Orientierende Überprüfung der muttersprachlichen Kompetenz

Türkisch sprechender Kleinkindern

Herausgeber: Arbeitskreis „Mehrsprachigkeit bei Kindern“, Region Hannover (Sozialpädiatrie und Jugendmedizin)

Anleitung: Vorüberlegungen: erfolgreicher Erwerb der Zweitsprache Deutsch ist abhängig vom

Entwicklungsstand der Erstsprache. Diese sollte im Alter von 4 Jahren weitgehend

abgeschlossen sein. Das Kind soll in diesem Alter grammatikalisch sowie in der Länge und

dem Aufbau der Sätze den Stand der Erwachsenensprache erreicht haben. Auch das ältere

Kind kann sich noch sprachlich weiterentwickeln, der günstigste Zeitraum für die

Sprachentwicklung ist aber verstrichen.

Zielgruppe: Türkisch sprechende Kinder des entsprechenden Alters (bis 4 ½) ohne oder nur

mit geringen deutschen Sprachkenntnissen.

Ziel: Erfassung des sprachlichen Entwicklungstandes des Kindes zwecks Ausschluss

therapiebedürftiger (sprachlicher) Entwicklungsverzögerungen und Sprachbehinderungen als

Grundlage für die weitere Förderung, die Beratung der Eltern oder die Vorstellung beim

Kinderarzt.

Vorgehen: Die Prüfperson führt das Überprüfungsgespräch in türkischer Sprache entsprechend der

Anweisungen im Überprüfungsbogen. Reihenfolge und Form der Überprüfungsabschnitte

und Fragen sind festgelegt, um Vergleichbarkeit zu schaffen. Für jedes Kind wird ein

Protokollbogen aufgefüllt. Die erste Seite (mit Personalien) darf nur mit Einverständnis der

Eltern weitergegeben werden, sie verbleibt in der Einrichtung.

Oberbegriffe:

Das Kind muss nur auf die passenden Bilder zeigen, Äußerung sind nicht erforderlich. Die

Reihenfolge der Kategorien ist einzuhalten. Die Benennung von „Fisch“ bei Lebensmitteln ist

kein Fehler. Ebenso kann die mangelnde Kenntnis eines Begriffes nicht als Fehler gelten

(bitte am Rand vermerken).

Wortschatz:

Entscheidend ist die Kenntnis des Begriffes, die Aussprache hat für die Bewertung hier keine

Bedeutung, gibt der Prüfperson aber bereits Hinweise auf Ausspracheschwierigkeiten. Dies

gilt auch für die Benennung der Gegensätze und abgebildeten Handlungen.

Sätze nachsprechen:

Die an Länge zunehmenden Sätze in der vorgegebenen Reihenfolge einmal deutliche

vorsprechen und nachsprechen lassen (kein Bildmaterial verwenden). Die Aufmerksamkeit

des Kindes ist mit allen Mitteln auf sich zu lenken. („Pass auf!“, „Hör gut zu!“, Anfassen, etc.)

Artikulation:

Die markierten Buchstaben sollen die Aufmerksamkeit der Prüfperson auf die

entsprechenden Laute lenken. Grundsätzlich ist aber entscheidend, ob das Wort richtig

ausgesprochen wird. Jede Aussprachestörung ist als „falsch“ zu vermerken.

Aufforderungen:

Auch hier sind die Reihenfolge und Formulierungen wie in der Vorlage zu verwenden. Bei

offensichtlicher Unaufmerksamkeit des Kindes ist eine Wiederholung erlaubt.

Entsprechendes Material bitte aus dem Bestand der Einrichtung entnehmen.

Auswertung: Entsprechend der Legende werden die erreichten Leistungspunkte ermittelt.

Das Ergebnis zeigt, wie das Kind in seiner Muttersprache /Erstsprache entwickelt ist bzw.

wie vertraut es mit dieser Sprache ist. Interpretationen sind nur im Zusammenhang mit der

Gesamtbeobachtung des Kindes möglich.

Falls das Kind die Mitarbeit in wesentlichen Abschnitten verweigert, muss in absehbarer Zeit

ein weiterer Versuch unternommen werden. Die Erfahrung, dass Kinder gern das

unterlassen oder vermeiden, was sie nicht beherrschen, sollte auch hier zu erhöhter

Wachsamkeit führen.

Zeigen sich Schwächen beim Sprachverständnis, bei der Satzstruktur (Grammatik) oder

beim Wortschatz besteht über die weitere Entwicklungsbeobachtung hinaus Anlass, den

Eltern Anregungen für die häusliche Förderung der Sprache zu geben.

Werden viele unterschiedliche Aussprachefehler deutlich, ist im Alter von 4 Jahren eine

Vorstellung beim Kinderarzt zu empfehlen. Handelt es sich um umschriebene

Aussprachefehler (z.B. g/k, d/t) kann noch zugewartet werden. Hier besteht ab 5 Jahre

Handlungsbedarf.

Stottern selbst findet in dieser Überprüfung keine Beachtung, sollte aber Anlass sein, die

Eltern durch den Kinderarzt selbst oder logopädisch beraten zu lassen.

Ansprechpartnerin

Frau Dr. Schammert-Prenzler,

Sozialpädiatrie und Jugendmedizin im Fachbereich Jugend der Region Hannover

Deisterplatz 85a, 30449 Hannover, Tel. 168-44738, Fax. 168-41453

e-mail: angelika.schammert-prenzler@region-hannover.de

Orientierende Überprüfung der muttersprachlichen Kompetenz eines 3 ½ bis 4 jährigen Kindes

in türkischer Sprache

3½ ve 4 Yaşları arası Türk Çocuklarında Ana Dil Yeteneğini araştırmada uygulanacak Yönlendirici Yöntem

PROTOKOLL / TUTANAK

KİND ÇOCUK

Name, Vorname Soyadı, adı:

Untersuchende Institution: Denetleyen kuruluş:

Geburtsdatum: Doğum tarihi:

Tel.:

AUSWERTUNG DEĞERLENDİRME

PunktePuan

WERTUNG PUANLAMA:

1. Sprachverständnis für Oberbegriffe Dilsel Temel Kavram Anlayışı

unauffällig = 1 Punkt Başarılı = 1 puan

2. Wortschatz Kelime hazinesi

auffällig = 0 Punkte Başarısız = 0 puan

3. Nachsprechen von Sätzen Söylenen tümceleri yineleme

4. Artikulation Seslendirme

5. Verständnis für Aufforderungen Çağrı ve buyruk anlayışı

Punkte gesamtToplam puan sayısı

ERGEBNIS SONUÇ

Sprachentwicklung im Wesentlichen unauffällig. Dil gelişimi genelde yeterli.

= 5 oder 4 Punkte = 5 veya 4 puan

Verdacht auf auffällige Sprachentwicklung. Weitere Maßnahmen empfohlen. Dil gelişimi bozukluğu şüphesi. Sair tedbir tavsiye edilir.

= 3, 2 oder 1 Punkt = 3, 2 veya 1 puan

Yer, tarih Ort, Datum Denetleyenin imzası

Unterschrift des Untersuchenden

Arbeitskreis Mehrsprachigkeit bei Kindern, Hannover

ÇOCUK ÜZERİNE İSTATİSTİK BİLGİLER STATISTISCHE DATEN ÜBER DAS KIND Cinsiyeti: Geschlecht

Vatandaşlığı: Nationalität

Yaşı (ay olarak) Alter (in Monaten) Ana dili:

Muttersprache

1. TEMEL KAVRAMLAR SPRACHVERSTÄNDNIS FÜR OBERBEGRİFFE

doğru yanlış

hayvanlar: koyun

balık

tavuk

yiyecekler: sebze

elma

pasta

oyuncaklar: traktör

top

Bu bölümde çocuğun temel kavramlara karşı dil anlayışı denetlenir. Bu bölüm için özel bir resim tablosu bulunmaktadır.

Uygulama: Resim tablosu çocuğun önüne koyulur. Denetleyen çocuğa şu soruları sorar.

“Bana tüm hayvanların resimlerini gösterebilirmisin?“ “Yiyecekler nerede?” “Ya oyuncaklar nerede?”

Çocuk her sorudan sonra üç uygun resmi göstermeli. İsimlerini verebilmesi gerekli değildir. Çocuğun işbirliğine karşı çıkması “yanlış” olarak sayılır.

davul

Değerlendirme: Çocuk bu verilen ödevde birden fazla hata yapacak olursa veya işbirliğine birden çok vazifelerde karşı çıkacak olursa, denetlerken tutanakta 0 puan („başarısız“), başarılı olursa 1 puan veriniz.

2. Kelime hazinesi

Wortschatz

İsimler doğru yanlış çorap yatak tencere düğme elma çatal muz anahtar kıtap tren araba

Bu bölüm üç kısma ayrılarak (sıfat, fiil ve isim kısımları) çocuğun kelime hazinesi denetlenir. Bu bölüm için özel resim kartları bulunmaktadır.

Uygulama: Denetleyen her sorudan önce uygun resmi çocuğun önüne koyar.

İsimler Denetleyen isimlerle başlayarak şu soruyu sorar:

“Bu ne?“

Yanıt olarak çocuğun yalnız doğru ismi kullanması yeterlidir. Yanlış seslendirme bu ödevde değerlendirilmez.

Sıfatlar doğru yanlış küçük şişman dolu

Sıfatlar Denetleyen sıfatlar kısmında şu ödevleri verir:

“Bu fil büyük. Bu fil ...?“ “Bu adam zayıf. Bu adam ...?“ “Bu sepet boş. Bu sepet...?“

Fiiller doğru yanlış ...kesiyor ...soyuyor ...yık(an)ıyor

Fiiller Fiiller kısmında denetleyen şu soruyu sorar:“Bu resimdeki kişi ne yapıyor?“ Yanıt olarak doğru fiil yeterlidir.

...yazıyor Değerlendirme: Çocuk bu verilen her üç ödevin birinde, birden fazla hata yapacak olursa veya işbirliğine birden çok vazifelerde karşı çıkacak olursa, denetlerken tutanakta 0 puan („başarısız“), başarılı olursa 1 puan veriniz.

Arbeitskreis Mehrsprachigkeit bei Kindern, Hannover

3. SÖYLENEN TÜMCELERİ YİNELEME

NACHSPRECHEN VON SÄTZEN

doğru yanlış

“Fatma evde."

“Babası eve geldi."

“Fatma babasını gördü."

“Kız babasıyla oynadı."

“Akşam olduktan sonra yattı."

Bu bölümde çocuğun söylenen tümceleri yineleme yeteneği denetlenir. Bu bölüm için özel resim tabloları yoktur.

Uygulama: Çocuğa tümceleri yineleme ödevini anlaşılır duruma getirmek için, çocukla göz göze oturup, "Şimdi sana bazı şeyler söyleyeceğim. Sende söylediklerimi tekrarla!” diye başlanır.

Değerlendirme: Tümcedeki sözcüklerin herbirinin yinelenememesi durumunda, tümce yanlış olarak nitelendirilir. Fakat şive veya seslendirme ayrılıkları yanlış olarak değerlendirilmez.

Örnek: Babası eve celdi. = doğru Fatma babasini cördi. = doğru Akşam oldu yattı. = yanlış Değerlendirme: Çocuk bu verilen ödevde birden fazla hata yapacak olursa veya işbirliğine birden çok vazifelerde karşı çıkacak olursa, denetlerken tutanakta 0 puan („başarısız“), başarılı olursa 1 puan veriniz.

4. SESLENDİRME

ARTİKULATİON

doğru yanlış balon lamba tava fil gemi kemer radyo telefon şeftali ekmek kuş pasta çanta

Bu bölümde çocuğun telaffuzu (seslendirmesi) denetlenir. Bu bölüm için özel resim tabloları bulunmaktadır.

Uygulama: Denetleyen söz konusu resmi çocuğun önüne koyar ve şöyle sorar:

“Bu ne?“

Çocuk beklenen sözcükle yanıt vermez ise, denetleyen doğru olan sözcüğü söyleyip, çocuktan yinelenmesini ister.

Değerlendirme: Yalnız altı çizili sesler değerlendirilir. Altı çizili seslerden birinin telaffuz edilmeden geçilmesi de yanlış olarak nitelendirilir. "ş" harfi "s" olarak okunulması yanlış olarak sayılmaz.

Değerlendirme: Çocuk bu verilen ödevde birden fazla hata yapacak olursa veya işbirliğine birden çok vazifelerde karşı çıkacak olursa, denetlerken tutanakta 0 puan („başarısız“), başarılı olursa 1 puan veriniz.

Arbeitskreis Mehrsprachigkeit bei Kindern, Hannover

5. ÇAĞRI VE BUYRUK ANLAYIŞI

VERSTÄNDNİS FÜR AUFFORDERUNGEN

doğru yanlış

1. Kamyonun üstüne bir tahtacık koy.

2. Kamyonu masanın altına sür ve boşalt.

3. Kamyonu geri sür ve bütün diğer tahtacıkları kamyona koy.

Bu bölümde çocuğun çağrı ve buyruk anlayışı denetlenir.

Uygulama: Odanın bir köşesinde bir kamyon durur. Onun yanında beş tane oyuncak tahtacık vardır. Denetleyen çocuğa ödevler verir: “Bir (oyuncak) tahtacığı ...’a koy.” gibi.

Çocuk ilk verilen örneğe karşı herhangi bir tepki göstermez ise, denetleyen çocuğun yerine bu ödevi yerine getirir. Bu yanlış olarak sayılır. Çocuk kamyonun üstüne istenildiğinden fazla tahtacık koyacak olursa, bu yine yanlış olarak sayılır.

Yanlış tepkilere başka örnekler şunlardır:

- Çocuk kamyonu sandaliyenin altına sürer ve boşaltır. - Çocuk kamyonu masanın altına sürer ve boşaltmaz.

4. Masanın altında olan tahtacığı diğerlerin yanına koy.

Değerlendirme: Çocuk bu verilen ödevde birden fazla hata yapacak olursa veya işbirliğine birden çok vazifelerde karşı çıkacak olursa, denetlerken tutanakta 0 puan („başarısız“), başarılı olursa 1 puan veriniz.

NOT

Yer, tarih Ort, Datum Denetleyenin imzası

Unterschrift des Untersuchenden

Arbeitskreis Mehrsprachigkeit bei Kindern, Hannover