Tc?DE

ETHICO PRiECEPTORUMLEGIS NATURALIS SENSU

ANNOTATIONES

QJJ A S

CONSENSXJ AMPL. FAC. PHILOS. UPSALIENS.

PRISIDE

DOCT.DAN.Β0ΈΤΗ10,ΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

PUB LT C O EXAMINI DEFERT

ELAVUS $ED EUR,westmanlnus.

IN AUDIT GUS TAVIANO D. XX MAJI MDCCCIX.Η. Α. M. S.

UPS ALI7E

TYPIS EDJMANNIANIS

KONUNGENS TROTJENARE

THEOLOGIE LECTORN OCH PROSTEN

HOGVÖRDIGE OCH VIDTBER0MDE

HERR DOCTOR

HOMAS JEDEURSAMT

DOCTOR INNAN HOGADLA FRU

RG. JUST.. JEDEURF O D D.

HELLENIUS,

EÖrÅldrar ! Er min själ en evig dyrkan fvnrit?K.an jag då endast' ge for all Er ömma vård.1; dag det späda ax, den första skörden burit,Och se'n. — en helig tår på Eder minnesvård.?.

Inför en ffygtig verld, hvars fmicker J föraktenTag vet, J viljen ej, jag tecknar Edra namn;Skall jäg då offret ge· åt Högheten och magten?O nej ! jag skyndar förr i. Eder hulda famn ;

Och offrar dår mis skårf -- och kysser denna handen;Ooh dessa dyra fjat, som mig pa banan ledt ,Och helgar, så en suck up. till de högre landenOm fridens lugn för dem , som frid åt mig beredt ;

Men , om jag kan en- dag i framtiden beredaSom nyttig medborgsman , en mera verksam gårdAt Er och Fosterbygd, då skall den tanken fredaMitt hjerta: at jag var Er hulda omsorg vård.

ELOF JEDEUR-

DE

ETHICO PRiECEPTÖRUM LEGTS NATURALISSENSU ANNOTATIONES.

Ad confcientiam facultatum iibi indif-arum quodam-modo exfpergefa&us homo, interna aniini vi du»éfcus, fe non eodem loco h^bendum esfe ac res. quaeinfeiae vel externa vi, vel coeco inftinftu feruntu»*, exi-ftim'at. Jura, utut fibi, non iliis, connata, fibi tribuit &in focietate cum aiiis hominibus conftitutus nrget, atta-men in jurium defideriorumque fuorum confliitu cumiis, quae aiii vel fibi tribuunt, vel Optant, ad coirmu-nem juftitiae & aequitatis normam eadem dimetienda es¬fe agnofcit. In eadem hac facultatum fibi propriaruraconfcientia praeftantiam quandam iuae non poteft nontribuere naturae: non omnia, in quae ferre posfunt coeciappetitus, fe decere & prasftantiori indoli fuae convenirefacile inteiligit. Fortem lupra res rerumque necesfita-tem pofitnm aninium aeftimat, intelligentem & rerumcausfas & nexum inquirentem prudentiam quaerere di-fcit, decorum & altiora fpirantem habitum fibi induereconatur; verbo, honeftafeis Legibus fe obftringit, nec ia-lutem naturae fuae congruam & duraturam, nifi Ulis fer-vatis, fibi promittere poteft:. Ena tas fic in finu gerit,vel fpontanea aniini vi agnofcit vitae morumque regulas,five easdem a majoribus fibi traditas, five confenfu ge¬nerali fapientum firmatas, fiveCivili ordine fancitas, fiveReligionum auéfcoritate commendatas fibi aliisque incul-cat; five earnndem praecepta ad fortitudinem animi adtolerandas & fuperandas vitae aerumnas, five ad pru-dentem rerum ufutn, five ad vitae focialis commoda, fi¬ve ad decentem algitfi corporisque habitum induendumfpe&ant, Has non pro arbitrio fi&as esfe vitae mo»

A rum-

) ' c

rumque reguias omni tempore agnitum fuit. Una cnmp»*aeftantiori facultatum fuarum natura easdem fibi datasesfe immutabiles & aeternas Leges interpretari coaftumfuit humanuni genus, & quatenus ex hac praeftanrioriindole der i varas 111 proprio finu easdem evoivere valet,Legis naturalis nomine easdem compleéhtur. In Legisvero hujus ρ asceptis fibi aliisque proponendis '& incul-candrs, quod omires humanae naturae participes iuum es¬fe fatentur, & non minus in iisdem, ad genuinam fuair»origitiem reiatis, explicandis & modo huic otigini comfentiente omnino ad res humanas adplicandis, quod Phi-lofophi fibi proprium esfe exifiimant, haud raro fierifölet, ut quaa a praefiantiori & ftipra caducas & per i tu¬ras res pofita animi natu>a profe&a habemus vitae mo-

rumque praecepta, ita tradantur, ut ad hos excellentio-ris & divinioris indolis igniculos exftinguendos potiusquam alendos conducant. «

Dnpphci fciiicet fenfu in vita hoininum cornmuni va-lere videmus Legis naturalis prgecepta, alte*"o fincero& genuino , quem Ethicum voeare placet, ad excitandam& fovendam animi humani praeftantiam fpeétante, quemmelior, non major hominum pa<s asfequi & moribusexprimere allaborat; alter o, corruptas honeftatis & prae-ftantias notione divini & fupra res pofiri animi igniculosrefh'nguente, in quo frequentes irretiri hominum ani-iitos dolemusf cujus, prout diverfo modo aninmni, acoelefii !ua origine dejedrum, rerum necesfifate fubjugat,variae competere po.sfunt denominationes. Ad illum vin-dicandum & fhmandum fpe<5tare volui, quas benigniortL. cenfurae fubmitto-, de Ethico ρ aeceptorum Legis Na¬turalis fenfu annofationes.

A parvis quidem initiis iu conieientia humana inci--1pit fenfus p-icceptorum vi13e Ethicus, finno tatnen & -nunquam tollendo nititur fundamento- A generofo fe- *mine oriunda planta ab initia.· licet dabilis, quartWi#i

ma-

) 3 (

male fota, ne in debitum excrefcat robur & alritudinemimpediri queat; radicitus tarnen eveili non poteft, fedfibi propria vitali vi, ii impedimenta qua decet cura re-moveantur, in eam crefcere poteft altitudinem illudquerobur, ut iiuinanum genus iuae utnb;ae fru&uumque»quos fert, delictis foia tueri & verüe felicitatis ienfu re-fociilare queat.

Nec umquam praeftantioris fu?e indoiis confcientiameo usqne perdidit humanuni genus, ut ad illam provo-candi in vitre tnoruu que regulis proponendis mos omni-no fubiatus fue ir. Ad fublimem omnem, ad quem men-te capiendum ferre poteft, fenfum non quidem nifi fen-fim afcendere potuit; aperte "tarnen apud homines, inquocunque conftituti fuerint culturre gradu, fe ubiquei-nanifeflst, incorruptam fuam originem prodens. Illiusveftigia dudum perfpicere nobis videmur in frequentiilio, inter gentes in ρ imo focialis vitre gradu conftitu-tos, monito, quo majores adolefcentem inter fe pubemexhortari folent: Dijce paii & praßa te dignum esfe virum.Nec unquam adeo rudis fuit horno, ut omnia hominemreque deeere putaverit, vel idem ftatuere voluerit pre-tium aétionibus humanis, qure ab interna voluntatis bo-nitate & reftitudine proficifcuntur, & illis, quae vel in-vitus, vel propter alienas ab hoheftatis fen fa causfasquis fufceperit. Sed puriora haec pi seftantioris naturseinitia fubito corrupta fuisfe conftat, five corruptioniscausfas in ignavia hominum, five in ignorahtia veri nonnifi fenfim dispellenda, five ;in praeponderante lenfuumad res caducas inclinatione qhreråé , unde factum eft, utqure in moribus prascipiendis communtter confervafcurhoneftatis notio, ultra id, qilod hominum opinionibus &arbitrariis focialis vitre convehriönibus récéptum fit, &quod fine famre & fortunarum dispéndio Te negligere nonposfe vident homines pro diverfo in quo quisque fe po-fitum esfe videt ftatu, raro afcendat, vel ut ad merca-

A % ti-

) 4 C

tilem quandam calliditafeem tota detrudatur, & genuinusilc, ii!il homines interdutn, ut Cicero de Epicureis ak,naturie bonirate viticerentur, exfulare jubeatur fenfusEthicus proeceptorurn Legis naturalis. Ut hulc corru-ptelac inedela tempeftive pararetur, humanuni arbitriumin formanda honeflaris notione excludenduni esie reckeviderunt iili, qni in Dei, non hominis, voluntate quae-rendas esie regulas moruin pragceperuntj led hi, nomenLegis naturalis, quamvis confervare videantur, ienfumLegis pofitivi fubreptitium iili fubjungere plerumque fibipermittunt, & iliius prsecepta , utut a niente humanaaliena , alio cum hominis natura conjungere vincuio ne-iciutit, quam juridico iilo, quo fubditi arbitrariis Impe-rantium Legibus contiuentur. Superftifiones fic loeohoneflatis ponendi aniam dederunt, in externas quasdaraaétiones fevere anirnadverternnt, fed internse purioris a-nimi vis alimenta fuftuleruht; & quamvis crasfiorem ,

quam in feculis, quae bn bara vocare folemus, habuerat,noftro tempore exuere v i fa fit formam hscc ab internaprasftantiae vi recedens doftrina, fieri tarnen nunquampoteft, ut qtii in ft-nfn praeceptorum Legis naturalis ju¬ridico unice inhao'-ent corruptelae honeflatis, ad quampronnm adeo fertur ingenium humanuni , vera pararequeant remedia.

Non tarnen, noftris faltem hominibus, qui fanélamDivini origmis Evangelii doftrinam profkentur, defue-runt fenfum iublimiorem prseceptis rnorum ita eonfer-vandi occafiones, ut fublato ab una parte homrnum addepravandam honeftatis ideam arbitrio> ab altera ler va¬retur humanas excellenttee vis, a qua or ig in em in huma¬na mente habet. Doébina enim, quae fatetur: Ε5νη ταμη νομον έχοντα, τα τ8 νομα στοιη, 8τα νομεν μη εχοντες εαυ·Τeis εισι νομος, βιτινες ενδείκνυνται το εξ*γον Τ8 νομ8 yqayiTcvεν τdis κα.ξδΐΆΐζ αυτών·, συμμαξτυξ8τη9 αυτών της συνειδήσεων

) s (

&c. Rom. a: v. 14. 15, & quse doeet, hominem ad ima-ginem Dei ab initio creatum ad eandetn in fe inftauran-dam vocari, viamque inftaurandi lapfis unice apertamesfe per Chriftum Φεαντξωπον, qui fanftisfimo ore horta-tur: Εσε&ε τελεία, ωαπεξ c πατηξ υμών, ο εν τοις 8ξανβις τε·λείος ετι, Math ν· 48» & cujus fpiritu a&i Äpoitoliurgent: οίνανε&<&αι τω πνευματ t νοος υμών, και εν$υσα<Βαιτον καινον α\§ξω7ΐον, τον κατα ΰεον χτκ&εντα εν ^χαιοισννη καιόσιοτητι αλητείας, Ephef. 4· ν. 23, 24· & qui renovato faci¬enda indicaturi monent: το λοιπον, αδελφοί, όσα εςιν αληθη,όσα σεμνά, όσα δίκαια, όσα ayva, όσα πξοςφιλη, όσα εύφημα,ει τις αξετη κχι ει τις έπαινος, ταύτα λογιζεcöf. Philipp. 4·ν. 8· tot fane & tam efficacia continere videtur ad E-thicum & genuinum prseceptorum moralium fenfum con-fervandum & firmatidum adminicula, ut vix fieri posfefacile crederes, ut homines hujus do&rinse participesab eodem defle&ere potuerint. Nihilo tarnen minus fuis··fe tempora dubitare non licet, quando in receptis fan*ftisfimse hujus doétrinae expofkionibus & explicationi-bus frequentiora inveniet probus rerum fcrutator vefti-gia follicitudinis cujusdam occultae illam ad miniftrampolitices, vel privates vel publicae, detrudendi, quamflnceri ejusdem puritati confulendi ftudii, adeo ut, quihoc ftudio accenii illius quaererent alimenta, eadenri po-tius fe in venire putare potuerint apud Religionis inter-pretes, quorum farnas Heterodoxiae notam, myfticism»nomine, inurere his temporibus frequens fuit,quam apudeos, qui orthodox« fidei claves fe folos jure manu te-nere crediderunt.

Nec defuerunt unquam e melrore luto fi&is homini-bus, divina quamvis hac luce colluftrafo in aevo vivereillis non contigerit, interni ftimuli, quibus ada&i fapien-tiam & honeftatem ab omni corruptione liberam quasre·re & quseiitam tueri & propagare ailaborarunt. Ab ipfo

) β (

inter Grsecos Philofophiae diluculo laudabilis fypientumad hunc. finein curae haud dubia indicia fervant illorumLeges, Poemata, dogmata, quorurn memoriam ad noftramaetatem confervatam habere posiumus. Sic e. g. profui temporis habitu expresiam videre nobis videmur deincorrupta honeftatis notione inculcanda cu> am in frag-mentis Legum Sdeuci, quae ad nos pervenerunt, iilaquepraecipue in praeLtione harum Legum notabiii fententia:T8s μεν 8v 08?\&ε προσήκει δια φοβον σίξαττειν τι τοον διγ.αιων tT8s äs ελευβ~εξ8ε δι αιδω και το κοίλον. Sic quoque ad mo¬res purificata mente emendandos fpedlasfe dubitare nonlicet , Pythagora nobilem antiquitus in magna Graeciadjfciplinam, nee denegare fas eft, ceiebrata inter antiquosGraecos myfteria, quodammodo refpexisie ad hunc eundemfinem. Poft Socratem autem, cujus tota & vita &dodtrina eo praeeipue fpediasie videntur, ut eorruptamfeculi moribus & Sophiilarum perve-fitate honeftatis no-tionem redargueret, nativumque illius & altiora (plen¬tern fenfutn reftitueret & firmaret, luculentiora in Phi-lofophia Grsecorum exftant veftigia enrae in genuinumLegis homini a natura datae fenfutn inculcandum confpi-cuae. Neminem faltem, qui praeeepta tnorum SocraticaPlatone interprete accuratius ineditatus fuerit, fugereposfe putamus fublimiorem, quam fpedlant metam. Quasenim dodlrina eo ultimo tendit, ut in homine inftaureturομοιωσις Θεω κατα το δυνατόν, ομοιωσις δε δίκαιον και οσιον μετάφξονψms γενε$αι, quse meutern a caducis avocatain &puram in virtute requirit eamque ipiam in fingulis fuispartibus ut purificationem deferibit: και y σωφξε>σννη και ffδικαιοσύνη και η ανδξεια και αυτή ν φξονησ-ts μη κα3αξμοσ Tisi}· ea continere videtur verse Ethicae femina, ut fi etiamin vita moribus hominum fublata vel iuffocata esfe ea-dem crederemus* Philofophiam tarnen fapienter quaeren-tibus ad eadem invenienda, disfeminanda & fovenda prae-etufum esfe aditurn injufte quereremur. Inquirere nolo,

an-

) 7 (

annon haec ipfa doftrina, qualis in mente Platbnis ean¬dern pröponentis concepta fuerit in fe quoque continue-rit femina errorum, quorum fe reos fecerunt iliius eSchoia, prgecipue Alexandrina deinde prpdeuntes fe-étatoires; ied facile tarnen intelligi posfe puto, hominesqui nulla Piatonis culpa variis vulgaris inter Gentes fu*perftitionibus^animum dudum depresfum lecuin in Plato-ne explicando atculerünt, ad lublimem Magiftri liberephiloibphantis mentem asfequendam ineptos fuisfe, &ad fui, non iliius, decempedam ingenii phiiofcphica pla-cita ditnetientes errores, pro ipforum judicandi modo inconfinio veritatis pofitos, pro veritate adoptasfe, atquederendere & propagare potuisfe. iMonere tarnen fas t*it,Platonem non obfcure fua placita dijudicandi normam la-pientioribus indicasfe , dum Sucrates, poftquam in Pha-done ftatum animorum poit difcesium a corpore defcri-pferat, notabilia. haec verba tnox addit: ro μεν av ταύτα

arcos εχειν ccs εγω άίεληλυτα, α πξεπεί ναν εχον-τι άνοξί. ότι μεν. τοι ν\ ταυτ s^iv η ταυτ αττα πεςι rots -ψν*yjas ημών και ras οΜήτεis, επειπεξ aSravarov -γε η "ψυχή φκ**νεται ασα. Interea iatendum esl'e putamus, apud recen-tiores quoque Platonicos ea fervata occurrere meliorisfenfus indicia, ut eorum potius fcripta, quam aliorum exantiquis Gtaecorum Scholis philofophantium placita.cuinfrudtu in confilium adhibenda esie ceniere potuerint,non contemnendi pofterioris aevi Auftores, qui in aeter-na & immutabili jufti & injufti natura vindicanda cu«ram irnpendere voluerunt. Vide e. g. Cudworthi fyßemaintelhäuale.

Inter reliquos antiquse Graeciae Philofophos, nemi¬nem, qui in finibus bonorum & malorum ponendis vir-tutem per fe appetendam ftatuere & quodammodo & So·craticus & Piatonicus esfe voluit, genuinum praecepto-rum moralium fenfuin omnino averfatuin fuisfe conltat,fed infignem ad illum asfequendum nilüm quaedam ftoi-

CQ*

) 8 <

corum placita prgecipue prodere videntur. Eorum koc·τοξ&νμκτα, & quae paradoxoruin nomine antiquitus ve¬nire iolebant ien t.en t ise, illorum do&rinae propriae , e. g.7σα τα οομαςτημχτα και τα κατοξ^οοματα, hane iententiainnon obfeure indicant.

Cum, ut Ciceronis utar verbis, nemo fit, qui feaudeat Philofophum dicere, nifi quid de moribus praeci-piat, id quoque a Pbilofophorum em a exfpeftandum es-fe jure cenferi poteft, ut illorum doftrina tandem genui-nus prseeeptorutn moralium fenfus veris & diiigeriter ex-ploratis principiis fultns ita firmetur, ut fi forfän undedepravari posfit, vel in vita hominum communi, vel infophifticis, quae in fcholis locum fepenumero invenirefolent, at gumentandi rationibus, occurreret, verum ta¬rnen ferio quaerentibus, ad errores circa tanti momentirem, captiofa quantumvis fpecie proponi potuisfent, velevitandos , vel refellendos, via pateret expedita. Ut verohuic exfpeétationi ab omni parte fatisfiat, Philofophia>nifi confummata, nunquam promittere, vel in fe fufeipe-re poteft, metam, ad quam properet, fi vera fuerit,hanc fibi propofitam habet, nee negari poteft, illam,quatenus libere progredi ei datum fuerit, hanc metammagis magisque adpropinquaturain esfe. Quae noftraaetas vidir, & perverfe haud raro dijudieavit ad Philofo·phiam reftaurandam & emendandam conamina, in ea,quam pro rerum moralium fundamento ponere, atqueexpresfe magis, quam ullo unquam antiquiori tempore,urgere folent, liberae voluntatis αυτονομία, prineipia indi-casfe videntur, quae diligenter explorata & conftanterfervata, fenfum Legis naturalis Ethicum reftauratum fir-ment & ad feram nsque pofteritatem, nifi in plena lucecaecutire maluerit, propagabunt.