Ησχολική τάξη ως κοινωνική ομάδαusers.sch.gr/abouras/ppt5.pdf ·...

ΗΗ σχολική τάξη σχολική τάξη ως κοινωνική ομάδαως κοινωνική ομάδα

ΤοΤο δίκτυο επικοινωνίαςδίκτυο επικοινωνίας

ΗΗ σχολική τάξη ως λειτουργική ομάδα, αποτελεί πεδίο επικοινωνίας σχολική τάξη ως λειτουργική ομάδα, αποτελεί πεδίο επικοινωνίας καικαιαλληλεπίδρασης. Οι επαφές ανάμεσα στα μέλη της ομάδας μπορούν νααλληλεπίδρασης. Οι επαφές ανάμεσα στα μέλη της ομάδας μπορούν νααπεικονισθούν στο «δίκτυο επικοινωνίας» το οποίο οργανώνεται απεικονισθούν στο «δίκτυο επικοινωνίας» το οποίο οργανώνεται πάπά--νταντα σε αναφορά με τη δομή, τους σκοπούς και τις προοπτικές της. σε αναφορά με τη δομή, τους σκοπούς και τις προοπτικές της.

ΔομήΔομή ομάδαςομάδας

ΟμάδαΟμάδα με αυταρχική δομήμε αυταρχική δομή ΟμάδαΟμάδα με δημοκρατική δομήμε δημοκρατική δομή

ΣεΣε ομάδες που καθορίζουν μόνες τους τον τύπο επικοινωνίας, είναι ομάδες που καθορίζουν μόνες τους τον τύπο επικοινωνίας, είναι γεγε--γονόςγονός ότι μερικά μέλη κατέχουν πιο κεντρική θέση από άλλα, διότι στοότι μερικά μέλη κατέχουν πιο κεντρική θέση από άλλα, διότι στοπλαίσιο της επικοινωνίας δραστηριοποιούνται οι «διαδικασίες πλαίσιο της επικοινωνίας δραστηριοποιούνται οι «διαδικασίες επίδραεπίδρα--σης», καθώς και η άσκηση ισχύος η οποία γίνεται καθοριστικός σης», καθώς και η άσκηση ισχύος η οποία γίνεται καθοριστικός παράγοπαράγο--νταςντας στις σχέσεις μεταξύ των μελών της ομάδας (στις σχέσεις μεταξύ των μελών της ομάδας (Douglas 1997).Douglas 1997).


ΟμάδαΟμάδα με αυταρχική δομήμε αυταρχική δομή

ΥπάρχειΥπάρχει μια ηγετική προσωπικότητα, στην περίπτωση της τάξης ο μια ηγετική προσωπικότητα, στην περίπτωση της τάξης ο δάδά--σκαλοςσκαλος, η οποία , η οποία εκπέμπειεκπέμπει και και δέχεταιδέχεται πληθώρα μηνυμάτων, ενώ καθέναπληθώρα μηνυμάτων, ενώ καθένααπό τα υπόλοιπα μέλη έχει την ευκαιρία να συμμετάσχει στην από τα υπόλοιπα μέλη έχει την ευκαιρία να συμμετάσχει στην επικοινωεπικοινω--νίανία ανάλογα με την ανάλογα με την κοινωνική απόστασηκοινωνική απόσταση που το χωρίζει από την που το χωρίζει από την κορυκορυ--φήφή της πυραμίδας. της πυραμίδας. Σε ένα δίκτυο επικοινωνίας αυτής της μορφής, οι θέσεις είναι Σε ένα δίκτυο επικοινωνίας αυτής της μορφής, οι θέσεις είναι ιεραρχηιεραρχη--μένεςμένες με συσσώρευση των περισσότερων στο χαμηλό επίπεδο και σταμε συσσώρευση των περισσότερων στο χαμηλό επίπεδο και στα--διακήδιακή μείωσή τους όσο πλησιάζουν προς την κορυφή της πυραμίδας.μείωσή τους όσο πλησιάζουν προς την κορυφή της πυραμίδας.Ανάλογα με τη θέση που καταλαμβάνει κάθε μέλος, ποικίλει η Ανάλογα με τη θέση που καταλαμβάνει κάθε μέλος, ποικίλει η κοινωνικοινωνι--κήκή απόσταση από την ηγετική φυσιογνωμία, καθώς και οι δυνατότητεςαπόσταση από την ηγετική φυσιογνωμία, καθώς και οι δυνατότητεςεπικοινωνίας με αυτήν.επικοινωνίας με αυτήν.Συνήθως η επικοινωνία με τα άλλα μέλη είναι δύσκολη ή χρειάζεταιΣυνήθως η επικοινωνία με τα άλλα μέλη είναι δύσκολη ή χρειάζεται πάπά--νταντα η μεσολάβηση ηγετικής προσωπικότητας (η μεσολάβηση ηγετικής προσωπικότητας (ΤσιπλητάρηςΤσιπλητάρης 1992).1992).


ΟμάδαΟμάδα με δημοκρατική δομήμε δημοκρατική δομή

ΌλαΌλα τα μέλη έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην επικοινωνίατα μέλη έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην επικοινωνία«επί ίσους όρους» και στην περίπτωση αυτή το δίκτυο επικοινωνίας«επί ίσους όρους» και στην περίπτωση αυτή το δίκτυο επικοινωνίας αα--πεικονίζεταιπεικονίζεται με το σχήμα του κύκλου (με το σχήμα του κύκλου (Smith and Smith and LaslettLaslett 1996).1996).Η επικοινωνία των μελών μιας ομάδας σε Η επικοινωνία των μελών μιας ομάδας σε σχήμα κύκλουσχήμα κύκλου θεωρείται ηθεωρείται ηπιο αποτελεσματική φόρμα επικοινωνίας. πιο αποτελεσματική φόρμα επικοινωνίας. Στην περίπτωση αυτή δεν αρκεί η τοποθέτηση των μελών σε σχήμα Στην περίπτωση αυτή δεν αρκεί η τοποθέτηση των μελών σε σχήμα κύκύ--κλου, ενώ παράλληλα η διαχείριση της επικοινωνίας θα εξακολουθείκλου, ενώ παράλληλα η διαχείριση της επικοινωνίας θα εξακολουθεί ναναγίνεται αποκλειστικά από μια ηγετική προσωπικότητα. γίνεται αποκλειστικά από μια ηγετική προσωπικότητα.

ΠροκειμένουΠροκειμένου τα μέλη της τάξης να καρπωθούν τα οφέλη της τα μέλη της τάξης να καρπωθούν τα οφέλη της επικοινωεπικοινω--νίαςνίας αλλά και η τάξη να μοιάζει με τις πραγματικές συνθήκες της ζωήςαλλά και η τάξη να μοιάζει με τις πραγματικές συνθήκες της ζωής,,πρέπει να είναι δυνατή η ευκαιριακή επικοινωνία μεταξύ των μελώνπρέπει να είναι δυνατή η ευκαιριακή επικοινωνία μεταξύ των μελών τηςτηςχωρίς απαραίτητα τη μεσολάβηση του ηγετικού ρόλου του δάσκαλουχωρίς απαραίτητα τη μεσολάβηση του ηγετικού ρόλου του δάσκαλου(Γερμανός 2002). (Γερμανός 2002).

ΤαΤα δίκτυα επικοινωνίας των μελών της ομάδας δίκτυα επικοινωνίας των μελών της ομάδας κάτω από το φως των ερευνώνκάτω από το φως των ερευνών

ΈρευναΈρευνα

ΟιΟι Smith Smith και και Leavitt Leavitt πειραματίστηκαν με σπουδαστές. Ο πρώτος πειραματίστηκαν με σπουδαστές. Ο πρώτος χρησιχρησι--μοποίησεμοποίησε δυο δίκτυα επικοινωνίας σχήματος κύκλου και αλυσίδας, ο δεδυο δίκτυα επικοινωνίας σχήματος κύκλου και αλυσίδας, ο δεδεύτερος στηριζόμενος στα πειράματα του πρώτου δεύτερος στηριζόμενος στα πειράματα του πρώτου επεξέτεινεεπεξέτεινε τα δίκτυατα δίκτυασε τέσσερα, προσθέτοντας άλλα δυο, το λεγόμενο Υ και τον τροχό. σε τέσσερα, προσθέτοντας άλλα δυο, το λεγόμενο Υ και τον τροχό.

ΎψιλονΎψιλον



ΗΗ άσκηση που ανατέθηκε στις ομάδες έρευνας ήταν, οι σπουδαστές σεάσκηση που ανατέθηκε στις ομάδες έρευνας ήταν, οι σπουδαστές σεμια διαδοχική σειρά επικοινωνίας, να βρουν ανάμεσα στα πέντε μια διαδοχική σειρά επικοινωνίας, να βρουν ανάμεσα στα πέντε σύμβοσύμβο--λα που απεικονίζονταν σε μια κάρτα που δόθηκε στον καθένα τους, λα που απεικονίζονταν σε μια κάρτα που δόθηκε στον καθένα τους, τοτοένα σύμβολο που ήταν κοινό σε όλους.ένα σύμβολο που ήταν κοινό σε όλους.Κατά τη διεξαγωγή της έρευνας και μέχρι τη λύση του προβλήματος,Κατά τη διεξαγωγή της έρευνας και μέχρι τη λύση του προβλήματος,μετρήθηκε ο χρόνος, ο αριθμός των λαθών και ο αριθμός των μετρήθηκε ο χρόνος, ο αριθμός των λαθών και ο αριθμός των επικοινωεπικοινω--νιώννιών μεταξύ των μελών. μεταξύ των μελών.

Σε όλα τα δίκτυα δεν παρουσιάστηκε σημαντική διαφορά ως προς τονΣε όλα τα δίκτυα δεν παρουσιάστηκε σημαντική διαφορά ως προς τοναπαιτούμενο κατά μέσο όρο χρόνο για τη λύση του προβλήματος. απαιτούμενο κατά μέσο όρο χρόνο για τη λύση του προβλήματος. Ο κύκλος ήταν το πιο αργό δίκτυο επικοινωνίας με τα περισσότερα Ο κύκλος ήταν το πιο αργό δίκτυο επικοινωνίας με τα περισσότερα λάθηλάθηκαι το μεγαλύτερο αριθμό επικοινωνιών μεταξύ των μελών της ομάδακαι το μεγαλύτερο αριθμό επικοινωνιών μεταξύ των μελών της ομάδας.ς.Το Υ χρειάστηκε το μικρότερο χρόνο με τον μικρότερο αριθμό Το Υ χρειάστηκε το μικρότερο χρόνο με τον μικρότερο αριθμό επικοιεπικοι--νωνιώννωνιών και με τα λιγότερα λάθη.και με τα λιγότερα λάθη.Τη μεγαλύτερη ικανοποίηση εξέφρασαν τα μέλη του τροχού. Τη μεγαλύτερη ικανοποίηση εξέφρασαν τα μέλη του τροχού.



Ως τελικό συμπέρασμα της έρευνας προέκυψε ότι όλα τα δίκτυα Ως τελικό συμπέρασμα της έρευνας προέκυψε ότι όλα τα δίκτυα πληροπληρο--φοριώνφοριών μπορούν να καταχωρηθούν σε δυο κατηγορίες:μπορούν να καταχωρηθούν σε δυο κατηγορίες:(α) στα συγκεντρωτικά (τροχός, Υ, αλυσίδα)(α) στα συγκεντρωτικά (τροχός, Υ, αλυσίδα)(β) στα αποκεντρωτικά (κύκλος)(β) στα αποκεντρωτικά (κύκλος)

ΗΗ ποιοτική και ποσοτική διαφορά πληροφοριών στα δίκτυα αυτά ποιοτική και ποσοτική διαφορά πληροφοριών στα δίκτυα αυτά ποιποι--κίλλεικίλλει ανάλογα με το είδος του προβλήματος της ομάδας.ανάλογα με το είδος του προβλήματος της ομάδας.Όταν πρόκειται για προβλήματα απλά, όπως είναι η συλλογή και ο σΌταν πρόκειται για προβλήματα απλά, όπως είναι η συλλογή και ο συνυν--διασμόςδιασμός πληροφοριών, υπερέχουν τα συγκεντρωτικά δίκτυα. πληροφοριών, υπερέχουν τα συγκεντρωτικά δίκτυα. Όταν πρόκειται για σύνθετα και πολύπλοκα προβλήματα, όπως είναι Όταν πρόκειται για σύνθετα και πολύπλοκα προβλήματα, όπως είναι κάθε αντικείμενο διδασκαλίας και μάθησης στο σχολείο, υπερέχουν κάθε αντικείμενο διδασκαλίας και μάθησης στο σχολείο, υπερέχουν ταταΑποκεντρωτικά δίκτυα επικοινωνίας μεταξύ των μαθητών και μαθητώνΑποκεντρωτικά δίκτυα επικοινωνίας μεταξύ των μαθητών και μαθητώνδάσκαλου. δάσκαλου.

ΟιΟι φόρμες επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης φόρμες επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ των μελών της ομάδαςμεταξύ των μελών της ομάδας

ΟιΟι βασικότερες φόρμες επικοινωνίας μεταξύ των μελών μιας ομάδαςβασικότερες φόρμες επικοινωνίας μεταξύ των μελών μιας ομάδαςείναι: είναι:


Όλα τα άτομα μιας ομάδας λόγω της θέσης Όλα τα άτομα μιας ομάδας λόγω της θέσης τους μέσα στο χώρο, βρίσκονται στο ίδιοτους μέσα στο χώρο, βρίσκονται στο ίδιοπεδίο αλληλεπίδρασης και συμμετέχουν πεδίο αλληλεπίδρασης και συμμετέχουν αυαυ--τόματατόματα στις διαδικασίες της. Ωστόσο τα μηστις διαδικασίες της. Ωστόσο τα μη--νύματανύματα που στέλνει ο ομιλητής, δεν είναι που στέλνει ο ομιλητής, δεν είναι εύεύ--κολοκολο να αναλυθούν και να ερμηνευτούν σενα αναλυθούν και να ερμηνευτούν σεβάθος μεταξύ των μελών της ομάδας, γιατίβάθος μεταξύ των μελών της ομάδας, γιατίτα μέλη δεν μπορούν να επικοινωνήσουν μετα μέλη δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με--ταξύταξύ τους. τους.

ΠοιοςΠοιος δέχεται τη γνώση; δέχεται τη γνώση; Ποιος και πώς την επεξεργάζεται και την Ποιος και πώς την επεξεργάζεται και την εσωτερικεύειεσωτερικεύει ώστε να τη ώστε να τη χρηχρη--σιμοποιήσεισιμοποιήσει όταν τη χρειαστεί;όταν τη χρειαστεί;Η επίδραση χαρακτηρίζεται ως μονόπλευρη, ενώ η «αλληλεπίδραση» Η επίδραση χαρακτηρίζεται ως μονόπλευρη, ενώ η «αλληλεπίδραση» ως αδύναμη.ως αδύναμη.


ΥπάρχειΥπάρχει επικοινωνία μεταξύ δάσκαλου επικοινωνία μεταξύ δάσκαλου –– μαθητών με βάση το μαθητών με βάση το ατομικιατομικι--στικόστικό αξίωμα «ο καθένας για τον εαυτό του». Η επικοινωνία αξίωμα «ο καθένας για τον εαυτό του». Η επικοινωνία επιτρέπεεπιτρέπε--ταιται μόνο με το δάσκαλο ή μόνο μέσω του δάσκαλου. μόνο με το δάσκαλο ή μόνο μέσω του δάσκαλου. Μπορούμε να συνδέσουμε τη γλωσσική επικοινωνία του δάσκαλου μεΜπορούμε να συνδέσουμε τη γλωσσική επικοινωνία του δάσκαλου μετη μη γλωσσική επίδραση των μαθητών. τη μη γλωσσική επίδραση των μαθητών.


ΑσκείταιΑσκείται πλήρης αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της ομάδας. Ο καπλήρης αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της ομάδας. Ο κα--θέναςθένας μπορεί ανεμπόδιστα να επικοινωνήσει με τον καθένα κατά τον μπορεί ανεμπόδιστα να επικοινωνήσει με τον καθένα κατά τον ίδιο τρόπο και να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. ίδιο τρόπο και να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.

ΜιαΜια τέτοια φόρμα επικοινωνίας μεταξύ των μελών μιας ομάδας, τέτοια φόρμα επικοινωνίας μεταξύ των μελών μιας ομάδας, ιδιαίτειδιαίτε--ραρα μιας σχολικής τάξης, θεωρείται από παιδαγωγικής πλευράς ως η μιας σχολικής τάξης, θεωρείται από παιδαγωγικής πλευράς ως η ιδαιδα--νικότερηνικότερη για την αποτελεσματικότητά της στις διαδικασίες μάθησης καιγια την αποτελεσματικότητά της στις διαδικασίες μάθησης καικοινωνικοποίησης του μαθητή. κοινωνικοποίησης του μαθητή.

ΣχέσειςΣχέσεις συνομήλικων στην ομάδα της τάξης: συνομήλικων στην ομάδα της τάξης: άτυπη δομήάτυπη δομή

ΠαράλληλαΠαράλληλα με την τυπική δομή της, η σχολική τάξη παρουσιάζει και μιαμε την τυπική δομή της, η σχολική τάξη παρουσιάζει και μια«άτυπη δομή». «άτυπη δομή». Δημιουργούνται ομαδοποιήσεις που καθορίζονται από τους ίδιους τοΔημιουργούνται ομαδοποιήσεις που καθορίζονται από τους ίδιους τουςυςμαθητές αυθόρμητα και με τρόπο «ανεπίσημο». μαθητές αυθόρμητα και με τρόπο «ανεπίσημο». Κινητήρια δύναμη για το σχηματισμό αυτών των υποομάδων είναι η Κινητήρια δύναμη για το σχηματισμό αυτών των υποομάδων είναι η διαπροσωπική έλξη, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στενδιαπροσωπική έλξη, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στενόό--τητατητα και τη συχνότητα επαφής των μελών τους. και τη συχνότητα επαφής των μελών τους.

ΆτυπεςΆτυπες ομάδεςομάδες

ΕίναιΕίναι οι φιλικές ομάδες, οι οποίες διακρίνονται από αυτονομία. οι φιλικές ομάδες, οι οποίες διακρίνονται από αυτονομία. ΟνομάΟνομά--ζονταιζονται και «φιλικές κλίκες», ενώ η άτυπη δομή, επειδή στηρίζεται στηκαι «φιλικές κλίκες», ενώ η άτυπη δομή, επειδή στηρίζεται στησυμπάθεια που έχουν τα μέλη της ευρύτερης συμπάθεια που έχουν τα μέλη της ευρύτερης ομαδαςομαδας για κάποια από για κάποια από αυαυ-τάτά, περιγράφεται με τον όρο «δομή συμπάθειας». , περιγράφεται με τον όρο «δομή συμπάθειας». Κάθε μέλος συμμετέχει στην ομάδα φίλων ή συνομήλικων απλά με τηνΚάθε μέλος συμμετέχει στην ομάδα φίλων ή συνομήλικων απλά με τηνπροσωπική του ταυτότητα, επειδή είναι αυτός που είναι και όχι εππροσωπική του ταυτότητα, επειδή είναι αυτός που είναι και όχι επειδήειδήείναι φορέας κάποιου ρόλου ή κατέχει κάποια κοινωνική θέση. είναι φορέας κάποιου ρόλου ή κατέχει κάποια κοινωνική θέση.


ΗΗ τυπική δομήτυπική δομή της ομάδας της τάξης ρυθμίζει τα θέματα κυρίως της ομάδας της τάξης ρυθμίζει τα θέματα κυρίως παραπαρα--γωγήςγωγής του έργου της, ενώ παραμελεί τις του έργου της, ενώ παραμελεί τις κοινωνικοσυναισθηματικέςκοινωνικοσυναισθηματικές αα--νάγκεςνάγκες των μελών της. Αυτές οι ανάγκες καλύπτονται από την των μελών της. Αυτές οι ανάγκες καλύπτονται από την παράλληπαράλλη--ληλη λειτουργία της άτυπης δομής της. λειτουργία της άτυπης δομής της. Οι δυο αυτές δομές αλληλεπιδρούν και η μια επηρεάζει έντονα την Οι δυο αυτές δομές αλληλεπιδρούν και η μια επηρεάζει έντονα την άλάλ--ληλη. .

Η σημασία των σχέσεων του παιδιού με τους συμμαθητές του είναι σΗ σημασία των σχέσεων του παιδιού με τους συμμαθητές του είναι σηη--μαντική:μαντική:(α) για την κοινωνική ανάπτυξη(α) για την κοινωνική ανάπτυξη(β) τη γνωστική ανάπτυξη(β) τη γνωστική ανάπτυξη(γ) τη συναισθηματική του ανάπτυξη(γ) τη συναισθηματική του ανάπτυξη(δ) την ανάπτυξη δεξιοτήτων για διαπροσωπικές σχέσεις και τη (δ) την ανάπτυξη δεξιοτήτων για διαπροσωπικές σχέσεις και τη μελλομελλο--

ντικήντική του ένταξη στην κοινωνική του ζωήτου ένταξη στην κοινωνική του ζωή


ΟιΟι BronfenbrennerBronfenbrenner και και HartupHartup υποστηρίζουν ότι αυτό που συμβάλλει αυποστηρίζουν ότι αυτό που συμβάλλει α--ποφασιστικότεραποφασιστικότερα στην ανάπτυξη της ευφυΐας και των δεξιοτήτων γιαστην ανάπτυξη της ευφυΐας και των δεξιοτήτων γιακοινωνική αλληλεπίδραση είναι:κοινωνική αλληλεπίδραση είναι:(α) το γεγονός ότι το παιδί εντασσόμενο στο σχολείο εμπλέκεται (α) το γεγονός ότι το παιδί εντασσόμενο στο σχολείο εμπλέκεται σε μιασε μια

ποικιλία στενών προσωπικών σχέσεων. Αλληλεπιδρά δηλαδή μεποικιλία στενών προσωπικών σχέσεων. Αλληλεπιδρά δηλαδή με άά--τοματομα που υλοποιούν διάφορους ρόλους. που υλοποιούν διάφορους ρόλους.

(β) η κατανόηση του μεταβαλλόμενου χαρακτήρα της συμπεριφοράς,(β) η κατανόηση του μεταβαλλόμενου χαρακτήρα της συμπεριφοράς,καθώς και των σχέσεων με ενήλικους και συνομήλικους.καθώς και των σχέσεων με ενήλικους και συνομήλικους.

(γ) η εξάσκηση του παιδιού σε διάφορους ρόλους.(γ) η εξάσκηση του παιδιού σε διάφορους ρόλους.

ΟιΟι στενές προσωπικές σχέσεις των μαθητών ευνοούν κατά τον στενές προσωπικές σχέσεις των μαθητών ευνοούν κατά τον καλύτεκαλύτε--ρορο τρόπο την νοητική τους ανάπτυξη, διότι κυρίως μέσω αυτών κατάτρόπο την νοητική τους ανάπτυξη, διότι κυρίως μέσω αυτών κατά--κτούνκτούν τις στρατηγικές για τις στρατηγικές για απίλυσηαπίλυση προβλημάτων. προβλημάτων.


ΤαΤα παιδιά στρέφονται στους άλλους για να εξηγήσουν ποιοι πραγματικπαιδιά στρέφονται στους άλλους για να εξηγήσουν ποιοι πραγματικάάείναι ή για να επιβληθούν. είναι ή για να επιβληθούν. Οι συμμαθητές απαιτούν την ένταξή τους στην τυπική ή άτυπη ομάδαΟι συμμαθητές απαιτούν την ένταξή τους στην τυπική ή άτυπη ομάδα,,ένταξη που έχει ως προϋπόθεση την αποδοχή των κανόνων ένταξη που έχει ως προϋπόθεση την αποδοχή των κανόνων συμπεριφοσυμπεριφο--ράςράς και την καθολική συμμόρφωση στους στόχους της. και την καθολική συμμόρφωση στους στόχους της. Τυχόν απόρριψη από την πλευρά των συμμαθητών μπορεί να Τυχόν απόρριψη από την πλευρά των συμμαθητών μπορεί να προκαλέπροκαλέ--σεισει στο παιδί αυξημένο άγχος, χαμηλή στο παιδί αυξημένο άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμησηαυτοεκτίμηση, εχθρότητα και να, εχθρότητα και ναεπηρεάσει αρνητικά την κατοπινή επηρεάσει αρνητικά την κατοπινή κοινωνική προσαρμογήκοινωνική προσαρμογή του, η οποίατου, η οποίαμε τη σειρά της οδηγεί σε περαιτέρω απόρριψη.με τη σειρά της οδηγεί σε περαιτέρω απόρριψη.

ΟιΟι σχέσεις του μαθητή με τους συμμαθητές του έχουν ιδιαίτερη βαρύσχέσεις του μαθητή με τους συμμαθητές του έχουν ιδιαίτερη βαρύ--τητατητα διότι:διότι:(α) είναι πολυπληθέστερες, ισότιμες, συντροφικές(α) είναι πολυπληθέστερες, ισότιμες, συντροφικές(β) επειδή είναι λιγότερο συνεχείς και μόνιμες, είναι λιγότερο (β) επειδή είναι λιγότερο συνεχείς και μόνιμες, είναι λιγότερο καταπικαταπι--

εστικέςεστικές και όχι αρκετά ασφαλείςκαι όχι αρκετά ασφαλείς(γ) είναι πιο υπεύθυνες, πιο ώριμες και οδηγούν σε κάποια (γ) είναι πιο υπεύθυνες, πιο ώριμες και οδηγούν σε κάποια αντικειμενιαντικειμενι--

κοποίησηκοποίηση, διότι βασικός στόχος είναι η εργασία, διότι βασικός στόχος είναι η εργασία


ΑπόΑπό άποψη δομής η ομάδα των μαθητών του δημοτικού σχολείου είναιάποψη δομής η ομάδα των μαθητών του δημοτικού σχολείου είναιπιο ευμετάβλητη από την ομάδα των εφήβων. πιο ευμετάβλητη από την ομάδα των εφήβων. Οι μαθητές, ακόμη και όταν βρίσκονται στην ίδια τάξη για ένα ή Οι μαθητές, ακόμη και όταν βρίσκονται στην ίδια τάξη για ένα ή περισπερισ--σότερασότερα χρόνια ή παίζουν στο ίδιο προαύλιο, μεταβάλλουν συνέχεια τιςχρόνια ή παίζουν στο ίδιο προαύλιο, μεταβάλλουν συνέχεια τιςκοινωνικές σχέσεις μεταξύ τους. κοινωνικές σχέσεις μεταξύ τους.

ΟιΟι μεταβολές αυτές οφείλονται στο γεγονός ότι τόσο τα άτομα ως προμεταβολές αυτές οφείλονται στο γεγονός ότι τόσο τα άτομα ως προ--σωπικότητεςσωπικότητες όσο και οι σχέσεις τους χαρακτηρίζονται από εξέλιξη καιόσο και οι σχέσεις τους χαρακτηρίζονται από εξέλιξη καιανάπτυξη. Οι προσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται μπορεί να γίνοανάπτυξη. Οι προσωπικές σχέσεις που αναπτύσσονται μπορεί να γίνουνυνστενότερες ή να χαλαρώσουν εντελώς. στενότερες ή να χαλαρώσουν εντελώς.

ΠαρατήρησηΠαρατήρηση

ΗΗ έλλειψη προσαρμογής ορισμένων μαθητών μπορεί να οδηγήσει στη έλλειψη προσαρμογής ορισμένων μαθητών μπορεί να οδηγήσει στη σύγκρουση ή και στην τέλεια αποξένωσή τους από την ομάδα. Η σύγκρουση ή και στην τέλεια αποξένωσή τους από την ομάδα. Η είσοείσο--δοςδος κάποιου μαθητή σε μια ομάδα αποτελεί μια πολύ κρίσιμη φάση ηκάποιου μαθητή σε μια ομάδα αποτελεί μια πολύ κρίσιμη φάση ηοποία προδιαγράφει την κατοπινή προσαρμογή του σε αυτή και την οποία προδιαγράφει την κατοπινή προσαρμογή του σε αυτή και την τετε--λικήλική ικανοποίηση των αναγκών του. ικανοποίηση των αναγκών του.


ΤελικέςΤελικές παρατηρήσειςπαρατηρήσεις

ΒασικήΒασική επιδίωξη κάθε μέλους είναι η απόκτηση κοινωνικού κύρους. επιδίωξη κάθε μέλους είναι η απόκτηση κοινωνικού κύρους. Το πλέγμα θέσεων και ρόλων προσδίδει σε κάθε μέλος της τάξης διαΤο πλέγμα θέσεων και ρόλων προσδίδει σε κάθε μέλος της τάξης δια--φορετικόφορετικό κύρος και έτσι αναδεικνύονται οι κύρος και έτσι αναδεικνύονται οι ηγετικές φυσιογνωμίεςηγετικές φυσιογνωμίες, δη, δη--λαδή οι μαθητές οι οποίοι ασκούν επιρροή στους συμμαθητές τους κλαδή οι μαθητές οι οποίοι ασκούν επιρροή στους συμμαθητές τους καιαιαποτελούν βασικούς πυρήνες αλληλεπίδρασης μέσα στην κοινωνία τηςαποτελούν βασικούς πυρήνες αλληλεπίδρασης μέσα στην κοινωνία τηςτάξης, όπως και άλλοι οι οποίοι είναι τάξης, όπως και άλλοι οι οποίοι είναι κοινωνικά αδύναμοικοινωνικά αδύναμοι και ασκούνκαι ασκούνλίγη ή ελάχιστη επιρροή. λίγη ή ελάχιστη επιρροή.

Σημασία μεγάλη έχει και η επιμέρους ομάδα στην οποία ανήκουν οι Σημασία μεγάλη έχει και η επιμέρους ομάδα στην οποία ανήκουν οι μαθητές. μαθητές. Είναι γνωστό ότι η κλίκα των «σπόρτσμαν» έχει πάντα υψηλό Είναι γνωστό ότι η κλίκα των «σπόρτσμαν» έχει πάντα υψηλό statusstatusμέσα στην κοινωνία του σχολείου (μέσα στην κοινωνία του σχολείου (PetillonPetillon 1980). 1980). Έρευνες έδειξαν ότι παρουσιάζεται υψηλή συσχέτιση ανάμεσα στις Έρευνες έδειξαν ότι παρουσιάζεται υψηλή συσχέτιση ανάμεσα στις φυφυ--σικέςσικές ικανότητες και ειδικότερα στην κιναισθητική ικανότητα των ικανότητες και ειδικότερα στην κιναισθητική ικανότητα των μαθημαθη--των και την των και την αυτοεικόνααυτοεικόνα τους, την κοινωνική προσαρμογή τους και τηντους, την κοινωνική προσαρμογή τους και τηναποδοχή από τους συμμαθητές τους (αποδοχή από τους συμμαθητές τους (ΤαγαράκηςΤαγαράκης 2001). 2001).

ΗΗ προτεραιότητα των συναισθηματικών προτεραιότητα των συναισθηματικών παραγόντωνπαραγόντων

O MayoO Mayo επιχείρησε να κάνει μια ανάλυση των διαταραχών στην επιχείρησε να κάνει μια ανάλυση των διαταραχών στην απόδοαπόδο--ση και τη συμπεριφορά ομάδων σε διάφορους εργασιακούς χώρους.ση και τη συμπεριφορά ομάδων σε διάφορους εργασιακούς χώρους.Διαπίστωσε ότι οι συναισθηματικοί παράγοντες όπως:Διαπίστωσε ότι οι συναισθηματικοί παράγοντες όπως:(1)(1) η γενική ατμόσφαιραη γενική ατμόσφαιρα(2)(2) η ύπαρξη κινήτρωνη ύπαρξη κινήτρων(3)(3) η ευχαρίστηση των μελών της ομάδας για την ομαδική ζωήη ευχαρίστηση των μελών της ομάδας για την ομαδική ζωήξεπερνούν σε σπουδαιότητα τους αντικειμενικούς παράγοντες που ξεπερνούν σε σπουδαιότητα τους αντικειμενικούς παράγοντες που σχεσχε--τίζονταιτίζονται με θέματα οργάνωσης υγιεινής, με το επίπεδο της αμοιβής ή με θέματα οργάνωσης υγιεινής, με το επίπεδο της αμοιβής ή τη διάρκεια των διακοπών (τη διάρκεια των διακοπών (BastinBastin 1970).1970).

H H διαπίστωση για την προτεραιότητα των συναισθηματικών διαπίστωση για την προτεραιότητα των συναισθηματικών συντελεσυντελε--στώνστών στην ομαδική ζωή ισχύει και για τη σχολική τάξη (στην ομαδική ζωή ισχύει και για τη σχολική τάξη (Goodland).Goodland).Όταν επικρατεί καλή ατμόσφαιρα στην ομάδα της τάξης:Όταν επικρατεί καλή ατμόσφαιρα στην ομάδα της τάξης:(α) ανταποκρίνεται ευκολότερα σε δύσκολες καταστάσεις (εξετάσεις(α) ανταποκρίνεται ευκολότερα σε δύσκολες καταστάσεις (εξετάσεις))(β) οι μαθητές κουράζονται με βραδύτερο ρυθμό(β) οι μαθητές κουράζονται με βραδύτερο ρυθμό(γ) είναι συναισθηματικά σταθερότεροι(γ) είναι συναισθηματικά σταθερότεροι(δ) είναι (δ) είναι επιδεκτικότεροιεπιδεκτικότεροι ενθάρρυνσηςενθάρρυνσης(ε) η τάξη έχει λιγότερους ταραξίες και ασκεί μεγαλύτερη (ε) η τάξη έχει λιγότερους ταραξίες και ασκεί μεγαλύτερη αυτοπειθαραυτοπειθαρ--

χίαχία. .


ΟΟ ρόλος του σχολείου είναι:ρόλος του σχολείου είναι:(α) να εξοπλίζει με γνώσεις τους μαθητές του(α) να εξοπλίζει με γνώσεις τους μαθητές του(β) η κοινωνικοποίηση των μαθητών (β) η κοινωνικοποίηση των μαθητών

ΗΗ κοινωνική αποστολή πραγματώνεται όταν επιτευχθούν δυο στόχοι:κοινωνική αποστολή πραγματώνεται όταν επιτευχθούν δυο στόχοι:(α) ο πρώτος σχετίζεται με τη βοήθεια που θα παράσχει στους μαθ(α) ο πρώτος σχετίζεται με τη βοήθεια που θα παράσχει στους μαθητέςητές

του, ώστε να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες απαραίτητεςτου, ώστε να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες απαραίτητες γιαγιατη μελλοντική ομαλή ένταξή τους στην κοινωνία.τη μελλοντική ομαλή ένταξή τους στην κοινωνία.

(β) ο δεύτερος αναφέρεται στους παιδαγωγικούς χειρισμούς από τη(β) ο δεύτερος αναφέρεται στους παιδαγωγικούς χειρισμούς από την ν πλευρά των εκπαιδευτικών, ώστε οι μαθητές να ζήσουν σε έπλευρά των εκπαιδευτικών, ώστε οι μαθητές να ζήσουν σε ένα «υνα «υ--γιέςγιές», από άποψη κοινωνικών σχέσεων, σχολείο. », από άποψη κοινωνικών σχέσεων, σχολείο.

ΕπισήμανσηΕπισήμανση

ΗΗ γένεση της ομάδας της τάξης έχει τυπική προέλευση. Η εξέλιξή τηγένεση της ομάδας της τάξης έχει τυπική προέλευση. Η εξέλιξή τηςςμπορεί να είναι τυπική αλλά και συγχρόνως άτυπη. Σε επίπεδο μπορεί να είναι τυπική αλλά και συγχρόνως άτυπη. Σε επίπεδο δραστηδραστη--ριοτήτωνριοτήτων, οι διαπροσωπικές σχέσεις, περισσότερο από την εργασία, έ, οι διαπροσωπικές σχέσεις, περισσότερο από την εργασία, έ--χουν μεγαλύτερη σπουδαιότητα. χουν μεγαλύτερη σπουδαιότητα.


Οι διαπροσωπικές σχέσεις, που είναι τόσο σημαντικές για τους μαθΟι διαπροσωπικές σχέσεις, που είναι τόσο σημαντικές για τους μαθητές,ητές,εμποδίζονται ή φθείρονται από άλλες καταστάσεις που συχνά εμποδίζονται ή φθείρονται από άλλες καταστάσεις που συχνά επικραεπικρα--τούντούν στο σύγχρονο σχολείο. στο σύγχρονο σχολείο.

O O ανταγωνισμόςανταγωνισμός

ΟΟ ανταγωνισμός ανταγωνισμός –– ατομισμός, ως αποτέλεσμα του υπάρχοντος ατομισμός, ως αποτέλεσμα του υπάρχοντος κοινωνικοινωνι--κούκού συστήματος, έχει μεταφερθεί στο σχολείο. συστήματος, έχει μεταφερθεί στο σχολείο. Μεταφέρθηκε κυρίως μέσα από την ατομιστική νοοτροπία που Μεταφέρθηκε κυρίως μέσα από την ατομιστική νοοτροπία που καλλιερκαλλιερ--γείταιγείται, καθώς και μέσα από την κριτική και επιτιμητική ατμόσφαιρα που, καθώς και μέσα από την κριτική και επιτιμητική ατμόσφαιρα πουεπικρατεί στο σχολείο (επικρατεί στο σχολείο (ΚοσμόπουλοςΚοσμόπουλος 1990). 1990). Οι μαθητές κρίνονται και βαθμολογούνται για την ατομική τους Οι μαθητές κρίνονται και βαθμολογούνται για την ατομική τους επίδοεπίδο--ση.ση.Ο ανταγωνισμός και το ατομικιστικό πνεύμα οφείλονται σε πολλές κΟ ανταγωνισμός και το ατομικιστικό πνεύμα οφείλονται σε πολλές καιαιδιάφορες αιτίες μέσα στο σχολείο. διάφορες αιτίες μέσα στο σχολείο. Κύριες αιτίες είναι ο τρόπος που πραγματοποιείται η αξιολόγηση τΚύριες αιτίες είναι ο τρόπος που πραγματοποιείται η αξιολόγηση της ης σχολικής επίδοσης (βαθμολογία του αποτελέσματος και όχι της σχολικής επίδοσης (βαθμολογία του αποτελέσματος και όχι της προόπροό--δουδου ή της προσπάθειας).ή της προσπάθειας).(Σπάνια οι μαθητές προτιμούν τη μείωση ή την απώλεια ενός ατομικ(Σπάνια οι μαθητές προτιμούν τη μείωση ή την απώλεια ενός ατομικούούκέρδους προκειμένου να βοηθήσουν ένα συμμαθητή τους). κέρδους προκειμένου να βοηθήσουν ένα συμμαθητή τους).


O O ανταγωνισμόςανταγωνισμός

ΗΗ έκταση αλλά και η μορφή που παίρνει ο ανταγωνισμός μέσα στη έκταση αλλά και η μορφή που παίρνει ο ανταγωνισμός μέσα στη σχοσχο--λικήλική τάξη, εξαρτώνται από την οργάνωση της σχολικής ζωής και τηςτάξη, εξαρτώνται από την οργάνωση της σχολικής ζωής και τηςσχολικής εργασίας που υιοθετεί κάθε εκπαιδευτικός.σχολικής εργασίας που υιοθετεί κάθε εκπαιδευτικός.Μεγαλύτερος ανταγωνισμός και εντάσεις παρατηρούνται σε τάξεις όπΜεγαλύτερος ανταγωνισμός και εντάσεις παρατηρούνται σε τάξεις όπουουο δάσκαλος υποθάλπει τον ατομικό ανταγωνισμό μεταξύ των ο δάσκαλος υποθάλπει τον ατομικό ανταγωνισμό μεταξύ των συμμαθησυμμαθη--των. των.

ΗΗ μορφή ανταγωνισμού που θεωρείται παιδαγωγικά ωφέλιμη είναι μορφή ανταγωνισμού που θεωρείται παιδαγωγικά ωφέλιμη είναι μόμό--νονο ο ήπιος ανταγωνισμός μεταξύ ομάδων μαθητών.ο ήπιος ανταγωνισμός μεταξύ ομάδων μαθητών.Προϋπόθεση για αυτή τη στρατηγική είναι να σχηματίζονται οι ομάδΠροϋπόθεση για αυτή τη στρατηγική είναι να σχηματίζονται οι ομάδεςεςσχετικά ισοδύναμες. σχετικά ισοδύναμες.

ΟιΟι επιπτώσεις της συνεργασίας είναι θετικές, όχι τόσο για την ποσόεπιπτώσεις της συνεργασίας είναι θετικές, όχι τόσο για την ποσότητατητααλλά κυρίως για την ποιότητα της αλλά κυρίως για την ποιότητα της κατακτώμενηςκατακτώμενης μάθησης.μάθησης.

ΗΗ προτεραιότητα των συναισθηματικών παραγόντωνπροτεραιότητα των συναισθηματικών παραγόντων

ΗΗ μαζοποίησημαζοποίηση –– το απρόσωποτο απρόσωπο

ΤηΤη μοίρα της μοίρα της μαζοποίησηςμαζοποίησης και των συνθηκών που οδηγούν σε και των συνθηκών που οδηγούν σε απρόσωαπρόσω--πες σχέσεις δεν την απόφυγε και το σύγχρονο σχολείο.πες σχέσεις δεν την απόφυγε και το σύγχρονο σχολείο.

ΣημαντικόςΣημαντικός ο ρόλος των σχολικών συγκροτημάτων: οι αίθουσες ο ρόλος των σχολικών συγκροτημάτων: οι αίθουσες διδαδιδα--σκαλίαςσκαλίας σπάνια εξασφαλίζουν τον απαιτούμενο προσωπικό χώρο στοσπάνια εξασφαλίζουν τον απαιτούμενο προσωπικό χώρο στομαθητή, ο οποίος χώρος επηρεάζει τη συμπεριφορά του. Μικροί χώρομαθητή, ο οποίος χώρος επηρεάζει τη συμπεριφορά του. Μικροί χώροιιπροκαλούν αισθήματα και αντιδράσεις άγχους, ενώ η αίσθηση απειλήπροκαλούν αισθήματα και αντιδράσεις άγχους, ενώ η αίσθηση απειλήςςπου δημιουργούν προκαλεί αντιδράσεις επιθετικότητας και που δημιουργούν προκαλεί αντιδράσεις επιθετικότητας και ανταγωνιανταγωνι--σμούσμού. .

ΣημαντικάΣημαντικά χαρακτηριστικά κάθε σχολείου που επηρεάζουν την χαρακτηριστικά κάθε σχολείου που επηρεάζουν την ποιότηποιότη--τα των κοινωνικών σχέσεων είναι το μέγεθος και η σύνθεση του τα των κοινωνικών σχέσεων είναι το μέγεθος και η σύνθεση του πληθυπληθυ--σμούσμού του, δηλαδή το πλήθος των εκπαιδευτικών και μαθητών, η κατάτου, δηλαδή το πλήθος των εκπαιδευτικών και μαθητών, η κατά--νομή τους ως προς την ηλικία και το φύλο, η νομή τους ως προς την ηλικία και το φύλο, η κοινωνικοπολιτισμικήκοινωνικοπολιτισμική τουςτουςπροέλευση. προέλευση.



ΣτηνΣτην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, σπάνια ο κτισμένος χώροςελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, σπάνια ο κτισμένος χώροςτου σχολείου ανταποκρίνεται σε κριτήρια αισθητικής ενώ είναι του σχολείου ανταποκρίνεται σε κριτήρια αισθητικής ενώ είναι διαμορδιαμορ--φωμένοςφωμένος με τρόπο που ανταποκρίνεται σε εκπαιδευτικές πρακτικές στιςμε τρόπο που ανταποκρίνεται σε εκπαιδευτικές πρακτικές στιςοποίες επιβάλλεται η οποίες επιβάλλεται η δασκαλοκεντρικήδασκαλοκεντρική και μετωπική επικοινωνία. και μετωπική επικοινωνία.

ΣεΣε τέτοιο παιδαγωγικό πλαίσιο επικρατεί η ανωνυμία, η οργανωμένη κτέτοιο παιδαγωγικό πλαίσιο επικρατεί η ανωνυμία, η οργανωμένη καιαικατευθυνόμενη ζωή, η ανοιχτή ή κρυφή επιθετικότητα. Απλά αυτό ποκατευθυνόμενη ζωή, η ανοιχτή ή κρυφή επιθετικότητα. Απλά αυτό πουυενδιαφέρει είναι η μάθηση.ενδιαφέρει είναι η μάθηση.Το μόνο που μπορεί να καταφέρει ένα τέτοιο σχολείο είναι η εξάντΤο μόνο που μπορεί να καταφέρει ένα τέτοιο σχολείο είναι η εξάντλησηλησητης ύλης. της ύλης.

ΓιαΓια το μαθητή όμως είναι σημαντικότερο το πρόβλημα της προσωπικήςτο μαθητή όμως είναι σημαντικότερο το πρόβλημα της προσωπικήςτου ανάπτυξης και αναγνώρισης (του ανάπτυξης και αναγνώρισης (ΓκότοβοςΓκότοβος 1996).1996).



ΗΗ απρόσωπη και μαζική αγωγή δυσκολεύει τις ανθρώπινες σχέσεις μέσαπρόσωπη και μαζική αγωγή δυσκολεύει τις ανθρώπινες σχέσεις μέσααστο σχολείο. Οι μαθητές παρουσιάζουν συχνά:στο σχολείο. Οι μαθητές παρουσιάζουν συχνά:

(α) Συμπεριφορά αποφυγής: Η παρουσία του άλλου γίνεται αντιληπτ(α) Συμπεριφορά αποφυγής: Η παρουσία του άλλου γίνεται αντιληπτήήως απειλή. Δεν υπάρχει διάθεση για συμπαράσταση, κατανόησως απειλή. Δεν υπάρχει διάθεση για συμπαράσταση, κατανόηση.η.

(β) Συμπεριφορά προσωπείου: Αναπτύσσονται επιφανειακές ή μόνο(β) Συμπεριφορά προσωπείου: Αναπτύσσονται επιφανειακές ή μόνοκοινωνικά απαραίτητες σχέσεις.κοινωνικά απαραίτητες σχέσεις.

(γ) Συμπεριφορά εκμετάλλευσης: Οι μαθητές αναπτύσσουν σχέσεις (γ) Συμπεριφορά εκμετάλλευσης: Οι μαθητές αναπτύσσουν σχέσεις που τους είναι χρήσιμες. που τους είναι χρήσιμες.

ΠαρατήρησηΠαρατήρηση::

Οι πολυπληθείς τάξεις και ο μεγάλος αριθμός μαθητικών ομάδων καιΟι πολυπληθείς τάξεις και ο μεγάλος αριθμός μαθητικών ομάδων και τάτά--ξεωνξεων, δεν επιτρέπουν στο δάσκαλο να έρθει σε επαφή με τον κάθε μα, δεν επιτρέπουν στο δάσκαλο να έρθει σε επαφή με τον κάθε μα--θητήθητή προσωπικά και να του δείξει ότι τον αντιμετωπίζει ως μια προσωπικά και να του δείξει ότι τον αντιμετωπίζει ως μια ξεχωριξεχωρι--στη προσωπικότητα με ιδιαίτερες ανάγκες (στη προσωπικότητα με ιδιαίτερες ανάγκες (ΓκότοβοςΓκότοβος 1996). 1996).

Ησχολική τάξη ως κοινωνική ομάδαusers.sch.gr/abouras/ppt5.pdf ·...

Documents

Transcript of Ησχολική τάξη ως κοινωνική ομάδαusers.sch.gr/abouras/ppt5.pdf ·...