THÔNGTINEBOOK

Tênsách:TUYỂNTẬPNAMCAO

Tácgiả:NAMCAO

Nhàxuấtbản:VĂNHỌC

Nămxuấtbản:2002

Đánhmáyvàtạoebook:hiepsiga_TVE

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

http://sachvui.com/

TIẾUSỬ

TênthậtlàTrầnHữuTrí.Sinhngày29-10-1917tạilàngĐạiHoàng,phủLýNhân,tỉnhHàNam–naylàxãNhânHậu,huyệnLýNhân,tỉnhHàNamNinh.GiađìnhlàmruộngvàcómộthiệubánđồgỗởNamĐịnh,saubịphásản.

ThờikìMặttrậnDânchủ,họcxongbậcCaođẳngTiểuhọc,NamCaovềlàng,rồitheomộtôngcậuhọvàoSàiGònđểkiếmviệclàmăn.LàmphóngviênbáoKịchbóng,viếtquảngcáo,thưkýhiệubuôn,dạyhọctư,chíchthuốcởbệnhviện….Lúcrỗi,thâmnhậpđờisốngthợthuyền,đọcsách,họcthêmvàmơướcmộtchuyếnđixa.Ốmnặng,trởvềlàngmộtthờigian,rồiraHàNộidạyhọctư,viếtvăndướibútdanhNamCao(ghéphaichữđầutênhuyệnvàtổngquê:NamSang,CaoĐà),cùngmộtsốbútdanhkhácnhưNguyệt,ThúyRư,XuânDu,NhiêuKhê…Sựkiếmsốngkhávấtvả,vìvàonghềvănkháchậtvật,vàdạyhọctưthunhậpbấpbênh.Vợconvàbốmẹsốngởquê–làngĐạiHoàng,nơinhàvănthườngxuyênluivềđểnghỉngơi,vàkhaithácchấtliệuđểviết.

HoạtđộngtrongnhómVănhóaCứuquốcbímậtởHàNộitừ1943.CáchmạngthángTámvềlàng,thamgiacướpchínhquyềnởxã,rồilàmbáothôngtin,vănhóatỉnh.ChuyểnraHàNội,côngtácởHộivănhóaCứuquốcvàthamgiatòasoạntạpchíTiênPhong,cơquanngônluậncủaHội.

Khángchiếntoànquốcbùngnổ,trởvềquê,hoạtđộngởxã,rồilêntỉnhthamgiacôngtáctuyêntruyền,địchvận,cônggiáovận…Giữa1947,đượcđiềulênViệtBắclàmbáoCứuquốcViệtBắccùngTôHoài,TrầnĐìnhThọ.Thờigiannày,đượckếtnạpvàoĐảngCộngSảnĐôngDương.

ỞViệtBắc,NamCaolàmbáo,viếtvăn,soạnsáchgiáokhoa,viếtsáchđịalýphổthông.SauchiếndịchBiêngiớinăm1950,vềcôngtácởHộiVănnghệ.Cuốinăm1951,saukhicùngNguyễnHuyTưởngvàoKhuBốntrởra,NamCaođitheođoàncánbộThuếnôngnghiệpvàocôngtácởvùngđịchhậuKhuBa.BịđịchphụckíchvàbắnchếtởquãngMiễuGiáp–HoàngĐan(tỉnhNinhBìnhcũ)ngày31-11-1951.

-TácphẩmChíPhèo(têncũ:Đôilứaxứngđôi);NXBĐờimới:1941.

-Nửađêm(tậptruyện):NXBCộnglực:1943.

-Truyệnngườihàngxóm(truyệndài):intrênTrungBắcchủnhật,từtháng

4đếntháng9–1944

-Cười(tậptruyện);NXBMinhĐức:1946

-Đôimắt:đăngbáonăm1948;inthànhtậpcùngmộtsốtruyệnkíkhácviếttrongkhoảng1947-1948;NXBVănnghệ:1954.

-Chuyệnbiêngiới(tậpkí);NXBVănnghệ:1951.

-Đónggóp(kịch);NXBVănnghệ:1951

-Sốngmòn(tiểuthuyết)viết1944;NXBVănnghệ:1956

Táibản:

-ChíPhèo(tậptruyện);NXBVănnghệ;1957.

-TruyệnngắnNamCao(tậptruyện);NXBVănhóa;1960

-Mộtđámcưới(tậptruyện);NXBVănhọc;1963

-NamCao–Tácphẩm(2tập);NXBVănhọc;1976-1977.

Truyệnthiếunhi(trước1945):

-Nụcười.HoaMaisố20.

-Ngườithợrèn.HoaMaisố20.

-Conmèomắtngọc.HoaMai;Tết1942.

-Bangườibạn.HoaXuânsố28;1942.

-Nhữngkẻkhốnnạn.HoaMaisố17-18;1942.

-Phiêulưu.HoaMai;1943.

-Bảybônglúalép.HoaMai;1943.

-v.v….

Truyệndài,viếttrướcnăm1945,mấtbảnthảo:

-Cáibát

-Mộtđờingười.

-Cáimiếu.

-Ngàylụt.

NAMCAOVẪNỞGIỮACHÚNGTA

Tronglờigiớithiệu“Đôilứaxứngđôi”(1941),tậptruyệnngắnđầutaycủaNamCao,LêVănTrươngđãcóconmắtxanh,sớmnhậnratàinăngcủacâybúttrẻđộcđáonày:“Giữalúcngườitađangđắmmìnhtrongnhữngchuyệntìnhthơmộngvàhùanhauphụngsựcáithịhiếutầmthườngcủađộcgiả,ôngNamCaođãmạnhdạnđitheomộtlốiriêng,nghĩalàôngkhôngthèmđếmxỉađếncáisởthíchcủađộcgiả.Nhữngcạnhcủatàiông,ôngđãđemđếnchovănchươngmộtlốivănmới,sâuxa,chuachátvàtànnhẫn,thứtànnhẫncủaconngườibiếttinởtàimình,ởthiênchứccủamình.”.“TrênvănđànViệtNamthờikì1930-1945,NamCaolàngườiđếnmuộn.Trướcông,NguyễnCôngHoan,NgôTấtTố,VũTrọngPhụng,NguyênHồngđãxâydựngtrênnềncủachủnghĩahiệnthựcsừngsữngnhữngtòanhàđẹp.NamCaovẫntiếpnốiconđườngcủanhữngngườiđitrước.TrongvănchươngđãcómộtchândungchịDậu,anhPha…nhữngngườinôngdânnghèokhổ,chấtphác,bịchàđạpvàcũnggiàutinhthầnphảnkháng.NamCaotrongmộthoàncảnhmớivàởmộtcấpđộmớiđãnhậnrahiệntượngbiếnchấtphổbiếnởnôngthônvàlàngquêbắtđầuxuấthiệnloạingườidịdạng,dịhìnhvàôngđãđónggópmộtChíPhèo”.NguyễnMinhChâuchoChíPhèolàmộtkhámphámới:“CáidịdạngngườitrongtínhcáchChíPhèolàmộtkhámphácủaNamCao”.ChíPhèokhôngphảilàmộttínhcáchđơnđộcmàthựcsựlàmộtkiểungườivănvànhânvậtmangnặngtrênvainhữngvấnđềxãhội!VấnđềChíPhèokhôngthuầntúylàvấnđềnôngdân,màsuychocùngđólàvấnđềconngười.CáibikịchcủaChíPhèolàtấnbikịchcủamộtconngườimấtdầnnhântính,khaokháttrởlạilàmngườivàkhôngcóquyềnlàmngười.Trênnhữngtrangviếtvềngườitríthứcnghèo,NamCaođãcốnghiếnnhữngmẫungườiđángtrọng,đángthươngvànhiềukhicũngđánggiận.Họlànhàgiáo,viênchức,nhàvăn,họcóýthứcxâydựngcuộcsống,giàuhoàibão,nhưngbịsứcépcủahoàncảnh,mộthoàncảnhhếtsứctồitệtầmthường,đẩydầnconngườiđếnchỗmấtýthứctựtrọng,mấtnhâncách.Nhữngnhânvậtnàyđãrơivào“bikịchvỡmộng”nhưcónhànghiêncứuđãtừngnói.Họđãthuacuộctrênconđườngtiếnthânđểxâydựngmộtsựnghiệp,thựchiệnmộthoàibão.Nhưnghọđãkhôngthuacuộctrêntrậnđịabảovệđạođứcvànhâncách.Mặcdùphảitrảiquanhiềucảnhngộéoleđầynghịchlývàbịmiếngcơmmanháohànhhạtrongcuộcsốnghàngngày,cuốicùnghọvẫnlàngườitốt,khôngbiếnchất,thahóa.Mặcdùviếtvềnhữngvấnđềkhácnhau,ngườinôngdântrongxãhộicũ,ngườitríthứcnghèo,rồidânnghèoởthànhthị…NhưngthựcchấtlàNamCaoviếtvềconngười.Cuộcđờichânthựcgầngũihiệnrahằngngàyđangtừngngàykiếmsống,bịlăngnhụcvàchịuđựngvôvànnhữngđắngcay.Nhữngtrangviết

củaNamCaonhưthétlêntiếngkêucứu:hãybảovệnhânphẩmcủaconngười.ThânphậnvàcuộcđờiChíPhèođãkếtthúc,nhưnghaitiếng“lươngthiện”vàướcvọngmuốnđượclàmngườilươngthiệnvẫncònlàdưâmxótxa.Nhữngngườitríthứcđểcuốicùngvẫngiữđượcconngườicủamìnhsautrướcnhưmột.Đứngtrênbìnhdiệnconngười,thếgiớinhânvậtcủaNamCaotrởnênphongphúlạthường.Khôngchỉlàngườinôngdân,ngườitríthứcmàlànhữngkiểungười,nhữngthânphậnconngườitrongtrămngàncảnhngộ.ĐiềukìdiệulàNamCaođãkhaithácsâusắc,miêutảnhiềucảnhngộrấtkhácnhau,nhữngcảnhngộriêngthựcsựđãnhàonặnvàtạonênnhữngmẫungười.Cóngườitrongsuốtcuộcđờiluôngiữđượchaichữlươngthiệnmộtcáchtrọnvẹn,trongsángnhưlãoHạc,cóngườiphảivấtvảchốnglạisứcépcủahoàncảnhđểbảovệđượcnhânphẩmcầnthiết,nhưcácnhânvậttríthứcnghèo,cónhiềungườibịthahóa,biếnchất.TrongthếgiớicácnhânvậtcủaNamCaocócảnhữngmẫungườidịdạng,dịhìnhnhưLangRận,ThịNở,TrươngRự…Họbịmấtdầnnhântínhvàcàngngàycàngxalạvớimọingười.Trướcđây,nhậnxétvềnhữngnhânvậtnày,khôngkhỏicóýkiếnchorằngNamCaođãmiêutảhọnhưmộtbiếmhọa,nhữngconngườixấuxíđượcvẽravớinhiềunétcótínhchấttựnhiênchủnghĩa.Thựcchấtđólàmộtdụngýnghệthuật.Nhữngnhânvậtdịdạng,xấuxílàsảnphẩmcủaxãhộicũ.Hoàncảnhđãđẩyhọvàochốntămtối,vàocõiumê,kéodàicuộcsốngnửavậtnửangười.Bảnthâncuộcsốngvàsựtồntạicủahọlàmộtlờitốcáo.

ĐónggópquantrọngcủaNamCaokhimiêutảconngườilànhữngtrangphântíchtâmlýsắcsảo.Thếgiớibêntrongcủacácnhânvậtđượcphơibầykhôngthươngtiếc,nhấtlànhữngnhânvậttríthứcnghèo.Tácgiảmiêutảnhânvậttừnhiềugócđộ,bìnhdiện,rồinhânvậtlạitựbộclộ,tựphântích.Nhiềusuynghĩvàtìnhcảmcaođẹpnhưđuachenvớicáctâmtrạngphứctạp,thậmchícảnhữngýnghĩtầmthường.CácnhânvậtcủaNamCaoluôncóýthứcvềmộtlýtưởngsống,songNamCaokhônglýtưởnghóacácnhânvật.ConngườitrongtácphẩmcủaNamCaokhôngbịđẩylênmộtkíchcỡkhácthường,khôngbịlêngânmàlàconngườinhưnóvốncó,conngườitrongcuộcsốngquenthuộchàngngày.Cũngvìthế,nhữngtâmtrạngnhânvậtđượcmiêutảcàngtrởnêngầngũi.Tâmlýnhânvậtcũngkhôngtrừutượng,xavờimàgắnliềnvớicuộcsốngnghềnghiệp,đờisốnggiađình,tìnhyêu,chuyệncơmáo,quanhệbèbạn.NamCaođãmiêutảnhiềudòngsuynghĩcủanhânvậtvậnđộngtheonhữngmạchbiệnchứng.Ýthứcphêphánvàtựphêpháncủatácgiảlàcơsởđểcácnhânvậtmangmàusắctựbiểuhiệnđượckhẳngđịnhvữngchắc.CóthểnóinghệthuậtmiêutảtâmlýđãđạtđộchíncủatàinăngtrongtruyệnvàtiểuthuyếtcủaNamCao.Trướcôngvàsauông,thànhcôngấykhôngnhiềutrongvănxuôithờikìhiệnđại.

ĐãhơnnửathếkỷtrôiquakểtừkhitậptruyệnĐôilứaxứngđôicủaNamCaođượcxuấtbản.ThờigiankhôngchelấphoặclàmhaomòngiátrịcủatácphẩmNamCao.ĐúnghơncàngngàyngườiđọccàngphảinghĩtiếpvềNamCao,tácphẩmcủaNamCaocũngkhôngphụlòngtìmkiếm.Nhữngnguồnmạchsuynghĩvànhữngpháthiệnmớiluônđượcmởravớihiệntại.NamCaokhônghềbịcũđimàluônmớimẻ.TínhhiệnđạilàphẩmchấtcủatácphẩmNamCao.Sựhòahợpgiữanhữngchấtliệuhiệnthựcđượcmiêutảsắcsảovớinhữngcảmnghĩvàcáchđánhgiátỉnhtáo,kháchquan,chântìnhcủangườiviếtđãlàmchotrangviếtgầngũivớimọingườiởnhữngthờikỳkhácnhau.NamCaođãđụngchạmvàkhơisâuvàonhữngvấnđềđặtrakhôngchỉtrongmộtthờiđiểmmàdườngnhưlàchomọithời.VấnđềcủatácphẩmNamCaolàcủahômquanaytiếpnhậnNamCaovớikhôngkhívàchỗđứngcủahiệntại.ĐiềuquantrọngcầnquantâmlàkhôngcónhữngngăncáchgìđángkểgiữaNamCaovàcuộcsốnghômnay.Ôngvẫnởgiữachúngtavànhưthấuhiểumộtphầncuộcđờihiệnđại.

TừsaucáchmạngthángTám,NamCaolạicónhữngđónggópmới.NamCaođãtiếpnhậntinhthầnĐềcươngVănhóaViệtNamtừnăm1943vàthamgiavàovănhóacứuquốc.NamCaođãcómặtvàthamgiakhởinghĩacướpchínhquyềnởđịaphương.Ônghiểurõnhữngđaukhổvàthânphậnconngườitrongxãhộicũ,nêncáchmạnglàđiềuôngchờđợivànhanhchónghòanhập.NamCaovớihànhtrình:“ĐườngvôNam”trongphongtràoNamTiến,NamCaolàphóngviênbáoCứuquốcvàhoạtđộngsâutrongvùngrừngnúiViệtBắc,NamCaotrongchiếndịchBiêngiới,cuốicùnglàcáichếtcủanhàvăn,chiếnsĩtrongchuyếnđicôngtácvàovùngđịchhậu.Ôngđãsốngvớikhôngkhícủathờiđạicáchmạngvàthamgiahếtmìnhtrongphongtrào.ĐọcnhữngtrangnhậtkýỞrừngvàtìmhiểutâmsựcủaĐộ,hìnhbónggầngũicủaNamCaotrongĐôimắt,chúngtacàngyêuquívàtrântrọngnhữnggìNamCaođãlàm,đãviếttrongchặngđườngmớicủacáchmạng.NamCaođãmấtđigiữalúctàinăngởđộchín,ngòibúttàihoavàđầysứclực.

“NamCaođãchếttrêncuốntiểuthuyếtlớncủađờimình.Ngườiấy,tàiấyđươngcăngđầysứclực.Nếucònsống,chắcchắnnhữngmongmuốncủaanhsẽthànhsựthậtrựcrỡtrênmộttầmxa,rấtxa..”(TôHoài–TựaNamCao,nhàvănhiệnthựcxuấtsắc,NXBVănhóa1961).

ĐờivănNamCaokhôngdài.TrênmườinămsángtácởcảhaithờikỳtrướcvàsauCáchmạng,NamCaođãđểlạinhiềutácphẩmcógiátrị.Thờiđạitrôiqua,tácphẩmcủaNamCaonhưngàycàngbộclộthêmnhữngphẩmchấtmới,nhữnggiátrịmới.Chúngtacàngthêmyêuquýông,mộttâmhồntrung

thựcvàcaođẹptrongcuộcđờicũngnhưtrêntrangsách,mộtnhàvăn,chiếnsĩvớiýnghĩađíchthựcvàtrọnvẹncủadanhhiệunày.

HÀMINHĐỨC.

NGHÈO

-Buơiconđói!...

Lầnnàycólẽlàlầnthứmười,thằngcubéchạyvềđòiăn,chịđĩChuộtđangquấymộtnồigìtrongbếp,cáutiếtquayramắngátnóđi:

-Đãbảohếtcơmrồi,tínữachèchínthìănchèmà!....

Thấymẹgắt,thằngcukhôngdámđòiănnữa,nhưngmặtnhănnhóbịuxịunhưmuốnkhóc.ChịđĩChuộtthươnghại,dịudàngbảo:

-ConchạyravườnxemchịGáilàmcỏ,lúcnàochèchínbugọivềchomàăn…chóngngoanrồibuthương.

Nhưngnókhôngnhúcnhích,mànócònnhúcnhíchlàmsaođược:mộtnắmcơmnhỏăntừsángđãbịcáidạdàychămchỉcủaconnhànghèotiêuhếtđếnphèomộtcáirồi,cònchi.Nóngồiphịchxuốngđất,gụcđầuvàongưỡngcửa,ngáp….

-Sắpchínchưa,bu?

Quayravẫncònthấyconnằmphụcđấy,mắtlờđờnhưsắplả,chịChuộtchépmiệng:

-Thôiđây!Chínchảchínthìđừng,bắcmẹnórachochúngmàyănkhôngcóchúngmàylàmtộicũngchết.Chốclạinheonhéo,chốclạinheonhéo….

Chịvừalẩmbẩm,vừadậplửa,rồibắccáinồiởtrênbếpxuống,lấymộtcáivỏtraimúcvàomấycáibátsànhsứtmẻtứtung,đặtngaytrênmặtđất.Thằngcubévộivànglêxíchlạigần,haimắtlónglángđổdồncảvàomấybát“chè”màunâuđục,khóibốclênnghingút.Mồmnónuốtnướcbọtừngực,mũinónhưnởhẳnrađểhítlấyhươngvịcủakhóichèngonngọt.ChịđĩChuộtphảiđưataycảnnólại,sợnósàvàomàbịbỏng.Chịbảonó:

-Cònnónglắm,chưaănđược.Conravườngọichịvềchochịănvớikhôngthìphảitộichết,nólàmquầnquậttừsángđếngiờmàchưađượctígìvàobụng.

Khôngđợigọiđếnhaitiếng,cáiGáihớnhởchạyvề,lôithôilếchthếchtrongmấymanhdẻráchtảtơi.Vừađếnbếp,nóđãreolên:

-Sướngquá!Lạiđượcănchèkiachứ,cóngọtkhôngbu?Bulấyđâuđượcmànấuchèthế?

ChịChuộtmắngyêucon:

-Úichà!Tíutítnhưconmẹdạiấy!Thahồmàănđếnchánchê,chỉsợkhôngsaonuốtđượcthôi,conạ.

Rồichịbảothằngcubé:

-Bélạiđây,buchoăn.

Thằngcungồixổmbênmẹ,hấtmặtlên,háhốcmồmnhưconchimnonđangđợimẹmớmmồi.Mộtmiếngvừavàomồm,nóđãvộinuốtthỏmđi,khen“ngonquá”.Nhưngchưakịpănmiếngnữa,nóđãọemộtcái,mũiđỏlên,nướcmắtứaragiàngiụa.

-Saothế?

Nóchỉhụhịnhìnmẹmàkhôngnói,cũngkhôngchịuhámồmănnữa.CáiGáinhìnmẹ,nhìnem,xêumộtmiếngchènữaănthửlại:

-Nhạtquá,buạ.

ChịChuộtmắngcon:

-Làmgìcónhiềumậtmàngọt.Cómàănchonobụnglàphúcrồi.

Thằngcuchừngđóiquákhôngchịuđược,lạihámồmra.Mẹnóđútchonómộtxêunhỏnữa.Nónhắmmắt,duỗicổ,cốnuốtchotrôi.Nhưngcũngnhưlầntrước,nólạiọera,vàkhócòalên.ChịđĩChuộtlấytayáolaunướcmắtkhôngcầmnổiđãtràorahaimáhõmxanhbủngnhưngườingãnước.CáiGáilấyngóntay“di”mộtcụcchèrồibỗngnóitolên:

-À!Conbiếtrồi!Khôngphảichè,cámmà!Cámnấumàbubảochè!Nhưngmẹnólạiđưamắtlườmnó,lấyngóntaychỉraphíanhàngoàinóikhẽ,nhưnghơigắt:

-Khekhẽcáimồmmộttí!Réomãilên,thằngbốmàynónghethấythìnóchết.Nóđãốmnằmđấy,thuốckhôngcó,màcònbựcmìnhthìnóchết.

Rồihaimẹconlạilẳnglặngăn,cốnuốtnhữngbátcámđặckhèchođỡđói.

Thằngcunhấtđịnhkhôngăn,ngồikhóctỉtiđòicơm.ChịđĩChuộtđànhdỗnó:

-Thôinínngay,buănxongbuxinthầymộtmiếngchomàăn.

Chịbếconrónrénbướcvàochỗchồngnằm.Thằngbévẫnsụtsịt.AnhđĩChuộtgiởmình,hơinghiêngmặtquayra.Mộtlànánhsángmờlướtqualàmcáimặthốchácvàmàudađãxanhlạixanhthêm.Máitócdàiquáxòaxuốngtaivàcổ,haiconmắtngơngácvàlờđờ,nhữngchiếcrăngdàivàthưaởcáimồmhérađểchodễthởkhiếnanhcócáivẻđángsợcủaconmađói.Thấyvợcon,anhnhếchmiệngcốgượngmộtcáicườiméoxệchvàvừathởphềuphàovừahỏibằngmộtthứtiếngyếuớtnhưtừthếgiớibênkiađưalại:

-Nólàmsaothế?

ChịđĩChuộtxốcconlênmộtcái:

-Nóvòiđấychứcólàmsao?Cơmgạođỏkhôngchịuăn,đòiăncơmtrắngcủathầycơ.

-Thìlấychonóăn,tôiănlàmsaohết?

ChịđĩChuộtlấyliễncơmchựcmoichoconmộtít,nhưnganhbảo:

-Mangcảrachonóăn,tôikhôngănnữađâu.Cònbaonhiêuvétchocáigáivớibuemănhếtđi,đểnóthiurađấy.

ChịđĩChuộtcười,bảochồng:

-Thằngcunódởngười,chứmẹcontôiăncơmđỏđãnorồi,cònănvàođâuđượcnữa?

Anhbiếtvợnóidối,chựcnói,nhưnglạithôi,buồnrầubuôngmộttiếngthởdài.Vợlongạihỏi:

-Bâygiờngườithếnào,đểtôikểvớiônglang,lấythuốc?

-Tiềnđâumàthuốcthangmãi?

-Tôivừabánconchómựcvớihaibuồngchuốinonđượcbốnhào.

Chồngnhìnvợ,ngẫmnghĩmộtchútrồibảo:

-Đừnglấythuốcnữa,tôisắpkhỏerồi,chỉănchonókhỏelênchắcbệnhphảihết.Buemđongchotôicảbốnhàogạođỏ,đừngđonggạotrắngănnhạtlắm.

Vợgậtđầu:

-Cũngđược,nhưngđãthậtkhỏichưa?Tôitrôngthầyemcònmệtlắm.

-Ốmluônsáuthángtrờimàkhôngmệtsaođược?Cứđiđi……

-Đingaybâygiờà?

-Ừ,đixuốngnhàbàphóCửuấy,xamộttínhưngđượcrẻ.

Vợgậtđầubảothằngcu:

-Conngồiđâyvớithầychobuđiđonggạonhé?

Nókhôngchịu,sợsệtnhìncha.Chịmắng:

-Connhàvôphúc,lạisợbố!....Khốnnạn,tạiđivềkhôngcótiềnmuabánhchonónênnógiậnđấymà.Phảitộichết,conạ.

NhưnganhđĩChuộtbảo:

-Chocảnóđi,kẻonókhóc.BảocáiGáivềtôibảo.

Ngườichakhốnnạnnhìnđứaconchòngchọc,thởdài.Mộtgiọtlệtừtừlănxuốngchiếu.

-Thầybảogìconạ?

-Lúcnãymẹconmàyăncámphảikhông?

Gáigượngcườicãi:

-Ănchèđấychứ.

Bốnóchépmiệng:

-Khốnnạn!Chèđâumàăn,cơmcònkhôngcónữalàchè!Rõmàythìkhổtừtrongbụngmẹ…

ConGáicúiđầukhôngnói.AnhđĩChuộtthởdài:

-Conđilấychothầycáighếbuộcgiậu,vớisợithừngởgácbếpđểthầymắclạicáivõng,thếnàycaoquá.

ConGáilấyghếvàthừngvào.Anhđĩbảo:

-Đểđấychothầyrồiravườnlàmcỏđi.

Nóravườn,anhgượngngồidậy,xuốngkhỏigiường,monmenrađóngchặtcửabuồnglại.Anhlấycáithừnglàmmộtcáitròngchắcchắn,dùnghếtsứctàncònlại,trèolênghế,haichânkhẳngkhiurunlẩybẩy.Anhbuộccẩnthậnmộtđầudâylênxànhà,buộcxong,mệtquá,anhđuvàocáithừng,gụcđầuxuốngthở.Anhthấylòngchuaxót,nướcmắttràorahaimálõm.Rồianhquảquyết,anhđứngthẳngngườilên,chuiđầuvàotròng,cáithừngcứngcápcọvàocổlàmanhrùngmình,khócnấclênmộttiếng.Cảcáithânhìnhmảnhdẻbắtđầuchuyểnđộngnhưmộttầulárungtrướcgió.Bỗnganhngừngbặt,ngâyngườiranghengóng:cótiếngaivừagọingoàingõ,tiếpđếncáiGáithưavàchạyra.Tiếngngườikiathethé:

-Bumàyđâu?

TiếngcáiGáirụtrèđáplại:

-Bẩmbà,buconđivắng.

-Đivắng!Đivắngmãi!Màyvềbảoconmẹmàynộingàymaikhôngtrảtiềntaothìtaođàomảlênđấy.Cáigiốngchỉbiếtănkhông.

AnhđĩChuộtríthaihàmrănglại.Haichângiậngiữđạpphắtcáighếđổvăngxuốngđất.Cáitròngrútmạnhlại.Cáibộxươngbọctrongdagiãygiụanhưmộtcongàbịbẫy,saucùng,nóchỉcòngiậttừngcáichậmdướisợidâythừnglủnglẳng.

Ởngoàingõ,mẹconchịChuộtvừakêukhócvừavanlạy.BàHuyệnnhấtđịnhbắtmẻgạomớiđongđểtrừsáuhàonợchịChuộtvaytừhaithángtrướcchochồnguốngthuốc….

ThúyRư

Tiểuthuyếtthứbảy

Số158Ngày5-6-1937

ĐUIMÙ

Vàobànăn,thấychỉcómỗimìnhbạnvớitôi,tôikhôngsaogiấunổisựngạcnhiên.Hùngnhưcũngđoánrađiềuấy,mỉmcườihỏitôi:

-ChắcanhlấylàmlạvìkhôngcóNgacùngngồiănvớichúngtanhưnămtrước?

-Quảcóthế.Ýhẳnchịđichơiđâu?

Hùnglắcđầucườigượng:

-TôibỏNgatừnămthángtrướckiarồi!

Tôisửngsốtnhưbịđiệngiật,mắtmởto,miệngháhốc.Vẫnvớinụcườichuachát,Hùngbảotôi:

-Anhkhôngtin?Anhkhôngtinlàphải,vìtôiyêuNgalắm,yêuhơntấtcảnhữngtìnhnhânsayđắmkháctrênđời.HồiấygiácóaibảotôirằngmộtngàykiacóthểbỏNga,thìtôiđãkhôngngầnngạigìmàchongườiấylàloạnóc?Ấythếmàcáiviệcbấtngờấyđãxảyra…xảyramộtcáchđauđớnlắm…Nhưnganhcầmđũađiđãchứ.Tavừaănvừanóichuyện…

Thườngthườngnămnàocũngvậy,mấythángnắngchúngtôivẫndọnra“ÔCấp”ở.Mộtôngbáctôicómộtcáinhàởngoàiđóbaogiờcũngsẵnlòngchochúngtôimượnkhônglấytiền.NhưngnămnaytôiđangsoạndởmộtcuốntiểuthuyếtđểkịpchođăngvàotờtạpchícủaanhQuangmớiđượcphépra,nêncầnphảiởnánlạiSài-Gònvàituầnnữa.Dùthế,tôicốépNgađira“Cấp”trước,vìởChâuthànhbấygiờnóngnực,khóchịulắm,vànhấtlàvìtôisợbậnrộnkhôngsănsóctớiNgaluônluônđượcđểNgabuồn.Màchẳngnóitớianhcũngbiết,tôimuốnNgasungsướngluônluôn,tôikhôngthểthấynàngbuồnnản,dùchỉtrongvàiphút.BởivậychonêndùNganănnỉđòiởlại,đợitôivànóichỉcóthểsungsướngkhithấytôiluônluônbêncạnh,tôicũngnhấtquyếtnàiNgathuxếprađi.TôiphảinóivớiNgarằngtôimuốnNgaraCấpsửasangchỗởtrước,vàhứavớinàngrằngsẽránglàmxongcôngviệcchomauchóngđểravớinàngngay,nàngmớichịunghetheo.Nhưngchúngtôivẫncứcòndùngdằngmàkhôngnỡdứt.Nàngthìlúcchựcrađi,lúclạiđòiởlại,cólúchaiconmắtvanvỉnhìntôinhưcầuxin,oántráchkhiếntôicảmđộngđếnđáylòng,vàkhôngbaogiờhiểumộtcáchsâuxacáitìnhyêuthathiếtcủanàngđốivớitôibằnglúcấy.Nhưngrồinàngcũngchịuraxe.Còntôi,saukhiđãcốgạthếtnhữngnỗibuồnlybiệt,bèn

lậptứcquayvàocôngviệcđểlàmkhuây,vànhấtlàđểmauhết,đểcóthểraCấpvớingườiyêuđược.Ngaychiềuhômấy,tôithuxếpsangThị-Nghè:tôicầnởcáixómlàmnơitrúngụchomộtphầnđôngdânlaođộngấyítlâuđểthucóptàiliệucầnđếntrongcuốntiểuthuyếttôiđangviết,vớicáigiátiềnnămđồngmộttháng.Vợmộtbácthợmaynấucơmthángchonăm,sáungườilaođộng,chotôimỗingàyhaibữacơmthanhđạmvàmộtcáibànđãmọtkêởsátcửasau,cạnhbứctườnglàmbằngvánmỏngghéplạivớinhau.Cáibànấymỗingàyhailầndùnglàmbànănchocảnhà.Ănxong,tôilấygiẻlausạchđi,giảimộttờnhậttrìnhlênlàmbànviết.Tốiđếnthìcáibànviếtấylạitrởnênmộtcáigiườngchotôingủ.Ấythếmàtôilạicònvàohạng“đànghoàng”kiađấy!Mấyngườikhác,saukhiđãvấtvảsuốtngàytrongxưởngthợhayngoàiđườngnắng,tốiđếnchỉrảimộtmanhchiếuxuốngthềm,rồilănranằmvớinhaunhưheovậy.Cáicảnhkhổcựcluônluônbàyratrướcmắttôilàmtôithấynỗinhớnhung,đaukhổtronglòngtôilànhỏnhặt,vàtôiđãgầnkhuâynỗinhớthìmộtsựgặpgỡlạilàmhìnhảnhNgatrởvềámảnhtôi.Mộtbuổitrưanắngchangchang,tôiđangngồinhìnmấyngườiđànbàxắnquầnlênquáđầugốiđemthùngragiếngkéonước,bỗngcótiếnghỏimượncáibìnhphatrà.Tôiquaylạivàbỗngngạcnhiênhếtsức.NgườicongáiđứngsaulưngtôigiốngNganhưđúc:cũngđôimắttrongtrẻongâythơ,cũngcáimiệngnhỏxinhxinhvớilànmôihơimỏngvànếukhôngcónướcdahơisạmnắng,bàntayhơilớnvàthô,vớidángngườinặngnềvìquenkhónhọcthìtôiđãtưởngđóchínhlàNga,mặcbộđồmộcmạcấytrởlạiđểlàmtôisửngsốt.Sựgiốngnhauấylàmtôicócảmtìnhvớichịtamàsauhỏiratôimớibiếtlàvợmộtngườilínhởngaynhàbêncạnh.Tôicàngcócảmtìnhvớichịtakhitôibiếtchịthậtlàcáihạnhphúcvôsongcủangườichồngsungsướngnọ.Đãbaolầntôinhìnquakhenhữngtấmvánghéplàmtường,sốngcáicảnhêmđềm,vuivẻcủađôivợchồngtrẻquyếnluyếnnhauvàphảimỉmcườimơmàngnhớlạinhữngphútsaysưacủatôivớiNgatrongnhữnglúcnhìnnhaubằngconmắtđầyâuyếm.Nhưngtôicảmđộngnhấtkhimộtbuổisángvôtìnhdựvàocuộctạmbiệtcủađôiuyênươngấy.Tôinhậnlạihếtnhữngdángđiệuquyếnluyến,dùngdằngbuồnrầukhôngnỡdứtcủaNgavàtôihômnọ.Tôirỏnướcmắtkhinghethấycâuthiếtthađầyvẻthànhthậtcủangườivợtrẻ:

-Thôimìnhđiđi…emlạiđànhngồimongtừngphútchongàychónghết!

VàtôibỗngrầurầutưởngđếnnỗinhớmongcủaNgamỏimắtđợingườiyêungoàiCấp.Tôilạivộivànglấybútmựccắmđầuviếtchomauxongcuốntruyện.Mớiviếtđượcchừngmộttrangthìtiếngcườirúcríchởnhàbêncạnhlàmtôingừngviết.Tôimỉmcười,nghĩbụng:“Chắcanhchồngrađimộtquãng,suynghĩthếnàolạicònmuốnvềhônvợthêmcáinữa!”.Rồitôicúi

đầunhìntrộmquakhevánxemđiềudựđoáncủamìnhcóđúngkhông.Nhưngngườitôibỗngrunlênmộtcái.Cấyviếtrơixuốngđất.Tôigiụimắtlạibacáivàbànghoàngkhôngtinởmắtmình.Ngườithiếuphụcóconmắtngâythơtrongtrẻokiađangnũngnịutrêngiường,cánhtaytrầnđulấycổmộtchàngtraitrẻmàtôinhậnrakhôngphảilàanhlính.Mặtnàngđỏbừngbừng,đầuhơingảvềđằngsau,khoecáicổtròntrĩnhvàcáingựcnởđanghồihộp,hailànmôiđỏướthémởnhưchờmộtcáihôn.Tôibỗngthấytráitimnhưngừngđập,ngườirunrẩy,cổkhô,đầuchoángvángnhưchínhNgađangquằnquạitrêngiườngvớingườikhácvậy.Nhưngtôicòntứctốihơnnữakhichiềuhômấylúcchồngvềcondâmphụlạivẫngiữđượcvẻtrongtrẻo,ngâythơ,vồnvãxoắnxítchồngnhưkhôngcóchuyệngìxảyra….

-Gớm!Saomìnhvềtrễthế.Emđợimìnhtừngphút.

BahômsautôiđiCấp,dùcuốntiểuthuyếtchưaxongmộtnửa.Nếutôicóởlạithìchắccũngkhôngviếtđượcthêmmộttrangnàonữa.Tôilấycớrằngtàiliệuđãthucópđủđểanủilòng:“đủtàiliệurồithìởđâuviếtmàchảđược”,tôinghĩthếrồiđápxeđingay,khôngdodự.TôitớiCấpvàolúcbốngiờsáng.Tuyđangngáingủ,Ngacũngtiếptôivồnvãvôcùng.Nhưngtráivớimọilần,hômnaytôithấysựmừngrỡxoắnxítcủanànghơikhóchịu.Cólẽnàngchovẻmặtlãnhđạmcủatôilúcbấygiờlàdođiđườngmệtnhọcnênkhôngđểý.Còntôithấybộđồngủquáhởcủanàngvàđưamắtnhìnlêngiườngmềnxốcxếchthìtựnhiênthấylòngnônnaomộtcáchlạthường.Nhưngmộtgiấcngủêmđềmđếntậnmườigiờđãlàmtôibìnhtĩnhlại.NhìnNganhảynhótkhắpnhànhưmộtconchim,đôimắtngâythơtrongtrẻonhưkhôngbaogiờcóđiềuhốihận,cáimiệngxinhxinhlíulonhữngcâuchuyệnkhôngđầukhôngcuốinhưconnít,tôithấylòngvuivẻlại.Nàngnũngnịuhỏitôi:

-Nhàthisĩcủaemcómuốnlàmthơkhông?

Tôimỉmcười.

-NếumuốnthìNgadẫnđếnThiênThaichomàngâmvịnh!

CáithiênthaicủaNgalàmộtđámcátmấpmôđầynhữngtảngđánhẵnnhụiởdướichânnúi,liềnmặtbiển.Câycốiumtùmchekínkhiếnnótáchbiệtranhưmộtthếgiớikhác.Ởngoàisóngbiểnxônhaudàodạtchảyvàovàbắntunglênthànhnhữngđámbụitrắngxóa.Tôikhôngđểýđếnvẻnênthơcủacảnh,màchỉbănkhoănnghĩđếnsựkínđáocủamộtnơicóthểcheđậybaonhiêucuộcáiânlãngmạn.ThấyNganũngnịuđulấycổtôi,tôithấytrong

timrunglênmộtcáinhưbịmộtmũidaochạmphải.Rồiluônluôntôisốngnhữngngàykhổsở,bănkhoăntrongsựnghingờ.Vàsaucùng,tôimuốnbiết:

Vàtôiđãbiết!Phảianhạ,tôiđãbiết!....Trísángsuốt,sựtòmòlòngtựáitôiđềuđượcthỏa….nhưngtráitimtôithìtannátmấtrồi!...TôiđãnóidốiNgarằngtôiphảivềSài–Gòncóviệccần.Nhưngđiđượcmộtquãng,tôibắtdừngxelộnlại,vàlầnrachỗ“thiênthai”nấpvàotrongbụirậm.Sựnghingờcủatôikhôngđếnnỗivôlý.QuảnhiênchiềuhômấytôiđượcthấyNganũngnịuđulấycổmộtchàngtraitrẻ,nhưđãđulấycổtôicũngởtảngđácũ.

-Thếrồianhlydị?

Hùngkhôngđáp.Anhngồicúimặt,mắtđămđămnhìnxuốngbàn,lộmộtvẻđauđớnlắm.Mộtlúcanhkhẽnói,giọngchánnảncủamộtanhchàngbịđánhcắpáitình:

-Tôihốihận.ThàrằngtôicứởchúixóthônquêấyđểthầmcatụnglòngchungthủycủaNga,thàrằngtôicứđuimùnhưanhlínhnọlạiđượchoàntoànsungsướnghơnlàtìmđếnsựthựcđểrồithấtvọngvìsựthực.

ThúyRư

Tiểuthuyếtthứbẩy

Số160Ngày19-6-1937

CÁICHẾTCỦACONMỰC

NgườitađịnhgiếtMựcđãlâurồi.Mựclàcongiàhơntronghaiconchócủanhà.Nhưngcũnglàconnhiềunếtxấu.Nótụcăn:đólàthường.Nónhiềuvắt:cáiấyđủkhổchonó.Nócắncànấylàcáikhổcủabọnănmày.Nhưngnólạisủanhưmộtcongàgáy:cáinàythìkhôngthểnàothathứđược.ThoạttiênngườitađịnhngàychếtchonóvàodịpThanhMinh.Maychonóhômấybàchủnhàbịốm.RồithìlàTếtthángnăm.Bỗngnhiênđứaconútcủabàươnmình:bàphảikiêngđểlấysữalànhchoconbú.Saucùngngườitanhấtđịnhthịtnóvàorằmthángbảyaiốmmặc.NhưnglầnnầyMựcvẫncònthoátnạnlàvìnhờcóDu.Ngườiconcảxaxôiấyvừaviếtthưbáochẳngbaolâusẽvề.BàmẹmừngnhưtìmđượcmộtvậtquýbịrơivàbànhấtđịnhlùingàyxửconMựclại.

BâygiờthìDuvềrồi.Chiềuhômquaconngườiphóngđãngấyđãkhệnệxáchcáivalirấtnặngbướcvàosân,miệngmỉmcườivàmặtđỏ.Cáinhàtranh,mấycâycauhìnhnhưvừađứngthẳnghơnlênđểchàochàng.Rồiđếnlũemầmỹđẩymànhchạyòara,vàbàmẹmừngquácườivàkhóc.NhưngkẻlêntiếngtrướcnhấtlàconMực.ConchógiànuaấyrítlêncáithứtiếnggàgáycủanóvàchạylạiDu.Bàmẹthétlênvàlũemchửinhữngcâuthôtục.Dubỡngỡnhìnmọingười.

-Hìnhnhưmẹkhôngđượckhoẻ,ồcácemđãlớncảrồi:Thanh,Tú,đứanàođây?à,Thảoconchuộtnhắt,trôngThảoxinhquánhỉ?à!conMực,vẫnconchóngàyấyđấyà?...trôngnógiàđitệ!...

Conchóđãnhậnrangườichủcũ.Nóđứnglặngvẫyđuôi,đầucúixuống,haimắtnhèmươnướtnhìnđấtnhưtủiphận.Duthươnghại:đólàngườibạnlặnglẽthuithủibênchàngnhữngnămxưakhiđêmvắng,chàngngồinhìntrăngmàmơmộng.Chàngmuốncúixuốngvuốtve.Nhưngnóbẩnghêgớmquá,lôngrụngtừngmảng,thịttrắnglộracónơisầnmụnnữa.Dángđiệuthìgiànua,cóvẻbuồnvàlenlénnhưphòngbịmộtcáchyếuớt.Khôngcònnhữngcáivẫyđuôimạnhdạnnhữngcáinhìnrấtbạnbèvànhữngcáihítchânvồvậpnhưkhimộtconchóđãvuivàkhôngngờvực.Duthấylòngnằngnặng.Chàngđưachânchạmkhẽvàoconchóđểtỏtìnhthương.Conchóvẫyđuôimạnhhơnnhưnglenlénlánhra:dángđiệumộtkẻsợhãicốcườivớingườinósợ.Vàtứckhắcnóvặnvẹomìnhvàrítlênmộttiếngngắnvàto;đứaemtưởnganhđáhụttrảthùchoanhbằngmộtcáiđámạnhvàosườnconvật.Nólấmlétlảngdầncũngkhôngdámchạymộtcáchthẳngthắnđểđitrốnnữa.Dutráchem:

-SaoTúácthế?

-Cầngì,đếnmaigiếtthịtchoanhănđấy.

Duthấycáivuiđoàntụgiảmhẳnđimộtnửa.

Hìnhảnhconchóghẻvớicáibuồnmơhồcứlảngvảngtrongócchàngmãimãi.Sánghômsaulúcăncơmchàngthoángthấynóđiqua,đầucúimắtnhìnnghiêngnhưnhữngngườigiảtrá.Chàngmuốngọinóvàokẹpnóvàogiữahaibànchânvàvừaănvừavẩychonómiếngcơmchungmộtbát.Nhưngmàkhôngthểđược:dịudàngquálàyếutâmhồn,vàaihiểuđượcrằngmìnhlạicóthểyêuthươngmộtconchóbẩnghêgớmnhưthếđược?

Bữaănxong,conHoacầmbátcơmra:mộttaynóxáchcáithúngnhưđểrồixếpbát.Thấyđượcăn,tấtcảthútínhcủaconMựchoàntoànnổidậy.Nónhảytớivẫyđuôihếchmõmnhìnvàđợi.Cơmvừađổxuốngnóvộivàngchúimõmănngay.Miếngchưaquacổthìcáithúngđãchụpquanhtrênmình.Nórítlên,vùngmạnh;nhưngHoađãtìcảngườilêncáithúngrồi,vàconMựcbịthugọnởtrongvừavặnđếnnỗikhôngcòngiẫyvàkêuđược.Lũtrẻconréoầmlên.Ngườitalấysẵndaothớtvàdâyđểtrói.PhầnmởthúngđãđànhphảivềDu:ôngchủđivắng,cảnhàchỉcóchànglàđànông,màkhônglẽđimượnhàngxómtróigiùmmộtconchóđãúpgọngàngchỉviệchơihécạpthúnglên,hễchóthòđầurathìmộtđứaemđặtgậylêncổnóđểchânchàngdậnxuống.Nhưngtaychàngthấyrunrun.Vàkhiconchóvừathòđầurathìnóquẫyluônmộtcáimạnh,vùngrađược.

ConHoatủmtỉmcười.Lũemngơngácnhìntheoconchóvừaẳngẳngvừachạyởngoàivườn.CònDuthìmặtđỏnhưgấcchín.ChàngthấymìnhyếutayhơncảconHoa.Cólẽnàochànglạidịulònghơncảmộtngườicongái.VàtựnhiênchànggiậnconMực.NgườitacònloconMựcsợhãimàđimất.Quảnhiênsuốtngàyhômấynókhôngvề.Nóvẩnvơvườnhàngxóm,lẩnlútnhưmộtconchótrướckhihóadại.

Ngườitatưởngđãmấttoi.NhưngtốihômấynólầnvàogầmgiườngrồiDulạinghethấycáithứtiếnggàgáycủanórítlênởphíangõ.

Sánghômsaunóvẫnbỏcơm.Trưacũngthế.Vàcứthấybóngngườilạicúpđuôichạymất.Duthươnghạisaingườiđemcơmđổravườn.MộtlúcsauMựclạigần.Nótrôngtrướctrôngsau,đưamõmrêtrênnhữnghạtcơmrồivôgiậtmìnhchạythẳng.Cólẽcáikỹniệmkhủngkhiếpvừalóeravàđậpmạnhvàothầnkinhnónhưluồngđiện.Duthấybồnchồnvàvẩnvơ:thương,

hốihậnhaylàthẹn.

Saucùngthìchàngbựcmình:chàngnhậnrarằngmộtconchóđãlàmmấtsựbìnhtĩnhcủatâmhồnchàng.VàđộtnhiênchàngmuốngiếtconMựclắm.Chàngmuốncóđủcanđảmđểgiếtngười.Phảidámgiếtmàkhôngruntaykhicầnphảigiết.Cònlàmđượctrògìnữanếuchỉgiếtmọtconchómàtimcũngđập?

Sựdodựđãhếtrồi.Khicómộtýđịnhthìýđịnhấychóngthànhmạnhmẽ.Duthấylòngcứngcỏi.Ðãcólúcchàngtưởngđếncáithúdícondaovàosúcthịtgiẫylênđànhđạchđểmáuấmphọtvàotay.Vàchiềuhômấykhithấyconchóởvườnthìchànggầnnhưmừngrỡ.Convậtkhốnnạnđóivàsợđãmệtlửđirồi.Nóhiệnngủbênbờgiậu.Ducầmcáigậytorónrénlạigần.Nhưnggiơgậylênchàngbỗngthấytimrunmộtcái.Chàngtưởngnhưngạtthởvàngừnglạimộtgiâyđểnhìnconchó.Giấcngủcủanócólẽđầyácmộngvìthỉnhthoảngkhắpmìnhnólạigiậtlên.Duthấylòngquảquyếttiêutánhết.Nhưngconchóbỗnggiậtmình.Duhoảnghốtthẳngcánhvụtmạnhtrênmìnhnó,bụngnóthóthẳnvàorồilạiphìnhranhưmộtkhốicaosu.NórốnglêngượngdậyloạngchoạngmấyvòngrồichuibừaquagiậutrongkhiDuvụtcuốngcuồngtheoxuốngđất...

Ðêmđãkhuya.DulạinghetiếngMựcrốnglên.Chàngthấytoátmồhôivànhấtđịnhkhônggiếtconchónữa.

Nhưngtrờigầnsángchàngcònđươngmơmộng,thìđãnghetiếngHoagọicuốngcuồnglên.ConvậtkhốnnạnkhôngbiếtmỏimệtthénàomàngủquênđingayởgiữasânđểđếnnỗibịHoaúpđược.Lầnnàythìngườitacẩnthậnhơn.HaibangườinắmvàohaiđầugậytrengángsẵnbêncạnhthúngrồiHoamớihơihémiệngthúnglên.ThấysángconMựcnhôrangoàicáimõmướtphìphì.Hoanhíchlêntínữanhưngmộtcáigốiđãtìsẵntrênthúng.Mựcláchcảcáiđầura.Cáigậyđèmạnhxuống.Convậtkhốnnạnkhôngcònkịpkêu.

-Ðèchặt,thậtchặt,đừngbuôngnóranócắnđấy!

Dukêulênnhưthếnhưngtiếngchàngđãhơirunrun.Conchóphìmộtcáinữa:hơithởmớithoátramộtnửabịtắc.Cáigậyđèsátđất,mắtnótrợnlên.Lòngđenươnướtcứđờdầnrồingượclênlầnmộtnửavàomítrên.Lòngtrắngđãhơiđục.LúcHoatróixongcảchântrước,chânsauvàbuộcmõmrồithìconchóđãmềmrakhôngcòncựaquậynữa.

Dunghẹnngàonénkhóc...

XuânDu

HàNộiTânVăn

Sốrangày14-4-1940

CHÍPHÈO

Hắnvừađivừachửi.Baogiờcũngthế,cứrượuxonglàhắnchửi.Bắtđầuchửitrời.Cóhềgì?Trờicócủariêngnhànào?Rồihắnchửiđời.Thếcũngchẳngsao:đờilàtấtcảnhưngchẳnglàai.TứcmìnhhắnchửingaytấtcảlàngVũÐại.NhưngcảlàngVũÐạiaicũngnhủ,“Chắcnótrừmìnhra!”Khôngailêntiếngcả.Tứcthật!Ồ!Thếnàythìtứcthật!Tứcchếtđiđượcmất!Ðãthế,hắnphảichửichađứanàokhôngchửinhauvớihắn.Nhưngcũngkhôngairađiều.Mẹkiếp!Thếthìcóphírượukhông?Thếthìcókhổhắnkhông?Khôngbiếtđứachếtmẹnàođẻrathânhắnchohắnkhổđếnnôngnỗinày?Aha!Phảiđấy,hắncứthếmàchửi,hắnchửiđứachếtmẹnàođẻrathânhắn,đẻracáithằngChíPhèo!HắnnghiếnrăngvàomàchửicáiđứađãđẻraChíPhèo.NhưngmàbiếtđứanàođãđẻraChíPhèo?Cótrờimàbiết!Hắnkhôngbiết,cảlàngVũÐạicũngkhôngaibiết...

Mộtanhđithảốnglươn,mộtbuổisángtinhsươngđãthấyhắntrầntruồngvàxámngắttrongmộtváyđụpđểbênmộtlògạchbỏkhông,anhtarướclấyvàđemvềchomộtngườiđànbàgóamù.Ngườiđànbàgóamùnàybánhắnchomộtbácphócốikhôngcon,vàkhibácphócốinàychếtthìhắnbơvơ,hếtđiởchonhànàylạiđiởchonhànọ.Nămhaimươituổi,hắnlàmcanhđiềnchoônglýKiến,bấygiờcụbáKiến,ăntiênchỉlàng.Hìnhnhưcómấylầnbàbanhàônglý,còntrẻlắmmàlạihayốmlửng,bắthắnbópchân,hayxoabụng,đấmlưnggìđấy.Ngườitabảoônglýrađìnhthìháchdịch,cảlàngphảisợ,màvềnhàthìlạisợcáibàbacòntrẻnày.Ngườibàấyphốppháp,mábàấyhâyhây,màônglýthìhayđaulưnglắm;nhữngngườicóbệnhđaulưnghaysợvợmàchúađờilàkhỏeghen.Cóngườibảoônglýghenvớianhcanhđiềnkhoẻmạnhmàsợbàbakhôngdámnói.Cóngườithìbảoanhcanhđiềnấyđượcbàbaquyềnthuquyềnbổtrongnhàtincẩnnênlấytrộmtiềntrộmthócnhiều.Mỗingườinóimộtcách.Chẳngbiếtđâumàlần.ChỉbiếtmộthômChíbịngườitagiảihuyệnrồibiệttămđếnbảy,támnămrồimộthôm,hắnlạilùlùởđâulầnvề.Hắnvềlớpnàytrôngkháchẳn,mớiđầuchẳngaibiếthắnlàai.Trôngđặcnhưthằngsắngcá!Cáiđầuthìtrọclốc,cáirăngcạotrắnghớn,cáimặtthìđenmàrấtcângcâng,haimắtgườmgườmtrônggớmchết!HắnmặcquầnáonáiđenvớiáoTâyvàng.Cáingựcphanh,đầynhữngnétchạmtrổrồng,phượngvớimộtôngthàytướngcầmchuỳ,cảhaicánhtaycũngthế.Trônggớmchết!

Hắnvềhômtrướchômsauđãthấyngồiởchợuốngrượuvớithịtchósuốttừtrưachođếnxếchiều.Rồisaykhướt,hắnxáchmộtcáivỏchaiđếncổngnhàbáKiến,gọitậntêntụcramàchửi.Cụbákhôngcónhà.Thấyđiệubộhung

hăngcủahắn,bảcảđùnbàhai,bàhaithúcbàba,bàbagọibàtư,nhưngkếtcụcchẳngbànàodámranóivớihắnmộtvàilờiphảichăng.Mắcphảicáithằngliềulĩnhquá,nólạisayrượu,taynólạinhămnhămcầmmộtcáivỏchai,mànhàlúcấytoànđànbàcả...Thôithìcứđóngcáicổngchothậtchặt,rồimặcthâychanó,nóchửithìtailiềnmiệngấy,chửirồilạinghe.Thànhthửchỉcóbaconchódữvớimộtthằngsayrượụ..Thậtlàầmỹ!Hàngxómphảimộtbữađiếctai,nhưngcólẽtrongbụngthìhọhả:xưanayhọmớichỉđượcnghebàcả,bàhai,bàba,bàtưnhàcụbáchửingườita,bâygiờhọmớiđượcnghengườitachửilạicảnhàcụbá.Màchửimớisướngmiệnglàmsao!Mớingoangắtlàmsao!Họbảonhau:phennàychaconthằngbáKiếnđốcòndámvácmặtđiđâunữa!Mồmảtổtiênđếnlộnlênmất.Cũngcóngườihiềnlànhhơnbảo,“Phúcđờinhànó,chắcônglýkhôngcónhà...”.ÔnglýđâylàônglýCường,congiaicụbánổitiếnglàháchdịch,coingườinhưrơmrác.PhảiônglýCườngthửcónhàxemnào!Quảnhiênhọnóicósaiđâu!Ðấy,cótiếngngườisangsảngquát,“Màymuốnlôithôigì?Cáithằngkhôngchakhôngmẹnày!Màymuốnlôithôigì?...”.Ðãbảomà!CáitiếngquáttháokialàtiếnglýCường.LýCườngđãvề!LýCườngđãvề!Phảibiết...Aha!Mộtcáitátrấtkêu.Ôi!Cáigìthếnày.Tiếngđấm,tiếngđánhaubìnhbịch.Thôicứgọilàtanxương!Bỗng“choang”mộtcái,thôiphảirồi,hẳnđậpcáichaivàocộtcổng...Ồhắnkêu!Hắnvừachửivừakêulàngnhưbịngườitacắthọng.Ồhắnkêu!

-Ôilàngnướcôi!Cứutôivới...Ôilàngnướcôi!BốconthằngKiếnnóđâmchếttôi!ThằnglýCườngnóđâmchếttôirồi,làngnướcôi!...

VàhọthấyChíPhèolănlộndướiđất,vừakêuvừalấymảnhchaicàovàomặt.Máuraloeloéttrônggớmquá!Mấyconchóxôngxáoquanhhắn,sủarấthăng.LýCườnghơitáimặt,đứngnhìnmàcườinhạt,cườikhinhbỉ.Hừ!Ngỡlàgì,chẳnghoáranằmănvạ!Thìrahắnđịnhđếnđâynằmvạ!

Ngườitatuônđếnxem.Mấycáingõtốichungquanhđùnrabiếtbaonhiêulàngười!Thậtồnàonhưchợ.Bàcả,bàhai,bàba,bàtưnhàcụbávữngdạvìcóanhlý,cũngxưngxỉarachửigóp.Thậtra,cácbàmuốnxemChíPhèoralàmsao?Khôngkhéonócóýgieovạchocụôngphennày...Nhưngkiacụôngđãvề.Cụcấttiếngrấtsanghỏi:“Cáigìmàđôngnhưthếnày?”.Chỗnày“lạycụ”chỗkia“lạycụ”,ngườitakínhcẩnđứnggiãnra,vàChíPhèobỗngnằmdàikhôngnhúcnhíchrênkhekhẽnhưgầnchết.

Thoángnhìnqua,cụđãhiểucơsựrồi.Làmlýtrưởngrồichánhtổng,bâygiờlạiđếnlượtconcụlàmlýtrưởng,nhữngviệcnhưthếnàycụkhônglạgì.Cụhãyquátmấybàvợđangxưngxỉachựctângcôngvớichồng:

-Cácbàđivàonhà:đànbàchỉlôithôi,biếtgì?

Rồiquaylạibọnngườilàng,cụdịugiọnghơnmộtchút:

-Cảcácôngcácbànữa,vềthôiđichứ!Cógìmàxúmlạinhưthếnày?

Khôngainóigì,ngườitalảngdầnđi.Vìnểcụbácũngcó,nhưngvìnghĩđếnsựyênổncủamìnhcũngcó:ngườinhàquêvốnghétlôithôi.Aidạigìđứngỳrađấy,cólàmsaohọtriệumìnhđilàmchứng.SaucòntrơlạiChíPhèovàchaconcụbá.Bâygiờcụmớilạigầnhắn,khẽlayvàgọi:

-AnhChíơi!Saoanhlạilàmrathế?

ChíPhèolimdimmắt,rênlên:

-Taochỉliềuchếtvớibốconnhàmầyđấythôi.Nhưngtaomàchếtthìcóthằngsạtnghiệp,màcònrũtùchưabiếtchừng.

Cụbácườinhạt,nhưngtiếngcườigiòngiãlắm:ngườitabảocụhơnngườicũngchỉbởicáicười.

-Cáianhnàynóimớihay!Ailàmgìanhmàanhphảichết?Ðờingườichứcóphảicóngoéđâu?Lạisayrồiphảikhông?

Rồiđổigiọngcụlàmthânmậthỏi:

-Vềbaogiờthế?Saokhôngvàotôichơi?Ðivàonhàuốngnước.ThấyChíPhèokhôngnhúcnhích,cụtiếpluôn:

-Nàođứnglênđi.Cứvàođâuuốngnướcđã.Cócáigìtanóichuyệntửtếvớinhau.Cầngìphảilàmthanhđộnglênnhưthế,ngườingoàibiết,mangtiếngcả.

RồivừaxốcChíPhèo,cụvừaphànnàn:

-Khổquá!Giácótôiởnhàthìđâuđếnnỗi.Tanóichuyệnvớinhau,thếnàocũngxong.Ngườilớncả,chỉmộtcâuchuyệnvớinhaulàđủ.ChỉtạithằnglýCườngnóngtínhkhôngnghĩtrướcnghĩsau.Ai,chứanhvớinócòncóhọkiađấy.

ChíPhèochảbiếthọhàngralàmsao,nhưngcũngthấylòngnguôinguôi.Hắncốlàmravẻnặngnề,ngồilên.Cụbábiếtrằngmìnhđãthắng,đưamắt

nháyconmộtcái:

-LýCườngđâu!Tộimàyđángchết.Khôngbảongườinhàđunnước,maulên!CụdắtChíPhèođứngdậy,giụcthêmvàitiếngnữa,vàChíPhèochịuđi;hắnchỉcốkhậpkhiễngcáichânnhưbịquè.Làvìlúcấytrongngườihắnrượuđãhơinhạtrồi,khôngcònkêugàochửibới;vàkhôngcònnghekêugàochửibới,hắnthấyhìnhnhưkhônghăngháinữa.Sựngọtngàolàmmềmnhũn,vảlạinhữngngườiđứngxemvềcảrồi,hắnthấyhắnhìnhnhưtrơtrọi.Cáisợcốhữutronglòngthứcdậy,cáisợxaxôicủangàyxưa,hắnthấyquátáobạo.KhôngtáobạomàdámgâysựvớichaconlýKiến,bốnđờilàmtổnglý.Vànghĩthế,hắnthấyhắncũngoai.Hắnlàmcáiônggìởlàngnày?Khôngvâycánh,khônghọhàngthânthích;anhemkhôngcó,đếnbốmẹcũngkhông...Ờ,thếmàdámđộclựcchọinhauvớilýtrưởng,chánhtổng,báhộtiênchỉlàngVũÐại,ChánhHộiđồngkỳhào,huyệnhào,Bắckỳnhândânđạibiểu,khéttiếngđếncảtronghànghuyện.Thửhỏiđãcómặtnàotrongcáilànghơnhainghìnxuấtđinhnàylàmđượcthế?Kểlàmrồicóchếtcũnglàcamtâm.Vậymàkhông:cáicụbáthétralửaấylạixửnhũn,mờihắnvàonhàxơinước.Thôicũnghả,đãxửnhũnthìhắnvào.Nhưngbỗnghắnlạihơingầnngại:biếtđâucáilãocáogiànàynóchảlạilừahắnvànhàrồilôithôi?Ồmàthật,cóthểnhưthếlắm!Nàynóhãylôingaymấycáimâmcáinồihayđồvàng,đồbạcrakhoácvàocổhắn,rồichovợrakêulànglênrồicộtcổhắnvào,chầnchomộttrậnomxương,rồivucholàăncướpthìsao?CáithằngbáKiếnnày,giàđờiđụckhoét,cònđớpcáinướcgìmàphảichịulépnhưtrấuthế?Thôidạigìmàvàomiệngcọp,hắncứđứngđâynày,cứlănrađâynày,lạikêutoánglênxemnào.Nhưngnghĩngợimộttí,hắnlạibảo:kêulêncũngkhôngnướcgì!Lãobávừanóimộttiếng,baonhiêungườiđãaivềnhànấy,hắncólănrakêunữa,liệucócònaira?Vảlạibâygiờrượunhạtrồi,nếulạiphảirạchmặtthêmmấynhátthìcũngđau.Thôicứvào!Vàothìvào,cầnquáigì.Muốnđậpđầuthìvàongaygiữanhànómàđậpđầucònhơnởngoài.Cùnglắm,nócógiởquẻ,hắncũngchỉđếnđiởtù.Ởtùthìhắncoilàthường.Thôicứvào...

Vàorồi,hắnmớibiếtnhữngcáihắnsợlàhãocả.BáKiếnquảcóýmuốndànxếpcùnghắnthật.Khôngphảicụđớn,chínhthậtcụkhônrócđời,thứnhấtsợkẻanhhùng,thứhaisợkẻcốcùngliềuthân.ChíPhèokhônglàanhhùng,nhưngnólàcáithằngliềulĩnh.Liềulĩnhthìcònaithèmchấp!Thếnàolàmềmnắnrắnbuông?Cáinghềlàmviệcquan,nếunhấtnhấtcáigìcũngđèđầuấncổthìlạibánnhàđichosớm.CụvàobảolýCườngnhưthếđấy.Vũdũngnhưhắnmàlàmđượclýtrưởnglànhờcócụ.Cụmàchếtđirồi“chúngnó”lạikhôngchoănbùn.

Tiếngvậy,làmtổnglýkhôngphảiviệcdễ.Ởcáilàngnày,dânquáhainghìn,xaphủxatỉnh,kểănthìcũngdễănnhưngkhôngphảihễlàmlýtrưởngthìcứviệcngồimàkhoét.Hồinămnọ,mộtthầyđịalýquađâycóbảođấtlàngnàyvàocáithế“quầnngưtranhthực”,vìthếmàbọnđànanhchỉlàmộtđàncátranhmồi.Mồithìngonđấy,nhưngmànămbèbảymối,bènàocũngmuốnăn.Ngoàimặttửtếvớinhau,nhưngthậtratrongbụnglúcnàocũngmuốnchonhaulụnbạiđểcưỡilênđầulêncổ.NgaythằngChíPhèonàyđếnđâysinhsựbiếtđâulạikhôngcóthằngnàoẩyđến?Nếucụkhôngchịunhịn,làmchotochuyệncókhitốntiền.Cáinghềquanbámthằngcótócaibámthằngtrọcđầu?Bỏtùnóthìdễrồi;nhưngbỏtùnó,cũngcóngàynóđượcra,liệulúcấynócóđểyênmìnhkhôngchứ?CụphảicáivụthằngNămThọ,mãiđếnbâygiờchưaquên.

NămThọvốnlàmộtthằngđầubòđầubướu.Hồiấy,báKiếnmớiralàmlýtrưởng,nóhìnhnhưkìnhnhauvớilãoramặt;lýKiếnmuốntrịnhưngchưacódịp.đượcítlâu,hắncandựvàmộtvụcướpbịbắtgiam;lýKiếnngấmngầmvậnđộngchovàotù.VẫntưởngmộtngườivaivếnhưNămThọmàthấtcơlỡvậnđếnnỗitộitùlàmgìcòndámváccáimặtmovềlàng?LýKiếnmừngthầmrằngđãnhổđượccâyđinhtrướcmắt.NàongờmộtbuổitốilýKiếnđangngồimộtmìnhsoạngiấymáthìNămThọvácdaoxộcvào.Nóđứngchặnlấycửavàbảo:nếukêulênmộttiếngthìđâmchếtliền,thìranóvượtngụcvàvềđâynhờônglýmộtcáithẻmangtênmộtngườilươngthiệnvàmộttrămđồngbạcđểtrốnđi.Nóbảo:nghenóthìnóđibiệt,màkhôngnghenóthìnóđâmchết,rồimuốnrasaothìra;cònmuốnsốngvớivợconthìnghenó.

LẽtấtnhiênlàlýKiếnnghe,NămThọđiphenấylàmấttăm,cũngkhôngbaogiờvềnữathật.Nhưngthóiđời,tregiàmăngmọc,cóbaogiờhếtnhữngthằngducôn?NămThọvừađi,lạicóbinhChứcởđâulầnvề.Màthằngnàylúcnócònởnhà,nàonócóngạongượcgìchocam!Ngườitađãphảigọihắnlàcụcđất.Aibảosaothìưhữlàmvậy,mớiquátmộttiếng,thìđãđáiracảquần,thuếbổmộtđồngthìđóngquáhai,đếnnỗicóconvợhayhaymắt,bịngườitaghẹocũngchỉimimrồivềnhàhànhvợchứchẳngdámhohoegì,thếđấy:cáinghềđờihiềnquácũnghoángu,ởđâuchứởđấtnàyđãngu,đãnhịnthìchúngnóấnchođếnkhôngcònngócđầulênđược.Hắnlàmthìlàmcậtlựcmàquanhnămnghèorớtmồngtơi;chỉvìmộtmiếngcũngkhônggiữđượcmàăn;đứanàonóvớnócũngxoay,màđứanàoxoaycũngchịu.Saucùngbựcquá,hắnrađilính.Lạicàngthêmtội!Khôngbựccònđượcvợ,tuyrằngthỉnhthoảngcóbịsâysớtrangoài,nhữngvẫncònlàvợmình.Bựcthìhoáramấtvợ.Bởivìchịvợởnhàcòntrẻ,mớihaicon,cáimắtsắcnhưdaolạihồnghồngđôimá,bỗngnhiênlạisinhravắngchồng,củangon

trờtrờngaytrướcmắt,aimàchịuđược?Nhàchịbinhởgầnđường.Ôngphóđiđánhbạcbanđêmvềcũngtạtvào;anhtrươngtuầnđituầncũngtạtvào;anhhàngxómcũngmòsang,thậmchíđếncáithằnghươngđiền,đầuhaithứtóc,giàđờilàmđầytớchocácônglýtrưởng,cũngmonmenvàogạgẫm.VợbinhChứcđãnghiễmnhiênthànhmộtconnhàthổkhôngphảitrảtiềnđểbọnlýdịchlớnnhỏtronglàngchuyênđổi.ChínhngaylýKiến,tuyhồiấyđãcóđếnbavợ,cũngkhôngnỡbỏhoàicáicủakhôngdưngđượctrờicho;vàkhôngbỏhoài,ôngcònđượclợi.Mỗilầnchịbinhđilĩnhlươnghaylĩnhmăngđacủachồng,phảimượnônglýđinhậnthực.Khôngônglýnàovácnhàđiănmànhậnthựcchongườita,điềuấyđãcốnhiên.NhưngvớilýKiếnthìkhôngnhữngcơmrượutiềntúi,cònphảichongồichungxevàconởlạitỉnhnữa.Thếlàmấyđồngbạclươngđiđời;mấyđứaconcủachịngàymaichỉđượcmấycáikẹođạnmút,hayhậuhĩnhrathìđượcmấycặpbánhgiầygiòăn.Thànhthửcônglaoanhbinh,rútlạichỉchochịbinhmỗithángmỗilầnhưởngnhữngcuộcvuivớiônglýnhà.

Chẳnghiểuanhtacũngbiếtthếmàcháncảnhnhàhaysaomàmãnhạnbanămcũngkhôngthấyvề.Rồiítlâusau,cótrátvềlàngbắttrócnãvàápgiảitênTrầnVănChức.LýKiếnkhaitênấythuộchạngdânlưutánkhôngvềlàng.Nhưngkhaihômtrướcthìhômsauhắnvề.LýKiếnsaiđầytớđemtrátđếnnhàđòihắn.Hắnđếnngay,nhưnglạidẫntheocảvợvàhaicon.Khôngđợiônglýnóimộtcâu,hắnrútmộtcondaochọctiếtlợnra,nhămnhămcầmởtaymàbảorằng:“Chẳngnóigiấugìông,tôicanángiếtngười.Nếuôngkhôngthương,màbắtgiảithìvợcontôichếtđói.Thôithìđằngnàochúngnócũngchết,tôiđâmchúngnóchếtởđâyrồiôngbắtđiởtùluônthể”.Mắthắnđỏngầu;lưỡidaohắnhoalênloangloáng,chỉtrôngcũnglạnhgáy.Hắncóthểgiếtngườiđượclắm,màkhôngphảichỉgiếtcóvợvàconthôi,khihắnđãcóganđâmchếtvợconhắnthìhắncókiênggìđếncáicổcủangườikhácnữa?LýKiếnnghĩngợimộtlúcrồibảocứvềrồiôngliệu.Ôngliệunghĩalàôngcheđậycáiáncủahắnchokhôngaibiếtvàmỗilầncótrátvềnhắc,ônglạikhairằng:vẫnchưacótênChứcvề.Thếlàhắncứnghiễmnhiênsốngởngaychínhgiữaquêhươnghắn.Vàbâygiờngườitathấyvợhắnrấtchínhchuyênmàlạitrungthành,thịchămchỉlàmđểnuôihắn.Nhữngôngtrưởng,ôngphótựnhiênnghĩbụngrằng:ngườitacóchồngrồimàcònchàngmàngthìphảitội;aicũngsinhtửtếcảchỉtrừanhbinh,bởivìChứcbâygiờlạirấtmựclàngangngược.Hắnănvườnđấy,nhưngchẳngchịunộpthuếchoai.Thúchắnthìhắnchửi,cắmvườnhắnthìhắnchém,sinhchuyệnvớihắnthìchínhlýtrưởnglàngcólỗibởivìcốýẩnlậuhắnlàmộttêncanphạm.Ấythếmàhắncũngchưavừalòngđâu.Mộthôm,khônghiểunghĩngợithếnào,hắnvácdaođếnbảothẳngvàomặtlýkiếnrằng:

-Hồitôicòntạingũ,tôigởivềnhàcótrăm.Khôngbiếtvợtôicótiêuphagì,haylàchotraimàkhôngcònmộtđồngnàocả.Tôihỏithìnóbảo:ởnhà,đànbàcongáimộtmình,khôngdámgiữtiền,đượcđồngnàomanggửiônglýcả.Tôisợnóbịaranênđãtróisẵnnóởnhà.Bâygiờtôiđếnthưavớiông,tínhtoánxemđượcbaonhiêuchođemvềnuôicháu.Thiếumộtđồngthìtôikhôngđểyênchochúngnó.

LýKiếnhiểurằng:“chúngnó”đâycóthểgồmcảông.Ôngcườinhạtbảorằng:

-Thếnàynàyanhbinhạ:chịấygửitôithìquảlàkhôngcó...

Hắntrợnmắtlênquát:

-Thếthìthằngnàoănđi?LýKiếnvộinóilấpngay:

-Thếnhưngmàanhcóthiếutiềnthìcứbảotôimộttiếng.Chịấytróttiêuđirồithìcógiếtcũngchẳngra.Lôithôilàmgìsinhtội.

Ôngmởtrápraquănghắnnămđồngbạc.Hắncầmlấy,“lạyông”tửtế,rồixáchdaoravề.TừhômấyhắnthànhtửtếvớilýKiến,nhậnlàchỗđầytớchântay,nhưnglýKiếnthỉnhthoảngvẫnphảichohắntiền.Chomãiđếnnămngoáiđây,hắnchết...

ThìnămnaylạinảyraChíPhèo,mộtthằnghiềnlànhnhưđất-tộinghiệpchohắn,cólầnlýKiếnthấyhắnvừabópđùichobàba,vừarunrun!Bỗngnhiênvùngdậygiànéođứtdây.CụtiênchỉlàngVũÐạinhậnrarằng:đènénconemđếnnỗinókhôngchịuđượcphảibỏlàngđilàdại.Mườithằngđãđirathìchínthằngtrởvềvớicáivẻhungđồ,cáitínhươngngạnhhọctừphươngxa.Mộtngườikhônngoanchỉbópđếnnửachừng.Hãyngấmngầmđẩyngườitaxuốngsông,nhưngrồilạidắtnólênđểnóđềnơn.Hãyđậpbànđậpghếđòichođượcnămđồng,nhưngđượcrồithìlạivấttrảlạinămhào“vìthươnganhtúngquá!Vàcũngphảitùymặtnữa:nhữngthằngcómáumặt,vợđẹp,conđàn,chínhlànhữngthằngsợquanvàdễbóp;tráilại,nhữngthằngtứcốvôthân,giếtchúngnóthìdễ,nhưngđượcchỉcòncóxương;màgâyvớichúnglàmởmộtdịptốtđểchocácphenghịchxoaylạimình.Làngnàocũngcónhiềucánh,mỗicánhkếtbèđảngchungquanhmộtngười:cánhcụbáKiến,cánhôngđộiTảo,cánhôngTưÐạm,cánhôngBátTùng...Bằngấycánhdulạivớinhauđểbóclộtconem,nhưngngấmngầmchiarẽ,nhètừngchỗhởđểmàtrịnhau.Cụlạinhậnrarằng:ởcáiđấtnhàquê,bọndânhiềnlànhchỉècổlàmnuôibọnlýhào,nhưngchínhbọnlýhào,

nhiềukhilạiphảingậmmiệngcungcấpchonhữngthằngcùnghơncảdâncùngliềulĩnh,lúcnàocũngcóthểcầmdaođâmngườihayđâmmình.Nhưngcụkhôngphảilàmộtngườiưathanthở.Thanthởchẳngíchgìchoai,cáibọndânđinhsuốtđờibịđènnénkiasỡdĩbịđènénsuốtđờichỉvìkhibịđènénchúngchỉbiếtthanthởchứkhôngbiếtlàmgìkhác.CụbáKiếnkhôngcầnthanthở:trịkhônglợithìcụdùng.Cụnghĩbụngcũngphảicónhữngthằngđầubòchứ?Khôngcónhữngthằngđầubòthìlấyaimàtrịnhữngthằngđầubò?Thếlựccủacụsởdĩlấnátđượccácvâycánhkhác,mộtphầnlớncũngbởicụbiếtmềmbiếtcứng,biếtthuphụcnhữngthằngbạtmạngkhôngsợchếtvàkhôngsợđitù.Nhữngthằngấychínhlànhữngthằngđượcviệc.Khicầnđến,chỉchonódămhàouốngrượu,làcóthểsainóđếntáchạibấtcứanhnàokhôngnghemình.Gặpngườibướngbỉnh,đanhthépthìnólừađốtnhàhaychomấylátdao;gặpngườinonmặt,thìnóquăngchairượulậu,haygâysựrồilănrakêulàng.Cóchúngnósinhchuyệnthìmớicódịpmàăn,nếukhôngthìgiữađámdânhiềnlànhvàyênphậnnày,khéolắmchỉbópnặnđượcvàovụthuế.Thuếmộtnămcómộtlầnnếuchỉtrôngvàođấythìbánchađicũngkhôngđủđểbùvàochỗba,bốnnghìnbạcchạychọtđểtranhtriệnđồng.

Vìthế,đêmhômấy,ởnhàlýKiếnravề,ChíPhèovôcùnghảhê!BáKiếnđãkhôngvuvạgìchohắn,lạicòngiếtgàmuarượuchohắnuống,xonglạiđãithêmđồngbạcđểvềuốngthuốc.Ðồngbạc,làmgìđếnthế?Hắnloạngchoạngvừađivừacười;hắnchẳngcầnđếnbaxu.Lúcngồitù,hắncóhọcmótđượcmấybàithuốcgiấu:chỉvàinắmlá,làmặthắnlạiđâuvàođấyngay.Cònđồngbạclạiđểđiuốngrượu...

Hắnuốngđượccóvừabahôm,hômthứtưthìhắntrợnmắtlên,bảoconmẹhàngrượurằng:

-Hômnayôngkhôngcótiền;nhàmàybánchịuchoôngmộtchai.Tốiôngmangtiềnđếntrả.

Mụhàngrượuhơingầnngừ.Thếlàhắnrútbaodiêmđánhcáixòe,châmlênmáilềucủamụ.Mụhoảnghốtkêulaomxòmvộidậptắtđượcngọnlửavừamớicháy.Rồikhóckhócmếumếu,mụđưachairượu.Hắnhầmhầm,chĩavàomặtmụbảorằng:

-Cáigiốngnhàmàykhôngưanhẹ!Ôngmuachứôngcóxinnhàmàyđâu!Màytưởngôngquỵthở?Màythửhỏicảlàngxemôngcóquỵtcủađứanàobaogiờkhông?Ôngkhôngthiếutiền!Ôngcòngửiđằngcụbá,chiềunàyôngđilấyvềôngtrả.

Mụvừakéovạtáolênquệtnướcmũi,vừabảo:

-Chúngcháukhôngdámchắclép,nhưngquảlàítvốn.

Hắnquátlên:

-Ítvốnchỉtốinayôngtrả.Nhàmàyđãchếtngaybâygiờhaysao?

Rồihắnxáchchairavề.Hắnvềcáimiếuconởbờsông,vìvốntừtrướcđếnnaykhôngcónhà.Lúcđiđườnghắnđãvặnđượcởnhànàođóbốnquảchuốixanh,vàbốccủamộtcôhàngxénmộtrúmconmuốitrắng.Bâygiờhắnuốngrượuvớichuốixanhchấmmuốitrắngvàthấyrằngcũngngon.Hắnuốngrượuvớicáigìcũngngon.

Uốngxonghắnchùimiệng,rồingậtngàngậtngưỡngđếnnhàbáKiến.Gặpaihắncũngbảo:hắnđếnnhàbáKiếnđòinợđây!Mớitrôngthấyhắnvàođếnsân,báKiếnđãbiếthắnđếnsinhsựrồi.Cáimắtthìngầulên,haichânthìđilảođảo,cáimôibầmlạimàrunbầnbật.Cũngmay,hắnkhôngcầmvỏchai,báKiếncũngdõngdạchỏi:

-AnhChíđiđâuđấy?

Hắnchàoto:

-Lạycụạ.Bẩmcụ...Conđếncửacụđểkêucụmộtviệcạ!

Giọnghắnlènhèvàtiếngđãgầnnhưméomó.Nhưngbộđiệuthìlạinhưhiềnlành;hắnvừagãiđầugãitai,vừalảinhải:

-Bẩmcụtừngàycụbắtđiởtù,conlạisinhrathíchđiởtù,bẩmcóthế,concónóigianthìtrờitruđấtdiệt,bẩmquảđiởtùsướngquá!Ðiởtùcòncơmđểmàăn,bâygiờvềlàngvềnước,mộtthướccắmdùikhôngcó,chảlàmgìnênăn.Bẩmcụ,conlạiđếnkêucụ,cụlạichoconđiởtù...

Cụbáquát,bắtđầubaogiờcũngquátđểthửdâythầnkinhcủangười.

-Anhnàylạisaykhướtrồi.

Hắnxônglạigần,đảongượcmắtgiơtaylênnửachừng:

-Bẩmkhôngạ,bẩmthậtlàkhôngsay.Conđếnxincụchoconđiởtùmànếukhôngđượcthì...thì...thưacụ...

Hắnmócđủmọitúi,đểtìmmộtcáigì,hắngiơra:đólàmộtcondaonhỏ,nhưngrấtsắc.Hắnnghiếnrăngnóitiếp:

-Vâng,bẩmcụkhôngđượcthìconphảiđâmchếtdămbathằng,rồicụbắtcongiảihuyện.

Rồihắncúixuống,tầnmầngọtcạnhcáibànlim.Cụbácườikhanhkhách-cụvẫntựphụhơnđờicáicườiTàoTháoấy-cụđứnglênvỗvaihắnmàbảorằng:

-Anhbứalắm.Nhưngnày,anhChíạ,anhmuốnđâmngườicũngkhôngkhógì.ÐộiTảonócònnợtôinămmươiđồngđấy,anhchịukhóđếnđòichotôi,đòiđượctựnhiêncóvườn.

ÐộiTảolàmộttayvaivếtronglàng.Vâycánhôngtamạnh,vẫnkìnhnhauvớicánhnhàcụbámàcụbáthườngphảichịubởihắnlàcựubinh,lươnghưutrínhiều,quenthuộcnhiều,lạiănnóigiỏi.Hắnvaycụbánămmươiđồngđãtừlâu,bâygiờđộtnhiêntrởmặtvỗtuột,lấycớrằngsốtiềnấytínhvàomóntiềnchèlýCườngralàmlýtrưởngchưatạhắn.Cụbátứcnhưchọchọng,nhưngchưabiếtlàmthếnào,bởivìthằngbinhChức,đầytớchântaycủacụ,khảdĩđươngđầuvớihắnđược,chếtnămngoáirồi.BâygiờcụmớilạigặpđượcChíPhèo,cóthểthaychobinhChức.Cụthửnóikhíchxemsao.NếunótrịđượcđộiTảothìtốtlắm.NếunóbịđộiTảotrịthìcụcũngchẳngthiệtgì,đằngnàocũngcólợichocụcả.ChíPhèonhậnngay!HắntứckhắcđếnnhàđộiTảo,vàcấttiếngchửingaytừđầungõ.Giágặpphảihômkhác,thìcóánmạngrồi:độiTảocũngcóthểđâmchémđược,chưabaogiờchịuhàngtrướccuộcgiaotranh.Nhưngphúcđờichohắn,haylàchoChíPhèo,hômấyhắnốmliệtgiường,khôngsaonhắcmìnhdậyđược,cólẽhắncũngkhôngbiếtChíPhèochửihắn.Vợhắn,thấyChíPhèothởramùirượu,vàbiếtrõđầuđuôimónnợ,lấynămmươiđồnggiấuchồngđưachongườinhàđitheoChíPhèo.đànbàvốnchuộnghoàbình;họmuốnyênchuyệnthìthôi,gaingạnhlàmgìchosinhsự.Vảlại,bàđộicũngnghĩrằngchồngmìnhđangốm...chồngmìnhcónợngườitahẳnhoi...Vànămchụcđồngbạcđốivớinhàmìnhlàmấy,lôithôilạichảtốnđếnbalầnnămchụcđồng!Vìthế,ChíPhèomớiđượcvênhvênhravề:hắnthấyhắnoaithêmbậcnữa.Hắntựđắc:“anhhùnglàngnàycóccóthằngnàobằngta!”Cụbáthấymìnhthắngbênđịchmàkhôngcầnđếnhộiđồnglàmbiênbảnxemchừngthíchchí.Cụđưaluônchoanhđầytớchântaymớiluônnămđồng.

-Cảnămchụcđồngnàyphầnanh,nhưngnếuanhlấycảthìchỉbahômlàtanhết.Vậyanhcầmlấychỗnàyuốngrượucònđểtôibánchoanhmảnh

vườn;khôngcóvườnđấtthìlàmăngì?

ChíPhèo“vângdạ”ravề.Mấyhômsau,cụbábảolýCườngchohắnnămsàovườnởbãisôngcắmthuếcủamộtngườilànghômnọ.ChíPhèobỗngthànhracónhà.Hồiấyhắnmớiđâuhămbảyhayhămtámtuổi...

Bâygiờthìhắnđãthànhngườikhôngtuổirồi.Bamươitámhaybamươichín?Bốnmươihaylàngoàibốnmươi?Cáimặthắnkhôngtrẻcũngkhônggià:nókhôngcònphảilàmặtngười:nólàmặtcủamộtconvậtlạ,nhìnmặtnhữngconvậtcóbaogiờbiếttuổi?Cáimặthắnvàngvàngmàlạimuốnxạmmàugio;nóvằndọcvằnngang,khôngthứtự,biếtbaonhiêulàvếtsẹo.Vếtnhữngmảnhchaicủabaonhiêulầnănvạkêulàng,baonhiêulần,hắnnhớlàmsaonổi?Baonhiêuviệcứchiếp,pháphách,đâmchém,mưuhạingườitagiaochohắnlàm!Nhữngviệcấychínhlàcuộcđờicủahắn;cuộcđờimàhắncũngchảbiếtđãdàibaonhiêunămrồi.Bởivìngayđếncáithẻcóbiêntuổihắncũngkhôngcó,trongsổlàngngườitavẫnkhaihắnvàohạngdânlưután,lâunămkhôngvềlàng.Hắnnhớmangmángrằngcólầnhắnhaimươituổi,rồihắnđiởtù,rồihìnhnhưhắnhămnhămkhôngbiếtcóđúngkhông?Bởitừđấythìđốivớihắnkhôngcònngàythángnữa.Bởivìtừđấyhắnbaogiờcũngsay.Nhưngcơnsaycủahắntràncơnnàyquacơnkhác,thànhmộtcơndài,mênhmông,hắnăntronglúcsay,thứcdậyvẫncònsay,đậpđầurạchmặtchửibới,dọanạttronglúcsay,uốngrượutronglúcsay,đểrồisaynữa,sayvôtận.Chưabaogiờhắntỉnhvàcólẽhắnchưabaogiờtỉnhtáo,đểnhớrằngcóhắnởđời.CólẽhắncũngkhôngbiếtrằnghắnlàconquỷdữcủalàngVũÐại,đểtácquáichobaonhiêudânlàng.Hắnbiếtđâuhắnđãphábaonhiêucơnghiệp,đậpnátbaonhiêucảnhyênvui,đạpđổbaonhiêuhạnhphúc,làmchảymáuvànướcmắtcủabaonhiêungườilươngthiện.Hắnbiếtđâuvìhắnlàmtấtcảnhữngviệcấytrongkhingườihắnsay;hắnsaythìhắnlàmbấtcứcáigìngườitasaihắnlàm.Tấtcảdânlàngđềusợhắnvàtránhmặthắnmỗilầnhắnqua.Vìthếchonênhắnchửihaylàchẳngvìcáigìhắncũngchửi,cứrượuxonglàhắnchửi.Hắnchửinhưnhữngngườisayrượuhát.Giáhắnbiếthátthìcólẽhắnkhôngcầnchửi.Khổchohắnvàchongườihắnlạikhôngbiếthát.Thìhắnchửi,cũngnhưchiềunayhắnchửi...

Hắnchửitrờivàđời.HắnchửicảlàngVũÐại.Hắnchửitấtcảnhữngđứanàokhôngchửinhauvớihắn.Nhưngcũngmặc,aimàhoàihơi,tứcmìnhhắnchửiđứanàođẻrachínhhắn,lạicàngkhôngaicần!Vàhắnlấythếlàmứclắm;bởivìngườitakhôngthểchửinhaumộtmình;chửinhaumộtmìnhthìcònvănvẻgì!Thếlàchắcchắndãcómộtcớđểtứctối,mộtcớrấtchínhđángđểhắncóthểhùnghổđibáothù.Phải,hắnphảibáothù,báothùvàobấtcứai.Hắnphảivàonhànàomớiđược,bấtcứnhànào.Hắnsẽrẽvàobất

cứngõnàohắngặpđểđậppháđốtnhàhaylănrakêulàngnước.Phảiđấy,hắnsẽrẽvàobấtcứngõnàohắngặp...Á,đâukiarồimaumau...

Nhưngmàmặttrănglên,mặttrăngrằmvànhvành.Vàánhtrăngchảytrênđườngtrắngtinh.Ồ,cáigìđây,đenvàméomótrênđườngtrăngnhễnhại?Nóxệchxạcvềbêntrái,thugọnvàorồilạidàiloangra,xéráchvàichỗ.NócứquầnquậtdướichânChíPhèo.ChíPhèođứnglạivànhìnnóvàhắnbỗngnghiêngngảcười.Hắncườingặtnghẽo,cườirũrượi.Giáhắncứchửilạicòndễnghe!Cáivậtxệchxạctrênđườnglàbónghắn.Thếlàhắncười,vàhắnquênbáothù:hắnđiquangõđầutiênrồi.BâygiờthìđếnngõnhàtựLãng,mộtanhthầycúngcómộtbộrâulờphờ.Chíphèobỗngnảyramộtý:tạtvàođâyvàđậpcáibànchầucủalãotựnửamùanàyra.Bởivìlãotựnàyvừalàmthầycúnglạivừalàmnghềhoạnlợn.Cáiđàncủalãolừngphừng,nghecònchốitaihơnlàlợnkêu.Nhưnglúcvàothìlãotựlạiđanguốngrượu;lãouốngrượungayởsân,vừauốngvừavuốtrâu,vừarungrungcáiđầu.ChíPhèođứnglạinhìn,thấylãocũnghayhay.Rồiđộtnhiênhắnkhát,trờiơisaomàkhát!Khátđếnnhưcháyhọng...Khôngdodự,hắnlạibênlãotự,nhắclấychairượungửacổdốcvàomồmtu.Lãotựduỗicáicổgàvặtlôngra,trốmắtlên,nhưngkhôngnóigì.Lưỡilãoríulạirồi,cònnóilàmsaođược?Lãođãuốnghếthaiphầnchai.CònmộtphầnthìChíPhèotunốt.Hắntucómộthơi,rồikhàmộtcái,chépcáimiệngnhưcònthèm.Rồihắnnắmlấymấycáirâulờphờcủalãotự,nângsoilêntrăngmàcười.Lãotựcũngcười.Haithằngsayrượungảvàonhaumàcười,nhưmộtđôitrikỷcuồng.RồitựLãngvàonhàxáchhaichairượunữa;lãocònđúnghaichainữa,lãomờiChíPhèouốngnữa,uốngthậtsay,khôngcầngì.Cứviệcuống,đừngcólongạigìđấy!Vợlãochếtđếnbảytámnămnayrồi,congáilãochửahoangbỏlãođi,lãochỉcómộtmình,khôngcònvợconnàomènheocả,lãomuốnuốngđếnbaogiờthìuống.Cứuống!Cứuống,cứuốngđiôngbạnlạcđườngởcungtrăngxuốngạ!Uốngthậttợn,uốngđếnđáirarượuthìmớithích.Nhịnuốngđểlàmgì?Cógiàucósang,cólàmnênôngcảbàlớnnữa,chếtcũngkhôngaigọilà“cụlớnmả”!Lãosốngcóđếnhơnnămmươirồimàchưathấymộtcụlớnmảnàosốngsót!Chỉcócáimả,cáimảđất.Aichếtcũngthànhcáimả,saysưachếtcũngthànhcáimả,logì?Cứsay

ChưabaogiờChíPhèođượcthỏathêđếnthế!Hắnlấylàmlạsaomãiđếnhômnaymớingồiuốngrượuvớithằngchatựnày.Chúnguốngvớinhaurấtlànhiều.Vàrấtlànhiều.NgườitatưởngnhưcảlàngVũÐạiphảinhịnuốngđểđủrượuchochúnguống.

ÐếnlúchếtcảhaichaithìtựLãngđãbòrasân.LãobònhưcuavàhỏiChíPhèorằng:ngườitađứnglênbằngcáigì?ChíPhèovầnngửalãora,vuốtcái

râulờphờcủalãomấycái,rồiđểmặclãothế,hắnlảođảoravề.Hắnvừađivừaphanhngựcramàgãi.Hắngãingựcrồigãicổ,gãimangtaivàgãilêncảđầu.Cólúchắnphảiđứnglạigiữađườngmàgãi,ghệchchânlênmàgãi,hắnbứtrứtquá,ngứangáyquá,vàchợtnghĩđếncáibờsônggầnnhà.Bởivìcáivườncủahắnởgầnmộtconsôngcon,nướclặngvàtrong,khắpbãitrồngtoàndâu,gióđưađẩynhữngthânmềmoặtẹo,cuộntheonhauthànhlàn.Duycóvườnnhàhắntrồngtoànchuối,ởmộtgócvườncótúplềucon.Nhữngđêmtrăngnhưđêmnay,cáivườnphẳngngổnngangnhữngbóngchuốiđenđennhưnhữngcáiáonhuộmvắttungtrênbãi.Vànhữngtàuchuốinằmngửa,ưỡncongconglênhứnglấytrăngxanhrờirợinhưlàướtnước,thỉnhthoảngbịgiólaylạigiẫylênđànhđạchnhưlàhứngtình.

ChíPhèovừatòmònhìnnhữngtàuchuốivừađixuốngvườn.Nhưnghắnkhôngvàocáitúplềuúpxúpmàrathẳngbờsông.Hắnđịnhsẽnhảyxuốngtắmchokhỏingứarồilănngayravườnmàngủ.Tộigìchuivàolều,bứcđếnkhôngcònmàthởđược.Mộtthằngnhưhắn,đậpđầukhôngchết,huốnghồlàgiósương...Ðếnbờsônghắndừnglại,vìhìnhnhưcóngười.Cóngườithật,vàhắnngâyranhìn.

Hắnnhìngiữahailọnướcvàtựalưngvàogốcchuối,mộtngườiđànbàngồitênhhênh.Chínhlàngườiđànbà,hắnbiếtvậylànhờmáitócdàibuôngxõaxuốngvaitrầnvàngực...Haitaytrầncủamụbuôngxuôi,cáimồmmụháhốclêntrăngmàngủhaylàchết.đôichânthìduỗithẳngratrướcmặt,cáiváyđenxộcxệch...Bênkia,cólẽvìmụgiẫycáiyếmxẹoxọđểtrậtracáisườnnâynây.Tấtcảnhữngcáiấyphơiratrăng,rườirượinhữngtrănglàmtrắngnhữngcáiđócólẽbanngàykhôngtrắng;trănglàmđẹplên.ChíPhèotựnhiênthấyứđầymiệngbaonhiêulànướcdãi,màcổthìlạikhô,hắnnuốtừngực,hắnthấycáigìrộnrạorankhắpngười.Bỗngnhiênhắnrunrun.Ồtạisaolạinhưthếđược?Ðángnhẽchínhngườiđànbàkhốnnạnkiaphảirunmớiphải,cáingườiđànbàdạidộtđãnằmềnhệchmàngủngaygầnnhàhắnnày.

NhưngngườiđànbàấylàthịNở,mộtngườingẩnngơnhưnhữngngườiđầntrongcổtíchvàxấumachêquỷhờn.Cáimặtcủathịthựclàmộtsựmỉamaicủahóacông:nóngắnđếnnỗingườitacóthểtưởngbềnganglớnhơnbềdài,thếmàhaimánólạihópvàomớithậtlàtaihại,nếumánóphinhphínhthìmặtthịlạicònđượchaohaonhưmặtlợn,làthứmặtvốnnhiềuhơnngườitatưởng,trêncổngười.Cáimũithìvừangắn,vừato,vừađỏ,vừasầnsùinhưvỏcamsành,bànhbạnhmuốnchenlẫnnhauvớinhữngcáimôicũngcốtochokhôngthuacáimũi:cólẽvìcốquáchonênchúngnứtnởnhưrạnra.Ðãthếthịlạiăntrầuthuốc,haimôidàyđượcbồichodàythêmmộtlần,

cũngmayquếttrầusánhlại,cheđượccáimàuthịttrâuxámngoách.Ðãthếnhữngcáirăngrấttolạichìara:ýhẳnchúngnghĩsựcânđốichữađượcmộtvàiphầnchosựxấu.Ðãthếthịlạidởhơi,đólàmộtânhuệđặcbiệtcủaThượngđếchícông:nếusángsuốtthìngườiđànbàấysẽkhổsởngaytừkhimuacáigươngthứnhứt.Vàthịlạinghèonếutráilại,ítnhấtđãcómộtđànôngkhổsở.Vàthịlạilàdònggiốngcủamộtnhàcómảhủi:cáinàykhiếnkhôngmộtchàngtrainàophảiphânvân.Ngườitatránhthịnhưtránhconvậtnàorấttởm.Ngoàibamươituổi,thịvẫnchưacóchồng.ỞcáilàngVũÐạinàyngườitakếtbạntừkhilêntám,vàcókhicócontừlúcmườilăm;khôngaiđợiđếnnămhaimươiđẻđứaconthứnhất.Cứnhìntìnhhìnhấythìtanóiquách:thịNởkhôngcóchồng.Màthịcũngkhôngcònaithânthích,trừmộtngườicôđãcóthểgọiđượclàgià,vàđãkhôngchồngnhưthị.Sốtrờiđịnhthế,đểkhôngaiphảitrơtrọitrênđờinày.NgườicôlàmthuêchongườiđànbàbuônchuốivàtrầukhôngxếptàuđiHảiPhòng,cókhiđitậnHònGai,CẩmPhả.Cònthịsốngbằngnhữngnghềlặtvặtởlàng.HaicôcháuởtrongmộtcáinhàtrecáchvườncủaChíPhèobởimộtconđê;hắnởngoàibãi,haingườiởtrongxóm.CólẽchínhvìthếmàthịNởkhôngsợcáithằngmàcảlàngsợhắn.Gầngũilâucũngsinhquen,màquenthìítkhicònsợ.Nhữngngườitrôngcoivườnbáchthúthườngbảorănghổbáohiềnynhưmèo.Vảlạicólýnàođểthịsợhắnđâu?Ngườitakhôngaisợkẻkhácphạmđếncáixấu,cáinghèo,cáingẩnngơcủamình,màthịlạichỉcóbacáiấy...MộtphầnnữacũngbởiChíPhèoítkhiởnhà,màhắnởnhàlạihiềnlành,aicóthểáctrongkhingủ?Hắnchỉvềnhàđểngủ.

NgàynàothịNởcũngphảiquavườnnhàhắnhaibalần,làvìquavườnnhàhắncómộtlốiđinhỏrasông;trướckia,cảxómvẫndùngcáingõấyđểrasôngtắm,giặthaykínnước.Nhưngtừkhihắnđếnngườitathôidần,tìmmộtlốikhácđixahơn.TrừthịNở,thìđãbảothịlàngườidởhơi,thịkhôngthíchlàmnhưkẻkhác.Quátinởngười,quátinởmìnhliềulĩnh,bướngbỉnhhaycólẽchỉkhôngchịurờithóiquen.Nhưnghãybiếtthịcứđingõấyvàvẫnchẳnglàmsaocả.Thếrồiquenđi.CólầntronglúcChíPhèongủ,thịlạivàocảnhàhắnđểrọinhờlửanữa,cólầnthịxincủahắnmộtítrượuvềđểbópchân;hắnmảingủcàunhàubảothịrằng:ởxónhàấy,muốnrótbaonhiêuthìrót,đểyênchohắnngủ.Vàlắmlúcthịngạcnhiên:saongườitaghêhắnthế?

ChiềuhômấythịNởcũngrasôngkínnướcnhưmọichiều.Nhưngchiềuhômấy,trănglạisánghơnmọichiều,trăngtỏatrênsôngvàsônggợnbiếtbaonhiêugợnvàng.Nhữngvàngấyrungrinhmớitrôngthìđẹp,nhưngtrônglâumỏimắt.Giólạimátnhưquạthầu,thịNởthấymuốnngápmàmímắtthìnặngdần,toandíplại.Thịvốncómộtcáitậtkhôngsaochữađược,

cólúcđộtnhiênmuốnngủ,bấtcứởđâuhayđanglàmgì.Bàcôthịbảothịlàmộtngườivôtâm.Ngápmộtcái,thịnghĩbụng:hãykhoankínnước,hãyđểlọxuốngngồinghỉđây.Bởivìthịđãluậtquậtđậpđấttừtrưatớigiờ.Màmấykhiđượcmộtnơimátthế,mátrợndarợnthịt,sungsướngquá!Mátynhưquạthầu.Thịcởiáorangồitựavàogốcchuối,dángngồikhôngkínđáo,nhưngkhôngbaogiờthịbiếtthếnàolàlảlơi.Conngườivôtâm,khônghaynghĩxaxôimà.Vảlạiởđâychẳngcóai.ChíPhèođãvềđâu,màhắncóvềthìcũngsaykhướtđãngủtừnửađườngvàtớinhàtứckhắcchúiđầuvàongủnốt.Hắnralàmgìđây,chocóranữathìđãsao?Thịkhôngthểsợhắncóthểphạmđếnthịbởilẽrấtgiảndịlàthịchưathấyaiphạmđếnthịbaogiờ.Thậtrathìthịcũngchẳngnghĩngợinhiềuđếnthế.Trongócthịđãcómộtbóngđenlanrồi.Thịkhôngngồithìkhôngchịuđược.

Ngồimộtlúcthịthấyrằng:nếucứngồimãithìngủmất.Nhưngthịđãngủđếnhaiphầnrồi.Vàthịnghĩ:thìngủ,ngủthìđãlàmsao!Vềnhàthìcũngchỉngủ,ngủngayđâycũngvậy.Bàcôđitheohàngítracũngdămhômmớivề.Thịcứngồiđâychomát.Vàthịngủ.Thịngủngonlànhvàsaysưa.

ChíPhèovẫnsaysaynhìnvàrunrun.BỗngnhiênhắnrónrénlạigầnthịNở:lầnđầutiênhắnrónrén,từkhivềlàng.Thoạttiên,hắnhãyxáchcáilọđểxaxa,rồihắnlẳnglặngngồixuốngbênsườnthị....

VàthịNởgiậtmình.ThịNởmớikịpgiậtmìnhthìthằngđànôngđãbámvíulấythị....Thịvùngvẫyđẩyra,thịmởmắt,thịtỉnhhẳn,thịnhậnraChíPhèo.Thịvừathở,vừavậtnhauvớihắnvừahổnhển:“Ôhay...Buôngra...Tôikêu...Tôikêulàng...Buôngra.Tôikêulànglênbâygiờ!”Thằngđànônglạiphìcười.Saothịlạikêulàngnhỉ?Hắnvẫntưởngchỉcóhắnmớikêulàngthôi,ngườitalạikêutranhcủahắn,bỗngnhiênhắnlalên,kêulàng.Hắnkêunhưmộtkẻbịđâmvừakêuvừadằnngườiđànbàxuống.ThịNởtrốhaimắtngâyranhìn.ThịNởkinhngạc:saohắnlạikêulàngnhỉ?Màhắnvẫnchưachịuthôikêulàng.Cũngmayngườiquanhđâykhôngcóailạgìtiếnghắn,màkhihắnkêulàngthìkhôngaicầnđộngdạng,họlạubạuchửirồilạingủ,hắnkêulàngcũngnhưngườikhácbuồn,hátngao.Đáplạihắnchỉcólũchócắnxaolêntrongxóm.

ThịNởbỗngnhiênbậtcười.ThịNởvừarủavừađậptaylênlưnghắn.Nhưngcáiđólàcáiđậpyêu,bởivìđậpxong,cáitayấylạigiúilưnghắnxuống....Vàchúngcườivớinhau...

Bâygiờthìchúngngủbênnhau...đứabébúnothìngủ.Ngườitangủsaysaukhilàmviệcyêu.Chúngngủnhưchưabaogiờđượcngủ...Trăngvẫn

thứcvẫntrongtrẻo...Trăngrắcbụitrênsông,vàsônggợibiếtbaonhiêuvàng.Nhưnggầnđếnsáng,bỗngnhiênChíPhèochốngmộttayxuốngđất,ngồilênmộtnửa.Hắnthấynônnao,chântaybủnrủn,nhưđếnbangàynhịnđói.Thếmàbụnglạiphinhphínhđầy,hìnhnhưbụnghơiđau.Cònhìnhnhưgìnữa,thôiđúngđaubụngrồi.đauthật,đaumỗilúcmộtdữ!Nócứcuồncuộnlên.Àmàtrờilànhlạnh.Hễcógióthìkinhkinh.Mỗilầngió,hắnrươnrướnngười.Hắnmuốnđứnglên.Saođầunặngquámàchânthìbẩyrẩy.Mắthắnhoalên.Bụngquặnlại,đaugòngườI.Hắnoẹ.Hắnoẹbabốncái.Oẹmãi.Giámửarađượcthìdễchịu.Hắnchomộtngóntayvàomóchọng.Hắnoẹramộtcáitohơn,ruộthìnhnhưlộnlên.Nhưngcũngchỉnhổratoànnướcdãi.Hắnnghỉmộttírồilạichotayvàomồm.Lầnnàythìmửađược.Trờiơi!Mửathốc,mửatháo,mửaồngộc,mửađếncảruột,đếnnỗingườiđànbàphảidậy.Thịngồinhỏmdậyvàngơngácnhìn.Cáiócnặngnềấyphảilâumớinhớravàlâumớihiểu.

BâygiờthìChíPhèođãmửaxong.Hắnmệtquá,lạivậtngườirađất.Hắnđờhaimắtrakhẽrên;hắnchỉcònđủsứcđểrênkhekhẽ.Từđốngmửabaylạimộtmùigìthoảngnhưmùirượu,hắnbỗngnhiênrùngmình.

ThịNởlạiđặtmộttaylênngựchắn(thịsuynghĩđếnbâygiờmớixong).Thịhỏihắn:

-Vừathổhả?

Mắthắnđảolênnhìnthị,nhìnmộtloángrồilạiđờrangay.

-Ðivàonhànhé?Hắnlàmnhưgậtđầu.Nhưngcáiđầukhôngđộngđậy,chỉcócáimímắtlànhíchthôi.

-Thìđứnglên.

Nhưnghắnđứnglênsaođược.Thịquàngtayvàonáchhắn,đỡchohắngượngngồi.Rồithịkéohắnđứnglên.Hắnđuvàocổthị,haingườilảođảorồiđivềlều.

Khôngcógiường,chỉcómộtcáichõngtre.Thịđểhắnnằmlênvàđinhặtnhạnhtấtcảnhữngmanhchiếuráchđắplênchohắn.Hắnhếtrên.Hìnhnhưhắnngủ.Thịcũnglimdimchựcngủ.Nhưngtrongnhànhiềumuỗiquá.Muỗinhắcchothịcáiáoquênngoàivườn.Thịravườn.đôilọnhắcchothịviệcđikínnước,thịmảimốtmặcáo,kínnước,rồixáchđôilọnướcđivềnhà.

Trăngchưalặn,khôngchừngtrờicònkhuya.Thịlêngiườngđịnhngủ.Nhưnglạinhớviệclạlùngtốiqua.Thịcười.Thịthấykhôngbuồnngủ,vàthịcứlănralănvào.

KhiChíPhèomởmắtthìtrờiđãsánglâu.Mặttrờiđãcao,vànắngbênngoàichắclàrựcrỡ.Cứnghechimríurítbênngoàiđủbiết.Nhưngtrongcáilềuẩmthấpvẫnchỉhơitờmờ.Ởđâyngườitathấychiếulúcxếtrưavàgặpđêmthìbênngoàivẫnsáng.ChưabaogiờChíPhèonhậnthấythếbởichưabaogiờhếtsay.

Nhưngbâygiờthìhắntỉnh.Hắnbângkhuângnhưtỉnhdậy,hắnthấymiệnghắnđắng,lòngmơhồbuồn.Ngườithìbủnrủn,chântaykhôngbuồnnhấc,haylàđóirượu,hắnhơirùngmình.Ruộtganlạinônnaolênmộttý.Hắnsợrượucũngnhưngườiốmthườngsợcơm.Tiếngchimhótngoàikiavuivẻquá!Cótiếngnóicủanhữngngườiđichợ.Anhthuyềnchàigõmáichèođuổicá.Nhữngtiếngquenthuộcấyhômnàochảcó.Nhưnghômnayhắnmớinghethấy...Chaoôilàbuồn!

-Vảihômnaybánmấy?

-Kémbaxudìạ!

-Thếthìcònănthuagì!

-Cốkéocomớiđượcmộttấmnămxu

-Thậtthếđấy.Nhưngchẳnglẽrằnglạichơi.

ChíPhèođoánchắcrằngmộtngườiđànbàhỏimộtngườiđànbàkhácđibánvảiởNamÐịnhvề.Hắnnaonaobuồn,làvìmẩuchuyệnấynhắcchohắnmộtcáigìrấtxaxôi.Hìnhnhưcómộtthờihắnđãaoướccómộtgiađìnhnhonhỏ.Chồngcuốcmướncầythuê,vợdệtvải,chúngbỏlạimộtconlợnnuôiđểlàmvốnliếng.Khágiảthìmuadămbasàoruộnglàm.

Tỉnhdậyhắnthấygiàmàcòncôđộc.Buồnthaychođời!Cólýnàonhưthếđược?Hắnđãgiàrồihaysao?Ngoàibốnmươituổiđầu...Dẫusao,đókhôngphảituổimàngườitamớibắtđầusửasoạn.Hắnđãtớicáidốcbênkiacủađời.Ởnhữngngườinhưhắn,chịuđựngbiếtbaonhiêulàchấtđộc,đầyđọacựcnhọcmàchưabaogiờốm,mộttrậnốmcóthểgọilàdấuhiệubáorằngcơthểđãhưhỏngnhiều;nólàmộtcơnmưagiócuốithuchobiếttrờigiórét,naymùađôngđãđến.ChíPhèohìnhnhưđãtrôngtrướcthấytuổigiàcủahắn,đóirétốmđau,vàcôđộc,cáinàycònđángsợhơnđóirétvàốmđau.

CũngmaythịNởvào.Nếuthịkhôngvào,cứđểhắnvẩnvơsuynghĩmãi,thìđếnkhócđượcmất.Thịvàocắpmộtcáirổ,trongcómộtnồigìđậyvung.đólàmộtnồicháohànhcònnóngnguyên.Làvìlúccònđêm,thịtrằntrọcmộtlát,thịbỗngnhiênnghĩrằng:cáithằngliềulĩnhấykểrathìđángthương,còngìđángthươngbằngđauốmmànămcòngqueomộtmình.Giáthửđêmquakhôngcóthịthìhắnchết.Thịkiêungạovìđãcứusốngmộtngười.Thịthấynhưyêuhắn:đólàmộtcáilòngyêucủamộtngườilàmơn.Nhưngcũngcócảlòngyêucủamộtngườichịuơn.MộtngườinhưthịNởcàngkhôngquênđược.Chonênthịnghĩ:mìnhbỏhắnlúcnàythìcũngbạc.Dẫusaocũngđãănnằmvớinhau!Ănnămvớinhaunhư“vợchồng”.Tiếng“vợchồng”,thấyngườngngượngmàthinhthích.Đóvẫnlàđiềumongmuốnâmthầmcủaconngườikhốnnạnấychăng!Haysựkhoáilạccủaxácthịtđãlàmnổidậynhữngtínhtìnhmàthịchưabaogiờbiết?

ChỉbiếtrằngthịmuốngặpChíPhèo,gặphắnmànhắclạichuyệnđêmquathìchắcbuồncườilắm.Gớm!Saolạicóthứngườiđâumàlìquáthế!Ngườitangồiđấymàdámxánlănngayvào,nóchảngangngượcmàngườitakêubé,nólạilàmtohơn.Màkểthìcũngngùngờ.Cáithằngtrờiđánhkhôngchếtấy,nócònsợaimàhòngkêu.Nhưngmàđángkiếp.Thổtrậnấythậtlàphảibiết.Cứgọihômnaynhọcđừ.Phảichohắnăntígìmớiđược.Đangốmthếthìchỉăncháohành.Rađượcmồhôithìlànhẹnhõmngườingayđómà...Thếlàvừasángthìđãchạyđitìmgạo.Hànhthìnhàthịmaylạicòn.Thịnấubỏvàocáirổ,mangrachoChíPhèo.

Thằngnàyrấtngạcnhiên.Hếtngạcnhiênthìhắnthấymắtmìnhươnướt.Bởivìlầnnàylàlầnthứnhấthắnđượcmộtngườiđànbàcho.Xưanay,nàohắncóthấyaitựnhiênchocáigì.Hắnvẫnphảidoạnạthaylàgiậtcướp.Hắnphảilàmgìchongườitasợ.Hắnnhìnbátcháobốckhóimàbângkhuâng.ThịNởthìchỉnhìntrộmhắn,rồilạitoetoétcười.Trôngthịthếmàcóduyên.Tìnhyêulàmchocóduyên.Hắnthấyvừavuivừabuồn.Vàmộtcáigìnữa,giốngnhưănnăn.Cũngcóthểnhưthếlắm.Ngườitahayhốihậnvềtộiáckhikhôngđủsứcmàácnữa.ThịNởgiụchắnănnóng.Hắncầmlấybátcháođưalênmồm.Trờiơicháomớithơmlàmsao!Chỉkhóixôngvàomũicũngđủlàmngườinhẹnhõm.Hắnhúpmộthúpvànhậnrarằng:nhữngngườisuốtđờikhôngăncháohànhkhôngbiếtrằngcháoănrấtngon.Nhưngtạisaolạimãiđếnbâygiờhắnmớinếmvịmùicháo.

Hắntựhỏirồilạitựtrảlời:vìcóainấucháochoănđâu?Màcònainấuchomàănnữa!Ðờihắnchưabaogiờđượcsănsócbởimộttay“đànbà”.Hắnnhớđến“bàta”,cáiconquỷcáihaybắthắnbópchânmàlạibóplêntrên,trênnữa,nóchỉnghĩđếnsaochothỏanóchứcóyêuhắnđâu.Hồiấyhắnhai

mươi.Haimươituổi,ngườitakhônglàđá,nhưngcũngkhôngtoànlàxácthịt.Ngườitakhôngthíchcáigìngườitakhinh.Vảlạibịmộtconđànbàgọiđếnnhàmàbópchân!Hắnthấynhụchơnlàthích,huốnghồilạisợ.Quảthật,từkhibiếtrằngconvợchủsaihắnlàmmộtviệckhôngchínhđáng,hắnvừalàmvừarun.Khônglàmthìkhôngđược:mọiviệctrongnhà,quyềnđànbà.Chứhắn,hắncólòngnàođâu.Ðếnnỗingườiđànbàphátcáu.Bàthấyxaxôikhôngđược,phảilàmđếnnơi.Bàbảohắnrằng:“Màythựcthàquá!Contraigìhaimươituổimàđãnhưônggià”.Hắnvẫngiảvờkhônghiểu.Bàlẳnglơbảo:“Chảnhẽtaogọimàyvàochỉđểbópchânthếnàythôiư?...�