Inhaltsverzeichnis – 53. Jahrgang 2007 - BELTZ · August Klein, Doris Knab, Martinus J....

24
Inhaltsverzeichnis – 53. Jahrgang 2007 Begründet durch: Fritz Blättner, Otto Friedrich Bollnow, Josef Dolch, Wilhelm Flitner, Erich Weniger Fortgeführt von: Dietrich Benner, Herwig Blankertz, Hans Bohnenkamp, Wolfgang Brezinka, Josef Derbolav, Andreas Flitner, Carl-Ludwig Furck, Georg Geissler, Oskar Hammelsbeck, Ulrich Herrmann, Walter Hornstein, Wolfgang Klafki, August Klein, Doris Knab, Martinus J. Langeveld, Ernst Lichtenstein, Peter-Martin Roe- der, Wolfgang Scheibe, Hans Scheuerl, Hans Schiefele, Franz Vilsmeier Herausgeber: Cristina Allemann-Ghionda (Köln), Kai S. Cortina (Michigan), Reinhard Fatke (Zürich), Werner Helsper (Halle), Diether Hopf (Potsdam), Eckhard Klieme (Frankfurt), Andreas Krapp (München), Achim Leschinsky (Berlin), Roland Merten (Jena), Jürgen Oelkers (Zürich), Roland Reichenbach (Münster), Petra Stanat (Berlin), Heinz-Elmar Tenorth (Berlin), Ewald Terhart (Münster), Rudolf Tippelt (München) Die Zeitschrift für Pädagogik wird in den folgenden Datenbanken und bibliografischen Diensten ausgewertet: – Bibliographie Pädagogik (Dokumentationsring Pädagogik, Frankfurt a.M.) – CIJE (Central Index to Journals in Education, Phoenix, USA) – ERIC (Educational Resources Information Center, Washington D.C., USA) – FIS-Bildung (Fachinformationssystem Bildung, Frankfurt a.M.) – PSYNDEX (Zentralstelle für Psychologische Information und Dokumentation, Trier) – Social Sciences Citation Index (Institut for Scientific Information, Philadelphia, USA) – SOLIS (Informationszentrum Sozialwissenschaft, Bonn) 1

Transcript of Inhaltsverzeichnis – 53. Jahrgang 2007 - BELTZ · August Klein, Doris Knab, Martinus J....

Inhaltsverzeichnis – 53. Jahrgang 2007 Begründet durch: Fritz Blättner, Otto Friedrich Bollnow, Josef Dolch, Wilhelm Flitner, Erich Weniger Fortgeführt von: Dietrich Benner, Herwig Blankertz, Hans Bohnenkamp, Wolfgang Brezinka, Josef Derbolav, Andreas Flitner, Carl-Ludwig Furck, Georg Geissler, Oskar Hammelsbeck, Ulrich Herrmann, Walter Hornstein, Wolfgang Klafki, August Klein, Doris Knab, Martinus J. Langeveld, Ernst Lichtenstein, Peter-Martin Roe-der, Wolfgang Scheibe, Hans Scheuerl, Hans Schiefele, Franz Vilsmeier Herausgeber: Cristina Allemann-Ghionda (Köln), Kai S. Cortina (Michigan), Reinhard Fatke (Zürich), Werner Helsper (Halle), Diether Hopf (Potsdam), Eckhard Klieme (Frankfurt), Andreas Krapp (München), Achim Leschinsky (Berlin), Roland Merten (Jena), Jürgen Oelkers (Zürich), Roland Reichenbach (Münster), Petra Stanat (Berlin), Heinz-Elmar Tenorth (Berlin), Ewald Terhart (Münster), Rudolf Tippelt (München)

Die Zeitschrift für Pädagogik wird in den folgenden Datenbanken und bibliografischen Diensten ausgewertet:

– Bibliographie Pädagogik (Dokumentationsring Pädagogik, Frankfurt a.M.) – CIJE (Central Index to Journals in Education, Phoenix, USA) – ERIC (Educational Resources Information Center, Washington D.C., USA) – FIS-Bildung (Fachinformationssystem Bildung, Frankfurt a.M.) – PSYNDEX (Zentralstelle für Psychologische Information und Dokumentation, Trier) – Social Sciences Citation Index (Institut for Scientific Information, Philadelphia, USA) – SOLIS (Informationszentrum Sozialwissenschaft, Bonn)

1

Hauptthemen 1/2007 Sammelband: Critical thinking / Bildungsstandards / Zweiter Bildungsweg / Lehrerexpertise / Profession als Lebensform / Equity and good learning outcomes 2/2007 Internationale Organisationen als Global Players in Bildungspolitik und Pädagogik 3/2007 Regionale Schulentwicklung 4/2007 Selektion und Übergänge im Bildungssystem 5/2007 Pädagogische Autorität 6/2007 Schule und psychosoziale Entwicklung 52. Beiheft Pädagogische Anthropologie – Mechanismus einer Praxis

2

A. Pädagogische Abhandlungen, Berichte und Diskussion Heft 1/2007 bis Heft 6/2007 Breidenstein, Georg/Meier, Michael/Zaborowski, Katrin U. Die Zeugnisausgabe zwischen Selektion und Vergemeinschaftung – Beobachtungen in einer Gymnasial- und einer Sekundarschulklasse ......................................................................................... 522 Brüggen, Friedhelm Autorität, pädagogisch ......................................................................................................................... 602 Budde, Hermann Die Entwicklung regionaler Schulstrukturen in peripheren ländlichen Räumen unter dem Paradigma demografischer Schrumpfung. Das Beispiel zweier Landkreise des Landes Brandenburg .................. 314 Clausen, Marten/Winkler, Christoph/Neu-Clausen, Maike Die Förderung psychosozialer Entwicklung durch Schulprofile? Eine Analyse der Kontingent- stundentafeln von Gymnasien in Baden-Württenberg .......................................................................... 744 Cortina, Kai S. Einleitung zum Themenschwerpunkt „Schule und psychosoziale Entwicklung“ ................................. 741 Cortina, Kai S./Friedel, Jeanne /Turner, Julianne C. Der Einfluss der Zielorientierung im Unterricht auf die Verarbeitung negativer Rückmeldung bei Schülern. Befunde aus einer US-amerikanischen Übergangsstudie ..................................................... 758 Danner, Stefan Pädagogische Mittel als Zweck – pädagogische Zwecke als Mittel? Antworten von Simmel, Dewey und Litt ..................................................................................................................................... 825 Deutscher Bildungsserver Linktipps zu den Artikeln in Heft 1 ...................................................................................................... 108 Linktipps zum Thema „Internationale Organisationen als Global Players ...“ ...................................... 215 Linktipps zum Thema „Regionale Schulentwicklung“ ......................................................................... 351 Linktipps zum Thema „Selektion und Übergänge im Bildungssystem“ ............................................... 535 Linktipps zum Thema „Pädagogische Autorität“ ................................................................................. 660 Linktipps zum Thema „Schule und psychosoziale Entwicklung“ ........................................................ 800 Faust, Gabriele/Kluczniok, Katharina/Pohlmann, Sanna Eltern vor der Entscheidung über vorzeitige Einschulung .................................................................... 462 Foray, Philippe Autorität in der Schule – Überlegungen zu ihrer Systematik im Lichte der französischen Erziehungsphilosophie ......................................................................................................................... 615 Fuchs, Eckhardt Internationale Nichtregierungsorganisationen als Global Players. Zur Herausbildung der transnationalen Zivilgesellschaft am Beispiel der Kinderrechtsbewegung ........................................... 149 Fuchs, Eckhardt/Schriewer, Jürgen Internationale Organisationen als Global Players in Bildungspolitik und Pädagogik. Einführung in den Thementeil ................................................................................................................................. 145 Fürstenau, Sara Bildungsstandards im Kontext ethnischer Heterogenität. Erfahrungen aus England und Perspektiven in Deutschland ...................................................................................................................................... 16 Giesinger, Johannes Was heißt Bildungsgerechtigkeit? ........................................................................................................ 362 Grob, Urs Schulklima und politische Sozialisation – Hat das perzipierte soziale Klima einen nachhaltigen Einfluss auf die Entwicklung von politischem Interesse und Toleranz? ............................................... 774 Harney, Klaus/Koch, Sascha/Hochstätter, H.-P. Bildungssystem und Zweiter Bildungsweg: Formen und Motive reversibler Bildungsbeteiligung ...... 34 Hauf, Thomas Innerstädtische Bildungsdisparitäten an der Übergangsschwelle von den Grundschulen zum Sekundarschulsystem ........................................................................................................................... 299 Heinze, Aiso/Herwartz-Emden, Leonie/Reiss, Kristina Mathematikkenntnisse und sprachliche Kompetenz bei Kindern mit Migrationshintergrund zu Beginn der Grundschulzeit ................................................................................................................... 562

3

Helsper, Werner/Kramer, Rolf-Torsten Selektion und Übergänge im Bildungssystem: Einleitung in den Thementeil ...................................... 439 Helsper, Werner/Kramer, Rolf-Torsten/Brademann, Sven/Ziems, Carolin Der individuelle Orientierungsrahmen von Kindern und der Übergang in die Sekundarstufe – Erste Ergebnisse eines qualitativen Längsschnitts ................................................................................ 477 Jakobi, Anja Die Bildungspolitik der OECD: Vom Erfolg eines scheinbar machtlosen Akteurs .............................. 166 Kambouchner, Denis Pädagogische Autorität und die Sinnkrise des schulischen Lernens ..................................................... 627 Kassis, Wassilis Unbeherrschte oder Zügellose? Eine aristotelische Klassifikation und ihre Koppelung mit Fritz’ These der Gewaltrahmungskompetenz bei extensiven Nutzern gewaltorientierter Computerspiele ..... 223 Kraus, Katrin Die „berufliche Ordnung“ im Spannungsfeld von nationaler Tradition und europäischer Integration . 382 Krüger, Heinz-Hermann/Köhler, Sina-Mareen/Pfaff, Nicolle/Zschach, Maren Die Bedeutung des Übergangs von der Grundschule in die Sekundarstufe I für Freundschafts- beziehungen von Kindern ..................................................................................................................... 509 Lenhart, Volker Die Globalisierung in der Sicht der Vergleichenden Erziehungswissenschaft ..................................... 810 Maaz, Kai/Watermann, Rainer/Baumert, Jürgen Familiärer Hintergrund, Kompetenzentwicklung und Selektionsentscheidungen in gegliederten Schulsystemen im internationalen Vergleich. Eine vertiefende Analyse von PISA Daten ................... 444 Maurer, Markus Jenseits globaler Kräfte? Berufsbildung in Sri Lanka und Bangladesh und der begrenzte Einfluss der Weltbank ........................................................................................................................................ 200 Monjo, Roger Pädagogische Autorität: Unsicherheiten und Widersprüche. Eine Auseinandersetzung mit Alain Renaut und Myriam Revault d´Allonnes .................................................................................... 639 Niemi, Hannele Equity and good learning outcomes. Reflections on factors influencing societal, cultural and individual levels – The Finnish perspective ......................................................................................... 92 Paulus, Wiebke/Blossfeld, Hans-Peter Schichtspezifische Präferenzen oder sozioökonomisches Entscheidungskalkül? Zur Rolle elterlicher Bildungsaspirationen im Entscheidungsprozess beim Übergang von der Grundschule in die Sekundarstufe ....................................................................................................................................... 491 Pietraß, Manuela Der Zuschauer als Voyeur oder als Opfer? Zur Problematik realitätsnaher Gewalt im Film ................ 668 Rehrl, Monika/Gruber, Hans Netzwerkanalysen in der Pädagogik. Ein Überblick über Methode und Anwendung .......................... 243 Reichenbach, Roland Kaschierte Dominanz – leichte Unterwerfung. Bemerkungen zur Subtilisierung der pädagogischen Autorität ............................................................................................................................................... 651 Reichenbach, Roland/Foray, Philippe Vorbemerkungen zum Thementeil „Pädagogische Autorität“ .............................................................. 599 Rothland, Martin Was von der Erziehungswissenschaft übrig bleibt. Eine Sammelbesprechung ................................... 113 Schreiber-Barsch, Silke/Zeuner, Christine international – supranational – transnational? Lebenslanges Lernen im Spannungsfeld von Bildungsakteuren und Interessen .......................................................................................................... 686 Schriewer, Jürgen „Bologna“ – ein neu-europäischer „Mythos“? ..................................................................................... 182 Schütte, Friedhelm Jahrzehnt der Neuordnung 1890–1901. Die Reform des technischen und allgemeinen Bildungssystems in Deutschland. Berufspädagogische Anmerkungen zu einem bildungshistorisch ‚ disparaten‘ Forschungsfeld ................................................................................................................... 544

4

Schwan, Torsten „Denn entscheide nicht ich, so wird über mich entschieden“. Peter Petersen als politischer Reform- pädagoge – eine programmatische Neubewertung ............................................................................... 843 Sikorski, Sandra Differenzierungsprozesse in städtischen Schullandschaften: Das Beispiel der Hauptschulen .............. 284 Thiel, Felicitas Profession als Lebensform. Entwürfe des neuen Lehrers nach 1900 .................................................... 74 Tiedemann, Joachim/Billmann-Mahecha, Elfriede Macht das Fachstudium einen Unterschied? Zur Rolle der Lehrerexpertise für Lernerfolg und Motivation in der Grundschule ............................................................................................................. 58 Tippelt, Rudolf Ausgewählte pädagogische Lemmata und ihre bildungspolitischen Konnotationen ............................ 704 Walter, Paul/Leschinsky, Achim Critical thinking und migrationsbedingte Bildungsbenachteiligung: Ein Konzept für die subjektive Auseinandersetzung mit schulstrukturellen Merkmalen? ..................................................................... 1 Zymek, Bernd Einführung in den Thementeil. Die Aktualität der regionalen Schulentwicklung als Gegenstand der empirischen Bildungsforschung ..................................................................................................... 279 Zymek, Bernd/Richter, Julia International-vergleichende Analyse regionaler Schulentwicklung: Yorkshire und Westfalen ............ 326 52. Beiheft Ackermann, Karl-Ernst Sonderpädagogische Erfindungskraft als Medium der Wiederentdeckung der Bildsamkeit. Zum physiologischen Ansatz einer ‚Pädagogik bei schwerster Behinderung‘ ..................................... 155 Althans, Birgit Lernkonzepte im frühen Management. Die motion studies von Frank Bunker und Lillian Moller Gilbreth ......................................................................................................................... 78 Becker, Nicole Der Stellenwert biologischer Erklärungsmuster in der Debatte über ADHS. Eine Analyse pädagogischer Zeitschriften ................................................................................................................. 186 Bilstein, Johannes Naive Anthropologie, naive pädagogische Praxis – Grundlagen der Pädagogik Oskar Kokoschkas .... 141 Caruso, Marcelo Wirksamkeit der Oberfläche. Anthropologien der Gewöhnung oder des Subjekts? Deutsche und spanische Deutungen des Bell-Lancaster-Systems im 19. Jahrhundert ................................................ 64 Depaepe, Marc/Simon, Frank/Surmont, Melanie/van Gorp, Angelo „Menschen in Welten“ – Ordnungsstrukturen des Pädagogischen auf dem Weg zwischen Haus und Schule ............................................................................................................................................ 96 Kelle, Helga „Altersgemäße Entwicklung“ als Maßstab und Soll: Zur praktischen Anthropologie kinder- medizinischer Vorsorgeuntersuchungen ............................................................................................... 110 Kersting, Christa Das Geschlechterverhältnis in den Konstrukten der internationalen Frauenbewegung um 1900 und seine Bedeutung für die Bildung ................................................................................................... 124 Mietzner, Ulrike/Tenorth, Heinz-Elmar Anthropologie als Thema und Problem in der Erziehungswissenschaft: Vielfalt der Methoden, Desiderat des Pädagogischen ............................................................................................................... 7 Müller, Thomas Lernende Gehirne. Anthropologische und pädagogische Implikationen neurobiologischer Forschungspraxis .................................................................................................................................. 202 Neumann, Dieter Illusion Fortschritt? Die Pädagogik vor den Ansprüchen einer naturwissenschaftlichen Anthropologie ...................................................................................................................................... 220

5

Parmentier, Michael Das Aufscheinen der modernen Bildungsidee im holländischen Familienporträt des 17. Jahrhunderts. Pädagogische und anthropologische Anmerkungen zum Braunschweiger Familienbild von Rembrandt (1667–1669) ...................................................................................................................... 22 Tervooren, Anja Bildung im Blick .................................................................................................................................. 172 Welter, Nicole Anthropologie und pädagogische Anthropologie – Differenzen und Konflikte in Herders Pädagogik ............................................................................................................................................. 45 Wünsche, Konrad Verkennungsgeschichte des Menschen ................................................................................................ 238 Zirfas, Jörg Immanuel Kant: Zum pädagogischen Orientierungswissen einer Pragmatischen Anthropologie ......... 33

6

B. Besprechungen Allemann-Ghionda, Cristina Rosarii Griffin (Hrsg.): Education in the Muslim World ...................................................................... 724 Bauer, Petra Jürgen Müller: Heimerziehung ............................................................................................................. 869 Böhme, Jeanette Karl-Heinz Arnold/Uwe Sandfuchs/Jürgen Wiechmann (Hrsg.): Handbuch Unterricht ...................... 871 Bukow, Wolf-Dietrich Ingrid Gogolin/Marianne Krüger-Potratz: Einführung in die interkulturelle Pädagogik Marianne Krüger-Potratz: Interkulturelle Bildung Cristina Allemann-Ghionda: Einführung in die Vergleichende Erziehungswissenschaft ..................... 135 Caruso, Marcelo Rita Casale/Daniel Tröhler/Jürgen Oelkers (Hrsg.): Methoden und Kontexte ..................................... 865 Dedering, Kathrin Manfred Weiß (Hrsg.): Evidenzbasierte Bildungspolitik ..................................................................... 718 Harney, Klaus Rolf Arnold/Philipp Gonon (2006): Einführung in die Berufspädagogik ............................................. 138 Honig, Michael-Sebastian Jürgen Reyer: Einführung in die Geschichte des Kindergartens und der Grundschule ......................... 131 Hornstein, Walter Birgit Dahlke: Jünglinge der Moderne ................................................................................................. 861 Kurig, Julia Michael Behnisch: Pädagogische Beziehung ....................................................................................... 268 Liegle, Ludwig Martin Buber: Schriften zu Jugend, Erziehung und Bildung ................................................................ 127 Meister, Dorothee M. Dieter Spanhel: Medienerziehung. Erziehungs- und Bildungsaufgaben in der Mediengesellschaft ..... 590 Moser, Vera Christian Liesen: Gleichheit als ethisch-normatives Problem der Sonderpädagogik ............................ 405 Niemeyer, Christian Ulrich Herrmann (Hrsg.): „Mit uns zieht die neue Zeit ...“ .................................................................. 729 Osterwalder, Fritz Hans-Ulrich Musolff/Stephanie Hellekamps: Geschichte des pädagogischen Denkens ....................... 582 Parmentier, Michael Eva B. Ottilinger (Hrsg.): Zappel, Philipp! Kindermöbel ..................................................................... 271 Powell, Justin J.W. Brigitte Kottmann: Selektion in der Sonderschule ............................................................................... 721 Prange, Klaus Werner Kotthaase/Sigurd Hauff/Andreas Fritsch (Hrsg.): Comenius und der Weltfriede .................... 726 Reichenbach, Roland Sheldon Rothblatt: Education’s Abinding Moral Dilemma: merit an worth in the cross-Atlantic democaracies ........................................................................................................................................ 587 Reyer, Jürgen Sabine Andresen/Isabell Diehm (Hrsg.): Kinder, Kindheiten, Konstruktionen .................................... 402 Schäffler, Philipp Karl-Heinz Ehrenforth: Geschichte der musikalischen Bildung ........................................................... 129 Steinacker, Sven Ernst Berger (Hrsg.): Verfolgte Kindheit ............................................................................................. 874 Tenorth, Heinz-Elmar Birgit Ofenbach: Geschichte des pädagogischen Berufsethos .............................................................. 399 Tenorth, Heinz-Elmar Jerome Karabel: The Chosen. The Hidden History of Admission and Exclusion at Harvard, Yale and Princeton ........................................................................................................................................ 265 Thonhauser, Josef Jürgen Baumert/Petra Stanat/Rainer Watermann (Hrsg.): Herkunftsbedingte Disparitäten im Bildungswesen ..................................................................................................................................... 585

7

Welter, Nicole Werner Hüllen/Friederike Klippel (Hrsg.) unter Mitarbeit von Sabine Doff: Sprachen der Bildung – Bildung durch Sprachen im Deutschland des 18. und 19. Jahrhunderts ............................................... 407 Zierer, Klaus Ludwig Duncker: Die Grundschule ...................................................................................................... 863 Habilitationen und Promotionen in Pädagogik 2005 Bundesrepublik Deutschland ................................................................................................................ 411 Luxemburg ........................................................................................................................................... 431 Österreich ............................................................................................................................................. 431 Schweiz ................................................................................................................................................ 432 Pädagogische Neuerscheinungen ........................................................................ 141, 275, 435, 595, 738, 877

8

C. Sachregister active citizenship 693 Alter 712, 713 Alternde Gesellschaft 712 Antezedensbedingungen 704 Assimilationsvorgang 834 ästhetisches Erleben 677 Autorität, Krise der 651 Autorität, limitierte 602 Autorität, pädagogische 599 Autorität, statusbedingte 625 Autorität, unpersönliche 623 Autoritätskritik 619 Autoritätsprinzip 644, 645, 647 Autoritätsverhältnisse 654 Befreiung der Kinder 641 Befreiung des Kindes 643 Begriff der öffentlichen Dauer 648 Benchmarking 698 Benchmarks 696 Berufsbildung 200 Berufskonzept 382 Beschäftigungsfähigkeit 389 best-practice-Modelle 696 Beteiligungschancen 713 Bildung 704ff. Bildungsadministration 545 Bildungsaspirationen 491 Bildungsbenachteiligung 1 Bildungsberichterstattung 280 Bildungsbeteiligung 314, 562 Bildungschancen 36, 279 Bildungsdienstleistungen 697 Bildungsdisparitäten 299 Bildungsentscheidungen 491 Bildungsexpansion 285 Bildungsforschung 147 Bildungsgerechtigkeit 362 Bildungsgleichheit 363 bildungshistorische Forschung 544 Bildungsnetzwerke 251 bildungsökonomischer Ansatz 691 Bildungsorientierungen 1 Bildungsplanreform 2004 750 Bildungsplanung 200 Bildungspolitik 146, 167, 327, 382, 704ff. bildungspolitischen Agenda 704 bildungspragmatisches Konzept 692 bildungspraktisches Strukturprinzip 694 bildungsprogrammatisches Strukturprinzip 694 Bildungsqualität 16 Bildungsreform 711 Bildungsreformen 744, 746 Bildungsresultate 363 Bildungsstandards 16, 711, 714, 715

Bildungsstrategien 2 Bildungssystem 629, 630 bildungstheoretisches Konzept 689 Bildungsungleichheit 445 Bologna-Prozess 183, 696 Chancengerechtigkeit 37 Chancengleichheit 17, 362 Chancenungleichheit 2 childhood 817 clash of civilizations 819 Computerspiele 223 Coping 760 critical thinking 9 Cultural Studies 705 Defizithypothese 712 Demokratie-Argument 745 Deskriptive Pädagogik 709 Differenzierungsprozesse 285 Diffusionsprozesse 696 Diskriminierung 7 Diskussionsprinzip 649 Disziplin 115, 599 Disziplinierung 599 domänenspezifisches Wissen 711 Education at a Glance 822 Education for all – Millenniumsziele 813 EFA Global Monitoring Reports 812 egozentrische Netzwerkanalyse 244 Empathiefähigkeit 682 empirische Bildungsforschung 741 Empirische Bildungsforschung 709 Empirische Pädagogik 706 employability 382 empowerment 100 England 18 Enkulturation 705, 706 Entscheidungsprozesse 462 equity 92 Erwachsenenbildung 815, 816 Erziehung zur Verantwortlichkeit 837 Erziehungsmittel 825, 826, 838, 840, 841 Erziehungsprozesse 709 Erziehungswissenschaft 113, 706, 713 Ethnisches Monitoring 21 europäischer Bildungsraum 694 europäischer Hochschulraum 696 Europarat 713 exclusion 99 Fachbildung 545 Fachkompetenz 711 Fachstudium 60

9

Fiktionalität 677 filmische Gestaltungsmittel 674 Freundschaftsbeziehungen 509 Funktional-Argument 745 Funktionswandel 40 GATS-Verhandlungen 696 Gesamtbildungssystem 694 Geschichte der Kindheit 641 Gewaltrahmungskompetenz 223 Globalisierung 687 Globalisierungsbegriff 695 Globalisierungsprozess 695 Globalismus 696 Globalität 696 Glücks-Egalitarismus 370 good learning outcomes 92 Grundbegriffe 114 Grundschullandschaft 304 Gymnasialprofile 748 Hauptschulangebot 284 Heterogenität 17 Historische Bildungsforschung 843 Hochschulsystem 185 Human Resources 711 IGLU 710 inclusion 97 Infrastruktur, schulische 314 inhaltliches Basiswissen 711 input-Evaluation 712 institutionelle Akteure 744, 755 inszenierte Gewalt 675 intergouvernementale Strategie 696 International Association for the Evaluation of Educational Achievement 747 International Monetary Fund 697 internationale Nichtregierungsorganisationen 149 Internationalisierungsprozess 695 intragouvernementale Organisation 695 Jenaplan-Pädagogik 850 Kerncurricula 707, 708 Kinderrechte 149 kindlicher Orientierungsrahmen 477 knowledge society 691 knowledge-based society 699 kognitive Verarbeitung 678 Kompetenz 711, 712 Kompetenzbegriff 711 Kompetenzbiografie 711 Konstruktion der Wirklichkeit 710 Konzeptakteure 699 korporatives Bewusstsein 706 Krise der Autorität 646 Krise der Zeitlichkeit 646

kritische soziologische Bildungsforschung 705 kultiviertes Alltagshandeln 705 kulturelle Reproduktion 706 kulturelle Willkür 630 kulturelles Handeln 705 kulturelles Kapital 705 Kulturen der Bildung 705 Längsschnittuntersuchungen 758 large-scale-assessments 710 Learning – the Treasure within 811 Lebensbegleitendes Lernen für alle 694 Lebensform 82 Lebenslanges Lernen 166, 686, 713 Lebenslauf 36 Lehramtsausbildung 708 Lehrerexpertise 64 Lehrer-Führer 78 Lehrer-Künstler 74 Lehrerpersönlichkeit 76 Lehrerqualifikation 60 Leistungsbewertung 523 Lernende Regionen 694, 714 Lernende Regionen – Förderung v. Netzwerken 694 Lerninfrastruktur 693 lifelong education 691 lifelong learning 713 life-long learning 92 Lifelong Learning for all 693 LifE-Studie 775 Lissaboner Strategie 698 Literacy for life 812 literaturwissenschaftliche Rezeptionsästhetik 670 loosely coupled system 745 M.A.-Studiengänge 708 Macht 602 Machtausübung 653 Mathematikkenntnisse 562 Medienerziehung 678 Medienpädagogik 668 Medienrezeption 670 Medienwirklichkeiten 671 Medienwirkungsforschung 223 Memorandum on Lifelong Learning 693 Methodenkompetenz 711 Migrationshintergrund 2, 562 Milieuanalysen 705 nationale Bildungskontexte 694 Nationalsozialismus 852 Neo-Institutionalismus 166, 183, 700 neo-institutionalistische Organisationssoziologie 699 neoinstitutionalistische These 201 Neoliberalismus 696 Netzwerkanalyse 243 Netzwerke 244 Neuhumanismus 715

10

Nichtregierungs-Organisationen 146, 695 Normenentwicklung 149 Ökonomie-Argument 745, 746 Ordnung, berufliche 383 Organisation für wirtschaftliche Entwicklung und Zu-

sammenarbeit 166 organisationale Akteure 696 output-Evaluation 712 pädagogische Berufsfelder 707 Pädagogische Kompetenz 711 pädagogische Willkür 630, 634, 636 pädagogisches Handeln 632, 633, 634, 704 Parentokratie 341 Peerbeziehungen 509 personale Kompetenz 711 Persönlichkeitsbildung 705 Persönlichkeitsentwicklung 59 Philosophie der Dekonstruktion 643 PISA 710, 711, 715 politische Sozialisation 775 preußische Reformen 710 Profession 115 Professionalität 84 Professionswissen 59 Prozessanalyse 200 Prozessevaluation 712 Psychoanalytische Pädagogik 706 psychosoziale Entwicklung 741 Qualifikationssystem 699 Rahmenanalyse 670 realistische Bildung 544 Reccurrent-Education-Konzept 693 Rechte des Kindes 643 Recurrent-Education-Konzept 691 Reform 710, 715 Reformbewegung 78 Reformjahrzehnt 544 Reformpädagogik 711 reformpädagogische Agenda 711 Regularismus-Problem 3 Regulismus-Problem 3 Resilienz 713 Reversibilisierung 36 Rezeptionsforschung 669 Schlüsselqualifikationen 711 Schulabschlüsse 40 Schulautonomie 745, 746 Schule 741 Schulentwicklung 279, 314, 329 Schulentwicklungsforschung 748 Schulentwicklungspolitik 286 Schülerleistungen 60 Schülerperspektive 477 Schulgesetzgebung 333

Schulgliederung 329 schulische Übergänge 477 schulischen Lernens 630 Schulklima 783 Schullandschaft 284, 300 Schullaufbahn 491 Schulleistungsvergleichsstudien 814 Schulpädagogik 834, 835 Schulplanung 314 Schulprofil 745, 746, 747, 756 Schulstatistik 323 Schulsystem 284 Schulübergang 509 scientific community 707 Selbstorganisiertes Lebenslanges Lernen 689 Selektion 462, 522 Selektionsentscheidungen 445 Selektivität 714 Semi-Curricularisierung 755 social cohesion 93 soziale Disparitäten 444, 710 soziale Herkunft 444 soziale Netzwerkanalyse 244 soziale Rollen 713 Sozialisation 705, 706, 710, 714 Sozialkompetenz 711 sozialökologische Handlungslogik 704 Sozialwissenschaften 708 sprachliche Kompetenz 562 Standardisierung 16 Standardisierungsbewegung 699 Stressverarbeitung 760 Studienstrukturen 182 Stundentafeln 748, 750, 754, 756 Subsidiaritätsprinzip 695 supranationale Kompetenz 696 supranationaler Status 695 Supranationalität 695 Systembildung 544 Systemtheoretische Erziehungswissenschaft 706 szientifischen Wende 704 teacher education 103 Theorie des Wachstums 837 Theoriemüdigkeit 709 Theorie-Praxis-Verhältnis 708 TIMSS 710 transnationale Beziehungsebene 694 transnationale Beziehungsnetze 699 transnationale Zivilgesellschaft 149 Übergang 758 Übergangserfahrungen 509 Übergangsquoten 300 Unbeherrschte 223 UNESCO 691, 692, 693, 713, 714 UNICEF 813 Universalisierung 811 Unterrichtsforschung 759

11

vorzeitige Einschulung 462 world polity 146 Voyeurismus 682 WTO 814 Wachsenlassen 832, 834 Zensurengebung 522 Weiterbildung 815, 816 Zielorientierung 758 Weiterbildungsinteresse 712 Zielstruktur 759 Weltbank 200 Zügellose 223 Weltcurriculum 811 Zweck-Mittel-Schema 826, 833 Welthandelsorganisation 696 Zweiter Bildungsweg 41 Wissenstypologie 813

12

D. Personenregister Heft 1/2007 bis Heft 6/2007 Abedi, J. 570 Achtenhagen, F. 715 Ackeren, I. van 17, 24 Aden-Grossmann, W. 120 Ahmad, M. 209f. Ahmad, Z. 208 Ahmed, M. 210 Ahmed, S. 209 Akpeneye, G. 25 Alailima, P.J. 203 Albisetti, J.C. 552, 558 Alesi, B. 193 Ali, K.S. 211 Allègre, C. 185 Allemann-Ghionda, C. 135 Althen, M. 674 Altvater, E. 696 Aly, G. 846 Amelang, M. 68 Ames, C. 759 Amos, K. 700 Anderman, L. 759 Anderson, C.A. 224 Anderson, E. 370 Andreesen, A. 79 Andresen, S. 402 Andreß, H.-J. 177 Anthony, E. 69 Anweiler, O. 819, 820 Arbeitskreis Hochschulgesamt-

plan 186 Archer, J. 759 Arendt, H. 606f., 624, 635, 641,

645, 651, 653f. Argote, L. 253 Ariès, P. 642 Aristoteles 223, 227f., 231, 235ff. Arneson, R. 363, 367, 369, 375 Arnold, K.-H. 31, 871 Arnold, R. 138 Artelt, C. 444 Ash, M.G. 75, 188 Astel 853 Attali, J. 186 Aurin, K. 314 Austin, J.R. 253 Avenarius, H. 562, 705, 746 Averbech, M. 227 Ayaß, R. 670 Baacke, D. 670 Bacher, J. 447 Badawia, T. 6, 7

Baethge, M. 390 Baeumler 850, 853 Baeumler-Kreis 853 Baier, A. 653 Balke, S. 758 Ball, S.J. 23, 327 Bandura, A. 11, 760, 777 Barber, M. 19 Bargel, T. 279, 337, 776 Baron, R. 791 Barrère, A. 616, 619 Barry, B. 375 Bartels, J. 301 Barz, H. 715 Bauer, P. 871 Bäumer, G. 81 Baumert, J. 280ff., 301ff., 444ff.,

562f., 585, 759 Bautier, E. 623 Beavin, J.H. 655 Becht, M. 300 Beck, G. 509 Beck, U. 384, 696 Becker, B. 462 Becker, F. 188 Becker, G.S. 202, 495 Becker, M. 445 Becker, R. 300, 445, 477 Behnisch, M. 268 Beigbeder, Y. 153ff. Bélanger, P. 688 Bellenberg, G. 284ff., 463, 477 Belser, H. 38 Benavot, A. 145 Bender-Szymanski, D. 5 Bennell, P. 201 Benner, D. 11, 655 Benner, T. 145, 161 Berger, E. 874 Berger, F. 783 Berger, P.L. 182 Berkeley, R. 25 Berlinguer, L. 185 Bernfeld, S. 84 Bethke, R. 161 Beutel, S.-I. 523 BIBB 816 Biedinger, N. 462 Biggs, J. 101 Bildungskommission NRW 279,

747 Billett, S. 246 Billmann-Mahecha, E. 58, 567 Birkel, P. 62 Birrell, H.V. 570

Bishop, A. 569 Black, M. 154ff. Blackledge, A. 25 Blankertz, H. 384 Blau, P.M. 653 Bliesener, T. 227 Bloom, A. 635 Blossfeld, H.-P. 301, 326, 491,

494 Blum, W. 34, 576 Blumenfeld, P. 759 Böck, M. 225 Boehm, K. 330, 341 Boekaerts, M. 102 Böhme, J. 874 Bohnsack, F. 831 Bohnsack, R. 478, 511 Boli, J. 145, 149, 151, 167, 183 Bonal, X. 201 Borgatti, S. 247 Bortz, J. 67 Bos, W. 62, 280, 285, 509, 563,

566, 570 Boshuizen, H.P.A. 254 Bosker, R.J. 69, 451 Boudon, R. 196, 445, 464, 494 Bourdieu, P. 295, 300f., 337, 439,

464, 478, 511, 622, 649, 705 Bourne, J. 19, 21, 24, 26, 30 Bowers, J. 779 Bracher 844 Brademann, S. 477 Brandom, R.B. 3 Brass, D.J. 259 Brater, M. 384 Braun, D. 168 Breen, R. 477, 491 Breidenstein, G. 511, 522, 524,

532 Brewer, D.J. 60 Brighouse, H. 368, 370, 373, 378 Bromme, R. 59, 61, 68, 83, 254 Bronfenbrenner, U. 704, 778 Brower, A.M. 246 Brown, A. 367 Brown, J.S. 252 Brown, P. 341 Brügelmann, H. 472, 523 Brüggen, F. 602 Brühwiler, C. 445, 447 Brumlik, M. 599, 611, 705 Bruner, J.S. 569 Brunsson, N. 193 Bryk, A. 762 Bryk, A.S. 64, 575, 786

13

Buber, M. 127 Büchner, P. 439, 477, 509 Buchwald, R. 79 Buckingham, D. 673 Budde, H. 284, 299, 314f. Bueb, B. 599, 611 Buhl, M. 781 Bukow, W.-D. 138 Burbules, N.C. 378 Bürger, S. 193 Bürkler, S. 74, 82 Burt, R.S. 245ff., 253, 256, 259 Buschmeier, U. 653 Bushman, B.J. 224 Busse, S. 6 Butler, R. 761 Bynner, J. 713 Cairns, B.D. 227, 236 Cairns, R.B. 227, 236 Canetti, E. 656 Cantor, L.M. 174 Carmichael, P. 260 Carstensen, C.H. 314 Carter, K. 59 Caruso, M. 194, 869 Casale, R. 865 Cassell, J. 225 Cathiau, T. 553 Cattell, R.B. 572 Cavanagh, M. 363, 366 Center for Policy Dialogue 210 Chabbott, C. 192, 200 Charlot, B. 623 Charlton, M. 670 Chassé, K.A. 510 Checkoway, B. 101 Chitty, C. 328 Clausen, M. 742, 744, 747, 777 Clement, U. 389, 391 Cochinaux, P. 92 Cohen, C.P. 157 Cohen, G.A. 363 Cohodes, S.R. 60f., 70 Coleman, D. 146, 160, 201 Coleman, J.S. 60 Combe, A. 68 Committee on the Rights of the

Child 157 Conceicao, P. 95 Congdon, R.T. 786 Connell, J. 761, 763 Conteh, J. 25, 27 Corsten, M. 390 Cortina, K.S. 2, 439, 741f., 758,

774 Council of Europa/CCC 691f. Covington, M.V. 761

Cowen, R. 193f., 195 Crane, D. 254 Cummins, J. 565 Curran, B.K. 60 Curren, R.R. 376 Czempiel, E.-O. 161 Daheim, H. 384 Dahlke, B. 861 Dahrendorf, R. 314 Dale, R. 167, 201 Dangschat, J. 300 Daniels, N. 368 Danner, S. 825, 828f., 834ff. Darchy-Koechlin, B. 341 Darling-Hammond, L. 69 Datenerhebung 750 Dauber, H. 691f. Davisse, A. 616 de Rijke, J. 775 de Woot, P. 92 Deci, E.L. 778 Declaration of the Rights of the

Child 155 Dee, T.S. 60f., 70 Deißinger, T. 385, 388 Dekker, J. 151 Delores, J. 693 Department of Examinations 206 Desai, M. 161 Deutsche Forschungsgemein-

schaft 243 Deutscher Bildungsrat 279, 709 Deutsches PISA-Konsortium 491,

570 Dewey, J. 693, 711, 825, 830ff. DfES 20, 22, 31 DGfE 705 DGfE-Vorstand 707 Diderot, D. 602 Diederich, J. 9, 232 Diedrich, M. 782 Diefenbach, H. 563 Diehm, I. 402 DiMaggio, P.J. 167, 183, 192 Ditton, H. 300, 477, 493, 509 Diyasena, W. 206 Döbert, H. 17, 326 Doff, S. 407 Doise, W. 237 Döpel 849 Döpp, R. 843, 849, 853 Döpp-Vorwald, H. 846, 850, 857 Döring, N. 67 Dörre, K. 47 Dove, L.A. 207, 210 Doyle, W. 85 Dräger, H. 688, 694

Dreeben, R. 85, 775 Drewek, P. 39, 82, 84, 544 Drexel, I. 389 Drori, G.S. 183f. Dubet, F. 618, 623, 635 Dubs, R. 746 Dudek, P. 84 Duguid, P. 252 Dumke, D. 463 Duncker, L. 863 Dupont-Bouchat, M.-S. 151f. Dürig, G. 745 Durkheim, E. 616f., 710 Dweck, C.S. 759ff. Eccles, J.S. 439, 464, 477, 758 Edelin, K. 759 Edelmann, D. 711 Edelstein, W. 774, 782 Eder, F. 776 Ehmann, L.H. 781 Ehmke, T. 509 Ehrenforth, K.-H. 129 Ehrenspeck, Y. 715 Eichhorn, L. 317 Eilers, S. 392, 393 Einsiedler, W. 59, 69 Ejury, R. 311, 337, 544 Elder, L. 9, 12 Elliott, E.S. 759, 761 Elsholz 849 Elster, J. 495 Elton, L. 195 Engeström, R. 257 Engeström, Y. 257 Ennis, R.H. 10, 12 Eraut, M. 252 Erikson, R. 300, 492, 499 Erxleben, W. 852f. Esser, H. 464, 491, 565 Europäische Kommission 686,

693ff. Europäischer Rat 693, 698 European Commission 693, 698f. Eurydice 746 Everett, M. 247 Expertenkommission zur Finan-

zierung Lebenslangen Lernens 176 Facione, N.C. 12 Facione, P.A. 9, 12 Fähndrich, W. 34, 37, 47 Faubel, R. 848 Faulstich, P. 302, 692 Faulstich, W. 668f. Faulstich-Wieland, H. 302 Faure, E. 691

14

Fauser, P. 774, 782 Faust, G. 462f. Faust, K. 247, 249, 258 Fehr, W. 225, 234, 238 Feierabend, S. 225 Feldmann, K. 117ff., 123, 125 Fend, H. 2, 53, 232, 439, 478,

484, 511, 524, 743ff. Fend, H. 785 Fennema, E. 59 Fernando, T. 204 Fichte, J.G. 605 Fickermann, D. 301, 320 Field, J. 687 Fifth Assembly of the League of

Nations 153 Filer, A. 439, 478 Filipp, S.-H. 509, 518 Fink, E. 611 Finnemore, M. 149f., 168 Fischer, A. 709f. Fitz, C. 330 Flanagan, C.A. 743, 780 Foerster, F.W. 81 Folkman, S. 760, 761 Foray, P. 599, 615 Forneck, H.J. 113, 118, 123f. Forum Bildung 711, 715 Foster, P.J. 202 Foucault, M. 775 Franke, M. 59 Franke, T. 281, 337f. Frankfurt, H. 377 Frantz, C. 146, 149 Freeman, L. 247 Frenzel, A. 759 Friedeburg, L. 715 Friedel, J. 742, 758, 760, 762 Friedkin, N.E. 249f. Friedman, D. 492 Friedrich, M. 281, 284 Friedrichs, J. 280, 300 Frischeisen-Köhler, M. 75, 83 Fritz, J. 223ff., 668 Fritzsche, S. 510 Fröbel 849 Fromme, J. 225, 238 Früh, W. 669, 670 Fuchs, E. 145, 149, 152, 327 Fuchs, H.-W. 17, 38f., 326 Fuchs, M. 564 Führ, C. 549 Fürst, D. 279 Fürstenau, B. 254 Fürstenau, S. 16, 31 Gadamer, H.-G. 602 Galbraith, J.K. 327

Gallay, L. 780 Galton, M. 27 Gambetta, D. 492, 497 Gamsjäger, E. 568 Gänsfuß, R. 301, 566 Ganzeboom, H.B.G. 450 Garbarino, J. 237 Gass, J.R. 174 Gauchet, M. 601, 621, 623, 633ff. Gaudig, H. 77 Geipel, R. 300 Geißler, E. E. 825f., 840 Geißler, R. 779 Georg, W. 395 Gerlach, C. 175 Giancarlo, A.C. 12 Giesinger, J. 362 Gigerenzer, G. 464 Gill, B. 815 Gillborn, D. 17, 23, 25 Gille, M. 775 Giraurd, O. 168 Gleim, B. 78 Glöckner, H. 301 Glumper, E. 120 Göbel, K. 5 Goetz, T. 759 Goffmann, E. 531, 670ff. Gogolin, I. 31, 135, 564f., 577 Goldhaber, D.D. 60, 69 Goldman, A.H. 364 Goldthorpe, J.H. 477, 491, 496,

499 Gomolla, M. 6, 17ff., 30, 281,

327, 340 Gonon, P. 138, 384, 391 González, J. 196 Gorard, S. 330 Gorgorio, N. 569 Göschel, A. 301 Gosepath, S. 370 Government of Bangladesh 207 Graen, G.B. 654 Gramlinger, F. 386 Granovetter, M.S. 250 Grätz, R. 50, 53 Green, A. 382 Greinert, W.-D. 39, 384, 388,

544f., 551, 559 Greiwe, E. 288 Grelon, A. 547 Griffiths, M. 224 Grimme 849 Grisebach, E. 84 Grob, U 773ff., 779, 790 Grobecker, C. 318 Grodal, T. 224 Groebel, J. 238

Groeben, N. 669 Grosch, H. 5, 6 Grube, K. 80 Gruber, H. 243, 248, 251, 254,

260 Gruehn, S. 8, 741 Grundschulverband 16 Grunert, C. 510 Grüttner, M. 846 Guiraud, M. 631 Gutmann, A. 376 Haag, L. 59 Habermas, J. 606 Hacker, H. 509 Hagenaars, J.A. 177 Hakkarainen, K. 246, 252 Haller, A.O. 493 Halpern, D.F. 9, 12 Hamburger, F. 5 Händle, C. 775 Hanf, G. 176 Hannah-Moffat, K. 100 Hansen, B. 174 Hansen, R. 301f. Hanßen, K. 315 Hantel-Quitmann, W. 816 Harazad, B. 477 Harney, K. 34, 39, 45, 52f., 140,

383f., 390, 558 Harteis, C. 248, 252 Hartkopf, E. 289, 338 Harvey, L. 392 Hasse, R. 167, 183 Hauf, T. 299, 303, 307 Haun, D. 301, 491 Hechter, M. 492 Heckhausen, H. 369, 371 Heckmann, F. 8 Hedges, L.V. 69 Hedstöm, P. 491 Hegel, G.W.F. 605 Heid, H. 37, 363, 369, 372 Heikkinen, A. 82 Heiliger, A. 225 Heinz, W.R. 384 Heinze, A. 562 Heitmeyer, W. 231, 778 Heitor, M.V. 95 Helberger, C. 302 Hellekamps, S. 582 Heller, K. 310 Helmke, A. 59f., 69f., 568 Helsper, W. 6, 125, 439, 477ff. Helwig, R. 570 Henry, M. 167 Hentig, H. von 611 Henz, U. 40, 45, 299, 491

15

Hepp, A. 670 Herbart, J.F. 605 Herbert, U. 856 Herbrechter, D. 53 Hermann, U. 84 Hermon, E. 153 Herold, C. 75 Herrmann, U. 704 Herrmann, U.G. 279, 557 Herwartz-Emden, L. 562ff., 571 Herzog, R. 745 Herzog, W. 118, 122, 652f. Hesse, A. 846 Hesse, H.G. 5 Hettige, S.T. 205 Heynemann, S.P. 167, 820 Heyning, K.E. 82 Hilgenheger, N. 363 Hillmert, St. 34, 36, 55, 390 Himes, J.R. 158 Hitler 844 Hitzler, R. 255 Hobbes, T. 643 Hobusch, A. 572 Hochstätter, H.-P. 34 Hodgson, D. 150 Höffe, O. 608 Hofstetter, C. 570 Hokka, S. 167, 169, 171 Holfelder 850 Holtappels, H.G. 232, 301, 747,

780 Homans, G.C. 657 Honer, A. 255 Honig, M.-S. 135 Hopf, C. 779 Hopf, W. 225, 774, 779 Horkheimer, M. 610 Horlacher, R. 839 Hornberg, S. 327 Hornstein, W. 863 Horvath, J.A. 59 Hosenfeld, I. 59 Howe, K.R. 367, 376, 378 Hoyle, R. 759 Hruda, L. 763 Huber, M.G. 186 Hügli, A. 236, 240, 655 Hüllen, W. 407 Hummel, H.J. 243 Hummrich, M. 6, 439 Hüning, L. 188, 194 Hunyadi, M. 651 Hurley, S. 372 Hurrelmann, K. 439, 478 Huschner, A. 544 Husserl, E. 632 Hwang, H. 183

Hylla, E. 77 Hyman, H.H. 496 Illich, I. 691f. im Brahm, G. 285 Ingenkamp, K. 63, 75 Ingersoll, R.M. 60 International Convention 817 Islam, N. 207 Israel, B.A. 101 Istance, D. 173f. Jackson, D.D. 655 Jacob, M. 34, 55 Jacobs, M. 390 Jagacinski, C. 761 Jakku-Sihvonen, R. 103f. Jakobi, A. 166f., 169, 172, 177 Jallade, P. 182 James, A. 511 Jannotta, J.E. 260 Jansen, D. 244, 247, 251, 256f. Japanese Ministry of Education

175 Jaspers 854 Jayasuriya, J.E. 205 Jayatillake, L. 203 Jayatillake, V. 206 Jayaweera, S. 205f. Jencks, Ch. 373 Jenkins, H. 225 Jenks, C. 511 Jennings, K. 779 Jerusalem, M. 524, 760 Johnston, B. 195 Jones, P. 146, 160, 201 Jonsson, J.O. 300, 492 Jost, W. 546, 548, 550, 553, 556 Jürgens-Genevois, I. 326 Jütte, W. 252 Jütting, D.H. 40, 53 Kade, F. 849 Kaelble, H. 194 Kahlert, H. 38 Kahlert, J. 68 Kaiser, G. 569 Kalb, P. 704 Kallo, J. 167, 169, 171 Kalthoff, H. 439, 511, 523 Kambouchner, D. 627, 631, 634,

637 Kamens, D.H. 145 Kamins, M. 760 Kämpfe, N. 299 Kanders, M. 747 Kandzora, G. 775 Kansanen, P. 104

Kant, I. 604, 647f., 835 Kaplan, A. 761, 763, 771 Kappelhoff, P. 249 Karabel, J. 265 Karakasoglu, 285 Karakasoglu-Aydin, Y. 6, 8 Karsen, F. 79 Kassis, W. 223, 225, 229, 779 Kater, M. H. 845 Katzenstein, P.J. 149f. Kawerau, S. 79 Kehm, B.M. 193 Keller, F. 463 Keller, R. 383 Keller, S. 496 Kenny, D.A. 791 Kerschensteiner, G. 82, 711 Kershaw, I. 844 Kersting, V. 281, 284, 338 Kersting, W. 604 Khan, A. 158 Khan, K.K. 211 Kilduff, M. 259 Kim, J.S. 17 King, A.S. 25 King, J. 60 King, P.M. 12 Kirpal, P.N. 688 Kitchener, K.S. 12 Kivinen, O. 193 Klafki, W. 369, 833 Klees, S.J. 201 Klein, A. 149 Kleining, G. 786 Klemm, K. 24, 30, 284f., 314 Klieme, E. 17f., 29, 711, 716 Klimmt, C. 224 Klinger, D. 611 Klingler, W. 225 Klippel, D. 604 Klippel, F. 407 Klocke, A. 439 Kluczniok, K. 462 KMK 16, 28, 195 Knapp, W. 565 Knoll, J.H. 694 Knorr-Cetina, K. 254 Koch, K. 477, 509 Koch, L. 604 Koch, S. 34, 53 Kocka, J. 146, 149 Köhler, H. 301 Köhler, S.-M. 509 Kojève, A. 653, 657 Kolbe, F.U. 68, 227 Koller, H.-C. 118 Köller, O. 40, 332, 478, 484, 758 Konietzka, D. 44, 390

16

König, E. 118 Konrad, F.-M. 84 Konsortium Bildungsberichter-

stattung 41, 55, 562, 705 Konstantopoulos, S. 69 Koppenfels, M. von 676 Kormann, A. 462 Kotthoff, H.-G. 327f. Kouluhallitus 104 Kounin, J.S. 655 Krackhardt, D. 253 Krack-Rohberg, E. 318 Kraemer, K. 47 Krajewski, K. 572 Kramer, C. 299 Kramer, R.T. 6, 439, 477 Krampen, G. 778f. Krappmann, L. 511, 519 Kratzmann, J. 498 Kraul, M. 552 Kraus, K. 382ff. Krauss, S. 59 Krebs, A. 370 Kreidt, U. 5, 6 Kreppel, F. 79 Kress, G. 24ff. Krieck 849 Krisman, R. 253 Kristen, C. 285, 332, 462, 495 Krohne, J. 562 Krotz, F. 670 Krücken, G. 167, 182ff., 194 Krüger, H.-H. 118, 125, 509ff. Krüger, W. 775 Krüger-Potratz, M. 135 Kruse, A. 712, 713 Krüsken, J. 477, 493, 509 Kübler, H.-D. 813 Kuchenbuch, Th. 669 Küffner, D. 564, 571 Kuffner, H. 478, 484 Kuhn, H.-P. 790 Kühnel, J. 75, 84 Kühnel, S. 177 Kühnhold, G. 39 Kunter, M. 705, 759 Kurig, J. 271 Kurtz, T. 383f., 390 Kurz, K. 498 Küspert, P. 572 Kuthe, M. 279, 337 Kutscha, G. 383, 391 Ladas, M. 225, 237f. Laga, G. 36 Lakshman, C. 206 Lakshman, W.D. 203 Lamszus, W. 81

Landine, J. 101 Lange, B. 478, 484 Lange, H. 745 Langenfeld, C. 8 Lanig, J. 843 Lankes, E.-M. 563, 570 Lasch, C. 635 Lauglo, J. 210 Laukart, J. 17, 18 Laukkanen, R. 103 Lauterbach, W. 445 Lave, J. 245f. Lay, W. A. 709 Lay, W.A. 75 Lazarus, R.S. 760 Le Comité d'Entente des grandes

Associations Internationales 153

Le Monde de l’Éducation 341 Lechner, F.J. 145, 151, 167 Leenen, W.R. 5, 6 Lees-Spalding, J. 330, 341 Leggett, E.L. 761 Lehmann, R. 285, 301 Lehmann, R.H. 463, 566 Lehner, F. 243, 257 Lehtinen, E. 246, 253 Lemmermöhle, D. 120 Lempert, W. 715 Lengrand, P. 691 Lenhardt, G. 285 Lenhart, V. 810 Lenzen, D. 118, 124 Leschinsky, A. 1f., 8, 284f., 742,

774 Leuze, K. 167 Levin, H.M. 175 Lewin, K. 205 Lexis, W. 547, 550, 557f. Liebel, M. 652 Liegle, L. 129 Liesen, C. 405 Lillis, K. 210 Lin, Q. 564 Linde, E. 77 Lindner, K. 238 Link, J-W. 846 Lipschutz, R.D. 149 Lipsmeier, A. 386, 393 Litt, T. 84, 825ff. Little, A.W. 205 Little, R.J. 449 Locke, J. 603f., 643 Long, S. 451 Longford, M. 155, 157 Lönz, M. 377 Lord, C. 570 Lorenz, J.H. 576, 846

Lösel, F. 227 Lottig, W. 79 Loukas, A. 780 Loxley, W. 202 Luckmann, Th. 182 Lüders, C. 68 Lüdtke, O. 759 Luhmann, N. 4, 524, 704 Lukesch, H. 224 Lüking 846 Lumer, B. 120, 284f. Lundgreen, P. 446, 544ff., 558 Lundwall, B.-A. 95 Lütkens, C. 80 Lutz, B. 384 Lutz, N. 572 Maag Merki, K. 782 Maas, I. 299, 491 Maaz, K. 439, 444f., 458, 472,

477 Maeder, C. 255 Mahnkopf, B. 696 Mahoney, J.T. 260 Mahr-George, H. 302, 307, 509 Maier, G. 712 Maier, H. 569 Mamier, J. 303 Manegold, K.-H. 547ff. Mannitz, S. 5 Marcussen, M. 168, 172 Mare, R.D. 445 Margalit, A. 653 Maritzen, N. 747 Marotzki, W. 114ff. Marsden, P.V. 249 Marshall, D. 100 Martens, K. 167, 169, 172 Mason, A. 363ff. Masschelein, J. 11 Matthews, P. 19 Maunz, T. 745 Maurer, M. 200, 205 Mayer, Ch. 384 Mayer, K.U. 390 Mayr, J. 655 Mayring, Ph. 466 Meder, N. 238 Meece, J. 759 Mehan, H. 511 Mehra, A. 259 Meier, M. 522, 524, 532 Meier, U. 562 Meirieu, P. 631 Meirieu, Ph. 651f. Meister, D.M. 594 Melzer, W. 227, 232, 439 Memorandum 96

17

Merkens, H. 477 Mertus, J.A. 154 Mettler-von Meiboom, B. 669 Meulemann, H. 301, 303, 439,

493 Meumann, E. 75, 709, 835 Meyer, D. 759, 761 Meyer, J.W. 145, 151, 167, 183f.,

189, 193, 200f., 699, 700 Meyer, R. 391, 558 Michel, K. M. 709 Michel, K.M. 704, 708 Michels, R. 82 Midgley, C. 758ff., 771 Mietzel, G. 63 Mikos, L. 670 Ministry of Education 104 Mitter, W. 819f. Modood, T. 20 Mondot, J.-F. 634 Monjo, R. 639 Monk, D.H. 60 Moore, H. 786 Moreland, R.L. 253 Morgan, D.L. 256 Moser, U. 463 Moser, V. 407 Müller, D. 329 Müller, D.K. 544, 552f. Müller, J. 869 Müller, W. 50, 301, 491, 852 Mullis, I.V.S. 566 Mundy, K. 146, 160, 167 Munoz-Dardé, V. 374 Murphy, J. L. 780 Musolff, H.-U. 582 Muthén, B.O. 451 Muthén, L.K. 451 Nardi, B.A. 259 Naroska, H. 299 National Education Commission

203 National Institute of Education

204 Neghabian, G. 329, 332 Neu-Clausen, M. 742, 744 Neuenschwander, M.P. 655 Neuheuser, H. 611 Neumann, M. 445 NGOs Helping to Make A World

Fit for Children 159 Nicholls, J. 761 Nieke, W. 284 Niemi, H. 92, 102ff. Niemi, R.G. 779 Nipperdey, T. 82 Nittel, D. 439, 478, 481

Noack, P. 775 Nohl, A.-M. 114ff., 479 Nohl, H. 84 Norwegian Ministry of Education

and Research 176 Nuissl, E. 694 Nunner-Winkler, G. 363, 369 Nurmi, J. 193 Nye, B. 69 Nye, J.L. 246 Nyssen, E. 120ff., 284f. O’Brien, G. 243 O’Neill, O. 364f. OECD 34, 104, 168ff., 279, 330,

335, 362, 692ff., 705, 713 OECD Konvention 169 OECD/CERI 691, 692 Oelkers, J. 838f., 865 Oerter, R. 68 Oesterreich, D. 741, 774f. Oestreich, P. 79 Oestrich, J.E. 150 Ofenbach, B. 399 Office of the United Nations High

Commissioner for Human Rights 156

Olberg, H.-J. 121 Olechowski, R. 509 Opdenakker, M.-C. 445 Opie, J. 243 Ortlepp, W. 114ff. Ortmann, H. 363 Orton, J.D. 745 Osterland, J. 572 Osterwalder, F. 584 Oswald, H. 511, 519 Otte, G. 303 Ottersbach, M. 284 Ottilinger, E.B. 271 Overview of the Working Me-

thods of the Committee on the Rights of the Child 157

OVTA 816 Palamidis, H. 302 Palomba, D. 185 Palonen, T. 246, 253 Panskus, G. 463 Papadopoulos, G. 167, 171, 174 Papadopoulus, G.S. 326 Paris, R. 651 Parsons, T. 86, 341, 524, 775 Passeron, J.C. 439, 622 Pasternack, P. 182 Patrick, H. 759 Pätzold, G. 384, 386 Paul, R. 9, 12

Paulsen, W. 80 Paulus, W. 491 Peek, R. 285, 301, 463, 566 Peez, H. 462 Pehnke, A. 75 Peisert, H. 301, 314 Pekrun, R. 439, 478, 759 Perkins, D.D. 780 Perry, R. 759 Persy, E. 509 Peshkin, A. 209 Peters, R.S. 653 Petersen, P. 844ff., 855 Peterßen, W.H. 121 Pfaff, N. 509, 510 Pfeiffer, H. 301f. Phillips, C.J. 570 Piaget, J. 617 Pierre, E. 152 Pietraß, M. 668ff., 682 Pintrich, P. 101, 758, 759 PISA-Konsortium Deutschland

491 Planas, N. 569 Plessner, H. 84 Pohle, E. 568 Pohlmann, S. 462 Pollard, A. 439, 478 Pong, S.-L. 780 Popanski, F. 39 Popp, U. 225 Portocarero, L. 499 Powell, W.W. 167, 183, 192 Prairat, E. 617f. Prange, K. 610, 846 Prein, G. 494 Prengel, A. 511 Prester, H.G. 776, 785, 795 Pretzel, C.L.A. 75 Pritchard, R. 195 Prondczynsky, A. von 849 Prout, A. 511 Psacharopoulos, G. 202 Quillian, M.R. 243 Rabe, H. 603 Radtke, F.O. 6 Radtke, F.-O. 281, 299, 327, 340,

599 Rafique, A. 208, 210 Rahn, P. 510 Ramirez, F.O. 145, 183f., 188,

192, 200f., 699, 700 Ramm, G. 563 Rammstedt, O. 829 Ramseier, E. 445, 447 Raphael, L. 854

18

Raudenbush, S. 574, 762, 764 Raudenbush, S.W. 64, 575, 786 Rauner, F. 389, 391 Ravens-Sieberer 439 Ravinet, P. 185ff. Rawls, J. 363, 368, 370 Rebmann, K. 391 Reckwitz, A 524 Reckwitz, A. 439, 511 Regenbogen, J. 37 Rehrl, M. 243, 248, 252 Reichenbach, R. 590, 599, 651,

654f. Reid, E. 25 Rein, W. 849 Reinhardt, S. 778f., 795 Reinhardt-Becker, E. 188 Reinicke, W. 145, 161 Reiss, K. 562, 568 Reith, W. 52 Rekus, J. 285 Remer, P. 100 Renaut, A. 601, 615, 617, 621,

639, 641ff. Resnick, L.B. 246 Resnik, J. 146 Retter, H. 847ff. Reuling, J. 176 Revault d’Allonnes, M. 601,

641ff. Reyer, J. 131, 405 Rheinberg, F. 59, 61, 759 Richter, I. 745 Richter, J. 77, 326, 330ff. Richter, S. 472 Rieder, O. 63 Ringer, F. 330 Rinne, R. 167, 169, 171 Rippl, S. 610 Risse, T. 150 Robbins, T. 511 Roberts, K.H. 253 Robinson, R. 227, 236 Robitaille, D.F. 747 Rochex, J.Y. 616, 623 Rodax, K. 836 Rödler, K. 79 Roeder, P.M. 326 Rolff, H.-G. 30, 314 Ropp, S.C. 150 Rosenau, J.N. 161 Rosenstock, E. 84 Rösner, E. 285, 301 Ross, K. 326 Ross, W.D. 227 Rosselló, P. 153 Rost, J. 63 Rostampour, P. 227, 232

Rothblatt, S. 587 Rothland, M. 113 Rothmund, J. 669 Rotthaus, W. 609 Rötzer, F. 226, 238 Rousseau, J.-J. 604, 607, 619,

642, 648, 835 Rowan, B. 167, 183, 193 Rubenson, K. 688, 691 Rubin, D.B. 449 Rüde, M. 188, 194 Rüdiger, D. 462 Ruhloff, J. 11 Rump, J. 392f. Rusconi, A. 167 Rutter, M. 776 Ryan, A. 759 Ryan, R.M. 778 Sacher, W. 523 Saget, R.P.D. 152 Sahlberg, P. 99 Sandfuchs, U. 871 Sandmeier, A. 782 Santinello, M. 780 Satow, L. 760, 770 Satzvey, F. 45 Sauer, J. 568 Schaefers, 183 Schafer, J.L. 449 Schäffler, P. 130 Schaffner, E. 34 Schaps, E. 780 Schatzki, T.R. 524 Schauenberg, M. 493 Schavan, A. 749 Scheerens, J. 69 Scheffler, I. 687 Schelsky, H. 372 Schemmann, M. 697 Scherer, A. 40, 53 Scheuerl, H. 39 Scheunpflug, A. 332 Schiefele, U. 758 Schiersmann, C. 548 Schiersmann, Ch. 816 Schiffauer, W. 4f. Schillo, J. 45 Schimank, U. 477 Schimpl-Neimanns, B. 491 Schirp, H. 747 Schlangen, B. 758 Schleiermacher, F. 605, 608 Schleiermacher, F.D.E. 707 Schmalenbach, H. 81 Schmeiser, M. 481 Schmid, C. 775, 790 Schmitt, C. 647

Schnabel, K.U. 445, 774 Schneider, W. 570, 572 Schofer, E. 183f. Scholz, R. 745 Schön, B. 120ff. Schöne, C. 63 Schönherr, P. 76 Schörken, R. 845 Schorr, K.E. 4 Schorr, K.-E. 704 Schott, T. 654 Schrader, F.-W. 59 Schreiber-Barsch, S. 686ff. Schreier, M. 669 Schriewer, E. 145 Schriewer, J. 146, 167, 182, 185,

194, 200, 327, 811, 820 Schroeder 284 Schroeder, J. 281, 340 Schubarth, W. 227 Schubert, F. 477 Schuetze, H.G. 174 Schuller, T. 170, 174 Schulz, A. 101, 300ff. Schümer, G. 447, 477, 562ff. Schunk, D. 101 Schürer, S. 477 Schütte, F. 384, 544, 549, 554,

556 Schütz, E. 611 Schütze, H.G. 175 Schwan, T. 843ff. Schwarz, H. 259 Schwarz, I. 569 Schwarzer, R. 478, 484, 760, 770 Schwarz-Hahn, S. 182 Schweiger, F. 569 Schwenck, C. 570 Schwenk, B. 82 Schwier, B. 24 Schwinn, T. 150 Schwippert, K. 563, 570 Scott, J. 244 Sears, D.O. 777 Sears, J. 100 Seel, M. 675, 677, 680 Segerstrom, J. 201 Seibert, H. 44, 390 Seiffge-Krenke, I. 237 Seipel, Ch. 610 Seitz, K. 818 Sewell, W.H. 493 Shavit, Y. 491 Shulman, L.S. 59, 61 Siddiqi, M.M.R. 207 Siegle, T. 314, 509 Sikking, K. 150 Sikkink, K. 149f.

19

Sikorski 284 Sikorski, S. 285ff., 295, 335, 340 Simmel, G. 825ff. Simola, H. 103 Simon, B. 330 Sirsch, U. 477, 509 Sixt, M. 564 Skowronek, H. 362 Slavin, R.E. 102 Smith, J. 100 Smith, T.M. 780 Snijders, T.A.B. 257, 451 Snyder, B.R. 775 Sodeur, W. 243 Soeffner, H.-G. 671 Sofsky, W. 651 Söhn, J. 577 Solga, H. 44, 285 Solomon, D. 780 Sommer, B. 318 Sonesson,G. 668 Spanhel, D. 590 Speidel, F. 47 Spinner, K.H. 28 Spitzer, M. 223, 226 Spranger, E. 81, 82 Sprinz, D.F. 145 Sroka, W. 17, 326, 698 Stählin, W. 80 Stallmann, M. 299 Stanat, P. 284f., 445, 566, 705 Standfest, C. 332 Stange, H. 120 Statistisches Bundesamt 712 Statistisches Landesamt Baden-

Württemberg 39 Stech 846 Steedman, H. 95 Steffens, U. 776 Steinacker, S. 876 Steiner, G. 599, 651 Steiner, O. 225 Steiner-Khamsi, G. 146, 194, 327 Steinert, B. 58 Stengel v. Rutkowski 853 Stern, E. 68, 568 Sternberg, R.J. 59 Sternberger, D. 609 Stewart, J. 101 Stichweh, R. 83ff., 145 Stiegler, B. 635 Stiensmeyer-Pelster, J. 758 Stocké, V. 493 Stoker, L. 779 Stolze 851 Stooß, Fr. 42, 44 Strang, D. 184, 189 Strobel-Eisele, G. 610

Strohmeier, K.P. 281, 284, 338 Sturm, K. F. 852 Sullivan, J. 783 Sunderman, G.L. 17 Sünker, H. 779 Taubert-Striese, A. 75 Tavenas, F. 188, 194 Taylor, C. 330, 635 Teichler, U. 193 Tenorth, H.-E. 28, 74f., 82, 121,

125, 232, 268, 402, 704, 706, 845

Tent, L. 523 Terhart, E. 68, 523 Tero, P. 761, 763 The Future of the Child Rights

Caucus 159 Thiel, F. 74, 79, 84, 86 Thies 851 Thomas, G.M. 145, 149, 183 Thommen, M. 229, 231 Thonhauser, J. 587 Thorpe, P. 759, 761 Tiedemann, J. 58, 68, 567 Tietze, W. 462f., 472 Tilitzki, C. 846, 850, 856 Tillman, K.-J. 523 Tillmann, F. 778f., 795 Tilmann, J. 284 Tillmann, K.-J. 227, 232, 285,

314, 562, 780 Timmermann, D. 705, 745 Tippelt, R. 251, 704ff. Titmus, C. J. 713 Titze, H. 552, 558 Tobin, W. 4 Tocqueville, A. 648 Todd, P.M. 464 Torney-Purta, J. 774, 781 Tosch, F. 551, 560 Tramm, T. 386 Transue, J.E. 783 Trappmann, M. 243 Trautwein, U. 444 Treinies, G. 69 Tresch, S. 463 Tröhler, D. 865 Trojahner, I. 254 Trommer, L. 439, 775 Tulodziecki, G. 669 Turner, J.C. 742, 759, 761 TurnerJ.C. 758 Tyack, D. 4 Tyrell, H. 481 Uhl-Bien, M. 654 Ulber, D. 84

UN Special Session on Children 159

UNESCO 811, 813, 814, 818 UNICEF 159 Urdan, T. 759 U.S. Department of Education 60 Uysal, Y. 8 Vähäaho, T. 257 Välijärvi, J. 103 Valsiner, J. 255 van Ackeren, I. 327 Van Bueren, G. 150, 154ff. van Damme, J. 445 Van der Gaag, M.P.J. 257 Van der Heijde, C.M. 392 Van der Heijden, B.I.J.M. 392 van Deth, J.W. 783 van Ophuysen, S. 285 van Zanten, A. 341 Veerman, P.E. 150, 155f. Verkuyten, M. 523 Verne, E. 691f. Verwaltungsbericht des

Königlich Preußischen Landesgewerbeamtes 548 Vidal, C. 195 Vieno, A. 780 Vogel, P. 710 Voigtländer 848, 850 Volkelt, J. 78 Vollmer, N. 238 Vollstädt, W. 523 Volmer, G. 654 vom Hofe, R. 576 von Maurice, J. 498 Vonken, M. 394 Voss, A. 45 Voß, G.G. 390 Vreugdenhil, C. 852 Vygotsky, L.S. 246 Wagenaar, R. 196 Wagner, S. 285 Wagner-Willi, M. 511 Wahl, K. 774 Wahle, M. 384 Walgenbach, P. 167 Walter, P. 1, 7, 9 Wasburn, P.C. 777 Wasmund, K. 779 Wasserman, S. 247, 249, 258 Watermann, R. 284f., 444f., 585,

781 Watzlawick, P. 655 Weber, E. 77, 78 Weber, M. 6, 81, 606, 650, 710,

847

20

Weedman, J. 254 Wehler, H.-U. 844, 856 Weick, K. 253 Weick, K.E. 745 Weidel, K. 81 Weinert, F.E. 59f., 70, 568 Weischet, M. 45 Weish, U. 225 Weishaupt, H. 281, 299ff., 320 Weiß 849 Weiß, C. 849 Weiß, M. 58, 280, 327, 332 Weiß, R. 572 Weißbach, B. 509, 518 Wellendorfs, F. 652 Welsh, W.N. 780 Weltbank 177 Welter, N. 409 Wenger, E. 245f. Weniger, E. 81 Wentz 846, 851 Werner, D. 390 Wessel, A. 477 Wessels, W. 695 Westen, P. 363ff. Westle, B. 790 White, J. 376f. Whittaker, S. 259 Wickham, J. 93 Wiechmann, J. 871 Wiederhold, K.A. 509 Wiest, U. 572 Wiezorek, C. 6 Wigfield, A. 758 Wiig, K.M. 243 Wilbers, K. 251 Wilde, H. 846, 852 Willems, H. 227 Willenberg, H. 63 Willmann, 668 Wilson, J. 363, 367 Wink, S. 238 Winkler, C. 742, 744, 750 Winne, P.H. 101 Winterhoff-Spurk, P. 669 Wissenschaftsrat 195 Witte, J.K. 182, 188f., 193f. Witte, J.M. 145, 161 Wittenbruch, W. 747 Wojtun, H. 846 Wolf, H. 439, 478 Wolf, U. 227, 237 Wolf, W. 45, 857 Wolgast, H. 77f. Wolters, C. 759 Wolters, C.A. 101 Worbs, S. 8 Worell, J. 100

World Bank 201ff., 697 Wörner, M. 307 Wrana, D. 113, 118, 123f. Wunberg, M. 299 Wurzburg, G. 176 Wyneken, G. 78f. Yagmur, K. 31 Yan, W. 564 Youdell, D. 17, 23, 25 Zaborowski, K. 532 Zaborowski, K.U. 522 Zajda, J. 697 Zavalloni, M. 496 Zedler, P. 118, 320 Zeidler, K. 84 Zeuner, C. 686, 689 Ziegenspeck, J.W. 523 Ziems, C. 477 Zierer, K. 865 Zimmer, A. 146, 149 Zimmerman, B. 101 Zimmerman, M. 101 Zinnecker, J. 775 Zirngibl, A. 759 Zschach, M. 509 Zürn, M. 695 Zymek, B. 279ff., 295, 326ff.,

544, 558 52. Beiheft Abellán, J.L. 68 Ackermann, K.-E. 17, 155 Ackstaller, J. 64 Albisetti, J.C. 133 Alpers, S. 243 Althans, B. 16, 34, 78, 80, 90, 92 Amann, K. 112 Amft, H. 189 Andersen, S.L. 206 Anderson, J.R. 205f. Anglet, A. 149 Anhalt, E. 7 Ansari, D. 210, 214 Arendt, H. 35 Baader, M.S. 152, 174 Baier, N. 141 Balster, K. 197 Banaschewski, T. 189, 193, 198 Barker, T.J. 127 Barthes, R. 175, 180 Baulig, V. 196 Beck, U. 232 Becker, N. 17, 186, 216

Becker, U. 196 Begemann, E. 157, 159 Bell, A. 64, 66 Bellmann, J. 216 Benner, D. 7, 210 Berg, M. 118 Berglez, A. 192 Bergson, H. 97 Bernet, T.J. 98 Bernfeld, S. 110 Bernuth, R. von 180 Bertolaso, Y. 197 Beverwijck, J. van 23 Bildung Schweiz 191 Bilstein, J. 17, 141, 145, 147 Birch, D. 129 Bischof, N. 232 Black, J.E. 212 Blakemore, S.-J. 212 Blass, J.L. 153 Block Friedman, J. 182 Blume, Th. 10 Blumenberg, H. 10, 35, 220 Bock, G. 128 Bodichon, B.L.S. 126 Bogdan, R. 182 Böhme, G. 39 Böhme, H. 39 Bohnsack, R. 173 Bollenbeck, G. 70 Bonnot de Condillac, E. 67 Boucherett, J. 126 Brandl, Y. 192 Brecht, B. 80 Breedlove, S.M. 206 Breitinger, M. 158 Bruckert, R. 172 Brückner, C. 27, 31 Bruer, J.T. 212 Brüggemann, J.H. 113 Brüggen, F. 7 Bruner, O. 22 Bryant, M. 125f., 128, 136 Bueb, B. 56, 60 Bundesrat 111 Burk, K. 111 Burman, E. 111 Caine, B. 125f., 128 Campbell, J. 145 Carey, E.G. 81, 88 Caruso, M. 16, 64, 75 Catalá, J. 72 Changeux, J.-P. 205 Coch, D. 210, 214 Colloni, C. 99 Combe, A. 45 Comenius, J.A. 148

21

Condillac, E.B. 68, 75 Conrad, C. 12 Copley, F.B. 80 Cremin, L.A. 144 Dahl, R. 99 Dammasch, F. 199 Dams, K. 97 Dank, S. 156, 158, 160f. Davies, E. 126 de Nil, I. 172 Degener, T. 177 Demisch, A. 193, 195 Depaepe, M. 13ff., 96f., 105f. Destutt de Tracy, A.-L.-C. 67 Deutsches Hygienemuse-

um/Aktion Mensch 172 Dewey, J. 86, 90 Diesterweg, F.W.A. 72 Dohm, H. 132 Domenech y Circuns 69 Dömming, D. von 136 Döpfner, M. 187f., 191, 199 Dreher, W. 157f., 168 Drews, P. 149 Dubá y Navas, M. 69 Dülmen, R. van 11 Dvořák, J. 143 Dyhouse, C. 135f. Edwards, E. 182 Elias, N. 8 Ellger-Rüttgardt, S. 168 Engel, A.K. 205 Engl, V. 209 Ferraz, L.M. 103 Feuser, G. 158 Figuerola, L. 68, 72 Fischer, D. 158 Fischer, K.P. 69 Fischer, W. 8 Fischer-Lichte, E. 85 Flitner, E. 231 Fornefeld, B. 156, 158, 167f. Foucault, M. 33, 40, 198 Franklin, E.L. 129 Fried, L. 116 Frith, U. 212 Froese, L. 8 Fröhlich, A. 156ff., 167 Früh, E. 142 Fuchs, E. 249 Gallese, V. 215 Garbe, Ch. 92 Garber, J. 7 Garland Thomson, R. 182f. Gebauer, G. 11, 14

Gerhard, U. 113 Gerhardt, V. 60 Gestrich, A. 24 Giesen, M.K.A. 22 Giesinger, J. 202 Gilbreth, F.B. 78ff., 88 Gilbreth, L.M. 78, 83, 86 Glenn, S.A. 85 Goethe, J.W. 223 Goffman, E. 198 Göllner, R. 143f. Goschke, T. 206 Gould, J. 220, 224, 227 Goya, F. 249 Grabner, R. 213 Gray, T.S. 136 Greenough, W.T. 212 Grosvernor, I. 98, 104 Grosz, G. 145 Gruschka, A. 240 Gyseler, D. 216 Hagener, M. 180f. Hahn, D. 24 Hakert, U.-M. 172 Haks, D. 22 Hardtwig, W. 12 Harnisch, W. 64 Haupt, U. 159 Hawkins, R.D. 208 Heartfield, J. 145 Heemskerck, M. van 25 Hegel, G.W. 86 Hegel, G.W.F. 253 Heiland, H. 93 Heine, H. 130 Heinen, N. 157 Heinrich, G. 178 Heise, J. 45, 48 Helsper, W. 45, 104 Herdan-Zuckmayer, A. 142ff. Herder, J.G. 47ff. Herrmann, U. 8 Herzog, W. 210 Heuwinkel, C. 148, 150 Hilton, M. 129 Hirsch, P. 129 Hirschauer, S. 112 Hodin, J.P. 147, 150 Hofer, U. 168 Holmes, B. 127 Honig, M.-S. 110 Hopmann, S. 64 Horgan, J. 224 Horlacher, R. 69 Hufnagel, E. 60 Hungerland, B. 110 Hüther, G. 192, 198

Hutzler, F. 209

Innocenti, R. 99 Irmscher, H.D. 49

Jachmann, T. 193, 197 Jacobi, J. 133 Jacobs, A.M. 206, 209 Jäger, G. 220 James, W. 85, 88 Jandrokovic, M. 141 Jantzen, W. 195, 198 Jeismann, K.-E. 131 Jessell, T.M. 206 Jiménez Gámez, R. 64 Jiménez García, A. 68

Kaller, G. 132 Kamper, D. 8ff. Kandel, E.K. 209 Kandel, E.R. 206, 208 Kanigel, R. 80 Kant, I. 11, 33ff., 70 Kantzenbach, F.W. 46 Keil, G. 202 Kelle, H. 110, 114, 120 Keller, U. 164 Kerekjarto, A. 192 Kersting, C. 7, 17 Kersting, Ch. 70, 124 Kessel, M. 12 Kirmsse, M. 165 Kischka, U. 207 Kleinau, E. 133 Kleingeld, P. 35 Knollmann, M. 192 Knorr-Cetina, K. 111 Köhler, O. 11 Kokoschka, O. 141ff. König, P. 205 Koschorke, A. 24 Koselleck, R. 11 Kraker von Schwarzenfeld, B.

193 Kramer, R. 92 Kreyenberg, G. 135 Krohn, A.F. von 71 Krowatschek, D. 194, 197 Kuhlmann, A. 216 Lacey, C.A. 124f. Lakomski, G. 210 Lamers, W. 157f. Lancaster, J. 64, 66 Lange, H. 133ff. Lange-Appel, U. 134 Langeveld, M.J. 96 Langness, A. 113 Law, J. 111

22

Lawn, M. 98, 104 Lehmkuhl, G. 187f., 199 Leibniz, G.W. 49 Leimann, A.L. 206 Leimer, G. 252 Lepenies, W. 11 Leuzinger-Bohleber, M. 188, 192 Leyster, J. 23 Liebau, E. 12 Liebrand, M. 194, 197 Ligthart, J. 98 Lindemann, G. 203, 208 Lindmeier, B. 165 Lindmeier, Ch. 165 Link, J. 113 Lischka, G.J. 147, 150 Litt, T. 59 Loch, W. 14 Lochner, R. 229 Locke, J. 67, 75 Loos, A. 146 Löwisch, J. 36 Lübbe, 232 Luhmann, N. 45, 70 Lüth, C. 7 Malecki, H. 24 Mangelsdorf, M. 111 Mata, P. 69 Mayr, E. 220 Mead, G.H. 90f., 204 Menninghaus, W. 37 Merkens, H. 234 Mertens, G. 15 Metzinger, T. 202 Meyer, H. 227 Meyer-Drawe, K. 205, 210 Mietzner, U. 7, 173 Misler, N. 85 Mitchell, D.T. 177 Mittelstrass, J. 233 Möckel, A. 163 Mol, A. 111 Möller, J.C. 72 Montessori, M. 93 Muchow, M. 13 Mühl, H. 167 Müller, T. 17, 202 Murphy, D. 149

Naharro, V. 69 Neubert, A. 172 Neumann, D. 17, 220, 228, 230 Nieser, B. 69 Nipperdey, T. 9, 11 Nitschke, A. 15

Oelkers, J. 88, 97, 210

Osterwalder, F. 67, 70

Pagel, R. 196f. Panofsky, E. 173 Parmentier, M. 16, 22 Perler, D. 205 Peters, P.J. 74 Petrat, G. 64 Pfeffer, W. 168 Piezcynska, E. 135 Pilarczyk, U. 173 Plomin, R. 191 Portmann, A. 229 Pradel, K. 46 Prange, 16 Prange, K. 46, 214 Prinz, W. 204 Prout, A. 111 Puelles Benítez, M. 64

Raabe, W. 220 Radtke, P. 177 Rainbird, S. 84 Reckwitz, A. 112 Rehberg, K.-S. 8 Reinhard, M. 197 Rendall, J. 125, 127 Resch, F. 186 Reyer, J. 13 Rhee, S.H. 198 Rhyn, H. 69 Richter, S. 111 Riedesser, P. 186, 198 Riedl, R. 223 Roach, J. 128, 136 Rodríguez Aranda, L. 68 Rogin, M. 80 Rosenzweig, M.R. 206 Ross, C. 80 Roth, G. 202, 208, 225 Roth, H. 8, 15, 222 Rothenberger, A. 186 Rothfels, N. 181 Rousmaniere, K. 98 Rousseau, J.-J. 92 Ruhloff, J. 210 Ruskin, J. 128, 130 Russell, B. 124 Saegert, C.W. 164 Schama, S. 22f. Schaser, A. 132 Scheunpflug, A. 13 Schiffler, H. 98 Schlegel, F. 127 Schleiffer, H. 143f. Schmidt-Nemeth, M. 192 Schneider, W.X. 204

Schoeler, U. 111 Schorr, K.-E. 45 Schriewer, J. 64 Schröder, J. 213 Schubert, M. 197 Schuhmacher-Chilla, C. 12 Schulte-Holtey, E. 113 Schumacher, H. 148 Schumacher, R. 213f. Schurman, A.M. van 23 Schwartz, J.H. 206 Schwarz, F.H.C. 65, 70 Schwarzwald, E. 143 Schwemmer, O. 9 Searle, J.R. 214 Sedlmayer, H. 249 Séguin, E. 164 Seidel, H. 49 Simon, F. 96f., 105 Singer, W. 202, 206ff., 217, 225 Smith, P. 144, 146 Snyder, Sh.S. 177 Solger, K.W.F. 253 Sonstroem, D. 128 Spaemann, R. 34 Spalding, J.J. 7 Spinoza, B. de 49 Spitczok von Brisinski, I. 192 Spitzer, M. 202, 210, 216 Spranger, E. 223, 231 Squire, L.R. 209 Stephens, W.B. 128, 136 Stern, E. 212f. Sting, S. 35, 36 Stinkes, U. 158, 168 Stritt, M. 137 Stroß, A.M. 7 Surmont, M. 96, 99, 103, 106 Süssmuth, H. 11 Tanner, J. 11 Taylor, F.W. 78f. Tenorth, H.-E. 7, 16, 45f., 70,

103, 168, 220 Terhart, E. 215f. Terrace, H.S. 205 Tervooren, A. 17, 172, 177 Textor, M. 116 Theunissen, G. 167 Tomasello, M. 13, 213 Tornieporth, G. 133 Treml, A.K. 13 Tugendhat, E. 9 Urchs, M. 205 Van Gorp, A. 96, 105 Verheyen, J.E. 96, 97

23

Vilá y Figueras, R. 69 Virilio, P. 176 von Lüpke, H. 194, 197 Wagner, M. 163 Waldman, I.D. 198 Waldschmidt, A. 177 Walker, S. 191 Wallace, C.S. 212 Wallesch, C.-W. 207 Warnke, A. 191f. Watson, J.B. 204 Weckmann, B. 36 Wegner, M. 191 Wehler, H.-U. 12

Weiland, D. 132 Welter, N. 16, 45, 47, 49 Weltner, K. 46 Weniger, E. 33 Werning, R. 193ff. Westmeyer, H. 204 Whitford, F. 144, 146 Wild, E. 192 Wildt, M. 205 Willenbring, M. 194 Wilson, E.O. 228, 232 Wingler, H.M. 146 Winkeler, R. 98 Winter, A. 197 Winterling, A. 11

Wisbert, R. 46 Wittoch, M. 193 Wolf, G. 207 Woude, A.M. van der 22 Wulf, C. 7f., 11f. Wulf, Ch. 199 Wunder, E. 131 Wünsche, K. 11, 17, 238, 246 Zauner, U. 69 ZDF 150 Zillessen, K.E. 193, 195 Zirden, H. 178 Zirfas, J. 12, 16, 33ff.

24