D n Nh p V n T t Th n H c Thánh Thomas d’Aquinẫ ậ ắ ắ ầ ọ   

Tác gi : Herbert McCabe, O.P.ả

Chuy n ng : Lm. Giuse Nguy n T t Tung, O.P.ể ữ ễ ấ

I. V M C KH IỀ Ạ Ả

M t ng i b n c a tôi k r ng có l n, trong ti m cao lâu, anh thoáng nghe đ c m tộ ườ ạ ủ ể ằ ầ ệ ượ ộ

ng i h u bàn nói v i m t ng i h u bàn khác r ng:ườ ầ ớ ộ ườ ầ ằ  “Ông ta đang b ăn”ị . Khi b n ngheạ

lõm bõm đ c m i m t câu trong cu c đàm tho i nh th , t b n sẽ b i r i vì không bi tượ ỗ ộ ộ ạ ư ế ắ ạ ố ố ế

b i c nh c a câu nói đó là gì. Nh ng gì tôi trình bày ti p theo đây cũng có ph n giôngố ả ủ ữ ế ầ

gi ng nh th . Chúng ta đang nghe nh ng câu đ c câu chăng c a cu c nói chuy n, và tôiố ư ế ữ ượ ủ ộ ệ

sẽ c đ a nó vào trong m t văn m ch cho có th t đ u đuôi.ố ư ộ ạ ứ ự ầ

Hãy t ng t ng b n đang đi qua m t cái c aưở ượ ạ ộ ử

s m c a m t phòng h c trong Đ i H c Paris vào m t mùa thu th k th m i ba.ổ ở ủ ộ ọ ạ ọ ộ ế ỷ ứ ườ

Phòng ch t ních nh ng con ng i tr tu i. H là giáo s ho c là nh ng ng i gi ngậ ữ ườ ẻ ổ ọ ư ặ ữ ườ ả

1

thuy tế  (ho c là c hai)ặ ả , và v đang thuy t gi ng c a h là m t tu sĩ Đaminh tên là Thomasị ế ả ủ ọ ộ

d’Aquin, đang kh i s lo t các bài gi ng b ng cách k cho h nghe r ng n u h đang d yở ự ạ ả ằ ể ọ ằ ế ọ ạ

hay đang gi ng thuy t thì chính b n thân h tr c h t ph i đ c Thiên Chúa d y đã.ả ế ả ọ ướ ế ả ượ ạ

Thiên Chúa đã nh m cho chúng ta đi t i m t m c đích v t quá t m n m b t c a lý trí –ằ ớ ộ ụ ượ ầ ắ ắ ủ

không có con m t nào đã nhìn th y đi u Ngài đã chu n b cho nh ng ng i yêu m n Ngàiắ ấ ề ẩ ị ữ ườ ế

– và vì chúng ta ph i đ t chính b n thân chúng ta vào m c đích này và theo đu i, nênả ặ ả ụ ổ

chúng ta c n h c bi t v nó tr c đã. Chúng ta còn c n giáo hu n đã đ c m c kh i trongầ ọ ế ề ướ ầ ấ ượ ặ ả

nh ng đi u lý trí có th h c bi t v Thiên Chúa. N u nh ng chân lý nh th đã đ c đữ ề ể ọ ế ề ế ữ ư ế ượ ể

l i cho chúng ta đ chúng ta khám phá, chúng ta sẽ ph i đ c h c t ng chút m t su tạ ể ả ượ ọ ừ ộ ố

nh ng giai đo n dài và sẽ pha l n v i nhi u sai l m; nh ng toàn th h nh phúc c a chúngữ ạ ẫ ớ ề ầ ư ể ạ ủ

ta đ c t p trung vào Thiên Chúa và ph thu c vào vi c bi t nh ng chân lý y. Cho nên,ượ ậ ụ ộ ệ ế ữ ấ

nh m đ cho càng nhi u ng i trong chúng ta có th đ t t i Ng i an toàn h n, chúng taằ ể ề ườ ể ạ ớ ườ ơ

c n h c bi t nh ng đi u chính Thiên Chúa đã m c kh i.ầ ọ ế ữ ề ặ ả [1]

V Thánh quê thành Aquin bàn v th n h c nh là m t v n đ th c hành. Thánh Nhânị ề ầ ọ ư ộ ấ ề ự

không ch tâm trình bày đ u đuôi nh ng lý thuy t v các thiên th n và v nh ng đi mủ ầ ữ ế ề ầ ề ữ ể

then ch t. V n đ ng i quan tâm là h nh phúc c a con ng i. Đ ng sau nh ng gì Thánhố ấ ề ườ ạ ủ ườ ằ ữ

Nhân nói là hình nh c a m t đoàn ng i đang ti n đ n m t n i ch n: chúng ta cóả ủ ộ ườ ế ế ộ ơ ố

m tộ  “m c đích”ụ , và nhi m m u h n n a, m t m c đíchệ ầ ơ ữ ộ ụ  “v t quá t m n m b t c a lý trí”ượ ầ ắ ắ ủ .

Thánh Nhân cho r ng h nh phúc c a con ng i là m t th hành trình, nh ng là m t cu cằ ạ ủ ườ ộ ứ ư ộ ộ

hành trình đi vào trong đi u chúng ta không bi t, h ng t i m t đi m đ n chúng ta chề ế ướ ớ ộ ể ế ỉ nh n th c l m nh đ c tin. Vi t đ n đây, tôi l i liên t ng đ n m t câu chuy n dânậ ứ ờ ờ ờ ứ ế ế ạ ưở ế ộ ệ

gian th i Trung c k v m t chàng thanh niên đi tìm v n may. Tôi hay nghĩ r ng chàng điờ ổ ể ề ộ ậ ằ

tìm m t v n may, t c là m t kho tàng đ y ti n vàng, nh ng không ph i nh th , anhộ ậ ứ ộ ầ ề ư ả ư ế

chàng đi tìm fortuna, t c h nh phúc c a anh.ứ ạ ủ

Đ i v i v Thánh quê thành Aquin, m c đích m t ph n nào đang v i chúng ta trongố ớ ị ụ ộ ầ ở ớ

chính cu c hành trình này r i. Theo Thánh Nhân, th gi i này là t t đ p – nh ng khôngộ ồ ế ớ ố ẹ ư

t t đ . Theo Thánh Nhân, không có s d trong công trình sáng t o v t ch t này. M i cáiố ủ ự ữ ạ ậ ấ ọ

đang hi n h u đ u là t t. M i hi n h u đ u có Thiên Chúa trong mình đ gìn gi mìnhệ ữ ề ố ỗ ệ ữ ề ở ể ữ

trong hi n h u. Ch có nh ng đi u t t này to l n h n nh ng đi u t t kia thôi. S d đi vàoệ ữ ỉ ữ ề ố ớ ơ ữ ề ố ự ữ

khi chúng ta l là m t đi u t t nào đó đ tìm đ t đ c m t đi u t t không đáng k : ch ngơ ộ ề ố ể ạ ượ ộ ề ố ể ẳ

h n khi chúng ta t l , nghĩa là ch s ng và yêu th ng đ làm sao cho mình đ c giàu có.ạ ế ễ ỉ ố ươ ể ượ

Theo v Thánh thành Aquin, s d là m t đi u thu n túy thu c tinh th n. Nó thu c v thị ự ữ ộ ề ầ ộ ầ ộ ề ế

gi i c a các suy nghĩ, nh ng k sách và quy t đ nh – và ngay c đó nó cũng không ph iớ ủ ữ ế ế ị ả ở ả

là m t đi u tích c c nh ng là m t th t b i, m t s thi u th n, m t th t b i vì không cộ ề ự ư ộ ấ ạ ộ ự ế ố ộ ấ ạ ướ

2

mu n đi u t t đ y đ . Tuy nhiên, th gi i v t ch t là vô t vô t i, và còn h n c vô t vôố ề ố ầ ủ ế ớ ậ ấ ư ộ ơ ả ư

t i, th gi i v t ch t chính là s bi u l l p lánh tình yêu c a Thiên Chúa.ộ ế ớ ậ ấ ự ể ộ ấ ủ

II. V S HI N H U C A THIÊN CHÚAỀ Ự Ệ Ữ Ủ

Thánh Thomas d’Aquin cho r ng các nhà th n h c không bi t h đang nói v cái gì. Hằ ầ ọ ế ọ ề ọ

đang c g ng nói v Thiên Chúa, nh ng Thánh Nhân c khăng khăng cho r ng h khôngố ắ ề ư ứ ằ ọ

làm nh th , và không th bi t Thiên Chúa là gì. Tôi gi thi t Thánh Nhân là nhà th n h cư ế ể ế ả ế ầ ọ

h ng nh t thu c ph i vô tri c a truy n th ng Kitô giáo Tây ph ng – không ph i là thạ ấ ộ ả ủ ề ố ươ ả ứ

vô tri hi u theo nghĩa nghi ng không bi t Thiên Chúa có hi n h u hay không, nh ng vôể ờ ế ệ ữ ư

tri hi u theo nghĩa là xác nh n cách hoàn toàn rõ ràng và ch c ch n r ng Thiên Chúa làể ậ ắ ắ ằ

m tm u nhi m v t quá b t kỳ s hi u bi t nào chúng ta có th đang có.ộ ầ ệ ượ ấ ự ể ế ể

Thánh Nhân đoan ch c r ng Thiên Chúa hi n h u b i vì Thánh Nhân nghĩ r ng ph i cóắ ằ ệ ữ ở ằ ả

m t câu tr l i cho v n n n sâu xa nh t và quay qu t nh t:ộ ả ờ ấ ạ ấ ắ ấ  “T i sao l i có m i s thay vìạ ạ ọ ự

không có gì c ?”ả . Nh ng Thánh Nhân cũng đoan ch c r ng chúng ta không bi t câu tr l iư ắ ằ ế ả ờ

là th nào. B o Thiên Chúa là Đ ng đã làm ra toàn th vũ tr , và liên t c gi cho chúngế ả ấ ể ụ ụ ữ

hi n h u t kho nh kh c này sang kho nh kh c kiaệ ữ ừ ả ắ ả ắ  (nh ca sĩ gi cho bài hát đ c hi nư ữ ượ ệ

h u t kho nh kh c này sang kho nh kh c kia v y)ữ ừ ả ắ ả ắ ậ , không ph i là gi i thích vũ tr đã điả ả ụ

đ n hi n h u nh th nào. Vì khi chúng ta nóiế ệ ữ ư ế “Thiên Chúa” thì chúng ta không bi t nghĩaế

là gì. Chúng ta dùng t này ch nh là m t nhãn hi u có tính cách c l đ ch m t đi u gìừ ỉ ư ộ ệ ướ ệ ể ỉ ộ ề

chúng ta không hi u đ c thôi. Đ i v i v Thánh quê thành Aquin, ch có Thiên Chúa hi uể ượ ố ớ ị ỉ ể

Thiên Chúa là gì. Thánh Nhân cho r ng trong Kinh Thánh, Thiên Chúa đã h a v i chúng taằ ứ ớ

là m t ngày kia Ng i sẽ cho chúng ta chia s s hi u-bi t-c a-Thiên-Chúa-v -chính-ộ ườ ẻ ự ể ế ủ ềmình, nh ng nay thì ch a. Cho t i ngày y, cho d u Thiên Chúa đã b t đ u m c kh iư ư ớ ấ ẫ ắ ầ ặ ả

chính Ng i trong L i c a Ng i đã tr thành xác ph m, chúng ta có đ c s hi u-bi t-ườ ờ ủ ườ ở ả ượ ự ể ếc a-Thiên-Chúa-v -chính-mình không ph i b ng cách hi u bi t, nh ng ch b ng đ c tin.ủ ề ả ằ ể ế ư ỉ ằ ứ

Đ c tin là m t s soi sáng xu t hi n cũng t ng t nh bóng t i: chúng ta đi t i ch bi tứ ộ ự ấ ệ ươ ự ư ố ớ ỗ ế

r ng chúng ta không bi t.ằ ế

V Thánh quê thành Aquin nghĩ r ng chúng ta bi t v Thiên Chúa ch b ng cách c g ngị ằ ế ề ỉ ằ ố ắ

hi u nh ng đi u Ng i đã làm và v n đang làm cho chúng ta – các công trình kỳ di uể ữ ề ườ ẫ ệ

trong công trình sáng t o c a Ng i, các công trình kỳ di u h n n a trong công trình c uạ ủ ườ ệ ơ ữ ứ

chu c c a Ng i, tình yêu c a chính Thiên Chúa đ i v i các th t o đã t ng kh c tộ ủ ườ ủ ố ớ ọ ạ ừ ướ ừ

Ng i vì ph m t i – toàn th câu chuy n mà Ng i k cho chúng ta trong Kinh Thánh.ườ ạ ộ ể ệ ườ ể

Nh ng không có công trình nào trong nh ng công trình trên t ng ng đ bày t choư ữ ươ ứ ể ỏ

chúng ta chính b n thân Thiên Chúa – không h n chuy n b n có th đi t i ch hi u tâmả ơ ệ ạ ể ớ ỗ ể

3

trí c a Shakespeare ho c Beethoven nh nghe l i các ông m i b n đ n ng i chung m tủ ặ ờ ờ ờ ạ ế ồ ộ

chi u v i các ông:ế ớ

“S hi u bi t theo b n tính c a chúng ta kh i đi t nh n th c c a giác quan và ch đ t t iự ể ế ả ủ ở ừ ậ ứ ủ ỉ ạ ớ

tùy theo các s v t đã đ c quan ni m nh th có th d n d t chúng ta, là đi u không xaự ậ ượ ệ ư ế ể ẫ ắ ề

đ đ th y chính Thiên Chúa. Đ i v i các v t chúng ta c m nh n, dù là các hi u qu c aủ ể ấ ố ớ ậ ả ậ ệ ả ủ

Thiên Chúa, không ph i là nh ng hi u qu di n t đ y đ quy n năng c a Ng i, chúng cóả ữ ệ ả ễ ả ầ ủ ề ủ ườ

th d n chúng ta đ n ch bi t r ng Ng i đang hi n h u, và b c l cho chúng ta đi u gì làể ẫ ế ỗ ế ằ ườ ệ ữ ộ ộ ề

s th t v Ng i, xét nh là nguyên nhân đ u tiên c a muôn v t nh th , hoàn toàn v tự ậ ề ườ ư ầ ủ ậ ư ế ượ

h n t t c các v t y… M c kh i đ y tình th ng c a Thiên Chúa… c ng c ánh sáng theoẳ ấ ả ậ ấ ặ ả ầ ươ ủ ủ ố

b n tính c a trí khôn chúng ta… Cho d u trong cu c đ i này, m c kh i không th t bàyả ủ ẫ ộ ờ ặ ả ể ỏ

cho chúng ta bi t Thiên Chúa là th nào trong chính Ng i, nh ng n i k t chúng ta v iế ế ườ ư ố ế ớ

Ng i nh là Đ ng không th hi u đ c, tuy nhiên giúp chúng ta bi t Ng i t t h n, tườ ư ấ ể ể ượ ế ườ ố ơ ỏ

bày cho chúng ta nh ng công trình c a Ng i nhi u h n và l n lao h n”ữ ủ ườ ề ơ ớ ơ .[2]

Đ i v i thánh Thomas d’Aquin, câu tr l i đ c tr ng và h p lý v Thiên Chúa không ph iố ớ ả ờ ặ ư ợ ề ả

là m t phân tích chính xác nh ng là c u nguy n. Nh ng ng i nghĩ mình không tínộ ư ầ ệ ữ ườ

ng ng th ng có lý mà nói r ng h mu n c u nguy n nh ng không bi t c u nguy n v iưỡ ườ ằ ọ ố ầ ệ ư ế ầ ệ ớ

ai và c u xin đi u gì. V Thánh quê thành Aquin có lẽ sẽ không b o nh ng ng i nh thầ ề ị ả ữ ườ ư ế

r ng:ằ  “Này nhá, n u b n tr thành m t ng i tin, m t Kitô h u, thì m i s sẽ có th thayế ạ ở ộ ườ ộ ữ ọ ự ể

đ i. B n có th đi t i ch hi u Đ ng b n đang c u nguy n”ổ ạ ể ớ ỗ ể ấ ạ ầ ệ . Không h ! Có lẽ Thánh Nhânề

sẽ nói v i nh ng ng i nh th r ng:ớ ữ ườ ư ế ằ  “N u b n tr thành m t Kitô h u, b n có th thôiế ạ ở ộ ữ ạ ể

không ng c nhiên ho c x u h vì hoàn c nh c a b n n a. B n sẽ h nh phúc v i đi u đó. Vìạ ặ ấ ổ ả ủ ạ ữ ạ ạ ớ ề

đ c tin có th b o đ m v i b n r ng b n không th bi t Thiên Chúa là gì cho t i khi Ng iứ ể ả ả ớ ạ ằ ạ ể ế ớ ườ

m c kh i chính Ng i cho chúng ta m t cách công khai minh b ch”ặ ả ườ ộ ạ . Đ i v i m t Kitô h u,ố ớ ộ ữ

c u nguy n mà không bi t, ho c ch đ i đ bi t, Đ ng mà b n đang c u nguy n là conầ ệ ế ặ ờ ợ ể ế ấ ạ ầ ệ

đ ng bình th ng và thu c v b n tính. Vì hi n gi , v n đ quan tr ng không ph i là triườ ườ ộ ề ả ệ ờ ấ ề ọ ả

th c; v n đ quan tr ng là đ c tin và lòng tin t ng phó thác vào tình yêu c a Thiên Chúaứ ấ ề ọ ứ ưở ủ

đ i v i chúng ta, và lòng can đ m đ chia s và chuy n thông tình yêu y cho nh ngố ớ ả ể ẻ ể ấ ữ

ng i khác – cho t i lúc l i h a c a Thiên Chúa đ c hoàn thành.ườ ớ ờ ứ ủ ượ  “Vì hi n gi chúng taệ ờ

nhìn trong m t t m g ng, m m , nh ng b y gi chúng ta sẽ nhìn di n đ i di n. Hi n giộ ấ ươ ờ ờ ư ấ ờ ệ ố ệ ệ ờ

tôi ch bi t m t ph n nào; nh ng b y gi tôi sẽ bi t đ y đ , th m chí nh tôi đ c bi t đ yỉ ế ộ ầ ư ấ ờ ế ầ ủ ậ ư ượ ế ầ

đ v y” (1Cr 13,12)ủ ậ .

III. V THIÊN CHÚA T H UỀ Ự Ữ

4

Theo thánh Thomas d’Aquin, n u Thiên Chúa là căn nguyên c a muôn v t muôn loài đangế ủ ậ

hi n h u, thì chúng ta ít nh t có th tin ch c r ng không gì có th là căn nguyên c a Thiênệ ữ ấ ể ắ ằ ể ủ

Chúa đ c. Đi u này, v Thánh thành Aquin nói, t o nên m t s d bi t tri t đ gi a cáchượ ề ị ạ ộ ự ị ệ ệ ể ữ

th chúng ta yêu m n và cách th Thiên Chúa yêu m n. Vì lòng yêu m n c a chúng taế ế ế ế ế ủ

đ c kh i lên b i s t t lành c a Thiên Chúa và s lôi cu n c a nh ng gì chúng ta yêuượ ơ ở ự ố ủ ự ố ủ ữ

m n, nh ng đi u y không th là tr ng h p đúng v i Thiên Chúa đ c. Ng i khôngế ư ề ấ ể ườ ợ ớ ượ ườ

yêu th ng v t này v t kia ho c con ng i b i vì chúng t t lành; trái l i, chúng t t lành vàươ ậ ậ ặ ườ ở ố ạ ố

lôi cu n b i vì Thiên Chúa yêu th ng chúng. Tình yêu c a Thiên Chúa có tính cách sángố ở ươ ủ

t o, tình yêu y làm n y sinh s t t lành c a nh ng gì Ng i yêu th ng. Khi, nh đ cạ ấ ả ự ố ủ ữ ườ ươ ư ượ

nói trong ph n đ u c a sách Sáng Th :ầ ầ ủ ế  “Thiên Chúa nhìn m i v t Ng i đã làm ra, và quọ ậ ườ ả

th t, chúng r t đ p” (St 1,31)ậ ấ ẹ , Thiên Chúa đã không khám phá ra v đ p c a chúng. Ng iẻ ẹ ủ ườ

không b choáng ng p do kinh ng c vì v đ p c a chúng. S t t lành và v đ p c a chúngị ợ ạ ẻ ẹ ủ ự ố ẻ ẹ ủ

là nh ng gì Ng i làm ra, là công trình c a tình yêu c a Ng i. Đ i v i v Thánh quê thànhữ ườ ủ ủ ườ ố ớ ị

Aquin, toàn th vũ tr , t m t h t m a cho t i nh ng gi i thiên hà xa xăm nh t, đ u đangể ụ ừ ộ ạ ư ớ ữ ả ấ ề

hi n h u vì m i kho nh kh c chúng đ u đ c Thiên Chúa bi t t i và yêu th ng. Lý doệ ữ ỗ ả ắ ề ượ ế ớ ươ

t i sao Thiên Chúa không yêu m n t i và s d đ n gi n là vìạ ế ộ ự ữ ơ ả  “t i”ộ  và “s d ”ự ữ  không ph iả

là tên c a các s v t. Chúng là nh ng khi m khuy t, đ v , không hi n h u nh n i cácủ ự ậ ữ ế ế ổ ỡ ệ ữ ư ơ

v t t t lành. N u nh tôi có t i, đó là vì tôi th t b i không s ng đ c đi u mà nhân tínhậ ố ế ư ộ ấ ạ ố ượ ề

c a tôi đòi h i tôi. Tôi th t b i không s ng công minh, nhân ái, t t ho c m n yêu. Tôiủ ỏ ấ ạ ố ử ế ặ ế

th t b i vì không có cái tình yêu m nh mẽ, n ng nàn đ i v i công trình sáng t o c a Thiênấ ạ ạ ồ ố ớ ạ ủ

Chúa và chính Thiên Chúa là Đ ng làm cho tôi thành m t sinh linh con ng i đ c phátấ ộ ườ ượ

tri n sung mãn. V y nên Thiên Chúa không h làm ra t i và s d còn h n là Ng i làm raể ậ ề ộ ự ữ ơ ườ

con voi hi n đang không trong v n c a tôi. Ng i làm ra muôn v t muôn loài đangệ ở ườ ủ ườ ậ

hi n h u, và làm ra do lòng yêu m n c a Ng i:ệ ữ ế ủ ườ

“M i v t đang hi n h u, xét nguyên nó, là t t lành, và có Thiên Chúa là căn nguyên c a nó.ỗ ậ ệ ữ ố ủ

V y rõ là Thiên Chúa yêu th ng muôn v t, mu n cho chúng chính đi u t t lành chúngậ ươ ậ ố ề ố

đang s h u; không gi ng nh chúng ta. Tình yêu c a chúng ta không t o ra s t t lànhở ữ ố ư ủ ạ ự ố

c a s v t; đúng h n s t t lành, có th t ho c do t ng t ng, c a s v t kh i lên lòngủ ự ậ ơ ự ố ậ ặ ưở ượ ủ ự ậ ơ

yêu m n c a chúng ta. Nh ng tình yêu c a Thiên Chúa kh i lên và sáng t o ra s t t lànhế ủ ư ủ ơ ạ ự ố

n i các s v t… Thiên Chúa yêu th ng các t i nhân nh là nh ng sinh linh Ng i đã sángơ ự ậ ươ ộ ư ữ ườ

t o, nh ng Ng i ghét vi c ph m t i c a h , là m t cách th c a cái không hi n h u vàạ ư ườ ệ ạ ộ ủ ọ ộ ế ủ ệ ữ

không ph i là cách hành đ ng c a Thiên Chúa. Thiên Chúa yêu th ng m i v t v i cùngả ộ ủ ươ ọ ậ ớ

m t hành vi c a ý chí thu n túy đ ng nh t; nh ng cũng nh chúng ta yêu m n con ng iộ ủ ầ ồ ấ ư ư ế ườ

này nhi u h n, chúng ta mu n cho h đi u t t lành l n h n, th m chí chúng ta mu nề ơ ố ọ ề ố ớ ơ ậ ố

nh ng không mãnh li t nhi u h n, thì đ i v i Thiên Chúa cũng th . Thiên Chúa t o nên sư ệ ề ơ ố ớ ế ạ ự

5

t t lành n i các s v t, và s v t này sẽ không t t h n s v t khác tr phi Thiên Chúa yêuố ơ ự ậ ự ậ ố ơ ự ậ ừ

th ng nó nhi u h n”ươ ề ơ .[3]

Nh v y, tình yêu c a Thiên Chúa chính gi a m i v t m i loài đang hi n h u, là th c t iư ậ ủ ở ữ ỗ ậ ỗ ệ ữ ự ạ

sâu xa nh t trong m i v t m i loài đang hi n h u. Tuy nhiên, đi m lo i bi t liên quan đ nấ ỗ ậ ỗ ệ ữ ể ạ ệ ế

các sinh linh con ng i mà thú v t khác không đ c chia s , là chúng ta có th t p trungườ ậ ượ ẻ ể ậ

vào chính b n thân chúng ta, vào trung tâm c a hi n h u chúng ta, b i tri th c và lòng yêuả ủ ệ ữ ở ứ

m n. Dĩ nhiên, các thú v t khác cũng có th bi t và yêu m n, nh ng không theo cái c mế ậ ể ế ế ư ả

th c sâu xa nh đó chúng ta có th làm nh th do b i kh năng c a chúng ta đ bi uứ ờ ể ư ế ở ả ủ ể ể

t ng hóa ho c trình bày th gi i chúng ta b ng ngôn ng . B i vì chúng ta có kh năngượ ặ ế ớ ằ ữ ở ả

này đ hi u bi t và yêu m n, cho nên Thiên Chúa có th cho chúng ta kh năng đ đáp l iể ể ế ế ể ả ể ạ

lòng yêu th ng c a Ng i ngay chính gi a hi n h u c a chúng ta. Thiên Chúa c ng cươ ủ ườ ở ữ ệ ữ ủ ủ ố

kh năng hi u bi t c a chúng ta b i quà t ng là đ c tin và c ng c kh năng yêu m n c aả ể ế ủ ở ặ ứ ủ ố ả ế ủ

chúng ta b i quà t ng là đ c m n, đ chúng ta có th chia s s hi u-bi t-c a-Thiên-ở ặ ứ ế ể ể ẻ ự ể ế ủChúa-v -chính-mình c a Ng i và lòng yêu th ng c a Ng i. Đúng là s chia s c aề ủ ườ ươ ủ ườ ự ẻ ủ

chúng ta vào s hi u-bi t-c a-Thiên-Chúa-v -chính-mình không làm cho Thiên Chúaự ể ế ủ ề

thành rõ r t đ i v i chúng ta – đó là m t cái gì chúng ta đ c h a cho t ng lai. Còn đ iệ ố ớ ộ ượ ứ ươ ố

v i hi n t i, đ c tin l i gi ng nh m t s t i tăm h n. Nh ng chúng ta b c đi cách tinớ ệ ạ ứ ạ ố ư ộ ự ố ơ ư ướ

t ng trong s t i tăm này, b i vì chúng ta đã h c đ bi t không đ t ni m tín thác c aưở ự ố ở ọ ể ế ặ ề ủ

chúng ta vào nh ng ánh sáng ch có cái mã b ngoài và l a d i là nh ng cái c t xén chân lýữ ỉ ề ừ ố ữ ắ

c a Thiên Chúa.ủ

Đ c tin ch là kh i đ u c a vi c chúng ta chia s s hi u bi t-c a-Thiên-Chúa-v -chính-ứ ỉ ở ầ ủ ệ ẻ ự ể ế ủ ềmình, trong L i c a Thiên Chúa, và, nh thánh Phaolô b o chúng ta, đ c tin sẽ qua đi khiờ ủ ư ả ứ

nó đ c bi n đ i thành s ng m nhìn Thiên Chúaượ ế ổ ự ắ  (1Cr 13,8-12). Nh ng s chia s c aư ự ẻ ủ

chúng ta vào lòng yêu th ng c a Thiên Chúa, trong tình yêu th ng có tính cách sáng t oươ ủ ươ ạ

nh đó Ng i làm nên muôn v t muôn loài, t c là đ c m n c a chúng ta, thì sẽ không quaờ ườ ậ ứ ứ ế ủ

đi. S c m nh đ yêu th ng nh Thiên Chúa yêu th ng, s c m nh đ chia s vào sứ ạ ể ươ ư ươ ứ ạ ể ẻ ự

sáng t o c a Ng i là s s ng chúng ta sẽ chia s cho đ n vĩnh c u.ạ ủ ườ ự ố ẻ ế ử

IV. V THIÊN CHÚA LÀ CĂN NGUYÊN V N V TỀ Ạ Ậ

Thánh Thomas d’Aquin nghĩ r ng, Thiên Chúa đã sáng t o m t th gi i v i tr t t riêngằ ạ ộ ế ớ ớ ậ ự

c a nó, v i nh ng nguyên nhân theo b n tính riêng c a chúng trong th gi i y. Cho nênủ ớ ữ ả ủ ở ế ớ ấ

chúng ta có th gi i thích tính năng đ c nét c a m i lo i s v t b ng cách qui chi u v iể ả ặ ủ ỗ ạ ự ậ ằ ế ớ

tính năng c a m t lo i s v t khác cũng bên trong công trình sáng t o này. Các kim namủ ộ ạ ự ậ ạ

6

châm ch v h ng B c b i vì t tr ng c a trái đ t, và trong vòng quay c a nó, m t tỉ ề ướ ắ ở ừ ườ ủ ấ ủ ộ ừ

tr ng đ c t o nên b i tính năng c a các h phân t h t.ườ ượ ạ ở ủ ạ ử ạ

Dĩ nhiên đ y không ph i là nh ng víấ ả ữ

d riêng c a v Thánh quê thành Aquin, nh ng cũng gi ng nh h u h t trong chúng ta,ụ ủ ị ư ố ư ầ ế

Thánh Nhân nghĩ r ng có nh ng nguyên nhân trong th gi i này, và nguyên nhân c a m iằ ữ ế ớ ủ ọ

nguyên nhân – m t lo i tr t t ph m tr t c a các nguyên nhânộ ạ ậ ự ẩ ậ ủ  (gi ng nh m t chu iố ư ộ ỗ

l nh truy n)ệ ề . Và Thánh Nhân nghĩ toàn th tr t t có l p lang này đ c Thiên Chúa sángể ậ ự ớ ượ

t o và nâng đ đ hi n h u. Thánh Nhân cũng cho r ng công vi c c a các khoa h c vạ ỡ ể ệ ữ ằ ệ ủ ọ ề

thiên nhiên là v ch ra tr t t c a nh ng l p lang theo b n tínhạ ậ ự ủ ữ ớ ả  (là cho th y vũ tr này gi iấ ụ ả

thích tính cách riêng c a nó nh th nào)ủ ư ế . Vì lẽ đó, Thánh Nhân cho r ng không c n cácằ ầ

nhà khoa h c ph i mang Thiên Chúa vào trong nh ng trình bày, nh ng gi i thích c aọ ả ữ ữ ả ủ

mình. Ch c n gi thi t Thiên Chúa đang hi n h u gi a hi n h u c a toàn th th gi iỉ ầ ả ế ệ ữ ở ữ ệ ữ ủ ể ế ớ

mà thôi. Hoàn toàn đúng là Thiên Chúa làm cho cái m n c sôi, vì Ng i là nguyên nhânấ ướ ườ

làm nên m i s , nh ng nhà khoa h c chú ý vào nh ng nguyên nhân theo b n tính đ cọ ự ư ọ ữ ả ượ

sáng t o mà Thiên Chúa dùng đ t o ra hi u qu này. Các nhà v t lý có th đ a ra câu h iạ ể ạ ệ ả ậ ể ư ỏ

r t đúng:ấ  “Vi c trình bày v n đ có m i s thay vì không có gì c là gì?”ệ ấ ề ọ ự ả . Nh ng n u h h iư ế ọ ỏ

nh th , h không còn là nh ng ng i làm vi c nghiên c u v t lý n a. V Thánh thànhư ế ọ ữ ườ ệ ứ ậ ữ ị

Aquin có lẽ sẽ ng c nhiên và bu n c i v ý t ng cho r ng khi nghiên c u cái ra nh đãạ ồ ườ ề ưở ằ ứ ư

x y ra vào nh ng kho nh kh c đ u tiên c a v n Big Bang, thì cách nào đó chúng ta cũngả ữ ả ắ ầ ủ ụ ổ

đang nghiên c u hành đ ng sáng t o. Hành đ ng sáng t o c a Thiên Chúa, đ i v i Thánhứ ộ ạ ộ ạ ủ ố ớ

Nhân, không ph i là m t cái gì đ c nh t cho lúc kh i đ uả ộ ộ ấ ở ầ  (n u nh th t s có m t s kh iế ư ậ ự ộ ự ở

đ u)ầ , nh ng cho vi c hi n h u đang di n ti n c a b t c v t gì vào b t c lúc nào. Th tư ệ ệ ữ ễ ế ủ ấ ứ ậ ấ ứ ậ

ra, Thánh Nhân nghĩ r ng Thiên Chúa có th sáng t o cách d dàng m t th gi i khôngằ ể ạ ễ ộ ế ớ

bao gi có m t lúc kh i đ u. Đ i v i Thánh Nhân, hành đ ng sáng t o c a Thiên Chúaờ ộ ở ầ ố ớ ộ ạ ủ

đang v n hành bên trong s v n hành c a m i th t o trong m i lúc.ậ ự ậ ủ ỗ ụ ạ ọ

V y, Thánh Nhân nghĩ gì v các phép l ? Thánh Nhân nói r ng ho t đ ng c a Thiên Chúaậ ề ạ ằ ạ ộ ủ

sâu bên trong m i v t và các ho t đ ng c a b n tính đó đ c gán cho vi c Thiên Chúaở ỗ ậ ạ ộ ủ ả ượ ệ

đang ho t đ ng bên trong b n tính. Nh ng v Thánh quê thành Aquin cũng nghĩ r ngạ ộ ả ư ị ằ

Thiên Chúa, n u nh Ng i mu n, có th v t qua các nguyên nhân th t o đ chínhế ư ườ ố ể ượ ọ ạ ể 7

Ng i làm phát sinh nh ng hi u qu bình th ng c a chúng ho c nh ng hi u qu v tườ ữ ệ ả ườ ủ ặ ữ ệ ả ượ

quá năng l c c a chúng.ự ủ [4] Th nên, Thánh Nhân không coi các phép l nh th là Thiênế ạ ư ể

Chúa đang can thi p vào ti n trình bình th ng Ng i đã ban cho th gi i này. Thiênệ ế ườ ườ ế ớ

Chúa, v Thánh thành Aquin nghĩ, không th can thi p, hi u theo sát nghĩa ch , vào trongị ể ệ ể ữ

vũ tr này b i vì Ng i v n luôn đang hi n h u đ y – nh trong di n ti n bình th ng,ụ ở ườ ẫ ệ ữ ở ấ ư ễ ế ườ

s v n hành theo b n tính c a các s v t nh trong cu c ph c sinh c a Đ c Kitô ho cự ậ ả ủ ự ậ ư ộ ụ ủ ứ ặ

trong b t kỳ m t bi n c l lùng nào khác. Theo v Thánh thành Aquin, phép l khôngấ ộ ế ố ạ ị ạ

ph i là m t s hi n di n đ c lo i c a Thiên Chúa; đó là m t s khi m di n đ c bi t c aả ộ ự ệ ệ ặ ạ ủ ộ ự ế ệ ặ ệ ủ

các nguyên nhân theo b n tính – m t s khi m di n đ c bi t khi n cho s hi n di nả ộ ự ế ệ ặ ệ ế ự ệ ệ

th ng t n c a Thiên Chúa tr nên kh th h n đ i v i chúng ta. B i vì Thiên Chúa hi nườ ồ ủ ở ả ị ơ ố ớ ở ệ

h u đó m i lúc, và vì Ng i không c n ph i đ c nh c đ n khi chúng ta nghiên c u v tữ ở ọ ườ ầ ả ượ ắ ế ứ ậ

lý h c ho c sinh h c, ho c đi ch , chúng ta có th r i vào nguy c quên m t Ng i. Choọ ặ ọ ặ ợ ể ơ ơ ấ ườ

nên m t phép l , theo quan đi m c a v Thánh thành Aquin, là m t c ch quá n ngộ ạ ể ủ ị ộ ử ỉ ư ồ

nhi t, gi ng nh m t cái ôm ho c m t cái hôn, t a nh nói:ệ ố ư ộ ặ ộ ự ư  “Này, Ta đang đây này; Taở

yêu m n con”ế , đ khi chúng ta chiêm ng ng các vi c trong công trình sáng t o c a Ng iể ưỡ ệ ạ ủ ườ

và vui thích, khâm ph c thì chúng ta đ ng quên r ng t t c nh ng gì chúng ta đang có vàụ ừ ằ ấ ả ữ

t t c nh ng gì chúng ta đang là đ u là tia ph n chi u r ng r tình yêu c a Ng i dànhấ ả ữ ề ả ế ạ ỡ ủ ườ

cho chúng ta.

V. V LUÂN LÝỀ

Là m t ng i t t là gì? T i sao s ng t t lành thì h n đ i b i? Chúng ta có th tr l i: “Đóộ ườ ố ạ ố ố ơ ồ ạ ể ả ờ

là hành đ ng h p v i m t s qui t c luân lý chân th t nào đó”. N u chúng ta là Kitô h uộ ợ ớ ộ ố ắ ậ ế ữ

ho c là ng i Do thái, chúng ta ph i nh c đ n b lu t luân lý là M i Đi u Răn. Tuyặ ườ ả ắ ế ộ ậ ườ ề

nhiên, n u nói nh th , chúng ta sẽ g p ít nh t là m t ng i không đ ng ý v i chúng ta vàế ư ế ặ ấ ộ ườ ồ ớ

ng i đó là thánh Thomas d’Aquin. Thánh Nhân không cho r ng s ng t t lành h t i hànhườ ằ ố ố ệ ạ

đ ng phù h p v i các đi u răn. Đây không ph i vì Thánh Nhân nghĩộ ợ ớ ề ả  (nh m t s Kitô h uư ộ ố ữ

hi n đ i ch tr ng)ệ ạ ủ ươ  r ng các đi u răn đã đ c v t quá b i lu t yêu th ng. Thánhằ ề ượ ượ ở ậ ươ

Nhân nghĩ M i Đi u Răn qu là m t đi u thu c v c m th c chung đ cho th y thái đườ ề ả ộ ề ộ ề ả ứ ể ấ ộ

yêu th ng gi ng nh cái gìươ ố ư  (và nh t là không gi ng nh cái gì)ấ ố ư . Thánh Nhân nghĩ r ngằ

b t c xã h i nào d ng d ng đ i v i câu h i b n có phá v các đi u răn hay không đ uấ ứ ộ ử ư ố ớ ỏ ạ ỡ ề ề

không th nào là m t c ng đoàn c a nh ng ng i b n h u đ c. Thánh Nhân nghĩ nh ngể ộ ộ ủ ữ ườ ạ ữ ượ ữ

đi u răn này là m t trong nh ng đi u đ c Thiên Chúa ban cho chúng ta trong m c kh iề ộ ữ ề ượ ặ ả

c a Ng i; chúng ta có th đ a ra th c hành cho chính b n thân chúng ta, n u chúng ch uủ ườ ể ư ự ả ế ị

khó suy nghĩ và l ng thi n đ đ th y m t xã h i đ t n n t ng trên tình huynh đ thì sẽươ ệ ủ ể ấ ộ ộ ặ ề ả ệ

ph i c x nh th nào.ả ư ử ư ế

8

Nh ng cho d u v Thánh quê thành Aquin coi tr ng b lu t luân lý là M i Đi u Răn, thìư ẫ ị ọ ộ ậ ườ ề

Thánh Nhân v n không đ ng ý v i b n n u b n b o r ng s ng t t lành đ n gi n là hànhẫ ồ ớ ạ ế ạ ả ằ ố ố ơ ả

đ ng phù h p v i các đi u răn. Tai sao? T i vì, Thánh Nhân nói, s ng t t lành không ph iộ ợ ớ ề ạ ố ố ả

ch là chuy n làm nh ng đi u t t thay vì nh ng đi u x u. V n đ là làm nh ng đi u t tỉ ệ ữ ề ố ữ ề ấ ấ ề ữ ề ố

m t cách t t, và đi u đó có nghĩa là làm nh ng đi u t t t nh ng cõi sâu th m c a tínhộ ố ề ữ ề ố ừ ữ ẳ ủ

cách th c h u c a b n.ự ữ ủ ạ

B n có th làm m t hành vi di n t lòng t t , b n có th g i m t quà t ng đ chia s v iạ ể ộ ễ ả ử ế ạ ể ử ộ ặ ể ẻ ớ

nh ng ng i đang b n n đói, châu Phi ch ng h n, b i vì b n đã có lúc th y truy n hìnhữ ườ ị ạ ở ẳ ạ ở ạ ấ ề

t ng thu t ho c cách nào đó, và dĩ nhiên đó là đi u t t c n ph i làm. B n có th làm b iườ ậ ặ ề ố ầ ả ạ ể ở

vì b n đã đ c nói cho bi t r ng đó là chuy n đúng mà m t Kitô h u ph i làm. B n có thạ ượ ế ằ ệ ộ ữ ả ạ ể

làm b i vì b n s Thiên Chúa sẽ ph t b n n u b n không làm, và đó v n là đi u t t c nở ạ ợ ạ ạ ế ạ ẫ ề ố ầ

ph i làm. Nh ng v Thánh thành Aquin sẽ nói r ng đi u đó v n không có nghĩa là s ng t tả ư ị ằ ề ẫ ố ố

lành. S ng t t lành có nghĩa là làm đi u t t b i vì b n mu n làm đi u t t, b i vì b n đãố ố ề ố ở ạ ố ề ố ở ạ

tr thành đi u t t c a b n mà ch theo b n tính là mu n làm đi u đó. Lúc y, b nở ề ử ế ủ ạ ỉ ả ố ề ấ ạ

không còn ch làm nh ng hành vi t t n a. B n là m t con ng i t t :ỉ ữ ử ế ữ ạ ộ ườ ử ế

“S ng t t lành không ph i là ch làm nh ng đi u t t lành, nh ng làm nh ng đi u t t lànhố ố ả ỉ ữ ề ố ư ữ ề ố

m t cách t t lành, ch n nh ng đi u t t lành theo m t cách th c đúng ch không ch hànhộ ố ọ ữ ề ố ộ ứ ứ ỉ

đ ng theo s thúc đ y ho c c m xúc. Ch n cách đúng bao hàm có m c đích đúng và hànhộ ự ẩ ặ ả ọ ụ

đ ng cách thích h p đ đ t đ c m c đích đó. Nh ng đi u ki n đ có nh ng m c đíchộ ợ ể ạ ượ ụ ữ ề ệ ể ữ ụ

đúng là nh ng nhân đ c luân lý trong nh ng tham d c; nh ng đi u ki n đ hành đ ngữ ứ ữ ụ ữ ề ệ ể ộ

cách thích h p nh m đ t t i m c đích ph i ch nh b lý trí đ thi t k và quy t đ nh cáchợ ằ ạ ớ ụ ả ỉ ị ể ế ế ế ị

t t lành, và đó là nhân đ c khôn ngoan. Làm m t đi u gì t t theo l i khuyên c a ng iố ứ ộ ề ố ờ ủ ườ

khác h n là theo s phán đoán c a chính mình ch a ph i là m t ho t đ ng hoàn h o c a lýơ ự ủ ư ả ộ ạ ộ ả ủ

lu n và c mu n c a b n thân mình. Ng i ta làm đi u t t nh ng ch a h n là m t cáchậ ướ ố ủ ả ườ ề ố ư ư ẳ ộ

t t, nh ph i có. Suy nghĩ theo cách lý thuy t nh m làm cho tâm trí th c s đ i di n v i cácố ư ả ế ằ ự ự ố ệ ớ

s v t… Suy nghĩ theo cách th c hành nh m làm cho s đ i di n th c s v i tham d c đúngự ậ ự ằ ự ố ệ ự ự ớ ụ

đ n, và đi u đó ch có th x y ra trong… nh ng v n đ chúng ta có s c m nh đ nhắ ề ỉ ể ả ữ ấ ề ứ ạ ể ả

h ng t i… V y các nhân đ c liên h v i nh ng v n đ b t t t là nh ng đi u ki n c a suyưở ớ ậ ứ ệ ớ ữ ấ ề ấ ấ ữ ề ệ ủ

nghĩ th c hành: kh năng đ làm, s khôn ngoan th n tr ng đ làm. Trong tr ng h pự ả ể ự ậ ọ ể ườ ợ

làm, lý lu n th c hành c a con ng i đ a ra nh ng k ho ch và nh ng quy t đ nh nh lýậ ự ủ ườ ư ữ ế ạ ữ ế ị ư

lu n lý thuy t khai phá và đ t t i nh ng k t lu n, nh ng nh v y ti p t c đi t i nh ngậ ế ạ ớ ữ ế ậ ư ư ậ ế ụ ớ ữ

m nh l nh ph i th c hi n nh ng vi c đó, và đó là vai trò đ c lo i c a nó. N u ng i ta đãệ ệ ả ự ệ ữ ệ ặ ạ ủ ế ườ

đ a ra đ c nh ng quy t đ nh t t và r i không hoàn thành nh ng quy t đ nh đó cáchư ượ ữ ế ị ố ồ ữ ế ị

đúng nghĩa, thì ho t đ ng c a lý trí sẽ là b t toàn”ạ ộ ủ ấ .[5]

9

V y v Thánh quê thành Aquin cho r ng chúng ta tr thành t t, chúng ta s ng t t, nh thậ ị ằ ở ố ố ố ờ ủ

đ c m t tính cách, m t b khung ph c t p g m các đi u ki n thúc đ y chúng ta tr c h tắ ộ ộ ộ ứ ạ ồ ề ệ ẩ ướ ế

h ng t i ch mu n nh ng đi u t tướ ớ ỗ ố ữ ề ố  (và mu n nh ng đi u t t nhi u h n h n là nh ngố ữ ề ố ề ơ ơ ữ

đi u ít t t h n)ề ố ơ , và r i suy nghĩ t t theo cách th c hànhồ ố ự  (khôn ngoan) liên quan đ n vi cế ệ

làm th nào đ hoàn thành nh ng đi u t t y. Nh ng đi u ki n này là các nhân đ c, vàế ể ữ ề ố ấ ữ ề ệ ứ

chúng ta th đ c các nhân đ c bình th ng b ng cách th c hành. Tr c h t, chúng ta làmủ ắ ứ ườ ằ ự ướ ế

nh ng đi u t t vì chúng ta mu n theo m t b lu t luân lý nào đó. Nh ng d n dà thái đữ ề ố ố ộ ộ ậ ư ầ ộ

nh th tr thành b n tính th hai cho chúng ta, và sau đó, và ch sau đó, chúng ta m i cóư ế ở ả ứ ỉ ớ

các nhân đ c. Nh th chúng ta đang l n lên. V y, khi chúng ta làm nh ng hành đ ng t t,ứ ư ế ớ ậ ữ ộ ố

thì nh ng hành đ ng y là c a riêng chúng ta, kh i phát t nhân cách chúng ta đã sáng t oữ ộ ấ ủ ở ừ ạ

nên cho b n thân mình v i s tr giúp c a tha nhân. Đó là ý nghĩa cho bi t vi c giáo d c làả ớ ự ợ ủ ế ệ ụ

gì, ho c ph i là gì.ặ ả

Nh ng dĩ nhiên, v Thánh thành Aquin nghĩ r ng chúng ta không ph i ch đ c Thiên Chúaư ị ằ ả ỉ ượ

m i g i đ s ng t t lành v i t cách là nh ng sinh linh con ng i, nh ng đ s ng đ iờ ọ ể ố ố ớ ư ữ ườ ư ể ố ờ

s ng c a Thiên Chúa; và đi u này là h ng ân Thiên Chúa ban xu ng cho chúng ta. V y, bênố ủ ề ồ ố ậ

c nh vi c Thiên Chúa ban cho chúng ta nh ng c t m c đ h ng d n chúng ta trên conạ ệ ữ ộ ố ể ướ ẫ

đ ng ti n đ n v i Ng i, Ng i còn ban cho chúng ta s c m nh đ th c hi n cu c hànhườ ế ế ớ ườ ườ ứ ạ ể ự ệ ộ

trình. Ng i b t đ u chia s đ i s ng c a riêng Ng i cho chúng ta và nh v y cho chúngườ ắ ầ ẻ ờ ố ủ ườ ư ậ

ta nh ng nhân đ c chúng ta c n đ s ng t t lành c v ph ng di n con ng i l nữ ứ ầ ề ố ố ả ề ươ ệ ườ ẫ

ph ng di n linh thánh – và cho nh ng nhân đ c y nh là ân s ng t do, v t qua cươ ệ ữ ứ ấ ư ủ ự ượ ả

ti n trình giáo d c đ y cam go v t v .ế ụ ầ ấ ả

VI. V CHÍNH TR XÃ H IỀ Ị Ộ

Dr Johnson, m t nhân v t n i ti ng ng i Anh thu c Đ ng Tory, tuyên b :ộ ậ ổ ế ườ ộ ả ố  “Tôi luôn cho

r ng Whigằ [6] đ u tiên là ma qu ”ầ ỷ . Còn Lord Acton, cũng là m t nhân v t n i ti ng ng iộ ậ ổ ế ườ

Anh thu c Đ ng Whigộ ả  (ho c Dân Ch T Do)ặ ủ ự  l i nói:ạ  “Whig đ u tiên không ph i là ma qu ,ầ ả ỷ

nh ng là Thomas d’Aquin”ư . Tôi không dám ch c r ng v Thánh quê thành Aquin sẽ hoànắ ằ ị

toàn hài lòng v i l i khen t ng đó. H n nhiên Thánh Nhân không có th i gi dành choớ ờ ặ ẳ ờ ờ

khoa kinh t th tr ng theo phái T do và c nh tranh không h n ch . Thánh Nhân choế ị ườ ự ạ ạ ế

r ng công vi c c a m t nhà n c là ph i chăm lo cho h t th y m i ng i, đ c bi t làằ ệ ủ ộ ướ ả ế ả ọ ườ ặ ệ

nh ng ng i nghèo, và trong m t s tr ng h p, ph i can thi p đ n đ nh giá c t i đaữ ườ ộ ố ườ ợ ả ệ ể ấ ị ả ố

và l ng b ng t i thi u. Thánh Nhân nghĩ r ng m c tiêu c a lu t không ph i ch đ b oươ ổ ố ể ằ ụ ủ ậ ả ỉ ể ả

v ng i dân v i nhau mà thôi, nh ng còn là đ giúp h t m i ng i dân tr thành nh ngệ ườ ớ ư ể ế ọ ườ ở ữ

con ng i đ c h nh và, vì th đ c s ng h nh phúc t i đa trong th gi i này. Thánh Nhânườ ứ ạ ế ượ ố ạ ố ế ớ

t h n ph i hoan nghênh qui ch h u b ng và tr c p th t nghi p.ắ ẳ ả ế ư ổ ợ ấ ấ ệ10

Thánh Nhân có lẽ r t không đ ng ý v i bà Magaret Thatcherấ ồ ớ  (Th t ng Anh Qu c)ủ ướ ố  khi có

lúc bà Th T ng này b o r ng:ủ ướ ả ằ  “Không có cái gì đ c coi là xã h i c , ch có nh ng cáượ ộ ả ỉ ữ

nhân và gia đình c a h mà thôi”ủ ọ . Thánh Nhân t nh h n th nhi u! Thánh Nhân b o r ngế ị ơ ế ề ả ằ

cá nhân xét v c t y u là m t ph n c a xã h i, và thi n ích c a toàn th xã h i thì l n h nề ố ế ộ ầ ủ ộ ệ ủ ể ộ ớ ơ

thi n ích c a cá nhân. Nh ng Thánh Nhân cũng nghĩ r ng toàn th xã h i hi n h u làệ ủ ư ằ ể ộ ệ ữ

nh m làm cho nh ng cá nhân trong xã h i y có nh ng cu c s ng t t lành.ằ ữ ộ ấ ữ ộ ố ố

V Thánh quê thành Aquin là m tị ộ

Whig ho c Dân Ch T Do ch Thánh Nhân không có th i gi đ bàn v b t kỳ m t kháiặ ủ ự ở ỗ ờ ờ ể ề ấ ộ

ni m nào liên can đ nệ ế  “th n quy n c a các vua”ầ ề ủ , ho c th n quy n c a m t đ ng phái cặ ầ ề ủ ộ ả ụ

th , và có lẽ Thánh Nhân cũng vui vì s s p đ c a ch đ đ c tài. Thánh Nhân nói r ngể ự ụ ổ ủ ế ộ ộ ằ

th m quy n c a các nhà cai tr và lu t l c a h ch xu t phát t s đ ng thu n c aẩ ề ủ ị ậ ệ ủ ọ ỉ ấ ừ ự ồ ậ ủ

nh ng ng i b tr , và Thánh Nhân nói r ngữ ườ ị ị ằ  “l p ch ng trình nh m vào thi n ích t ngậ ươ ằ ệ ổ

quát thu c v dân chúng xét nh là m t toàn th , ho c thu c v nh ng ng i đ i di n choộ ề ư ộ ể ặ ộ ề ữ ườ ạ ệ

h ”ọ .[7] Thánh Nhân nghĩ r ng m t đ i bi u h p pháp c a dân, khi cai tr v i s đ ng thu nằ ộ ạ ể ợ ủ ị ớ ự ồ ậ

c a dân và làm các lu t l nh m vào thi n ích chungủ ậ ệ ằ ệ  (ch không ch nh m vào l i ích c aứ ỉ ằ ợ ủ

t ng l p này ho c t ng l p kia ho c m t nhóm trong xã h i)ầ ớ ặ ầ ớ ặ ộ ộ , t c th đang cai tr cách côngứ ị ị

minh. Và vì ông y hay bà y cai tr cách công minh, cho nên ông y hay bà y cai tr v iấ ấ ị ấ ấ ị ớ

th m quy n c a Thiên Chúa, nh ng nên nh ch khi nào ông y hay bà y cai tr cách côngẩ ề ủ ư ớ ỉ ấ ấ ị

minh mà thôi:

“Các lu t l đ c l p cách nhân b n có th là công minh ho c b t công minh. Đ có côngậ ệ ượ ậ ả ể ặ ấ ể

minh, các lu t l y ph i ph c v thi n ích t ng quát, không đ c v t quá th m quy nậ ệ ấ ả ụ ụ ệ ổ ượ ượ ẩ ề

c a ng i l p lu t và ph i có s phân chia cách t t đ p nh ng trách nhi m c a thi n íchủ ườ ậ ậ ả ự ố ẹ ữ ệ ủ ệ

t ng quát cho toàn th các thành ph n c a c ng đ ng. Nh ng lu t l công minh nh thổ ể ầ ủ ộ ồ ữ ậ ệ ư ế

bu c chúng ta theo l ng tâm b i vì các lu t l y phát xu t t lu t vĩnh c u. Tuy nhiên,ộ ươ ở ậ ệ ấ ấ ừ ậ ử

các lu t l có th là b t công minh: khi ph c v không ph i thi n ích t ng quát nh ngậ ệ ể ấ ụ ụ ả ệ ổ ư

[ph c v ] lòng tham ho c hãnh ti n c a riêng m t s nhà l p lu t nào đó ho c v t quáụ ụ ặ ế ủ ộ ố ậ ậ ặ ượ

th m quy n c a h , ho c b i phân chia không t t đ p nh ng trách nhi m mà thi n íchẩ ề ủ ọ ặ ở ố ẹ ữ ệ ệ

t ng quát đòi bu c. Nh ng lu t l nh th không ph i là lu t nh ng là nh ng hình th cổ ộ ữ ậ ệ ư ế ả ậ ư ữ ứ

c a b o l c, và không bu c l ng tâm chúng ta tr phi có th đ tránh g ng mù ho củ ạ ự ộ ươ ừ ể ể ươ ặ

11

m t tr t t , v đi m này ng i ta đôi khi ph i b đi quy n c a mình. Lu t l cũng có thấ ậ ự ề ể ườ ả ỏ ề ủ ậ ệ ể

b t công minh b i đi ng c l i thi n ích c a Thiên Chúa, khi c vũ th ng u t ng ch ngấ ở ượ ạ ệ ủ ổ ờ ẫ ượ ẳ

h n; và không ai đ c phép tuân theo nh ng lu t nh th : chúng ta ph i vâng l i Thiênạ ượ ữ ậ ư ế ả ờ

Chúa h n vâng l i con ng i”ơ ờ ườ .[8]

V Thánh quê thành Aquin cho r ng m t xã h i không công minh là xã h i phân bi t đ iị ằ ộ ộ ộ ệ ố

x v i m t nhóm nào đó trong dân căn c trên nh ng n n t ng c a ch ng t c, ho c ýử ớ ộ ứ ữ ề ả ủ ủ ộ ặ

th c h ho c cu ng tín tôn giáo, ho c b t kỳ căn c nào khác, thì đã là m t xã h i c a b oứ ệ ặ ồ ặ ấ ứ ộ ộ ủ ạ

l c h n là c a lu t pháp – ngay c tr c khi có nh ng ng i b t đ ng nào đó tìm cách l tự ơ ủ ậ ả ướ ữ ườ ấ ồ ậ

đ . Lu t, v Thánh thành Aquin nói, ch là công minh và ch là lu t đích th c, n u nh nó làổ ậ ị ỉ ỉ ậ ự ế ư

m t cách di n t c a tính cách luân lý. Tuy nhiên, đàng khác v Thánh thành Aquin khôngộ ễ ả ủ ị

nghĩ r ng công vi c c a lu t pháp là tr n áp b t kỳ s vô luân nào, vì Thánh Nhân tin, vi cằ ệ ủ ậ ấ ấ ự ệ

này th ng gây ra nhi u thi t h i cho thi n ích chung h n là khoan dung m t th c hànhườ ề ệ ạ ệ ơ ộ ự

vô đ o nào đó. đây, v Thánh thành Aquin nói, các nhà cai tr ph i s d ng c m th cạ Ở ị ị ả ử ụ ả ứ

chung, s khôn ngoan c a mình, đ quy t đ nh xem m t s thái đ nhân linh đ c thù cóự ủ ể ế ị ộ ố ộ ặ

ph i là t i ác hay không. Ch ng h n Thánh Nhân cho r ng phá thai là t i và là m t s dả ộ ẳ ạ ằ ộ ộ ự ữ

l n c a con ng i. Nh ng c khi b n đã tuyên b nh th r i, b n v n ch a quy t đ nhớ ủ ườ ư ả ạ ố ư ế ồ ạ ẫ ư ế ị

xem có ph i c m b ng lu t hay không và nh th nào. Đó là m t s chuy n v Thánh quêả ấ ằ ậ ư ế ộ ố ệ ị

thành Aquin có lẽ nghĩ là đ ng cho tranh lu n trong h t th y m i ng i đã d n thânể ỏ ậ ế ả ọ ườ ấ

m t cách bình đ ng đ lo cho s thánh thi n c a toàn th đ i s ng con ng i. Đúng, có lẽộ ẳ ể ự ệ ủ ể ờ ố ườ

Thánh Nhân là Whig đ u tiên.ầ

VII. V NHÂN Đ CỀ Ứ

Cách chung, ai cũng đ ng ý cho r ng n n t ng c a luân lý Kitô giáo là con ng i ph i yêuồ ằ ề ả ủ ườ ả

th ng nhau. Nh ng đi u thú v là thánh Thomas d’Aquin l i không đ ng ý nh th . Dĩươ ư ề ị ạ ồ ư ế

nhiên, đi u y tùy thu c b n hi uề ấ ộ ạ ể  “yêu th ng”ươ  là gì. B n có th yêu m n các b c sinhạ ể ế ậ

thành, yêu r u, yêu t qu c, yêu quê h ng, yêu b n trai – m i th l i có m t lo i tìnhượ ổ ố ươ ạ ỗ ứ ạ ộ ạ

yêu khác nhau. Tuy nhiên, khi nói đ n tình yêu theo nghĩa n n t ng nh t, v Thánh quêế ề ả ấ ị

thành Aquin nghĩ r ng tác gi c a th th nh t Gioan đã nói r t đúng:ằ ả ủ ư ứ ấ ấ  “Tình yêu c t ố ở

đi u này, không ph i chúng ta đã yêu m n Thiên Chúa nh ng Thiên Chúa đã yêu th ngề ả ế ư ươ

chúng ta và đã phái Con c a Ng i đ n” (1 Ga 4,10)ủ ườ ế . Tiên vàn tình yêu là đi u Thiên Chúaề

có đ i v i chúng ta; cho nên tình yêu này là chính Thiên Chúa. Thiên Chúa yêu th ngố ớ ươ

chúng ta đ n đ Ng i cho chúng ta chia s quy n năng yêu th ng c a Ng i. Chúng taế ộ ườ ẻ ề ươ ủ ườ

có m t tên g i đ c bi t đ ch s chia s c a chúng ta vào quy n năng yêu th ng c aộ ọ ặ ệ ể ỉ ự ẻ ủ ề ươ ủ

Thiên Chúa: chúng ta g i đó là lòng m nọ ế  (caritas).

12

Lòng m n thu c v Thiên Chúa này c a chúng ta, v Thánh thành Aquin nói, tiên vàn là l iế ộ ề ủ ị ờ

đáp l i tình yêu c a Thiên Chúa dành cho chúng ta. Th nên tr c tiên có tình yêu hạ ủ ế ướ ỗ

t ng làm cho chúng ta tr thành b n h u v i Thiên Chúa, khi chia s s s ng và ni m vuiươ ở ạ ữ ớ ẻ ự ố ề

c a Ng i. Đây m i là n n t ng c a luân lý Kitô giáo: không ph i là m t b lu t d y cáchủ ườ ớ ề ả ủ ả ộ ộ ậ ạ

ng x nh ng là tình b ng h u c a chúng ta v i Thiên Chúa, ho c chia s Th n Khí c aứ ử ư ằ ữ ủ ớ ặ ẻ ầ ủ

Ng i là đi u t b c l ra trong tình yêu c a chúng ta đ i v i các b n h u và các th t oườ ề ự ộ ộ ủ ố ớ ạ ữ ọ ạ

c a Thiên Chúa. Nh ng tình b ng h u c a Thiên Chúa, v Thánh thành Aquin l i nói cáchủ ư ằ ữ ủ ị ạ

đáng ng c nhiên và sâu xa, không ph i tiên vàn tràn lan thành lòng yêu m n tha nhân. Tiênạ ả ế

vàn, Thánh Nhân nh n m nh, chúng ta ph i yêu m n b n thân mình. N u chúng ta khôngấ ạ ả ế ả ế

yêu m n b n thân chúng ta, chúng ta không th yêu th ng tha nhân đ c.ế ả ể ươ ượ

Có m t th v tha gi m o theo đó có th chính chúng ta b n b u chăm lo cho tha nhân b iộ ứ ị ả ạ ể ậ ị ở

vì chúng ta s r ng n u th c s nhìn vào b n thân mình, có lẽ chúng ta sẽ ghét nh ng gìợ ằ ế ự ự ả ữ

chúng ta nhìn th y. Nh ng lòng m n có nghĩa là chúng ta có th có m t cái nhìn sáng s aấ ư ế ể ộ ủ

v b n thân chúng ta, nh ng m n cóc và vân vân, và yêu m n b n thân mình trong lòngề ả ữ ụ ế ả

m n nh Thiên Chúa x s . Đây không ph i là thái đ ích k . Ích k xu t phát t vi c yêuế ư ử ự ả ộ ỷ ỷ ấ ừ ệ

m n không ph i b n thân chúng ta nh là toàn th nh ng ch là m t ph n nào đó c a b nế ả ả ư ể ư ỉ ộ ầ ủ ả

thân chúng ta, t c là đ i s ng thân th c a chúng ta và nh ng s h u thu c v thân thứ ờ ố ể ủ ữ ở ữ ộ ề ể

c a chúng taủ  (trong đó chúng ta có th tranh đua v i tha nhân)ể ớ . Trong lòng m n, tôi quanế

tâm đ n s phát tri n và h nh phúc c a toàn th b n thân, bao g m s c kh e và s cế ự ể ạ ủ ể ả ồ ứ ỏ ứ

m nh và s s ng đ ng c a thân th c a tôi, nh ng không lo i tr nh ng đi u còn quanạ ự ố ộ ủ ể ủ ư ạ ừ ữ ề

tr ng h n t nh nh ng thái đ c a tôi đ i v i tha nhân:ọ ơ ỉ ư ữ ộ ủ ố ớ

“Nói theo nghĩa ch t, chúng ta không có tình b ng h u v i b n thân chúng ta nh ng v iặ ằ ữ ớ ả ư ớ

m t cái gì h n đó: m t tình yêu b n thân là cái gì t n n n t ng c a tình b ng h u, vìộ ơ ộ ả ở ậ ề ả ủ ằ ữ

trong tình b ng h u, chúng ta yêu m n tha nhân nh chúng ta yêu m n chính b n thânằ ữ ế ư ế ả

chúng ta. Nh ng lòng m n là tình b ng h u tr c h t v i Thiên Chúa và th đ n v i t t cư ế ằ ữ ướ ế ớ ứ ế ớ ấ ả

nh ng ai thu c v Thiên Chúa, k c chính chúng ta. Cho nên chúng ta yêu m n b n thânữ ộ ề ể ả ế ả

mình nh lòng m n, nh chúng ta cũng là nh ng gì thu c v Thiên Chúa. Khi chúng taờ ế ư ữ ộ ề

khi n trách ng i ta v lòng yêu m n b n thân, đó là vì h yêu m n… nh ng b n tínhể ườ ề ế ả ọ ế ữ ả

thu c thân th c a h , mà không yêu m n đi u th c s là t t cho chính b n thân h xétộ ể ủ ọ ế ề ự ự ố ả ọ

nh là nh ng sinh linh có lý trí… Thân th chúng ta đ c sáng t o b i Thiên Chúa, chư ữ ể ượ ạ ở ứ

không ph i… b i m t nguyên lý x u xa nào đó. Nên chúng ta có th ph ng s Thiên Chúaả ở ộ ấ ể ụ ự

nh thân th c a chúng ta và chúng ta ph i yêu m n thân th c a chúng ta v i lòng yêuờ ể ủ ả ế ể ủ ớ

m n nh đó chúng ta yêu m n Thiên Chúa. Cái chúng ta không đ c yêu m n là cái băngế ờ ế ượ ế

ho i c a t i và thi t h i c a nó là làm suy y u thân th c a chúng ta; đúng h n chúng taạ ủ ộ ệ ạ ủ ế ể ủ ơ

ham thích nh lòng m n m t m c đích bao g m t t c nh ng đi u đó. Thân th c a chúngờ ế ộ ụ ồ ấ ả ữ ề ể ủ

13

ta giúp chúng ta h nh phúc, và h nh phúc đó sẽ l i tràn lan vào thân th chúng ta, đ n n iạ ạ ạ ể ế ỗ

thân th chúng ta cũng có th đ c yêu m n b ng lòng m n”ể ể ượ ế ằ ế .[9]

Thánh Thomas d’Aquin làm m t con đ ng r t dài, xa h n nh ng con ng i, k c m t sộ ườ ấ ẳ ữ ườ ể ả ộ ố

Kitô h u, nghĩ r ng thân th , và đ c bi t là nh ng vui thú và c m xúc c a thân th chúngữ ằ ể ặ ệ ữ ả ủ ể

ta, là đáng s và c n ph i tránh. Thánh Nhân cho r ng chúng ta ph i h c cho bi t yêu m nợ ầ ả ằ ả ọ ế ế

và có đ c ni m vui thích trong đ i s ng c a thân th chúng taượ ề ờ ố ủ ể  (nh Thiên Chúa đã như ư

th )ế  – b ng cách dành cho nó v trí đúng đ n và ph m giá c a nó. Vì Thiên Chúa yêu m nằ ị ắ ẩ ủ ế

chính chúng ta v i thân th chúng ta không ph i ch nh là nh ng th t o nh ng nh làớ ể ả ỉ ư ữ ọ ạ ư ư

nh ng ng i b n h u có ngôi v . Có ch v Thánh quê thành Aquin nói r ng s xa lìa Thiênữ ườ ạ ữ ị ỗ ị ằ ự

Chúa do t i đã làm méo mó đ i s ng c m xúc c a chúng ta đ n n i chúng ta không cònộ ờ ố ả ủ ế ỗ

đ c h ng đ ni m vui tính d c n a.ượ ưở ủ ề ụ ữ [10]

Đ i v i v Thánh thành Aquin, ch có nh ng ng i theo l c giáo là không thích và khinh bố ớ ị ỉ ữ ườ ạ ỉ thân th mà thôi. Theo Thánh Nhân, L i c a Thiên Chúa đ n v i chúng ta không ph i tiênể ờ ủ ế ớ ả

vàn là nh ng t ng trong m t quy n sách. Đó là L i đã thành xác th t, thông qua thân thữ ừ ữ ộ ể ờ ị ể

và máu huy t c a [L i] đó, chúng ta đ c đ a tr v tình b ng h u v i Thiên Chúa đế ủ ờ ượ ư ở ề ằ ữ ớ ể

trong cu c ph c sinh thân xác, s s ng c a Thiên Chúa tràn lan vào thân th c a chúng taộ ụ ự ố ủ ể ủ

trong s vĩnh c u.ự ử

VIII. V KHOA H CỀ Ọ

Không nhi u ng i l m có th t hào mình bi t chính xác khoa v t lý nay đang đi v đâu,ề ườ ắ ể ự ế ậ ề

nh ng h n kém sáu m i năm tr c đây, chúng ta t ng nghe r ng chuy n đ ng c a cácư ơ ươ ướ ừ ằ ể ộ ủ

v t tùy thu c vào các nguyên t c a chúng, và các nguyên t đó h t i các chùm đi n tậ ộ ử ủ ử ệ ạ ệ ử

xoay chung quanh m t cái nhân. M i nguyên t là m t kh i gi ng nh m t h th ng m tộ ỗ ử ộ ố ố ư ộ ệ ố ặ

tr i tí hon, và nh ng v n hành kh th quen thu c trong th gi i h n kém đ c qui đ nhờ ữ ậ ả ị ộ ế ớ ơ ượ ị

b i c u trúc c a nh ng h th ng xoay v n c a các phân t này.ở ấ ủ ữ ệ ố ầ ủ ừ

14

Nh c l i đi u trên đây có th giúp chúng taắ ạ ề ể

hi u v Thánh quê thành Aquin, vào th k th XIII, đã nhìn th gi i v t lý nh th nào.ể ị ế ỷ ứ ế ớ ậ ư ế

Hình nh c a Thánh Nhân cũng t ng t r t đáng chú ý, ngo i tr vi c các v t th xoayả ủ ươ ự ấ ạ ừ ệ ậ ể

chung quanh qui đ nh nên các lu t c a v t lý và hóa h c, thay vì nh h n các v t th quenị ậ ủ ậ ọ ỏ ơ ậ ể

thu c c a chúng ta r t nhi u, thì l i l n h n r t nhi u. Thánh Nhân th a h ng ni m tinộ ủ ấ ề ạ ớ ơ ấ ề ừ ưở ề

t ng c x a cho r ng nh ng s chuy n v n c a các vì sao và các hành tinh cũng y h tưở ổ ư ằ ữ ự ể ầ ủ ệ

nh chuy n đ ng xoay c a các h phân t h t trong lý thuy t hi n đ i v y. V Thánh quêư ể ộ ủ ạ ử ạ ế ệ ạ ậ ị

thành Aquin hoàn toàn sai, dĩ nhiên, nh ng các ý t ng c a Thánh Nhân v vi c các tinh túư ưở ủ ề ệ

qui đ nh nh ng bi n c quan tr ng trên trái đ t ra sao, có lẽ, v n còn đáng chú ý khiị ữ ế ố ọ ấ ẫ

chúng ta th c m c không bi t các c c u v n hành do các nhà khoa h c hi n đ i nghiênắ ắ ế ơ ấ ậ ọ ệ ạ

c u xác đ nh cái gì đang di n ra hi n nay nh th nào.ứ ị ễ ệ ư ế

Ng i th i Trung c h u nh d đoan cũng b ng ng i hi n đ i, và r t b lôi cu nườ ờ ổ ầ ư ị ằ ườ ệ ạ ấ ị ố

b iở  “đi u các vì sao tiên báo”ề . Nh ng v Thánh quê thành Aquin đã r t h nghi v t t cư ị ấ ồ ề ấ ả

nh ng chuy n y. Thánh Nhân nghĩ r ng các vì sao có th nh h ng vào chúng ta cáchữ ệ ấ ằ ể ả ưở

v t lý, và nh v y, gi ng nh các lo i thu c gi m đau ho c r u ho c thi u ng có thậ ư ậ ố ư ạ ố ả ặ ượ ặ ế ủ ể

nh h ng đ n nh ng c m xúc và tình c m c a chúng ta, và h ng chúng ta đ n m t sả ưở ế ữ ả ả ủ ướ ế ộ ố

nh ng lo i thái đ nào đó. H ng chúng ta t i, ch không ph i qui đ nh chúng ta, vì chúngữ ạ ộ ướ ớ ứ ả ị

ta có th d ng l i và suy nghĩ, và chúng ta có th t do vun tr ng các khuôn m u c a tháiể ừ ạ ể ự ồ ẫ ủ

đ có suy nghĩ c a lý tríộ ủ  (các nhân đ c)ứ , đ n n i chúng ta không b ch ng b i nh ng tìnhế ỗ ị ế ự ở ữ

15

c m c a kho nh kh c c th hi n t i. Theo cách này, chúng ta có th thoát kh i làm nô lả ủ ả ắ ụ ể ệ ạ ể ỏ ệ

cho các vì sao (Aquinô nghĩ nh th )ư ế .

Tuy nhiên, vì có r t nhi u ng i không bu n suy nghĩ ho c h c h i xem làm th nào đấ ề ườ ồ ặ ọ ỏ ế ể

cho có suy nghĩ c a lý trí, nên h b cu n đi b i nh ng tình c m và thiên ki n c a h . Đóủ ọ ị ố ở ữ ả ế ủ ọ

là lý do t i sao, thánh Thomas d’Aquin nghĩ, các nhà thiên văn có th th ng là đúng vạ ể ườ ề

m t th ng kê tính toán liên quan đ n đa s các thái đ – h n là gi ng các nhà xã h i h cặ ố ế ố ộ ơ ố ộ ọ

tiên đoán (ho c ít là gi i thích)ặ ả các khuynh h ng ho c nêu ra các khuôn m u:ướ ặ ẫ

“Các bi n c rõ r t x y ra cách t t y u có th đ c tiên báo nh vào s giúp đ c a các vìế ố ệ ả ấ ế ể ượ ờ ự ỡ ủ

sao, theo cách các nhà thiên văn tiên báo nh t/nguy t th c. Nh ng các vì sao không bi uậ ệ ự ư ể

th cũng không gây ra nh ng bi n c may r i c a t ng lai… Các vì sao cũng không thị ữ ế ố ủ ủ ươ ể

t o ra các hành vi t do c a lý trí và ý chí; các v t th không th nh h ng tr c ti p đ nạ ự ủ ậ ể ể ả ưở ự ế ế

tâm trí và ý chí c a chúng ta là nh ng [cái] không ph i là v t th cũng không ph i làủ ữ ả ậ ể ả

nh ng ch c năng v n hành c a các c quan v t th . Các vì sao có th t o ra nh ng thayữ ứ ậ ủ ơ ậ ể ể ạ ữ

đ i n i thân th c a con ng i, và nh v y nh h ng đ n nh ng c mu n có liên quanổ ơ ể ủ ườ ư ậ ả ưở ế ữ ướ ố

v i các giác quan là nh ng ch c năng c a các c quan v t th . Th nên các vì sao có thớ ữ ứ ủ ơ ậ ể ế ể

h ng chúng ta v m t s thái đ nào đó. Nh ng b i vì… nh ng c mu n có liên quanướ ề ộ ố ộ ư ở ữ ướ ố

v i các giác quan c a chúng ta tuân ph c lý trí, cho nên con ng i ta v n có ý chí t do đớ ủ ụ ườ ẫ ự ể

hành đ ng đ i l i nh h ng c a các vì sao. V y, khi c g ng tiên đoán các bi n c mayộ ố ạ ả ưở ủ ậ ố ắ ế ố

r i có th x y ra ho c thái đ c a con ng i t vi c xem xét các vì sao là thi u đi m t a…ủ ể ả ặ ộ ủ ườ ừ ệ ế ể ự

Đi u này không lo i tr s tiên đoán các s vi c là hi u qu th c s c a các vì sao, t aề ạ ừ ự ự ệ ệ ả ự ự ủ ự

nh h n hán và m a và nh ng chuy n t ng t . H n th n a, các vì sao t o ra nh ngư ạ ư ữ ệ ươ ự ơ ế ữ ạ ữ

thay đ i trong thân th c a chúng ta và nh h ng đ n các c m xúc c a chúng ta, và vìổ ể ủ ả ưở ế ả ủ

h u h t con ng i ta đi theo các c m xúc c a mình mà không ki m soát chúng, cho nênầ ế ườ ả ủ ể

hóa ra các nhà thiên văn th ng đ c cho là nói nh ng đi u đúng, đ c bi t là khi tiênườ ượ ữ ề ặ ệ

đoán v thái đ c a m t nhóm”.ề ộ ủ ộ [11]

Đ i v i v Thánh quê thành Aquin, chuy n đ ng b n v ng c a các vì sao, và chuy n đ ngố ớ ị ể ộ ề ữ ủ ể ộ

đ u đ n c a thiên nhiên đ c đi u lãnh b i s chuy n đ ng này, là công trình c a Thiênề ặ ủ ượ ề ở ự ể ộ ủ

Chúa, Đ ng Sáng T o. Nh ng các công trình c a trí khôn con ng i còn là s bi u l vĩ đ iấ ạ ư ủ ườ ự ể ộ ạ

h n c a quy n năng c a Thiên Chúa. Nh ng đi u chúng ta làm vì chúng ta quy t đ nh làmơ ủ ề ủ ữ ề ế ị

nh v y do lý trí suy nghĩ c a chúng taư ậ ủ  (ch không ph i vì chúng ta là nh ng đ ch i c aứ ả ữ ồ ơ ủ

nh ng nguyên nhân v t lý)ữ ậ , nh ng hành vi t do y không ph i do b t kỳ nh ng v t thữ ự ấ ả ấ ữ ậ ọ

t o nào gây nên, nh ng đ c sáng t o tr c ti p b i Thiên Chúa.ạ ư ượ ạ ự ế ở

16

Nh v y, v Thánh quê thành Aquin không cho r ng s t do c a chúng ta làm cho chúngư ậ ị ằ ự ự ủ

ta đ c l p v i năng l c sáng t o c a Thiên Chúaộ ậ ớ ự ạ ủ  (không có gì đang hi n h u có th là nhệ ữ ể ư

th )ế . Nh ng nó làm cho chúng ta đ c l p v i các th t o khác. Theo Thánh Nhân, chúng taư ộ ậ ớ ụ ạ

có th đ i l i m i s c m nh c a thiên nhiên b i vì công trình có tính cách sáng t o c aể ố ạ ọ ứ ạ ủ ở ạ ủ

Thiên Chúa trong chúng ta. Chúng ta t do không ph i cho d u có Thiên Chúa, nh ngở ự ả ẫ ư

chúng ta t do b i vì có Thiên Chúa. Cho nên, s t do c a con ng i, s sáng t o c a conự ở ự ự ủ ườ ự ạ ủ

ng i, là s bi u l vĩ đ i nh t trong th gi i thu c v tình yêu sáng t o c a Thiên Chúa –ườ ự ể ộ ạ ấ ế ớ ộ ề ạ ủ

không k đi u t do nh t trong m i sinh linh con ng i, đó là chính Đ ng là tình yêu c aể ề ự ấ ọ ườ ấ ủ

Thiên Chúa trong xác phàm gi a chúng ta.ở ữ

 

 

 

 

 

[1] St. Thomas Aquinas, Summa Theologiae, Ia, 1, 1; trích d n Kinh Thánh trong 1Cr 2,9. T tẫ ấ

c nh ng ch d ch c a thánh Thomas d’Aquin trong bài này trích t Timothy McDermottả ữ ỗ ị ủ ừ

(ed.), St. Thomas Aquinas, “Summa Thelologiae”: A Concise Translation (London: Eyre

Sprottiswoode, 1989). Đo n v a trích d n trên đây trang 1 c a tác ph m.ạ ừ ẫ ở ủ ẩ

[2] St. Thomas Aquinas, Summa Theologiae, Ia 12, 12 và 12, 13 (St. Thomas Aquinas, “Summa

Thelologiae”: A Concise Translation, pp. 29).

[3] Ibid., Ia, 20, 2 (x. McDermott, Ibid., pp. 156ff).

[4] Xc. Ibid., Ia, 105, 6.

[5] Ibid., Ia IIae, 57,5-6 (Mc Dermott, St. Thomas Aquinas, “Summa Thelologiae”: A Concise

Translation, pp. 236, v i nh ng s a đ i chút ít).ớ ữ ử ổ

17

[6] Đ ng viên Đ ng ti n thân c a Đ ng Dân Ch Anh Qu c.ả ả ề ủ ả ủ ở ố

[7] St. Thomas Aquinas, Summa Theologiae, Ia IIae, 96,4 (McDermott, St. Thomas Aquinas,

“Summa Thelologiae”: A Concise Translation, pp. 291).

[8] Ibidem; x. Cv 5,29.

[9] St. Thomas Aquinas, Summa Theologiae, IIa IIae, 25, 4 và 5 (McDermott, St. Thomas

Aquinas, “Summa Thelologiae”: A Concise Translation, pp. 355 v i m t chút thay đ i).ớ ộ ổ

[10] Xc. Ibid., Ia, 98, 2, ad 3.

[11] Ibid., IIa IIae, 95, 5 (McDermott, Ibid., pp. 413 v i thay đ i chút ít)ớ ổ

18