Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008...

21
Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova 31.10.2007

Transcript of Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008...

Page 1: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

Karl Marx(1818 – 1883)

Soziologe?Ideologe?Politiker?Ökonom?

Grundkurs SoziologieWS 2007/2008Dozent: Sasa Bosancic M.A.Referenten: Daner, Kern, Yolova

31.10.2007

Page 2: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

2

Gliederung

1. Biographie2. Theorie von Karl Marx

2.1 Sozialer und historischer Kontext2.2 Die Gesellschaft aus dem Blickwinkel von Marx2.3 Historischer Materialismus2.4 Theorie des sozialen Wandels

2.4.1 Dialektik2.4.2 Wie kommt sozialer Wandel zustande?2.4.3 Produktionsverhältnisse und Produktivkräfte2.4.4 Klassenkampf

2.5 Fazit3. Quellenangaben

Page 3: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

3

Biographie

• *Trier, Rheinland-Pfalz 5. Mai 1818

• †London 14. März 1883

• 1830-1835- Besuch des Gymnasiums in Trier

• 1835-1836- Studium der Rechtswissenschaft an der Universität Bonn

• 1836-1841- Studium der Philosophie an der Universität Berlin; Erste literarische

Versuche; Annäherung an den Kreis der „Junghegelianer“

Page 4: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

4

Biographie

• 1841- Promotion in absentia zum Dr. phil. an der Universität Jena- Vergebliches Bemühen in die Hochschullaufbahn übernommen zu werden

• 1842-1843- Chefredakteur der liberalen „Rheinischen Zeitung für Politik, Handel und Gewerbe“ in Köln- Verbot der Zeitung Auswanderung nach Paris

• 1844- Mitherausgeber der Zeitschrift "Deutsch-Französische Jahrbücher„- Beginn der Freundschaft mit Friedrich Engels (Fabrikantensohn)

Page 5: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

5

Biographie

• 1845- Auf Betreiben der preußischen Regierung Ausweisung aus Paris Exil in Brüssel Aufgabe der preußischen Staatsbürgerschaft

• 1847 – 1848- Gründung des "Deutschen Arbeitervereins" in Brüssel mit Engels

- Bis zur Auflösung 1848 Mitglied des "Bunds der Kommunisten", für den er mit Engels das "Kommunistische Manifest" verfasste- Mitarbeiter der "Deutsch-Brüsseler-Zeitung" (Brüssel)

• 1848 - 1849- Ausweisung aus Belgien über Paris zurück nach Deutschland- Chefredakteur der "Neuen Rheinischen Zeitung. Organ der Demokratie" - Ausweisung aus Deutschland Umzug nach London

Page 6: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

6

Biographie

• 1850 – 1962- Mitarbeit an internationalen Zeitungen

• 1864- Teilnahme an der Gründung der "Internationalen Arbeiter-Assoziation" ("Erste Internationale")- Ab 1866 – Wahl in den Generalrat

• 1867- Veröffentlichung des ersten Bandes seines Hauptwerkes

„Das Kapital. Kritik der politischen Ökonomie“- Bände II und III veröffentlicht Engels nach seinem Tod

•  14.3.1883 - Gestorben in London

Page 7: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

7

Gliederung

1. Biographie2. Theorie von Karl Marx

2.1 Sozialer und historischer Kontext2.2 Die Gesellschaft aus dem Blickwinkel von Marx2.3 Historischer Materialismus2.4 Theorie des sozialen Wandels

2.4.1 Dialektik2.4.2 Wie kommt sozialer Wandel zustande?2.4.3 Produktionsverhältnisse und Produktivkräfte2.4.4 Klassenkampf

2.5 Fazit3. Quellenangaben

Page 8: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

8

Sozialer und historischer Kontext

• Soziale Situation – Lebensführung

– Soziale Kontakte (Freundschaft mit Engels)

– Vorbilder (Hegel)

– Die Entdeckung des Sozialen

• Historische Lage– Epoche radikalen sozialen Wandel

– Durchsetzung der kapitalistischen Produktionsweise

– Schaffung einer neuen gesellschaftlichen Ordnung

Page 9: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

9

Die Gesellschaft aus dem Blickwinkel von Marx

• Zwischenmenschliche Verhältnisse zerstört stattdessen „gefühllose bare Zahlung“

• Persönliche Würde wird Tauschwert• Familienverhältnis wird zu reinem Geldverhältnis • Geschlechts- und Altersunterschiede verlieren gesellschaftliche

Geltung• Arbeit verliert an Reiz: „bloßes Zubehör der Maschine“

(Entfremdung)

Page 10: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

10

Historischer Materialismus

• Marx – Realist?

vs. Hegel (Idealist)„vom Kopf, auf dem er stand, auf die Füße gestellt“

• Das Sein bestimmt das Bewusstsein– Ökonomische Motive im Vordergrund– Bewusstsein der Menschen eng mit der Sicherung der

Existenzbedingungen verbunden

Page 11: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

11

Theorie des sozialen Wandels

„Die Geschichte aller bisherigen Gesellschaften ist die Geschichte von Klassenkämpfen … Unterdrücker und Unterdrückte … in stetem Gegensatz zueinander.“ (S. 59)

Page 12: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

12

Dialektik

• Die gesellschaftliche Entwicklung folgt ein bestimmtes Muster

• Klassenkonflikt = Motor der gesellschaftlichen Entwicklung

– Antike Gesellschaft: Freie vs. Sklave– Feudale Gesellschaft: Feudalherren vs. Leibeigene– Bürgerliche Gesellschaft: Produktionsmittelbesitzer vs.

Lohnarbeiter

Page 13: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

13

Der Sieg des Sozialen

Klassenlose Gesellschaft

Vorletzte Schritt der Geschichte

Antike Gesellschaft

Feudale Gesellschaft

BürgerlicheGesellschaft

Soziale/ kommunistische

Gesellschaft

Page 14: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

14

Wie kommt sozialer Wandel zustande?

• Durch Wechselwirkung von Strukturen und Akteure:– Strukturen (Produktionsverhältnissen)

• Starr

• Ökonomische Natur

– Akteure (Produktivkräfte)• Dynamisch

• Verschiedenen Entwicklungsstufen

• Produktivkräfte und Produktionsverhältnisse werden von sozialen Klassen getragen

Page 15: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

15

Produktionsverhältnisse

• Soziale Organisationsformen: - Eigentumsverhältnisse- Rechtsverhältnisse- Herrschaftsverhältnisse

• Technische Entwicklung

• Im Besitz der Bourgeoisie

Page 16: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

16

Produktivkräfte

• Materielle Produktionsmittel• Menschliche Arbeitskraft/ Fertigkeiten Proletariat • In Abhängigkeitsverhältnis

„Die Klasse der modernen Arbeiter, die nur so lange leben, als sie Arbeit finden, und die nur so lange Arbeit finden, als ihre Arbeit das Kapital

vermehrt.“

„Diese Arbeiter, die sich stückweise verkaufen müssen, sind eine Ware wie jeder anderen Handelsartikel“, und daher allen Schwankungen ausgesetzt.

Page 17: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

17

Klassenkampf

• Wie kommt sozialer Wandel zustande?

• Durch Wechselwirkung von Produktionsverhältnissen und Produktivkräften Konflikt Klassenkampf

„Klassenkampf ist kein Konflikt, sondern Kampf um alles oder nichts; hat einen revolutionären Charakter“

die existierende gesellschaftliche Ordnung lässt sich nur durch eine alles umfassende Revolution ersetzen

Page 18: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

18

Fazit

Sozialer Wandel

Klassenkonflikt

Klassenkampf

Produktivkräfte Produktionsverhältnisse

Wandel

Dialektik

Page 19: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

19

Quellenangaben

• http://agso.uni-graz.at/lexikon/klassiker/marx/30bio.htm• http://www.dhm.de/lemo/html/biografie/MarxKarl/index.html• Marx/Engels (1848): Manifest der kommunistischen Partei. In: dies.:

Geschichte und Politik I. Studienausgabe in 4 Bänden, Band III. herausgegeben von I. Fetscher [1966], S. 59-69

• Dahrendorf, R. (1999): Karl Marx. In: Kaessler, D. (Hrsg.): Klassiker der Soziologie, Band 1. München, S. 58-73

• Morel u.a (Hrsg.) (1997): Soziologische Theorie. Abriss der Ansätze ihrer Hauptvertreter. München

• Schäfers, B./ Kopp, Jh. (Hrsg.): Grundbegriffe der Soziologie, 9. grundlegend überarbeitete und aktualisierte Auflage, Lehrbuch, 2006

Page 20: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

20

Vielen Dank für Ihre Aufmerksamkeit!

Page 21: Karl Marx (1818 – 1883) Soziologe? Ideologe? Politiker? Ökonom? Grundkurs Soziologie WS 2007/2008 Dozent: Sasa Bosancic M.A. Referenten: Daner, Kern, Yolova.

21

Diskussionsfragen

• Sind die Ideen von Marx heute noch aktuell?• Können sie auf die heutige Gesellschaft

übertragen werden?• Klassenkampf? Zwischen Arbeiter und Kapital?• Rolle des Staates, der die soziale Absicherung

gewährleistet – bis wann?