16for Quality Vol.22 No.209

May-June 20151

Toolsfor Quality

ใน บทความฉบบกอนหนาน ผเขยนไดแนะน�าใหรจกเครองมอ สองเครองมอในชด 7 New QC Tools ไดแก แผนผงกลม

เชอมโยง (affinity diagram) และแผนผงแสดงความสมพนธ (inter-relation diagram) ซงเปนเครองมอกลมแรกทมไวส�าหรบการท�าความเขาใจกบลกษณะปญหาทมความสบสน และแจกแจงปญหาใหชดเจนเพอน�าไปเปนจดเรมในการแกไขปญหา

มาในบทความฉบบน ผเขยนจะแนะน�าเครองมออก 2 เครองมอ ทน�ามาใชตอจากเครองมอชดแรกไดแก แผนผงตนไม และแผนผง เมทรกซ

หลงจากท�าความเขาใจกบปญหาแลว ขนตอนถดไปกคอ การคนหามาตรการ กลยทธ หรอวธการในการแกไขปญหา โดยแผน-

ผงตนไมเปนเครองมอทชวยคนหาวธการในการบรรลจดประสงค สวนแผนผงเมทรกซเปนเครองมอทใชแสดงถงความสมพนธหรอความเกยวของของประเดนทสนใจ

แผนผงตนไม (tree diagrams)

แผนผงตนไมเปนเครองมองาย ๆ ททกคนคงคนเคยกนด โดยลกษณะหนาตาของเครองมอตวนจะเหมอนกบชอของมน นนกคอ เรมจากประเดนหนงประเดนและแตกกงกานขยายออกไปเรอย ๆ เหมอนกบตนไม เพยงแตในการแสดงมกนยมจบตนไมนนนอนลง ดงแสดงในรปท 1

วบลย พงศพรทรพย

viboon@gmail.com

แผนผงตนไมและแผนผงเมทรกซ:

เครองมอในการคนหามาตรการตอบโต

Tools

Vol.22 N

o.2

09 M

ay-June 2015

17

ไมใหมความชนภายในบรรจภณฑ

ลดอากาศชนภายในบรรจภณฑ

ใสตวดดความชนลงในบรรจภณฑ

ปองกนไมใหอากาศชนเขามาภายในบรรจภณฑ

ใชบรรจภณฑทกนความชน

Clay Desiccant

Silica Gel

พลาสตก

กระจก

อะลมเนยม

▲ รปท 1 รปแบบของแผนผงตนไม

แผนผงตนไม ถกเรมใชครงแรกในการวเคราะหหนาทงานในวศวกรรมคณคา (value engineering) ในชอของแผนผงระบบ (sys-tem diagrams) หรอ Dendrograms ซงเรมจากการตงจดประสงคและด�าเนนการพฒนากลยทธสบตอกนเรอยมา เพอใหบรรลผลส�าเรจ ดงแสดงในรปท 2

▲ รปท 2 แนวคดของแผนผงตนไม

หรอพดงาย ๆ กคอ แผนภาพทใชแสดงถงวธการตาง ๆ ในการบรรลจดประสงค ดงตวอยางในรปท 3 ซงแสดงถงวธการทไมใหเกดความชนภายในบรรจภณฑ และรปท 4 ทแสดงถงวธการในการเพมก�าไรระยะยาว

▲ รปท 3 แผนผงตนไมสำ�หรบก�รปองกนคว�มชนในบรรจภณฑ

▲ รปท 4 แผนผงตนไมสำ�หรบก�รเพมกำ�ไรระยะย�วต�มแนวท�งคณภ�พ

อยางไรกตาม การทพบเหนแผนผงทมลกษณะเหมอนกบแผนผงตนไม กไมไดแปลวาจะเปนแผนผงตนไมเสมอไป เชน แผนผงสายการบงคบบญชา แผนผงจ�าแนกองคประกอบผลตภณฑ ฯลฯ เนองจากแผนผงเหลานมไดมความหมายในการแสดงถงการวเคราะหขอมลเชงค�าพด แตใชเพอจ�าแนกรายการหรอองคประกอบยอยเทานน

ในการสรางแผนผงตนไม ใหเรมจากการก�าหนดจดประสงคทตองการและเขยนลงในกลองดานซายมอ หลกจากนนใหท�าการระดมสมองผานการด เพอคนหาวธการตาง ๆ ทสามารถท�าใหบรรล จดประสงคนน โดยเรมจากแนวคดหลกและยอยลงไปถงวธการยอย หลงจากนนน�าการดตาง ๆ มาวางตอดานขวามอ โดยเรมจากวธการหลก และตอดวยวธการยอย จนไดถงวธทสามารถน�าไปปฏบตได

เมอน�าการดวางจนครบถวนแลว ใหท�าการทวนสอบความ ถกตอง รวมถงความครบถวนวายงมวธการอน ๆ ทยงไมไดน�ามาเขยนไวหรอไม โดยการอานยอนกลบจากการดขวามอสด วาวธการ ดงกลาวสามารถท�าใหเกดผลลพธในชองซายมอหรอไม ดงแสดงในรปท 1

แผนผงเมทรกซ (matrix diagram)

แผนผงเมทรกซ เปนเครองมอททกคนรจกและคนเคยกนด ตงแตสมยเรยนหนงสอแลว เพราะกอนไปโรงเรยนจ�าเปนตองดแผนผงเมทรกซกอนวาวนนมเรยนอะไรบาง

ผอานคงเดากนออกแลววา ก�าลงพดถง “ตารางสอน” นนเองตารางสอนเปนรปแบบหนงของแผนผงเมทรกซ ทใชแสดง

แนวทาง

จดประสงค

จดประสงค

จดประสงค

กลยทธ

กลยทธ

จดประสงค

วธการ

วธการ

วธการ

วธปฏบต

วธปฏบต

เพมก�าไร

ลดตนทน

เพมรายรบ

เพมปรมาณขาย

เพมราคาขาย

Cycle Time

Warranty

Waste

ออกแบบผลตภณฑใหม

ท�าโปรโมชน

วธปฏบต

วธปฏบต

วธปฏบต

วธปฏบต

วธปฏบต

วธปฏบต

วธปฏบต

แนวทาง

ท�าให

ท�าอยางไร ?ท�าอยางไร ?

ท�าให

Vol.22 N

o.2

09 M

ay-June 2015

18

Tools

ความสมพนธของวนและเวลา โดยความสมพนธทเกดขนคอวชาเรยน

แผนผงเมทรกซจงเปนเครองมอทใชในการแสดงความสมพนธ

ระหวางตวแปรหรอปจจยตาง ๆ ทสนใจ โดยอาศยรปแบบของตาราง

ไขว เพอชวยในการวางแผนตดสนใจหรอการพจารณาผลกระทบทจะ

เกดขน ดงแสดงในรปท 5

▲ รปท 5 แผนผงเมทรกซแสดงคว�มสมพนธของคว�มตองก�รลกค�และคณลกษณะ

ของไฟฉ�ย

รปแบบของแผนผงเมทรกซทพบเหนโดยทวไปมกเปนแบบตว

L ซงเปนการแสดงความสมพนธของปจจย 2 ปจจย โดยปจจยแรกอย

แถวนอนทางดานบนและปจจยท 2 อยแถวตงทางดานซายมอ ดงแสดง

ในรปท 5 แตนอกจากนแลวยงมแผนผงเมทรกซแบบตว T ตว Y ตว X

ดงแสดงในรปท 6 ซงเปนการแสดงความสมพนธของปจจยทมากกวา

2 ปจจยอกดวย

▲ รปท 6 แผนผงเมทรกซรปแบบต�ง ๆ

ส�าหรบการแสดงความสมพนธ มกใชสญลกษณงาย ๆ แทน

ความสมพนธ ณ ต�าแหนงทเกดการตดกนของตาราง เชน วงกลมซอน

กนสองวง แทนมความสมพนธกนสงมาก วงกลมหนงวง แทนมความ

สมพนธกนสง และสามเหลยม แทนมความสมพนธกนนอย สวนชองใด

ปลอยวางไว แสดงวาไมมความสมพนธกนเลย ดงแสดงไวในรปท 5

แตนอกจากการประเมนความสมพนธกนดวยวธทกลาวไป

ขางตนแลว อาจประเมนความสมพนธโดยการใชตวเลขแทนความ

สมพนธกได ดงตวอยางในรปท 6

▲ รปท 6 ก�รใชแผนผงเมทรกซเพอตดสนใจท�งเลอก

เมอไดวธการในการบรรลจดประสงคจากแผนผงตนไมรปท 3

แลว ขนตอมาคอการตดสนใจเพอเลอกวธการทดทสด ดงนน จงน�าวธ

การทไดมาวางไวในแถวตงดานซายมอ และท�าการก�าหนดเกณฑเพอ

ประเมนทางเลอก ซงในทนจะพจารณาจากมมมองดานความส�าเรจ

ความเปนไปได และความคมคา ดงแสดงไวในแถวนอนดานบน

หลงจากนนท�าการประเมนวาแตละวธการมคะแนนในแตละ

ดานเปนอยางไร อยางเปนอสระ เมอประเมนเสรจแลว ใหน�าคะแนน

ทไดมาคณกนเปนคะแนนรวม และเลอกทางเลอกทมคะแนนมากทสด

จะเหนไดวาทงแผนผงตนไมและแผนผงเมทรกซ ตางกเปน

เครองมอทใชกนอยโดยทว ๆ ไป เพราะนอกจากจะเปนเครองมอทสราง

งายแลว ยงเปนเครองมอทชวยจดระเบยบวธคดใหสะดวกตอการ

ท�าความเขาใจอกดวย

เอกสารอางอง

โยชโนบ นายาทาน, 7 New QC Tools เครองมอสคณภาพยคใหม

กรงเทพฯ: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน), 2545