Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg...

15
Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3. Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8 49.80 € www.otto-schmidt.de _________________________________________________________________________ Weitere Informationen unter www.otto-schmidt.de

Transcript of Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg...

Page 1: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Leseprobe zu

Schmidt-Troje/Schaumburg

Der Steuerrechtsschutz, 3. Auflage

2008, 503 S., Lexikonformat, gbd.,

ISBN 978-3-504-16562-8

49.80 €

www.otto-schmidt.de

_________________________________________________________________________

Weitere Informationen unter www.otto-schmidt.de

Page 2: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

VII

Inhaltsübersicht

Seite

Vorwort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VInhaltsverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IXAusgewählte Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXIAbkürzungsverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXIII

I. Teil – Finanzbehördlicher RechtsschutzA. Förmliche Rechtsbehelfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1B. Nichtförmliche Rechtsbehelfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46C. Zivilrechtliche Schadensersatzansprüche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

II. Teil – Rechtsschutz vor dem FinanzgerichtA. Ausgangssituation und Erwägungen vor Klageerhebung . . . . . . . . . . . . . . 52B. Form und Inhalt der Klage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60C. Klagearten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84D. ABC der Klagemöglichkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97E. Zulässigkeitsvoraussetzungen für eine Klage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112F. Die Durchführung des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164G. Anhörungsrüge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252H. Urteilsberichtigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256I. Wiederaufnahme des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259J. Vorläufiger Rechtsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

III. Teil – Rechtsschutz vor dem BundesfinanzhofA. Revision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292B. Beschwerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329

IV. Teil – Anrufung des BundesverfassungsgerichtsI. Organisation des Bundesverfassungsgerichts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335

II. Verfassungsbeschwerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335III. Entscheidung des Bundesverfassungsgerichts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340IV. Konkrete Normenkontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341V. Einstweiliger Rechtsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344

V. Teil – Anrufung des Europäischen GerichtshofsI. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348

II. Die Besetzung des Europäischen Gerichtshofs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349III. Das Vorabentscheidungsverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350

Page 3: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsübersicht

VIII

Seite

VI. Teil – Rechtsschutz im Vollstreckungs- und Insolvenz-verfahren

A. Rechtsschutz im Vollstreckungsverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357B. Rechtsschutz im Insolvenzverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370

VII. Teil – KostenregelungenI. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377

II. Kostentatbestände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378III. Streitwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384IV. Prozesskostenhilfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386

VIII. Teil – Musterschriftsätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392

Anhang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448

Stichwortverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459

Page 4: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

IX

Inhaltsverzeichnis

Seite

Vorwort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VInhaltsübersicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIIAusgewählte Literatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXIAbkürzungsverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXIII

I. Teil – Finanzbehördlicher Rechtsschutz

A. Förmliche Rechtsbehelfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

I. Einspruch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11. Allgemeine Vorüberlegungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

a) Prüfung des Bescheids . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1b) Anzufechtende Maßnahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1c) Prüfung der Beschwer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2d) Einspruchsfrist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2e) Zweckmäßigkeit des Einspruchs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3f) Antrag auf einstweiligen Rechtsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

2. Zulässigkeitsvoraussetzungen des Einspruchs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4a) Statthaftigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4b) Zuständigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6c) Beschwer des Einspruchsführers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7d) Einspruchsbefugnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12e) Bindungswirkung anderer Verwaltungsakte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12f) Beteiligtenfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13g) Handlungsfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14h) Vertretung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14i) Form und Inhalt des Einspruchs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15j) Einspruchsfrist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

k) Einspruchsverzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22l) Rechtsschutzbedürfnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

m) Zeitpunkt des Vorliegens der Zulässigkeitsvoraussetzungen . . . . . 243. Begründetheit des Einspruchs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

a) Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24b) Prüfungsumfang und Verböserung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24c) Erörterung des Sach- und Rechtsstandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28d) Ausschlussfrist zur Benennung von Tatsachen und Beweismitteln

und zur Vorlage von Urkunden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304. Stillstand des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

a) Aussetzung des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32b) Ruhen des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33c) Unterbrechung des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

5. Änderungsbescheid während des Einspruchsverfahrens . . . . . . . . . . . . 36

Page 5: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsverzeichnis

Seite

X

6. Hinzuziehung zum Einspruchsverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377. Rücknahme des Einspruchs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

a) Rücknahmeerklärung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39b) Wirkungen der Rücknahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40c) Teilrücknahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

8. Einspruchsentscheidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429. Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

II. Vorläufiger Rechtsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

B. Nichtförmliche Rechtsbehelfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46I. Antrag auf schlichte Änderung des Steuerbescheids . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

II. Petition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48III. Gegenvorstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49IV. Aufsichtsbeschwerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

C. Zivilrechtliche Schadensersatzansprüche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

II. Teil – Rechtsschutz vor dem Finanzgericht

A. Ausgangssituation und Erwägungen vor Klageerhebung . . . . . . . . . . . . . . 52I. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

II. Klageziel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

III. Zweckmäßigkeit einer Klage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571. Verfahrensdauer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572. Saldierungsbefugnis des Gerichts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573. Kompensationsgefahr in anderen Bescheiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584. Dritte im Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595. Kostenrisiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

B. Form und Inhalt der Klage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

I. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

II. Form der Klage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611. Schriftform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612. Sonderfälle der Schriftform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

a) Telegramm und Telebrief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63b) Telefax . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63c) Computerfax . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64d) E-Mail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

III. Erhebung der Klage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 661. Adressat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662. Klageerhebung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663. Verfahrenshandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

IV. Bezeichnung des Klägers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Page 6: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsverzeichnis

Seite

XI

V. Bezeichnung des Beklagten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

VI. Streitgegenstand und Klagebegehren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721. Streitgegenstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 722. Klagebegehren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723. Ausschlussfrist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

VII. Bezeichnung der angefochtenen Entscheidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

VIII. Klageantrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 781. Formulierung des Antrags . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782. Erweiterung des Antrags . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 793. Antrag bei Klageverbindung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 804. Beispiele für Klageanträge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

IX. Klagebegründung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

C. Klagearten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

I. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

II. Anfechtungsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 851. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 852. Aufhebungsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863. Änderungsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

III. Verpflichtungsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

IV. Allgemeine Leistungsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

V. Feststellungsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 911. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 912. Rechtsverhältnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923. Nichtigkeit eines Verwaltungsaktes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 924. Feststellungsinteresse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 935. Fortsetzungsfeststellungsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

D. ABC der Klagemöglichkeiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

E. Zulässigkeitsvoraussetzungen für eine Klage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

I. Rechtsweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1121. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

a) Öffentlich-rechtliche Streitigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113b) Abgrenzung zu den Strafgerichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113c) Einzelfälle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

2. Einzelheiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115a) Abgabenangelegenheiten (§ 33 Abs. 1 Nr. 1 FGO) . . . . . . . . . . . . . 115b) Vollziehung von Verwaltungsakten in anderen Angelegenheiten

(§ 33 Abs. 1 Nr. 2 FGO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117c) Berufsrechtliche Streitigkeiten über Rechtsverhältnisse des

Steuerberatungsgesetzes (§ 33 Abs. 1 Nr. 3 FGO) . . . . . . . . . . . . . 117

Page 7: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsverzeichnis

Seite

XII

d) Finanzrechtsweg kraft ausdrücklicher Zuweisung(§ 33 Abs. 1 Nr. 4 FGO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

3. Entscheidung über die Zulässigkeit des Finanzrechtswegs . . . . . . . . . 118

II. Vorverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1181. Grundsatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1182. Ausnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

a) Sprungklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119b) Anordnung eines dinglichen Arrestes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121c) Untätigkeitsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

III. Klagebefugnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1261. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1262. Einzelheiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

a) Rechtsverletzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126b) Ermessensentscheidungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127c) Geltendmachung der Rechtsverletzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

3. ABC der Klagebefugnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

IV. Rechtsschutzinteresse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

V. Beteiligtenfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1361. Begriff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1372. Beginn und Ende der Beteiligtenfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

VI. Prozess- und Postulationsfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1401. Prozessfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1402. Postulationsfähigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

VII. Klagefrist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1421. Dauer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1422. Wiedereinsetzung in den vorigen Stand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1453. ABC der Wiedereinsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1474. Verfahren bei der Wiedereinsetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

VIII. Prozessbevollmächtigter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1551. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1552. Prozessvollmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1573. Einreichung der Vollmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1594. Exkurs: Ausschlussfrist bis zum 30.6.2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1615. Erlöschen der Vollmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

F. Die Durchführung des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

I. Die Spruchkörper und ihre Mitglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1641. Senate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1642. Einzelrichter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1653. Vorsitzender . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1664. Berichterstatter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

II. Amtsermittlungsprinzip/Untersuchungsgrundsatz . . . . . . . . . . . . . . . . . 1701. Grundsatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

Page 8: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsverzeichnis

Seite

XIII

2. Verletzung von Mitwirkungspflichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1733. Zurückweisung verspäteten Vorbringens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

a) Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174b) Voraussetzungen für die Zurückweisung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175c) Präklusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178d) Sonderfall: Fristsetzung im Einspruchsverfahren . . . . . . . . . . . . . . 182

4. Beweislast (Feststellungslast) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

III. Vorbereitung der mündlichen Verhandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1831. Vorbereitende Schriftsätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1832. Aktenvorlage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1853. Akteneinsicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186

a) Einsichtnahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186b) Ort der Einsichtnahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187c) Ausfertigungen, Auszüge, Ausdrucke, Abschriften . . . . . . . . . . . . 188d) Rechtsbehelfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

4. Erörterungstermin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1905. Änderungsbescheid während des Klageverfahrens . . . . . . . . . . . . . . . 191

a) Fortsetzung des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191b) Erledigung der Hauptsache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192c) Klagerücknahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

IV. Stillstand des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1941. Aussetzung des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1942. Ruhen des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1953. Unterbrechung des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

V. Beiladung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1961. Einfache Beiladung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1972. Notwendige Beiladung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1983. Besondere Beiladung auf Antrag des Finanzamts . . . . . . . . . . . . . . . . 2004. Verfahren und Rechtsfolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201

VI. Mündliche Verhandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2021. Terminsbestimmung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2032. Ladung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2033. Terminsänderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2044. Öffentlichkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2085. Gesetzlicher Richter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

a) Berufsrichter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210b) Ehrenamtliche Richter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210c) Ausschluss von der Ausübung des Richteramts . . . . . . . . . . . . . . . 211d) Ablehnung wegen Besorgnis der Befangenheit . . . . . . . . . . . . . . . . 212

6. Ablauf der mündlichen Verhandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215a) Allgemeiner Verhandlungsablauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215b) Rechtliches Gehör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217c) Fragerecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219d) Sitzungspolizei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

Page 9: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsverzeichnis

Seite

XIV

7. Beweisaufnahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220a) Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220b) Beweisanträge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221c) Beweisbedürftige Tatsachen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224d) Beweismittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225e) Durchführung der Beweisaufnahme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228f) Zeugnisverweigerungsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

8. Verhandlungsniederschrift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2319. Urteilsverkündung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

10. Videokonferenz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

VII. Verzicht auf mündliche Verhandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235

VIII. Verfahren nach billigem Ermessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

IX. Entscheidung des Gerichts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2371. Urteil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

a) Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237b) Urteilsgrundlage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239c) Urteilsinhalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241

2. Zwischenurteil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2453. Teilurteil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2474. Gerichtsbescheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248

X. Exkurs: Selbständiges Beweisverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

XI. Exkurs: Eidliche Vernehmung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251

G. Anhörungsrüge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252I. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

II. Statthaftigkeit der Anhörungsrüge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253III. Form, Frist und Inhalt der Anhörungsrüge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253IV. Begründetheit der Anhörungsrüge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254V. Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

H. Urteilsberichtigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256I. Berichtigung wegen offenbarer Unrichtigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256

II. Tatbestandsberichtigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257III. Urteilsergänzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258

I. Wiederaufnahme des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259

J. Vorläufiger Rechtsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

I. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

II. Aussetzung der Vollziehung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2621. Bedeutung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2622. Allgemeine Voraussetzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263

a) Vollziehbarer Verwaltungsakt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263

Page 10: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsverzeichnis

Seite

XV

b) Einlegung eines Rechtsbehelfs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264c) Rechtsschutzinteresse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265

3. Besondere Zulässigkeitsvoraussetzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266a) Ganze oder teilweise Ablehnung eines Antrags durch die

Finanzbehörde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267b) Keine zeitnahe Entscheidung der Finanzbehörde . . . . . . . . . . . . . . 269c) Drohende Vollstreckung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269

4. Materiell-rechtliche Voraussetzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270a) Ernstliche Zweifel an der Rechtmäßigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270b) Unbillige Härte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273c) Ermessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274d) Sicherheitsleistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275e) Rechtsfolgen der Vollziehungsaussetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276

5. Sonderfälle der Vollziehungsaussetzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278a) Grundlagenbescheid/Folgebescheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278b) Verlustfeststellungsbescheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279c) Negativer Feststellungsbescheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280d) Lohnsteuerfreibetrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280

6. Antrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2807. Rechtsbehelf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2818. Änderung des Beschlusses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282

III. Einstweilige Anordnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2831. Bedeutung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2832. Voraussetzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284

a) Allgemeine Voraussetzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284b) Besondere Voraussetzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285

3. Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2884. Inhalt der einstweiligen Anordnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2885. Rechtsbehelf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2906. Sonderfälle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

a) Gesonderte Feststellung von Verlusten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290b) Negative Feststellungsbescheide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291c) Negative Umsatzsteuerfestsetzung (Erstattung) . . . . . . . . . . . . . . 291

III. Teil – Rechtsschutz vor dem Bundesfinanzhof

A. Revision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292

I. Vorbemerkung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292

II. Vertretungszwang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293

III. Zulassung der Revision und Nichtzulassungsbeschwerde . . . . . . . . . . . . 2941. Form der Zulassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2952. Nichtzulassungsbeschwerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296

a) Formelle Voraussetzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296

Page 11: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsverzeichnis

Seite

XVI

b) Zulassungsgründe für die Revision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298aa) Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298bb) Grundsätzliche Bedeutung (§ 115 Abs. 2 Nr. 1 FGO) . . . . . . . 299cc) Rechtsfortbildung (§ 115 Abs. 2 Nr. 2 1. Alt. FGO) . . . . . . . . 300dd) Sicherung einer einheitlichen Rechtsprechung

(§ 115 Abs. 2 Nr. 2 2. Alt. FGO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301ee) Verfahrensmangel (§ 115 Abs. 2 Nr. 3 FGO) . . . . . . . . . . . . . . 302

c) Begründung der Nichtzulassungsbeschwerde . . . . . . . . . . . . . . . . . 305aa) Grundsätzliche Bedeutung (§ 115 Abs. 2 Nr. 1 FGO) . . . . . . . 305bb) Fortbildung des Rechts (§ 115 Abs. 2 Nr. 2 1. Alt. FGO) . . . . 306cc) Sicherung einer einheitlichen Rechtsprechung

(§ 115 Abs. 2 Nr. 2 2. Alt. FGO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306dd) Verfahrensmangel (§ 115 Abs. 2 Nr. 3 FGO) . . . . . . . . . . . . . . 307

d) Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308

IV. Einlegung der Revision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3101. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3102. Adressat der Revision und Einlegungsfrist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3113. Form und Inhalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311

V. Begründung der Revision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3131. Revisionsbegründungsfrist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3132. Inhalt der Revisionsbegründung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314

a) Revisionsantrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314b) Revisionsgründe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315

3. Revisionsgründe im Einzelnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316a) Rechtsverletzung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316b) Bindung an die tatsächlichen Feststellungen . . . . . . . . . . . . . . . . . 318c) Absoluter Revisionsgrund . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

aa) Keine vorschriftsmäßige Besetzung des Gerichts . . . . . . . . . . 320bb) Mitwirkung eines ausgeschlossenen oder mit Erfolg

abgelehnten Richters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321cc) Verletzung des rechtlichen Gehörs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321dd) Mangelhafte Vertretung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323ee) Verletzung der Öffentlichkeit des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . 324ff) Fehlen der Entscheidungsgründe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324

gg) Verfahrensfehler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325

VI. Das Verfahren vor dem Bundesfinanzhof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325

VII. Anschlussrevision . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327

B. Beschwerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329I. Zulässigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329

II. Einlegung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331III. Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333

Page 12: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsverzeichnis

Seite

XVII

IV. Teil – Anrufung des Bundesverfassungsgerichts

I. Organisation des Bundesverfassungsgerichts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335

II. Verfassungsbeschwerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3351. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3352. Zulässigkeitsvoraussetzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336

a) Rechtsweg zum Bundesverfassungsgericht . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336b) Beschwerdefähigkeit und Beschwerdebefugnis . . . . . . . . . . . . . . . 336c) Rechtswegerschöpfung und Subsidiarität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337d) Frist und Form . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338e) Annahme zur Entscheidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339f) Vertretungszwang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340

III. Entscheidung des Bundesverfassungsgerichts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340

IV. Konkrete Normenkontrolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3411. Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3412. Entscheidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343

V. Einstweiliger Rechtsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3441. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3442. Zulässigkeit des Antrags . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344

a) Zuständigkeit des Bundesverfassungsgerichts . . . . . . . . . . . . . . . . 344b) Antragsberechtigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345c) Ordnungsmäßigkeit des Antrags . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345d) Rechtsschutzinteresse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345

3. Begründetheit des Antrags . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345

V. Teil – Anrufung des Europäischen Gerichtshofs

I. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348

II. Die Besetzung des Europäischen Gerichtshofs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3491. Die Spruchkörper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3492. Der Generalanwalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349

III. Das Vorabentscheidungsverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3501. Vorlageberechtigung und Vorlageverpflichtung . . . . . . . . . . . . . . . . . 3502. Vorabentscheidungsersuchen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3513. Amtssprache . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3524. Prozessvertreter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3525. Verfahrensablauf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353

Page 13: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsverzeichnis

Seite

XVIII

VI. Teil – Rechtsschutz im Vollstreckungs- und Insolvenz-verfahren

A. Rechtsschutz im Vollstreckungsverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357

I. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357

II. Aufteilungsbescheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358

III. Einstweilige Einstellung der Vollstreckung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3581. Vorüberlegungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3582. Unbilligkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3593. Rechtsfolgen und Rechtsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361

IV. Aussetzung der Verwertung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362

V. Pfändungsmaßnahmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3621. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3622. ABC des Rechtsschutzes und der Anträge im Vollstreckungs-

verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363

B. Rechtsschutz im Insolvenzverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370

I. Insolvenzantrag des Finanzamtes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370

II. Eröffnung des Insolvenzverfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3711. Stellung des Insolvenzverwalters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3712. Unterbrechung und Aufnahme des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3723. Anmeldung der Forderung zur Insolvenztabelle . . . . . . . . . . . . . . . . . 374

VII. Teil – Kostenregelungen

I. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3771. Kostentragung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3772. Kosten des Verfahrens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377

II. Kostentatbestände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3781. Verfahren vor dem Finanzgericht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378

a) Gerichtskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378b) Außergerichtliche Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381

2. Verfahren vor dem Bundesfinanzhof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384a) Gerichtskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384b) Außergerichtliche Kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384

III. Streitwert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384

IV. Prozesskostenhilfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3861. Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3862. Erfolgsaussichten der Rechtsverfolgung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3873. Persönliche Voraussetzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3884. Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390

Page 14: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsverzeichnis

Seite

XIX

VIII. Teil – Musterschriftsätze

Muster 1: Vorsorgliche Einspruchseinlegung zur Fristwahrung . . . . . . . . . 393Muster 2: Verspätete Einspruchseinlegung – Antrag auf Wiedereinsetzung

in den vorigen Stand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394Muster 3: Einspruchseinlegung mit Begründung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396Muster 4: Vorsorgliche Klageerhebung zur Fristwahrung . . . . . . . . . . . . . . 398Muster 5: Aufhebungsklage: Einkommensteuer, getrennte Veranlagung,

Zusammenveranlagung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399Muster 6: Aufhebungsklage: Aufhebung einer Einspruchsentscheidung . . 401Muster 7: Aufhebungsklage: Aufhebung eines Berichtigungsbescheids . . . 403Muster 8: Aufhebungsklage: Haftungsbescheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405Muster 9: Änderungsklage: Herabsetzung der Einkommensteuer . . . . . . . . 407Muster 10: Änderungsklage: Änderung eines einheitlichen und gesonderten

Feststellungsbescheids . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409Muster 11: Verpflichtungsklage: Erlass eines Änderungsbescheids . . . . . . . 411Muster 12: Verpflichtungsklage: Ablehnung eines Erlassantrags . . . . . . . . . 413Muster 13: Allgemeine Leistungsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415Muster 14: Feststellungsklage: Feststellung der Nichtigkeit einer Prüfungs-

anordnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416Muster 15: Fortsetzungsfeststellungsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418Muster 16: Sprungklage bei Änderungsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420Muster 17: Untätigkeitsklage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422Muster 18: Aussetzung (Aufhebung) der Vollziehung eines Einkommen-

steuerbescheids . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424Muster 19: Aussetzung (Aufhebung) der Vollziehung eines Haftungs-

bescheids . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426Muster 20: Einstweilige Anordnung – Einstweilige Einstellung der Voll-

streckung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428Muster 21: Nichtzulassungsbeschwerde – Grundsätzliche Bedeutung

(§ 115 Abs. 2 Nr. 1 FGO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430Muster 22: Nichtzulassungsbeschwerde: Sicherung einer einheitlichen

Rechtsprechung (§ 115 Abs. 2 Nr. 2 FGO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432Muster 23: Nichtzulassungsbeschwerde: Verfahrensmangel

(§ 115 Abs. 2 Nr. 2 FGO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434Muster 24: Anhörungsrüge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436Muster 25: Einlegung der Revision (ohne Begründung) . . . . . . . . . . . . . . . . . 438Muster 26: Revisionsbegründung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439Muster 27: Schriftliche Erklärungen in einem Vorabentscheidungs-

verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441Muster 28: Verfassungsbeschwerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443Muster 29: Einstweilige Anordnung gegen den Insolvenzantrag des

Finanzamts gem. § 114 FGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446

Page 15: Schmidt-Troje/Schaumburg, Der Steuerrechtsschutz, 3 ... · Leseprobe zu Schmidt-Troje/Schaumburg Der Steuerrechtsschutz, 3.Auflage 2008, 503 S., Lexikonformat, gbd., ISBN 978-3-504-16562-8

Inhaltsverzeichnis

Seite

XX

Anhang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448

I. Fristen im Steuerprozess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448

II. Gerichtskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4501. Gebührentatbestände – Anlage 1 (zu § 3 Abs. 2 GKG)

Kostenverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4502. Gebührentabelle – Anlage 2 zum GKG (zu § 34) . . . . . . . . . . . . . . . . 453

III. Finanzgerichtsbarkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454

Stichwortverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459