ANGPahayagan ng Partido Komunista ng Pilipinas

Pinapatnubayan ng Marxismo-Leninismo-Maoismo

EDITORYAL

Tapuson ang kakugmatni Duterte sa Negroskag bug-os nga Pilipinas

AFP kag PNP,

nag-agum sang 43

kaswalti sa NegrosAPAT NGA PULIS nga nagapakuno-kuno nga mga empleyado sang De-partment of Environment and Natu-ral Resources ang gin-ambus sangmga Pulang hangaway sa Sityo Ya-mot, Barangay Mabato, Ayungon,Negros Oriental sadtong Hulyo 18.Gilayon nga napatay ang apat sa ar-madong engkwentro, baliskad saginpagwa ni Rodrigo Duterte nga silagintortyur. Nakumpiska sang BHBang apat nga pistolang 9 mm., siyamnga magasin kag mga bala.

Sadtong Hunyo 22, ginpalukpansang BHB sang command-detonatedexplosive (CDX) ang tropa sang 704thRegional Mobile Force Battalion saSityo Cambugtong, Manjuyod, NegrosOriental. Masobra 20 ang napatay kagduha ang napilasan sa kubay sangkaaway. Antes sini, gin-isnayp sanghukbong bayan ang mga suldado sang94th IB sa Sityo Bulo. Nagresulta satatlong kaswalti sa kubay sang mga

"AFP...," sundan sa pahina 3

Nabulid sing dugo ang isla sang Negros. Walay untat nga nagapa-lupok sang linibo nga bala si Rodrigo Duterte batuk sa mga walasing inugbato nga pumuluyo.Liwat nga naglunsar ang iya

mga death squad sa isla sing su-nud-sunod nga pagpatay sang or-dinaryong pumuluyo sa nagligadnga bulan. Indi magnubo sa 16ang ginpatay, lakip ang isa kaanay meyor, isa ka napilian ngakonsehal, isa ka prinsipal sangeskwelahan kag iban pang maykatungdanan sa burukasya sibil.Wala man sing untat ang pagpa-matay sa ordinaryong mga sibil-yan. Kadam-an sa ila wala singbasehan nga ginapaakusahan nganagasuporta sa rebolusyonaryongkahublagan.

Wala sang iban nga ara sa li-

kod sang pagpatay nga ini kundiang hayop nga si Duterte. Ma-baskog ang iya pag-alburuto sapagkapatay sang iya mga arma-dong tinawo sadtong Hulyo 18sang ambuson sila sang isa kayunit sang Bagong Hukbong Ba-yan (BHB) sa banwa sang Ayu-ngon, Negros Oriental. Banguddiri, ginsulsulan niya ang iya mgasuluguon nga labi pang magsab-wag sang pasistang kakugmat kagwaslikan sing kaakig ang mga diarmadong sibilyan.

Sugod sa masaker sa Sagaysadtong Oktubre 2018, apat nga

"Wakasan...," sundan sa pahina 2

Edisyong Hi l igaynon

Tuig L No. 15

Agosto 7, 2019

www.cpp.ph

Agosto 7 , 2019 ANG BAYAN2

Tuig L No. 15 | Agosto 7, 2019

ANG

instagram.com/progressiveviews

@prwc_info

cppinformationbureau@gmail.com

Editoryal: Tapuson ang kakugmat niDuterte sa Negros kag bilog nga Pilipinas 1AFP-PNP, nag-agum sg 43 kaswalti 1Pag-ilig sg dugo sa Negros 3Clement: Berdugo nga anino ni Palparan 4Aktibistang mangunguma, ginluthang 5Pilipinas, pinakadelikadong pungsod 5NLUA, neoliberal nga padihot 6Hagna nga layi para sa mga mangunguma 7Burukrata-kapitalistang pagdambong 8Paltik nga reporma sa Boracay 8Madinalag-on nga welga sa Monde 8SONA ng Bayan batuk sa traidor 9Madinalag-on nga pagbato sa Kentex 9Nagakaubos nga resorsa sa SCS 10Pagpatay sa hari sg karsada 11SOT, ginbasura ni Duterte 11

serye na nga konsentradong ginbu-nalan sing kalakasan sang rehimengDuterte ang Negros. Kuha sa estilonga dululungan nga pag-atake kagpagpamatay sang mga pulis kag sul-dado sa mga komunidad sa idalumsang ginbansagan nga Oplan Sau-ron, ginahimo sang armadong mgaahente sang AFP kag PNP ang pag-pamatay sa maikit kag masunsonnga paagi. Maitom nga tuyo ini ngalikupon sing kahadlok ang pumuluyosang Negros kag piangon ang ilapagbato sa pasistang rehimen.

Isa ang isla sang Negros sa na-gaantus sing pinakamalala nga ka-wad-on sang duta sa bug-os nga Pi-lipinas. Matingkad nga makit-an diriang kinaiya sang pagkapaltik sang“reporma sa duta” sang reaksyunar-yong estado. Padayon ng nagaharisa Negros ang mga daku nga asen-dero nga nagapadayon sa pagpagusasa linibo nga ektaryas nga tubuhan.Kadungan sini, ginalawayan sangmga daku nga kumpanya sa minaang manggad mineral sa isla.

Tuman kalala sang pagpamigoskag pagpanghimulos sa masang ma-

ngunguma kag mamumugon sa umasa tubuhan sa Negros. Gutom angmatag-adlaw adlaw nila nga ginaa-tubang. Nagalanog ang ila singgitpara sa hustisya sosyal kag tunay ngareporma sa duta bilang solusyon saila pagkahagmak sa kaimulon. Sige-sige nga nagapagsik sa Negros angarmadong rebolusyon bangud sa ma-dalum kag malapad nga suporta sangmasang anakbalhas nga nagahandumnga tapuson ang gatos ka tuig ngasistema nga nagaulipon sa ila.

Ginapondohan sang mga dakunga agalon nga mayduta ang mgasuldado kag pulis, pati na ang mgaparamilitar nga “death squad” saNegros. Sa interes sang mga asen-dero, ginagamit sang rehimeng US-Duterte ang mga armadong tinawosini para busalan ang masang ma-ngunguma kag tapnaon ang ila mgapaghimakas. Sa nagtaliwan nga bi-nulan, masaker, pagpamatay, pag-pang-aresto kag pagpanghunongang sabat ni Duterte sa mga ma-ngunguma nga nagabato sa Negros.

Sa paagi sang MemorandumOrder No. 32 nga ginpagwa ni Du-terte sadtong Oktubre 2018, gin-

angkon niya ang dugang nga ka-gamhanan nga ipataw ang paggi-nahum militar kag pulis sa ngalansang “pagtapna sa kalakasan”. La-kip sa ginsakup sini ang Negros ngaginpaidalum sa indi deklarado ngalayi militar. Makaligad ang sunud-sunod nga pagpatay sadtong Hulyo,ginmandu ang pagdugang sang 300pang armadong tinawo sang SpecialAction Force sa isla. Labi sini ngaginpahugot ang armadong pagtap-na sa pumuluyo sa isla.

Ang kakulba nga nagalandongsa Negros amo man ang nagalan-dong sa madamo nga lugar sakaumhan sa bug-os nga pungsod.Pinakamalala ang kahimtangan samga prubinsya sa Mindanao ngamasobra duha ka tuig na nga ara saidalum sang layi militar. Dugang saNegros, ginapaidalum man sa indideklaradong layi militar ang Bicolkag Samar.

Sa kaumhan kag mga baw-ingnga lugar sa bug-os nga pungsod,ang militar ang makagagahum kagwala sing layi nga mas mataassangsa sa desisyon sini. Sa idalumsang National Task Force (NTF) kagdoktrina sini nga “kontra-insurhen-sya”, ang bilog nga burukrasya sanggubyernong Duterte ara sa idalumsang direkta kag di direkta ngakontrol sang militar. Ang tanan ngaahensya sibil ginagamit nga hinga-niban para sa mapiguson nga gera.

Sa bilog nga pungsod, walayuntat ang mga pagpamatay kagpag-abuso sang militar sa gahum.Ginagamit ang pasistang kalakasansang estado agud pahipuson angsinggit para sa tunay nga repormasa duta kag tapnaon ang ila pag-kontra sa pagsulod sang mga du-muluong nga kumpanya sa pagmina,mga plantasyon kag mga proyektopang-imprastruktura sa idalumsang “Build, Build, Build” sang re-himen. Kakapid sang pasismo angburukrata-kapitalistang pagpan-dambong ni Duterte kag sang iyapamilya.

Mapintas man kag wala singhawid, sayup nga paminsaron nga

"Wakasan...," halin sa pahina 1

"Wakasan...," sundan sa pahina 3

Ang Ang Bayan ginabantala duha ka beses kada bulan sang

Komite Sentral sang Partido Komunista ng Pi l ipinas

Ang Ang Bayan ginabantala sa

lenggwahe nga Pi l ipino, Bisaya, I loko,

Hi l igaynon, Waray kag Ingles.

Nagabaton ang Ang Bayan sang

mga kontribusyon sa porma sang mga

artikulo kag bal ita. Ginabuyok man

ang mga bumalasa nga magpaabot

sang mga saway kag rekomendasyon

sa ikauswag sang aton pahayagan.

Kaundan

ANG BAYAN Agosto 7 , 2019 3

indi malutos ang hayop nga siDuterte. Ang iya kapintaspatimaan indi sang kusog,kundi sang kahinaan kag ka-wad-on sing ikasarang niyanga mangibabaw nga walasang nagabato sa iya kalai-nan.

Naputos sa krisis angpundasyon sang iya paggina-hum. Sa likod sang iya kaba-ngisan kag postura nga walasing ginakahadlukan, labawnga nagakahadlok si Dutertesa ululupod nga magbangonang pumuluyong Pilipino paradululungan siya nga tumba-hon sa iya poder kag pasabtonsa iya mga krimen kag korap-syon.

Sige-sige na nga nagaba-ngon ang pumuluyo sangNegros kag ang bug-os ngapumuluyong Pilipino. Singgitnila nga tapuson ang mapin-tas nga pagginahum ni Du-terte. Padayon sila nga naga-sulong sa dalan sang pagbato.Dapat hugot nga maghiliusakag labing pabaskugon ang ilamga organisasyon bilang hi-nganiban para i-insister angila mga kinamatarung kag gi-nahangad nga katarungan.Dapat pataason ang kamuk-latan sang tanan kag palig-u-non ang determinasyon kagkaisog sa pagbato.

Lubos nga ginapalig-onang Partido kag ang tanannga rebolusyonaryong pwer-sa. Sila ang ara sa unahansang paghimakas sang bilognga pumuluyo. Ginapamunuansang Partido ang BHB agudbunalan si Duterte kag was-kon ang iya pasista ngabangkil. Ginabuyok sang Par-tido ang bilog nga pumuluyonga maghimakas kag tapusonang tanan nga kalautan niDuterte kag isulong ang re-bolusyonaryong paghimakaspara tukuron ang bag-o ngasistema pangkatilingban saPilipinas.

Pag-ilig sang dugo sa Negros

Sadtong gab-i sang Hulyo 25, ginsulod sang armadong kalalakihan ang payag sangpamilya Ocampo sa Barangay San Jose, Sta. Catalina, Negros Oriental. Ginlut-hang kag ginpatay nila ang isa ka tuig nga si Marjon kag ang iya amay nga si MarlonOcampo nga ginaakusahan nila nga nagasuporta sa Bagong Hukbong Bayan (BHB).Napilasan ang asawa ni Marlon. Saksi sa krimen ang duha pa nga batang Ocampo.Ang mag-amay nga Ocampo ang labing ulihi sa 87 biktima sang ekstrahudisyal ngapagpamatay sa Negros humalin nga magpungko ang hayop nga si Rodrigo Duterte.

Sa Guihulngan, ginluthang kag na-patay si Atty. Anthony Trinidad sad-tong Hulyo 23. Isa siya sa mga abuga-do nga malisyoso nga gin-angut sanggrupong Kawsa Guihulnganon BatokKomunista sa rebolusyonaryong ka-hublagan. Ang nasambit nga grupoginpondohan kag ginapadalagan bilangdeath squad sang Philippine NationalPolice. Napilasan sa insidente angasawa ni Trinidad nga si Novie Mariekag isa ka drayber sang pedikab.

Sadtong Hulyo 25, ginpatay angmag-utod nga sanday Arthur Bayawa,prinsipal sang Guihulngan ScienceHigh School kag Ardale Bayawa, hepesang Guihulngan City Division sangDepartment of Education sa BarangayHibaiyo. Sa pareho nga adlaw, ginlut-hang man ang mangunguma nga si Ro-meo Alipan, barangay kapitan sangBuenavista. Tanan nga mga biktimaginpagwa nga ginpatay sang BHB, bi-san pa una na sila nga ginbansagansang AFP nga mga tagasuporta ukonmyembro sang BHB.

Ginluthang man ang anay meyorsang Ayungon nga si Edcel Enardecidokag pakaisa niya nga si Leo Enardecidosadtong Hulyo 27. Antes sini, ginreportnga napatay si Sunny Caldera, bara-

ngay kapitan sang Mabato sa nasambitnga banwa pagkatapos kuno makainomsang pestisidyo sadtong Hulyo 25. Isapa nga mangunguma, si Reden Eleute-rio, ang ginluthang sa Barangay Tam-pocon II. Ang mga atake nga ini angmatalaw nga balos sang rehimeng Du-terte sa lehitimong ambus sang mgaPulang hangaway sa apat nga pulis saAyungon sadtong Hulyo 18.

Sadtong Hulyo 26, ginpatay si Fe-derico Sabejon Sabejon sa Barangay 3,Siaton. Sa Canlaon City, ginpatay na-man ang barangay kapitan sang Panu-bigon nga si Ernesto Posadas kag kon-sehal sang syudad nga si Ramon Ja-landoni. Patay man si Anaciancino Ro-salita, tanod sang Barangay Bucalansadtong Hulyo 28. Ginluthang siyasang mga pwersa sang death squad niDuterte sa Oval Public Market sa ka-tambi nga barangay.

Duha ka mangunguma nga sandayWenny Alegre kag Felimino Janayan,pangulo sang United Calanga FarmersAssociation sa Zamboangita, NegrosOriental ang ginluthang kag napataysadtong Hulyo 24. Nagpakuno-kunoang mga kriminal nga mga Pulang ha-ngaway sa tuyo nga samaran ang re-bolusyonaryong kahublagan.

suldado nga nag-operasyon.Sadtong Hulyo 2, alas-4:30 sang

aga, ginpaslaw sang mga Pulang hanga-way ang tuyo nga pagsalakay sang 11thIB sa isa ka yunit sang BHB sa SityoSmall Samac, Barangay Nalundan sabanwa sa ng Bindoy. Lima ang napataykag anum ang napilasan sa mga suldado.

Sorsogon. Ginpalukpan sangeksplosibo sang BHB-Sorsogon angmga nagaoperasyon nga tropa sangPNP Special Action Force (SAF) sa Ba-rangay Talatula Sur sa banwa sangMagallanes sadtong Hulyo 30, alas-3sang hapon. Napulo ang nalista nga

patay sa kubay sang SAF.Agusan del Norte. Ginpalukpan

sang eksplosibo sang BHB ang mga tro-pa sang 23rd IB sa Sityo Hinandayan,Barangay Camagong, Nasipit sadtongHulyo 12, alas-9:40 sang aga. Lima angnalista nga napatay sa mga tropa sangmilitar samtang lima pa ang napilasan.

Quezon. Tatlo nga magkasunod ngaoperasyong haras ang ginlunsar sangBHB-Quezon batuk sa gintingub ngapwersa sang 80th IB kag PNP RegionalMobile Force Battalion sa Sityo Lagmak,Pagsangahan, Gen. Nakar sadtong Hulyo29 kag 30. Isa ang napatay kag duhaang napilasan sa mga suldado.

"AFP...," halin sa pahina 1

"Wakasan...," halin sa pahina 2

Agosto 7 , 2019 ANG BAYAN4

Lt. Gen. Noel Clement,berdugo nga anino ni Palparan

Kasugpon ang ulihi nga madamuan nga pagpatay sa Negros sang makaha-ladlok nga Oplan Sauron nga nagsabwag sang teror sa isla humalin paDisyembre 2018. Humalin nga ginpatuman ini, masobra 40 sibilyan na angbiktima sang ekstrahudisyal nga pagpamatay. Maluwas sa mga ginpatay, ma-damu man nga sibilyan ang iligal nga gin-aresto kag ginpasakaan sang himu-himo nga kaso.

Ang pagpatuman sang OplanSauron ginapangunahan sangArmed Forces of the PhilippinesCentral Command (AFP Centcom) saidalum ni Lt. Gen. Noel Clement.Notoryus si Clement bilang isa samga bata nga upisyal nga ginhanassadto ni Jovito Palparan sa paghimosang krimen sang Oplan Bantay La-ya 1 kag 2. Diin man sadto nagasab-wag sing kakugmat si Palparan, na-kaikog sa iya si Clement bilang tam-pad nga alagad. Pareho sang iyaidolo, sa bibig-pirme ni Clement angpagbansag nga komunista sa mganagapakamalaut sa reaksyunaryonggubyerno. Tampad niya nga ginapa-tuman ang mga mandu sang pagpa-matay kag iban pang paglapas satawhanong kinamatarung.

Nakapaidalum si Clement sa204th Brigade sang dukuton kagpatyon sang nasambit nga yunit mi-litar ang mga tagasakdag sang taw-hanong kinamatarung nga sandayEden Marcellana kag Eddie Guma-noy sadtong 2003 sa Mindoro Ori-ental. Pinuno sadto sang nasambitnga brigada si Palparan.

Sang masaylo si Palparan sa 7thID sa Central Luzon sadtong 2005,magkaupod sila ni Clement sa pag-sabwag sing kalakasan sa rehiyon.Sadtong 2006, sa sulod lang sangEnero tubtub Pebrero, 25 katawoang biktima sang pagpatay, pagdu-kot, pagtortyur, pagpangbakol, pag-pamahug, masaker, interogasyonkag iligal nga detensyon. Nagapa-muno sadto si Clement sa 56th IB,ang nagapanguna nga abusadongyunit militar sa rehiyon. Isa man si-ya sa mga nagplano kag nagpatu-man sa pagdukot sa aktibistang siJonas Burgos sadtong 2007.

Malaparan nga kahalitan naman

ang ginbunga sang mga operasyonnga ginpamunuan ni Clement sa Min-danao. Bilang kumander sang 602ndBrigade sadtong 2015 tubtub 2016,nakilala si Clement sang mga resi-denteng Moro sa North Cotabato saiya pagpanganyon sa mga komunidad.

Pila ka adlaw lang mataposideklara ni Duterte ang layi militarsa Mindanao sadtong Mayo 2017,gintalana sang AFP si Clement bi-lang pinuno sang 10th ID. Sakupsang operasyon sini ang bug-os ngarehiyon sang Davao, kag ang mgalindero sini sa mga prubinsya sangSurigao del Sur, Agusan del Sur kagBukidnon. Nanghalit si Clement kagang iya mga tinawo sa lugar. Sa su-lod lang sang 19 bulan, naglab-ot sa50 sibilyan ang ginpatay sang mgatinawo ni Clement, lakip ang duhaka bata. Linibo man ang pwersahannga nagbakwit bangud sa mga pag-pamomba kag pagpanglighot sangmga suldado sa mga komunidad.

Isa sa mga makasiligni nga mgakrimen ni Clement bilang kumandersang 10th ID ang pagpamasaker sapito nga Lumad sadtong Disyembre3, 2017 sa Lake Sebu, South Cota-bato. Duha nga iban pa ang napila-san sa nasambit nga insidente. Na-gatingkas nga kaso ang ginpasakabatuk kay Clement, kag kanday Lt.Col. Harold Cabunoc sang 33rd IBkag Lt. Col. Benjamin Leander sang27th IB. Mga tinawo man ni Clementang nagdukot, nagtortyur kag nag-tuyo sunugon ang duha ka pamatan-on nga minero sadtong Nobyembre2017 sa Compostela Valley.

Pagpamuno sa CENTCOMGinkuha si Clement sa 10th ID

kag ginsaylo sa Centcom sadtongNobyembre 2018. Sakup sang ope-

rasyon sang Centcom ang bug-osnga Visayas. Sa idalum sini ang du-ha ka dibisyon sang Army (8th ID saEastern Visayas kag 3rd ID saCentral kag Western Visayas), angTactical Operations Wing sang AirForce, kag ang bilog nga pwersangnabal sa Visayas.

Wala pa isa bulan makaligadnga sayluhon sa Centcom gilayonniya nga ginpatuman ang OplanSauron sa Negros sandig sa Memo-randum Order No. 32 ni RodrigoDuterte. Nakatum-ok subong sa islaang todo-gera sang Centcom kon sadiin lima ka batalyon pangkombatang nakapakat, maluwas pa sa mgapwersa sang PNP.

Maluwas sa pagpanghalit saCentral Visayas, pagpatay kagpagpanghalit man sa mga komuni-dad sa Eastern Visayas ang manduni Clement. Sa isla sang Samar,nagsingki ang mga pagpatay sa mgasibilyan humalin Marso 2019. Saumpisa sang tuig, 545 barangay angnareport sang militarisado, kon sadiin 250 sa mga ini ang okupadosang mga suldado. Masobra 300pamilya na ang napalayas sa ila mgapuluy-an bangud sa pagsakup sangmga suldado sang 8th ID sa ila mgakomunidad.

Samtang, nagtampok ang say-war sang Centcom sa Western Vi-sayas. Sadtong Marso, sunud-sunodnga pagpalapta sang mga balitasang peke nga engkwentro sang61st IB sa Panay agud tabunan angmga kaso sang iligal nga pag-arestosa mga mangunguma kag Tuman-duk. Luwas diri, nagpagwa mansang peke nga pagpasurender sangisa ka menor-de-edad nga kuno Pu-lang hangaway.

Ginpaidalum man ni Clementang mga pwersa sang Centcomagud mangin tawu-tawo sang mili-tar sang US. Sa ginhiwat nga PacificPartnership sadtong Marso, gindalasang US sa Visayas ang mga papetkag kaalyadong hukbo sini agudhanason sa idalum sang kumandsang militar sang US ang mgapwersang militar sang mga pungsodsa Indo-Pacific.

ANG BAYAN Agosto 7 , 2019 5

Aktibista nga mangunguma,ginluthang

Ginluthang sang mga pwersa pangseguridad sang rehimeng Duterte angmag-asawa nga katapu sang organisasyon sang mga mangunguma sasulod sang ila tindahan sa Sityo Kasilaan, Barangay Halapitan, San Fernando,Bukidnon sadtong Agosto 2. Gilayon nga namatay si Guillermo Casas samtangnapilasan ang iya tiayon nga si Jocelyn. Ika-napulo nga biktima na sangekstrahudisyal nga pagpamatay sa Bukidnon si Guillermo sining tuig.

Sa pareho nga adlaw, ginluthangkag napatay man si Ernesto Estrellasa Antipas, North Cotabato. SiEstrella anay pastor sang UnitedChurch of Christ in the Philippines.

Sadto naman nga Hulyo 25, na-patay si Misba Masla, 60, sang gin-bomba sang mga eroplano panggerasang AFP ang Sityo Butilin, Kabala-san, Pikit sa North Cotabato. Ginpag-wa sang 6th IB, paagi sa kumandersang AFP-Joint Task Force Centralnga si Maj. Gen. Diosdado Carreon,nga may naglupok nga bomba sa su-lod sang balay sang mga Masla konngaa namatay ang biktima. Mismoang AFP, paagi sa kumander sang603rd IBde nga si Brig. Gen. AlfredoRosario, ang nag-ako nga naigo angbalay sang mga Masla sang mang-bomba ang AFP sa lugar bandangalas-3 sing kaaganhon. Bangdanansang AFP, ginalagas kuno nila ang isaka grupo sang Bangsa Moro IslamicFreedom Fighters (BIFF) nga suno sareport sang ila operasyon paniktikara sa lugar.

Ginaakusahan sang AFP ang asa-wa ni Misba nga si Ali Masla, 62, ngamyemnro sang BIFF. Pilason si Ali kagang iya apo nga si Edwin Masla sapagpamomba. Ginpanginwala sangBIFF nga may presensya sila sa lugarsa tion nga ina. Ginkundenar ni AbuMisri Mama, tagapamaba sang grupo,ang pagpamatay. Siling niya, daku ngakabutigan ang ginahambal sang AFPnga ginaprotektahan nila ang mga si-bilyan nga sila mismo ang namomba sabalay sang mga tigulang.

Sadtong Agosto 6, ginluthangnaman si Brandon Lee, myembrosang Ifugao Peasant Movement(IPM), sa Lagawe, Ifugao. Nagasulatman siya para sa Northern Dispatch.Tubtub sa subong, wala pa siya singpangalibutan. Aktibo nga ginapama-

tukan sang IPM ang pagtukod sanghiganteng dam sa Chico River ngamagadalasa sa ila dutang ansestral.

Pagpang-ipit sa mga aktibista kagmangunguma

Sige-sige man ang malapnagonnga intimidasyon sang rehimen samga aktibista kag mangunguma. SaQuezon, gintublag sang isa ka yunit2nd IB ang Barangay 1, Lucena Citysadtong Hulyo 30. Naglunsar sangoperasyon paniktik ang mga suldadosa tabon sang pagsarbey para saprograma nga 4Ps kag pagpangitasing marentahan nga balay.

Duha ka besses naman nga nag-patawag sang pulong ang tropa sang95th IB sa Barangay Sta. Isabel Sur,Isabela sadtong Agosto 3 kon sa diingin-akusahan nila nga tagasuportasang BHB ang mga myembro sangDagami, lokal nga organisasyong ma-ngunguma. Hungod nga naghalin angmga residente sa una nga pagpulongkag gin-insister ang ila demokratikongkinamatarung. Ginkontra man nila angpagpasurender sa ila bilang mga Pu-lang hangaway kabaylo sang kwarta.

Sa Cebu, gintuyo nga pahugonsang pulis ang mga katapu sang lokalnga tsapter sang Kabataan Partylistsadtong Hulyo 27. Sa Bukidnon, gin-tuyo man nga pahugon kag “ipasu-render” sang 1st Special Forces Bat-talion si Kristin Lim, anay tagaduma-la sang Radyo Lumad, sa Dumilag,Manolo Fortich sadtong Agosto 3.

Samtang, duha nga katapu sangKASAMA-TK ang gin-aresto sang76th IB sadtong Hulyo 27 sa Sta.Cruz, Sablayan, Occidental Mindoro.Ginkilala ang mga biktima nga sandayNadeline Fabon kag Reynaldo Mala-borbor nga sadto nagabulig sa mgamangunguma sa lugar na labing naa-pektuhan sang tingadlaw.

Pilipinas, pinakadelikado

nga pungsod

NABUTANG SA PANGKALIBUTA-non nga atensyon ang Pilipinas si-ning nagligad nga mga bulan pag-katapos mailista bilang pinakade-likado nga pungsod para sa mgaaktibista pangkapalibutan kagpang-apat para sa mga sibilyan.

Sa ulat na inilabas noongHulyo 30 ng Global Witness, isangindependyenteng grupong naka-base sa London, inungusan ngPilipinas ang Brazil bilang numerounong bansa sa dami ng pinaslangna mga aktibistang pangkalika-san. Alinsunod sa ulat ng grupo,mayroong 30 tagapagtanggol nglupa at kalikasan ang pinataynoong 2018 (48 noong 2017), pi-nakamataas na naitala sa Asia.Sangkatlo ng mga biktima ay mulasa Mindanao kung saan planongmagtayo ni Duterte ng mga plan-tasyon na sasaklaw ng 1.6milyong ektaryang lupain. Kalak-han sa mga ito ay lupang ninunong mga Lumad. Kalahati sa mganaiulat na kaso ng pamamaslangay may kaugnayan sa agribisnes.

Noong Hunyo, inilista rin ngArmed Conflict Location andEvent Project (Acled), isang gru-pong nakabase sa United States,ang Pilipinas bilang pang-apat napinakapeligroso para sa mga si-bilyan. Sangkatlo sa mga biktimaay pinaslang sa tabing ng “gerakontra-droga” ni Duterte. Targetdin ng pamamaslang ang mga ka-ribal sa pulitika, mga kasapi ngmga partidong pampulitika atprogresibong mga organisasyon,mga aktibista, magsasaka, abu-gado at huwes. Ayon sa panana-liksik ng grupo, nagresulta angmga patakaran ng rehimen sa di-rektang mga pang-aatake atpagpaslang sa halos 490 sibilyanngayong 2019.

Umaabot sa 450 ang direk-tang pinaslang ng mga pwersa ngestado. Pinakamarami ang pinas-lang sa Central Luzon (23%), Ca-labarzon (22%) at sa NationalCapital Region (10%).

Agosto 7 , 2019 ANG BAYAN6

nga nagpala-yas sa mgamagagmay ngakaingero sa ilamga ulumhanagud magamitang mga ini samalagpad ngaplantasyon ngakomersyal ngakahoy.

Madugay nanga nakahunongsa Kongreso ang NLUA. Una ini ngaginduso sang rehimeng CorazonAquino kadungan sang iban pangmga neoliberal nga reporma ngadikta sang World Bank. Sa nagligad,ginhimo ini nga kundisyon kabaylosang binilyon nga pautang. Padayonini nga ginaproponer kag gintumodnga yabing lehislatibong tikang sangmagsulunod nga rehimen pero walaini makaabante sa sulod sing duhaka dekada.

Sining nagligad nga tinuig, gi-ngamit sang American Chamber ofCommerce, kahimbon ang USAID,ang The Arangkada PhilippinesProject para agresibong iduso angmga rehimeng Aquino kag Dutertenga ilusot sa Kongreso sa ikatlongpagbasa ang hagna antes magsaraang sesyon sini sadtong Hunyo 3.

Sa maabot nga mga bulan, na-katalana na nga talakayon anghagna sa Senado sa pagpanguna niSen. Cynthia Villar, tsirman sangkomite sa embayronment kag du-nang manggad. Sa pihak sang pag-ka-alyado ni Duterte, mabaskog angpagpamatuk niya sa paghimo ngalayi sang NLUA bangud pagkakasonang kagamhanan sang mga lokal ngagubyerno nga magreklasipika singmga kadutaan nga ila ginasakup kagmagtalana sang kaugalingon nga

plano sa paggamit sang mga ini. Konmangin layi ang NLUA, igasaylo angkagamhanan nga ini sa NLUC ngadirektang nakapaidalum sa nasyunalnga gubyerno.

Maathag nga ginapanginpuslansang mga Villar ang daan nga areglosa pagbaylo-gamit sang duta ilabina gid nga mas mahapos para sa ilanga suhulan ang lokal nga mgagubyerno agud ilusot ang ila mganegosyo nga pabalay.

Sa atubang sang pamahug ngaihunong ang hagna, ginpatumansang rehimen ang Joint Departmentof Agrarian Reform-Department ofJustice Order 75 sadtong Mayo 31nga nag-institusyonalisa sa progra-ma ni Duterte sa paggamit sa dutabisan wala pa mangin layi angNLUA.

Suno sa konserbatibong tantyasang rehimen nga ginpagwa sadtongEnero, naggamay sing 25% ang ka-bilugan nga erya sang dutang agri-kultural sa pungsod halin 9.7mil-yong ektaryas sadtong 1980 padu-long 7.3 milyon sadtong 2012, pa-ngunahon bangud sa malapnagonnga kumbersyon sang mga ini kaglapnagon nga pagpang-agaw sangduta sa bilog nga pungsod.

Ginpamilit ni Duterte nga kina-hanglanon nga gilayon ini nga ipasarsang Kongreso antes matapos angtuig agud makalatag kuno sing isaka pungsodnon kag kumprehensi-bong plano sa paggamit sang dutapara “masabat ang demand sangdumuluong nga mamumuhunan”.

Pangunahon nga katuyuan sangNLUA nga padasigon ang prosesosing malapnagon nga kumbersyonsang mga dutang agrikultural kagansestral padulong residensyal, ko-mersyal kag industriyal nga gamitagud gilayon nga mabaligya sa mgadumuluong nga imbestor kag ila ka-sosyo nga mga burgesya kumprador.Pagagamiton ini agud palayason angmga mangunguma kag tumandok samga duta nga target tukuran sanghigante nga mga imprastruktura saidalum sang programang "Build,Build, Build". Pauna na nga ginapa-tuman ini subong sang rehimenpaagi sa serye sing mga mandu ad-ministratibo nga ginpagwa sangDepartment of Agrarian Reformsadtong Pebrero. Sa idalum sangNLUA, pagatukuron ang NationalLand Use Commission (NLUC) ngamagadumala sa reklasipikasyonsang mga resorsang duta sa bug-osnga pungsod kag magabalay sangpungsodnon nga plano para diri ka-da napulo ka tuig sandig sa kakina-hanglanon sing kapitalista. Ini angmagatalana kon ano lang nga kadu-taan ang mahimo italauma kag konano ang mahimo patindugan sangmga imprastruktura kag kabalayan.

Pagadumilian sang NLUC angpagtalauma sa mga pangpubliko ngakadutaan nga ginadeklarang kagu-langan, lakip ang mga ginhawan nasang mga magagmay nga mangu-nguma. Pagahimuon sini nga siste-matiko ang mga programa parehosang National Greening Program

National Land Use Act, neoliberal nga padihot

Sa ikatlo nga kahigayunan, liwat gintumod ni Rodrigo Duterte ang National Land Use Act (NLUA ukon layi sa nasyu-nal nga paggamit sing duta) bilang prayoridad nga hagna sang iya rehimen sa iya State of the Nation Address (So-na) sadtong Hulyo 22.

ANG BAYAN Agosto 7 , 2019 7

Mga hagna nga layi para sa mga mangunguma

Walay untat nga ginaduso sang rehimeng Duterte ang pag-bukas sang sektor sang agrikultura, lakip ang mgadutang agrikultural, sa dumuluong nga pagpanag-iyakag pagdambong. Sa pihak sini, padayon nga gina-sulong sang mga progresibong representante saKongreso ang mga reporma nga mangin ma-puslanon sa mga mangunguma.

Ang mga reporma nga ini kasug-pon sang mga paghimakas nga ma-dugay na nga ginasulong sang mgaorganisasyon nga mangunguma.Unod man ang mga ini sangComprehensive Agreement on Socialand Economic Reforms o CASER nganahimo sadtong 2016 sa negosa-syon pangkalinungan sa tunga sangGubyerno sang Pilipinas kag Natio-nal Democratic Front of the Philip-pines.

Labing nangin malahalon angmga repormang agraryo sa atubangsang tanan-nga-patag nga mga ata-ke sa ila sektor—halin sa todo-todonga liberalisasyon sang bugas tub-tub sa walay untat nga pagpamataysa mga mangunguma nga nagahi-makas para sa ila kinamatarung saduta.

Liwat nga ginsumiter sang mgaprogresibong partido sa idalum sangMakabayan ang Genuine AgrarianReform Bill (GARB) sa Manubo ngaPanalgan. Ang GARB isa ka hagnanga nagalatag sing kumprehensibonga balayon para sa tunay nga re-porma sa duta. Katuyuan sini ngabungkagon ang monopolyo sa dutakag magpatuman sing libre, patas,kag matarung nga pagpanagtagsang duta sa sulod sang lima katuig. Pagasakupon sini ang tanannga pribadong dutang agrikultural,tanan nga duta nga ginapadalagansang mga plantasyong agribisnes,mga duta nga ginatalauma sangmga mangunguma nga ginkuha sanggubyerno, mga agalon nga maydutaukon mga dumuluong nga institu-syon kag iban pang dutang agrikul-tural nga publiko.

Ginaduso man sini ang paghatagsang kumprehensibong suporta sa

mga mangu-nguma kagpahatag sing na-gakaigo nga subsidyo.Pagabuyukon ang mga mangungumanga magtukod ukon magsulod samga kooperatiba para pauswagonang produksyon. Sa amo man, ma-gatukod ini sing mekanismo paraindi liwat madula ang duta sangmga benepisyaryong mangunguma.

Sa subong, labaw nga ginapa-budlayan ang mga mangunguma nganagainsister sa ila kinamatarung saduta, lakip yadtong nahatagan nasang mga Certificate of LandOwnership. Madamu sa ila ang walanakabayad sa mahal nga amortisa-syon gani madali nga mabawi ang ilamga duta. Kaangut sini, ginapapro-poner man nga iabswelto ang mgamangunguma halin sa ila obligasyonnga magbayad sang utang ngaamortisasyon agud sa sini mahatagsa ila ang duta nga ginatalauma ni-la.

Ginpresentar man sang Maka-bayan ang hagna nga Rice IndustryDevelopment. Nakasaad diri nga gi-nadumili ang pagsukot sang rentasa duta kon magalampas na angkantidad sa 10% sa abereyds nganetong ani sang mangunguma sakada ektaryang ginatalauma sa na-kaligad nga tatlo ka tuig.

Samtang, nag-sumiter man ang ibang tiglawassang mga hagna nga nagahatag se-guro sa mga benepisyaryo sang pal-tik nga Comprehensive AgrarianReform Program kag magapatukodsang mga proyekto pareho sang mgakomunal nga irigasyon nga pagaba-yaran ang katunga nga kantidad samga mangunguma nga benepisyaryosa isa ka natalana nga panahon.

Ginaduso man diri ang pagtukodsang mga bodega kag galingan sangmga humay sa kada munisipyo kagsyudad nga nagaprodyus sang bu-gas. Pagasuportahan man sini angtanan nga kinahanglanon satransportasyon. Pagabayaran ini saisa ka takdang kantidad sa sulodsang 25 tuig. Sa Senado, liwat ngaginsumiter ni Sen. Ralph Recto angpila ka hagna sang pagpwesto singsistema nga “timbangan ng bayan”sa mga sentrong balaligyaan paramalikawan ang pagmanipular satimbang sang mga produkto. Gina-duso man niya ang pagtukod sangmga karsada nga magaangut sa mgaulumhan kag merkado indi lang samga piling lugar kundi alalangay ngapagpanagtag sa bug-os nga pung-sod.

Agosto 7 , 2019 ANG BAYAN8

Paltik nga repormang agraryo sa Boracay

Baliskad sa ginapabugal ni President Rodrigo Duterte sa iya ikaapat ngaState of the Nation Address, indi matuod nga napatuman na ang repor-mang agraryo sa isla sang Boracay sa Aklan.

Ang matuod, tubtub sa subongwala pa gihapon mapanagtag ang18 ektaryang kadutaan nga ginpai-dalum sa repormang agraryo samga benepisyaryo sini. Suno kayDepartment of Agrarian Reform(DAR)-Western Visayas DirectorStephen Leonidas, igapanagtag palang ini sa mga tumandok nga setlernga indi lakip sa tribung Ati sa Bo-racay.

Sadtong Nobyembre 2018, 3.3ektaryang duta lang (wala pa isa ka

porsyento sang 1,032 ektaryang is-la) ang kabilugan nga ginpanagtagsa 44 pamilya nga katapu sang Bo-racay Ati Tribal Organization.

Suno sa mga panalawsaw saantropolohiya, ang Ati ang mga tu-mandok nga nagpuyo sa Boracayantes pa mag-abot ang mga Bisayankag mga kolonyalistang Espanyol.Pero ini ginahimutig sang iban ngamga tumandok (di-Ati) nga naga-pamilit sang ila kinamatarung saduta nga nakatalana ipanagtag.

Burukrata-kapitalistang pagdambong

sang mga Villar

Ang mag-asawa nga Manny kag Cynthia Villar, kilala bilang lokal nga di-nastiya sang Las Pinas, kongresista kag subong senador sang reaksyu-naryong gubyerno, ang nagapanag-iya sang Vista Land & Lifescapes nga no-toryus sa pagpang-agaw kag pagbaylo-gamit sang linibo-libong ektaryas ngaulumhan pakadto sa mga subdibisyon (Camella Homes, Lumina Homes) kagmga daku nga mall (Starmills kag Vista Malls).

Sadtong 2008, naimbwelto siCynthia Villar sa pagpang-agawsang duta sa Norzagaray, Bulacan.Nadalahig man si Manny Villar sapagdambong sadtong 2010 pagka-tapos ginproponer niya nga bag-u-hon ang ruta sang C-5 ExtensionProject pabor sa lokasyon sang iyamga negosyo. Nahayag man nganagpatindog sanday Villar sang mgasubdibisyon sa mga ulumhan ngamay irigasyon sa Pavia, Iloilo sad-tong 2010 kag sa Plaridel, Bulacansadtong 2014.

Kilala ang pamilya Villar bilangtagasuporta ni Duterte. Magka-al-yado man ang partido pulitikal niVillar nga Nacionalista kag angPDP-Laban ni Duterte.

Sa idalum ni Duterte, nagha-bok ang manggad ni Manny Villarhalin US$1.5 bilyon (ukon P75.4bilyon) sadtong Marso 2017 tu-ngong US$5.5 bilyon (ukon P288.3bilyon) sining Marso 2019. Halinika-12, siya na subong ang pinaka-

manggaranon nga indibidwal sabilog nga pungsod. Samtang, siCynthia nakalista sang P3.7 bilyonkag ginabansagan nga pinaka-manggaran nga senador, samtangang ila nga anak nga si Mark Villar,sekretaryo sang Public Works andHighways, nakalista man sang P1.4bilyon kag ginabansagan pinaka-manggaranon nga upisyal sa kabi-nete ni Duterte.

Talalupangdon ang benepisyosang pamilya Villar sa programaimprastruktura sang rehimen. Angila kumpanya ang pinakaulihi nganagpasa sang aplikasyon para sapagtukod sing pasugalan antes ipa-naug ni Duterte ang moratoryum sapagbaton sang aplikasyon para sapagtukod sang mga ini sadtongEnero 2018. Luwas sa ginatukodnga resort kag pasugalan sa 1,000ektaryang kadutaan sa Dasmarinas,Cavite, nareport man nga plano nilanga magpatindog sang pareho ngaimprastruktura sa Las Pinas.

Madinalag-on nga welga

sa Monde

SIYAM NGA ORAS makaligad ikasaang ila nga welga sadtong Agosto 6,madinalag-on nga naduso sang mgamamumugon nga kontraktwal sangMonde Nissin Labor Association(MNLA-LIGA) ang maneydsment sangMonde Nissin Corp. nga makignego-sasyon bahin sa ila panawagan ngaregularisasyon. Ginlunsar ang welgabilang sabat sa terminasyon sangkontrata sang siyam nga mamumugonsini sang nagligad nga semana. HalinHulyo 2018, 111 mamumugon na angginpahalin sang kumpanya.

Nakasugtan sa negosasyon ngamakabalik na ang ginpahalin ngaobreros sa pabrika kag nagtalanaman sang iskedyul para sa masunodnga pagsugilanon. Ginbilang ini ngaisa ka daku nga kadalag-an sangobreros nga mayorya 13 tuig na nganagatrabaho sa kumpanya bilangkontraktwal.

Ang Monde Nissin kilala sa mgaprodukto sini nga mga biskwit(Skyflakes kag Fita) kag nudels(Lucky Me!). Halin 2000, pirme nanalakip ang kumpanya sa 50 pina-kamanggaranon nga mga korpora-syon sa Pilipinas. Ini ginapanag-i-yahan sang burges kumprador ngasi Betty Ang nga nakalista sangP14.17 bilyong neto nga balor sangmga propyedad sadtong 2018.

Sa pareho nga adlaw, nagwelgaman ang mga mamumugon sang Su-per 8 sa Pasig City pagkatapos pa-halin sa trabaho ang masobra 200mamumugon nga kontraktwal.

MADINALAG-ON nga napabasurasang mga estudyante sangPolytechnic University of the Philip-pines (PUP) sa Sta. Mesa, Manilaang Dress Code Policy (polisiya sapagbeste) makaligad ang pito kaoras nga protesta. Magapadayon paang mga protesta batuk sa pagpa-lusot sing mga mapiguson nga pro-bisyon pareho sang mandatory ran-dom drug-testing kag pagpang-ipitsa mga organisasyon, konseho, kagpublikasyon sang mga estudyante.

ANG BAYAN Agosto 7 , 2019 9

SONA ng Bayan batuksa pungsodnon nga traidor

Sa ikaapat nga State of the Nation Address (SONA) ni Rodrigo Dutertesadtong Hulyo 22, ginreport nga naglab-ot sa 50,000 ang nagpasakupsa mga rali batuk sa iya sa mga sentrong urban sa bilog nga pungsod. Gin-kundenar sang mga raliyista ang sobra nga pagtraidor ni Duterte kag gin-panawagan ang pagpatalsik sa iya bangud sa iya pagsurender sa Chinasing mga kinamatarung sang mga Pilipino sa West Philippine Sea. Ginpa-kamalaut nila ang iya pasismo kag pagpatuman sang kontra-pumuluyo ngamga polisiya nga sobra pa nga nagahagmak sa pumuluyo sa kaimulon.

Sa nasyunal nga kabisera, gin-report sang mga organisador ngamay 40,000 ang nagmartsa sa ka-habaan sang Commonwealth Ave-nue sa Quezon City agud ipakita sanasyunal nga traidor sang Pilipinasnga si Duterte nga “aton ang Pi-nas!” Nanawagan sila nga palaya-son ang China sa ginalaksam sininga teritoryong dagat sang pung-sod. Ginpangunahan ang protestasang Bagong Alyansang Makaba-yan (Bayan) kag ginpasakupansang nagkalainlain nga mga orga-nisasyon bitbit tagsa-tagsa nilanga mga sektoral nga panawagan.

Luzon. Nagprotesta ang ma-sobra 600 mangunguma, mangi-ngisda kag tumandok sa AuroraPark, Laoag City para pakamalau-ton ang padayon nga kalakasansang militar sa ila kubay, pagtim-buok sang presyo sang balaklondulot sang Tax Reform for Accela-ration and Inclusion (TRAIN), kagang kawad-on sing sudsidyo parasa ila sektor. Nagtambong man angmasobra 200 sa porum nga ginlun-sar sang Tongtongan Ti Umili-Cor-dillera Peoples Alliance nahanu-ngod sa SONA ni Duterte sa Cat-hedral of the Resurrection, Mag-saysay Avenue sa Baguio City.

Masobra ang nagprotesta saPenaranda Park, Legaspi City parakundenahon ang lapnagon ngaekstrahudisyal nga pagpamatay saRegion. Naglunsar man sang pag-hulag ang mga aktibista sa Naga,Sorsogon kag Masbate para ipana-wagan ang pagpatalsik kay Duter-te kag pakamalauton ang pag-i-kog-ikog sa China.

Visayas. Nagpasakup ang ma-

sobra 4,000 aktibista sa separa-dong mga protesta sa apat ngasentrong urban sa isla sang Panay.Nagprotesta ang masobra 3,000 sapangpubliko nga parke sang Baco-lod City bitbit ang panawagan ngatapuson na ang arbitraryong pag-pamatay kag masaker batuk sapumuluyo sang Negros. Indi mag-nubo sa 400 aktibista ang nagpro-testa sa Bohol agud kundenaronang padayon nga pagpang-ipit kagpagpamatay sa mga mangungumakag iban pang paglapas sa tawha-nong kinamatarung. Ginpanguna-han man sang Bayan-Central Vi-sayas ang martsa sang masobra300 aktibista halin sa FuenteOsmena padulong Colon Street saCebu City.

Mindanao. Nagprotesta angmga aktibistang Lumad sa Cagayande Oro kag Davao City dala angpanawagan nga tapuson na anglayi militar sa Mindanao. Ginpaka-malaut man nila ang pagpasarasang rehimen sa mga eskwelahangLumad. Naglunsar ang mga resi-dente sang Marawi sang ila ber-syon sang SONA nga gintawag nilaState of Marawi Bakwit (Sombak)sa Mindanao State University.

Sa luwas sang pungsod. Ma-sobra 100 ang nagprotesta saatubang sang Philippine ConsulateGeneral sa New York City sa pag-panguna sang Malaya Movement.Naglunsar man sang protesta angmga migranteng Pilipino sa mgasentrong syudad sa Australia, Ca-nada, France, Hongkong, Italy,Japan, The Netherlands, NewZealand, Saudi Arabia, South Ko-rea kag United Kingdom.

Madinalag-on nga pagbato

sa Kentex kag OceanaGold

MAKALIGAD ANG MASOBRA apat katuig nga paghimakas, nag-agum sangkadalag-an ang mga mamumugonsang Kentex sadtong Hulyo 26. Inipagkatapos magpagwa ang KorteSuprema sang mandu sa Kentex Ma-nufacturing Corp. nga bayaran sangP1.4 milyon ang 57 mamumugon nganakaluwas sa pagkasunog sang pab-rika sini sang tsinelas sadtong Mayo13, 2015. Sitenta’y dos nga obrerosang namatay sa nasambit nga kala-midad.

Ginbaliskad sang mandu nga iniang resolusyon sang Court of Appe-als nga nag-abswelto sa Kentex halinsa nasambit nga obligasyon sini samga mamumugon. Una nga ginman-duan sang Department of Labor andEmployment (Dole)-National CapitalRegion sadtong 2015 ang kumpanyanga ibayad ang nasambit nga kanti-dad sa mga mamumugon makaligadmadiskubrehan nga P202.50 langang ila matag-adlaw nga sweldo.

Gintawag naman nga kadalag-ansang mga grupong embayronmenta-lista ang desisyon sang Regional Tri-al Court sang Nueva Vizcaya sad-tong Hulyo 27 nga nagbasura sa pe-tisyon sang OceanaGold para pung-gan ang barikada sang mga residen-te nga nagpauntat sa mga operasyonsini. (Basahon sa Ang Bayan, Hulyo21, 2019.)

Ginpanaog ang husga sadtongbisperas sang National SolidarityMission (NSM) sang mga aktibistapangkapalibutan sa pagpangunasang Kalikasan People's Network forthe Environment. Tuyo sang NSMnga imbestigahan ang nagapadayonnga operasyon sang kumpanya bisanpa nga nagpasar na ang kontrata sinisadtong Hunyo 20.

ANG BAYAN Agosto 7 , 2019 10

Nagakaubos nga resorsasa South China Sea

Daku nga kawad-on sa mga mangingisda nga Pilipino ang iligal ngapagpangisda sang mga Tsino sa soberanong teritoryo sang Pilipi-nas kag kaingod sini nga mga kadagatan. Sa nagtaliwan nga anum ngadekada, sige-sige nga nagagamay ang numero sang mga isda sa SouthChina Sea tuga sang dinekada na nga sobrang pagpangisda sa lugar.

Isa ang South China Sea sa li-ma nga nagapanguna nga pangis-daan sa kalibutan. Diri nagatraba-ho ang masobra tatlong milyon ka-tawo bilang mangingisda ukon ma-mumugon sang mga daku nga bar-ko. Nagaunod ang kadagatan sinisang 3,365 klase sang isda. Tuig-tuig, ginatantya nga nagalab-ot sa1.6 milyong tonelada ukon 12%sang pangkalibutanon nga suplaysang isda ang makuha diri.

Sa isa ka pagtuon sadtong2015, ginasiling nga bumagsakna sang tubtub 90% ang kadamu-on sang isda sa pila ka bahinsang SCS humalin dekada 1960.Ang mga isda nga may mataasnga bili, pareho sang tuna kaggrouper (lapu-lapu), naggamayna. Kinahanglan na sang mgamangingisda nga maglayag sangmas madugay kag mas malayo sakadagatan agud manghulik. Ba-ngud diri, sige-sige ang pagbag-sak sang dakup sang mga mangi-ngisdang Pilipino halin sa kada-gatan. Humalin 2005-2014, nag-tibusok ini sing 13.5% kag dugangpa nga 4.3% sadtong 2015-2016.

Disbentaha sang mga mangi-ngisdang Pilipino ang ila relati-bong magagmay nga bangka, ma-taas nga gasto sa transortasyon(nga mas daku pa dulot sangTRAIN) kag kawad-on sang su-porta halin sa gubyerno. Kabalis-karan sini ang dalagku nga sub-sidyo sang gubyernong Chinesepara sa langis, sweldo kag gamitsa ila mangingisda. Bangud diri,makapalayag ang ila mga barkosang mas malayo kag mas madu-gay. Ang China amo ang pinaka-madamu nga numero sang mgasakayan pangdagat (2,500) nganakatum-ok sa malawigan kagmalayuan nga pagpangisda.

Disbentaha man sang mgamangingisdang Pilipino ang ka-wad-on sang seguridad bisan sasulod sang ekslusibong sonapang-ekonomya kag mga tradi-syunal nga mga pangisdaan

Pagbaligya sang rekursoGinatantya sang Center for

Environmental Concerns kag Ka-likasan People’s Network for theEnvironment nga masobra P773-bilyong balor sang mga resorsangmineral, pangdagat kag mga ha-yop nga soberanong pagpanag-i-ya sang Pilipinas ang ginbaligyani Duterte sa mga dumuluong sanagtaliwan nga tatlo ka tuig.

Masobra P99 bilyon na angkantidad sang nasamad nga mgabahura sang China sa West Philip-pine Sea (WPS) bungas sang pa-dayon nga pagpatrulya sang mgabarko-de-gera sang mga paramili-tar nga Chinese sa soberanongkadagatan sang pungsod. Dugangdiri ang malab-ot sa P150 bilyonnga balor sang endangered ngamga hayop kag pananum nga iligalnga ginadakup ukon ginakuha kagginapalusot paguwa sang pungsod.

Kabaylo sang mabug-at ngapautang para sa mga proyektongKaliwa Dam kag Chico River PumpIrrigation, nangako si Duterte ngahatagan ang China sang mga re-sorsang tubig nga nagabalor sangP23 bilyon bilang soberanong ga-rantiya pananglitan nga mapas-lawan ini nga bayaran sang bilogang utang. Sa kabilugan, pinaka-daku ang nadula sa pungsod bu-nga sang malaparan nga pagminasang mga multinasyunal sa pung-sod. Sa sulod sang pareho ngapanahon, masobra P501.4 bilyongkantidad sang mga mineral angginluwas sang mga ini.

SAMBUWA MILITAR: Sa bilog nga ka-libutan, numero uno nga gahum militarang US sa halambalanon sang kadamu-on sang tropa, base, gamit-militar kagarmas-nukleyar. Ginahangkat ini su-bong sang nagatuhaw nga gahum sangChina, ilabi na gid sa South China Seanga pareho nga ginapanginpuslan kagginasakup sang tagsa-tagsa nilang mgapwersa pangseguridad. Yari ang subongnila nga kusog-militar:

Agosto 7 , 2019 ANG BAYAN11

Pagpatay sa hari sang karsada

Lakip sa mga ginguba sang ikaduha ngagera pangkalibutanon ang mayor ngalinya sang pangpubliko nga transpor-tasyon sa pungsod. Bilang tempo-raryong solusyon, pila sa mga Pi-lipino ang namuhunan sa pag-kumpunir sing samad nga mgadyip nga gingamit sang mga Ame-rikanong suldado.

Ang labing una kag sadto pina-kadaku nga nagmanupaktura sangdyip ang kumpanyang Sarao Motors.Ginpundar ini sadtong 1953 sangnegosyanteng si Leonardo Sarao,isa ka mekaniko kag anay draybersang kalesa. Halin sa inisyal ngapuhunan nga P700 nagdaku ang iyanegosyo pakadto sa isa ka kumpan-ya.

Ginbag-o ang disenyo sang mgadaan nga dyip agud makasakay sangmas madamu nga pasahero. Gin-tambi-tambi nga yero naman anggingamit bilang bubong sini ngaginpinturahan sang matingkad ngaduag kag mga dekorasyon sini. Gi-ngamit ang simbolo nga kabayo saginamanupaktura sini nga mga dyipbilang pasidungog sa unang harisang karsada sa pungsod, ang kale-sa. Ang disenyo sang dyip ginkuhasa duag kag porma sang kalesa.Halin sadto, ini na ang ginkilala nga“hari sang karsada”.

Nagdamu pakadto 300 ang ilamga mamumugon sadtong dekada1960. Naglab-ot sa halos napulokada adlaw ang nahimo nila ngadyip tubtub dekada 1970. Naghinaang produksyon sini paglab-ot sang1980, bunga sang labaw nga pagta-as sang ila gasto sa produksyon kagnagapagamay nga prangkisa ngaginapagwa sang gubyerno. Bungaman sang pangkalibutanon nga kri-sis pinansyal, nagtibusok ang pisoamo gani nga nangin triple ang ba-lor sang segunda mano nga mgamakina kag pyesa nga ginaangkatsang kumpanya halin sa Japan.

Agud hatagan dalan ang pag-sulod sang mga taxi nga TamarawFX, salakyan nga himo sing multi-

nasyunal nga kumpanyang Toyota,kag pagbukas sang Light RailTransit sadtong 1985, gin-untatsang Land Transportation Office(LTO) ang pagpagwa sang prang-kisa sa mga linya sang dyip. Du-gang pa nga pabudlay sa industriyasang transportasyon salalakot ngapolisiya nga ginapatuman sanggubyerno sa pagkuha sang re-histro. Sa panahon man nga iniginpasa ni Leonardo Sarao angpagdumala sang kumpanya sa iyaanak nga si Edgardo.

Sa atubang sang padayon ngapagluya sang negosyo, napilitan siEdgardo nga temporaryo nga pun-duhon ang produksyon sang kum-panya kag ginpahalin ang masobra250 mamumugon sini sadtongOktubre 2000. Pila ka semanapagkatapos sini, liwat nga ginbuk-san ang produksyon sang kumpan-ya walay sapayan nalimita na langsa 50 katawo ang mga mamumu-gon. Sa panahon nga ini, duhatubtub tatlong dyip kada semanana lang ang ila ginaobra.

Sa tunga sang mga padihotsang rehimeng Duterte nga dalayon

SOT, ginbasura ni Duterte

TUMAN nga pagdampig sa mga kapitalista ang ginpakita ni Duterte sangdalayon niya nga ginbasura ang hagna nga Security of Tenure (SOT).Maathag nga gin-ako niya ini sa iya diskurso sa banwa sang Itbayat, Ba-tanes sadtong Hulyo 30 kon sa diin hayagan niya nga ginsiling nga kulangang proteksyon nga ginhatag sang hagna nga “anti-endo” sa mga nego-syante. Bangud diri, liwat nga nagpasaka sa Kongreso ang mga progresi-bong mamalidha sang isa hagna nga mas maathag nga kontra-endo kagmaki-mamumugon.

na nga gindumili ang paggamit sangmga daan nga dyip sa pagpamasadasa tabon sang programang “moder-nisasyon”, natulod ang Sarao Mo-tors nga makisosyo sa Le’ GuiderInternational (isa ka kumpanya ngaginapanag-iyahan sang negosya-nteng si Yousef Ahmad), para saproduksyon sang mga electronicjeepney (e-jeepney o mga dyip ngaginapadalagan sang kuryente).Imbes nga makina, ginapadalaganang mga dyip nga ini sang isa kapermanent magnetic motor himo saneodymium magnet, isa ka mineralnga dominado sang China ang pag-mina kag produksyon. Sadtongnagligad nga tuig, nareport nga ha-los 80% sang pangkalibutanon ngaproduksyon sini halin sa China.

Kada yunit sang e-jeepney na-gabalor sa abereyds sang P1.4 bil-yon, mas mahal sa presyo sang tra-disyunal nga P400,000. Pat-ud ngamagaresulta ang paltik nga padihotnga modernisasyon sa pagkaputokag paglubong sa utang sang mgadrayber kag opereytor kag sa pag-taas sang pamasahe.