 12. au~ bem XV. 3a~r~. ~a~ier I boran ein ~ergatnent~~d)mu~btatt. SOie erften 11 58{äUer entijaUen unfern ~~HlPpu".~ot. 11 b fotgt ein bem IDlQrco ~oto 3uge[~riebene" ~erf, ba"aber [i~ entpuppt al" beß Jacobus de Vitriaco Histo~ia orient.~nfang: Postquam divine propitiation~s · · • [..bet ~on,~ar"Gesta Dei per Franeos I, 1047. 3ebod1 tft ba" ~ed tU b~et 58ud1erabget~eiU, ber ~d}{UU be6 brUten 58nd1e6 tft gan3 [0 lDie ber ~d1{uUbe6 3lDeiten 58nd1e6 bei 58ongar" p. 1124. @" ge~t atfo bt6 3ur~rönuug be~ 30~anl1 "on 58rieulle. .

lJol. 121 b ein t(eine~ @;tüd au~ ljrete({uß: Vertam ela sty-Jum, ge~t biß Aur @i~e bei ~e'6rou uub f~lieB~ [0: Et sie estfinis ltistorie hierosolymitane. Anno gratle Hlesu 1485. Sab-bato ante Purificationem. Deo Gratias.

@ine 3lDeite ~anb fd1rieb ben nun an~ebenbeu OUo tlOU ~rei<fingen, eine briUe [d1{OU ein ®ebid1t über ~ie ~aton.e .tlon @:3tllu<burg an. SOer Xe~t, lDchf)en biefe ~anbf~rlft bIetet, tft llt fo tlietemablDeid1enb tlon bem ber brei erften IDlanufcripte, in [0 tl,ieten ~äaenburd1 @in[d1a{tutlg erlueitert, burd} Umfelgung ber @:aPltd, uer[d1o.ben bau eß ben ~n[d1ein gelDinnt, a(ß ~abe ber ~'6[d1relber faftein; .sBearbeitung liefern woUen. IDiefet d}arafteriftrt ftcf} unb feine3ntention in ber 5ßorrebe, bie icf) be~~alb fd}otl unb aud} weH fiein ber ~bition felber feinen ~(ati befommen barf, ~ie~er feie.

Prologellus primus simplex.

Quoniam natura humana presertim huius seculi amato­rum hOIninum curiosorum novitatumque avidorum ad ea, quesun; incognita et audientiam ipsol'um devoluta magnam. aud~tuaolent adhibere diligentiam; que vero pura, vera, pudlca sint

Page 10: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

ent~alte, unb meitert f~liefie i~, baü bie (>anbf~rift re~t fd]lDerau lefen fein muD. - @)e~e id) bie mir uol'liegenben ad}t ,Sß(ätteran, f0 fommt mir uor, a(6 fei berjenige, ber It1einen ste~t mit ber~anbftVrift uergH~elt ~at - id} meift nid}t, wem ~err >Baron~erulJn jeneß @eft9dft übertragen - nid)t mit beln pa{ä09l'a~~i::

fd}en .saUde, we(d}ell fdJ{ed}te (>anbfd}riften alt6 bem 14. unh 15.3a~r'~unberte erforberl1, au~gerüftet. @inmal muüte er niere ~üden

laffeu, bie bann mit iBCeiftift Qu~gefüUt kllurben unh biefer ~ntte fitVtlerß)ifdjt: bie ~teUen wurben fd)lllet errat~bar. ,Bur @:oUatiol1irullg1ft eine alDeite ~erfönnd)feit berufen worben, lUe{cf}e J1littefft ~reift1ft

Inand}eß uerbefferte , anbere~ ftegen liea. [)a8 ftärffte 1ft fol~

genbe~ öfter uorlOlumellbe 5IDort: divinice, - ba~ un(ateil1ifd}e5IDort ~'itte aufmerlfall1 tna~en Inüffen, bau ~ier etlua~ faffd} gefefenwerbe: id} reconftrllirte ntit ba~ 'illort, bad}te mir, lua~ für eine ~b~

für3uug fann benn in bel' .t>anbfd)rift geftanben ~aben? unb fallt auffo{genbe6 smort: diiinice ltl1b ba~ UIUU d 0 In in i ce ge(efen lDerben.- ~o~( nlad}te fief} ber .perr moron Slertl~n, Q{~ er ulir hie~

aUe~ fd}idte, in nid}t genug 3ll riil}luellber lJreunbHcf}feit an~eifd}ig,

iebe lJrage unb jeben ,8tueifel über bie ~oUation burd} perfönHd)e~

Unterfud}en be~ ~obe~ 3U beantworten: aUein l}ier gäbe e~ fo nie!3U fragen unb fidjer3ufteUen, bau bie ~rbeit, neu lluternOtlllUel1,leid}tet tDetre. - ~uf ®runb fo!d}et· ~Ilgabrn raut fid) ein neuer~e~t l1id}t aufbauen.

1)lu11 fOlume iel} ölt ben 5Bnrianten felber: l1hl~ 1l0d) beln ~QH.

ange~öre1t föunte, luirb biß 3Ulll ~etg ([arlne( fortQefii~rt. ~er

@;d}{ufi nlfo be6 ~~ir. ~e~te~ ift in biefen1 ~obe~ fo: In pede 111011­

tis est cava Helye. Deinde per 1111 leucas venit hOlllO superAccon super litus maris recto itinere ... [)aUlt fd)Hefit fief} au:Terra Ierosolimis (sie) in centro mundi posita est. ~a6 ift ial1id}t~ anberß a{~ ber 3weite ~~eil lueineß 3tlll0ntinatll~ V. 91urfü~rt er eine @jefte alt, bie in meinent gebrudten ~e~t fe~U unbbie iel) auel} au~ bent ®runbe ~erfe~e, bamit tUllll borau6 bie ~e:::fdjaffen~eit ber mir uor(iegellbcu ~bfd}rift crfenne:

Alii sunt Cutellini in fide erantes qui dominllrn suumcolunt pro Deo qui aliquis forefecit ponit eUUl in rnedio suorUIDet picit (= proiicit) ibi tot cutellos quod homines sint ibi et quipoterit habere cutellulll ad interficiendum illum habuit Dominosuo pro honore iHo omnibus die bus vite sue uude appellant

Deft. )ßierteli· f· fatbol. t.tlleol. XI.

17!Bon ~. 91 eu ma uu.

· . . (:';il.~"." U"$~~·:f·<·' ~/~16 PhilJpPl descriptio Terrae .......~.~'.~.;;».};~~)~ .. ~:

.:: ' .. ··~?·:.~t.Jt~, ~, ~. '. ."

fd}dftigung mit .ssud}obfetreibm ,um bcf~~.~.f".j" ,nüien ®ebanlen an entflu~en, m64te Guf rineu .&iea ••~~~'~'

IDlönd} unb 5lBeft~rierter fb1bet .im .f8rebier (Stoff AU (ielJet uub ·_~·.:>i~:-· "~a(t~l'unrte fUr UJlebitation genug, bai er, Q&ßefe~en bon aabet.:· 1

~t.jßerufe, ben er in ber Rird)e be!omtuen ~Qt, ntd}t (ei~t ber ~Qnge~

tucife llerfaUen fann. ~a~ ber~ältnifimäfii9 gute ~Qtein ber morrebemeit4t auf einen tüd}tig gefd}ultett, feine SIDeife fid) bie .Beit au ber=:treiben, auf einen an ernfte @eifte~arbeit ge",o~nten IDlann ~in, bit~itate jebo~ in ber ~ilgerfd}rift, bei benen er aud) bie ~al'ite(

angibt, faun er in feinet morlage fdJon gefunben ~aben. - 5lBennaber, t1la~ nid}t be~Quptet werben fann, er ber Ur~eber ber ~b~

meid)uugen feht foUte, hie fid) iu feinem ~~eml'lar fillben (fie fön::,neu hnmer~ill fd)on in ber ~or{Qge gewefen fein), bann miifjte mani~ln ltod} tt>eiter augefte~en, bat} er in alten 2egenben unb ~rabi=:

tlouen bewanbert fei. - @Seiner ma!io·n nad} tuar er ~(aue, oberlllenigftcn~ ~atte er f(Quif~e ~efet Uor ~ugen: er erfldrt bae 5IDort"spasmare" burd) "omdlela pro zalost", b. ~. fie fiel in O~n~

tnad}t uor ~untmer: 0 m d li ti in O~nmad}t fillfen, umfaUen (~u=:

man~r~, bö~m.~beutfd}. mörterbud} p. 542).5) 3n ~rügge liegt eine e~emafß bem ~iftercienrerr(ofter "ad

Dunas" ge~örenbe .t>anbfdJrift, fignirt mr. 243, bie nad} ~ a u be,Catal. des mmss. de la BibI. de Bruges p. 223 unfern ~~i=:

liPPlt~ ent~a(telt foU. [)arauf ~atte mief} ~err @raf 9liant auf~

mertfanl geulad}t unb um feiner {Jreunblidjfeit bie ~rolle auf3u=:fe~en, beforgte er aud}, fid} an .$Baron ~crn~n wenbenb, bau mirbie ~ariallten jeneß ([obc~ gefalnlnelt \llurben. 3d) fd}hfte meinenbi(4 balna(ß fid}ergefteUtcll ~e~t unb befaln 3urüd ben 5te~t U 11 b 8 engQngefdjriebclle jß{ätter in grou Ouart, lauter ~rgänöungen unb ~b~

weid]ungen. m.;a~ nun anfangen? ~o umfaffenb ~atte id} mir bie~arianten jener 5;1anbfdjrift ni~t gebnd}t. mUll ftagte eß fid), ob1<1} 'bei meinent burd) 4 .panbfdjriften beglaubigten ~e~te bleiben,ober 0 b id} biercn f0 fe~r erweiterten ~e~t ~ur @runblage ma~et1

foUte. [)ie @l'üllbe, lllnrU1l1 id} baß erfte luä~Ue, finb folgenbe:~illl1ta{ fte~t bie .lnnnerifel}e unb (id) fann eß nidjt gerabe3u

be~aupten, aber icf} ~abe feinen ®rgenoelueiß) bie tritifd)e Uebermad}tauf @3eite bel' uier oben befd}riebeneu t>anbfd}riften. [)enn (ei~

fe~{t ulir iebe genaue .saefd}reibung ber fraglicf}en S)anbfd}rift, •wein nid}t~ über fie, a{~ bau fie hie luir norliegenben 5ßarianten

Page 11: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

Dominum 8UUm cutellorum et manet in oriente et Bunt pauci(cfr. ~~DmQß, ein strQctat über baI ~l. ~anb, in ben ~i,ung~c=

berid}ten ber fg(.· bat)er. ~fabemie 1865. II. S)eft 111, @j. 1~9). ­meiter mUD tel} &emerten, bafi in ber ~iöcef anelnt~eilullg, mtt ~e{ ~dJer ba~ ~tüd unb ba~er aud1 bie gan~e jßefd1rei~ung fd)hejit,gerabe wie in meiner ~bition baß ~räf ett~ gebraud}t tft.

URir erfdleint alfo ber sre~t beß ~obe~ bon jßrügge alß eille~rtneiterul1g be~ 13~Uippu~, ja faft n{~ ein Oboricuß~~tlt; aberid1 ttli{{ benn bod1 bem gütigen ~efer aud1 Me @eft~{t biefe~ ~r~gge.

f~en ~e~teß bieten unb fe~e in ber ~ußgabe hn!~ ~en .sB~u.gger~obe~, red}tß bell llon mit nnd} ben anbetn ~at1bfd}rtften fi~trten

~e~t. IDlinbeftenß al~ 5Beitrag 3ur ~ritit beß Oboricußte~te~ faunbann bie Hnfe (äo(umne benu,t werben: benn 3eber, bel- ben Obo~

ricuß in bie t>anb nimmt, wirb bie unuerfennbare merruanbtfdjaftbe~felben tntt ber jßrügger S)anbfdjrift ~eraußfinbe1t. [)au id) ba~e3tüd: Terra Jerosolimitana weglaffe , berfte~t fief}, weiü id} bod1aucf1 l1id1t, ob eß uou berfelben S)anb gefd}rieben fei, tuie ~a~ üb~ige.

6) 9'li~t aUein obige 9'lotiö über bie ~anbfd1rift 1n .sBr~gge

uerbanfe id} ber @üte be~ .t>errn @rafen Uliallt, fonbern aud) ~tefe:

3n mom f~eiut folgenbe ~d}rift ben ~9i{. AU eltt~aUelt: Vatlcan.No. 190 da Montfaucon? ~ud) mad)t er mief} unter einem auf ~~Ui~p~rufferi non ~abona, ber im 3. 1340 in ~a(äftina tuar, aufmerffaut(Uliguon, p. 83), bod} ift unfer ~~i(il'P älter. (i:obler, ~ibliogr. 41.)

7) moli} eine ~~U. ~anbfd1rift ift 3\1 erlUä~ne1t, bie aber tler~

f~oUen ift: ~e3 berid}tet UDn i~r in feinen Anecdotis, praef. adJoh. Wirzburgensem, p. LXXXVII., er ~abe fie in ~egernfee

gefe~en. e;t)urd} ~etmittelult9 be~ fe~r freunbli~el1 S)errn Dber~

bib(iot~eratß Dr. Ululanb er~ielt ief} uou IDlünd}en fo{genbe ~n~::

wort: ,,5IDaß baß 3tinerariuln beß ~~ilippuß betrifft, fo ~Qbett lUlrbabDn feine S)anbfdJrift. 311 ~egernfee war eine, bie aud} ~e3 er­U>ä~nt, fie ram aber nie AU un6. ~d}meUer fü~rt fte unter ~Qi ~

{ippuö alß cod. Teg. ubi? auf, unter ~ n( äftina al~ cod.Teg. 959, ber aber nie nad1 URüttd}en farn."

<So lUibnte iel} benn biefe ~UgerfdJriften bem ~nbenfen be~

gelel)rten ~ea, feinem 5lBuufd}e ift burd} S)erau~gClbe be6 3nnoe

mine V. unb be~ ~~i(ilJPu~ @enüge gefdJe~en; benn ~iemit fiub bieleiten beiben 3tinerarien gebrudt, bie er in öfterr. unb ba~er. }ßi­bfiot~efet1 gefunben, ober nidJt ueröffcntli61en fonnte (~e~, n. o. D.).

Vll.

~ange 3a~re ~at biefe ~rbeit im ~u{te be~ merfaffe-G unbfpäter au~ beG t)~rr? ~ebacteur~ geru~t, llte~rma(~ tDurbe ~e um:gefta(td, bl~ fie ~Ie Je~tge Ü'orm er~ielt. ~eit bem 3'. 1866, ba fleb?~ erftema( fertig ba{ag, ~abell fid) einige ~reigniffe Augetragen,bte ben jevt fofgenben Ula~trClg erforberu.. 1. 3m 3. 1867 erfd1ien ba~ jebellt ~a(äftinaforfd}er unentbe~r.

hd)e merf Dr. ~itu~ ~ob(er~: BibJiographia geographiea Palae­sti~ae. 3'n biefe~ tDurbe sub anno 11.50 (~. 26) ein 2(u~Au9 au~ einemjßrlefe ~ufgeIlOmmel~,. ben ber merfaffer be~ borliegenbell 2(uffa~e~ bem.felben uber b~n 1ß~lhpptt~ fd}rieb. ~ie 3'a~re~3a~( 1250 tDä~fte Dr.~ob(er au~ eIgenem @rmeffen; fie bebarf, tDie tDir gefe~en ~aben bel'Grorrectur. ~ae 3'nitiul11 aber, klle(d}e~ bort a6gebrudt ift, brad}te ierrllt)aupt, ber ben eben bort ange~eigten ~b (~. 42, sub anno~) genau unterfudjte, aUf ben @ebanfen, ~eupo(b fei eine Ueber~fe~ung be~ lß~ili.PPu~. 3'n ber (iinfeitung au bem ~ifgerbüd1(ein be~ f~.eupQjb, ba~ er tu bor(iegenber Beitfd1rlft 1871 im 4. .pefte (~. 511fl\~ 540) ~erau~gab, citirt er ben 2(rtifel ~ob(er~ über lß~iCippu~.~.~ aber .pr: -i'attpt burd1 @enauigfeit im ~itiren fid} au~aeid}uet,tDa~e e~ getDtji 11l~nfd1en~tDert~ getDefen, ball er bie fe~ten anbert~a(6~et(en, be~ fraghd}en 2(rtifeCG ttid1t tDeggefaffen ~ätte, tDefd}e benetgenthdJ.en Ur~eber jener 910tia angeben unb fo rauten: ,,- - ab::gebrudt 1ft: ®efäUige ~allbfd)riftCid)e IDlitt~eifttllg be~ 113. mif~. 2(nt.91eUll1ann tn .t>eifigenfreua.11

2. 3m borigen .perbfte ~at bel' merfaffer einen neuett Iß~Hip.pu~cobe~ gefttnben, bel' fld1 bamar~ ltltter ber merlUQ~rUttg ~r~Fe~ena beG .Ü'ürftPrima~ bon Ungarn befattb. Ü'ratt3 ~ofb~ ~a;t~m t~ Chro~lCon Poso~iense p. VI. attgefii~rt. - 3d} fpred)e~termtt ~r. (i~ceUenA, fotDte ben {'>erren Ü'erbittanb st'naua unb 30f.bon, mppert meInen ~anr QU~, bap mir bie ~infid}t il1 biefen für Utt­g?rl!d)e @efd1id1te ~öd1ft ttlert~boaen ~obe~ ermög(id)t tDurbe. IDlitten~tnettlgebttnben ift unfer ~~ifippu~, o~ne 9lamen(langnbe bfo~ mitber 9lubrica: ~Peregrinaciones Ierusalem et toeius t:rre sanetesub a~no Dm. 1443 seeunda die post Vdalrici finite." ~er~e~t fttt~ttnt au unfmtt Codd. M N V, tDurbe aber in bie ~e~te(l:conftrtlchott be~~a(fJ ttid}t ~~reinbe30gett, ba er fdlott e6en beim erften{)UI d}fd}auett I1Id}t tllefentlld} IIcuelll- uicUeitt,t l1ur !BarialltclI _

2"

19lBon til. 91eumaun.Philippi descriptio Terrae ~anctae.18

Page 12: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

i!

,~

21!ton m". ~eumQltn.

&efonberß barum, lUd!· er tlon anberen 9leifeberl~ten ul1ab~ängig 1ft.tJür ~glJlJtel1 lUar bama(ß (ängft fd}on bcrg(eid}bar ble aUd} Inme~ten öfterreid}• .f)anbfd}riften befinbHd}e ~efd}rei6ung, lUdd}e a(ßm:n~ang, ja a!(1 tlermeintlld}er .taeftanbt~eiC beß Burehardus a monteSion In ber menealaner ~ußgabe tlon 1519, In ber ~anfonianl,fd}en (~mfter. 1704) u. m:-. gebrudt 1ft. (3d} etlDii~ne beifl'ie{(I~a(,ber ble .f)anbfd}riften ~r. 722 \Jon R(ofterneuburg, unb Ce. XXXIV.7. \Jon @S. ~eter.) tJür ben ~erg @Sinat} fonnte ~~ietlttar benufAtlUerben. Xla aber bieß nid}t gefd}a~, fonbern .f)erte( feinen eigenen~efnnb fdbftdnbig nleberfd}rleb, fo gelUlnnt feine f{eine 9le{ation an~ert~. Xlieferbe @Se!bftänbigfeit Heu fid} \Jon feiner ~a(iiftlna.&er~reibung erl1larten. -

~ß ift lUD! lUa~r, bau bem ~eulJo{b a(ß litterarifd}eß ~igen.t~um \Jon ben @Stüden II unb III feineß ~üd}{einß nid}tll lle~ört nißble ~in!eitungl1l. unb @Sd}fuUfäie unb bie Rüraung biefer @Stiide; IDeiterift el1l IDn~r, bll§ etIDnl1I me~r n(ß ble .f)ä{fte ber @Seitennn~a~{ ein.genomlnen tnirb llOtl ber ~eHig{atlbberd}reiollllg 11; tneitcr luirb eßfid} afß lUa~r ~eraußfteUen, ba§ ble (atelnifd}e Urfd}rlft berfdbenunfer ~~HilJlJuß ift: aber trofAbem lUlrb man el1l nid}t aUgemeinblUigen, bau .f)err .f)aulJt gerabe ben ~aJnen ~ ~ j( iPl' u 111 an bie@S!,lfAe feineß .f8üd}feinl1l fteUt, bal1l ja ungfeid} me~r bietet, afl1l IDaßblefer ~itef erIDarten fä§t. Xler ~~ifiPl'ußte~t lUar bor biejer nnferer2[ußgabe bem ~ubmum unbefannt unb eß fonitte fid} IDenig ltIn ein.taüd}fein lümmern, baß ba fid} afß Ueberfe~nng einet! o~nebieß bafberfd}einenben m:-utorß anfünbigte. 2htberß ftanb bie @5ad}e, Inenn~ eupo (b' ß ~ame an ber @Sl'iie beß ~ite{ß bfieb, benn biefer lUateß, bel' bie brei @Stüde anfammenfd}ob, unb nld}t aUeln iiberfefAte,fonbem aud} (IDenigftenß bie ~ummern II 1In b Irr) ~lIft1lfAte. .f)Cl'1'.paul't IDeift nad} (~. 516) bau ~etljJolb fid} meränberuugen aufeiner 5Borfage über 9lom erfaubt ~at, nod} beutlid}er IDlrb bieuIDerben, IDenn eiuma( jene 3nbufgena.5Beraeid}nlffe 3um 't)rud beför•bert fein Inerben; ba§ bel' ~~Hil'l'utlte~t lUeiter 1ft afß ~eul'o{bu(l,fagt .pm .palt!,t @S. 514., beUlt er fonnte bie .f)anbfd}rift 1663bel' f. f. .pofblb(iot~ef tlergfeid}eu; bau ~eltl'o{b ben .f)ertdfd}en .tae•rid}t iltgeftu~t ~at, aeigt baß: ete. 't)ie @iu{eitung beß .perteffd}en.taerid}teß. 1ft ftd}er \Jon ~eul'o!b \Jerfürat, unb bel' ~d}{u§ bei 9lamaift abaptirt, um i~n bem "etleid}" entfl'red}enb ~n mad]en.

Philippi descriptio Terrae Sanctae.20

ergab, unb 3ubem fi~ Q(~ bon einer beß ~Qtein ~ellig fUllbigen~Qnb gefdJrieben erwie~. - Su ben Codd. mup td} n~~tragen,

baft ber im ~rdJh) be~ ~reißgeridjte~ bon ~r3em~'~( befh~bh~e ~ob~~

au~ bem XV. 3a~r~unberte, tue(~en 0eba i)ubtf (~rd}tbe tn ~a(t~

aien \S. 153) bef~reibt, in 8. ~o{umlten "P~regr~natione8 ,sanctaeterrae Jerusalem" ent~ält. ~~ wäre redJt utterelfant 3u tulffen, obbie~ etllla unfer ~~Ui4'Pu~, ober baß in biefer ~in(eitung abgebrutfte~tiid feie

3. @nblid} erf~ien au~ her .t)anb be~ ~errlt 30fe~~ ~au~t

ba6 obermä~nte ~ilgerbüd1(ein be~ ~eutJo(b unter bem i;ite(: nPh1­lippi liber de terra saneta in ber beutfdJen Ueberfevung be~ ~u~

guftiller ~eremeifter~ 2eul3o(b \)om 3a~re 1377." -" t>a e~ fid}, ~l~r

um eine Ueberfe~ultg bes ~~ilil34'uß ~nnbe(t, fo tuare unfere @tn(et::tung unboUftättbig, wenn fie biefelbe auüer ~dJt liefie.

VIII.

~ir mollen un~ aunddJft mit biefer 2eu~0(bußebition unb bannmit ben lJragen befd)äftigen, n>eld}e ~err ~aupt auf <5. 514 1. c.

über ~ ~ i (i PPu ~ aufwirft. . , .1)er mame ber an bie ~vive be~ ~ite(ß gtfd)oben tft, ~~thp~

.pu~, fomntt im SBüd}(ein nirgenb~ llor, b~t Ueb~.rfe',er nel.lltt .fid}~eupolb, ~ector ber ~ugurtiner. ~eine @Sd}ttft aerfaUt tn, bret" nld1t~ufall1nten~ängenbe ~tüde: I (~. 517-526.) befafit ftd} mtt .belld)rifU. .peHigt~ümern 9lom~, roe(lVe @)tabt unfer ~eupo(b auß elge ~

ner ~t1fd}Quung fennt. 11 (~. 526-539) ~anbelt uon ber .:,~tat

3u 3erufalem", b. ~. e~ ift eine bon ma3aret~ au~ge~enbe 13alafttnass

befd}reibung, QU~ bem ~ateinif~en inß ~eutf~e übertragen "fo gute~ ~eupo{b fonnte", 111 (~. 539-540) ent~ä(t eln.e intereffante0ef~rei&ullg ber ben ~~riften ~eHigen <Stätten ~g~Pten~ unb beßj8erge~ ~hta~, gibt nodj mit wenig ~orten OU, Wte ~er m3eg tl,on~inatJ und] mama (9lam{e~) in ~a{äftina au~fe~e, ~rl~t ab.er ~tet

.plö,lid} ab, mit ber l5orme{: etc. i)erjenige, ber btefe gefä~rh~e,

minbeftene fe~r befdjtuerlidje meife ,,~erfud]te", aber altem ~nfd}etne

nad} au~ biß 3um 30rban burd}fü~rte, wirb \)011 ~eul3o(b genannt.pertel "on ~ied}tenftail1 unb ",ir ~ören Don ~errn ~aupt, baftbiefer mit bem mäd}tigen ~ofmeifter ~er30gß ~(bred}t, llO~ Oefter~

reiel} 1ta~e uermllnbt tuar. @ewij3 ge~örte ~u btefer 9letfe btet :m~t~

unb @e(b. mir bebauerll, bau .perte{0 ~efd}teibung etn ~orl0 tft,

Page 13: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

IX.

X>er ~~i{i4ltJußte~t tft reid}er a(ß ber ~eutJolbu~, benn biefer~at bie {ateinifd}e 5Bor(age nicf}t aUein überfevt, fonbern aud} au~

geftu,t. ~ber bie nd~ere 5Bergleidjung bringt nod} anbete @rgebniffeau Xag.

5Bor aUem tft ba~ 5lBortgefitge, bie 9lei~e1tfo{ge ber ÖttlidJfet~

ten bei ~eutJolb berartig glei~ bem ~~intJtJu~, bau eß ganA unmts:berft'red)lid} feftfte~t, ~eutJo(b unb ~Qi(iPtJuß fte~en in irgenb einem~b~ä1tgigfeitßllerijiiUniß ~u einanber. IDa ~. nun felber fagt, er~abe nuß beln ~ateiltifd}en überfevt, fo folgt, bau ~~UiptJua ber Ur~

te~t ift. Xler ~obe~ aber, au~ weld)em ~eutJo(b überfeite, War ie~

benfaUe nid}t ber aUerbefte; bod} biefer fümmerte fid} nid}t fe~t umbie lJe~(er, belUt er liefi g{cicf} bie auf ben 3n~alt be~ ~i(geroüdJ(einß

nid)t uoUftällbig paffenbe ~npitelü{)erfid}t fte~en, ~. 526, bie feinr~~

mega erfenllen läut, bafi gleid} am ~nfange uon ma3aret~ unb bemWege nad} 3erufaleln bie 9lebe fein werbe. ~o llucf1 rümmerte erfiel} nid}t um bie ~i1tne~abt~eHuns ~. 530. nDarnaeh wizzt dierays des ölperg", wal)rfd)einlid} be~Q.a(b, wei( fein ~obe~ bortfeinen 3nitial ober ~Uinea ~atte.

~id}tiger aber unb beaeid}nenber ift, bau ~eltpolb bie motteleuca und milliare feiner 5Bor(age mit einem unb bemfelbell 5IDorteIDle i Ie beaeid}net; fo fomtnen sana läd}erlid}e &lttfernungßanga~

ben ~erau~. 58011 ma~aret~ fhtb 4 [Qeilen 3um Xabor (4 mil!.) ­non ~e",~oriß anbertqalb IDleilen (leueae) 1tad} $faun - tlon 3eru:::farem ftnb 2 mIeUen und} S)eUigenfreu3 (mill.) - llon @S. ~~Uil'll

nad} ~. 30~ann ift 1 IDleHe (leuea); ba bo~ fUt3 aUbor baß ~ort

leuea mit ,,9'taft" überre~t wurbe (~. 532). 91ocf} fdJöner wirb bie~ad}e, ba er auabrüdHcf} auf berfeIben @Seite (,8. 30.) ,,[Tl eil e 0berma ft" fagt unb ~iermit aeigt, baB er ben Unterfd)ieb uon Leucaunb Milliare nid}t fenut, alf0 aud} feinen >Begriff ~at bon aU' bie~

fen @ntfernungen, llon benen er fd}reibt. - lJrage: ~ann berID1a1tl1, ber fo(~e~ nieberfdJreibt, ba~ ~eiHge ~anb gefe~en ~aben?

5lBenn IDleHe unb 91aft - leuea unb milliare ibentifd} ift, mieweit ift eß llOlt jßet~le~em aum ~irtenborfe? 2 [fleHen, fagt ~eu~olb

@S. 532 unb bettleift, bau er nie in jßet~le~em toar, nie uon berSllofterteraffe ~ina'6gefd}tlut ~at in jenen ftiUen X~a{grunb. -

23~Ol1 m. ~lel1mQnlt.

~ir mären nad) aU' bem gar tti~t übel aufgeCegt, i~m aud}anbere mlißberftänbniffe, @)~reibfe~(er in ben 91amen u. f. w., biewir g(ei~ anfüijren werben, Alt imputiren unb n{~ ~emeife an~u~

wenben, bau er baß ~eiHge ~allb nid}t fenne. ~ber "'ir tnüffenbillig fein. ~ß" tft un~ frar geworben ('6. 527. ,8. 12, wo ~eP90riGau~gefaaen ift, @;. 533 ,8. 13, wo gewiö ui~t burd) ~d}u{b be~

Ueberfe~er~ bie 3nterpunction grünblidj tlerfe~U ift, ba bel' [)o~pe(:::punft ~inter ngepraeht ist", uub ber jßeiftridj ~inter nsunnu fte~en

foUte, u. U. In.) bafi bie llOlt .perrn .t)aupt 3um [)rude beförberte~al1bfd}rift burd} ~dju{b beß ~bfd}reiberß an ljefJ{ern reid} ift. ~awir an ~rudfe~ler be~luegen llid}t benlen, "'ei{ fid}er bie gröfite~orgfa{t auf bie ~orrectur llerlnenbet wurbe, f0 bleibt ein grofieß~ontingeltt ber llerfe~(ten Wamen auf bem @)djuf),regifter be~ fcf}(eu~berif~en 2lbf~reiberß. @5aptor ftlltt @5ep~oriß ober (arabifirenb)@)ap~ori~; ~rolt ftatt ~ccon; Wlauibie ftatt IDlambre; @e=:boi In ftntt @) eboi tu; ~ bon in ftntt ~ bn mn; ~ n(i ue ftntt ~ n1tu e;30 fnp e ftnit 30 lJ l' e; ~aar 0t ~ ftnit ~ n at ~ 0t ~; ~ an t ~ n{l ftntt30nnt~a{l; ~~arp~ar ftatt @)arepta; 58ericU{l ftatt ~eritu~;~ 0r t0f Q ftatt ~ 0 r t 0 fa. - t'jo(geubel1 ljeq(er aber fönnen tDlrfeine~faU~ beln ~bftVreiber Qufbürben; eß ift ber 9lame Ca 5 tellp e ro g ni; gewiö ",oUte ~eupo(b baß a{ß Ueberfe,ung gelten {affen,benn ba~ erfte ~ort ~at eine beutfcfje ß=orm, ba~ 3ttleite Wort ronnteer be~~a(b nid}t peregrinorum gefdJrieben ~aben. (~. 536, 6.)Xler beuticf}e ~bfcf}reiber ~at beu UUfinn fcf}ou uorgefunben. mef);lnen kUir an, ~eupo{b fei im ~L ~anbe gelDefen, ronnte er baß ~i{~

gerfd}Cofi gefe~en ~Qoen, unb bod) biefe finnlofe Ueberfevung bieten?1291 ift baß ~cYfofi gefaUen, Wann tuar ~eupo{b bort? 91l1~e beibem llneere foU Me ~l. ~ufetuie begraben fein. ~a{l lounte er uicf}tgefe~eu ~aben. Xln{l ganAe ift einfa~ ein llni{lllerftänbni{l, entftan;ben burd} bie fd}le~te jßefd}affen~eit beß lateinifd}en ~obc~, au~ttle{d}em ~eupo(b überfeVte. - ~er ID'lann, ber fo{cf)e lJe~(er fte~enläst unb augenf~eiuHd) 11 i cf} tim @5 ta nb e ift fie aU{l3ubeifern,rennt nid}t baß ~eHige ~Qnb. -

~~ entfte~t iu ltlt~ ber 5Serbncf}t, baS \!euj)olb llU~ tuau~eber obigen @5cf}l'eibfe~(er fcf}oll uorgefuuben unb ultcorrigirt in feineUeberfe~uug ~erübergeuotumen ~abe: Wäre bn~ aber ricf} tig, fomüsteu wir weiter fofgeru, bau er UOtu .peiliglanbpilger .pertelbiefen uncorrigirten ~e~t nicf}t ~a6e cr~aUen fönnen; foubern baB

Philippi descriptio Terra S~ilctae.22

Page 14: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

er \lieUeid}t bon 30~ann bon ~ie~tenftein ober anberßruo~et ben~~inp"u~ er~ielt, beffen merf bama{~ AiemUd} neu, uielfa~ belt~,t

unb bn~er oft, abgefdJrieben unb Ieid}t erreid}bar lUar. tJ~r btefeetltlaigen tJe~{er beß ~~i(i~~ußcobe~ tönnen ltlir burd}anß.. t~tdJt ben.t>erter, fonbern nur irgenb einen obßcuren, ~anbwertfmQBtgelt ~b~

fd)reiber \lerantwortlid} mad}ell. .2lbet nod} me~r! 5illir finb nid)t altein fd}on genetgt, ben ~eu~

polb nid}t für einen ~a(äftina"i(ger au ~alten, feilte tiefere ~enl1tniB

be~ ~. ~anbe~ über~aupt in tJrage 3u ftellen, fonbern ltH~ ge~en

uod) weiter. SIDir fe~en auf ~. 531, ß. 25, bau ~eo"olb bte ß~~l

ad) tu nb 3lU an~ i 9 mit,mudJftaben Qu~fd}reibt. ~o{lte e~ ",a~r felll,baB hQ~ fein lJe~{er be~ ~bfd}reiber~ tft, fo lUürbe bie bibI. ~ru~

bitton unfere~ Lectors ein lVenig in unfet~r ~d}tung finten. ~eltn

~eupolb wäre bann minbeften~ 3u bequem gemefen, bei Joa. 5, 5nad}aufel}en, unb bie im fe~(er~aften ~~i(ippll~::~obe~ . befinbli~eßQ~{ au controUiren. ~e~n(id}e ~rmägullgen tnüpfell ftd} an. bte24 (ftatt 14) 3a~re, unt l»eld)e Wlaria unfern ~errtt 3efuß ~~rtftu~

überlebt ~Qben foU, nur kuürbe eß fiel] ba unt ~enntni~ ber fird]~Hd}en ~tabition ~anbe(n. - 3m ®al13en fe~ett lUir, bau ~eu.po(~u~

bie ~dJriftfteUen feilte~ Origilln(~ lUegläf3t ober uerlür~t. ~leUetd}t

wei{ er für einen niCf1t tQeologifd} gebilbeten IDlann überfevte ?~nbere~, mie bie 2Borte Patmason unb Mesalibe Heu er mol weg,weil fie unuerftänbUd} feien: - bie 5Berl»ed}~(uug ~r am ftatt~ r am\) f - mag nlall bem ~bf~reiber be~ ~eupo(b 3ufd)ieoen.

~bet red}t un~ufrieben finb lUir mit i~m, bau er f0 ~äufig

baß ~egellben~afte weggetaffen {Jat. ~ud} biefe Slür3ungen bem beut~

fd}en ~bfd)reiber 3lt3ltfd}ieben, ge~t benn bod} nid}t an. [)er arme.panbwerfer -bräd}e ltlt~ unter ber ~aft Aufammen. ~benf 0 f~red}en

nod} bie fonftigen ~~ilippu~~i:e~te bafür, baü ber bem ~eupolb

uorliegenbe bieUeid}t red}t fe~{er~aft, aber nid}t f0 empfittblid} (üdelt~

~oft mare 5lBer foUte biefe ~ütaungen gemad}t qabell? - moUteman aber ernft~aft barauf be~arren, baU ber lat. ~obe~ fd)on fogefürat \nar, fo ll1ad}e iel} hen ~aräfti1tQPi{ger bafiir beral1hnortlid},baü er nid}t ba~ ergä1l3t, l»a~ er gefe{Jen Qat. 3n lUetterer ~d}luÜ~

folge fomme id} a(fo Wieber auf ben ~Qi, baD ~eu.polb baß ~. ~allb

nid}t gefe~elt.2lber ~eupolb ~at fein i:a(ent im ~ürDen autt} anber~wo erprobt,

er lUirb gfeid} unter einem für biefe ~ürAullgen nerantlDortlid} gemad}t.

1I

ii

25'...~on m. 9leumantt..

9lun fe~{t in gar au bieren ijäUell baß ~egellben~afte, lUef~eß Ollbie ~eingell @)tättell fi~ fllüPft ullb nur 3u ~äu~g Me gan3e ~e.fd}i~te berfd~ell aUßmad}t. ~äfit einmar ~eupo(b -- aUG lUefd}em@runbe immer - bie ~egenbe fort, f0 nimmt- er baG 3'ntereffantefort, f0 fe~ft unß baßjenige, lUorauß lllir gelU ö~nnd} auf boG ~Uerber unbaUrten ~1l(äftinalUerre f~lieBen. Cir überging aber unteranberem baß ~antareon~i(b, ~e(agiamonument, bie ~egenben bon ber

.~ej(jgen IDlaria bon CiglJpten, bie IDlHd}grotte u. - 9l0d} baau ~äUeß fd}lll~r, in biefen Rür311ngen eitt ~rincip au erfenttett, ttad} lUe(d}emer llorgteng. - ~ätte er aU ba" itn ~anbe felber gefe~ell unb gel=~ört, 9eillifi ~ätte er tre~er att ben Ciraä~(ungen feftg e~aUcn.

llDeiter, fein ~e~t ift ~ei ben ~qj(jfterftäbten in grofier 5BerlUir~rung unb e~ fe~len bie maUlen: Darum, Ascalon, BJanchegarde. _'tlie 9lamen ber Brte nörblid} bOtt 3'oppe fhlb in grünblid}er Un:orbnung. 'tler @runb ift einfad} : ber bem ~ellpolb borliegenbe (atei~nifd}e ~e~t lUar fd}on f0 bcrlUirrt. $talln a~er angenolllmen lUerben,Veupo(b ~a&e baß ~eHige ~anb gefe~en, menn er bellt 3'o~ann bon\?ied}tenftein einett fo(~en ~e~t au liefern im @)tanbc ift? ober ~erte(,ber bom @)itla1] auß ü~er mal11a ua~ 3'erufa(el11 30!J, ~abe einenfold}en i:e~t beut ~eupolb uncorrigirt übergeben?

. 'tlaG Cinbergebni~ biefer 58erg(eid}ung ift, bafi ber belll \!enpo(b~orh.egenbe, fd}(e~t a~gefd}riebene ~~Hippnßte~t ttod} bom Ue~erf e,erflef} tI1 man~' lvicf}tigcr ~artqie eine $türaung gefaUen (affen mufite.CiG muD unß ltluubern, bafi im gde~rten .peraußgeber beG ~eupo(bbei _ber merg(ei~ung mit bem Codex V ttid}t baß }ßebenfeu lUad}lUurbe, boG llDerfd}eu ge~öre bier e~er in eine ber beutfd}en @)prlld}.forfd}ung gelUibmete, a(ß in jene t~eo(ogifd}e BeitUlig, für Ille(d}eo~nebieß feit einiger Beit ber un~efd}nittene ~e~t beß nid}t 3u reid}en~~iliPtJuß borl09.

llDenn ~o~(er, I. c. p. 42. ad annurn 1370 f~rieb, ~eupo(b'ß}ßefd}reibung tmbienc gebrudt au ltlerben, fo gef~aq bießnur inb~r 5Boraußfe/Jung, ~eupo(b fei im ~ei(jgen ~allbe gelllcfen unb ~erte(fel ber 5Berfaffer ber (ateinifd}en @runbfd}rift: }ßeibeß qat fid) a(ßIli~t autrefftnb ertuiefen.

'tlen e~en entlUideften @rünben, bafi ~eupo{b nid}t im ~ej(igen~anbe lUar, fü gen lUir notf) biefe an: 1) 3'n ber erften @)d}rift er.fa~ren lUir, bafi ~euporb 9l0m auß eigener ~nfd}auung fenne, in

Philippi de8criptio -Terrae S~ci~e.24

Page 15: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

deUe' 3'ntereffe nur bem beutfdJen @)ProdJforfd)er unb - bem ~erou~. .geber be' 13~iHppu', ber i~1I benn au~ in ben $arianten 0(' Leinfügt. L 9i6t ber (äobe~rei~e MNV neue~ ®cWid)t, umfome~r a(,bie i~m borHegenbe Lateinifd)e ,ponbfd)rift mit ober 1I0d/ bem CodexV. Me äfterte war, natürfid) mit bem $orbe~aUe, bau bie nid>t ineigenen Wugenfd)ein genommene ~onbfdJrift B nid)t etIVo botV notVäfter ift.

~

. (

J

27. JBon m. Weumann.

x.9l0cf} bfeiben einige {lragen AU er(ebigen, weld/e ~m ,pO"j)tcs. 514 auftuirft,

1) ,,~at 13~Hit.Jj) ben ~eutlo(b über;eit?" - ~ie {lroge ift er.(ebigt, Welln e~ rid)tig ift, bau 13~Hipj) ~öd/ften6 in ben Wnfangunb ~eutlo(b in Me 2. ,pjiffte be" 14. So~r~unberte~ ge~öl't.2) "Ober War ba' 58üd)(ein, bn~ ~erte( bon med>teurtein bem13~Hit.Jtl übergab, e6en ba' be' \p~j(jt.JP?" - tlerte! muU bei ber~~Hipput'lfrage gana au6 bem @)piele gelaffen lverben: wie bie Uon\?eupo(b überjeite ®runblage ou'fa~, j0 founte fie ~erte{ nicf}t Uer.fout, bearbeitet, gefür3t ober ouel} nnr uncorrigirt übergeben ~aben,~ie trrage foUte fo (nuten: 3ft bn' 58üdJlein, bn' ~eupo/b für30~nnn bon ~ied}tellftein überfeit, unfer \P~ifit.Jt.Jut'l? Unb bannantworten wir: 3'0, unb fümmeru un' nid)t weiter bnrum, Wo~er~eupolb au feinem ~~ifiPpu'.~~emp{ar farn. 3) ~ie 3. trrage ge~ört,ltJelln bie beiben erften ridJtig beantwortet finb, nid}t in unfer ®ebiet.mur möge man ben ,Beitunterfd)ieb Awifd)en ~~ilitlt.Jut'l nnb ~erte!im ~[uge be~alten.

~ie @)ad/e Hegt einfnd/ unb o~ne QUe lBerwirrung fo: ~ermäcf}tige 3'o~ann bon ~ied)tenftein Wünfd)t bon ~enj)orb eine belltjd)e58ejd/reibullg fämmtHd/el' ,peiHgftätteu, nad} benen bie ~ugen bergejammten (ä~riften~eit feit me~r nl~ taufellb Sa~reli gerid)tet finb:mom, 3erufa/em, ($in09. ~eut.Jo(b bearbeitet für mOIll eine äffere,oft a6gefd)riebene ,BufammenfteUung bel' Sl'ird>en unb ~b/äffe: fürSerufQ(em nimmt er eine bnma({l neue, (eid/t erreid)bare (gegen­ü6er ben grouen ~erren be~ Jacobus de Vitriaco, Burchardus,Marinus Sanutus) unb gern gefejene ~efdJreibuttg ~er, beren ~lItorer nidJt fonnte, fonft ~ätte er i~n nid)t berfel}wiegen (man re~e bat'!trell~er31ge @nbe ~. 540); für ben @)inak) ~Qtte er einen furaen,{ateinifd)en ~erld)t be' ~erte(, ben biefer i~m feiber übergab. ~ber

Philippi descriptio Terra Sanctae.26 ~

~ rie mar 91irgenbß uerrät~ er, ~au erber 2. aber, baÜ er 3

u0 , ~efdJeib'en~eit, bie i~m gar nidJt

felbft AU Ser~fa(em ge:t:~ ~~~befdJreibUng 3ei9t er, weldJe groBeAUAumut~en 1ft. 2) ~ b ~b{äffe ~abe, bie an ben frommen~reube er Qn bem mel~t~ume ~r 'nb' Wäre er im ~eUigen ~onbeiBefudJ ber ~eiUgelt @)tätte,n ge~nup!t f~ u~ Me ~bläffe erfunbigt, biegewefelt, gewiu ~ätte er ftdJ etnge'le~ finb ~ätte er beren @in.an ben uerfd}ieben~n. Orten AU 9{e"'fftnn?eIt_ ~eiber fom i~m bie im

' b ~~lhppu{l unter Q en '" bfü9un9 tn en $ b'9 gebrudte BufommenfteUun9 nidJt AUr ""an ,So~re 1491 AU ene I '" bfd}' ften (~ j8 @i lJtbrian, 2we(dJe audJ in me~terell öfterr. ""Qn rt '58 • ,~ni{l ber ~b.

Codd. saec. XV.) AU finben , ift unb ei~ ~:;ll~~o( ~:~~(~ nocf1 nidJt(äffe be6 ~eiHgell ~onbe{l hefed. @)le Q3' b(' 58 )

b (~ie~e ~ob{er, vt lOgt. ·unternommen wor e~. -.. hem 9ladJwdfe benufRt werben,

mUt ~ttlei ~ottAen lonnten AU ) ~ 533 (e ~ t e· 'f'm' ~ 'I' en ~anbe gelUefen: 1 -~. ,

~eupo(b fel wIr !tu( 1m ~t 19 ,d)" fd)Oll befi~o(b nid}t all ~eupo(bBeHe. ~ber eB rann bet bem "t , " immer Au9(eidJ b06gebad)t werben, weH bierer bem ~rono~.en ,,~dJ t!8 519 522 526,@vit~eton ,,~eremeiftel' 53ellpo{b

lJ~in3uf~gt, fte~e b: d .....' ber~ört."

2) <fa 535 3 0 P~ e fet " II ( { er t11 '-"J ,531, 540. - · · '" .t l6 ~dJrift ~erübergenommen fem.:~ber hiefer ~a12 tann nuß "«let e

~enn gewiU fa~. bierer bl~r~ SO:P~. ~ er te{ llidJt ber Ur~eber ober~en Qngefu~rten ®run en, ,0 , f fid> fo(genbe anfügen:

Ueberarbeiter ber {ateinifdJ~ urf~r~f; .!~t (~~t~~ieben bogegen. ~'ertef1) ~el' @)dJ(uÜ·@)Q' be~ . eutJo , ttb'6 an ben Sorban befdJrieben.~atte tlon ~Q(äftiIlQ nur bte ~~d~lent ~it 9laAoret~, ~ertef aber A092) ~ie UeberfefRung ~eutlolMI egtl:~ f 3) mo im ~tüäe 11 uom

M (1. ur 1".eiHgen ~tQbt "mau. m fnon U\am e" A" , m b 'ft ~ätte tlerte{ gewiÖ feine lIer on58erge ~inak) unb @g~~ten ble . e e 1i~" (S. 535) Qn i~n AU benfen,burd)bliden (affen; bet, hem obIgen "ab (on" unb eben bem }8n(fam-tlerbietet feine iBefdJrelbll1~g ::~ ;: ied/te ~ätte ~ertef, ~eupo(b'l:!garten. (~. 539). 4) roltt cI1. um unb bem ®rabe ber ~{.Beitgenoffe, bom Castellum peregrl~b~:l fönnen? SlBie aU müj3te@up~e1l1io al6 nOdJ, befte~enh ':dJ:el~ @ttbe bie UOII ~errn tl0upt~ertel geworben fenl? Ober, t: ? ~Q lefRtere" nid>t Augegebellgcfllnbene Ba~( (1?77) llnt:tcl1~~ ~ }8c~auptung AU ~edJt befte~en.werben ~atlll, fo bl,elbt ul~fere ~~:trad/en bewiej en, f0 ~at ~eupo(b

@)mb aber btefe belben .(. unb bietet ein fpe-für ben ~a{äftinaforfd}er ben ~ertQ );let orelt,

Page 16: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

le

i " ~"i I

I

[!: I

111' ,

!' "

29

Codd. MNVT.

In Nazareth enim 2) glorios8semper Virgo Maria fuit a Ga­briele archangelo s81utata eumdixit 3): Ave gracia plena, Domi­nus tecum et.c.

Ibi eciam 4) est fons ille mo­dicUR, ex 5) quo puer resus hau­riebat aquam matri sue',

,lJon &. 9leUmQun.

Cod. Brag. No. 24:8.

Quinto decimo miliario abAccon civitas Nazareth, in in­troitu Galilee ex parte orientaliiuxta montes sil.a, civitas proprieSalvatoris, eo quod in ea COD­

ceptus et nutritus fuit. Post­quam desponsata fuit Ioseph VirgoSaneta (ibi: ~onjectur) morabatur,ad quam missus est Angelus Ga­briel a Domino, salutis nostrenuncians primordia. Hec autemsaneta est et Domino amabiliscivitas, in qua Verbum caro fac­tum est et :8.os omnia vincensaromata in utero virginis germi­navit, unde et merito ,:O.os' (Sielt:sol) interpretatur. In hoc superomnes alias speciali gaudet pri­vilegio, quod salutis nostre Do­minus in ea principium 1) procu­ravit, uti 1) in ea preterea nu­triri 1) et parentibus subici dig­natus est, cui Pater omnia, quasunt in celo et in terra subiecit.

In Nazareth labitur fonsexiguus, qui fo n s Gab ri el i svocatur, da quo puer Iesus Chri­stus aquam haurire solebat et indeministrabat matri sue et sibi. Mi..liario a N8zareth contra meridiemest locus, qui s alt u s dicitur, ex ibi eciam 6) est monticulus, qui

I) Unb~u.tlid) in ber ~bfd)rift mit ~leiflift ergättat2) M: 19ltur. N: scilieet enim v·r M G b .

V: enim virgo M. fuit a G h 1 go. · aar. archo annunciata. _3) T: dixit: L uc ·A . a~ ·M~nlunclata.. T: p.er angehun salutata.") N V·· • ve. • ve Marla. Ihl. cet oln5 M et : ~bl enim. 'f: etenim. M. om: ille. . ·6) •et V: I~ quo. N: ubi. N et V: om. puer. T: hausit

l' .) Md· om. eClam. T: Saltus Domini. M. et T: ubi Judei M·.. prec. eorSUID. N: noJuenlut. · . ipsum.

Philippi descriptio Terrae S~nctae.

Philippi descriptio de terre sancte.

Textus Philippi ad fidem quinque Codieum msptt.

Iste sunt peregloinationes Ierusalem et tocius terre sancte 1).

Caput I.

Gloriose 2) ac sancte civitatis Ierusalem peregrinaciones 3) scirecupientes nee non eciam tJ) toeius terre sanete oportet prius - si­cutt» michi videt.ur- Nazareth pergere, quia dignum est, quodunde 6) n08110e redempcionis fuit inieium, inde 7) nostre peregrina­cionis 8umamus exordium.

28

energifdJ luufi biefer ~eu~o{b gewtfen fein, energifd1 im ~&rüraelt:

felbft born S)ertelfcf}en S8erid1t, ber bod} fur~ genug mot, uo~m erbof ~nbe weg, ltleU er glaubte, bie »leife und) 3erufa{em ultb anbett 30rba1t fei o~nebieß genügel1b im @;tüde Nr. 11 befd}rieben.

1) ~er ~t:ol'l'Quer (iobe~ (T) gibt folgenbe Cia~itelüberfidJt: (Rubr.) Delocis peregrinacionum. (Inc.) Loca peregrinaeionum civitatis sanete Jeruea­lern et tocius sanete terre. Primum est Hierusalem et Nazareth. Secun­dum montis Syon. Tercium intermedia oratoria montie Syon et montis Oli­yeti. Quartnm montis Oliveti. Quintum Bethleem et Bethel, Ebron. Sex­turn Bethanie et fluvij Jordanis. Septimum Thiberiadie et adniaeenciumOetavum Damasci vel Arabie. - 3d) bin auf ~tUl1b beß ~(ofterlteuburger

~obe~ "on biefer ~Ql'itdabt~eilu1tg abgeluidJen. L ~atte rine bem T ä~nlidJe

morIage.~itd: Iste Bunt: N. Istc liber tl'äetat de terra eaneta et de loeis

sanetie: V. 3m ([ob. M. fe~lt ber stitd.

2) i)et 2lnfang rautet uad) T: Seire igitur cupientes sanete eivitatieIerusalem nee non tel're toeius Banete 10ca dignum videtur eos Nararethpl·i1num peregrinal'i, quia unde est nostre redempeiouis inicium, inde suma­mUB exordium.

3) M: peregrinationie. N. om. hane voeem.4) M: om. h. v.5) M: ut.6) M. N. V: ubi.

7) M: ibi. 5Uergl. au biefern ~illga1t9 ben Oboricuß, bann 30~. iBira&.486, uub IDlarill. <San. 111, 14, 7 (p. 253).

Page 17: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

I) V: Natbal. 3 tm ~ltgnbe \)011 4 mill. ~iflnlt~ ~lUi{d)elt mn~.2) T: et Naz. per. 1\ an' ~al1 (3d duas Ieucas) gegen

..' ffif\U Dbot. unb :u..atttl. ~ . .nub ~el>~on~ fttnlmen+,'1 ., VI \l)el~e aUe 1Iut 2 mllI. angeben.· b ~f\eoboticu~ uut> 3111101n. •, ""1 46

~o~. [ßtt~. 'I . _. "teIU bie ~ntfetltung auf 2 Ieucas, p.~bet fd}on ~urd). uom ~el:ge ~\Olt 11

(ed. Laureut.). f ·t S Anna M: mater BVM.N t V· ·n qua nata lU. • .~ t

3) e . 1 . T . b· Christus primum maßlies 0M A h plenam et dIrn. · U I t.. •

4) : sap. . fi b b' ~~i1i~l>u~ in ~eUrelt gegeuen.Rigno aquam. ~loß 4 ~tlt!ettlltltgen tlI~eltel tlnd) @5. l.l3~ili\l\l (2 1/'J)' \)Otl @5.\)Olt @5e\l~otiß tlnd) ~ntln (1 '2), \)Otl ~ .@5 3~~ntln lind) 3etlt{nlem (3): {Oltft'-l3~itil>\l uad) @). 30~anlt (1) unb ~on. . .11 Q'(n un~etet @Stelle nJeid)t bet

b lt (iamnenbto \1t rol • -:u ,ted)net et nad) em a en . l' t ~~iHl>\>uß al~ uom ([om\>en~uon ~allreut gebrad)te ObotlCu~:::Xe~t fO\l)O~ UOblt. uom ~omn. Qb~äugigen

·n "~tenb aUe an eten l'bium ab, er ~at 1111 rol ., nJ~ b' i:e~t in bet tinten (iolnmne nid)1 füt@ld)tiften 11 0 auf\Udfen: foUte 0 eu e~

~otrechtt beß Dboricu~ uet\l)enbbat letn ? fi ·ssimum Templario-. .'f\ ~ n~ alt at~ castrum rml

~) 1:~eobottcu~ enl)a..,ut ~a"..,t . • VI mill. _ M: Saphitam.rum. 3nnom. V. gibt bie ~lltfetllun9 ~u 91:0\3 an.T: 8aphray. nat.i SOllt.

31

A Nazareth per quatuor mi­liaria. est mons Thab~r ubi trans­figurnvit 1) se Dominus coram dis­cipulis auis scil. Petro, Iacobo et

Iohanne apparentibus sibi Moyseet Helya, ~bi vox de celo factaest ~) : "Hic est filius meusdilectus in quo michi bene

complacui: ipsum audite." Ibiprope:l) ad

duo miliaria est N a y n civitaR ud

radicem mon tis Endor si ta, in

qua Dominus Doster snscitauitfllium mulieris vidue.

)}Jon nl. 91eumann.

1) T: J eRUS coram Petro • • cet. oma

2) T: est dicens: Luce: hic est f. m. dil. (cet. om. ut M). N: Vaxad enm. N: complacuit.

3) 'r: iude a duo. M: Eudor ubi DNIX. 1.': sita, aute cuiua por­taol suscitavit Dom. adolescentem filium vidue. Luce. - Marin. Bun. demonte Tahor ßd dllaR leucas, gibt bir C!utfrrnullg bo~~dt 10 groU.

Sexto miliario a 'Nazareth

contraorientem est mODsThabor,qui sublimis est et arduus valde,

in quo Dominus coram Petro, Ia­cobo et Iohanne presentibusMoyseet Helya trallsfiguratus gloriamfuture resurrectionis ostendit. Pro­pt.er loci °reverencinm et honorem

ibi monasterium construxerunt

Christiani (~e~t : Christianiam).

Est autem predictus mons inregione Galilee, habet ad radicem

eius torrentem Cison. In descensumontis obviavit Abrahe a cede

Amalech (r ed en n ti: fo ergäl'3eid) auß Oboticu~) DominUR Mel­chisedech qui et Sem filius Noe(meine ([o.pie: VOCl') sacerdos et

rex Salem presentans ei panemet vinum figurabat altare Christi

sub (~o.pie: sibi) gracia. Secundomiliario a Thabor (est) Na im ci­

vitas Galilee contra meridiem iuxtaEnd 0 r, qui est vicus grandis in

quart.o miliario eiusdem montis ad

meridium ad cuius portam civitatislesus Christus restituit vite filiumvidue.

Cl)a~ nun ~iet ~o1genbe ~aben

bie anbern ~oh. erft int IX. ~all.

Da peregri naci oni bus Ty-

Via vero que ducit da Ac­

con Nazareth est S a. p h r an 5)c8atrum ex quo nati dicuntur la­cobus et lobannes filii Zebedei.

leucam 4) et dimidiam est Ca naGalilee, ubi Dominus nosteraquam in vinum convertit, de

f ·t Symon Chananeus etqua Ul

Nathanael.

Prope 2) Nazaretb per. qu~­

tuor miliaria est S a p bor 1 s C1­

vitas ex qua 3) orta est beata

Anna mater virginia Varie. A

Saphoro per

Philippi descriptio Terrae Sanctae.

dicitur BaI tUB, unde ludeiIesum precipitare voluerunt.

quo iuvenem IesUDl Christumprecipitare voluerunt parenteseius emulantes prudenciam eius,sad ab eis in momento disparuit.

Quarto miliario a Nazareth

in via, que ducit Accon, est S 0­

phoris civitas, de qua er.at.An~amater Marie, matris Chrlsb. Estinter ipsam et Nazareth fons ir­

riguus et perspicuus, aq~ßs ex

se copiosßs e mi tte n s, qUl f OD S

Sephorinu8 vocatur., Sexto miliario a Nazareth,

secundo a Sephoris vel·SUB orien­

tem est Ca n aGa1i 1e e, a qua

Symon Chananeus et Philipp~s

et Nat.hanne1 1), in qua Jeaus Chrl·stus eum matre discumbens in

nupciis aquam mutavit in vinum.

30

Page 18: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

t) Zeit: qua est et.2) Zeft: moraturus igitul' contraheret.3) Z efl: causaliter infixa..) ~eft: habens.~) ~e~t: caudissimam.6) steft: visum.7) pred. Jacobus sie.8) Thyberiadenti. Thßoaria.9) sitam.

10) stangoo berturbatione.

33.: $on 0. 9leumann.

tempestate undis 1) ftuotuantibus navioule quandoque submer­

guntur. Supra istud mare Dominus sieeo pede perambulavit,unde Petro volenti ad eum ire et mergenti ait: "Modiee fidei"etc. unde alia viee discipulis periclitantibus mare quietum red­didit. In sinistro capite maris (montis) in eoneavo Genezarethloeus generans auram, quod adhue ab illie 2) presentibus senti.tur. Mare Galilee inieium sumit inter Bethsaidam et Caphar­naum. (Quarto mil.) a Bethsaida (est) Co ro saim, in qua 3)nutrietur Antichristu8 seductor orbis. De hijs duabuB eivitatibUB

ait Iesus Christus: "Ve tibi Corosaim, ve tibi Bethsayda."Quinto miliario a Corosaim Ce dar, excellentissima civitas, dequa dieitur: "eum habitantibus Cedar." Capharnaum in dextrocapite maris sita est eivitas eenturionis. [In 4) hac civitate multasigna fecit Iesus Christus. Seeundo mil. a Capharnaum in

descensu montis est loeus in quo Dominus sermocinavit ad tur­bas et instruxit Apostolos suos doeens eos, in quo et lepro­sum euravit. Miliario a descensu illo est loeus, in quo Do­minus pavit quinque milia hominum de quinque panibus etduobus piscibus, unde locus ille Me n s a vocatur, id est: locusrefeetionis. Cui subiacet ille locus, in quo Christus post resur­rectionem suam diseipulis apparuit eomedens eum eis partempiscis 5) assi et favum mellis.] •

A Nazareth recto tramite est S e ba. s ti a 6) que olim dice­batur Sam aria, in qua sepultum fuit corpus b. Johannis baptisteinter Helyzeum et Abdiam prophetas, translatum da Macheronta 7)opido quod est ultra Iordanem, ubi existit decollatus. A Sebastiaper IUI miliaria est N e apo 1i 8 8) civitas, olim Sichem dicta aSichem filio Emor, in qua sepulta fuerunt ossa Ioseph filij Iacob

t) unde. 8ubjunguntur.2) illis.3) quo.

4) Wlein ([ollation6efemlJlaf mad)t folQenbe 8lal1bflemeduI1Q: nJ'ai retrouv~plus loin dans la copie le passage qui se trouve ici entre parenthese."

G) pissis aS8U.

6) T: itur ad Sebastiam. N et V om: que. T: sepultum est caput.7) M: Martata. N: Nychironcana. V: Nychirontana. T: Machorenta.

M: ibi Mt decolI. T: ubi exstitit decollacio eins.8) N et V: Nepolis. M: translato.

Oeflett. 'ßietteli· f. r4t~. ~~eol. XI. 3

Philippi descriptio Terrae Sanctae.

b · d' et loeorum loeorum adiace~tium, lUel~ee au Ie r 1alS . .. c.-"\b' G)uetgleidjen ift. - ~ie ~ei~enfo(ge ift galla. nne Im 4J orlen •

Sexto miliario a Naim Ce n a re eh civitas que 1) et Ty-IIberias a Tyberio Cesare est cognominata. Est autem supra mareGalilee sita, frumenti, vini et piscium ubertate redundans. ~anc Iin iuventute sua Iesus Christus frequentare solebat : unde 19ltur Iaecidit, quod cum puer Iesus Christus eum quodam ~o.gnato suo

mo r a m 2) i bi eontraheret iratus predictus h~m~ arrlplens :aeem I

ardentem post puerum Iesum Christum proleelt vo~en.s IP~U~

pereutere; sed fax t erre 3) infixa in arborem crevlt Iman18~1­

mam qua usque in hodiernum di~m flores et fruetus produxlt.H a:e 4) prope civitatem sunt balnea aquam ealidissim~m 5)perpetuo emanantia. Miliario a Thiberiade :Magdalum opldum,a quo Maria Magdalena vocatur.

Mare autem Galilee est stagnum in finibus Galilee ex a~u~s

duleissimis colleetum et variis piscium generibus ~ommod~ssl­

mum visui n) amenum et deleetabile ad potandum. Et quonlamtam 'longitudine quam latitudine valde spaciosum: more He­breorum et Egyptiorum, qui quasdam aquarum eOpIOSB8 et t3P~­

eiosas congregaeiones tam ex aquis duleibus quam ex. sa~~ls

mare nominant, predictus Iaeus 7) sie nuneupatur; Thyberl~d~ ),

que vulgariter Thabaria nominatur, adia~et,. iuxta ~uam elvlt~s

Petri et Andree quam Dominus propna I11ustravlt presenelUsita U) seil. Be t hsaida. Dieitur quandoque stag nu m Gene­sar eth quod interpretntur "auram generans" eo quo~ exfaueibus moneium eireumstaneium frequenter ventum vahdumcolligit, ex quo facta in stagno 10) perturbaeione et invaleseente

32

Page 19: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

translata d.e Egipto. Ibi eeiam est puteuB (~a~ob), 8Upe~ quem 1)Iesus ex itinere faiigatus reBedit et ubi a muliere samantana p~­eiit bibere. Ibi eeiam 2) Bunt duo eolleB Beil. J) an et ~3ethe l, l~quibus Ieroboam rex Israel posuit vitulos aureOB et adoran } preeepltdieenB: "Hij Bunt dij tui, Israel, qui te duX".erunt de Egtpto.

A Neapo1i usque Ierusa1em \ A Nea~~li. usque Ierusalem

sunt fere XXIIII~~ miliaria. Bunt XX mIlans.eum 4) autem HieroBolimam perveneriB debeB intrare per po r-

taro S. Stephani et ita Satlctam ingredi civitatem.

.JBon iB. 9leumann. 35

~st mater fidelium, preelecta et sanctmcato., in qua steteruntpedes Domini, ab AngeHs honorata, ab omni nacione que subcelo ast frequentato.. Est autem in monte eminenti cOllstituta,ex utraque parte montuos8 1) vel monticulosa, in illa parteSyrie que dicitur Iuda et Palestina laete et meIle fluens, fru­menta, vino et olea et omnibus temporalibus bonis habundans,

fluminibus autem prorsus carens. Fontes autem non habet ex­cepto uno qui Siloe nominatur, qui Bub monte Syon permedium vallis Iosaphat :fluens quandoque COpiOSRS ministrataquas plerumque yero modice vel penitus aque nulle reperi­

untur. Bunt autem in urbe et extra urbem multe cysterneex aquis pluviaJibus tam hominibus quam animalibus ad po­

tandum sufficientcs et ad alias necessitates. ~bet 2) vero pluraet diversa nomina ex varijs eventibus et secundum diverstlslinguas et naciones: Primo vocata est I e bus, postea S ale mex quibus duobus vocabulis tercium 3) nomen habet 1e ru s ale m,

Luza, Betel. Ad ultimum dicta cst Helya ab Helyo ques­tore romane qui eam in 10co in quo modo est post dest.ruc­tionem a Tito et Vespasiano fact am 4) reedificavit. CivitaBautem lerusalem in qua redempcionis nostre ministeria corpora­liter exhibuit, quanta omnibus alijs regnis l) et civitatibus pri­vilegio preeminet sanctitatiR et excellentia dignitatis, tanto quasiodore agri pleni cui benedixit Dominus plures religiosas perso­nas ad se traxit. Habet autem montem Sy 0 n a meridie, in

quo David in arce 6) Syon exp ulsis Iebuseis habitavit et 7)eam civitatem (Davidis) appellavit. Montem autem Olivetihübet ab Oriente.

Mons siquidem C 0.1 v a ri e in quo crucifixus est, totusubi sangnis de latere eius exiens nimium lapidem scidit submonte Calvo.rie in parte iBa que Golgata vocatur, ubi inventum{uit caput Ade primi hominis - et 8) locus dominici sepulchri

1) monstruoS3.2) Hec.3) ~e~t: trium nominuffi.4) fractum.6) legis.6) arche Syon ecHs.7) in eam.8) Est locus divinici Seplllchri .. sibi monte Calv.

.(

Philippi descriptio Terrae Sari~tae.

. · T J sus itin. fatig. V: et1) T: super quo. M: fatigatus dlnere. :. e

ibi. T: et a mul. Sam. aquam ad bibendum pecnt.. N d 110s V· due coUes. T: col1es.

2) M et V om: eClam. : ne co • .

Hay et Betbel. .... b 1 d·· Tb'·3) M: adoravit precepit dicens: Rh sunt fHu tU! Isra e u. : 11

Runt dii etc. S St4) M: Cum autem lerus. volueris intrare, intrabis per portam • ·

sanet. ingr. eiv. N: Cum autem lerus. fueris in. terra debes per portam S:St. sanet. ingr. eiv. V: Cum auto lerus. fueris mtrare debes per · · • ~ et

~tiigget <iobe~ fd)e\nt mit bem mienet All ftimmell.5) V om: Ordo - primo.6) spiritali.7) N: egrediatur. M om: homo. N et V om: Domini.8) N et V: ordinaria, videlieet . . . T: in qua inveniet oratoria: Se-

pule. lesu Christi.

Caput 11.

Ordo 5) uero peregrinaeionum inlerusalemtalisest,ut primo ingrediatur 7) homo ec-

IeruBaIem est autem civitas cIeBiam Sepulchri, in quaciviiatum Banetarum , saneta do- sunt hee peregrinaeiones sive ora-

• . 8) ·1mina gencium, princeps proVln- torla SCl:

ciarum, speciali 6) prerogativo. ci-vitas Regis magni dicta et quasiin centro mundi, in medio terreposita, ut ad eam conftuerent omnesgentes , possessiv patriarcho.rum,alumpna prophetarum, Dominipatria, mater fidei, sicut Roma

34

Page 20: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

.;:.,f

,]

I~I'r .I ..1

·1 ~I J1· ~ir .,l-r

it~.

;'"

37(Jon mJ. "leuman 11.

Prope montem t) Calvarie est locus, ubi gloriosa Virgo Mariacum alijs mulieribus plangebat et lamentabatur Dominum nostrum incruce pendentem. Ibi iuxta est locus ubi Ioseph ab Arimathia etNicodemus laverunt 2) Iesum, quando eum deposuerunt de cruce.

Est eciam ibi (in medio chori: addit Brug.) aHus locus, qui diciturmedium m undi, ubi.Dominus 3) posuit digitum suum dicens: .Ricest medium mundi." Et ibi prope est locus ille, ubi Dominus nostera mortuis resurgens apparuit Marie Magdalene, quando 4) existimavit

eum ortulanum et ait: ~Domine, si tu sustulisti eum, dicito 5) michi,ubi pos.ui~ti e~m." In quo loco factum est a 1t are in honore illius 6)a p par 1 C10 n 18 quod est ante cellam Sepulchri. Postea 7) vadithomo ad locum, ubi s. Halena mater Constantini i n v e ni t S. C r u­

ce~ et est ibi quedam parva fenestra, per quam dicitur quodaudiatur clamor animarum in purgatorio. Vadit (coiam) homo ad

locum, ubi est 8) columpna ad 'luam Dominus noster fuit ligatus etflagellatus que est sub quodam altari. Est U) eciam alius locus insinistra parte Ecclesia in quo est columpna parva et subtilis ad quam

1) T: est locus Calvarie. - T: plangebat filium Buum cet. OID. M:Dom. nostr. J~. .

2) T: Nie. advenernnt ad HiesUJD deponendum de eruce. _ l\f: leva­runt. - J4;st ibi locHs.

3) M: DNJX. N: ubi Deus digitum suum j)onens dixit. T: ubi Hie­S~8 ponebat digit. 8. dicens. V: ubi Dominus d. s. ponens dixit. V: me-dIUm mundum. - ~ergltil(le bat! in ber ~illleitung mitget~eille 'tyragmenl.~obltr, 3nnom. IH. aeigt bit mleltmitte in jenem 1!ol(le, \uorill bat! §rella li\:~ripigeftanbrll (~~eobericuß p. 131.)

4) M: estimabat. V et N: estimavit.

r» M et T om: dl·Cl·to N d"t . }- eum. : 1Cl 0 roJe li, ubi pOBuisti eum,dicito michi.

6) M: bon. app. (iIl. om.) que est ante ecclesiam sep. _ T: etest ante.

• 7) M: Deinde vadit ad locum. N et V: omittunt totam sententiam:"ubl Helena - in purglltolio." T: per quam dicitur audiri. existencium inpurgatorio.

• • 8) M: Vadit h. ad loc. ubi est sub altari ad quam Dominus noster~u~t hgatus et ßageIlatns columpnam. Et sHus locus est . .. N: et est]bl sub quodam. T: Hur eciam ad coJumpnam . . . ligatus fuH que

9) N .... . om: eeiam. M: ubi est columpna . .. T: ubi est parva col.,In ~uo ebam Hiesus · . • asseritur. - M: ad quam dicitur (luod Iesusfuerlt ...

SepulchrumDomini nostri IesuChristi et mon s 4) C al var i e,

in quo Dominus noster crucifixusfuit, ubi sanguis da latere eiusexiens unum lapidem scidit. Sub fi)monte Calvarie est Golgata, ubiinventum fuit caput Ade primihominis.

Philippi descriptio Terrae Sanctae.36

t) quibus a pluv.2) ~e~t: infra.3) divinici.

4) T: item montem Calvarie. Dominus est crucif. Ibi sanquis. ­M: da latere eius Huens. Sub monte (cet. om.).

5) T: sub eodem monte. M: est mons Golgatha. N: Golgotan. V:Golgathan. T: est Golgota locus. - T: fuit tune caput ade. Prope mont.

qui 1000 illi proximus ast submonte Calvarie: usque ad temporaHelij Adriani imperatoris extracivitatem erant. Dominus autempassus est et sepultus est extraportam civitatis. Predictus autemKelius Adrianus civitatem a Titoet Vespasiano destruotam repara­vit ductus aquarum construensquibus 1) pluviali tempore a 8ordi­

bus purgaretur. Adeo autemampliavit civitatem, quod locum

dominici sepulehri intra2fmurorumambitum inclusit, in quo 10co posteaChristiani ob reverenciam domi­nici 3) sepulchri artificioso opere,

deeenti scemate, forma rotunda,uno tamen foramine superius aper­tam dominice resurrectionis ecele­siam gloriosam construxerunt, queinter sanota et venerabilia 10canon immerito optinet principatum.In quo 10co corpus Domini pre­ciosum eum aromatibus honori­Dce sepultum usque in diem ter-.ciam requievit, die autem tereiasurrexit ut dixit. In ewangelioautem paschali eum dicitur: "sur­rexit non est hic" dyaconus quilegit ewangelium digito demon­strat dominicam sepulturam.

Page 21: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

j

~ .

; ~i

39JBon flB. 9leumcaun.

1) T: In m. S. sancti Salvatoris. M: invenit homo primo ecclesiamS. nostri.

2) T: nocte perpesBus est nimium.3) N et V omittunt voces: et est ihi - flagellatus. - T: in qua

eciam dicitur fuisse ligatus; ubi Petrus negavit Christum aute galli cantumter. cet.om. M: Ibidem sCl1sPetrus. et omittit sententialn: et ibiBed. in atrio etc.

4) T: in quo Judei Christum servabant usque mane cet. om. M:posuerunt. servaverunt eum.

5) M: grandis in isto loco. - T: magnus. e tom.: "super alt. quidie. f. 1." M: qui prius fuit super sepulchrllm Domini. - T: qlli primum.et om.: Dmi nri•

6) T: et dicitur quod COl'azinini - freg. ipsum putantes thcs. inve­nh'e in turoulo. - 1\1: Ocasini •.. fl'eg. illum ... thesaurum absconditum.- N: frangerunt et dispergerant. - N e t Vom i t tun t: in sepulchro. ­$ergl. Obotlcuß p. 150, 9lote 55. IDlatin. C6an. er\l)ä~ltt ijier llidJt~ l)Olt ben~~areßmietll.

7) T om: quandam. M: semper b. virgo. - om.: ad ce]um. - No In: ad celum - unb ijatte urfpriinglid) nur quatuor, eilte jüngere .panb ~Qt

~in~ugefügt: decim.8) M: capella, in qua b. V. migr. ah h. sec. subienA mortem tempora­

lem. - T: dicitur ab hoc seculo migrasse.

Iacobi allatum de Yoppen per manus angelorum et ibi fuit decolla­tus ut quidam dicunt: alij vero quod in Ierusalem, ubi est ecclesiaipsius, deeollatus fuerit, quod magis credo.

In monte Sion 1) invenit homo domum Salvatoris, quaolim fuit domus Cayphe principis saeerdotum in qua Dominus nostertota nocte 2) fuit :O.agellatus. et est ibi pars 3) columpne, in quaeciam dicitur .fuisse ligatus et llagellatus. Ibidem' eciam Petrus ierChristum negavit, antequam gallus cantaret, et ibi sedens in atrioeum ministris ealefaeiebat se, quia frigus erat. Ibi eciam est ca r­e er, ubi Iudei 4) Iesum impo8uerunt et servaverunt usque mane;mane autem facto miserunt eum vinctum ad Pilatum. Est eciamibi lapis grandis 5) super altare, qui dicitur fuisse lapis qui primopositus fuit super monumentum Domini nostri. Quidam dicunt,quod Cora,smini 6) quando ceperunt Ierusalem fregerunt illum et dis­perserunt credentes in sepulchro invenire thessuros sbsconditos. De­inde vadit homo ad cellam quandam 7) in qua beata Virgo Mariamorabatur XlIII annis post ascensionem filij sui ad celum. Et ibipropc ost aHa cella 8) in qua ipsa benedicta Virgo migravit ex hocscculo. Est eciam ibi e ccle si a S. loh an ni s evangeliste que fuit

Philippi descriptio Terrae Sanctae.

Iesum dicitur fnisse ligatum et flagellatum". .. Deinde vadit homo 1)ad portam, per quam Maria Egipoiaca iDgr~i non poterat ~epul­chrum Domini ceteris Christianis intt'oeuntibus, donec se prolIl1tteretpenitenoiam Bubire. ubi et CJ) vooem audivit dioentem Bibi: .Si Ior­danem transieris, salva aris. Deinde" vadit 3) homo ad c are e rem Do­

mini in quo Iudei p08uerunt eum donec crux erigeretur. .Iuxta oellam 4) Sepulchri est columpna quedam In qua est

ymBgO b. PanthaleoniB martyriB, ad quam dioitur tale fuiBBemiraculum: Acoidit quodam tempore quod pessimus Barracenusintravit Ecclesiam Sepulchri et conspiciens circumquaque viditpredictam ymaginem in columpna. qui oeulos ymagini turpanset eruens protinus in terram sui oculi ceeiderunt.

Predicte sunt peregrinaeiones sive oratoria

Sepulchri Domini nostri.

Caput III.Ordo 5) peregrinacionis 8yon montis talis est:

Postea debet 6) homo ire ad montem 8yon et in itinere inve­nitur ecclesia b. Iacobi maioris filij Zebedei que est Herme­neorum. ibi est locus, ubi 7) quondam repositum fuit caput ipsius--1)"if-~m: homo. - M: ad quam b. M. E. inb·are . · . ~d sepulc.Dom. aliis Christ. - T: Dein itur ad portam per quam M. E. lngr. nonvaluit ceteris intr. donec penitenciam promisit. - M: Tandem promisit sepen. peracturam. - V: donec se promittere et pen. s~bire.. . ."

2) M: nbi eciam aud. vOC.: Si - Etiam codd.N et V omlttunt: "dlcentem sibl .3) M: Vadit eciam homo. T: Itur eciam ade M: crucifigeretur. T:

posuerant qllousque crux.4) N: iuxta cellam est. V: iuxta cello Dom. nri. - T om: quedam.

M: in qua ymago b. P. m. est depicta, ibi dicitur tale mirac. f. factum. ­Tom: voces: "nd quam - miraculum"; sed legit: martyris cuius oculosquidam incredulus maculans et ernens Mox eiusdem oculi eruti cecider~n~.Prescripte peregrinationes sunt orat. Dominici Sepulchri. - M.: eum .~ldltymag. pred. in col. oculos Ylnaginis deturpans et er. prot. ocuh proprlJ • . •p..edicte peregr. sive oratoria sunt in ecclesia Dominici Sepulchri. - N et

V: sive ol·dinaria Sepulchri Dni. ori.5) T i tu lu 8 c a p i ti 8 e 8 tex co d. N.6) N: transire. T: postea eatur •.• Eodem itioere. - Marin. San.

p. 254: post vadat Peregrinu8 .• N et V: beati Iacobi Zebedei.7) M: Zeb, ubi decollatus est et corpus per manus angelorum ablatum

est, ut quidam dicunt; alH diennt, quod Ierusalem ubi propdus est Eccle­siam fuerit decollatus, quod magis credo. - efr. Marin. San. - T: ca­put eius ... per angelos. cetera olnittit ut Odoricus.

38

Page 22: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

_ ut 1) dicitur -- prima ecclesia in hoc muildo; in qua idem- B.Iohannes eWe in conspectu beate Marie missam celebravit, quamdiuvixit in hoc seculo. Et adhuc 2) est ibi lapis quidam rubeusqui erat pro altan et idem lapis transportatus fuit ~e monte.Synaiper manus angelorum ad preces b. Thome Apostob de Indla re-

vertentis.Est eciam alia capella in monte Syon I in qua 3) est locus,

ubi Dominus Doster cenavit cum discipulis auis et ibi communicaviteos dicens: "Accipite et manducate etc." Eat et aHus 4) locus ibi,ubi Dominus noster eum surrexisset a cena. ls.vit pedes discipulorum

suorum.

41lJon m. 91 eum Q U U.

Ioelis exponens multos ad Domi­Dum convertit. Hijs omnibus in­signis locus ille preeminens interaHa sancta locs. maximam opti­net privilegij dignitatem.

Est eciam locus 2) ibi, ubi Apostoli elegerunt septem diaconos,Beil. Stephanum, Philippum, Nicanorem et socios eorum ud predi­candum verbum Dei. (Act.) Ibidem prope 3) est aHus locus. ubi Apostolielegerunt b. Iacobum minorem in episcopum Hierosolimitanum quifuit primus episcopus in Ierusalem (Brug. addit: qui pertica fullonisin lerusalem martyrio transivit ad Dominum). Est cciam aHa 4) ca­pelIa desubtus in qua Dominus noster apparuit discipulis suis ianuisclausis et stetit in medio eorum et dixit: "Pax vobis" et dixitThome: "Infer digitum tuum huc et mitte manns tuas in latusmeum et noli esse incredulus, sed :6.delis." Est eciam 5) ibi vas la­pideum quod dicitur p el v i s, in quam misit Dominus aquam, quandolavit pedes discipulorum 8uorum. Et ibi iuxta 6) est Sepu leh rumD a vi d Regis et ~rophete et Salomonis filij eins in quo sepulchro

Eet eciam 1) alius locus ubiApostoli elegerunt b. Mathiam inApostolum 10co lude proditoris.

t) M: et est ibi loeus. - M et V: traditoris.2) M: Prope illum Ioeum est alter loeus. - V: oeto diae. videlieet.

M: Nicanorem et Prochorum et alios tres socios: fo ~at aucf} T. nur bie9lamen tJerfdJieben geotbnet: Steph. Nie. Proeh. et Phil. - ~er 5Beifa~ Ac t.tfo n>te alle berg!. ~nfü~rungen ber ~. @jcf}tift rü~ren nur uon T. ~er.

3) M: Ibi iuxta est alter locus. T: Ibi iuxta est aHus locus. e tom.sententiam: qui fuit ... N: Ierosolimitanem.

4) Tom.: eeiam. T: ubi Hiesus apparuit. - N om.: noster. _ N:ApoBtoIis. T: clausis stans et dicens. - M: et ait. - V: eciam dixitThome. T: et post hec dixit Thome. T: digitum tuum etc. - M: in latusmeum etc.

5) M: Et est eciam ibi ... in qua. et lavit ped. (om. disc.) suorum.- T: Christus aquam mittens lavit disco pedes. - Cfr. Marin. San. p.254: ibi etiam ostenditur pelvis •.

6) M: ibi non longe este e tom.: et Prophete. T: David RegisIsrael et SaI. - M om.: mittebantur. T: et ibi omnes reges IerosoIimo­rum sepeliri solebant.

Ibi eeiam est6 ) locue , ubiSpiritus S. super ApoBtolos inlinguis igneis descendit et reple­ti sunt omnes Spir. So. loquentesmagnalia Dei.

Philippi descriptio Terrae Banctae.

Ibi eciam iuxta eorum estlocus in quo Apostoli post as­censionem Domini usque ad Pen­tecostes ieiunijs S) et oracionibuspromissum Spiritum sanctum ex­pectantes permanserunt. In dievero Pentecostes in specie ignisin 10co illo cum sciencia lingva­rum omnium ad robora rece­perunt. facto autem super illumlocum de celo sono repentinomultitudo Iudeorum conß.uxitquibus beatus Petrus propheciam

1) M om.: ut dicitur. T: que asseritur prima huius mundi eceI. inqua ipse S. loh. ad consp. Marie et ad vota eius Missam celebravit. - Net V: Missam ministrabat. - M: quandili b. V.

2) Tom.: et sdhuc. - T et M om.: quidam. T: rubeus apportatusde m. Synai ad preees • . • qui ibi pro alt. e. - M: ad preeeptum. mergl.bie beffete @)a,fügung beß ObotiCUI XXI, 3. - L: "ein roter alter stain"flatt: ~'Utatftein.

3) M: ibi locus est. T: cu m 0 d 0 r i c 0 0 mit t i t ha n c pa ren t h e-Bin (in qua est loeus). T: ubi Christus. - N et V: eum apostolis suis.­M: ubi et comm. - T: eommunieans eos sanetissimo corpore et sang. suodicens: Aeeipite ete.

t) M: alter locus est, ubi Dom. eum surr. - N: ubi et Dom. noster.T: ubi Christus. - om.: suorum.

5) Zel;t: ieiunibus.8) T: Eeiam aUus est locus. M: Igne super apostolos suos dese.

ce t. 0 m. T: missus este c e t. 0 m.

40

Page 23: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

Caput IV.

43tHon m. 9le umanlt.

stitutus 1) est pristine sanitati. Est et ibi quedam eccle&ia que vul­

gariter dicitur Gallican tus 2) in qua caverna profundaest, ubiPetrus penitens quod Christum ter negasset :flevit amare.

Deinde vadit homo ad agrum. 3), qui emptus fuit pro XXXdenarijs argenteis quibus Dominus venditus fuit, qui ebraice diciturA ehe 1dem ach i. e. ager sanguinis. Deinde vadit homo ad fon­tem 4) Sy 10 e, ubi Deus illuminavit cecum a nativitate. IbiqueYsaias 5) Propheta sectus fuit serrs lignea a Manasse rege Ierusalemet ibidem sub quereu Rogel tumulatus quiescit.

Caput V. 6)

[Mons OlivetLJ

Vno miliario ab Ierosolimis versus orientem est mon s01 i ve ti, mons pinguis, mons olivarum, mons sanctus et omni

accepeione dignus. In hoc sancto et dignissimo monte Dominussedebat contra Templum, quando discipuli eiu8 signa adventu8

eius ad iudicium et confirmacionis seculi ab eo qucsierunt. Inhoc eciam monte frequenter cum discipulis exibat ad oracio­nem et maxime imminente passione. Ibique monstratur locus,

t) T: continuo adeptus est pristinam sanitatem. - SDiefe ~egenbe ets:aä~tt ~~eobeticuß 5\ueimnl in ~inem ~al>itel, p. 59 u. 60, el:wä~llt aber llid]t6"on ber ~efe~tung beß 3nben, ben er auel) nid)t au einem ~olttife!= mad}t.@)ie~e bnf. ~. 200.

2) T: Est eeiam ibi eceles. que die. - M om.: quedam. _ M: quivolg. dic. GaU. - N et V: cava. - T: ubi Petrum penituit negasse Cbri­stum. - N: quod Deum negasset. M: quod Chl'istum ter negavit, insuperßevit amare. .pie~er fe~t IDl. ben ~aQ: deinde vadit homo ad fontern 8yloe• · • ceCt1m natum. - IDlatin. ~alt. läüt bie @aUicantllßfh:d)e weg. L weid}t"om Art. ~e~t ab: bie @aUicQlttllßfit:d}e ift nacfJ i~m "tief in ber G!rbe/I efr.Tobler, ~Ol'. 11. 176.

3) T: Deinde vadat ad agrum Acheid. emptum pro XXXta argenteis,precio Christi. - V: emptus est. - M: fuit iBis XXX denarijs quibus ...N et V: Deus venditus. M: fuit Dom. noster IX. - M: quod est ager.

4) T: Deinde vadat ad valIem. N: ad montem 8yloe. T: ubi Do­minus.

5) T: Ibique a rege Man. Ys. proph. avunculus eius euro sarra ligneadivisus est et sub quereu Rogel tumu]atus. N ct V: sarra. M. serra. M: e tibi Rachel fuit tumulata. Et sufficit de peregrinacionibus mon­tis 8yon.

6) 3n N fte~t ~ier feine Ueberfd}tift, bod) foUte ein neueß Sfal'itd be:rgiunen, Waß bUtd) ben (~ier fe~lenben) gronen ~nfang~bud)~aben angebelltet

Philippi descriptio Terrae Sanctae.

1) Marin. San.: ibi eciam non longe est. ~er ~d)hlfifa~, "on. sed .:.

f "tt - N et Vom.: beati. T: in quod post. inv. collocatus fud, deInOll, eLJ • b Laur uno gaudenttranslatus Constantinopolim, nune autem Rome eum. N· d t

d t are - • eongau en .L ·t t· M· una eum Laur. gau es. ·sare. eVI e sanc 1. - • • t b ~

2) ~icfer ~a~ finbet fief) 1111r i11 M.;· an i~l1 fd)tiefit pd) ber ~lte efolgenbell ~alJ. unmittelbar au. . .

3) ~itet au~ M. - N. ~at Ornatoria montis inter oratona montls Syon

et oliveti.t·· V·rg Marie in v. J. d. f. q.4) T: deferentes corpus saera ISSlmum 1 • •

eum seneientes ludei q. prope more in v. extra Civit~teml' festllnabroApnet, ~b d M· In oco ve p ·raperent c. intemerate Yirg. all com uren ~~. -: • y. ubi reperirent.

V: in vieo ubi p. ei eoneurrerunt. - N: l.bl plope. - ·- N: ut reperirent. - N et V: beate Marle.

· .. t manus ad feretrum,5) T· Et Poot. illorum audaclor curo mlSlsse .• . d t· M· cuius manus sublto · . ·mox sibi aruenlnt. N et V: Impru en lore -. ...

T· Cum autem Petrum rogaret, ut slbl restltuerenturet rog . . • pro se. - ·manus et pro se oraturus.

. d· VI·rgl·nem matrem lesu Christi ct6) T: Respondit Petrus: SI cre 18

Dei baptisari vol. • .. M: fuerit.

oratorl·S montis Byon et montis oliveti.In termedia,3)

In descensu montis Syon est locus, ubi Apostoli portantes 4)

Dominam nostram ad sepulchrum in vallem losaphat ?epos.ue~n~

feretrum eius: quod audientes Iudei qui morabant~r .1~ VlCO Iblprope cucurrerunt ad locum, ut raperent corpus b. VlrgInls et com-

, t T t·J! x 5) Iudeorum ceteris impudieicior et auda-bureren . une pan l.lC

· · ·t s ad J!eretruID eius eui subito a,refacte sunt manus.clor mlsl manu.1' , .Q . ·t S Petrum ut Bibi restitucret manus sanltatem et pro

Ul rogaVl., . eh · f tse oral·et. Cui b. P"etrut) 6): n Si credis, quod fult mater ~lS I 0

· . ·t t " Q i credidit et stahm re-baptizari volueris, reclples sanI a eID. u

mittebantur omnes reges Ierusalem. Ibi eciam non longe est 8e-

Pulchrum b. Stephani 1) Protomartiris, ubi post invencionem Buam

d d R cum s. Laurencio unopositum fuit corpus eius, se mo 0 ome

congaudet ssrcophago. .Pr e di c t n 2) 0 rat 0 r i a s u n t mon t 1 S SY 0 u.

42

Page 24: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

ubi Dominus noster videntibusdiscipulis suis ad celos glorioseascendit et lapis quem tenuit subpedibus suis in quo forma pedisremansit que usque hodie ap­paret.

45JBon flB. 9leum ann.(

1) T: et inter Bethaniam est ViCUB sacerdotum Bethphage i. e. do.mus panis. e tom. v 0 ce m: Dominica. - N et V: Deus ascendit. M: Do­minus nOBter sedit super. - M: die Dominico Palmarum.

2) T: Deinde venitur. - M (om. homo): .. que ast .. ubi Domi­nus. - T: ubi Christus.

tu, quoniam venient dies in te, quando inimici circumdabunt te val­Ha et coangustabunt et. ad terrsm prostrabunt te." Quod adimple­tum fuit sub Tito et Vespasiano imperatoribus Romanorum.

In deelivo montis oliveti et Inter montem 1) Oliveti etBethaniam est Bethphage i. e. Bethaniam est Bethphage i. e.domus bucce viculus sacerdotnm, domus bucce, ubi Dominus as­ubi Dominus noster misit duos cendit super asinam in die Do­ex diseipulis Petrum et P~ilip- mlDlca Palmarum. Deinde vadit

... pum propter asinam et pullum homo ad vallem Yosa.phat et addicens: "Ite in castellum quod I villam:....-_--_._---contra vos est et statim invenietis asinam alligatam et pullumcum ea." euntes autem adduxerunt ei et eum desuper sederefecerunt et ab illo 10co cum ymnis et laudibus usque in lern­aalem super aainam deductu8 et (a) pueris Hebreorum cumramis palmarum honorifice susceptus este B e t ha ni a c8stellumMarie et Marthe et Lazari fratris earum ~~t ultra montemOliveti. (Ibi est domus Symonis leprosi in qua comedit Do­minus noster cum Apostolis, ubi eciam Maria Magdalena an­diens quod Dominus noster ibi recumberet, venit illuc et stausretro lacrimis cepit rigare pedes Domini et capillis suis ter-

_ gere. ubi et audire meruit illud gloriosum et dulce verbum:"remittuntur tibi peccata tua. vade in pace." Ibi ex oppositoest spelunca in qua beatus Lazarus fuit sepultus ibique eumDominus a mortuis sU8citavit. Ibi nunc est ecclesia. Item extracastellum per duos iaetus batiste est domus Marthe, ubi estecclesia, in qua domo comedit Dominus noster cum discipulisauis quando Martha dixitei: "Domine non est tibi eure, quodsoror mea" etc. Ibi prope per duos iactus lapidis est lapis ille adquem appodiavit se Dominus. Ibi vero Maria et Martha oceurreruntei plangentes et dicentes: "Domine si fuisses bic, frater nosternon fuisset mortuus. ") Deinde itur ad :fluvium Jordanis qui vult.

De Bethphage venit homo 2) ad vaIlemJosaphat et ad villam

Philippi descriptio Terrae 8anctae.

roirb: ber Zitel 1ft nuß T. el\tle~ltt. ~ie mJieller ~anbfd)tift (V.) ~Qt einengrößeren 3nitial.

1) T: Post hee vadat ade - N et T: Olyveti. T: ibi monstr. - M:Dominus lloster. N et V: Deus. M: celum et adbuc in lapide super quemstetit, quando ascendit, videntur foramina pedum eius. (cet. om.) - 'r:lapis, super quo stans ascendit, qui formam pedis retinet dextri.

2) M: loeus alter. T: ibique est locus aHus ..• Pellagia de Antio­ebia egit penitenc. - N et V: gravem ante Antiochiam fecit. - M: An­tbioceni. - Tom.: fui t.

3) Brugens: Ibique est lapis super mon. - M: ibique est monum.quod nemo poterit circuire nisi prius . . . e tom.: bene. - T: CUiU8 mon.nemo transire vel circ. pot. nisi f. b. conf. - N: primo bene.

4) sniefer gan3e ~Q~ fe~lt im T. roie im Oboricu~. - N et Vom:sepulta. - M: tempus quo latini. N: nunc. M: transtulerunt. M et Vo m.: eius. M: Galya. - N: in Gallia es se. - 3d) laffe biejenigen (Ja::

riauten weg, roddJe burd) eine einfadJe Umfe~rung ber ~ortfolge e1ttfle~en, wiebie eben notirte.

1» T: Item est locus in m. Oliv. in quo Dom. doc. discipulos oraredicens: Mt. VI: Sie autem orab. Pater nr qui es ete. - M: discipulos snos.

6) M et Tom.: quidam. T: Dominus praedicabat. M: stabat Jesuspredicans. - M: monstrans que civ. Ier. flevit super illam ce t. 0 m. - V:eum vidit civ. lerus. flevit. - M: super eam. - M: et tu etc. (c e t. 0 m.)- N: vallo. - V: Tyto.

Post hoc debet 1) homo ire admontem Oliveti ibique monstraturlocus ubi Dominus ascendit incelum et lapis quem posuit subpedibus 8uis quando celum a8­cendit in quo forma pedis re­mansit quousque hodie.

Est eciam ibi alius 2) locus in quo b. Pelagia genere Antio­chena feeit peniteneiam et ibi sepulta fnit. Ibique superest 3) monu­mentum eius, per quod nemo potest transire vel circuire nisi priusbene fuerit confessus. Ibique, dicitur, quod 4) b. Maria Egipciacafuit sepulta usque ad tempus illud, quando Latini ceperunt terramBanetam et tunc portaverunt corpus eius ultra mare, quod modo inGallia eSBe dieitur in quodam c8stro quod nominatur Blesis. Inmonte Oliveti 5) est ecclesia in qua Dominus noster Apostolos do­cuit orare dicens: "Sic orabitis: Pater noster." Et ibi prope estlapis quidam H) super quem stans lesus predieabat turbis, unde mon­stravit civitatem lerusalem et :flevit super illam: "Si cognovisscs et

44

Page 25: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

Gethsemani qua 8unt in pede montis Oliveti, ubi Deus iudio&!­turns est viV08 et mortuos. Et ibi. est t) locus, ubi Dominus nostercaptu8 est et ubi Iudas Scarioth osculatus est eum dicens: " AveRabbi." Ibi 2) prope est loeus, ubi Dominus avulsus a discipulis,quantum est iaetus lapidis, oravit ad Patrem dieens: "Pater, sifleri potest, transeat a me calix iste." Est 3) ibi loeus, ubi angelusapparuit sibi confortans eum. Et est 4) locus ubi faetus estsudor eius tamquam gutte sanguinis decurrentis in terram. Esteeiam 5) ibi lapis quem Dominus cum oravit strinxit que tristieia

passionis, ubi imprcssio digitorum remanBit. EBt eciam ibi ~UB

loeus 6) rupis vive, ubi Dominus captus est, in quo est forma Slveimpressio digitorum: quod fuit quando assumpto Petro et duobusfilijs Zebedei cepit contristari et mestus esse dicens: Tristis estanima mea usque ad mortem. In vaile Iosaphat est 7) Se p u I­ch rum Mari e Vi r gin i s. Et dicitur vallis 8) Iosaphat a regequodam in Ierusalem cui nomen Iosaphat, eo quod ibi sepultuB fuit.cuius adhue tumulus ibi apparet. Et ibi iuxta est sepulchrum

41$on O. tneumantt.

Deinde vadit homo 2) ad po rtas au r e a s per quas intravitDominus in Dominica Ramispalmarum Bedens super asinam et pullum.

Ibi prope pet' iactum baliste Ibidem :1) prope per iactumest Templum Domini in quo sunt baliste est Templum DominiIIIlor introitus et duodeeim porte. in monte Moria ubi

Templum autem Domini Bnnctum, quod in monte Moria in area­Ornan (\te~t: ornata) Iebusei a Salomone constructum est, inter

loca sancta et venerabilia nullatenuB est pt'etereundum, quod,licet a Babylonijs primo sit destructum et pOBten a Romanis, afidelibus tamen et religiosis viris opere rotundo decenter etmagnifice in eodem loco miro et subtili artificio iterum est repa­ratum. In hoc (id) est supra rupem qua adhne in hoc 10coconBistit dicitur stetisse et apparuisse David exterminator ange­

lus qui propter peccatum dinumerationis Israelitici populi, queDavid precipiente 4) facta est, multa milia de populo inter­emit. Unde Sarraceni usque hodie Templum Dominicum rupem

appellant, quod in tanta veneracione habent, ut nullus eorumipsum audeat aliquibus sordibus sicut in alijs locis SBnctisfaciunt maculare, Bed a remotiB et longinquis regionibus atemporibus BalomoniB uBque ad tempora presencia ad ipsum

veniunt adorare. QuocienB autem civitatem sBnctam possidentymaginem Maehometi ponentes in Templo nullum Christianumpermittunt intrare. In predicta autem rupe creditur a quibus-

Caput VI.

Ia co b i 1) min 0 r i s qui fuit primuB episcopus in Ierusalem, ubiChriBtiani Bepelierunt eUDi, quando precipitntus fuit de templo aludeis.

1) M: b. Iac. mine Apostoli. - T. Iacobi mine Hierosolimitani. Si)et

Btefatiufav fe~lt. - T: fideles eum sepel. Cum a lud. prec. fnisset a Templo.S) M: Deinde debet homo ire. - T: Deinde venitur ad portam an­

ream seu 8peciosam. - M et T: per quam. - M: Dom. noster. _ T:Hier. in die palmarum sedens super pulInm asine etc. _ M 0 m.: et pul­lum. - Marin. San.: · . · sequatur Christum euntem super ßIlelIum in le­rusalem.

3) M: Ibi. - T: ibique .•. per iactum lapidis. _ Tom.: in monteMoria.

4) ste~t: preciellte.

Philippi descriptio Terrae 88.nctae.46

1) 1': Est eciam ibi locus. - N et V Deus. - M: captu~ fuit, ub iet. - Tom: Scarioth. - M 0 m: dicens et sq. - N et T: Rabl.

2) N et Vom: Ibi. - N et V. Deus. - T: Dfius avulsus est a disc.ad iact. !ap. ter orando Patrem d. pater mi si f. pot. etc. - M: avuls~s

~st a disco suis quantum est ictus lap. quando oravit ad P. d. Patel" slf.p. ce t. 0 m. N et V: si possibile est • . •

3) M lönt biefen ~a~ lueg, lUdd)et ",te bet folgenbe, and) bei ~boti~n~

fe~lt. ~a in meinet 5Btiigger:::<Konection nidJtß batübet bemetft ift, fd1lt efie ldj,bafi ber (Sav in jenem ~obe~ fle~en ",erbe. - N et V: apparuit sibi conf.eum dicens.

4) M: Ibi est alter locus. - N et V: et locus ubi. - T: ubi sudoreius tamq. guttarum sanguinis in terram decurrencium apparet. - M 0 m. :factus este

5) M: locus. - ~er ~a~ fe~It im T. - N: Dom. noster. - N: stin­xit. - M: orabat • • . digitornm 8uorum . • .

G) T: alius locus mpcionis vive ubi apparet imp•. dig. - ~ 0 ID. :rupis vive. - M: Dfius noster captus fuit • . . - T: dlg. euro tflst~retur

assumpto Petro et d. f. Zeb. dicens. - M: hoc fiebat. ..- V: hoc fud.M: duobus discipulis filijs. - M: tristari. .

7) M: b. virg. M. - N et V: Sep. Marie. - T: tummulus M. V.

8) V M et T omittunt: vallis. - N om. voces:. a reg~ .- YOSR­

phat. - V: quondam in. - M OID.: in. - T: a rege Hlerosoh~ll~ano no­mine Yozaphat ibi sepulto apparente adhuc tumulo. - M OID.: Ibl.

Page 26: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

1) Ze~t: imminente.2) in hoc libro.3) i:ett: hic.4) ste~t: venerabilia, aber el {legt ein (?) bauebell.~) ste~t: signifieavi.6) stelt: otrerret.1) ste~t: sponsique. i>ie ~tene ift D. Macc. 3, 25 sq.

;

jI

I

I

. H~;

l:" h

r ,\

"li !~,,~

i ·b

I 1I .'I~

i, I

49.}Bon lB. 9leum aun.

4

." -.-.

amic~, qui. C~CumBte~nilit ~'um et ex utraque parte Hagellabantsine Internusslone multis plagis verberantes.

~ hoc Templo beata Virgo Maria donec Ioseph despon­sata. fWSBet cum alijs virginibus dicitur ministrasse Templicortm8S et vestimenta sacerdotalia preparando litteras sacrasaddiscens, iei.unijs, vigilijs et oracionibus et ~vinarum scrip­turarum studio prudenter et humiliter vacans. Annis eciampuerilibus a parentibus ut sisterent eam coram Domino ad

Templum adducta omnes gradus quibus ascendebatur ad Tem­plu~ per ~e sine uUa difficultate dicitur ascendisse, quod inocuhs omnIUm visum est mirabile et a seculo de parvulo infan­tulo inauditum. In hoc loco dum sanctus Zaearias ineensumofferret Domino apparuit ei Angelus nuneians ei oracionema Domino exauditam: omues vero saeerdotes pro Messia ven­turo et popuJi liberaeione in hora ineensi supplieabant.

In hoc Templo DominusIpresentatus t) fuit puer Jeaus etnoster Iesus Christus cum tur- susceptus in ulnis iusti Symeonis.ture et columba a parentibus est Ibidem Symeon 2) Spir. s. reple­ob1atus, a eaneto Symeone sus-/ tus cognovit Salvatorem Buum etceptus, a sancta Anna vidua Om- ait:" Nune dimittis Domina ser­nibus qui expeetabant redempto- vum tuum" e1o. In monterem (in) Ierusalem annunciatus.et eum iam Xllm etatis annumattigisset, ut divine scripture stu-dio vacandi daret exemplum inmedio doetorum ad disputacionemsedens opponebat et defendebat3)

ita ut omnes super. responsis et'prudeneia eius mirarentur. Ali-quando vero supra Templi pinna-culum ascendit, ubi diaboIu8 ut sedeorsum mitteret temptando sub-

t) T: in quo puer Hiesus est present. et a Symeone iusto in nInassusceptus. - N et V: suscipiens in ulnis.

2) T: Qui Symeon. - M: Ib. iustus Symeon. _ T: est repIetus ibiSpir. S. e e t. 0 m. M: Nune dimittis ete. - T addit.: Ibi Jesns in XII 0

etatis Bue anno post triduum est a matre inventus.3) Text: ostendebat, mirarent.

Oeftett. jßietteli. f. rQt~ol. st~eol. Xl.

Philippi descriptio Terrae S~nctae.

dam aroham Domini usque hodie fuisse' .~eclusam eo quod 10­sias rex lerusalem imminentern 1) previdens civitatis destruc­Honem ipsam in sanctuario Templi includi precepit et abscondi ;in 110 2) libro :Machabeorum repperitur quod imminente capti­vitate exivit Ieremias propheta in montem in quo Moysesascendit & vidit Domini hereditatem et in spelunea quam iu­venit tabernacu1um et areham et altare ineensi: et hostiumspelunee obstruens' nit quod ignotus erit locuR donee eongregetDominus eongregaeionem populi sui et propicius fiat ei Deus,tune ostendet hee:l) et apparebi,t maiestas Domini. In hocsaneto et dignissimo 10eo euro Sa.lomon opere eonsummato Do­mino sacrificia offerret, nebula 4) implevit domum et apparuitgloria Domini et ignis descendit de eelo et deVOrl\vit holocaustaet victimus et maiestas Domini implevit domum Domini et omnesfilij Israel videbant descendentem ignem et gloriam Dominisuper domum. Cum autem ftexis genibuB Re manibus ad celumexpansis orMset Salomon, ut quicumque templum beneftciumpetiturus ingrederetul' preces eius a Domino reciperentur, appa­ruit ei Dominus dicens: "exaudivi oracionem et depreeacionemtuam quam depreeatus es coram me, snncti:fi.cavi 5) domum hanequam edificasti miehi, oculi quoque mei et anres mee er~nt ~n­

tente ad oracionem eius qui in 10eo isto oraverit: elegl enlmet sanetificavi loeum istum michi."

In hoe autem 10eo sieut in 11° libro 2) Maehabeorum1egitur Helyodoro a rege Antioco misso ut locum sanctum .etpecuniam depositam per violeneiam aufferret 6), apparuit equu~habens terribilem seS80rem optimis operimentis ornatus, qUlautem sedebat videbatur habere arma aurea. EqUU8 autemHelyodori eum impetu priores calees elisit. Aliis autem appa­ruerunt duo iuvenes virtute decori, optimi gloria speciosique 7)

48

Page 27: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

1) ~e~t: spons&.

2) T: isto, ubi est templum Domini, Abr.

3) M: In templo liberavit Dominus. - T: Ibi dom. ad de manibusJud. lib. - M: ad mulierem de manibus. - N et V: ibidem faciebat. ­N: Jesus. - T: eiecit. - M: ement. et vend. eet. om.

4) T: dicens: Sc. est Deut VIII: Domns mea etc.

5) M: Iuxta templum. - T: Iuxta auto tempI. e tom. v 0 ces: inquo - templa. - M 0 m.: et. - V: Christianus. - T: in quod D. Oh.presumit intro propter metum Barr. et paganorum, de quo nicbil ampI. di­cam. - M: intrare in ea. - V: intrare metu. - M 0 m.: p. m. - N et Vo m. v 0 ces: et ideo - ampUue. - L übetfeQt ben @Sa~: nideo nichil" •.. nidjt.

6) N ei V: ibi est locus e tom.: ligatns. - T: cum lapidaretur,quando provolutis genibus orabat pro s. I. d: Ignosce eis Domine quia •.•- Oben im erften ~a\litel fonnte mit bem ~te\l~antt~ote fein anberet all baI~elttige ~ama'cuet~or gemeint fein, ~ier abet witb bie @Steinigung uor bat

51..

~~n lB. ~eumQnn."

terra genibus pro se lapidantibus orabat dieens: "Domina ne statuasillis hoc peceatum, quia nesoiunt quid faeiunt."

Deinde vadit homo ad ecelesiam S. A n ne t), ubi ostenditurcripta in qua nata fuit Virgo Maria, qua olim fuit domus Ioaohimet beate Anne uxoris eius, matris Virginis gloriose. Ibi iuxta estProbatica piscina 2) in quam desoendebat Angelus Domini adtempus et movebat aquam. et quicunque ingrediebatur primus postaque mocionem piscinam sanus nebat a quacunque detinebatur in­firmitate, et dicitur quod in ista piscina longo tempore iacuit lig­num crucis Christi. In hac eciam piscina Dominus curavit 3) para-

4*

30fa~~attijOt betfeQt, unb tueiter unten tuirb ber @)teinigll1tg~~{aQ Uor bemijifdjt~ore angenommen. IDiat. @San. (@Sd)lufi be« IX. ~a~.) ftimmt faft wött",lidj mit ~~il. - oCr. Theodericus p. 205.

t) T: Deinde itur ..• nata est ••• Joachim felicis et A. sue uxoris ce t.om. - M: homo et voces: ubi est. er. - N et V: crippa. - M: d0 qua. _ Mom.: gloriose. - ~lt~fü~tlidje SBefdjreibung biefer iu S8au ltub O.rttaUtel1ten ben@infhtfi bon <iifletcienfern aeigenben ~irdje fie~e bei Vogüe, les eglises p. 232 sq.

2) T: dum descendit Ang. movebatur aqua et sauabatllr primus in­trans post . • • • in eadem p. dicitur multo temp. iacuisse 1. sanete erncis.- M; in qua piscina. om.: Domini. - M: et sanabatur quicumque priusingr. post • • . a qnacnnque d ...•. iacuit in ea .•• sanete crucis. _ ~inemittel~od)beutfd)e lteberfefJung ber Epistola ßurch. monte Zion, bie iel) in ~b~fd)tift befi~e nnb feineraeit betöffenUidJell werbe, eltt~(Ht iu iijrem XLI. ~avitdbie boUftänbige ~egenbe tiber ba~ ~i egen be ß ~r eu ae« in ber ~robatica: i)o@)alomoll uad) fineß bater tobe gote buete einen teml'if, bo lUart im uutet an::betem gecimmer gee1ttltlurt baa bit teine ~ol~, e3 intuolbe fid1 nidjt lafen wirfenau balten, uadj au f\larten, ea inwurbe au furQ ober 3u lallC. bo life« @5alo~mon be~Qlbin bUtd) eilt luunber in finet lemiuaten biß bie fuuiginhe ~ere batquam Uon bem mittem tage, bo ~er it bo be\l.lifle pneu ridjhn1t uube geoffin­barte fine ~eimtlid}efeit: bo lllart flj bell ~O!aell getuar UII neige im lougelltlidj.beß broget fi ber funic, bo fl'tad} fi: bor an berflirbet goti~ fun. bo ein torfle~er ia nidjt borburnen unbe uerbarg eß uil tif nnbet bie erbe. bor ubir wartgemadjet fi~et ber t~d). Uon beß ~olaeß ~eilileit uil grofer Aed)ill bo gefel)a~in,a!a ber engt! qllam un in bell tljdjell grunbe rumeie au bem ~oI3e, ao tUart ba3waffet trube. roeldJem fidjen ba~ ghtde gefdJadJ ba3 ~er bet erfle wa3, ber wartgefunt bou alIetleie fud)e bi ~er ~atte. - $ergl. ball oben mitgel~eilte ~rag.me~t, allel) Adolfo Mussafia: Bulla leggenda deI legno della Croce: <föi~ung'..bettel)te ber lJ~ilof· ~iftor. ~laffe ber raif. ~r. b. ~. 5Bb. LXIII. @). 170. 173.202. - ~~eobericu~ fa~ im (e~tell (5ten) ~orticu, be~ ~eid}e~ einen ~ltar. p. 65.

3) T: XXVIII annis in lecto iacentem, cui dixit. Joh. cet. 0 m. i)ie@)teUe ift 30~. 5, 8. _. M: Dom. dixit: Tolle grab. etc.

Philippi descriptio Terra~'~8anctae.".

60

ieeit. Imminente eoiam passione toto. die emt in Templo do­eens, et in vespere in Bethaniam secedens summo maue rever­tebatur. Ruius Templi velum in morte eius scissUJn est asummo usque deorsum ut pateret introitus ad saneta sanetorum.Ab hoc pinnaculo b. Jacobus Apostolus predicans preoipitatus,pertiea fullonis pereussus, coronatus est martyrio. A.b introituTempli est porta speeioss 1), ex alio latere et TemplumSalomonis. Inter (hane) et auream portam fuerunt arbores, undepueri tulerunt ramos quando Dominus sudit super Beinam. Etibi iuxta Templum Salomonis in angulo eivitatis est cubieulumChristi et balneum Christi et lectus genitricis Domini et ibi est

· t 2)sepultul·a S. Symeonis. 18 0

Abraham voluit ymolare Domino filium suum lsaae. In TemploDomini liberavit 3) Iesus adulteram de manu Iudeorum ibiquefaciens :ß.agellum Dominus de funiculis eepit eüeere de templovendentes et ementes et kathedras et menSBS numulariorumevertit dicene: "Scriptum est enim 4): Domue mea, domus ora­cionis vocabitur: vos autem fecistis illam speluncam latronum."Iuxta 5) autem Templum Domini est templum Salomonis, in quoBunt duos templa et nullus Christianorum audet intrare premetu Sarracenorum et ideo nichil da eis dico amplius.Prope portam que ducit ad vallem Iosaphat 6) est loeus, ubi

ligatus fuit b. Stephanus quando lapidabatur et quando positis iu

Page 28: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

. ;'/

'If

J.i:~

.j ~

21·~·::f ..t ·i".,: d~'·)1

JI"I.'·l' :1

:t't .~}

j~-I) T: magni albi in alto murati •.• dum crucem portaret. _ V: eumerueem portavit. - 1>ie ~rd)e Repos ifl alfo längfl aerflört, bieOeid)t fd)on bon~ela.~.eb.bln, benn ~~' ..fie~t bie awei weinen @)teine am Eccehomo-lBogettemgemauerl, weld)e lBogu~ I. e. p. 303 ale Slelte biefer Stird)e befllrid)t.

2) M: dicebatur. - T: ducentes angariav. Symonem C. pOl.tare eru­cem post I esum ad . . .

3) T: sed iuxta eccl. - et om.: sicut. - M: b. Marie de PasmasonN et V: Patmason. - M: traditoris. '

4) T. 0 m: regis, M: modo. T: nune destructam. N et V: deserta.Oboricuß trWä~nt, ban 3ofell~ bon 2lrimat~äa bafellllt nad) bem 1:'obt ~~liflibi~ aUl: 2lnfunft be{$ i:'itu~ gefangen fafi.

5) T: et ibi prope •• dicta est •. prope susp..• in arbore Sie. _ Vmonitum suspendet. - M. om.: quandam. ·

6) V: et ibi. T: prope ibi •. est ibi cava. - M: ubi sepulti sunt ximill. mart. corpora q. o. sunt pro CII. noe sub Consorcio cesare impio regeP. -: T. corpora. dece~ milill martyrum. - 1>er @)av feW llei Oboricue, flanballer l~ ~omllenblo: er flnbet jld) llei ~ret., 30~anneß mJirall• unb 1:'~eobtricltefaft gleld)lautenb.

7) T: ad duo mi!. de Jer.•.. abscissum est •.• cuius locus ...Mezalibe id est • · . - M et V: ebraiee. - V: Mefalibe. _ mater crucis.~I ,.1 cfr. Pipin. - N. om. Voces: ubi edif - mater crucis.

pre dol<!re qu~ndo vidit flHum suum erueem baiulare. Et adhuesunt t) ibi duo lapides magni et albi in areu alto murati, superquos Dominus requievit eum erueem portabat. Et est ibi via 2) quedueit ad portam S. Stephani, extra quam ipse fuit lapidatus queolim porta piseium voeabatur, per quam Iudei ducentes Iesuminvenerunt que~dam Cireneum de villa venientem. hune angal'iave­rUDt ut tolleret erueem lesu, qui portavit illam usque ad montemCalvarie ubi erueifixerunt lesum. luxta autem 3) eeelesiam S. Ma­ria de Spasmon, sieut dieitur, fuit pallaeium Herodis regis.ibi non longe monstratur domus lude prodi toris in qua ipsecum uxore et filiis morabatur.

Deinde vadit homo ad turrim David 4) regis que nune de­strueta est. Et ibi est porta 5) que dicitur par ta David, extraquam modieum suspendit se Iudas ad quandam arborem sieamorum.Ibi 6) prope per duos iaetus baliste est cavale 0n i s , ubi sepultasunt Corpora undeeim milia martirum qui oeeisi fuerUDt pro nominelesu Christi s.ub Cosroe impio rege Persarum.

Prope 7) Ierusalem per duo miliaria est locus, ubi abscissumfuit lignum vivifiee er u cis Chr i sti, ubi edUieata est ecclesia pul-

'.

~on !B. 91 tu mann.Philippi descriptio Terrae Sanctae.52

liticum XXXVIII annis iacentem in ~abato, cui Dominus nosterdixit: "Tolle grabatum tuum et ambula."

Postea vadit homo 1) ad domum Pilati, ubi Dominus fuit:flagellatus, illusus 8 militibus, consputus, alapis cesus, corona spineacoronatus et tandem ad martem dampnatus.. et ibi est via quaducit ad Templum Domini" per quam ludei venientes de ,Temploclamabant: "Crucifige, crucifige eum."

Deinde vadit homo ad domum Anne 2) princlpls saoerdo­tum qui erat socer Cayphe, ~d quem primo ductus fuit Iesus 3)et ibi est domus 4) in qua Iudei fecerunt consilium ut Iesum dolotenerent et occiderent. Ibi eciam iuxta est ecclesia quedam quevocatur S. Mariade S pas m 0 5), ubi ipsß Virgo Haria spasmavit

1) M: Postea debet homo ire. - T et Odoricus: Postea itur. - M.ubi Dominus noster. - N et V: ubi Deus. - T: ubi Christus. - M 0 m.fuit.- T: tandem condempnatus. - maß ~retorium ift alfo nid]t me~r auf@>ion, au~ feine Unterfd)eibllng 3lUifd)en P retori um unb d 0 mu s Pilati me~r

(~~eobetic1t! p. 200) I foubern e~ wirb bei ~~. unb Ob. ber Wnfang beö~eibe1t~ltlege~ ba geaeigt, lUo ie~t. ~e1tll ~ij. ge~t au~ Uon ber ~.~.::~de beö~em~e1umfaltgel, fommt 3um .paufe be~ ~Clnna, 3ur O~l\madJtlftrd}~, Ec~~Homo (Repos), wo e3imon ~irenäuß baß ~reua abna~m, unb na~e bel IDla~la

O~nmad)t toirh ber ~alaft beß ~erobeß unb bai ~auß be6 3ubal (nJa~rfdJetß::

1id) balfe1be, wdd)el ie~t baß ()au{$ beß reidjen ~taffetl ~eifit), befcfJtie&en. ­~ergl. baI in ber ~inleitung mitget~eilte (jragment.

2) V: qui fuit socrus C. - N: 80CruS. - M 0 m.: socer. et legit: ad

~a~ .3) T: socer Cayphe. qui illo anno CODvenerat apud Romanos officlum

8ummi pontincatus et oblaciones in Templo Domini. Qui Domino Hiesu ad­veniente cessabat iam unctio eorum. Ideo non erant veri electi et legit­timi pontifices isti duo. scil. Ananiss et Cayphas, sed conventores.

4) T: Apud Annam Judei. C6 e~ ~ (~ilgerbud) I. 156). urt~e.ilt ga~a

rid)tig: bafi bie ~äufer bel ~anna unb iQi~~Q un.b bai ~~etorlu~ nuf)t weltUon einauber lUaren· balfe1be fü~lten fdJon btt mtttelaUerltd)en ~llget, benngewifi beÖ~Qlb aeigt ~~tt baI oau6 be6 ~,nlnQ nid)t im ~eutigen Oelbaum­f(ofter, fonbern naije genug am ~retotium in ber Via dolorosa. i)~Ü b~ö ~eu::

!ige Oelbaumf{ofter nid)t beaeid)net toirb, fol~t barauß, baß gl ~t dJ 1~ •be r~ ä ~ e - ibi eciam iuxta - bie !irdje Rna rt a () ~ 11 ma cf} t ernJa~nt lUn:b.

~) T: Ecclesia Marie de Spasmon i. e debilitate pre dolore - om­dele pro zalost - cum videret filium nimis debillitatum baiulantem magnamcrucem (fie~e ~in(eitullg). - Mar. San.: syncopizzavit. Syn copizare, syn­copen sen deliquium pati. Ducange s. h. v. Confr. InDom. V. p. 284,Note. t. - bort fon et ~eifien: Phil. cap. VI.

Page 29: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

Caput VII.

De peregrinacionibus Bethleem et Ebron. 3)

1) T: Inde. - N: eunucbum et Eth.2) T: Inde per. - M: Deinde ade - N 0 m.: baptista. - M N et V:

baptista et Zaeharias pater eius qui locus. - M: et ille locu8 - 3d) ~Qbe

bie~mQl ben ~e~t uad)~. ~ergeftent, Dboticu~ \neid)t ab. ~reteUlt~ ~Qt :.IIII mil. a Jerusalem contra Austrum oppidum illud in quo morabatur Za­charias tune temporis, cum mater lesll Maria festinans iam habens filiumDei, venit ad salutandum Elyzabeth ••• ~benfo 30~. 5lBir3b. cap. VI. - mUtanbere ~orte gebraud)t ~~eobericllß <S. 87. ~er 2lnoll~m1l6 be $ogüe'@ gibtbie ~ntferuung uon 3eruf. 3u V miI. an. - M: ad montana. - V. om.:Maria. - T: Item illic sunt montana Judee, in qua abijt Maria c. f. et sa­lutavit E. cet. 0 m. M: et ait: Unde michi hoc ut ..• veniat ... (et om.:mei) N et V omittunt voces: Dixit autem - Dominum. - M: Israelcet. om.

3) i)et ~itel ift Quß <iobet N.4) T: Deinde vadat homo in. - M: debet homo ire. e tom.: iti-

neris. - Tom.: in loco e t propheta. - M: fecit pen.

'j

1 1,

65

Helyas propheta egit, peniten­eiam. Prope Bethleem t) ad unummil. est ager ci cerum lapi de­orum: dum enim Dominus no­ster transiret per viam, vidit ho­minem seminantem cicera, quemcuro Dominus interrogaret: quidseminaret? respondit: "Semino la­pides !" et Dominus ad euro: "Etlapides fiant!" Et extunc eiceraomnia conversa sunt in lapideset usque hodie inveniuntur ciceralapides. Ibi eciam iuxta est se­pulchrum Rachelis 2) uxorisIaeob que defuncta fuit in viaquando peperit Beniamin.

In Bethleem est ecclesia 3)b. Mariae Virg. una de pul­chrioribus tocius mundi, depictaet laborata tota opere mosaicoet cooperta plumbo. In qua ec..

'.~on ml. 9leumann.

pretatur in qua natus est vefUB

panis qui de coel0 descendit. Inhac vero civitate saneta et vene­rabilis est ecclesia pulcherrimakathedralis in honore beate Maria(est) cODsecrata, in qua est criptaubi natus fuit Salvator nosterTesus Christus,

I) Tom.: ad unum mil. - 1\1: cycerorum lapidum: dum igitlU'. ­T: quia cum. - N et Vorn.: Dnus noster. - T: Dos tl"aus. et interroga­ret seminatorem cicera quid seminaret? respondit ille diccns: S. 1. ait D.Et f. 1. et usque nunc. - M: cycel'em seminantem .. (luid seminas? . •}t'iant. . . extunc cycera omnia illa. - N: cycera converSR. - M: verBa,- V: cycera lapides ibi. - 3ntereffant ift bie ~emerfltng be~ 1;~eobericnG

t,f;. 77 iiber ba~ ~teinfelb. ~ic~e unten p. 57 ben Cod. B.2) M et T: Ibi iuxta est. - N et V. 0 m.: este - T: Rachel .. defuncta est

. · · cum pareret. - OboriClt~ erltlä~nt hie ~\nö{f eteine über 9lad)d~ @rabe,gerabe \nie ~retenu~, ber bett Ort ~abrata nennt, unh wie 30~. mJir3b., ~~eo.ber. unb ber ~non. be mogüe'~. 425. ~altrellt in feiner ~ijietmar~2111~galJe @). 28Hellt. ([rabata, \llel~ell !!Bart ID'lorbtmal\l\ bom arab. I0lamme karaba (Y;J)~erlettet; aber bQ~ m!ort foUte Kabrata ~eifielt, nut ber @)tamm 1ft hann qabara

~) inhumavit, sepelivit, alfo locus Bepulturae unb nidjt locus moeroris.

3) i>ie &ntfernuttg 3\uifcf)en 3et. unb 58et~{. gibt Dboricuß iibereinftim::mettb mit bem ~omlJenbio (IIII miI.) 3lt 2 ~eltfelt an. T: et eum venerithomo in B. inveniet ibi ecclesiam vg. M. llnam de pu]ceribus mundi depic­tarn et totam opere m. laboratam plumbo coopertam. - M 0 m.: una etplumbo. M: dep. et tabulata mosayco opere.

Postmodum quis debet 4) irein Bethleem et in medio itinerisest ecclesia quedam in 10co, ubi

Philippi descriptio Terrae Sanctae.

In declivo montis Ierosoli­mitani per lITT mil. sits est Beth­l.eem que domus panis inter-

cherrima, qui locus dicitur arabice: Mesalibe, hoc est: mater cruciEJ.Deinde ad duas leuc8s et dimidiam est fons ille egregius, in quob. Philippus 1) baptizavit eunuchum Ethiopem revertentem de Ieru­salem. Deinde per unam leucam est locus, ubi b. Iohannes Bap­tis ta 2) fuit natus, ubi Zacharias et Elisabeth commorabantur, quilocus distat ab Ierusalem per tres leueas et illuc eeiam in montanaabiit B. Virgo Malia eum festinacione ad salutandam Elisabeth eog­natam suam, que ait: "Unde venit hoc michi, quod mater Dominimei venit ad me? Ecce ut facta est vox etc" [Dixit autem Maria"Magnificat anima mea Dominum"] ibique Zacharias benedieensDeum ait:

Benedictus Dominus Deus "Benedictus Dominus DeusIsrael. Deinde per duas leucas Israel, quia visitavit" ete.est c8stellum Emaus in quo cas-tello Dominus panem frangens etgracias agens duobus discipulisapp~ruit.

54

Page 30: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

1) Tom.: eccl. - M 0 m~: est scripta ubi. - T: Cripta i. e. antrumubi Christus natus est. ce t. 0 m.

2) Tom.: est. - M: et ibi est 1. ubi bos . • de presepio comede­ront fenum ubi et recl. - T: presepe in quo virgo M. flHum suum puerumreclinavit. fenum autem eum presepi in quo Christus iacuit, dicitur esseRome ad S. M. m. - M: in ecc!. b. Mar. Virg. - 1>iefe ~ranßlation fd)reibtba~ ([om"enbium ber ~. Sjelena AU. mergt. 3nnom. VI., p. 432.

3) M 0 m.: S. M. in B. - T: in sinistro pariete eiosd. eccl. est locuscircumcisionis Dni. ubi dr reconditus umbiHcus euro prepucio. - eier 'Uei:sd)en ~~U., Obor. unb IDlarin. @;an. bom ~om~enbium ab, 'Ueld)eß bie 58e~

fdJneibung in ben stem~el berlegt unb bie ~egenbe bon ber Ztanßlation beß~täp1tthtm6 nad) ijtantreid) erAä~lt. ~fr. ~nnom. VI. p. 435.

4) T: Ex parte autem dextera e. 1. et nunc est altare ubi s. sunt Inn.- Co d. Br u g. a d i t: Innoeentes qui interfecti fuerunt ab impio hoste Be­rode rege quando quesivit Christum occidere.

&) T: Sub ecclesia eadem ad sinistram , in ambitu vero ad dextram.- ~ie st. AU biefer ~efeart fommt, weiü iel} nid)t, bod) pafit pe wo~l auf baß~eute fog. @Stubir~immer beß ~. ~ieront)muß: "in ambitu ad dextram" 1ft mir·unnetftCinblid}. - M: infra c&strum Canon. est quedam eeel. - T: S. H

penituit. - Cod. Brug: beatus latinuR interpres H. - M: ubi et exposuitbibliam. - Odoricus: transtulit bybliam. - T: ibique j.nterpretatus est Bi­bliam et qoam plurimos libros composui t.

57SBon: lB. 91 eu m Cl n n.

Non longe ab ecclesia bea~ ~irginie ~st e 0 c1es i a b. Pau 1e t),nobilis matrone da Roma, ubi ipsa fecit penitenciam cum nlia suaEustochio, S8Dcta virgine. DesubtuB in predicta ecclesia est cri ptamaxima 2) ubi est capella, in qua dicH,ur, quod aliquando Mariamorabatur oum unigenito filio suo et dicit.ur, quod Domina nostraquandoque premebat ubera sua lacte repleta in terram. unde terrailla ita dealbata est, quod quasi Iac videtur. [Dicitur:l) eciam, quodque perdidarit lac ex aliqua causa, si mulier mittat parum de terraiHa in cyphum et bibat (cod. B. addit: in honore b. Marie) et statimlac reverti tU!.]

. Prope Bet.hleem per unummiliare est ager cicerum lapideo­rum. Dum enim Dominus trans­iret per viam, vidit hominem ci­cera seminantem, quem eum Do­minus interrogaret: lIquid semina­ret?" respondit: "lapides", respon­dit: "lapides fiant!" et ex tune ei­cera iHn conversa sunt in lapideset adhuc inveniuntur ibi ciceralapidea. Ibique iuxta est se p u 1­chrum Rachel uxoris lacob quedum peperisset Beniamin in eo-

1) T: S. Marie •.. que cum ... nomine sacra vaglne ibi penituit.N et V: Pauline. - i>aß in ber ~htleitung betöffentlid)te ~rQgment gibt

~ier eine 9Ueolaußcal'rUe an. - ~ie ~ntfern1tng a\l)ifcfJett beiben §ird)en lerntman auß IDlarin. @)an. @;. 259 fennen: fere quantum est iactus lapidis quasicontra orientem.

2) T: ~n eadem ecc!. des. in cr. est una maxima capella. - 1)iecripta Maximini bei Oborteuß @S. 153 ift wo~l 11ur ein @)d}reibfe~(et, ftottCripta maxima. - T: quod b. V. M. eum filio suo ibi qu. habitasse; diei­tur eciam quod Immaculata Virgo puerpera quandoque ub. sacro lacte pres­serit in terram, unde et terra lacte ibi perfosa usque nunc alba quasi Iaeapparet. - N: plens de celo in. - V: ad terram. - M: unde illa totaterra e tom. ita.:

3) i>a6 ~ingeflammette fe~lt bei V u. N. T liett: Nam et mulieresexlactatate lacte uberum suorum sumentes modicum de terra illa coquendo­que eum aqua bibunt et statim Iae in abundancia hahent. - M: simlr.et mittat. - Cfr. Mar. San. p. 269.

Philippi deseriptio Terrae Sanetae.

clesia est cripta, 1) ubi natus fuitSalvator mundi Christus. Et est

ct ibi est locuB ubi erat I locUB ubi eratpresepe, ~) in quo comedebant bos et asinus, ubi reclinavit eum b. Virgo,quia non erat ei locUB in diversorio. Presepe vero cum feno in quopositus fuit Iesus infans, dicitur esse Rome in ecclesia S. MarieMaioris. In predicta ecclesia 3) S. Marie in Bethleem in pariete exparte sinistra est locus, ubi positus fuit umbilicus et facta circumcisioDomini. Et ex parte dextra est locus, ubi sepulti fuerunt S. Innocen­te s 4), ubi nunc est quoddam altare. Infra claustrum canonicorum 5)est cripta in qua beatus Ieronymus fecit penitenciam, ubi composuit

bibliam et multos alios libros. bibliam et multos alios libros .Hane autem sanctam et Dominodilectam civitatem, ut ibi Do-mino serviret ipse praelegit. De cy-sterna autem Bethleemitica aquasconcupivit sapiencie salutaris de-siderans de cysterna beate vir-ginis ...

56

Page 31: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

l! .iI

.j1I

i·1

'! \f

f·I

59'Bon iB:'91eumann.

t) T läßt ben SBcifav: quarto miI. a Betbl. weg. - M: Miliaria The­cua a Bethl. este - N et V: Caritoth. T: Karithat. et om: abb. T: qui inagone positus hortabatur. V: honorabat. V; fratres firmos permanere. M: incaritate proximi permanere. T: in dilectione Dei. - 1)et eillgd{ammertemda tibfa~ fe~lt in N unb V uub wieber ge~ell M unb T 3ufammen: M fie~e

oben, T heft fo: fratres autern ex dilectione rogabant, ut ipse Deum oraret,ut omnes una secum morerentur q. f. est. - ~'retel1us, Anon. J oh. Wirzb.geben an, baß man nOd} bie ~relete feije.

. 2) M: Ibidem per nI miI. - N et V: virus. T: olim enim magnus.M: ohm magus. - T: de .tribu. - N et V: mare moncium. - T: indeenim die. ~ et V om verb a: unde - postea. - T: a Cleopatre, Eg. rege.- ~: regla. ~ et V: translata sunt. ~Ol1 ba an tritt bie ~ellü\}ung bel ~om=~enbt~mß beuthd) ijerbor, getobe wie e~ bei ~~eobericu~, ~~ietmar unb 2I. ber~aU 1ft: el fd)eint, all fei man fdJon im IDlittelaUer fdten nad) ~ebto1t ge::lommen, um aber bod) bie SBefd)reibuug boUftänbig 3u madJen fdjrieb Ulan jeneG>runbfd)tift ab. '

.3) :: miliari:. M: miliaria. - Oboricuß gibt VII au, ttleldje Ba~l U11"

bebenfhdj lU XII geanbert werben mag. - B. a d d i t: et habitacolum gygan-

vero 1) a Thecua, quarta a Beth­leem est ecclesia b. Caritonabbatis, patris multorum mona­chorum. qui cum diem exitus suipresciret, hortabatur monachossuos ut in caritate Dei et pro­ximi permanerent. [qui rogaverunteum ut Dominum rogaret, utipso moriente et ipsi simul (1)morerentur: quod et factum est.]

Inde quasi per sex miliariaest Engadi 2) vicus olim magnusIudeorum in tribus Iuda iuxtamare mortuum, ubi quondamereseebat balsamum, unde et di­cebantur vinee Engaddi quepostea a Cleopatra regina Egiptitranslate sunt in Babyloniam.Duodecimo

milario a Bethleem est urbs Ebron 3) antiquissima Philistinorum,sita in agro damasceno in quo Deus Adam patrem nostrum plasmavit.

Et dicitur 2) civitas Davidinde erat oriundus.Sexto miliario a Bethleem

est Theuoua 3) opidum ex quoortus est Amos propheta et ibiextra eastrum in quadam spe­lunca, ubi nunc est ecclesia ex­titit tumulatus: cuius adhue tu­mulus apparet. ubi et. multamillia corpora Innocencium quon­dam sepulta fuerunt. Miliari

Philippl descriptio Terrae Sanctae.

1) 3n ber ganAen @)d)itberung bOll ~et~le~em fd)eint ~~it. baß ~om~ens

bium ttid)t benlt~t AU ~abel1, aud) hiefer ~a~ fann al~ 58eleg bienen: Innom.V. ~~H. unb Dhot. geben bie ~ntfernung bel ~irteltborfel auf I1 mille Oll,bai (iom~enbillm ~atte nur I mH!. - ~ud) ber m30rtlaut bel @)Q~e~ ifl anber~

oll beim ~ non ~ mu I 425. 30~. ~ir3b. Theodericus 79. Innom. VI. 432. ~Item fe~lt im cod. B. - M: Item duo mille - V: Item facto mH). - N.o m: a Bethl. - T-: locus prefulgens. - M: ubi angelus i. m. nativitatemDonlini nunciavit dicens •.• magnum, quod et est omni populo qnia. · ·hodie. - T: ubi Ang. pastoribos annuDciavit Christum Datum in Bethl. ludein civitate David. ce t. 0 m. - N: natus est nobis. - V: vobis.

2) T: Ideo Bethl. d. c. D. quia i. ortus est David. V: et dicitur Da-

vid. - V: foit oriuDdus. - N: oriturus.3) M: Sex mil. &. B. est op. ex quo natus •. - V: Tentua. T: Theuca.

M: extra claustrum. - T: ex qua orta est Anna prophetissa et ibt in speI.extra castrum turnulata ubi. M: fuit tum •.• Innoc. sunt sepulta. - T: fue­ront tumulata et 0 m: corpora. - ~en ~egräbni~ort ber HUnfdjulbigen lin­ber ll uerlegt bai (iiomlJ. ltid)t nad) i;~ecoo, fonbern 2 mHl. bat)on entfernt.

dem 10co vitam ftnivit. Ex' hactraxit originem iUa muHer Noemique Rut4 Moabitidem adduxitPetrs deserti, quam (Booz) duxituxorem, ex quorum progenie admontem filie Syon venit Agnusdominator terre.

Item 1) secundo milario a Bethleem est locua ubi Angelusapparuit pastoribus in mane nativitatis Christi dicens: "Annunciovobis gaudium magnum, quia natus est hodie Salvator mundi in

civitate David."et dixerunt: "Gloria in excelsisDeo". et ibi supra Bethleem est quiaecclesia, ubi S. Maria requievit,quando peperit Dominum. Deindecapitur via que ducit ad S. Abra­ham. Duodecimo

58

Page 32: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

cium in tribu Iuda civitas sscerdotalis et fugitivorum. Hebron sits fuit inagro •.. - M: in qua Dominus omnipotens. T: p. omnium nostrum pI. de

terra. - N et Vom. ver ba: omnip. patrem nostram.

1) Tom: Que. - M: Carathe. T: Katharbe i. e. eiv. quarta. B:Cariatharbe, quod arabice sonat: civitates quatuor: Cariath civitas, arbaquatuor eo quod ibi q. illi rev. patr. - M: civ. quatuor patrum. - T: illirev. q. p. in 2ci sp. - B: scil. primus Adam. oxores quatuor scil. - N et

V: Zara.2) M: locus ubi Adam. T: et Ewa. M: penituit. T: Abelis f. eorum,

deinde Adam .. per angelum. T: cogn. Ewam uxor. B: ex qua gen. - Met V om: filium. T: ortus est DNIX. - M: Iesus.

3) M: sex miI. - M et T: Abrahe.

4) B: ~e);t: qua prospere valde.

r» B: Mambre ad radicem cuius terebinthus illa que duplex vocaturid est ylex sive . .. N et V: si1ex. T fUgt ~in~u: adoravit: dicitur quod siquis de hllc ilice secum tulerit animal suum non lassatur.

Que olim dicta est Caritharbe 1) i. e. civitas quatuor, eo quod ibisepulti sunt quatuor reverendi patres nostri in spelunea" duplici,Beil. Adam, Abraham, lssac et Iacob et eorum uxores seil. Eva,Sar"a, Rebeeca et Lya. Et ibi non longe est cava 2) sive cripta.in qua Adam eum Eva penituerunt centum annis post mortem Abelfilij sui. deinde monitus ab angelo eognovit uxorem Buam et genuitfilium 8eth de CUiUB tribu oriu ndus est Christus. Secundo 3) ~il. ab

Ebron est sepulehrum Loth, nep otis Abraham.

Secundo mit ab Ebron eBtager quidam cuiuB gleba rubeaest que ab in~olis foditur eteomeditur (et) per Egyptum vena­

liter 8sportatur, que pro spe­eie 4) valde eare emitur. Iste

ager in quantum 1ate et profundefoditur, in tantum anno futuroDei disposicione reintegratuB rep­

peritur.Juxta Hebron est mons Mambre 5) ubi est ilex sive quer­

eus Bub qua Bedens Abraham vidit tres angelos ad se venientes:

tres vidit et unum adoravit..

61)Bon &. 9leumQnn..,"Hec ilex usque aq tempus

Theodosii imp. testante Ieronimosuum esse 1) dilatavit. Ex illafnisse hec perhibetur, qua licet 2)arida medicinalis tamen esse pro­batur, in hoc dieitur, quod siequitans aliquis de hac ylicesuper se tuUt, animal suum noninfunditur. In Hebron applicue­runt primum terre promissionisexploratores: Caleph scil. et losuReorumque soeiis x.

In Ebron 3) regnavit David primo VII. an'nis et dimidio, ante­quam regnaret in Ierusalem.

Secundo mil. 4) a Ierusalem in via que ducit in Sichem estmons Ga baa in tribu Beniamin. Collateralis montis Oliveti estmons offensionis et dividit eos via que ducit ad vallem Iosaphatet B~t~aniam. Et dictus est mons offensionis eo, quod rex SalomonPOSUlt In eo ydolum 5) Moloch adorans illud; ,qui locus a quibus.

1) Text: suum ad se.2) Text: quelibet.

:t) M: luxta Ebroo. e tom: dimidio. T: anti Hier080limis regne4). M.: est via. ducit Sychem ••. eolI. mons Oliv. - T: mOllS Gabba

datus trlbul Benj. et est co11. monti Oliv. et est moos Offens. eo quod rex

SaI. N et V:.. div~dit eos que. - M: ducit ad Iosaphat. ~iere im Cod. M.gana, ~lnberflanbltdJe, für (>erfleUung einer geniigenbell 3nterl>unction febrfd)n.ltertge ~tene lautet nad) ~retellul (Cod. Vien. 609) f0: Secuudo miI. ablerus. ~ia que ?ucit Sychem mons Gabaath in tribu Benjamin. Miliarium ableros. 10 accubltu montis Oliveti contra AsphaItidem Bethania. Collateral'

t f 01' . ISes mon.~. Ivetl ~ons offens. et continuus, dividit autem eos via. .• (berbaau ge~ortge me{attbfQ~ ift beutlid}er im Innom. VI.: que de Iosaphat perBethphage docit Bethaniam.) cfr. Anonym. de Vogüe' s unh Odoricus XLVIIIWO Dr. ~aurent, weil er beß Dbodeul ~er~ältnifi aum ~oml>enhium nid);faltnt~, bte ~ngabe ber {>anbfdJrift (secundo miI.) in VII umällberte: and) ~at

~.borleuß ben ~aQ bel Caioml>enbiumß falfd) roiebergegeben, benl1 nad) i~m~angen ~ab~a Ull~. Mons offens. unmittelbar aufammen, lueH er baß @)ubjeet:mons Ohvetl aUßlaÜt. ~ud) L gibt bie ~age beß M. offens. unrid)tig.

5) V: Melach. :it>er e>aQ: qui locus • .. flaub nid)t im ((omllenbiumfann aber auel) gar llidJt auf ben mons offens. (ber fübl. ~ö~e be~ Delbergt~)

'f~;':~,'itPhilippi descriptio T~rrae Sanctae.60

Page 33: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

dam nominatur Galilea, ubi DomiJJ.us apparuit mulieribus cumsurrexisset a mortuis iuxta verbum Evangelli dicens: "Ite dicite

discipulis et Petro~ quia precedam vos in Galileam."Ex opposito montis Syon est mons 1), ubi nunc eßt ecclesia

S. Cypriani, ubi apparuit stella Magis egredientibus Ierusalem,eum locuti fuissent cum Kerode de nativitate Christi dicentes: "Ubiest, qui natus est, rex Iudeorum? Vidi enim stellam eius in

oriente" ete.

63

ibi eum Dominus a mortuisresuscitavit, ubi nunc est eccle­sia. Item extra 1) eastrum per·duos iactus baliste est dom u sMarthe, ubi nune est ecclesiaubi Dominus comedit cum disci­pulis Buis quando Martha dixit

ei: "Domine, non est tibi cure,quod soror mea 2) reliquit mesolam ministrare? Dic ergo illi,ut me adiuvet!" Ibi prope per

~uos iactus lapidis est lapis 3)dIe ad quem ·appodiavit se Do­minus quando Maria et Marthaoccurrerunt ei plangentes et di­

centes: "Domine si fuisses hic,frater noster non esset mortuus."Deinde vadit homo recto itineread fl urnen lordanis 4) ubi homobalneatur in eo loco proprio,

}Bon S. in euma un.

De Bethania itur recte trami tead fluvium Iordanis 4) per vrrleueas. fiuvius lordanis Bub mon­tibus Gelboe conficitur de duobusfontibus Bcil. Jor et Dan, quioriuntur a radice Libani montisiuxta Cesaream Philippi

Jex qui-

t) i)er ganae ~ao: item extra - ecclesia ift bei M ttlO~t b::rfe~ell b~{l Wlifdireiberll allllgefaUen. T: item extra iIIam eccl:~:m u:~

os · .: fud domus beate M. ubi cum discubuit Dominus dixit illi Martha- M: 10 qua domo com. Dom. Doste... •

• 0 t 2) M om: mea. mie ~tene fdjliefjt bei M mit: reliquit etc bei T mt·t.mlnlS rare. ., •

• 3) Tom: prope. M: ictus. T: in quo Dominus appod. _ N t- V'Ubl M. et M - T· oc tOb . e .D f. h

• 0 curen 1 U8 el M. et Martha ac dicentibus. Joh. XI.:· s. . . etc. - M· occurr D· . ,

4 B •.. · . omlDo. SI tu. ~te ~tene fd)ne~t "tit: hic.) • ~ert. !ter. T: Delnde tUDe recto itinere itur ad lord t b I

neantur ·b· h· . . e a -I I omlnes prope illum Iocum ubi eh. est baptizatus a bt I h

bapt - M· ad B· . d o. 0 .b tO b·· UVlom. In eo em loeo ubi Dom. noster. baptizari a Job

ap . u 1 8p. s. desc. - V: meus etc. .

Philippi descriptio Terrae Sanctae.

\laffen, fonbetll wutbe nut auf bie llörblidje ~lt~ö~e "erlegt. - Tom: a mor­tuis. - M: cum surrexit. - N et V: iuxta evangelium. - T om: dicens._ T: discip. eius et Petro etc. ce t. 0 m. u t M.

t) i)iefet ~bfa~ feblt bei T. N om: Syon. M om: est mons. et: ubi.M: de Jer. egr•... dicens. et 0 m: enim in orieute.

2) 1'>ie Ueberf~rift ifl Qu8 N.3) T: Deinde proficiscatur homo. - M et T: in Beth. - T: castel-

lum. - M: in castrllm. Tom: Marie et. M: ibi eciam domus. - N om:Symonis. T: in qua Ieslls discubuit. M: Dominus noster cum disc. M: ubieciam. Tom: et. T: cum audisset Iesl1m discumbentem v~nit rigaDs I. pe­des eius, ubi glor. aud. v. Luce VII. Rem. t. p. t. et hoc dulcissimum: V.inp. - M 0 m: lacrimis. - M: suis extergere. N et V: pecc. multa.

4) N et V: sepulcrum. M addit: His. - V: ubi. - M et N:

8uscitavit.

Cap. VIII.De peregrinacionibus Bethanie et ftuvij lordanis. 2)

Snl ~ ob. B. fte~t hiefeß ~tiid meitet Postea debet homo ire 3)oben:fie~e ~.45. Bethaniam ad castrum Marie

et Marthe, ubi est domua 8y­meonis leprosi in qua comeditDominus eum Apostolis suis, ubiet Maria Magdalena audiens quodDominus ibi recumberet, venitilluc et stans retro cepit lacrimisrigare pedes eius et capillis Buistergere, ubi et meruit illud glo­riosum verbum: "Remittunturtibi peccata tua, vade in pace."Ibi ex opposito est spelunea 4)

in qua Lazarus sepultus fuit et

62

Page 34: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

Philippi descriptio Terrae Sanctae.

65

5

Item ihi prope est ecclesia que­dam edificata 3) in honore b. 10­hanniR BaptiRte.

SBon fil. 9leumo1tu.

1) ~ert: civita~.

2) dedicavit.

3) T: bto. Iohannis dp(fi(\atrl.

Oefterr. 5Biertelj. f. fQt~o(. st~eol. XI.

regen erativam conferenA univer­

sis aquis. Tota eciam christiani­tas 1) illum :ß.uvium felicem et

dignissimum declaravit 2), super

quem Pater ast auditus, Spirit~s

Sanctus in colllmbe specie ViSU8,

Filius in humana natura bapti­zatus. Multi autern utriusque se­

xus homines (viri) et mulieresbaptismo penitencie a beato 10­

hanne in predictis aquis bapti­zati, Christi gracie et baptismati

sesehabiles et ydoneos et aqua­rum submersione ussuefactos red­diderunt. In sig-Dum nut.eln fllturp

purificacionis Nuaman Syrus in

hoc Humine bap1izatus a lppramundatus quasi carnem pueri re­cepit.. laBue eum mnltitudine fi­liorum I~rael aquis superiorihus

in altum ßRcp.udentibuR, inferioribus

aut~m in mare deAcendentibus sicco

pede transivit. ex quo XII lapidesiuxta numerum tribuum filij

(Israel) extraxerunt de quibus ad

litteram dixit beatus lohannes

Baptista: "Potens est Dominus

de lapidibus istis suscitare filiosAbrahe. " Helya et Heliseus

aquis Iordanicis Helye palIiopercussis et in duaR partes di­visis per siccum transierull1..

Multi autem ex viris reIi­giosiR propter fluminis sanctitatem

ubi Dominus voluit baptizari, ubieciam descendit Spir. S. super

eum et vox Patris audita est:

~ Ric est filius meus dilectus."

64

1) ~ett: stangno.I) vere.3) salviarum.4) regiona.l'» prolandas.6) camelorum.7) habundantiam.

bus nomen et orlglnem (ducens:([onjectur) in stagnum 1) Geneza-

. reth descendit et inde totus

egrediens per centum fere 2) mili­aris. regionem adiacentem irrigans

per vallem illustrem que vallissalinarum S) dicitur in mare mOl­

tuum S8 extendit et infundit et

postea nunquam apparens absorbe­

tur in abys8o. Fluvius autem Ior­danis multas ex se prebet commodi­tates universe regioni 4): redditenim ortos irriguos et terram fructi­

feram, habens aquas dulces ad

bibendum et pisces sanos ad

edendum et ripse idoueRs ad 8­

rundines et cannas procreandas 5)ex quibu8 tecta domorum tegun­tur et contexuntur. campi autemadiacentes ex canamellarum 6)condensa multitudine stillantesdulcedinem succare procurant

habundantem. 7) Peregrini autem eteciam indigene corpora sua et

vestimenta in aquis iordanicis eum

magna devocione soli ti sunt ab­

Iuere eo quod Redemptor nostera beato Iohanne in flumine bap­

tizatus contactu mundissime car­nis fiuvium sanctificavit vim

Page 35: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

67tBOU.!B. meumantt.

1) T: Ibique Zacheus pr. pub!. 8scendit in arborem Sieomornm, utvideret lesum transeuntem. - M: Inde Z. pr. e tom: qui. N et V: potuit.

2) M: Duo mil. - 'r: est locus Aspalti. M: est Asperlati. V: estAspati. N: est laeus Aspati. M: Asphaltides. T: seu Alphatidis.

3) M: et ideo. - Tom: quod. T: vivum in se. - M: ubi eciam.T: ille quatuor. M: seil.: Bogo, Soboym, Sodoma persev. T: seil. Bod. So­boira, Gom. et Ad. - V: Sebyon. - M: suo iusto iudicio igne .•• suntet in Iaeu iBo s. s. T: igne et sulfnre concremate sunt et submerse inlaeum.

4) M om: este - B. Supra lapidem est S. q. est Baletota dicitur.T: Segor civitas que et Belcozona d. - M: Belcozara. V: Belezozata. N:Belcozata. Fretellus: Balezoara. ~o (lud) Innorn. VI. 407. ~ei ben meiften mit..telaUerlid)cn 5Befd)reibettt blidt in ber @5d)Ubetltttg be~ tobten IDleete~ ba~ (iom::\lenbium burd). - M: una de civ. illis que. T: subversione. M: fuit salvata.- B beginnt mit beln ~ orte: "quinta" einen nelten ~n~: Quinta •.. estreservata. Segor vero ..• voeatur.

5) B: Tereio mil. a Iericho, a montibus Gelboe nsqne ad loeum AI­phatidis a deseensu Arabie Carooim •.. in qnem. - T: Eciam supra i11um

~*

propterea salva facta est cum domo sua. Inde fuit Zacheus t) prin..ceps publicanorum qui Iesum Iericho venientem videre cupiebat etnon poterat pre turba, quia statura pusillus erat.

Secundo miliario a Iericho est 2) lacus asphai ti sive asphal-,tidis contra orientem, qui et mare mortuum dicitur, quod ideo 3)mortuum dicitur, quia nichil vivum reeipit sive nutrit. ubi quatuormiserrime civitates seil. Sodoma, Gomorrha, Seboim et Adoma per­severantes in turpitudine sua iusto Dei iudicio igne sulfureo eOD­cremante in lacum illum submerse Bunt.

Habet autem iuxta se mon­tem salls excelsum, arbores autemsuper ripas eius porno. feruntpulchrum exterius corticem fe­rencia, interiu8 autem nonnisicinis et quasi favilla fetida rep·peritur.

Supra mare mortuum est 4) Se gor que ßelcozara diciturquinta de civitatibus illis, precibus Loth de submersione reservata.modo vero a compatriotis oppid um palme vocata este

Supra 5) istum lacum alphandum sive mare mortuum in de­scensu Arabie est Carnoim spelunca in monte Moabitarum ad quam

Philippi descriptio Terrae Sanctae.

t) T: ubi b. Z. Abbas et p. m. mon. penitendo vitam finivit. qui Zo­zimas in hac vita inveniens ultra Iordanem M. Eg. penitentem XXXVIIla.hom. ine. et iniungentem sibi, quatenus revoluto anno ipsam ibidem sepel­Uret. _ V: ubi peniteneiam eompl. - M: annis ibidem permanserat c e t.o ID. - Bu ben beibell nun GU! Cod. B. fotgenben @5ä~en, bie bem (iom\Jell:-bium entnommen finb, uergl. Odoricus LII et LIII.. .

2) T: ler. peregrinaeionis civitas. - N: pergrandIs. V: grandIs. -in terram. M: ad euius preceptum. V: eivitatis ilUus. .

3) M om: eciam. - T: ibi fuit R. - T: salvata est. - M: Ipsa eum

domo sua.

et aquarum opportunitatem viei­nas :O.uvio construxerunt habita­ciones : quam plures vero in so­litudinibus lordanis, ubi Iohannesfugiens hominum turbas ut libe­rius Domino .vacaret ab annispuerilibus dilituit, mortui mundout viverent Deo quietis sibi se­pulchrum elegerunt. In hac autemheremi solitudine locustas cummeIle silvestri b. Iohannes edebat.

Ibique beatuB t) Zozimas fuit Abbas et ~ater ~~ltor~m mo~a­

chorum ubi vitam suam in penitencia compleVlt. qw Invenlt MarlamEgypci~cam in deserto que XXXVIII annis omnibus hominibus

permansit incognita.De :O.umine ad montem

Synay distant XV diete per de­sertum, ubi iacet corpus b. Ka­therine virg. et mart.

Secundo mil. a Iordane(est) fl u v ius Iacob quo trans­natato cum Mesopotamia rediret,luetatuB est eum Angelo.

Quarto mil. a Iordane est rericho 2) olim pregrandis civitasquam eepit Iosue dux populi Israel, quando intravit terr8~ pro­missionis ad cuiuB preces muri civitatis corruerunt. Inde eClam:i)fuit Raa~ meretrix que excepit exploratores Israel in domum Buam.

66

Page 36: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

BaIaam aa maledicendum Israel adductus est quando asina quaminsidebat loeuta est ei. Iste laeus t) (Alphatidis) sive mare mortuumIudeam dividit et Arabiam.

69$on m. 9leumanu.

quiescit. Ibi eciam est monsAbarim t) in quo Dominus Koy..sen sepelivit eius nunquam ap.parente tumulo. Est eciam ibiKe rak 2) quod quondam Petradeserti dioebatur et Mons re­

g ali s, castrum fortissimum, situmin monte excelso ultra Iordanemiuxta civitatem Rabath filiorumAmon. quod Baldwinus primusrex 3) Latinorum (in) IerusalemChristieolis subiugavit et ad tu­

endum regnum David firmumreddidit.

Seoundo mil. a rericho est Quarentena 4) mons excelsus valde,In quo Christus XL. diebus et noctibus ieiunavit, postea esuriit.Ibique eum dyabolus temptavit (primo) 5) de gula dicens ei: "Sifilius Dei es, die ut lapides isti panes fiant." [In aHo monte nonlonge ab isto 6)] secundo da avaricia, quando ostendit ei omnia

regna mundi, dicens: "Hecomnia iibi dabo, si cadens ado­raveris me." Tercio de vana glo-

1) M om: eciam. - T: Ibique est mons qui dicitur Abarim in quo ..2) N et V: Crater. M: Et ibi eciam erat; quod. - T: Est eciam ibi

locus, qui quondam Petra des. vocabatur. ce t. 0 m. - 1) er 9l ame i etarft e~ t bu t d) ~ 0 1t i ectUt: i m ~ e~ te, fÜ t "Orater" Utt b "erat". - iJret., 30~.~irab. Innom. VI., st~eoh. ~aben i~n nidjt.

3) N et Vom: I·ex. N: reddit.

4) T: Sec. eciam miliare. N: Quadrentena. - Tom: valde. V: inqua. - T: ubi. - B: in quo Christus post baptismum Buum XL . ta. 801uta­rius ieiun. T: totidemque noctibus ieiunans tentatus est a dyabolo. Math. VI.

5) sn i e ~ r 3ä ~ tu tt g\)O n ben b t ei ~ et: f 11 cl) U tt 9cu fe~ t t bei T,tu et d) erg 1ei cf) an fd) H e fi t: Sub Quarentena est rivulus. tj r etell u ~ e1':0

w ä ~ n t nur bi e er ft e U 11 b 1e~ t t', In no m. VI. t: ei cf) t n i cl) t f 0 \U ei t; D b 0::

r i cu ß ~ ä l t fi cf) galt 3 a 11 ba ~ ~ 0 ml> en bi um u n b ft im mt nt i t ~ t: et e{;.rUß; i;~eobet:icu~' teb~afte @5cf)ilbetuug be~ SBel:geß unb feiner~efeftigu1tg ift gana frlbftftänbig.

6) i) a ~ ~ in ger la mmet: te ~ a t n u 1: Mt We(dj e1: \l) e9(ä fi t h i cm3 örtet:: secundo, ei, mundi, si cad. ador. me. - Cod B ~at fo: ... utlapides etc. et ibi Bubtus est 0l'tus. AbI·aham-Sub Quar.

Arabia 2) in tempore filio­rum Israel solitudo erat i. e.

desertum, ubi detinuit eos Do~

minus XL. annis manna pluenseis de ee10 ad mandueandum.

In Arabia est vallis Moysi,in qUOt 3) Moyses bis silicempercussit duos aque rivulos po­pulo Dei reddentem de quibu8sdhue tota illa rigatur provineia.In Arabia est mons Synai 4) in

quo lex dats est Moysi in tabu­lis lapideis digit,o Dei scriptis. In

cuius vertiee 5) corpus beate Ka­therine virg. angelicis manibus

fui t collocatum de Allexandriatranslatum, ubi et martyrii pal­

mam adepta este In Arabia estm onR Or, ß) ubi Aaron sepultu8

,

68

locum Alphatidis seu . . - N et Vom v 0 ces: ist. 1. a. - T: Carvoym:fonfl üb etall Carnaim genannt. - T: Balsam gentilium propheta. Net V: mal. urbis. V: asina insidebat. - T: quam equitavit locuta est eieN et V: et locuta est ei.

1) T: ille locus seil. Marmortuum. M: iste locus sive .•2) 9m Odorieus unb Cod. B fe~lt biefer ~bfd)nitt \)on~ätlbig; .im. T

fte~t e~ weitet: unten. - N et V: in tempora. - M 0 m v 0 ces: ~rabla 111.

M: tenuit. Deus. - T addit in fine: mand. Recundum quod 8cflptum ('Mt:

Panem de celo prestitisti eis etc.3) M: ubi Moises. - N et V: qua idem MOlses. - V: duo aque. T:

percussit aqua rivulos popnlo Dei redrlente . •. tota patria rigatur. - M:modo tota irrig. provo

4) 58eibe @5ä~e \)ont @5\)nai fe~{fn im M. - T: ubi Dominus deditlegern Moyse, in cuius .•

5) 1>iefer @5a~ fe~lt bei Fret., Wirzb., Theod. .- N et V: in cuiuavirtute. V: collatum. - T: beate Katberine ce tom.

6) M 0 m: Or. - M et T: ast sepultus.

Page 37: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

1) M fe~t bie 2Borte "de vana gloria" ~iltter "Templi". - M:dicens· V: emitte.

2) M: sub qua cella illa este N et V: Sub or marentena este - T:EHs. mittens in eum sal. - B, N et V: de amara. M: dulcem aquam. N:

reddit.3) T: Secundo eciam miI. est G. - N: Golgota. - M: qua. - M:

oriundus este - V: 01'. erat. - N 0 m: discipulus.4) ~ i efe galt 3e ~ art i e, ttl eI cl) e i cf) - f t ei ( i cf) bl 0 ~ a 11 ~ i 11 1t er e11

@ tÜll bell - fü t ei 11 e11 ~ ~ eil b e~ ~ 0m \> e11 bi u m ~ ~ alt e, i 11 i 11 lY t e==tel (uß u 11 b .9 0 ~. ~ i r ~b. 9ar 11 t d) t, i 11 bell ~~ e0 beti cu ß p. 83 uubo be ti cu6 cap. LXII p. 59 11 Ur i 11 90 11a ger i 11 9e11 ~ ~ ure 11 übe r 9 fp

9 an 9e11. M 0 m: et dimid in. - Tom: a lerus. - M: a Ioricho est Goza­tha - T: Gazara. '- L läßt bie @5fitJe Secundo mi!. unb Dieta vero weg,fo bon ein ted)tcß ~oubel'\l)elfd} über Bersabe aU~gefn8t wirb.

71JBotl ~. meu mann.

super e80umen montis asportavit.Deinde Bersabee 1) in tribu 8y- \meonis inter montana et eivita­tem Asealonem sita, deeem mll.ab Ascalone distans, que hodievulgariter Gib elin appellatur.

Dieta. una et dimidia aGaza est Damiata 2) civitas Egyptiterra negoeiatorum, ubi b. Iere­mias propheta lapidibus obrutusoecubuit: dicunt quidam quodapud Tampnas que est propeapud Damiatam. In Babiloniavero corpus b. Barbare virg. et.mart. fore perhibetur. In Alle­xandria 3) b. Mareus evangelista

et b. virgo Katherina martyriumpassi sunt. In Egypto est eivitasquedam que dieitur Hermopo­lis 4) ad quam Ioseph monitusab angelo fugit eum Maria etpuero Iesu, in qua Iesus rnultamiraeula faeicDs mansit usque adobiturn Herodis regis. Ibique est

1) M: de tribu. .. et civitate Ascalone, que voIg. GebeIiD dicitur. _T: Ascalon distans ab Ascalone d. miliaria, qua Dune Gyblein volg. dicitur.Vom: distans. - L Galilea.

2) T: Dieta eciam et dirn. est a Gazara. M: Gazam. Dam. civ. terraneg. - N: est D. est civ. - M: propheta et lapid. occllb. quia dicunt quodapud Campnas,. que est apud comitatam, in babilonica corpus b. virg.Barb. fore perhlb. - 58ei T fe~(t ber ~a~: "dicunt" bi~ "Damiatam".

3) Tom: martyrium. - M et N om: virgo.

. 4) T: Heliopolis. i) i efe 58 efd) te i b 11 11 9 e9 ~ Pti fd) et ~ t ä bte fe~ l tt 11 oll elt b 0 m ~ 0 mp. ab~ ä tt gig ett @) d) r i f te n: br ei ber ü ~ mt e ~ t ä btebefd)reibt Z~ietmQr p. 48 (ed. Laurent): ~ob~lon, mle~anbrio unbmami at 0, ab et i fl ~ i etin go 11 3 fe {b fl 11 än b i 9. - T: premonitus. - V:fuit. - T: in qua mansit ... Herodis; dicitur ibi Hiesus m. mir. fecisse. __M: mirabilia fecit et ibi mansit.

Dieta vero et dimidia a

Ierusalcm est Gaza") contra mareuna de quinque eivitatibus Phi­listinorum, cuius portRs Sampson

Secundo :~) mi!. n lericho estGalgala, ex quo oriundus fuitHelyzeus propheta , discipulus

Helye.

Philippi descriptio Terrae Sanetae.

ria, 1) quando statuit eum supra

pinnaeulum templi et dixit: "Sifilius Dei es, mitte te deorsUDl."

Sub Quarentena est rivulus ille 2) quem propheta HelYBeuBde amaro dulcem et potabilem reddidit.

Queque enim 10C8 Dominuspedibus suis calcavit sancta eteonseerata et pre preeiosis a fideli­bus habentur: unde non immeritoterra illa promissionis laete etmeIle :8.uens et omnium aromatumsuperans fragranoiam, non religio-80S clerieos solum sed eciam lai-eos tam milites quam alteriuseondicionis - ut in ea relictisparentibus et proprijs patrimonijsregulariter viverent - incitavit,attraxit et allexit. quorum qui-dam hospitalarij sive fratres S.Iohannis , alij fratres milieieTempli, alij vero fratres S. MarieTheutoniehorum nuneupantur.

70

Page 38: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

1) T: que reclinans se Marie .. . ilHus ad preceptum lesu iterumest el·ecta.

2) M 1äfi t bi e f e 6 ä ~ e b i ~ "Accaron est quinta civitas" \n eg. ­IDlau lefe übet i) a t 11 m bie 58efd)l:cibung beß Guil. Tyr. xx. 20 (p. 986).~ott wirb eine gute 91nme1t~ert(dru1tg domus GreCOl'um gegeben, e~ fo.n ~~e::

mal~ bort ein "monasterium Grecoruln" ge\Uefell fein. - N et V: distat amaadore ab Ascalone vero dcceln: \lerflänblid} wirb ber i:e~t erfl, \ueultman ben bctreffeuben ~a~ nuß Jacob de Vitr. (p. 1070) llinlmt uub bie G:nt­ftef)uug ber $al:iante fo etf(ärt: distat a ma(ri) (st)ad(ia) (quatu)or, ab Asc.-- mad) Mar. Sau. p. 261 tönute mau ~ier flatt mazdoro ~cfen: G~zal'a. ~l:

red}net bie ~attbreife \l011 @aAa uad) 1'arunt ~ll 3 leucae, b.te. ~eel:etfe (p. 86)~ll 15 mi1l. - ~a~ eben citirte ~a\litel be~ Jacob de Vltnaco m Q cf) t b c.lt~inbrud alß beruf)e e0 auf einer unb berfetbcn @ruubttlgc \Utellufer Philippus unb \uie bie oben er\Uä~ute @Stelle beß Guill.Ty ri us. ~ 0 b 1er fa 9 t (111.. ~a11berung, ~. 446, 9lote 28), b a ~ waß 3 a.f.U 0 1t 58 i t r t) u n b 9J1 Q 1: i n 0 ~ an u t 0 Ü1) er 3 bcti m met ben, et 11.er ~ 0 \l t eau ß ~ i{ ~ e1m tl 0 n @5 n r g1ei Cf) f e~ e. 21 b er mJ i {~ e{m war, \n tee ß a u ß

fe i 1t e11 5lB 0 r t en er f) eU t, n i cf) t i lt bi efem fii b1i cf) en ~ f) eil e \.l3 a t ä t1 i~

n a'G: b e11 n bei ber ~ Cf) i Ib er 11 n 9 b erD r t ~ lag e \l 011 mnr 11 m fa 9ter (1. c.) est autem ut credilnus predictum castrum.

3) V: Gebelin. - >Bei 3acob \J. ~itl;t): Ibelim. - ~ ar ii b er i ft 3u\lergl. Xo'61er'ß brittc ~'Banbe\'ung ~. 21, uub bie ~itate bafel'6ft. Ber­sabee, Alba Specula u u b Hibelin bH b et e11 ei 1t e n ~ e11 u lt g ~ 9Ür tel A1t m@) Cf) u\} e b e0 ~ ebir 9e~ 3 ubau u b 3 eruf a (em'ß.

-~

f!, I!

- i-;'1; I

: I; Ir j, I

1, I

:tJ. I- 1-,

f; ,

fI;.?1, I,:

1.,'.. : iI- l~I -

~

73~on 6. Ulcumann.

Hoc enim castrum Gibelin 1),quod antiquitus Bersabee vocaba­tur et castrum Blancegardeedificata fuerunt ad reprimenduminsultum Ascalonitarum. Blance­garde tribus mi!. distat ab Asca­lone. De Ascalone fuit rex Hero­des 2) eo tempore, quando natus

est Christus, qui et Herodes inBethleem et confinibus eius san..

ctos Innocentes peremi iussit.Acharon est quinta 3) civitas

Philistinorum non longe ab Azoto. distans iuxta mare sita ibique

est locus ubi nunc est ecclesia,ubi angelus Domini invenieusAbakuk portantem prandium mes­soribus arripiensque per capillos,dctulit eum ad Danielüm in Ba­hiloniam qui crat in Iaeu leonum.10 p pe 4) non longe ab Accaron

I) 1) i crc @H c1re i ft ltl 0 fj ( b 1t r d) ~"( 1t ä fa1{elt tlt l' ij r cr cr m3 öct crna 1t ~ \l erho l: belt : i cI] feIJ e ba 0 9l i d) ti ne a1t a 3 (1 C0 b \) 0 lt ~~ i t r \J T} er:(p. 1071): Huc alltem oppidum cum qttil;usrlanl :tlij~ :-:eil. H"rsahec tiive

Gihelin et Alba Speeula qlle vulgal'itfa r dicit.ur Blauchcgal'<le l't octo milia­

ribus rlistat ab Ascalone, contra snperbiam AscalollitaruIII, ad eOl'UlTI iuso.lentias . . . reprimendns, nostri . .• fllndaverunt. - .3 cf) tn ödJ te be11 ~9ir.fo {efeu: Hoc auteln castrum et castrum Gibelin quod ... - T lieft fo:Hoc enim castl'um in GibeIe in (l1.1od ... ct castrunl Blallcegerde fu. ed...Ascal. Distat autem ab Aschalone b'is nlil. - ~m ben Clt f Ö11 11 t e 9e~ 01::

feu \verben, menu man oben räfe: "de cuius ruinis Ibelim ca­stl'um."

2) ~ e1t t li d} erb ei T: I [crQdes rex cuius tempore Christus est natus.Hic Ifel'odes occidit in Bethleem Innocentes - N om: Christus.

3) N et V: una de civ. - M, T et Jacob de Vitr.: quinta. _ Mom voces: non longe sita. - N: ab Asato. V: Asaco. _ M: in quo An­

gelus. - N 0 In: portantem. T: Domini Abacuc portante p. m. arripuit p.c. deferens eum. - M: accipiensque.

4) T: Joppen civitas est non longe ab Acc. distans in litt. m. ubi b.p. Th. que Dorcas dieebatur. - M: Ioppeil est non longe. e tom: sita. WieL au feinem Mer galilee bei Joppe farn, lnein id} nid)t öU erUärClt.

arbor ') palme qua inclinavit seVirgini Marie cupienti de fructueius -comedere, que ad preceptum

lesu i terum se erexit.Darum~) oppidum aBt in

confinio Ydumee et Palestine si­tum distans quinque mil. a Ga­zara, ab Asca10ne vero decem.Ascha10n est una de quinquecivitatibus Philistinorum nonlonge a mari. Geth fuit una de

civitatibus Phylistinorum non lon­ge a Lydda et Ramu1a sita, de

CUiU8 ruinis Gibelin 3) castrumin eodem co11e constructum 6st.

Philippi descriptio Te~ae Sanctae.72

,

Page 39: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

1) ~e~t: fons Ioie. efr. Vogüe, les eglises. p. 446. bie anolltjme ftau3·

~efd}reibultg, wetd)e abet anbete (gntfetltllltgeu angibt.2) ~irnhf, tieft Vogüe p. 446 Rames. .. . ,3) N: Via qua dueit. V: Via ducit. M: lerus. vero mlh~l·la VII. - r:

sex miliaribus. - M: Medin. M: in quo sep. sunt. - T: In quo Bunt etsepulti Mach. a parentibus eorum sepulcrum adhuc appal·et. M: et quies-

cunt adhuc eorum appar.4) M: Medym. T: In Yoppen est eivitas Lidda. M: Georgij in maro-

nis s. f. manifestatur.~) In Lydda (quoque?) seus. Petrus s. claudum no~... T: Ibidem

in Lydda que a vulgo Dune S. Georgius nuneupatnr, sanavlt Petrus Eneamc.~laudum dieens: Sanet te Dominus noster Hiesus Christus.

6) Loppis. mUll wirb bai ~Ott "Lompson" im (>bodeui cap. L~III.beutlidp bet ~dfell ~ieu "ber ~ltal1 bei ~. 3aeob.1I

- ~ie fomrrtt ObotlCU6AU bem frall~öfifdJen ~otte, ba~ bet ~bfd)reiber bei Codex guelferb. Nr. 40

gar uid)t ,>erftaub ? . • .7) [flan bead}te, ban jeiJt uad) lällgrtent ~l1ibletben nnebet eln~Ql, unb

~mat ba~ tefJte IDlat bie beliebte ~grafe: ndeinde vadit homo", wleberte~l:t.~eibe ~~i1il>l>l1ß::Xel:te, fO uerfdJieben fie itn (gin~etllell fiub, befd)tetb~l1 11un blelüfte, abet 11Ut bit ~rra. Cod. B gibt al1~ bie ~ntfetnungen an, bte anbeten

75

saream qua est Palestine me­

tropolis ex qua Cornelius cen­turio quem baptizavit b. Petruset in episcopum censocravit: quaolim voeabatur TurriB Stra to·ni s. Ex 1) ista Cosarea fuit b.Philippus, unus de septem dia­conibus ab Apostolis electis, quiquatuor filias prophetiss8S ba­buisse testatur et perhibetur,euius corpus ibi eum filiabus tu­mulatum fuisse monstratur.

Assur 2) vero quod anti­quitus Anti patrida dicebaturinter Joppen et Cesaream supramare situm este

iSon B. 91 eu lU an n.

que dicitur le perron ssnetiIacobit ViceBimo quarto miliarioa Joppe est eeBarea Palestine.Hee autem Cesarea antequamHerodes, qui pueros interfecit inhonore CessriB eam ampliasset,Turris Stratonis nomen habe­bat que supra maris littora sitaest, portum eommodum (non) ha­bet, ortorum autem et pascuorumet aquarum flueneium plurimamhabet ubertatem. lpsa vero estmetropolis Palestine secunde. Inhac autem civitate est carcer, ubib. Paulus Apostolus longo tem­pore datentUB fuit in earcere u t

pergeret Romam et suam prose­cutus est apostolacionem. et ex­tra civitatem est tabula Domini.- Secundo mil. a Cesarea estlocus qui vocatur . .. ubi ipsarequievit. Deinde per 111 leueasest cava beate Marie Miliario ab

Codd. geben biefe1ben llur beim ~.f3ilgetfdJloffe all. Bum ~e~te be~ Cod. B.. iftalt uergIei~ell ber oben angefü~rte frau3. ~ltol1~ml1~ be mogiie'~ p. 444 unb445, 11Ut ge~t biefet wie aud) ~~eobericu~ bie stüfte ab~uiirt~ und) 30~l'e öu.- T: Petrus baptisans in Epm. e. hee olim dicebatur. - M: dieebatcul"istrationis.

1) M: ex qua. - T: ex eadem est Pbil. de septem dyac. unus perapostolos electus. N et V: de oeto dyacouis ab Apost. electis. M: VII diac.sub Ap. eleetus qui filias proph. habuit. - ~ell mdntiufatJ: qui quatuor lefeidJ und) T. - N et V: qui q. fit perhibetur proph. - Odorieus: habens.- T: Ibidem eum eilJ sepultus.

2) 3 eÖt läfit Cod. Mein grofieß ~tüd meg, feiu Xe~t lautet: Non longeab Assur in monte Carmeli beatus IIelyas propheta. 'J1ercio mille ab Iel'1m.

est vieus Anathot ex quo fuit oriundus b. Ieremias propheta. Ibi pl·opa estopidum Magdalon a qno dicta Maria Magdalena. M. Tyberiade accipit pre­eellens miraeulum.

in littore maria est sits ubi b.Petrua Thabitam viduam sus­

citavit.Via que ducit Ierusalem,

sexto milario ab es, est mon sMo din 3) ex quo fuit Mathathiaspater Macbabeorum, in quo se­pulti quiescunt Machabei adhueapparentibus tumulis. Octavo mil.a Modin per 4) viam que ducitloppen est Lydds que et Dios­polis dieitur in qua corpus b.

Gcorgij martiris sepultum fuissedicitur. In Lydda 5) que nune S.Georgius a vulgo dicitur (ibi)sanavit b. PetruB quendam clau­

dum nomine Eneam.Deinde 7) vadit homo lop-

pen, deinde Assur, postea Ce-

Philippi deseriptio Terrae Sanetae.

Octavo mil. a Rames estIoppis ß). ibi est quedam patra

Da Ierusalem quarto Mi·liario est mon s J oi e .1), ubi 8e­

pultus fuit S. Samuel. Sexto mil.a monte Joie est Betenuble. Sextomit a Betenuble ast civitas 1i­

densis que dicitur in gallicoRames 2) et martirizatus fuit S.

Georgius.

74

..-:::.~;-------.--- .--._.... - .....

Page 40: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

1) ~~ \uh:b wo~l "Le mnres" ~eifiett müffel1, eine "ielbefud)te IDladen::~aUfa~tt. - lJran~. Anonym 1. c. 445.

2) V: petra massa. T: Castrum per~grilll, pri llS in Pctra excisa dic­tum, ubi corpus ... e tom: virg. et mart. T: quod de ... est translatum.

3) miefe~ ~·aiut 30~all1t be ~lte erwä~nt aud) ber ftau3. Anonymusp. 445 al~ ein gtied)ifd)c~ srrofter: auf man be 5Be{he'ß ~ntte fluhet fid) ein Drtet Tireh bei ~t~litq. m3elllt nUll bel: frall~. Anon. unb uufer ~~Ui~~uö::~t~t

(abet aud] 3acob be mitrt)) baö <5:a~~arnaum bet !üfte nörbHdj in bie 91ä~e

"Olt ~'(tqnt betfe~en, fo \uirb - fanö auf ber ~att be 58elber'fd)en !atte bieOrt~lage llid)t "erfe~lt ift - laum ba~ ~iet erwä~ltte ~alJqarnaum im heutigenKefr Lam gefud)t werben bütfen (@)e~~. ~ilgetbud) 11, 472). 3cf1 folge het ~nc:

fidJt ®uerttt'ß, \l.le1d)et in ~it e{ ~lteife (neben et::~ite~) <5:a~qar1taum wiebet::ertenllt. Dc ora Palestina p. 28. ~ud) ~urd). (ed. Laur. p. 22) gibt (ial>qat==naum bei 21 cco n an. - T: Gazale quoddam quod olim C. vocabatur. J ae 0 bd e Vi tr. 1071: Petnl incisa sivc Districtum inter Doram et Capharnallnt;rbeufo Guil. Tyr. X. 26 (p. 791).

4) S. Mal'la Carmeli Wat uad) lluferem fran~. Anonymus "on {at. ~te::

tniten be\t)o~ttt, mit einet lleinen ~itd)e - "Olt bOtt fhtb 11j2 ~fltfen bi~ 3umgtied}ifd}en IDlal.'garetf)entloftet, mit ber tJelfenfa~ene bee q. ~liaß. - ~gl.

Guerin, de ora Pal. p. 18' sq.~) ~ett: ho waß uieUeid)t dimidio gdefeu werben foU.

77

na,1) postea est Cayphas seu

Porphiria. Deinde ACCOIl2),

que olim Ptolomaida dicebatur

octo miliarijs distans a Caypha.

Cayphas sub mante Carmelo in

littore 3) maris 8ita~ magno tem­

pore beatus Helyas propheta in

monte Carmeli conversatus est etdiscipuli eins cum eo et. Heliseuspropheta post euro.

Tercio mil. a monte Carmeli

est mons Caym 4) ad cuius ra­dicem iuxta fontem Lamech pater

~on 5lB. 9lcumann.

t) -P a11 na \l.lhb bOll 3acob be 5Bitr~ 1. c. nid)t enuä~llt, "ieUeid)t ent~fianb biefet 9lame h.urel} bie 91äqe "on .pail>~a, \udd)e6 in1 9JHtte!aHec ~a~~ija0genaunt \uurbe. i)tC ~age bon .panna beftimmt ber fratt3. Anonymus de Vo­gües 445: Entre S. Marguel'ite et les freres du Carme.

, 2) T: deinde ... Gazale quod Rannn dieitur, deinde Metl'opolitanuRque olim Ptolomaida d. novem miI. a Caypha distans. - ~~eobericu~ untet-­fd)~ibet e~n a!te~, gano oerflötte~, unb ein nä~er alt ~CC01t tiege1tbe~, baß "neueu~~l~~a: lene~ biitfte. baß ".pa~ttall beß IDlittdalterß fein (~~eob. p. 89 u. 90).mte &ntfernnng 3\l.ltfdJeu ,\)at~ija unb ~CCOll i~ fo groß angegeben wie bei'Burd}atb p. 23 (4 leueRe). ~~eob. red)net 3 mille

3) V: ... sita est in monte Carmeli magno quo tempore b. EI. pr.conv. este ~er ~ert 1ft att~ 'r.

4) V: et no. Caym. @)i eij e 5Burd). a mOßte Sion ed. Laurent 910tr 314p. 4~.. T: iuxta fonteR. V: Lachem. T: aren BUO occidit Cayn unde et dixitOccldl unum ..•

.. (·.jG~,:~~~:.;;,;-,.~;i!:f'.miIiario est monasterium . be~tevirg. Margarethe. Super mon­tern Karmelis in parte illa que

supereminet civitati Porphirie,

que hodie appellatur Cayphas

peregri!li ad exemplum et imi­tacionem sancti viri et solitarijHelye prophete iuxt.a fontern quifons Helye dicitur [monasterium

exstruxerunt: <[oniectut] ubi non

longe a monasterio iBo vitamsolitariam agebat.

In pede montis est cavaHelye. Deinde per Ir1I leucas

venit homo super Accon super

litus marie recto itinere. ...

Terra Ierosolimitana in centromundi posita este eie~e ~in~

leitung.

Deinde ast cRsale , quod vocatur

Capharnaum,3) deinde est

aliud oasale, quod dicitur Ha n-

Septima mil. a Cessrea est Ca­strum peregrinorum, quodantiquitus Petrs incisa 2) dioe­batur, in littore maris situm,nobilissimum castrum Templi, ubioorpus b. Euphemie virg. et mart.in magna veneracione habetur deCalcedonia civitate Greoie illucmiraculose translatum.

Philippi descriptio Terrae Sanctae.76

Secundo mil. a castro estmonasterium S. Iohannis deTire 3).

Secundo mil. deinde 6st mo­

nasterium S. Marie Carmeli,4)locus pulcher et amenus situs intermontes, ubi manent fratres latiniagentes pcnitenciam. Deinde 5) ...

illo 1000 est 1e Merle l)'ubi na­tus fuit beatus Andreas. Miliarioest castrum peregrinorum: ex­tra castrum est petra, ubi b.

• virgo Maria requievit et infracastrum est corpus beate Eufemievirg. et mart.

Page 41: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

78

Noe sagitta Bua peremit: 'Caynarcuque suo ducem 8Ullm, undedixit: "Oocidi virum iustum" etc.

Tercio mil. a Ierusalem estvicus 1) Anathot, unde fuitoriundus b. Ieremias propheta.Sexto mi!. a Ierusalem est R a­ma 2) civitas in tribu Beniamin.Nono mil. a Ierusalem iuxtaModin Eleutheropolis seuEmaus 3) ubi duobus discipulissuis apparuit quem cognoveruntin fractione panis. Item Gabaon 4)civitas in tribu Beniamin iuxtaEmaus et }Iodin sita este

1) V: confinitus.2) ~o und] V unb T. - N läßt bie 2Dorte: "in tribu - Emaus" meg:3) T: a Ierusalem est Modyn civitas iuxta Emaus castellum, Ubl

cognoverunt Hiesum discipuli in fractione panis.~) T: Gnbaon. N et V: Cabon. T: sita iuxta Emaus cet. om. - N

et Vom: iuxta.

(~cf)hlfi folgt.)

11.

Jlegri1f, Jlusbeijnung unil Jlemeis ber Jnrpiration.~on ~~ tt1J. lSütgtl 1 mectoI in ~inblat.

11.

~it entßtßtnßtft~tttt Z~torittt ~Olbttt" unb ~Ilultn' ,.

580n S)olben, bem berü~mten ~rictor ber t~eo{ogifcf}en ljalu(tät3u ~ariG, err~ien 1652 bafelbft unh brei 3a~re fpäter, in uerlneijre

ter ~uf(age, 3u ~ö(n bQ~ 5lBerf~en: "Divinae fidei analysis", worinher ~erfaffet, heffen jß(üt~e mitten in bie ~treitigfeiten ber ~~u{en

über bie Bcientia media unb bie barauf bafireube st~eorie in ber@naben(e~re ~ineinfiel, in her ~ürae aUe fat~onfd}el1 9'teHgion~lUa~r:::

~eitett anfü~rt unb bei jeber genau feftftent, maß baran göttn~erDffenbarung~in~a(t, tnit~in tide divina nU glauben unh wa~ baranttliffenfd}aftlid}e ~rmeiterung unb .But~at fei, Init~in nur in fOhleit~nfl'rud} auf ßuftimmung ~Qbe, a{~ e~ in feiner .sBeRtünbung bemeinaelnen ~ubjefte einleud}tet. IDa bie neuere miffenfdjaftHdje ~n~

filVt über bie 3nfpiration auf i~n a{~ ben Ur~eber 3urüdge~t, f0

wirb e~ geretVtfertigt fein, lDenn mir feine ~nfd)auungen in extensobef13red}en. @)ie finben fid} in her angefüijrten @;tVrift lib. J. cap.V, §. 1 u. 2 unb liL. II. cap. III, §. 1 (und} ber ~u(igabe bon~tof· )Braun, )Bonn, 1844, @;. 38 ff. u. 137 ff.). ~Il ber erft­angefü~rten ~teUe wirb bie tjrage be~anbert: 5IDaß tft bie l}L ~"'rift?unb: ~a~ ~eifit e~, eine ~d}rift fei canonifdJ?

~ie ~l. ~d}rift, lautet bie ~lthDotf, ift nid}tß Qttbere~, aIGein @;!f?riftlDerf, lDel!f?ee UOIl ber @efammtfir!f?e ale ein fOI!f?ee auf-

Page 42: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

-----

(Philippi textus ad fidem quatuor codicum msptorum).

Cap. IX.

De peregrinacionibus Tyberiadis et t) locorum adiaeencium.

Quartodeeimo miliario 2) a Nazareth est Tiberias eivitas, queantiquitus Oinareth nuncupabatur, sad Herodes Tetrareha ad ho­norem Tiberij Cesaris Tiberiadem appellavit. quam Iesus in iuven-

«(f;d)!ufi·)

IV.

Drei mittefafitrCidje pifgerfdjriften.ID.

Phflippi descriptio Terrae Sanctae.

~erautlgege6en unb erliiutert bon P. l!Itl~etm ,.. tteumann, S. O. eist.~tofeffot bet i;~eologie im (Stifte .ßeiIigenfreua.

f) Tom: et loc. adiac.

2) ilfefe lmtfernung giflt 30ij. tBirafl. auf x, ijretellutl, Innom. VI unbAnonymus de VogütS's auf XU. - ilieretl IX. ([all. flefte~t autl 3 SBrud].Ilücfen autl bem alten ([omllenbillm: a) ~er SBefdJrei6ung bOIl ~i6eriall j b) bemj8rud]llücfe "dividit" 6itl "sub montibus Gelboe", unb c) 110m 30rban. j8eiijretellutl, Anonymus de VogütS's unb Innom. VI. ifl bie umgere~rte Orbnung..8u 6emeden i11, baD bel' Saj,} 11on Ci erg efa liei lJj~ilillllUtl, afler aud] fd]ollflei ijrdelIu" llon feinem lJjlaj,}e ltJeggerücft ill; er rommt erfl Uor im f5d]luffebell ijretellull, lIleld]er lilie eine !llad]lefe aller in bel' SBefd]reiflung autlgdaffentrSiij,}e erfd]eint, unb lIlirb bort 8l e9re ff a genannt (Cod. Vieun. 609). ~~eobe.

Oeflen. JBierteli· f. rat~ol. ~~eol. XI. 11*

mecenfionen.

SDrud bOlt Vlbolf .polA~atlfen !n ~ienr. r. llni\)ufitlit••!8ucbbTlldtrtt.

164

i~re @Strafen in eitel tlunjl u~b ine6el, unb rann, fel6jl.in einem re4Jrifti:,nirten römir~en @Staate, iebem Utt~eile ltlegen "~ogmattldj en ~rle~renbi~ aum ~rlaffe eine!! Urt~eile!! •ex cathedra· ltltberf4Jro..,en ~er en@{

m3enn e! mir nur Qud) ~atbttle9~ gelungen fein foUtt, .etnen au~

.ben~flreit far ~at~olifen in einen .rein ltliffenf~aftli~; ~:ett bil6:r b~~~met~äItnifi ber "bogmatifdJen ~Utte" au t'iip~ltdjen" atlJ~ ene en,uoubelt au ~aben, fo ttliU. icl} midJ beffen fe~r freuen.

Dr.~. StarB,

~fQtter in Sll. ~Qj(ll.

Page 43: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

{1

1j,

, ~

ü,: "

167}Bon fB. ineumaun.

11**

iecit volens eum pereutere, sed eadem fax miro modo infixa in ar.borem crevit immensissimam, que usque in hodiernum diem floresproducit et fructus, que arbor lingua Syra (et) vulgariter Zarornominatur.

Quarto miI. a Tiberiade versus meridium est Dot.haym I), ubifratres Joseph Hismaelitis vendiderunt. Quarto eciam miI. a Tybe­riade est Beth u li a 2) civitas, ex qua fuit Iudith, que Holofernemperemit. Mare Galilee finitur 3) inter Bethsaidam et Capharnaum. AB e t h sai da 4) fuerunt oriundi Petrus et Andreas, Jacobus Alphei etPhilippus. Quarto miI. a Bethsayda eilt Corozaim,5) in qua nutrie­tur Antichristus, seductor orbis. De hijs duabus civitatibus 6) aitDominus: • Ve tibi Bethsaida, ve tibi Corozaiml" Quinto miI. a Co.rozaim est Cedar 7) civitas, de qua dicitur in Psalmo: • Habitavicum habitantibus Cedar" etc. Capharnaum 8) civitas in dextrocapite maris sita est, civitas Centurionis: in hac civitate multa si"'na

'='fecit Jesus. Secundo mil. a Capharnaum est descensus montis 9)in quo Dominus fecit sermonem ad turbas et instruxit Apostolos

I) IDiefer @lab fleijt im T ijinter bem nad)folgenben @la~e. T: Itemquarta mil. ... Dotaym · .. abi fratres filij lacob vend. los. Hismaelitis.­M: Yoseph eum. - N: Hismaeliticis.

2) M et Tom: eciam. - T: Bethula.

3) miefer @la~ feijCt in N unb V. - T: Mare Gal. est Bethsaidem. _L: "derspringt." _

4) T ~Qt eine anbete ~ortfolge.

5) Tom: seductor orbis. - N et V: seductor noster. _ mie ~age bonläoroaaim wirb woij( laum im ieri.aeij, aud) nid)t in ~eDijum gefud)t werbeubUrfen, foubern in bem bon @lee(}en auf ber Oflfeite bell @leell aUfgefunbenen~ijurafin. - @lellll, !J,lilgerliud) II, 196. - @ld)oll (fugefillllull = ijreteUull, aud)30~. ~irAb. 505 etlvä~nen obige ~egenbe_

6) T: Dnus ait Mathei: Ve.

'I) "Quinto mH." fd)rei&e id) nad) M unb T mit aDen bom ~omllenbiuma&~ lillgigen ced)riftfleDtrn (einaige V(ullna ijme: 30ij. 5lBira&., weed)er VI. ~at).N et V: quarto. - M (äDt ben ganaen folgenben @lall weg unb liefl: civitasCedar centhurionis ubi multa signa feeit Iesus.

8) T: Bed Cap. e tom: sita. - T: feeit Dominus.

9) T: descensio montis. M: descensus Domini, ibique fecit D •••discipulos snos. cet. om. T: predicavit Dmns. ad turbas. Mt. V. ibisub monte leprosnm euravit.

(Philippi descriptio Terrae Sanctae.

. ~ f~iebt p. 100 bie SBefdJreibuug be~ ~orbQ1t (aul bem CSomptnbium) m~t#ttCU "I ~ tU f' t~ N. Tybena.ten in bie )BefdJreibung ber UntgebUl1gell uom \;.lee ~ene are ,,_ - '.T: Thiherias. - V: Gynareth. T: Emareth. V: nuncupata est.. T: dlcebatur.- V: Tybris Cesaris. - V: nuncupabis Tyberiaden appellavlt.

t) Vom: sita. Tom: este - T: ibi prope. et om: perpetuo. V:emanantis.

2) V : Supra illud. T: Super illo ~ari. - V: ~bi Petrus. T: Petroquedubitanti et mergenti dixit. et om: Ubl. - V: reddlt.

3) T: In aHa parte maris sinistra in confinio montis et Gen. laeus. -T: ut adhue.

4) T: Hee autem. in fine addit: existi~.

5) Tom: huius. N: Tirij. T: Hiram reg1 Oyro.

6) N: Magdali. T: Magdalum castrum et opidum opidum Marie Magd.a quo est nuneupata. L. von Nazareth.

7) ~ier beginnt wieber ber IDleUer (iobet: In Tyb. aeeipit preeellensmir. quod cum. - T: notabile mir. puero Iesu ibi exiatenti. - N: permanerat.- T: Quidam Iudeus faeem ardentem proiieiens post Iesum. sed .. - M,N, V: muro innxa. T: miro modo infixa. Odorieus: sed fax Infixa t~rre. -:­M: immensam. - Tom: que. T: usque nunc. produeens. - N: produxlt.- M: que arbor ligua sira zasar nom. N et V: ligua sua vo.lg. -;- T: ~t

dr. lingua Syra et volg. Zaror. - Za'l'ur ~Qgeborllbaum: \iobtnfon I ~alalS

ftina 1, 179.

tute sua frequentare solebat. Hec civitas supra mare ~a!i~ee 1)seu stagnum Genesareth sita este ibi sunt baln~a aqu.am cabdlsslmamperpetuo emanancia. Supra istud mare 2) D.omln~s Sl~CO. pede am~u.

vit., ubi Petro ad eum ire volenti et me~gl d~b~tao~l alt:. ."Mo~lcefid · quare dubitasti?" ubi eciam alia Vlce dlSOlPUltS penchtantlbusel, ..

°ll ddl'dt't In sinistro capite 3) mans In concavomare tranqul um re . . .montis est Genezareth, locus generans auram, que ~dhuc.ab l~bc

habitantibus sentitur. Hec 4) regio (est) Galilea genclum, In trlbutarnen Zabulon et Neptalim. In superiol'ibus partibus hui~s 5) Galy:lee viginti civitates fuere, quas rex Salomon dedit Hlram, regtTyri, amico suo.

Secundo miliario a Cynereth est Magdalum 6) oppidum, a

quo est b. Maria }lagdalena. .

In Tyberiade'7) aecidit excellens miraculum non preterm~tten.,

dum: quod, eum puer lesus euro quodam Iudeo permaneret, lratu8idem Iudeus contra eum arripiens facem ardentem post Iesum pro-

166

Page 44: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

metropolis que et Bethsan dicitur, supra euius muros suspensasunt corpora Saul et Ionathe.

Bub montibuB J) Ge1boe lordanis eonficitur a quo 10eo usquead mare mortuum vallis illustris vocatur per quam labitur lor­danis cuius aqua mare mortuum ingreditur et tarnen non com­miscetur: dicitur enim in isto mari, quod lignum submergitur etferrum natat.

Ad radicem montis Libanon est Paneas 2) civitas aita i. e.Belynas que et eesarea Philippi dicitur, ubi Dominus clavesregni ee10rum saneto Petro repromisit. Ibi prope ad rll.dieem 3) mon­tis Libani repperiuntur duo fontes seil. Yor et Dan qui intrantesmare Galilee sub montibus Ge1boe lordanem eonfieiunt, sicut supradictum este

Ultra mare Galilee 4) ex opposito Tiberiadis est GergesBoppidum, ubi lesus curavit hominemobsessum a 1egione demonum,e08 in porco8 intrare precipiens, qui et eodem Iaeu Bubmersi Bunt.

II ;

169

Ydu­Caput

tiOll !B. 9leumQnn.

(

Cap. X.De peregrinacionibus Damasei et con1inibus eius. 5)

Arabia 6) et Ydumaa iunguntur in confinibus Bozdron.mea 7) est terra Damasci. Ydumea 8) tamen est sub Syria.

1) N, T, V: mare moncinm. - T: qnern lord. illabitur. _ N et V:ingrediuntur et tarnen non commiscetur. - M: aquam ... fertur inqn8mquod in isto mari ferrum natat et ligllum subm. - miefe @5djhl!lbemerfungfe~lt im T. - N et Vom: quod. - L für3t ~ier fo fe~r, baÖ uacg feinem~e~t ba~ tobte ID1eer salta na~e bem ~ebirge ~e(boa läge.

2) ~lIdj biefer @5QV, ber bei ~ret. u. ~. bell ~il1gQl1g all1: ~ef,ilreil"lIIgbeß 30tbanß bUhet, ifl Uon feinem ~laue uetrüdt nlorben. _ T: Panl'a. _M: Pantas eivitas ibi enim Dominus permisit eerta rete pe (sie!) lbique adrarl. - T: sita que eciam Ces ... ubi Dominus Petro claves dedit.

3) M: cernuntur. T: oriuntur. - T: Dan, intrantes vel inHuentes ...ql1i sie Iordanem inundant.

4) M: Gorsana •.. Iohannes (sie!) - Tom: hominem. _ M om:obsessum. N: eos precepit. V: eis prec. - M 0 m: lacu. N et V: eademla"u. - T ~Qt ben 9Qnaeu .!BeifQ' "eos precipieus" 11. f. tu. nidjt.

6) SDie Orbnuu9 iu biefem ([QP. ftimmt aiemlidj 3U ~~eob. Cap. XLIX,sq. -t>ier ~Qt T feine .lBefdjreibulIg VlrQbiell8 QIIgefevt (fie~e oben Cap. Vm).

6) M: Rabia.

') ~et ~11~ fe~rt im M.

8) T: Yriumea sub Syria. M: Ydumea cum sub Sirijs. _ N: subBars. V: sub Zara.

PbiUppi descriptio Terrae 8anctae.

suos d0C8n8 eos, ubi et leprosum ouravit. Miliario I) ab illo deeoensuest locus, ubi pavit Dominus quinque milia hominum de qumquepanibus et duobus piscibus, unde locus ille .mensa vooatur i. e.locus refectionis. Cui subiacet 2) ille locus in quo Christus post Te­surrectionem Buam discipulis apparuit comedens cum eis partempiscis 88si et favum melHs.

Dividit 3) lordanis Galileam et Ydumeam et terram Bosronque est Ydumee secunda metropolis.

Septimo mil. a monte Tabor est I ezrahe1 4) oivitas que etZaraim dicitur in qua Iezabel impüssima regina fuit que abstulitvineam Naboth. Iuxta Iezrahel est campus Macedon~) in quoOchozias rex a rege Samarie 8ubactus oooubuit. Miliare UDum 6) .aI ezrabel sunt mon tes Gel b 0 Ei ubi Saul et Ionathas filius eius oc­cubuerunt. Becundo mil. a Gelboe est Ci topolis 7) civitas Galilee

t) T: uno mit. tamen ab .•• M[: Ibique per unum miliare. -.N: exquinque pan. T: et ex hoc ille locus voc. mensa. - M, N et V: nomlnatur.N: perfectionis (~oblet, ~~eobeticuß p. 226).

2) T: iste locus ubi Christus.. . manifestavit mandncans.3) T: Dividit autem. M: Rosyam. T: Bozen. M: quia est Yd. secnnda

llieampolis. - SDet @5a~ fie~t bel {yreteUuß an bet tid]tigen ~tene. (cft. ilno::l1~muß 421, 30~. iDitab. öG6, Z~eobericuß 100). •

4) M: Seeundo mi!., septimo a monte Tabor est Yomel CIV. que Za­raim dr. ex qua. - i>ie @ntfernung gibt ~non~m1tß auf V mit. an, bie an::beten ~d)riftfienet fommen auf bie Bo~t "fiebenll.butd} folgenbe ~ltgobe~:

Secundo mil. a Tabor Naym civit&s. .. Quinto mll. a Naym Iezrahel CIV.

- i>ie feß Botoim nennt 30~. in i tab. : minor Gallina, Z ~ e0beticu ß: adcursum Gallinarum (p. 97, efr. p. 225). - ~eltinum ~iefi maior Gallin& (3.~irab. 488). T: Gezrabel... Zazarim . .. Gezabel... erat. - V: que estZaram in qua. et om: Naboth. .

fi) i)et @iat fe~lt in T. M: Iezarahel •.. Maceda .•• 0Z188. - V:Zamarie.

8) N et Vom: mil. unum. T: Vno miliari. - N: Ionathas ßlijqne.M: oecubuit.

7) T: . .. Gelboe civitas metropolis Galilee que Bethsayn dici~ur. _M: Tyropolis que et Betbussan dieebatur. V: Besan. -.M:" a,d CUIUS. -:­

T: suspensa fnemnt. - i'Qß ~tüd angefangen b?1t "Septlmo, ..\~ bon ~~t.

14f~ut bom tedJten ~la~e weg (bennittdnb bie ~d)tlberung @aldaa I unb @i~1S

mana',) ~ie~et· gef~oben rnotben: bebor et etaäijlt, -baü ber 30tb~n am ijuijebet SBerge @dboa aut bem ~ee flie(je (conficitur), etflört er bte ~age bettietge.

Page 45: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

II

.Il

)

/1I ,I1 I

!.)N ~:

171}Bon JlB. 9leumann.

dice~s: • "Saule, Same, quid me persequeris?" ete. Ibaptlzavlt Saulum A.nanias. n Damasco 1)

Decimo mil. a Damasco est Sardana2) ..t •CIVI as In qua estyeona reverendissima gloriose Virg Marie que d I I

t ta f· . . e erusa em aspor..a Ult. Jn substanciam carneam tota illa ymago benedicta ita con-

versa est quod die n ct I' 0 eque S8crum 0 eum non cessat emanare. de

quo.oleo

omnes peregrinantes illuc venientes in modicis vitreis am-pullIs asportant In q ··t 1

. · ua CIVI ate nul U8 Sarracenus vivere potestquurn Infra a • ,· ~n~~ monatur. Item quicunqufl ex Sarracenis fuerint

ex })quore oIe) dllUs peruncti confestim moriuntur.

Ad radicam Libani S) versus orientem (oriuntur) A.bbana et

ber !}Iuonljm. Aä~len ~ier IV. miI., bie übrigen ~ae ultr II. Bur Beit beg wuo'

~1;:I~b:;'~:~bf n~ocfJf}ie ~all{lifirdle mit bem gricdjifdlen <.!qbifdJore in 1lallJal!~' a'f U/on eure IDlofdJee (maumeria), p. 11.2) 1)er ~ h . h .

b' f - . a~ re'llt 11I T. - M ~at eine anOere WOnfoiqc. "'- L batte en eaÖ tuettet' unten llQd}gfQolt. .

2) Decimo l} a t M u 11 b T _ N h t S. . .~~. . • 'f a eptuno, - 'J)te,eLoe ~egeltbe wieli' etmat p. 14 s~. li.h·tet ber !Iober 519 (fo!. 126 b liill 127 b) ber lll3icner .pof.

f:~e/fomt~er,. lBlur mbIt eluem .etlU.Qll ueränOerten I6d,/nffe. .Bnr $eruoUfliilloiglUtg'J an · ure Argentlo tm S 1858

362 I! 1 86· . erapeum · p. 153. - 5lBieller ~Qllbf~r.• 10. unb Cod 480 ~ I 66 b m' V ., ~N t d .. o. • ~el ogile leB egIises 450 ~eir,t ber ~rtos re ame de Ba d . T Z '1 Jj ~

'. renal. - : bardana. - mer 1:ert Uon M itl fo fe~ler.ij:ft, bap I~ I~n gana ~erfe~en muli: Decimo mil. aDam. est Sard. civ. inrq

a ycona dIa. r~verentissima famulatrix glor. Virginis nata fuit qua deer. portata fUlt ID sub t .]} ,. s. carn. tota I a ymago ita conversa est ut dienocteque ec vac (unr f ·r'm) I '

. • e et 1../ " 0 eum non cessat emanare de quo oleoomnes fere peregrinantes ' d.... ,· In mo leiS vltrlS undique portant. Quod vobis pre-8tare dlgnetur Dom· .

PUll·1:e lUUS omDlpotens. Amen. UUO ~iermit fdjliefjt ber ~~ilip.ma rt bell Cod. M. - N et V: noctuque, Vom: modicis. _ T: Sicana

; go de lerns. asportata in subst, carnis tota ym. iIla conv. que die noe-eque D. c. em 0] de quo pe . d.

cun u '. " . , regr. In mo Ica quantitate reportantes in qua-S q e clvltate reponunt Ibl uullus vivus persistit ultra annllm iudeus Si

arracenus ex hoc u 't t t· .. .~. ngl ur, salm morltur. mIefe 1!egenbe ~at auertl .l8urdjnrgeutlu.,I~ll !Iompe~~ium rennt fie nodj uidjt. - @;d]erer (Geographia tom:.I8~t ~;r:~ : .. p. 6) fu~rt folgeube IDlarien.Wallfa~rtliorte in @;ljrieu auf:IDl ~ 6 , ({afarea, mamaliCUll, 3erufalem (be @;pallmo IInb ~pjlaritionllfn/1elle)da mall, !1laAaret~, Od]i, @;arbennill (gelllip ballfellie, lIlae er allll Baroniu;

;iiba;m~870 unter ~am~llCUll anfü~rt. Baronius a6er fdJöpft aUll ~rnolb bone · 3 Mat.h. Pans histor. AngI. ad annum 870).

) ~on Jevt all folgeulauter @;tüde nllll belll !IOllJh N et V .ut T·D ,.,,- om:Oll-nur. - • uo 11. Damas('hi, seil. Abana. _ V: Abana.

Philippi descriptio Terrae Sanctae.170

Syrie 1) Damascus est reverenda metropolis. Damascum 2) construxitEliezer servus Abrahe. Quidam dicunt 3) quod sit constructa a quo­dam qui vocabatur Damascus in agro illo in quo Cayn fratremBuum Ahel occidit. Damascum 4) inhabitavit Edom qui Seir et Edomdictus est. Seir: i. e. pilosu8, et Edom: i. e. rubeus, unde abEdom tota illa terra dicitur Idumea. Bat eciam 5) quedam parsiIlius terre Hus ex qua fuit b. lob, que et Sueda dicitur, a quadictus ast Buladach S u i t has.

In Idumee finibus secundo mil. a Iordane ast fiuvius la b 0 eh 6)quo trausvadato cum Iacob da Mesopotamia rediret luctatu8 estcum Angelo.

In Idumea est mons Seyr, sub 7) quo ast Damascus. Quartomil. 8) a Damasco est locus ilIe, in quo Christus Saulo apparuit

2) Tom: caput Syrie. M: est caput Sirie D. veneranda metro _ ~er~ag lautet bei ~~etmar (p. 13): Est autem Damaseus in Ydumea, sed estmetropolis Syrie. - IDlall bead}te bei Sog. m.\irab. p. 603, mie er bie einrei~tenben @)ä~e breiet @5tüde au~ bem ~omtJenbio unmittelbar aneinanberrei~t:Arabia iungitur ..•

2) T: Damasehum construxit filius Abrahe vel servus quidam dicta aquodem nomine Damnseho eo anno quo Cayn Abel oecidit. - M: Elyzer.- V: Elyzee, servus Abymel. - N: HeHsee, servus Abymel. _ M: Abrahefilius. - Anonymus: Eliezer, dispensatoris .Abrahe filiu9.

3) M: quod construetor sit qui vocatur Damascus in illo anno. _ Net V: in anno illo. - M: Cayn Accarone fratrem suum occ.

4) Tom: Dam. inh. - M: Dam, inh. Esau. - T: ES8U qui Seyrdicitur, - M: Zeyr et Ydron. Seyr quia p. Ydron quia iudeus, unde abYdron tota. - T: 8eyr idem quod. _

5) M: Est eciam quedam p, terre ilHus. N a d d i t: terra. M: que inSwetha. - V et N: que Sueda. - T: Baladaeh Swethes. M: Balda Swi­these N 0 m: Switbes. - Ofr. Theodericus p. 229. - L: ein tal flatt: ein ~~eil.

6) T: Zadoch. - ~er eitt~ige ~non~mu~ 421 gibt bie ~ntfernung an:3 mH. - m!aö mit ber ~ntfernung be~ Sabbof »om 30rban, bem er ~ufliefit,gemdnt fei, meia iel) nicf)t; \lla~tfdjeillrid) bie ~1ttfetllung be~ 30rbalt~ bon bem@;trafiellübergang übet ben Sabbot (Ofr. 9lobinfon 4J~~fifd), G)eografie beö ~eil.~anbeö, ~ei~3ig 1865, p. 175). - M: quo translato. - T: quo tr. luctatusest Iacob eum ang. eum red. Mezopotamiam. - N: Mosoponeam. _ M:loeutus est angelo.

7) T: in quo est Damaschus, @5ie~e ~Qureltt'~ 9lote 157 an ~~etmar(p. 13). ~er ije~ler ift fd)on im ([ompenbio. @enauereö ~at Bureh. a monteSion (ed. Laur. p. 42).

8) M: quarto loco miI. •.• est locus ubi. - T: Q. miI. a Damaschoest locus in quo Christus Saulo dixit: Quid me pers. etc. - mur 13~il. unb

Page 46: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

Pharphar ftuvij .Damasci. Kontes t) Libani et planioiem .&rohadosinter ftuit Abbana man magno Be copulaßs in ßnibus illis in quibnsb. EUBtaohiuB uxore privat!lB et tllijs de80latus absC8ssit. Pharphar 2)

vero per Syri9dll tendit in Antioohiam labens secns mUfOS eins.Deoimo miliario ab Antioohia in portu Soldini, portu videlioet S.

SymeoniB, mediterraneo mari Be oommendat.In Antioehia reBedit b. Petrus septem annis S) pontifioali de-

eoratus infula. In Antioohia 4) preoioBa virgo M:argareta est sub

Olybrio prefecto passa.Ydumeam et Phenioiam 6) dividit Lybanu9. Phenieia 6) est pro-

vincia in qua est Sur i. e. TyrUB Phenicie nobilisBima metropolisque Christum perambulantem maritimam iUam reoipere noluit, quedivina testante Boriptura tot martyreB Deo reddidit, quod eius Boliussoienoia numerum oolligit. TyruB Origenem ') tumulatum oelat. AnteTyrum lapis 8) eBt ille marmoreuB non modiouB, super quem leBus

L

r~·1

173mon IB. 9leumonn.

bie Il.nt bo. uufer .{lme 3efu6 G:~rillu6 lJfebigte un bo bie Uroltltle IIJlnrtilln~Qrt1tt mnlt ullbe bfm bolte uf ilullt unbe fllrnd} ~u im: @3e1ic jie ber lilJ ber

btd) getrß«en ~ßt un bie btufte bi bu fugeft·1) Tom: supra mare. Vom: a Tiro. T: que eciam T· ubi et

filium. - L: pharphar. - · .• 2) T: .Sarphen • • • eggregia • . • Dnus. filiam m. Chan. a dem. libera-

Vlt. i)et metfn~ quando 11. fo \1). fe~(t in T. - V: cuius moros.3) T Aie~t "in Affrica" ~u biefem ~a~t. - V: Beritum. N: Servitus.

_ T: quedam yc. Christi dla. (1) ridiculose a lud. denuo passa nD · m. p.pass. o~. que s. p~od. et aq. Sed viso mir. cruc. eum m. alijs credo qui-que ex stI11a perunctl ab omni peste curabantur ce t 0 V d 0• • 0 m. - : pro uxIt

In . 8ql1a~. - "vero cl'Ucifixo" cortigirt iel) Hit: "qui vero crue." - V:qUl cruclfixo.. - N: ex illo ycone. V: ex illa yeone. - 3d) cottigire nQ~

bem ([omlJellblo. _ V: reddebant. UJ

4~. i)i~fer ~nf,} fe~{~ in T .. - V: perhibebant. N: perhibent. - u~beobetl~uß Bett m.u fi blefeß !Btlb nodj in SBeirut gewefm fein (p. 110). ~mC5:om\Jtubtum fe~lt htefe ~1tgabt.

ö) T: •.. a Thiro ... hortorum sexto .•• Tripolitana .. v· rl'r· I·6) V dO

0 •• • • .L IpO 1m.: IVICIJS •• 0 super .. 0

staus predicabat cum mulier quedam de turba extulit vocem dicens:

"Beatus venter, qui te portavit" eto.Octavo mil. a Tiro 1) versus aquilonem supra mare est Bar-

phen, que et Sarepta 8y doniorum dicitur, in qua quondamElyas propheta babitavit, ubi filium vidue suscitavit, quem diountIonam prophetam fuisse. Sexto mi1. 2) a Sarphen est Sydon civitasegregia extra euius muros Dominus sanavit :filiam mulieris a demoniovexa~am, quando dixit mater puelle ad leBum: •Domine, nam etcatelh edunt" etc. De hac civitate fuit Dido regina qua Karthagi­nem condidit in Affrioa. Sextodecimo miliario a Sydone 3) est Beri­tu s opulentissima civitas ubi quedam yeona Salvatoris nostri non

mul~~m POBt pasBionem Buam fuit ridiouloBe ad ignominillm ipBiu8eruelfixa que sanguinem produxit et aquam, unde predicti crucin­xores viso miraculo euro multis alijs vero crucifixo credideruntQuiounque ex Btilla yoone perunoti a quaounque infirmitate Bani redde~bantur. Heo yeona 4) postea Romam translata. perhibetur.

~d rad~oem Lybllni Becundo mil. ö) a Tyro eBt puteuB aqua­rum ,VI venel um. fons vero hortorum est sexta mil. a civitate

Tri~oli ~d. r~dice~ ~ybani versus oeoidentem. Est enim TripolisSyrle noblhsSlma cIVltas multis delioijs 6) afftuens supra mare sits.

Philippi 'descriptio Terräe 8anetae.

t) N et V: Montis. _ T: trans8uentes montes L. et pt Areb. - Net V: I'lanieies Areb. in terram 8uit. T: Tane Abana mari magno eopulantein qnoram finibus Eustaeb. eum uxore et filijs privatus dolorosus abseessit.

_ i)nl ([om\Jenbium lieft: trsnsfluens.2) N et V: Carphar. T: ad Antioehiam. - Decimo mil. nClllI V,

1', ~tet., ~~eobericu6, 301}. lIDirbb., ~non\)m. unb Innom. VI. - N: Septimowi~ oben \note 13. _ N et V: portus Soldini. T: iu portu Soldym. Theod.:in portum SoUm, fie~e bnbu bie \note nuf C!i. 234. - T: i. e. Simeonis

cet. om. - L {nI \l)n~tfd)eintid) porta {laU portu.

S) V: Antyoebia. T: episcOPU8 deeoratu8. ce t. 0 ID.

4) V: In Antyoehyam. T: Ibique beata Virgo Margaretha passa est.

_ ~nbete nennen fie ~nrl)at(l: m.\Ubtanb, lnnom. VI.

5) Abana.6) N et V: Phenici. _ T: Tbirus . • • maritima illa • ., N: voluit. T

o m: divina. T: dicitur quod tot reddidit mres. N: reddit. T: quoram nu·merum solius Dei. - Mar. San. p. 246: ibi enim corouatorum martyrum

multitudo, Diocletiani tempore. soli Deo nota este7) i)et ~(\\} fe~tt in T. - N et V: originem.8) T: Thirum est lapis • • . Tom: n. mod. V: nune mod. - T: super

quam Dnus stetit quando locutus est ad turbas et mulier quedam Martilla,Marthe aneilla, de qua dicitur Luee, que extollens vocem de turba dixit:Beatus •.• _ i)ie oben erwli~ute mittd~odJbeutld)e UelJerfevuug be6 SBnrdJnr.bu6, weIdje idJ befive, gibt benfdbeu \nnmen: SBot bem tore bna bn geit lenbem mittemtnge ber feIben t\)riidJen Ilnt bt\\leier lJogenfdJuffe (nut fo fitt mnu

'112

,

Page 47: ftaf~ofirdje ~~eofogie. - digihum · uer",ert~en fonnte ober ",oUte; e~ fel}eint, a(~ ~abe er bll~ ~oln~ penbiutn nur bellU~e1t, nid}t nu~fcf}reiben wollen. ~il1\t)iebcr glalt~.c

1) T·· q m Antheradus. V: Antriandum. - T: ubi est cap.. vlges. . .•.

parvula. - V: Anterandes. T: Antheradensis. N: que Apostolis. T ~rr::

esse. - N: ubi multa. T: ubi et multa patrantur beneficia p~r patroclnlaipsius matris Iesu Christi Marie Virginisque gloriose. - L fd)hefit gall~ ob ..jectiu: unb aifo ~at ber llilgreim ra~ö ein eube. .

2) Vom: omnipotentis. - N: breviter memorite~. V: brev~ter et~me­moriter: 3d) cordgire n«d) T: memorie. N: commendavl. Amen dlcant 01 etlaudent Deum. Amen. .

3) mad) ber ID'larginahtote bcö Cod. T wäre Philippus de civitate Deiber (iigenuQme unfereö ~utorß? menn ba« nid}t bod) nur eine -p~potqefe beöWllfd)reiberö wäre r

ViC8simo quarto 1) miliario a Tripoli est An teradU8 civitasqua vulgariter Tortosa vooatur. in hao civitate ast capella quedamparvula in medio maioris ecclesie Anteradensis sita. que ab Apo~to­

He Petro et Iohanne fabrioata esse perhibetur ad honorem b. Vlrg.Marie que usqua hodie in magna veneracione habetur. ibi multaperhibentur beneficia per intercessionem ipsiuB Virginis glorioseMarie.

Et de peregrinacionibus Ierusalem et tocius Sancte Ter~~ quevidi et eciam Beire potui hao dicta 8ufficiunt: quas (ego) Phlhppusad honorem Dei omnipotentis 2) et ad utilitatem peregrinorum bre..viter memorie commendavi.

(Codex: T): Et sie est finis loeorum et peregrinacionum Ie~.

salem Be tocius Sancte Terre. que ego Philippus de civitate DeI 3)

vidi et quantum (per) efficaciam graciarum in hijs locis indagarepotui, Domino auxiliante quantoque brevius potui, memorie com..mendavi.

"liJ!

'.tlJ:

"li

N

r1

t:I;:

LII.I.I'

r:1

f,:

.'

ii/'

f:'

I,I'

1;I'1!;1

i;

11.

~ie fogettllttnte "Elevatio Christi de sepulchro" oller IhtfereQluferfte~un9'feter+

Wm Wbenbe be~ ~eir. ([~arfam~tage~ wirb in bielen ~ir~enbe~ öft- uub lUeftri~eu ~uro~a~ iu feier(i~er mJeife bie iogellanute~uferfte~ung ge~aUen, um biefe freubigfte a«er ~eil~gef!Vi~tCi!VellX~atfad}en ben @läubigen bramatiicfJ boraufü~ren unb fie auminnigen Xlanfe für bie bur~ ([~rifti ~uferfte~ung oo«enbete ~r­löfung au ftimmen. Xliefe befonbm ffeierli~feit, bon lUe(el}er ba~Missale unb Breviarium romanum id}lUeigt, (längt mit ber am~ei(. ([~arfreitage boraune~menbell @rllb(egung~cel'emol1ie auf ba~engfte aufammen. ~ie ift weber neu, noel) lUirt. ~e in berfelben Wrtfibera« uerrid}tet, unb ift auel} berg r i ecl} i f el} e11 ~ i r d} e It i d} tfr e111 b geblieben. 1) 3n Uugarn ift fie a«gemeill unb reid}t biß in

v.1lie feier hes .onerfeJfes nad; her arten J{ömirdj=

ungarirdjen Citurgie.~ lt ~ ben 0 ue({en bar 9eft e((t

bon 'Drtp~ ~Qnk61Canonicus Theo]ogus bet @tnnet IDlettolJolifnnlitl'fle.

I) ~et ~etü~mte griedjifdje 58i~!iograp~ unb ~~eolog, ~ e0 Wlla ti u ~,fd)tei~t in feinet Unterfudjung de Dominicis et hebdomadibus Graecorumn. 22. ü~et biefe tveiedidjfeit in bet unirten griedjifdjen ~irdje folgenbe~:"Absolutis precibus matutinis summa omnium alacritate, post dictumevan_gelium sacerdos in foribus bematis stat, sacerdotalibus vestibus amictus, etmanibus inpectore evangeliorum librum clausum tenens, in cuius partequae respicit populum crux Domini argentea, vel ex alia materia a1l'ectaest. Tum canitur troparium: XPtal"O~ «v{1Tt7j ix VEXpWV OlllV&T~, Or.VlIl'tOV :n;«n\alll~,ul 'tor~ iv 'tor~ !'-v-.lf1«at t'o~v Xocpt.,.,x!'-EVO,. Repetiturque douec ceremoniafiniat. Interea primus dignitate accedens, post venerationem et oscula s.imaginum, imaginem quae in evangelio est deosculatur. Tum ambabus manibussacerdotem amplectens, eius humeros deosculatur dicens.. Xptal"O~ «v{at1/, et

(_..

Philippi descriptio Terrae Sanctae. )ßo'u lB. 9l eum a tt u.174

I