281154 Eddiks 03-05:Layout 1 - Röben Tonbaustoffe GmbH · 4 Corporate Design in baksteen: vierde...

1

Röben Tonbaustoffe GmbH • Postfach 1209 • D-26330 Zetel

Telefoon ++49 44 52 880 • Fax ++49 44 52 882 45 • www.roeben.com • [email protected]

EXEMPLUM

Time Warner Cable Arena in Charlotte, North Carolina (VS)

Triangle Brick / Röben baksteen BOBCATS

17

281154_Eddiks_U1-U4_Nederland:Layout 1 21.01.2009 7:56 Uhr Seite 1

81

EXEMPLUMImpressum

Uitgever:

Röben Tonbaustoffe GmbH

D-26330 Zetel

Concept en realisatie:

Werbeagentur Eddiks & Onken, Oldenburg

Tekst:

Bellmann, Gröning & Partner, Hamburg

Robert Uhde, Oldenburg

Eddiks & Onken, Oldenburg

Foto’s:

Justus Grosse, Bremen

Pagina 20 boven

Urs F. Kluyver, Hamburg

Pagina’s 6-13, 24-29, 60-69

Jens Lehmkühler, Bremen

Pagina’s 22 -23


Pagina’s 18, 19, 20 beneden, 21

Thomas Schlegel, Lunzenau

Pagina’s 44 -47

Cornelia Suhan, Dortmund

Pagina’s 14-17, 56-59

Armin Wenzel, Sielenbach

Pagina’s 70 -75

James West/West Productions,

North Carolina, VS

Pagina’s 1, 34-43

Fotostudio Zahn, Großenkneten

Pagina’s 31-33, 48-51, 52-55

Druk en verwerking:

Prull-Druck, Oldenburg

© Copyright by Röben Tonbaustoffe GmbH 2008

17

DE RÖBENVERTEGENWOORDIGERS

Oost-België +Luxemburg

Rudi Ceyssens

Alice Nahonlaan 4

B-3550 Heusden-Zolder

Tel. (0 11) 57 28 46

Handy 04 78 32 51 90

Fax (0 11) 57 38 32

eMail: [email protected]

1 1

2 3

4

West-België

Chris Vandousselaere

Voorjaarstraat 28

B-2610 Wilrijk

Tel. (03) 8 27 87 01

Handy 04 75 29 45 26

Fax (03) 8 27 55 24


NederlandFaçade Nederland BV Derk LottermanPostbus 23NL-3860 AA NijkerkTel. (0 33) 2453498Handy 06 53 37 10 48Fax (0 33) 2 45 4854eMail: [email protected]

NederlandFaçade Nederland BV Jos NeetPostbus 23NL-3860 AA NijkerkTel. (0 33) 2453498Handy 06 51 49 74 22Fax (0 33) 2 45 4854eMail: [email protected]


3

OVER DIT NUMMER

Beste lezer, hartelijk dank dat

u in zo groten getale na de

laatste editie van onze Röben

Exemplum zo positief op

ons nieuwe concept hebt

gereageerd. Door de royale

opzet komen de afzonderlijke

projecten inderdaad meer tot

hun recht. Ook ditmaal willen

wij hiervan gebruik maken en

stellen u bezienswaardige

voorbeelden van moderne

baksteenarchitectuur uit

binnen- en buitenland voor.

Dat het materiaal baksteen

nog steeds trendy is, bewijst de

dit jaar voor de eerste keer uit-

geloofde Fritz-Höger-Preis

2008. In totaal 322 bijdragen

werden ingezonden voor de

door het initiatief Bouwen met

Baksteen georganiseerde

wedstrijd. En zo wordt ook het

assortiment voor onze nieuwe

EXEMPLUM-editie met een

grote variëteit gepresenteerd –

van het woningencomplex in

de vrije natuur tot aan het aan

het water gelegen kantoorloft,

van de sport- tot aan de

productiehal.

Zo vormen de acht woon-

blokken met rijtjeshuizen in Ut-

recht van het gerenommeerde

Rotterdamse architectenbureau

KCAP een fraai voorbeeld van

een geslaagde nieuwbouw. Om

de gebouwen optimaal in de

urbane context in te voegen

koesterden de architecten hoge

verwachtingen van de karakte-

ristieke uitstraling van de Rö-

ben Wasserstrich WIESMOOR

kolenbrand-bont. Het onder-

werp homogeniteit treffen we

eveneens aan bij de uitbreiding

van een productiehal in

Oldenburg (Duitsland): hier

maakt een speciale handsorte-

ring van de Röben baksteen

NEUMARKT herfstkleur een

perfecte overgang van de

nieuw bouw naar het bestaande

gebouw van het bedrijf mogelijk.

Heel andere eisen stelde het

ontwerp van de idyllisch in de

vrije natuur gelegen wijk met

rijtjeshuizen “Beerental-Terras-

sen” in Hamburg-Eißendorf

(Duitsland), waarbij het levendige

kleurenspel van de Röben

baksteen DORNUM de attracti-

viteit en woonwaarde van het

complex verhoogt. En bij de

tegen de helling gelegen

woonblokken in het Zwitserse

Rosenbüchel werd de Röben

baksteen RYSUM bontgevlamd

gebruikt. Het ongebruikelijke

rederijkantoor in het Oost-

Friese Neermoor (Duitsland) en

het nieuwe kantoorgebouw

voor de toeleverancier van

auto-onderdelen in Hamburg

overtuigen door hun hoog-

waardige vormgeving met de

Röben baksteen NEUMARKT

blauwrood. Bij de sanering

van het woningencomplex in

Hamburg-Eilbek werd daaren-

tegen een effectief Warmte

Isolatie Systeem met

WESTERWALD steenstrips op

de aanwezige façades aange-

bracht om het oorspronkelijke

karakter van het rondom ge-

moderniseerde gebouw zoveel

mogelijk te bewaren.

Bij de kantoorlofts in de Über-

seestadt in het Duitse Bremen

koesterden de ontwerpers

hoge verwachtingen van de

mediterrane uitstraling van de

handvorm MOORBRAND

leembont. Meer naar het

blauwbruin neigt daarentegen

de baksteen ACCUM die

met zijn ongebruikelijke

kleurenrijkdom de moderne

architectuur van het nieuwe

kantoorgebouw in Brinkum

bij Bremen karakteriseert.

Overeenkomstig elegant

presenteert zich de school-

sporthal in het Saksische

Stollberg (Duitsland) met zijn

overtuigende contrast in

materiaal tussen glas en de

zwarte Röben keramische

baksteen FARO. Een stralend

witte aanblik toont daarente-

gen de woning van architect

Bamps Carol in het Belgische

Antwerpen, dat haar

tijdloos-moderne uitstraling te

danken heeft aan de Röben

keramische baksteen OSLO

parelwit in een fraai samen-

spel met een zwarte baksteen.

Ik vraag uw bijzondere aan-

dacht voor de Time Warner

Cable Arena in Char lotte,

North Carolina, VS.

Voor dit grandioze project

heeft Triangle Brick, een

dochter van de Röben groep,

een exclusieve baksteen ge-

bakken.

Wij hopen dat wij u met ons

assortiment interessante

suggesties voor uw eigen

projecten hebben gegeven en

stellen uw adviezen van uw

bureau voor onze volgende

editie bijzonder op prijs.

Veel plezier bij het lezen.

Wilhelm-Renke Röben

281154_Eddiks_03-05:Layout 1 21.01.2009 8:30 Uhr Seite 3

44

Corporate Design in baksteen:

vierde bouwfase- uitbreiding

van een administratiekantoor en

magazijn aan de Merkurring in

Hamburg. Pagina 6

Reflecting the past, embracing

the future: nieuwbouw van een

evenementencentrum met een

nuttig oppervlak van meer dan

70.000 m² in Charlotte, North

Caroline, VS. Pagina 34

Hoog op de helling – voor

huurders met een ruime blik:

nieuwbouw van een woningen-

complex met veertien huizen

boven St. Gallen in Zwitserland.

Pagina 70


EXEMPLUM17EXEMPLUM17

Boven: modern ha-

vengebouw:

exclusieve kantoor-

lofts en winkelunits

in de Überseestadt

in Bremen.

Pagina 18

Rechts: elegant

contrast. Moderne

schoolsporthal in

de historische

bebouwing.

Pagina 44

Streng en speels:

rijtjeshuizen met

een hoge architec-

tonische kwaliteit

in Utrecht.

Pagina 56

Corporate Design in baksteen – administratiekantoor en

magazijn aan de Merkurring in Hamburg 6

Oase in de stad- woning

en kantoor in Antwerpen 14

Modern havengebouw – kantoorlofts in

de Überseestadt in Bremen 18

Gezinsvriendelijk wonen – 64 rijtjeshuizen en

twee-onder-een-kapwoningen in Hamburg-Harburg 24

Een huis als een schip – kantoorgebouw

in Neermoor, Oost-Friesland 30

Reflecting the past, embracing the future -

Time Warner Cable Arena in Charlotte, VS 34

Elegant contrast - schoolsporthal

in het Saksische Stollberg 44

Op elkaar ingespeeld duo – kantoorgebouw

en productiehal in Oldenburg 48

Duidelijk geformuleerd – kantoorgebouw

in Brinkum bij Bremen 52

Streng en speels – woningbouw

in Utrecht 56

EXEMPLUM spezial

Warmte Isolatie Systeem + Röben bakstenen steenstrips

aan het voorbeeld van een Hamburgse saneringsmaatregel 60

Nieuwe façades met Warmte Isolatie Systeem – sanering

van 4 woningen in Hamburg-Eilbek 64

Hoog op de helling, voor huurders met een ruime blik – woningen -

complex “Rosenbüchel” bij het Zwitserse St. Gallen 70

EXEMPLUM archiv 76

De Röben PlanungsService voor

ontwerpers en architecten 80

Impressum 81

InhoudOase in de stad:

woning en kantoor

in Antwerpen,

geheel in de stijl

van de Nieuwe

Zakelijkheid.

Pagina 14


6

R ö b e n b a k s t e e n N E U M A R K T b l a u w r o o d , g e v l a m d ,

O b j e c t f o r m a a t 2 D F

A r c h i t e c t e n : D o r a t a B a n c e r e k ,

P e t e r B i e l e f e l d t ,

S a i n t - A n d r é - d e B u è g e s ,

F r a n k r i j k

A D M I N I S T R A T I E K A N T O O R E N M A G A Z I J N A A N

D E M E R K U R R I N G I N H A M B U R G

Corporate Des ig


7

Aan de Merkurring, een industriegebied

gelegen aan de oostelijke stadrand van

Hamburg, slechts enkele minuten rijden ver-

wijderd van de autosnelweg naar Lübeck,

hecht men grote waarde aan een verheven

architectuur. De ongebruikelijk hoge vorm-

gevingsstandaard is een aanmerkelijk voor-

deel qua marketing en locatie voor bedrijven

die zich hier vestigen. Schuin tegenover de

verkoopruimten van een autosalon die zich

met dure merken als Rolls-Royce en Ferrari

wendt tot welgestelde autofans, zorgt de fa.

Wulf Gaertner Autoparts AG ervoor, dat

auto’s zo lang mogelijk rijvaardig blijven.

s ign in Baksteen


Juist op de gebogen metsel -

werkvlakken brengt de

blauwrood gevlamde

Röben baksteen NEUMARKT

zijn hele levendigheid tot

uitdrukking. Het expressieve

kleurenspel en de fijne

oppervlakteglans geven

aan de architectuur haar

bijzondere cachet. De

rondlopende blauwe

band van geglazuurde

keramische bakstenen als

ook de blauw gelakte

stalen elementen beant-

woorden aan het Corporate

Design van het bedrijf.


In de royaal van glas voorziene entree zet

het metselwerk zich consequent voort.

Samen met de elementen van staal en glas

vormt zij een harmonische, moderne een-

heid. De historische VW-kever uit 1962 neemt

een prominente plaats in deze omgeving in.


12

Bij de eerste uitbreiding werd

een brug over de binnenplaats

voor de leveranciers aange-

bracht om zo de kantoorunits

van de bebouwing met de

nieuwe kantooruitbreidingen te

verbinden. De vormgeving van

deze brug citeert met de aan-

geduide ronding van het kwa-

drant de vorm van het bestaan-

de gebouw. De bovenste afslui-

ting is eveneens een citaat van

het tegenoverliggende gebouw

dat met dezelfde Röben baks-

teen werd gebouwd. De lateien

en vooral de bekleding van de

brug zijn als prefab elementen

in het 2DF-formaat uitgevoerd.

De afsluiting van deze uitbrei-

ding richting zuiden vormt het

trappenhuis met de aanduiding

van een toren in een open, ver-

zinkte staalconstructie.

De uitbreiding naar het westen

is door de van glas voorziene

trappenhuizen sterk geleed. Zij

vormen aan de ene kant een

verbindend element tussen oud

en nieuw, aan de andere kant

accentueren zij de hoeken van

de nieuwbouw. Deze trappen-

huizen zijn eigenlijk als vluch-

troutes bedoeld. De binnenmu-

ren zijn met Röben bakstenen

NEUMARKT blauwrood in het

2DF-formaat uitgevoerd, de

vloeren en trappen bestaan uit

onbewerkt sierbeton, de leunin-

gen zijn van RVS.

Hier in de laatste bouwfase

bevindt zich ook de nieuwe

hoofdingang. Deze wordt via

een uit drie verdiepingen

bestaande glazen piramide met

een geheel uit glas bestaande

dubbele lift ontsloten. Een VW-

kever uit 1962 in de entree ver-

wijst op decoratieve wijze naar

de geschiedenis van het bedrijf.

Bij de entree worden de bakste-

nen van de buitenfaçade weer

opgenomen – deze ruimte is

eveneens volledig met Röben

2DF-bakstenen NEUMARKT

blauwrood bekleed. De binnen-

hoek van het gebouw opent

zich naar de rotonde met de

Mercuriuszuil die zich in de

beglazing weerspiegelt. Als het

donker is, worden alle ver -

diepingen van de glazen pirami-

de – evenals de trappenhuizen –

verlicht, zodat de glans van de

baksteenoppervlakken volledig

tot zijn recht komt.

De op de bovenste verdieping

naar de straat gelegen kantoren

van deze uitbreiding springen

5 m terug. Aan de ene kant als

een extra vluchtroute bedoeld,

aan de andere kant zijn de 5 m

brede stroken – evenals het

daarachter liggende dakvlak –

van groen voorzien, zodat je

vanuit elk kantoor de groenvoor-

zieningen kunt zien. De terug-

springende kantoorverdieping

matigt optisch gezien in aanmer-

kelijke mate de impact van het

bijna 17 m hoge gebouw.

In het achterste, vanaf de straat

nauwelijks waarneembare deel

van het gebouw, maar ten dele

ook zichtbaar tussen de eerste

en laatste bouwfase, strekt zich

het hoogbouwmagazijn uit. De

muren bestaan hier uit lichte

sandwichpanelen die door verti-

cale baksteenbanden van

Röben prefab elementen wor-

den onderbroken en verluch-

tigd en zo een bijdrage leveren

aan de optische uniformiteit

van het gebouwencomplex.

Bij Meyle hecht men grote waar-

de aan kwaliteit en details.

Daarvan getuigen niet alleen de

producten, maar ook de vele

oorkonden op de gangen, die

verleend werden voor voortref-

felijke prestaties voor het

management en het medewerk-

ersbeleid. Voor het Corporate

Design en de Corporate Identity

staat ook de blauwe band van

geglazuurde Röben keramische

bakstenen die decent van de

eerste tot en met de laatste

bouwfase om het hele admini-

stratiekantoor heen loopt. Zelfs

in dit detail kwaliteit qua vorm-

geving.

Hier worden kwalitatief hoog-

waardige onderdelen “just in

time” op de juiste plaats

afgeleverd. 10.000 verschillende

Meyle-producten worden vanuit

het noordoosten van Hamburg

naar 120 landen gezonden.

Behalve een perfecte logistiek

heb je daarvoor vooral ruimte

nodig. Het centrale magazijn in

de tot 17 meter hoge hal bevat

22.000 plaatsen voor paletten.

Gecombineerd met de centrale

administratie is het gebouwen-

complex echter zo briljant

ontworpen dat je zijn geweldige

dimensie nauwelijks opmerkt.

Binnen 10 jaar is hij in vier

bouwfasen gegroeid. In 1997

ontstond de eerste, terwijl de

laatste bouwfase nu gereed is

gekomen. En toch maakt alles

de indruk alsof het uit één stuk

is opgetrokken. Het verbinden-

de element dat als een “rode

draad” om het gehele gebouw

heen ligt, is de Röben baksteen

NEUMARKT blauwrood. Van-

wege zijn blauwbonte, glan-

zende kleur die aan de façade

een levendig karakter verleent,

viel de beslissing voor de baks-

teen al tijdens de eerste

bouwfase. Tot en met de

laatste bouwfase werd die

consequent gerealiseerd. In

deze 10 jaar is de kleur van de

steen bij de productie niet

veranderd. Zowel voor de

opdrachtgever als de architect

was dit een heel belangrijke,

onontbeerlijke kwaliteitsfactor.

De eerste bouwfase werd in de

noodoostelijke bocht van de

Merkurring gebouwd. De ronde

geometrie volgt de bocht en

loopt naar binnen uit. Hier

bevond zich de hoofdingang

met de administratie. De

architecten Peter Bielefeldt en

Dorota Bancerek hebben zich

bij de architectonische vormge-

ving van de uitbreidingen auto-

matisch op de specificaties van

het oorspronkelijke ontwerp

afgestemd zodat het Meyle-

complex één geheel vormt.

Uitnodigend opent zich de toegang

naar de rotonde met de Mercuriuszuil.


13

Het attractieve samenspel “staal-glas-baksteen”

wordt in veel details in en aan het gebouw

gevonden. Het getuigt van een hoge eis, grondige

planning en consequente realisatie.


14

A r c h i t e c t C a r o l B a m p s , A n t w e r p e n

W O N I N G E N K A N T O O R

I N A N T W E R P E N

R ö b e n k e r a m i s c h e b a k s t e e n O S L O p a r e l w i t , g l a d

O b j e c t f o r m a a t 2 2 0 x 1 0 5 x 5 2 c m

R ö b e n k e r a m i s c h e b a k s t e e n FA R O z w a r t g e n u a n c e e r d , g l a d

Oase in de s

In de 16de eeuw was de Vlaamse stad

Antwerpen dankzij zijn belangrijke haven de

rijkste handelsmetropool van Europa. Vandaag

de dag getuigen de talrijke historische beziens-

waardigheden in het centrum van de stad nog

van deze tijd. Zo’n 300 jaar later, aan het einde

van de 19de eeuw, ontstond o.a. de bekende

wijk Zurenborg met zijn schitterende gebouwen

in de art-nouveaustijl. De fraaiste huizen van de

wijk staan in de straat Cogels Osiley waar de

welgestelde burgers van de stad in slechts

enkele jaren een echte droomstad met rijk ver-

sierde façades en talloze speelse details hebben

gecreëerd.


e stad


16


17

Een in het bouwlichaamgeïntegreerde trapontsluit de woningenop de bovenverdieping.

Links:stralend witte baksteen -architectuur in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid en van het Bauhaus.

Ruim vier kilometer verderop in

zuidwestelijke richting in de De

Bosschaertstraat is een duidelijk

contrast met de herenhuizen

aan de Cogels Osiley te vinden.

Op een afgesloten perceel met

binnenplaats - heerlijk rustig en

beplant met bamboe - midden

in de stad heeft de architect

Carol Bamps een uitgesproken

modern uit drie verdiepingen

bestaande huizenrij voltooid. In

plaats van erkers, torentjes of

met zuilen versierde villa’s zie je

daar stralend witte baksteen-

architectuur in de stijl van de

Nieuwe Zakelijkheid en het

Bauhaus. De langgerekte, over

de gehele rij met een lessen-

aarsdak bedekte vleugel inte-

greert ook acht individueel ge-

sneden woon- en kantoorunits

– in een daarvan werkt Carol

Bamps zelf en woont daar met

zijn gezin. Twee extra apparte -

menten staan in een verhoogd

aan de straat liggend bouwli-

chaam ter beschikking.

Naar het noorden, in de

richting van de privé toegangs-

weg en de aangrenzende

bebouwing in de De

Bosschaertstraat, presenteert de

elegant vormgegeven

nieuwbouw zich relatief ge-

sloten met smalle horizontale

reeksen vensters. Alle ingangs-

deuren alsmede het front naar

het kantoor van Carol Bamps

werden daarbij om inkijk tegen

te gaan van turkooisgroen

gematteerd ondoorzichtig glas

voorzien. Op halve hoogte onts-

luit een in het bouwlichaam

geïntegreerde smalle trap twee

dakwoningen. De andere zes

woningen zijn op de begane

grond toegankelijk.

Het boven de dakvoet schuin

oprijzende lessenaarsdak is van

beneden af niet zichtbaar, zodat

de huizenrij hier eerder een

kleinschalige indruk maakt.

Aanmerkelijk urbaner en royaler

gaf Carol Bamps de aan de

achterkant gelegen tuinzijde

vorm die met haar open en

nadrukkelijk moderne uitvoering

met de zwart geëncadreerde

reeksen vensters aan gebouwen

van Le Corbusier doet denken.

Door de oprijzende "Hoge

Muur” bij de vorst en de uit een

1,5 verdieping bestaande twee-

de bovenverdieping schijnt de

nieuwbouw hier optisch gezien

duidelijk volumineuzer te zijn

dan aan de straatkant. Om extra

ruimte voor de woonkamer op

de begane grond en de ver -

trekken op de eerste verdieping

te krijgen werden de lager ge -

legen niveaus elk door een naar

de tuin naar voren springend

volume uitgebreid. Door de

ritmisch in elkaar geschoven

plaatsing van de bouwlichamen

worden afhankelijk van het per-

spectief volledig uiteenlopende

aanzichten mogelijk. Het

oppervlak van het platte dak van

het afwisselend uit twee- of drie

verdiepingen bestaande bijge-

bouw wordt op de tweede

bovenverdieping als balkon

gebruikt.

Nog meer nuttig oppervlak

bieden de twee aan de buiten-

zijden van de rij gelegen

huizen. Hier heeft Carol Bamps

extra bij het naar voren ge -

schoven bouwlichaam een

kleiner uit één verdieping

bestaand volume op de begane

grond ingevoegd, dat in

contrast met andere witte

metselwerkfaçades met

diepzwarte bakstenen werd

opgetrokken om zo de ge -

varieerde staffeling aanvullend

te accentueren. Het dakvlak van

het uit één verdieping be -

staande bijgebouw staat eve-

neens als balkon ter beschikking.

Alle façades werden als twee-

schalige muur met spouwmuur-

isolatie en bekledingsmetselwerk

uitgevoerd waardoor de omge-

vende baksteenarchitectuur en

de op het perceel aanwezige

baksteenmuren werden voortge-

zet. Voor de witte vlakken werd

de Röben keramische baksteen

OSLO parelwit, glad in het bij-

zondere formaat 220 x 105 x 52

mm gebruikt. Behalve over -

wegingen qua vormgeving

stond daarbij vooral de kwaliteit

van het materiaal op de voor-

grond. Want de Röben kerami-

sche bakstenen met hun hoog-

waardige wit brandende klei-

soorten hebben een water -

opname van duidelijk minder

dan 2%, zodat het stof dat

overal op gaat zitten, door de

volgende regenbui gewoon

weer wordt afgewassen. “Dit

vond ik bij dit project bijzonder

belangrijk,” aldus Carol Bamps.

“Want met een grauwe sluier

zou het stralend witte karakter

van de architectuur helemaal

niet tot zijn recht komen. “Voor

de beide zwarte bijgebouwen

werd in contrast met de witte

vlakken de Röben keramische

baksteen FARO zwart genuan-

ceerd, glad gebruikt - "de don-

kerste steen die ik op de markt

kon vinden!" aldus de architect.

Op de bouwlocatie werden ver-

volgens alle witte façades wit

gevoegd. “Op deze wijze komt

het markante zwart-witte

contrast nog beter uit.”


18

R ö b e n

M O O R D B R A N D l e e m b o n t

O n t w e r p : H i l m e s L a m p r e c h t A r c h i t e k t e n .

B r e m e n

K A N T O O R L O F T S I N D E Ü B E R S E E S T A D T

I N B R E M E N

Modern h


19

Steeds groter wordende schepen en alsmaar

modernere overslagtechnieken hebben sinds

de jaren 60 van de vorige eeuw in vele

Europese metropolen geleid tot het sluiten

van dichtbij de stad gelegen haveninstallaties.

Ook in de hanzestad Bremen. Zo’n 15 jaar na

sluiting van de zich aldaar bevindende haven

voor overzees verkeer is er nieuw leven bij de

oude dokken te vinden. Momenteel wordt het

voormalige havengebied tot aan 2019 in

een nieuwe stadswijk getransformeerd. Het

ontwerp met een totaal oppervlak van 288 ha

heeft als voorbeeld een “netwerk vormende

stad met een hoog ontwikkelde nijverheid,

nieuwe vormen van dienstverlening en

moderne levensvormen”.

n havengebouw


Boven:

rondom de oude Europahaven ontstaan

in totaal acht nieuwe direct aan het

water gelegen kantoorgebouwen.

Links:

een fraai detail: een maritiem rekwisiet

voor baksteenmetselwerk van rustieke

Röben -verblendsteen MOORBRAND

leembont.

Boven rechts:

verspringende metselwerkvlakken en

buitengalerijen aan de zuidzijde zijn de

typische kenmerken van het gebouw.

Rechts:

de meer nuchtere noordzijde neemt de

streng geometrische lijnen van de

historische bebouwing op en zet deze

op moderne wijze voort.


23

Links:

licht en transparant is het gebouw

naar het water geopend.

Rechts:

luchtig uitzicht over het aan -

grenzende havenbekken en de op

de tegenoverliggende oever ont-

staande "Schuppen 2 (Loods 2)".

ook het nieuwe gebruik van het

gebouw duidelijk,“ beschrijft

architect Hans-Jürgen Hilmes

het ontwerp. In contrast met de

streng symmetrische stramien-

maat van het oude gebouw

werd bij het Port-2-gebouw

echter heel bewust een ritmisch

verluchtigde vormgeving van de

façade met verdiepingsgewijs

terugspringende metselwerkv-

lakken gerealiseerd.

Extra verlevendigd wordt de

architectuur van de nieuwbouw

door de integratie van terug

liggende buitengalerijen aan de

ononderbroken met grote

raamvlakken geopende zuid-

zijde. De op alle vier bovenver-

diepingen ingevoegde galerijen

bieden de medewerkers van de

in Port 2 gevestigde bedrijven

een luchtig uitzicht over het

aangrenzende havenbekken en

de op de tegenoverliggende

oever langzaam ontstaande

"Schuppen 2” die na de gereed-

koming individuele kantoor- en

atelierruimtes moet bieden.

Bij de zoektocht naar een

geschikte steen voor de vorm-

geving van de verschillende

metselwerkvlakken viel de keus

na intensief zoeken tenslotte op

de Röben MOORBRAND leem-

bont in het grote normaal

formaat 240 x 115 x 71 mm.

“De steen beantwoordt met zijn

licht rustieke, daarbij echter

desondanks moderne karakter

precies aan onze voorstellin-

gen,” motiveert architect Hans-

Jürgen Hilmes de beslissing.

Door de aangenaam warme,

bijna mediterrane kleurnuance

van de -verblendsteen wordt

enerzijds een contrast met de

antracietkleurig vormgegeven

raamprofielen en de zichtbaar

gebleven stalen balken tussen

de afzonderlijke verdiepingen

gevormd. Tegelijkertijd contra-

steren de stenen duidelijk met

de omgevende bebouwing –

met name met de donkere met-

selwerkvlakken van de aangren-

zende Speicher 1 alsmede de

markant glinsterende aluminium

buitenhuid van het ernaast

gelegen kantoorgebouw Port 4.

Geaccentueerd door de crème-

kleurige voegmortel en extra

verlevendigd door het optrek-

ken in het zogen. “wilde ver-

band” is een elegant façade-

beeld ontstaan dat zich speels

licht aan het moderne karakter

van de nieuwe wijk aanpast.

De eerste nieuwe gebruiker op

het areaal was de Hogeschool

voor Kunsten van Bremen die

eind 2003 het op de monu-

mentenlijst staande pakhuis

Speicher XI in de “Holz- und

Fabrikenhafen” betrok. In het

voorjaar van 2005 viel ver -

volgens het startschot voor de

transformatie van de in het

zuidoosten aangrenzende ont-

werpfase „Speicherhafen" met

een totaal nuttig oppervlak van

ongeveer 60.000 m². Rondom

de centrale Europahaven en

vlakbij de in 1950 gebouwde

en intussen voor andere doel-

einden gebruikte "Speicher 1"

ontstaan hier momenteel ge -

baseerd op het steden-

bouwkundige ontwerp van het

Bremense kantoor Hilmes

Lamprecht Architekten in totaal

acht nieuwe, direct aan het

water gelegen kantoorge -

bouwen. De verschillende

gebouwen werden hoofdzake-

lijk als nieuwbouwvariant van

de veel gevraagde kantoorlofts

geconcipieerd. Met hun naar

keuze tussen 50 en 300 m²

grote, flexibel te gebruiken en

overwegend uit twee ver -

diepingen bestaande units

bieden zij hun huurders een

bijzonder maritieme ambiance.

Het project wordt gecomple-

teerd door een in het noordoo-

sten aangrenzende wijkgarage

met 400 vaste parkeerplaatsen

en een supermarkt.

Een markante blikvanger langs

de nieuw vormgegeven rij aan

de Europahaven is het eind

2007 door Hilmes Lamprecht

opgeleverde kantoorgebouw

"Port 2". De uit vijf verdiepingen

bestaande nieuwbouw biedt

acht exclusieve kantoorlofts en

vier uiteenlopend grote winke-

lunits die alle reeds voor het

afsluiten van de bouwwerk-

zaamheden volledig konden

worden verhuurd. Om de

nieuwbouw harmonisch in de

stedenbouwkundige context te

integreren besloten de archi-

tecten om de door grote

glasvlakken geopende baks-

teenarchitectuur van het aan

de achterzijde aangrenzende –

en eveneens door Hilmes

Lamprecht voor andere doel-

einden getransformeerde –

pakhuis Speicher 1 op te

nemen en op moderne wijze

voort te zetten. "Op het eerste

gezicht worden zo de vroegere

functie van het areaal, maar


24

R ö b e n b a k s t e e n D O R N U M s m e l t - b o n t A r c h i t e c t e n P P L - A r c h i t e k t u r u n d

S t a d t p l a n u n g , H a m b u r g

B E E R E N T A L - T E R R A S S E N

6 4 R I J T J E S H U I Z E N E N T W E E - O N D E R - E E N - K A P W O N I N G E N

I N H A M B U R G - H A R B U R G

Gezinsvrien d


25

Langenberg, Kusselhang, Erlenhöhe en Hügelhain

– ongebruikelijke namen voor straten in Hamburg.

Maar deze bevinden zich dan ook niet in de city,

maar ten zuiden van de Elbe, in de stadswijk

Harburg, om precies te zijn in Eißendorf. In de

Harburger Bergen hebben gletsjers in de een na

laatste IJstijd hier reusachtige zandmassa’s tot een

hoogte van 100 meter achtergelaten. Zo hoog is

het in het Beerental niet, maar ook hier is het

ongewoon heuvelachtig. Een attractief woonge-

bied, dichtbij de Harburger binnenstad en

ondanks de nabijheid van de A7 und de Elbtunnel

rustig en groen. Hier zijn veel wandelpaden en er

is zelfs een boswachterij. Ideaal voor gezinnen

met kinderen.

n delijk wonen


26


27

Links boven en beneden:

spelen, rennen, fietsen – in deze

straten heerst het leven. De

bonte façadebeelden van

metselwerk en kleurrijk vorm-

gegeven verspringende ver -

diepingen vormen daarvoor de

vriendelijke omlijsting.

Rechts boven:

naar de helling openen zich de

rijtjeshuizen met ervoor aan -

gebrachte balkons en wentel-

trappen. Het metaal van deze

constructies staat in een fraai

contrast met het rode metsel-

werk.

Rechts beneden:

een kijkje in het “dal”. In het

welige groen zijn metselwerk en

gevelvlakken kleurige stippen.


28

En zo voldoet het woningencom-

plex “Beerental- Terrassen" in-

derdaad aan zijn klinkende

naam, want het ligt – omsloten

door het oude bomenbestand –

op een terrasvorming plateau dat

lange tijd diende als sportterrein

voor de medewerkers van een

Hamburgs bedrijf. De ontsluiting

van het perceel door de to-

egangsweg naar het bouwterrein

werd door de grote hoogtever-

schillen echter bemoeilijkt.

"

Zin in Wonen" – onder dit motto

maakt GS-Bau GmbH reclame

voor de wijk met 64 rijtjeshuizen

en twee-onder-een-kapwonin-

gen. Het stedenbouwkundige

concept dat al enkele jaren voor

het begin van de bouw was ont-

staan, moest het bouwbedrijf in

zijn bestaande vorm overnemen.

De verschillende huistypen kon-

den echter vrij worden ontwor-

pen.

Verbindend element bij

alle 64 rijtjeshuizen en

twee-onder-een-kapwo-

ningen zijn de metsel-

werkvlakken van Röben

bakstenen DORNUM

smelt-bont. De kleuren

van de vezelcementbe-

kledingen verschillen van

huizengroep tot huizen-

groep.

Röben baksteen DORNUM

smelt-bont: variaties in

rood met krachtige smelt-

accenten. Geen steen is

dezelfde, niets wordt her-

haald. Een metselwerk

met karakter en

levensvreugde.


29

conventioneel werden gemetseld,

besloot men om bij de lateien

Röben prefab elementen te

gebruiken; deze kunnen snel en

economisch worden geïnte-

greerd, want er is geen betimme-

ring nodig en ze kunnen direct

van metselwerk worden voor-

zien. Voor de aannemer echter

zeer belangrijk: op grond van de

typeproef beschikken zij over het

statische bewijs.

Als contrast met het baksteen-

metselwerk zijn de verspringende

zolderverdiepingen met vezelce-

mentplaten bekleed. De kleuren

wisselen tussen de afzonderlijke

huizengroepen. Bij de gevels

zijn ze met de baksteen-

vlakken ingekast. De ingangen

wordt extra benadrukt door

pleister vlakken en kleurrijk ge -

accentueerde voordeuren. Ook

bij het kleuren concept heeft de

overheid haar voorstellingen

doen gelden en daarmee

deze kleuren- en materiaalmix

beïnvloed.

Bij de vormgeving van de daken

besloot men voor groenvoor -

zieningen; aan de ene kant om

een verbinding met de welige

natuur rondom het woongebied

tot stand te brengen, aan de

andere kant om de afvoer van

het regenwater te reguleren.

De lange ontwerptijd is niet voor

niets geweest. Er ontstond een

bebouwing waarvan de afzon-

derlijke bouwvelden zich met

hun mix van kleuren harmonisch

in het heuvelachtige landschap

invoegen. De rustige woonstraat,

die hier en daar met aanzienlijke

hoogteverschillen tussen de

huizen door kronkelt, biedt – tot

groot plezier van de talrijke

kinderen – een geweldige baan

voor bobbycars en skateboards.

Hier stond het gezinsvriendelijke

wonen met uiteenlopende

plattegronden en een aantrekke-

lijke, hoogwaardige vormgeving

van het buitengebeuren op de

voorgrond. Michael Freitag,

Hamburgs voormalige senator

van stadsontwikkeling, had

destijds persoonlijk de eerste

steen gelegd en daarmee de

grote betekenis van het project

in het kader van de Hamburgse

stadsontwikkeling met de

“Sprong over de Elbe” ge -

documenteerd.

Het vormgevend basisthema

wordt door een kleurenconcept

met drie hoofdkenmerken be-

paald: het dominerend element

wordt gevormd door de be -

kledingsvlakken met de Röben

baksteen DORNUM smelt-bont.

Qua materiaal en kleur zijn ze

voor het hele bouwproject

dezelfde. Terwijl de façades

Terzijde van de straten

ontsluiten smalle

weggetjes de

woningencomplexen

en openen steeds

weer nieuwe

perspectieven vol

afwisseling.


30

K A N T O O R G E B O U W I N N E E R M O O R ,

O O S T - F R I E S L A N D

R ö b e n b a k s t e e n N E U M A R K T b l a u w r o o d g e v l a m d

A r c h i t e c t C h r i s t i a n K i r c h h o f f ,

N e e r m o o r

Een huis als een schip

Al van verre valt het markante gebouw in het

industriegebied van het plaatsje Neermoor in

Oost-Friesland op, dat als een scheepsboeg uit

het landschap oprijst. Hier heeft Siegfried

Bojen zijn heel persoonlijke werkwereld

gecreëerd. ‘Hey snackt nich veel’ (Hij zegt niet

veel), met moeite is aan hem een “Moin”

(goeiendag) te ontfutselen. Maar hij staat met

beide benen op de grond. Reeds op 23-jarige

leeftijd had hij zijn kapiteinsbrevet, vier jaar

later zijn eerste kleine vrachtschip. Vandaag de

dag zijn het meer dan 20 schepen die onder de

vlag van Reederei Siegfried Bojen de rivieren en

zeeën in Europa en in de hele wereld bevaren.

Zelf heeft hij twee scheepstypes ontwik-

keld,waarmee de vloot verder krachtig moet

groeien.


32

Een trappenhuis als

een scheepsdek: vanaf

het scheepsvloerparket

tot aan de RVS-reling

zet het maritieme

karakter zich in het

interieur van het

gebouw consequent

voort.

Rechts boven:

een schip in de haven – deze

indruk geeft het gebouw te

midden van uitgestrekte

waterpartijen en brede

houten vlonders.

Rechts beneden:

maritieme details, zoals

navigatielichten als buiten-

verlichting en patrijspoorten

in de vorm van cirkelvormige

ramen harmoniseren bijzon-

der goed met het blauwrood

gevlamde baksteenmetsel-

werk van de Röben bakstenen

NEUMARKT.

rijzen als een boeg uit het

bouwlichaam op. Met de jonge

architect Christian Kirchhoff,

natuurlijk eveneens uit Neer-

moor, vond Bojen een partner,

die zijn voorstellingen creatief

realiseerde. Traditie en modern

design vullen elkaar aan tot een

geslaagde maritieme architec -

tuur die een rederij tot eer

strekt.

Bij de façade bepalen baksteen,

gecombineerd met glas en staal,

het beeld. Architect Christian

Kirchhoff heeft heel bewust zijn

keuze op een donkere steen

laten vallen. Als bij een schip

verbindt hij daarmee kracht,

sterkte en stabiliteit. Aan de

gevelzijde rijzen twee futuri-

stisch aandoende grote stalen

masten over vier verdiepingen

naar het naar voren springende

dak omhoog. Op twee baks-

teenlisenen na is de gevel van

glas voorzien en zorgt - zoals

op de brug van een schip -

voor een ruime blik naar

voren.

De signalen staan op expansie –

niet alleen te water maar ook te

land. Meer dan veertig jaar had

Siegfried Bojen woning en

kantoor onder één dak ver-

enigd, toen besloot hij tot

nieuwbouw. Ook hier bewees

hij, hoe hij met zijn omgeving

vergroeid was. Hij verhuisde

niet, zoals de meeste andere

rederijen, naar het water in het

vlakbij gelegen Leer, maar bleef

zijn geboorteplaats Neermoor

trouw. Slechts enkele honder-

den meters van de oude locatie

liet hij een nieuw huis bouwen

en haalde daarbij het water en

maritieme uitstraling naar en in

zijn huis. Hier voelt hij zich in

zijn element.

Het huis “drijft” in een klein

park. Grote natuurstenen

symboliseren de oever, hierop

volgen brede houten vlonders

die het huis in leiden. Daartus-

sen steeds weer kabbelend

water en planten. Het kantoor-

gebouw lijkt op een schip dat in

de haven ligt, de beide zijgevels

De baksteenkeuze viel op de

NEUMARKT blauwrood bont-

gevlamd van Röben, omdat deze

door zijn kleurenspel en de

afwisselende schakeringen bij

verschillende zonnestanden de

uiteenlopende kleurgeving van

het water zeer dicht benadert.

Dit effect wordt extra versterkt

door de weerspiegeling van de

façade in het glas.

Het strikte maritieme karakter

aan de buitenzijde wordt in het

interieur van het gebouw voort-

gezet. In plaats van een conven-

tioneel trappenhuis met gangen

zijn er drie open "dekken" die

gefaseerd worden ontsloten.

Smalle lichtbanden van blauw

glas zorgen binnen voor meer

licht en weerspiegelen ook hier

het element water. De grote

ronde vensters doen aan

patrijspoorten denken. Aange-

zien het bouwlichaam met zijn

glazen gevel strikt op het zuiden

is gericht, wordt de bezoeker in

licht badende vertrekken ont-

vangen. Grote ramen in de

kantoren maken het werken

zonder kunstlicht mogelijk en de

brede ramen in de dakvlakken

verspreiden het licht - als een

atrium in een modern luxepas-

sagiersschip – tot op de begane

grond. Op de vloer ligt een

combinatie van scheepsvloer -

parket en een als donker mar-

mer werkende starlight vloerbe-

dekking, met kleine, spieg -

elende ingesloten voorwerpen.

De RVS leuningen van de

trappen leiden – vormgegeven

als scheepsrelingen - naar de

afzonderlijke "dekken".

Aan de muren hangen schil -

derijen en foto’s van de Bojen-

vloot vanaf de oprichting van de

rederij; en voor het kantoor van

Siegfried Bojen een muur met

glazen klokken die de tijden van

New York, Londen, Tokio,

Sydney en Neermoor aangeven.

Maar "Moin" zeggen ze hier op

elk moment van de dag.


33


34

T I M E W A R N E R C A B L E A R E N A

C H A R L O T T E ( V S )

Tr i a n g l e B r i c k / R ö b e n K l i n k e r

B O B C AT S r o o d g e v l a m d e n g e e l g e n u a n c e e r d

A r c h i t e c t e n : O d e l l A s s o c a t e s , I n c .

E l l e r b e B e c k e t A r c h i t e c t s

a n d E n g i n e e r s

T h e F r e e l o n G r o u p , I n c .

embra c

Reflecting the p


35

Charlotte in North Carolina is een moderne, zich

dynamisch ontwikkelende stad met het op één

na grootste financiële centrum van de Verenigde

Staten. Hier leeft een voortdurend groeiende

bevolking van jonge, goed opgeleide vakkrach-

ten. Er bevindt zich bovendien een aantal cultu-

rele attracties die zowel bezoekers als ook inge-

zetenen aanlokken. De huidige economische

opbloei van Charlotte berust op een 250-jarige

geschiedenis van ambitieuze en hard werkende

bewoners, die de stad op de rode leem van deze

omgeving hebben opgebouwd.

a cing the future

e past,


Een ware zee aan licht,

kleuren en vormen: Plaza en

hoofdingang van de Arena.


38


39

Architectuur en bouw -

materiaal in een prachtig

samenspel: glas, staal en de

objectsteen BOBCATS in de

kleuren roodgevlamd en ge-

el-genuanceerd van Triangle

Brick, dochter van de Röben

groep.


40

Een van de vele fraaie gevarieerde kanten van de

Arena baksteenarchitectuur met historische

vormgevingskenmerken, liefelijke details in de

façade, voortgezet in de bestrating en omlijsting van

verhoogde bloembedden.


41

In de schemering ontwikkelt zich de volledige

kleurenrijkdom en transparantie van de Arena.

De verschillende bouwmaterialen worden

door doelgerichte lichtaccenten effectief

geënsceneerd.


42

Een hoge zuilengalerij geeft de Plaza vóór de Arena

een bijzonder karakter. Daarvoor koos de bekende

kunstenaar Adrew Leicester vormen uit de regionale

textielindustrie: kolossale, kleurige spoelen van

keramiek, kegelmetselwerk van profielstenen en

garenklossen als lichtgevende voorwerpen.


43

Vandaag de dag staan moderne

torenflats trots en beschermend

te midden van historische

bakstenen gebouwen – het

architectonische landschap

weerspiegelt zowel het erfgoed

van het Amerikaanse Zuiden als

ook de progressieve houding

van de stad.

In het historische centrum van

de stad werd onlangs de “Time

Warner Cable Arena” (vroeger

“Charlotte Bobcats Arena”) als

thuisbasis van het NBA-team

van de Charlotte Bobcats geo-

pend. Het organisch-ronde ge-

bouw met een nuttig oppervlak

van meer dan 70.000 m² werd

in oktober 2005 op een 3,6 ha

groot perceel voor een bedrag

van 265 miljoen USD (ca. 207

miljoen euro) voltooid. Met

inbegrip van verschillende sport-

manifestaties, concerten en

congressen vinden hier jaarlijks

150 evenementen plaats.

Bovendien is het evenementen-

gebouw niet zomaar een arena.

Hij werd door de stad Charlotte

voor de burgers van Charlotte

gebouwd en laat aanschou-

welijk verleden, heden en

toekomst zien van de “Queen

City”.

“De voor de buitenfaçades ge-

bruikte rode baksteen reflec-

teert het industriële verleden

van de stad,” aldus Marley

Carroll, Senior Principal van het

architectuurkantoor Odell

Associates, dat met de opdracht

voor de nieuwbouw werd belast

en die samen met Ellerbe Becket

en de Freelon Group, Inc. heeft

gerealiseerd. “Om tegelijkertijd

de moderne oriëntatie en de

economische kracht van de

stad te documenteren hebben

wij de bakstenen door moder-

ne materialen als metalen en

glazen vlakken gecomple-

teerd.”

De uitwendige vormgeving van

de nieuwbouw werd sterk door

de stad Charlotte beïnvloed:

“Om bijdragen voor het con-

cept van de bouw te krijgen

werden reeds bij de voorbe -

reidende werkzaamheden van

de planning verscheidene

openbare vergaderingen ge -

organiseerd,” kijkt Marley

Carroll terug. “In die tijd

hebben wij uiteenlopende

bijdragen, ideeën en tekeningen

van de bewoners en van de ge-

meenteraad verzameld om er

zeker van te zijn dat de arena

integraal bestanddeel van de

stad werd en in het stedelijke

beeld zou passen.” Tenslotte

gaven alle betrokkenen hun

goedkeuring. Hierbij bleef het

doel van het ontwerp bestaan

dat de nieuwbouw bij het hi-

storische aanzien en stads -

gevoel moest passen en tevens

tot uitdrukking moest brengen,

dat Charlotte een levende ge-

meente met een veelbelovende

toekomst is.

In bijna alle steden in de Ver-

enigde Staten worden tegen-

woordig omvangrijke stadsver-

nieuwingen en steden -

bouwkundige revitaliserings-

projekten uitgevoerd. Charlotte

is een goed voorbeeld voor de-

ze ontwikkeling: “De Arena

werd heel bewust als initiator

voor groei en ontwikkeling in

de regio geconcipieerd,” ver-

klaart Marley Carroll het

concept. “Bovendien moest de

nieuwbouw heel doelgericht de

revitalisering van het stedelijk

centrum bevorderen.” Behalve

het oppervlak voor de Arena

werden daarom ook de omlig-

gende percelen in de steden-

bouwkundige planning opgeno-

men: “In de directe omgeving

zijn talrijke winkels, restaurants

en bedrijvenunits. De omgeving

werd daarom volledig voetgan-

gersvriendelijk gemaakt zonder

dat het autoverkeer werd ver-

bannen. Dit alles heeft de vorm

en vormgeving van het gebouw

sterk beïnvloed.” Zo werd onder

andere ook een halte van het

stadsspoor bij de Arena ge -

opend.

Een belangrijk aspect van de

nieuwbouw is zijn voorbeeld -

karakter met het oog op het ge-

bruik van materialen die ook in

de historische wijk te zien zijn:

“Rode baksteen vind je overal in

Charlotte,” aldus Mile Umphlett

van Triangle Brick, het in

Durham gevestigde dochter -

bedrijf van Röben. “Als je de

historische gebouwen ter plekke

bekijkt, dan zie je overal rode

bakstenen – vooral bij de oude

molens, magazijnen en fabrie-

ken van de vroegere belangrijke

textielindustrie.”

Vandaar dat rode bakstenen

natuurlijk ook de eerste keus

van de architecten voor de

nieuwbouw van de Arena

waren. “Aangezien de ontwer-

pers naar een baksteen zochten

die bij de architectuur van

Charlotte past, hebben wij een

royale “Utility Brick” (ca. 306 x

102 x 102 mm) strangperssteen

geleverd – een roodgevlamde

steen die zich voortreffelijk aan

deze omgeving aanpast.

Met het perspectief van de

voetgangers werd bij de

afmetingen van de baksteen

ook rekening gehouden. “Door

de afmetingen van het ge-

bouw besloten wij om een

voor Amerikaanse verhoudin-

gen relatief grote baksteen te

gebruiken om zo de gewenste

indeling te bereiken en een

menselijk te ervaren maatstaf

mogelijk te maken, “ aldus

Marley Carroll.

Aanvullend werd de esplanade

bij de ingang van de Arena

door conische zuilen versierd.

“Om een historische, maar ook

moderne uitstraling te bereiken

hebben wij door Röben voor

deze zuilen speciale profielste-

nen laten vervaardigen,” legt

Mike Umphlett uit. En dat met

succes: de vormgeving lukte zo

goed dat het project intussen

met de North Carolina Brick

Award 2007 van het North

Carolina American Institute of

Architect werd onderscheiden.

De nieuwbouw van de Time

Warner Cable Arena vertoont

een harmonisch samenspel van

historische en moderne

elemen ten. De rode baksteen-

façades citeren daarbij de im-

posante baksteenarchitectuur

van de stilgelegde textiel -

molens, terwijl de materialen

metaal en glas tevens naar de

toekomst wijzen. Met de over-

tuigende verbinding van beide

polen lukte het de architecten

om een indrukwekkend

architectonische logo voor de

stad Charlotte te creëren.


Elegant c


45

A r c h i t e c t e n B a u k o n z e p t

P l a n u n g s g e s e l l s c h a f t m b H ,

L i c h t e n s t e i n

S C H O O L S P O R T H A L

I N H E T S A K S I S C H E S T O L L B E R G

R ö b e n k e r a m i s c h e b a k s t e e n FA R O

z w a r t g e n u a n c e e r d , g e s c h i l f e r d

t contrastHet Carl-von-Bach gymnasium in het Saksische

Stollberg is een plaats waar goed onderwijs

wordt aangeboden. In het schitterende

Jugendstilgebouw dat in 1903 in een fraai park

aan de noordelijke rand van het Erzgebirge

werd gebouwd, hebben al veel bekende per-

soonlijkheden op wiskunde, geschiedenis,

scheikunde of Duits zitten blokken – waaronder

de letterkundige Hellmuth Karasek of de auteur

Reiner Kunze. Oorspronkelijk werd de school als

Königlich Sächsisches Lehrinstitut (Koninklijk

Saksisch Onderwijsinsituut) gebouwd, later

vond de Hans-Beimler-Oberschule er onderdak.

Sinds 1997 draagt de school de naam van de

belangrijke machine-ingenieur Carl von Bach

(1847 – 1931).


46

In 2006 werd het eerbied -

wekkende gymnasium uitge-

breid met een moderne sport-

hal met drie velden. De aan de

noordwestelijke rand van het

schoolterrein op een helling

opgetrokken nieuwbouw is

allereerst bedoeld als sport-

en vrijetijdsmogelijkheid voor

de ruim 800 leerlingen van het

Carl-von-Bach-Gymnasium. Na

schooltijd staat de hal boven-

dien voor de sportverenigingen

van de stad alsmede voor open-

bare feestelijke manifestaties,

seminars, concerten of con -

ferenties met maximaal 1000

bezoekers ter beschikking. Door

het flexibele gebruik kan het

gebouw niet alleen optimaal

worden benut, maar is er ook

heel bewust een nauwere

dialoog tussen school en stad

mogelijk.

Met de planning van de maat-

regel had het district Stollberg

in het voorjaar van 2004 de

Bauconzept Planungsgesell-

schaft mbH uit het nabijgelegen

Lichtenstein belast. Het bureau

met zo’n 100 medewerkers

heeft reeds talrijke projecten

op het gebied van school-

en sportbouw gerealiseerd

waaronder twee sporthallen

met drie velden in Freiberg, de

sporthal met twee velden van

de Internationale School in

Dresden of de wielerbaan in

Erfurt. Bovendien heeft het

bureau zich ook bezigge -

houden met de omvangrijke

saneringen van de historische

Jugendstilbaden in Dessau en

Zwickau die beide in nauw

overleg met de monumenten-

zorg dienden plaats te vinden.

Overeenkomstig hoge eisen

stelde ook het ontwerp van de

hal met drie velden in Stollberg.

Want op grond van de aanslui-

ting op de aanwezige, als

cultuurhistorisch monument

geclassificeerde bebouwing was

ook hier een nauwe afstem-

ming met het bureau van de

deelstaat voor monumenten-

zorg noodzakelijk. In plaats van

een stilistische toenadering

tot de historische baksteen -

architectuur te laten plaats -

vinden, besloten de ontwerpers

echter van meet af aan voor

een uitgesproken moderne

vormgeving om de sporthal niet

met de oudbouw te laten

concurreren. In een duidelijk

contrast met de bebouwing

ontstond een uit één verdieping

bestaande, minimalistische

nieuwbouw in gecombineerde

bouwwijze van gewapend

beton/staalvakwerk met een

vensterfront op de begane

grond en een translucide glas-

constructie. Het noordwestelijke

gedeelte van de hal met de

toestelruimtes werd daarbij in

de bestaande glooiing ingebed,

zodat het van buiten zichtbare

volume optisch gezien duidelijk

kon worden gereduceerd. De

hoofddraagconstructie van de

hal wordt gevormd door holle

profielbalken/vakwerkspanten

op ingeklemde stalen kolommen.

De binnenmuurvlakken van de

sporthal werden bekleed met

een absorberende oppervlak -

constructie van berkenhout-

multiplexplaten, de plafondafs-


47

luiting vormen geperforeerde

stalen trapeziumprofielen. Om

ondanks de verschillende detail-

lering van beide bouwlichamen

een visuele verbinding tussen

oud en nieuw tot stand te

brengen werden de massieve

gewapende betonfaçades in

navolging van het bestand met

een ononderbroken baksteen-

bekleding met aan de binnen-

zijde liggende spouwmuuri -

solatie uitgevoerd. De keuze

van de ontwerpers viel snel op

de Röben keramische baksteen

FARO, zwart genuanceerd,

geschilferd: “Die diepzwarte

keramische klinkers accenturen

de moderniteit van de hal en

maken tegelijkertijd een interes-

sant verband met het oranje-

gele metselwerk van het oude

gebouw mogelijk,” motiveert

projectleider Mario Böttcher de

materiaalkeuze van het bureau.

"Bovendien brengen de stenen

met hun bijna abstracte uitstra-

ling een interessant materiaal-

contrast met de omlopende

glazen façade tot stand." In de

sectoren boven het vensterfront

op de begane grond werden

voor een vlotte en zuinige

voortgang van de bouw in

nauwe samenwerking met de

Röben-PlanungsService prefab

lateien gebruikt.

In het interieur maakt de inte-

gratie van een speciaal isolatie-

glas voor de omlopende glazen

façade verlichting met daglicht

zonder slagschaduwen en ver-

blinding van de hal mogelijk.

Om een optimale flexibiliteit te

garanderen staan bovendien

een verduisteringinstallatie, een

mobiel scherm en een moderne

vouw-/kanteltribune gereed die

al naargelang gemakkelijk naar

binnen gereden en in één vlak

met de muur geïntegreerd kan

worden. In het Carl-von-Bach-

Gymnasium is men zo te allen

tijde op de meest uiteenlopende

eisen voorbereid.


48

A r c h i t e c t e n H S - A r c h i t e k t e n , H a m b u r gR ö b e n b a k s t e e n N E U M A R K T h e r f s t k l e u r

K A N T O O R G E B O U W E N P R O D U C T I E H A L I N O L D E N B U R G

Op elkaar ingespeeld D


49

In het zuiden van Oldenburg werd onlangs een

productielocatie voor hoogwaardige precisie -

machines uitgebreid. Op het aanwezige perceel

van het bedrijf in de stadswijk Kreyenbrück

vlakbij het Osternburger Kanal heeft het bedrijf

zijn hele productie en softwareontwikkeling

onder één dak geconcentreerd. Door de voort-

durende groei had de directie in 2001 reeds de

beslissing genomen om het oorspronkelijke

bedrijfsoppervlak uit te breiden. Kort daarna

kreeg tenslotte het Oldenburgse architecten -

bureau Kneteman + Partner de opdracht om een

op het belendende perceel liggende voormalige

onderhoudshal voor tanks van de Bundeswehr

te verbouwen en uit te breiden tot een moderne

productiehal.

d Duo


50


51

hoogd. Beide bouwlichamen

worden verbonden door een

ononderbroken met blauw ge-

kleurd glas vormgegeven brug

die op de tweede verdieping

over de interne toeleverings-

straat heen ligt.

Om de nieuwbouw daarbij zo-

veel mogelijk aan de bestaande

architectuur aan te passen had-

den de architecten rondom

Horst Stapelfeldt zich van meet

af aan vastgelegd op rode bak-

stenen voor het bekleden van

de gewapende betonfaçades.

Door de goede ervaringen was

daarbij oorspronkelijk gepland

om opnieuw de Röben baks-

teen GREETSIEL te gebruiken.

"Intussen werken wij echter

met een hypermoderne nieuwe

productieoven", deelt de be-

drijfsleider van Röben, dhr. H.J.

Reske, mee die bij de planning

betrokken was. "Door deze

technische omschakeling kon-

den wij de GREETSIEL niet meer

in dezelfde uitvoering produce-

ren." Als alternatief werd daa-

rom de erop lijkende Röben

baksteen NEUMARKT herfst-

kleur gebruikt. Een bijzonder

gevoelige fase was daarbij de

sector van de brugverbinding

tussen beide bouwfases: "Om

hier een vloeiende overgang tot

stand te brengen hebben wij

voor deze zone een speciale

handsortering geleverd." Het

overtuigende resultaat was dat

oud en nieuw een harmonisch

duo vormen en van buitenaf ten

aanzien van de gebruikte steen

nauwelijks zijn te onderscheiden.

Voor de vloer in het interieur

van de nieuwe productiehal

werd gebruik gemaakt van

het Röben VIGRANIT® fijn gres -

materiaal. Om in alle sectoren

een duurzame onverslijtbare

en flexibele vloerbedekking te

realiseren die naast een optisch

hoogwaardige en slipvrij

oppervlak ook een bijzondere

stabiliteit met een hoge punt -

belastbaarheid garandeert,

werden de platen met de tril -

methode aangebracht. Het

systeem berust op het machinale

intrillen van de vloertegels in

een mortelbed, zodat de bed-

specie extreem sterk wordt

verdicht. Dit als een perfecte

basis voor de veel soortige

productieprocessen van het

bedrijf.

Een parallel aan de hal verlopen-

de gangzone ontsluit daarbij een

eveneens nieuwe afdeling voor

kantoren, contacten en kantine.

Onmiddellijk naast deze produc-

tiehal – en slechts gescheiden

door een interne toeleverings-

straat die vanaf de toegangs-

poort aan de "An der Kolck -

wiese"-straat in oost-westelijke

richting verloopt -, werd het be-

drijfsoppervlak van de onder -

neming intussen met een

tweede uitbreiding aangevuld.

De door de Hamburgse HS-

Architekten rondom Holger

Schmidt ontwikkelde nieuwe

montage- en productiehal met

een geïntegreerde admini -

stratievleugel zet het bestaande

architectonisch harmonisch ge-

construeerde geheel in noorde-

lijke richting voort en neemt

daarbij heel bewust de markante

vormgeving van de in 2001

voltooide eerste uitbreiding op.

Beide bouwfases werden in een

bouwwijze van gewapend beton

en prefab elementen met een

voorgezet schoon metselwerk

van rode bakstenen gebouwd.

En zoals de eerste uitbreiding

werd ook de objectuitbreiding

van de HS-Architekten met een

oprijzende kant van het gebouw

met een royaal van glas voor -

ziene, naar de straat gelegen in-

gang gevormd. "Als alternatief

zouden we natuurlijk ook een

afwijkende vormgeving voor de

nieuwe uitbreiding hebben

kunnen ontwikkelen,” blikt

projectarchitect Horst Stapelfeldt

van bureau HS-Architekten

terug. "Maar in samenspraak

met de opdrachtgever was het

snel duidelijk, dat de nieuw -

bouw zich stilistisch gezien

tegen de eerste uitbreiding

moest aanleunen om zo een

homogene totaalindruk van het

complex te bereiken."

Om de noodzakelijke productie-

capaciteiten onder te brengen

werd de nieuwe productiehal

anders dan de voor het meren-

deel uit twee verdiepingen be-

staande eerste uitbreiding door-

lopend in drie verdiepingen

uitgevoerd. Om desondanks een

symmetrische indruk te krijgen

werd het oostelijke gedeelte van

de oudbouw met de schuin

oprijzende ingangsfront in het

kader van de nieuwe uitbreiding

met een extra verdieping ver-

Links boven:

eerste bouwfase met

naderhand aangebrachte

bovenverdieping.

Links onder:

tweede bouwfase, de

bestaande architectuur

exact aangepast.

Rechts:

hoogste puntbelastingen

maken geen indruk op

deze schudvloer: Röben

VIGRANIT® fijn gres-

materiaal lichtgrijs,

fijnkorrelig, geëngobeerd,

20 x 10 cm.


52

R ö b e n b a k s t e e n A C C U M b l a u w - b r u i n

A r c h i t e c t e n N P C N a u m a n n P e t e r s e n C o n r a d ,

B r e m e n

K A N T O O R G E B O U WI N B R I N K U M B I J B R E M E N

De belastingadvies-sociëteit Kattau + Partner

met vestigingen in Brinkum bij Bremen en

Rostock adviseert onder één dak haar cliënten

op het gebied van ondernemen en belastingen.

In de hoofdvestiging in Stuhr-Brinkum was het

kantoor met in totaal vier partners en ruim

Duidelijk gefor m


53

25 medewerkers tot voor kort in het centrum

van de plaats in gescheiden kantoorruimtes

gevestigd. Aangezien de vertrekken aldaar in

toenemende mate niet meer aan de eisen van

de sociëteit beantwoordden, besloten de part-

ners vorig jaar om op een attractieve locatie een

representatief nieuw kantoorgebouw te laten

bouwen en wel bij het begin van de bebouwde

kom om daarmee direct voor de poorten van

de hanzestad Bremen een advies- resp.

“Kompetenz-Center Bremer Str. 71” samen te

stellen.

or muleerd


54

Edele optiek:

met zijn intensieve kleurenspel en

zilverachtig glanzende opper -

vlakken is de Röben baksteen

ACCUM blauw-bruin ideaal voor de

moderne façadevormgeving.

Geen optische misleiding: de

voorzijde van het gebouw rijst

schuin omhoog. En de zolder-

verdieping is in vergelijking

met de lager gelegen niveaus

schuin verspringend aange-

bracht.


55

van het perspectief optisch

verwarrend voorkomt. Eerder

wat bescheiden presenteert

zich daarentegen het ingangs-

front op het zuidwesten met

de relatief kleine ramen geo-

pende façade. Achter het ge-

bouw bevinden zich 46 parke-

erplaatsen, waarvan een deel

onder de gedeeltelijk ver-

hoogde eerste verdieping.

Alle metselwerkvlakken wer-

den met de Röben baksteen

ACCUM in het 240 x 115 x

71 mm grote normaal formaat

uitgevoerd. “Vooral door zijn

moderne, niet al te technische

karakter,” deelt Tilmann Con-

rad mee. "Bovendien heeft

ons het levendige blauwvio-

lette kleurenspel overtuigd,

dat van opzij bekeken een

enigszins zilverachtige uitstra-

ling heeft." In het samenspel

van de bakstenen met de smal

geprofileerde donkergrijze

raamkozijnen, de grijze eter-

nietpanelen en de wit gelakte

houten panelen van de zol-

derverdieping ontstond een

elegant façadebeeld met een

edele optiek. Om daarbij een

homogeen façadebeeld te be-

reiken werden de bakstenen

op de bouwlocatie met trasce-

ment lichtgrijs gevoegd. “Eer-

der hadden we ook andere

oplossingen getest. Het ge -

kozen trascement heeft echter

het voordeel, dat de voegen

bij vocht niet donker worden,”

aldus Tilmann Conrad.

Overeenkomstig hoogwaardig

presenteert zich de materiaal-

geaccentueerde vormgeving

van het interieur met geslaag-

de details zoals de onbewerkt

gelaten schone betonmuren in

de ontvangsthal of de intelli-

gent geïntegreerde daklichten

op de tweede verdieping. Op

alle niveaus werd nieuw op

maat gemaakt meubilair inge-

voegd, dat harmonisch bij de

aanwezige kantoormeubels

past. Centraal daarbij staat de

grote vergaderruimte op de

tweede verdieping, die ook

door cliënten voor aandeel-

houdersvergaderingen kan

worden benut. En verder is er

in ruime mate voor comfort

gezorgd: naast een groot

dakterras op de tweede ver-

dieping met een wijds uitzicht

over het onbebouwde land-

schap werd op wens van de

opdrachtgever ook een fitness-

ruimte voor de medewerkers

in het plan opgenomen. Zo

zijn zij ook op de moeilijkste

situaties voorbereid.

Met de planning en realisatie

van het project werd tenslotte

het Bremer Büro NPC Naumann

Petersen Conrad belast. In

nauwe samenwerking met het

Bauteam Nord als hoofdaan-

nemer realiseerde het bureau

een moderne en royale kan-

toornieuwbouw die op drie

niveaus in totaal 1100 m²

kantooroppervlak voor in

totaal 45 medewerkers ter be-

schikking stelt. Door het ten

opzichte van de vroegere

ruimtes duidelijk vergrote be-

drijfsoppervlak werd daarbij

de basis geboden om behalve

het kantoor Kattau + Partner

ook het advocatenkantoor dr.

Jürgen Nazarek, de Constand

Wirtschaftsprüfungsgesell-

schaft mbH en de Confairenz

Unternehmensberatung GmbH

de nieuwbouw te laten be-

trekken.

Ondanks de vrij krappe

kosten begroting lukte het de

ontwerpers om een over -

tuigende en hoogwaardige

architectonische realisatie van

alle specificaties tot stand te

brengen. Met inachtneming

van het bestemmingsplan

realiseerde projectarchitect

Tilmann Conrad een duidelijk

en eenvoudig geformuleerd

blok in trapsgewijs opklim-

mende bouwwijze met een

duidelijk terugspringend pent-

house. Aan de onderste twee

niveaus werd met een in alle

sectoren compleet opgehan-

gen metselwerkfaçade vorm-

gegeven. Bij het vrijgebleven

basement en in enkele andere

gedeeltes werd de baksteen-

façade door een band van

uiteenlopend grote donker-

grijze eternietpanelen aange-

vuld, die zich meanderend om

het gehele gebouw wikkelt.

De zolderverdieping werd

daarmee contrasterend van

een wit gelakt larikshouten

beschot voorzien.

Nog een markante blikvanger

is de door grote raamop-

pervlakken geopende, enigs-

zins schuin oprijzende op het

zuidoosten gelegen sluitgevel

van het gebouw, dat aan de

drukke Bremer Straße ligt.

Extra aantrekkelijk wordt het

aanzien doordat de zolderver-

dieping hier in vergelijking

met de andere twee onderste

niveaus enigszins schuin ver-

springend aangebracht werd

– een eenvoudige kunstgreep

waardoor het aanvankelijk

schijnbaar eenvoudig ge -

structureerde blok afhankelijk

Elegant samenspel in

duidelijk geformuleerde

proporties: donkergrijze

raamkozijnen, royale

glasvlakken, grijze

eternietpanelen, wit

gelakte hout en edel

baksteenmetselwerk.


57

De stadswijk “Leidsche Rijn” in het westen van

Utrecht is momenteel het grootste

nieuwbouwgebied van Nederland. Midden in de

Groene Weide, tussen oude boerderijen en uit-

gestrekte boomgaarden zijn hier sinds 2001

omstreeks 10.000 woningen voor ruim 25.000

bewoners ontstaan. Op het tijdstip van de

gereedkoming in 2025 moet de nieuwe wijk dan

volgens de planning ca. 30.000 nieuwe wonin-

gen voor in totaal 80.000 (!) bewoners beschik-

baar stellen. In het centrum van Leidsche Rijn

wordt momenteel de deelwijk “Het Zand” ont-

wikkeld. Rondom het nieuw aangelegde park

“Grond Zandveld” en grenzend aan het nauw

met de natuur verbonden Rijnpark in het westen

moeten hier tot 2011 in totaal 4.200 apparte-

menten voor 12.000 bewoners zijn vervaardigd,

de meeste daarvan als eigen woning.

A r c h i t e c t e n K e e s C h r i s t i a a n s e A r c h i t e c t s

& P l a n n e r s ( K C A P ) ,

R o t t e r d a m

W O N I N G B O U W

I N U T R E C H T

R ö b e n W a s s e r s t r i c h

W I E S M O O R k o l e n b r a n d - b o n t i n h e t w a a l f o r m a a t

Streng en

speels


58

Links:

een bijzonder bescheiden

vormgeving met geringe,

onmiskenbare architecto-

nische details.

Rechts:

levendig en kleurrijk:

de Röben Wasserstrich

WIESMOOR kolenbrand-

bont verleent aan de

strenge architectuur een

beminnelijke charme.

De diepdonkere voeg laat

de steen bijzonder goed

tot zijn recht komen.

ner lrma van Oort heel bewust

voor een bijzonder bescheiden

vormgeving met geringe on -

miskenbare architectonische

details. Hartafstand en platte-

gronden van de woningen zijn

grotendeels gebaseerd op een

gestandaardiseerd woning-

bouwsysteem, alle façades

werden doorlopend van een

ervoor geplaatst schoon metsel-

werk voorzien. Voor een goede

verhouding tussen straat en

woning beschikken de huizen

al naargelang stratenprofiel

over drie verschillende voor-

tuintjes of halfprivé terreinen

met bankjes en gazons.

Om een open en moderne ge -

leding van de façade te krijgen

werden de relatief kleine

raamoppervlakken door opake,

met een tweekleurige zeefdruk

vormgegeven glasvlakken

optisch vergroot. "Samen met

de opdrachtgever hebben wij

besloten om een gebloemd

patroon met een bruinachtige

kleurnuance te gebruiken dat

een blad in ochtenddauw

toont", deelt Irma van Oort

mee. Door het samenspel met

de donkerrode metselwerk -

vlakken ontstond een levendig

kleurenspel met dynamische

aanzichten. "De bedrukte

glasvlakken bewerkstelligen

daarbij door hun schaduwwer-

ping op de op enige afstand

daarachter liggende kleurige

folies een zekere dieptewer-

king. Aan de tuinzijde wordt

de strenge stramienmaat door

terugspringende baksteen -

velden geaccentueerd."

Bij hun zoektocht naar een

geschikte steen voor het be -

kleden van de buitengevels

kozen de architecten de Röben

Wasserstrich WIESMOOR kolen-

brand-bont in het 210 x 100 x

50 mm grote waalformaat. "De

steen heeft ons vooral door zijn

individuele uitstraling en zijn

donkere kleurigheid overtuigd",

motiveert Irma van Oort de

keuze. Met hun karakteristieke

uiterlijke kenmerken passen de in

halfsteensformaat gemetselde en

op de bouwlocatie donker ge -

voegde bakstenen zich voortref-

felijk aan de omgevende baks-

teenarchitectuur in de kunst-

enaarswijk aan. Het is dus geen

wonder dat hij daar in de toe-

komst nog vaker te zien zal zijn:

"Want dezelfde steen zullen wij

ook voor een van de uit acht ver-

diepingen bestaande apparte-

mentengebouwen gebruiken die

wij direct ernaast bouwen,”

aldus de architecte.

Om een zoveel mogelijk ge -

varieerd stedelijk landschap te

creëren wordt Het Zand in ver-

schillende zones met elk een

uiteenlopende bebouwing

onderverdeeld. In het noord-

westen van het gebied,

meteen aan de spoorlijn

Utrecht-Rotterdam ontstaat

daarbij de “Kunstenaarswijk”

waarvan de dichtbebouwde

straten zonder uitzondering

genoemd zijn naar Europese

kunstenaars van de moderne

kunst– van Wassily Kandinsky

en Salva dor Dali via Joan Miro

tot aan M.C. Escher. De

meeste van de hier gelegen

nieuwbouwwoningen werden

als uit drie verdiepingen be-

staande rijtjeshuizen gebouwd

waaraan op verschillende

markante punten grote soli -

tairen werden toegevoegd om

het strenge rijtjeshuispatrooon

stedenbouwkundig te door -

breken. Tot de architectonisch

interessantste projecten

behoort daarbij het project

"Rijnse Maan" met zeven

blokken rijtjeshuizen in de

Kandinsky- en Marc Chagallstraat.

De uit drie of vier verdiepingen

bestaande, door het Utrechtse

bouwbedrijf Bo-Ex ontwikkelde

rijen stellen in totaal 65 sociale

woningen voor jonge ge zinnen

ter beschikking. In een gedeelte

van de uit vier verdiepingen

bestaande be bouwing ontston-

den bovendien woningunits

waar geestelijk gehandicapten

begeleid wonen.

Om ondanks de noodzaak

met een minimum aan kosten

te bouwen en daarnaast een

hoge architectonische

kwaliteit mogelijk te maken

had Bo-Ex het internationaal

gerenommeerde in Utrecht

en Zürich gevestigde bureau

KCAP Kees Christiaanse

Architects & Planners met het

ontwerp van het project

belast. De architecten hebben

de afgelopen jaren talrijke

grote projecten in binnen-

en buitenland gerealiseerd

waaronder de Science-City in

Zürich of de Holzhafen in

Hamburg; in samenwerking

met het in Keulen gevestigde

zusterbureau ASTOC is KCAP

bovendien verantwoordelijk

voor de masterplanning van

de Hamburgse Hafencity, het

op een na grootste stadsver-

nieuwingsproject van Europa.

Om de rijtjeshuizen harmo-

nisch in de omgevende be -

bouwing in te passen besloot

het team rondom bureaupart-


60

EXE M PLU M

WARMTE ISOLATIE SYSTEEM + RÖBEN STEENSTRIPS

HET VOORBEELD VAN EEN HAMBURGSE SANERINGSMAATREGEL

Het blijkt in de praktijk dat

uitsluitend met een professio-

neel uitgevoerde façade-

isolatie effectieve warmte-

isolatie bereikt kan worden.

De mogelijkheden van façade-

isolatie zijn veelzijdig en eisen

van de ontwerpers en archi-

tecten veel kennis, en wel met

het oog op de werking van de

systemen en hun toepassings-

gebieden. Naast de technische

capaciteit speelt het behoud

van de waarde van een ge-

bouw daarbij een belangrijke

rol, hetgeen niet in de laatste

plaats de keuze van het ge-

schikte oppervlak beïnvloedt.

Bij de façadesanering hebben

de Warmte Isolatie Systemen

hun hoogwaardige kwaliteit

bewezen. Daarbij gaat het in

principe om door de bouw -

inspectie goedgekeurde syste-

men waarbij alle componen-

ten op elkaar moeten zijn

afgestemd. Anders moet op

een beperkte capaciteit en

in het ergste geval zelfs op

schades aan het gebouw

worden gerekend.

Bij de sanering is het funda-

mentele voordeel van een

Warmte Isolatie Systeem dat

er geen extra fundament

benodigd wordt. Het comple-

te systeem wordt met de oude

façade stevig verbonden. Het

Warmte Isolatie Systeem

regelt de warmte-isolatie en

bescherming tegen weer-

sinvloeden en is tevens een

uitwendig vormgevingsele-

ment.

De buitenhuid krijgt daardoor

een heel bijzondere betekenis:

Hij moet de kwetsbare warm-

te-isolatielagen tegen alle

denkbare invloeden bescher-

men. Tegen vorst en hitte,

slagregen en hagel, stoten en

krassen. En daarvoor zijn

Röben steenstrips juist ideaal.

Betrouwbaarder kan be -

scherming niet zijn. Professio-

neel gelijmd en gevoegd is de

steenstripfaçade niet meer van

massief baksteenmetselwerk

te onderscheiden.

� Pagina 62

S P E Z I A L


62

De modernisering en het on-

derhoud is een zwaartepunt

van de werkzaamheden van de

coöperatieve woningbouwve-

reniging Hamburger Wohnen

eG. Met in totaal 6.670 leden

beheert zij ca. 4.600 woningen

in het stedelijk gebied van

Hamburg. Alleen al in 2008

werd daarvoor bijna 12 miljoen

euro geïnvesteerd. Op de

eerste plaats staan daarbij de

maatregelen voor de besparing

op de verwarmingsenergie. De

grootste afzonderlijke maatre-

gel is de voortzetting van de

modernisering van de huizen

van de coöperatie aan de

Försterweg in de Hamburgse

stadswijk Stellingen.

In de jaren 1960 tot 1963 ont-

stonden hier enkele honderden

wooneenheden in de destijds

karakteristieke baksteen-

bouwmethode. Ondanks het

feit dat de A7 en het spoor -

traject Hamburg-Kiel zich aan

de ene kant en de S-Bahn en

de hoofdverkeersader Kieler

Straße aan de andere kant in

onmiddellijke nabijheid be -

vinden, heeft zich hier een

groene oase ver weg van het

grotestadslawaai ontwikkeld.

Zes jaar geleden werden de ge-

vels met een voorzetschaal van

bakstenen gesaneerd; in 2006

werd ermee begonnen om 24

wooneenheden, als het ware als

pilotproject, compleet met een

samengesteld warmte-isolatie-

systeem te moderniseren. In de

twee daaropvolgende jaren

kwamen er nog meer huizen

bij met in totaal 74 en 78

wooneenheden. Men koos voor

een façade van Röben steen-

strips WESTERWALD bont, glad

die op het Warmte Isolatie

Systeem werden aangebracht.

Aan de ene kant wilde men

het bekende beeld van het

woningencomplex behouden en

aan de andere kant een duur -

zame façade tot stand brengen.

Voor bouwcoördinator Hans-H.

Ruschmeyer, van staatswege

Het warmte-isolatie-

materiaal wordt op

het oude metsel-

werk gelijmd. De

dikte van de iso -

latieplaten is goed

te zien.

Hier wordt het

vlechtwerk van het

wapeningsstaal in het

vensterkozijn aange-

bracht.

Het basement is

voor de steenstrips

voorbereid. Boven

de isolatie is nog

het oude metsel-

werk te zien.

Keurige binnen -

hoeken ontstaan

met ten dele

gesneden vlakke

steenstrips.


63

gediplomeerd bouwkundige,

en Volker Nebatz, voorman

van de Hamburgse fa. Berg-

mann & Sommerei Bauausfüh-

rungen is een discussie hier

niet op haar plaats. Grote de-

len van de oude Hamburgse

bouwmethode zien zij steeds

vaker achter een pleisterlaag

verdwijnen, "voor de Noord-

Duitse regio een zwaar ver-

lies," is hun oordeel. Het

argument dat een pleisterlaag

qua kosten voordeliger zou

zijn, is voor hen niet aan de

orde. “Op zijn laatst na 10

jaar, als de eerste sanering

voor de deur staat, is het voor-

deel weg.” Want bij de kosten

voor het verwijderen van de

algen en de nieuwe verflaag

komen de steigerkosten en het

herstel van de plantsoenen.

“Voor wie kwaliteit en duur-

zaamheid belangrijk vindt, is

een sanering met steenstrips

de enige mogelijkheid. Daar-

door wordt een duurzame

buitenfaçade gegarandeerd.

Het belangrijkste aspect van

de nieuwe Warmte Isolatie

Systeem-façade is echter de

energiebesparing. Aan de

Försterweg moet de behoefte

aan primaire energie zo’n 65%

dalen. Een argument waarover

vooral de huurders en de leden

van de coöperatie blij zijn.

Naast de energiebesparende

warmte-isolatiemaatregelen

aan de façades werden ook de

daken en de kelderdekvloeren

bij de sanering betrokken.

Bovendien stonden in de wo-

ningen de modernisering van

badkamers en keukens op het

programma.

“Zowel de modernisering van

ons aanwezige woningenbe-

stand als ook de desbetreffen-

de nieuwbouwwoningen

vinden plaats onder hoge

ecologische premissen,” aldus

de woningbouwmaatschappij.

De Försterweg is een goed

voorbeeld.

Hoeksteenstrips voor

de buitenhoeken.

Een goed gevoel voor

afmetingen en erva-

ring vormen de beste

voorwaarde voor het

ontstaan van een mooi

voegenbeeld.

Een met hoeksteen-

strips en gesneden

vlakke steenstrips

nagemaakte latei.

Nu wacht alleen het

voegen nog.

De gesaneerde

façade lijkt een

conventioneel ver-

vaardigd stuk metsel-

werk.


64

R ö b e n s t e e n s t r i p s

W E S T E R W A L D b o n t , g l a d

A r c h i t e c t I r. D i r k H e n n i n g e r,

Z e l f s t a n d i g w e r k e n d a r c h i t e c t ,

H a m b u r g

S a n e r i n g v a n 4 w o n i n g e n

i n H a m b u r g - E i l b e k

EXE M PLU MS P E Z I A L

Nieuwe façades met Warmte Is


65

Al enkele jaren wordt in Hamburg een bijzon-

der controversiële discussie gevoerd over het

onderwerp glas en staal of baksteenmetsel-

werk in de stedenbouw. Zelf de voormalige

bondskanselier Helmut Schmidt vroeg hiero-

ver het woord en hield een geëngageerd plei-

dooi voor het erfgoed Fritz Schumacher die

als architect en hoofddirecteur van de afde-

ling stedenbouw van de Stadt Hamburg het

beeld in de jaren 20 van de vorige eeuw door

bakstenen gebouwen voor een belangrijk

gedeelte heeft bepaald. Momenteel gaat het

echter niet alleen over nieuwbouw in de city,

maar om hele bestaande woonwijken in de

omliggende stadswijken die door de moder-

nisering en energetische sanering met samen-

gestelde Warmte Isolatie Systemen hun beeld

veranderen.

s e Isolatie Systeem


66

De vergelijking ervoor en

erna maakt het duidelijk: de

gebouwen hebben met het

samengestelde warmte-isola-

tiesysteem aan uitstraling aan

levenskwaliteit gewonnen;

dit is tevens waardevol voor

de bewoner. Wat vroeger

een zware en overweldigende

indruk maakte, is nu

luchtig en vriendelijk.


67

De architect heeft de moge-

lijkheden die elke sanering

met zich meebrengt, in dit

geval bijzonder goed benut.

De massa van het bouwli-

chaam werd door een doel-

gerichte afwisseling van

pleister- en baksteenvlakken

sterker geleed en door voor-

gezette, verhoogde balkons

naar de binnenplaats ge-

opend.


68


69

Links:

aan de diepere kozijnkant -

stukken goed te zien: achter

de nieuwe steenstrip façade is

de warmte-isolatie verborgen.

Rechts:

gemetseld of gelijmd? Met de

echte Röben steenstrips is het

verschil niet meer te zien.

stenen uit en maken zelfs van

dichtbij niet de indruk opgelijmd

te zijn," aldus architect Dirk

Henninger.

De vormgeving was echter

slechts één argument voor de

steenstrips. Het risico dat zich

algen of groen op een Warmte

Isolatie Systeem vormen, dat

alleen maar met pleisterwerk of

steenstripimitaties wordt uitge-

voerd, is – evenals de daaruit

voortvloeiende kosten – groot.

Op gesaneerde façades met

echte steenstrips hebben de ont-

werpers daarentegen tot nu toe

praktisch geen groenvorming

waargenomen. Zo viel tenslotte

ook vanuit bouwfysische en eco-

nomische optiek de beslissing

ten gunste van de steenstips van

gebakken klei uit.

De keus viel op de Röben steen-

strip WESTERWALD bont, glad

(in het dunformaat, zoals de be-

bouwing), omdat het aan alle

voorwaarden m.b.t. vormgeving

en technische eigenschappen be-

antwoordt. De architect wilde

echter niet de beslissing nemen

om de façade volledig met

steenstrips te bekleden. Bij de

reconstructie heeft hij in plaats

daarvan van de gelegenheid ge-

bruik gemaakt om van de façade

de zware en overweldigende in-

druk door de grote bouwmassa

en de relatief gelijkvormige gele-

ding weg te nemen. Om de aan-

wezige, ordende structuur van

de façade te verluchtigen en

lichter te maken werd deze met

doelgerichte afwisselingen tus-

sen pleister-, baksteenvlakken en

balkons vormgegeven. Dat resul-

teert in een uit meerdere lagen

bestaande aantrekkelijke façade,

die de bebouwing echter op zijn

juiste waarde schat.

De Röben steenstrips werden in

overeenstemming de specifica-

ties van de systeemaanbieder op

de isolatie gelijmd en ingewas-

sen gevoegd. Deze technisch

bijzonder veilige methode voor

de vervaardiging van voegen die

slagregendicht zijn, was nog een

argument voor het gekozen

steenstripproduct. Behalve de

modernisering van de façades

heeft de Schiffszimmer-Genos-

senschaft nog meer voor haar

huurders gedaan. Op de begane

grond kwamen terrassen, de

bovenverdiepingen kregen grote

balkons en een tuin- en land-

schapsarchitect werd met de

vormgeving van de binnenplaats

belast.

Het belangrijkste echter is reduc-

tie van de toekomstige energie-

kosten, de berekende behoefte

aan verwarmingsenergie wordt

met meer dan 50% geredu-

ceerd, de CO2-emissies met ca.

138 ton per jaar.

Ook de jonge Hamburgse archi-

tect Dirk Henninger ziet be -

sparen op verwarmingsenergie

in gebouwen als een belangrijke

opdracht waarvan het belang in

de toekomst nog zal toenemen.

In het belang van een kwalitatie-

ve verandering doet hij daarom

enerzijds een beroep op de op-

drachtgevers om zich van hun

verantwoordelijkheid bewust te

worden en architecten deze

bouwopdrachten toe te vertrou-

wen. Anderzijds appelleert hij

ook op de architecten om steeds

hun vormgevingsverantwoorde-

lijkheid in stedenbouwkundig

verband te blijven zien.

Bij de sanering van vier rode

bakstenen gebouwen met drie

tot vijf verdiepingen uit 1957 in

de Hamburgse stadswijk Eilbek-

tal realiseerde hij zijn ideeën. De

gebouwen met in totaal 107

appartementen met een woo-

noppervlak tussen 48 - 66 m²

groeperen zich hier om een

binnenplaats met een oud bo-

menbestand. De architect F.R.

Ostermeyer, die reeds in de

jaren 30 van de vorige eeuw

voor de Schiffszimmerer-Genos-

senschaft bij de bouw van de

Hamburgse baksteenwijk "Jarre-

stadt" betrokken was, is ook de

architect van deze bebouwing.

De naoorlogse tijd eiste een

zuinige bouwwijze. Zo werd het

destijds in de stijl van de

Gründerzeit (tijd van grote eco-

nomische opbloei in Duitsland

{1871-1900}) gebouwde stads-

wijk met eenvoudige rijenbouw,

in rijen of in een vierkant, her-

bouwd. De destijds gebruikte

baksteen was doorgaans niet zo

hard gebakken, de façades zon-

der decor of ornamenten. Het

metselwerk bestond uit een

klassieke tweeschalige construc-

tie met 24 cm dragend metsel-

werk, een schalenvoeg en een

11,5 cm bakstenen verblend-

schaal. Ook al hebben deze

façades op zichzelf beschouwd

geen buitengewone architecto-

nische kwaliteit, de baksteen

bepaalt dan toch het stads-

beeld.

Vandaar dat het voor de architect

en de Schiffszimmerer-Genossen-

schaft als opdrachtgever van-

zelfsprekend was om ook bij de

nieuwe façade een rode baks-

teen als optisch dominerend

materiaal te gebruiken. Daarbij

moest in het kader van de tech-

nische mogelijkheden van een

geplande WDVS-constructie

weer een zoveel mogelijk

"echte” baksteenfaçade worden

gerealiseerd. Ook met het oog

op het duurzame optische

effect was het gebruik van de

gebakken steenstrips de enige

mogelijkheid. "Ze voelen als

bakstenen aan, zien er als bak-


70

A r c h i t e c t e n B a u m s c h l ä g e r E b e r l e

Vo r a r l b e r g

W O N I N G E N C O M P L E X “ R O S E N B Ü C H E L ”

B I J H E T Z W I T S E R S E S T . G A L L E N

R ö b e n b a k s t e e n R Y S U M b o n t g e v l a m d

Hoog tegen dvoor huur deen ruime b


n de helling, ur ders mete blik


73

Links boven:

geen compromissen inzake kwaliteit

en wooncomfort; hoogwaardige

baksteenfaçades voor in totaal 14

appartementgebouwen. In Zwitser-

land een nog vrij zeldzame aanblik.

Links:

er is geen steen hetzelfde;

de expressieve, levendig glinsterende

Röben Premium-baksteen RYSUM

bontgevlamd.

Boven:

tot aan het plafond reikende ramen,

royale terrassen en beschermde

loggia’s kenmerken de duidelijke

lijnen van de architectuur.

St. Gallen is een van de

duurste steden van het toch

al niet arme Zwitserland. Hier

ontstaat in het westen van de

stad de " Wohnüberbauung

Rosenbüchel" met in totaal

165 huurappartementen in

14 appartementgebouwen.

Ze liggen idyllisch in de vrije

natuur, grenzen meteen aan

bos, weiden en akkers en zijn

slechts enkele minuten van

het hart van St. Gallen ver-

wijderd. De appartementge-

bouwen liggen hoog tegen

de helling, de blik is adembe-

nemend.

En zo wil de opdrachtgever,

Swiss Life uit Zürich, vooral

"huurders met een ruimte

blik" aanspreken, die waarde

hechten aan de hoogste

kwaliteit en royaliteit, maar

geen eigen huis willen. Met

betrekking tot het comfort is

de St. Galler totaalonderne-

mer, Senn BPM AG, die

samen met de architecten

Baumschlager Eberle uit

Vorarlberg het Rosenbüchel-

concept heeft ontwikkeld,

geen compromissen aange-

gaan.

De appartementen hebben

2,5 tot 5,5 kamers en zijn

royaal voorzien van 80 tot

127 m² grote en 2,60 m hoge

vertrekken. Parket in de

woonvertrekken, tegelbekle-

ding in de badkamer/wc en

keuken zijn net zo vanzelf-

sprekend als radio/tv en tele-

foonaansluitingen in alle

kamers en een complete,

hoogwaardige keukeninrich-

ting. Tot aan het plafond

reikende ramen, terrassen en

overdekte balkons geven de

unieke blik op de stad en

naburige heuvels vrij.


74

Om ervoor te zorgen

dat de dilatatievoegen

nauwelijks zichtbaar zijn,

werden deze als relatief

kostbare meandervoegen

uitgevoerd.

Lateien en halfsteensrolla-

gen werden door Röben

PlanungsService ont -

worpen, geconstrueerd,

vervaardigd en geleverd.

Perfecte oplossingen: de

prefab lateien en venster-

banken zijn volledig in het

metselwerk geïntegreerd .

. . ..

. . . evenals de balustra-

des van de terrassen met

drie zichtzijden.

Niet alleen binnen is kwaliteit

het hoogste gebod, maar ook

buiten. En zo hebben 14 appar-

tementgebouwen, waarvan er

reeds zeven zijn gereed ge -

komen, een beklede façade.

Deze buitenconstructie is in

Zwitserland (nog) zeldzaam en

zo gingen totaalondernemer en

architect op zoek naar een

geschikte partner voor de tech-

nische realisatie van de façade.

De firma Röben kreeg de

gunning. Zij bood met de

levendig glinsterende baksteen

RYSUM bontgevlamd niet

alleen een materiaal dat exact

beantwoordde aan de voorstel-

lingen van de opdrachtgever,

maar ook een omvattend con-

cept voor de planning en uitvo-

ering van de façade. Dit is een

van de sterke kanten van

Röben Planungs-Services. De

bouwkundige ingenieurs van

deze vakafdeling stonden de

hoofdaannemer en architecten

in de eerste fase bij de plan-

ning van de uitvoering en het

opstellen van het bestek advise-

rend bij. De Röben crew ont-

wikkelde concrete voorstellen

voor de bevestiging van de

façade die bestaat uit een

dragende staalconstructie met

tussen de lateien liggende

geïsoleerde houten sandwich

elementen en het baksteen -

metselwerk.

In het onderste gedeelte

werden de bakstenen in het

zogen. “wilde verband” direct

conventioneel op het funda-

ment gemetseld, in het boven-

ste gedeelte vond het onder-

vangen van de façade door

consoles plaats die aan de

voorzijde aan de betonnen

vloeren werden aangebracht.

Door deze manier van veranke-

ren en extra 3 mm dikke hard-

papierplaten tussen RVS conso-

les en in het werk gestort

beton konden warmtebruggen

zoveel mogelijk worden ge -

reduceerd. Alle consoles waren

driedimensionaal verstelbaar.


Een belangrijk, extra

effect:door de uitsluitend aan

de voorzijde plaatsvindende

ondervanging konden de

houten elementen tussen de

plafonds probleemloos worden

opgesteld.

Om de dilatatievoegen zoveel

mogelijk onzichtbaar te maken

werden ze als relatief kostbare

meandervoegen uitgevoerd.

Voor de deuren, ramen, bal-

kons en terrassen had Röben

PlanungsService speciale prefab

elementen met gedeeltelijk drie

zichtzijden ontwikkeld. Deze

werden met de desbetreffende

verankeringen in de Röben-

fabriek voor prefab elementen

geproduceerd. Deze bouwele-

menten garanderen met name

bij in constructief opzicht veel-

eisende delen van de façade

een snelle, spaarzame montage

op de bouwlocatie en duur -

zame ambachtelijke kwaliteit.

Aangezien de zeven apparte-

mentgebouwen van de eerste

bouwfase elk verschillend groot

zijn, moesten de lateien, prefab

vensterbanken, halfsteens -

rollaag-elementen, afdekkingen

voor dakterrassen en Attika-

afdekkingen steeds individueel

ontworpen en geconstrueerd

worden. Het Röben team heeft

bij het project Rosenbüchel

echter niet alleen zijn mede-

werking verleend aan het ont-

werpen, construeren, ver -

vaardigen en leveren, maar

begeleidde daarnaast het ver-

loop van de bouw met regel-

matige bezoeken. Zo biedt

Röben behalve een groot, pre-

tentieus productassortiment

een complete service rondom

de façade. Zo ontstond een

buitengewoon woonproject dat

zijn doelgroep “huurder met

een ruime blik” recht laat

wedervaren.

Wonen met een logeplaats

en een prachtig uitzicht hoog

over St. Gallen.


76

EXEMPLUM No16 Object Stedelijke villa’s in Leer (Duitsland)

Architect Architektenbüro Eden, Leer

Façade Röben baksteen NESSE, architectenassortiment

EXEMPLUM No16 Object "Motel One Berlin-Ku'damm"

Architect Architekturbüro Benedict Tonon, Berlijn

Façade Röben keramische baksteen FARO, grijs, in vier architectenassortimenten.

Geglazuurde Röben keramische baksteen in wit, rood en turqoise.

Onder www.roeben.com staat u het complete EXEMPLUM-Archiv

als download ter beschikking. De beknopte samenvatting op deze

pagina’s toont u slechts een fragment.

EXE M PLU MA R C H I V


77

Object Eengezinswoning in Amsterdam EXEMPLUM No16

Architect Marc Koehler, Amsterdam

Façade Röben keramische baksteen FARO zwart-genuanceerd

Object Eengezinswoning in Steensel EXEMPLUM No16

Architect Bedaux de Brouwer Architecten, Goirle



78

Object Kantoorgebouw „Queenstowers“ Amsterdam

Architect de Architecten Cie, Carel Weeber, Amsterdam

Façade Röben baksteen WESTERWALD rood

Röben keramische baksteen FARO zwart-genuanceerd

EXEMPLUM No10

Object Universiteit Magdeburg

Architect Peter Kulka, Keulen / Dresden

Façades Röben keramische baksteen FARO zwart-genuanceerd

EXEMPLUM No11

Object Metrostation ‘Rathaus Reinickendorf’, Berlijn

Architect Ir. Rainer G. Rümmler

Façade Röben baksteen WESTERWALD rood

Röben keramische baksteen in oranje, grijs, zwart

EXEMPLUM No6

Object Museum Felix de Boeck, Drogenbos, België

Architect Architectuurbureau Rob Geys BVBA, Antwerpen

Façade Röben keramische baksteen crème-wit

architectenassortiment

EXEMPLUM No8

Object Hoofdbureau van Politie, Hamburg

Architect Bothe / Richter / Teherani, Hamburg


Röben keramische baksteen, groen-wit geglazuurd


EXEMPLUM No9

EXE M PLU MA R C H I V


79

Object Kantoor- en woongebouw ‘Detroit’, Amsterdam

Architect awg architecten, bOb van Reeth, Antwerpen

Façade Röben baksteen STRALSUND zwart


EXEMPLUM No15

Object Justitieel centrum, Drebrecen (H)

Architect Koller és Társa Tervez Kft. Pécs

Façade Röben handvorm-gevelsteen

FEHNBRAND lichtrood-bont

EXEMPLUM No15

Object Kantoorgebouw “Spreeport”, Berlijn

Architect Kny+Weber, Berlijn

Façade Röben baksteen NEUMARKT baksteenrood

voetsortering

EXEMPLUM No13

Object Kantoorgebouw, Etten-Leur

Architect Bedaux de Brouwer, Goirle


EXEMPLUM No14

Object Pompstation, de Haere, Elburg

Architect Wim Kol, Nijmegen

Façade Röben keramische baksteen FARO oranje-genuanceerd

en nachtblauw geglazuurd

EXEMPLUM No8

Object ABD-Tower, Keulen, kantoorgebouw met 17 etages

Architect Engelbert Zepp, Erftstadt

Façade Röben keramische baksteen OSLO, carrara-wit,


EXEMPLUM No12


80

O P L O S S I N G E N O P M A A T V O O R D E O N T W E R P E R .

Voor goede baksteenarchitectuur maken wij

ons sterk. Het realiseren van de ideeën van de

architect, het voorstelbare realiteit te laten

worden – dat is de bijzondere prestatie van de

RÖBEN PLANUNGS-SERVICE. Met zijn con-

structieve suggesties heeft hij al vaak het veron-

derstelde onmogelijke mogelijk gemaakt. Zo

ontstaan in samenspraak met de architect pre-

fab baksteenelementen die bij Röben compleet

worden ontwikkeld, geprefabriceerd en op de

bouwlocatie naadloos in de façade worden

geïntegreerd. Of objectstenen “op maat” als

speciale produktie, architectuur assortiment,

speciale vorm of speciale glazuur.

Bij Röben is alles mogelijk. Voor de architect be-

tekent dat niet alleen een duidelijke tijdsbe -

sparing en bouwzekerheid, maar ook volledig

nieuwe dimensies van creatieve en construc-

tieve mogelijkheden in de baksteenarchitectuur.

– Bovendien adviseert de RÖBEN PLANUNGS-

SERVICE – gratis – bij alle vragen op het gebied

van de metselwerkbouw, is behulpzaam bij

de aanbestedingen, construeert en berekent

bouwdelen volgens de ideeën van de architect,

neemt de logistiek tot op de bouwlocatie

over en begeleidt de bouw tot aan de ge-

reedkoming. Neem contact op met RÖBEN

PLANUNGS-SERVICE. Makkelijker gaat het niet!

B E S TA AT N I E T, I S O N M O G E L I J K


81

EXEMPLUMImpressum

Uitgever:


D-26330 Zetel

Concept en realisatie:

Werbeagentur Eddiks & Onken, Oldenburg

Tekst:

Bellmann, Gröning & Partner, Hamburg

Robert Uhde, Oldenburg

Eddiks & Onken, Oldenburg

Foto’s:

Justus Grosse, Bremen

Pagina 20 boven

Urs F. Kluyver, Hamburg

Pagina’s 6-13, 24-29, 60-69

Jens Lehmkühler, Bremen

Pagina’s 22 -23


Pagina’s 18, 19, 20 beneden, 21

Thomas Schlegel, Lunzenau

Pagina’s 44 -47

Cornelia Suhan, Dortmund

Pagina’s 14-17, 56-59

Armin Wenzel, Sielenbach

Pagina’s 70 -75

James West/West Productions,

North Carolina, VS

Pagina’s 1, 34-43

Fotostudio Zahn, Großenkneten

Pagina’s 31-33, 48-51, 52-55

Druk en verwerking:

Prull-Druck, Oldenburg

© Copyright by Röben Tonbaustoffe GmbH 2008

17

DE RÖBENVERTEGENWOORDIGERS

Oost-België +Luxemburg

Rudi Ceyssens

Alice Nahonlaan 4

B-3550 Heusden-Zolder

Tel. (0 11) 57 28 46

Handy 04 78 32 51 90

Fax (0 11) 57 38 32


1 1

2 3

4

West-België

Chris Vandousselaere

Voorjaarstraat 28

B-2610 Wilrijk

Tel. (03) 8 27 87 01

Handy 04 75 29 45 26

Fax (03) 8 27 55 24


NederlandFaçade Nederland BV Derk LottermanPostbus 23NL-3860 AA NijkerkTel. (0 33) 2453498Handy 06 53 37 10 48Fax (0 33) 2 45 4854eMail: [email protected]

NederlandFaçade Nederland BV Jos NeetPostbus 23NL-3860 AA NijkerkTel. (0 33) 2453498Handy 06 51 49 74 22Fax (0 33) 2 45 4854eMail: [email protected]


1

Röben Tonbaustoffe GmbH • Postfach 1209 • D-26330 Zetel

Telefoon ++49 44 52 880 • Fax ++49 44 52 882 45 • www.roeben.com • [email protected]

EXEMPLUM

Time Warner Cable Arena in Charlotte, North Carolina (VS)

Triangle Brick / Röben baksteen BOBCATS

17


281154 Eddiks 03-05:Layout 1 - Röben Tonbaustoffe GmbH · 4 Corporate Design in baksteen: vierde...

Documents

Transcript of 281154 Eddiks 03-05:Layout 1 - Röben Tonbaustoffe GmbH · 4 Corporate Design in baksteen: vierde...