1

Normale histologie van het nefron

Prof. Dr. J. Bogers Cel- en weefselleer

Overzicht histologie

•  Algemene kenmerken •  Bloedvoorziening •  Nefron - Glomerulus

–  Bouw »  Podocyt »  Glomerulaire basaalmembraan »  Endotheel

–  Filtratie

•  Nefron - Tubuli –  Verloop –  Microscopische kenmerken

2

Algemeen

•  Boonvormig orgaan –  Nierbekken

»  Uitmonding calyces majores en minores –  Macroscopische doorsnede

»  Merg »  Schors »  Mergpiramiden

Bloedvoorziening •  A. renalis

–  Interlobaire aterieën »  aa. arcuatae

•  aa. interlobulares (aa. radiatae) – afferente arteriole – Glomerulair vaatkluwen – efferente arteriole

•  Peritubulaire capillaire plexus •  Vasa recta (juxtamedullaire efferente arteriolen)

– Merg nauw contact tussen v. en a. rectae – Osmotische gradient naar de papil toe

»  Vv. Stellatae –  Vv. Arcuatae

•  V. renalis

3

4

Overzicht histologie

•  Algemene kenmerken •  Nefron - Glomerulus

–  Bouw »  Podocyt »  Glomerulaire basaalmembraan »  Endotheel

–  Mesangiumcel –  Filtratie

•  Nefron - Tubuli –  Verloop –  Microscopische kenmerken

•  Juxtaglomerulair apparaat

Nefron (nierlichaampje; lichaampje van Malpighi)

•  Glomerulus –  1-2 miljoen/menselijke nier –  Arteriolair vaatkluwen –  Filtratieruimte (ruimte van Bowman) omgeven

door kapsel van Bowman met visceraal en parietaal blad

–  Produktie van primaire urine

•  Tubulussysteem •  Eindigt in ductus colligens

(verzamelbuis)

5

Tubulus contortus secundus

Tubulus contortus primus

Ductus colligens

Lus van Henle

Opmerking: afferente en efferente arteriole!

6

7

8

LM: “Glomerulaire basaalmembraan”

•  Endotheel –  Fenestrae

»  70-150nm diameter »  Geen diafragma

•  Basale membraan –  Negatief geladen (oa. heparaansulfaat) –  Op EM: drie lagen

»  Lamina rara interna »  Lamina densa »  Lamina rara externa

9

LM: “Glomerulaire basaalmembraan”

•  Podocyten – Viscerale blad van kapsel van

Bowman – Primaire uitlopers (trabekels) – Secundaire uitlopers (pedikels) – Filtratiespleten afgesloten met dun

diafragma » Vertraagt passage van moleculen

Glomerulaire filter

•  Endotheliale fenestrae –  RBC

•  Basale membraan –  Negatief geladen deeltjes geblokkeerd door lading

(heparaansulfaat!) »  Bvb albumine (60kDa)

–  Positief geladen deeltjes tegengehouden vanaf 70 kDa

•  Filtratiespleet podocyt –  Moleculen < 3,5nm met positieve of neutrale

lading gemakkelijker dan negatief geladen of grotere deeltjes (bvb. Albumine 3,6nm en negatief geladen)

10

Mesangium

•  Intraglomerulaire structuur •  Mesangium cellen

11

Twee types nefronen

•  Corticale nefronen –  Buitenste deel cortex –  Korte lus van Henle

»  Niet tot in merg –  Efferente glomerulaire arteriole wordt peritubulair

capillair netwerk

•  Juxtamedulaire nefronen –  Op grens cortex-merg –  Lange lus van Henle tot in merg –  Efferente glomerulaire arteriole daalt in merg als

vasa recta

12

Overzicht histologie

•  Algemene kenmerken •  Nefron - Glomerulus

–  Bouw »  Podocyt »  Glomerulaire basaalmembraan »  Endotheel

–  Filtratie

•  Nefron - Tubuli –  Verloop –  Microscopische kenmerken

•  Juxtaglomerulair apparaat

Tubulus contortus secundus

Tubulus contortus primus

Ductus colligens

Lus van Henle

13

Tubulus contortus primus Proximale tubulus

•  Eenlagig kubisch epitheel •  Kenmerken

–  Microvilli –  Basolaterale interdigitaties –  Talrijke mitochondria

•  Functionele betekenis –  Diffusie glucose en aminozuren –  Na+-pomp –  Energievoorziening

14

Tubulus contortus secundus

Tubulus contortus primus

Ductus colligens

Lus van Henle

15

Tubulus contortus secundus Distale tubulus

•  Eenlagig kubisch epitheel •  Kenmerken

–  Basolaterale interdigitaties –  Talrijke mitochondria

•  Functionele betekenis –  Na+-pomp –  Energievoorziening

16

Tubulus contortus secundus

Tubulus contortus primus

Ductus colligens

Lus van Henle

Lus van Henle

Dik, opstijgend deel

•  Eenlagig kubisch epitheel

•  Kenmerken –  Geen microvilli –  Basolaterale

interdigitaties –  Talrijke mitochondria

•  Functionele betekenis –  Geen gefaciliteerde

diffusie –  Na+-pomp –  Energievoorziening

Dun dalend/stijgend deel

•  Eenlagig afgeplat epitheel

•  Kenmerken –  Geen microvilli –  Geen basolaterale

interdigitaties –  Zeldzame mitochondria

•  Functionele betekenis –  Geen gefaciliteerde diffusie –  Geen actief transport –  Lage energiebehoefte

17

VR

LvH

Tubulus contortus secundus

Tubulus contortus primus

Ductus colligens

Lus van Henle

18

Afvoerbuis Ductus colligens

•  Eenlagig kubisch epitheel •  Twee celtypes

–  Hoofdcellen »  Heldere cellen met duidelijke celgrenzen »  Absorberen Na+ en water »  Secreteren K+

–  Geintercalleerde cellen »  Secreteren H+ of HCO3

- »  Spelen een rol in de zuur-base huishouding

19

Ductus papillaris (ductus Bellini)

20

Overzicht histologie

•  Algemene kenmerken •  Nefron - Glomerulus

–  Bouw »  Podocyt »  Glomerulaire basaalmembraan »  Endotheel

–  Filtratie

•  Nefron - Tubuli –  Verloop –  Microscopische kenmerken

•  Juxtaglomerulair apparaat

Juxtaglomerulair apparaat

•  Macula densa –  Sensorfunctie

»  Osmolariteit »  Natrium

–  Onderdeel van distale tubulus »  Plaats waar DT aan het vas afferens raakt

•  Extraglomerulaire mesangiumcellen (cellen van Goormagtigh of cellen van Lacis) –  Functie?

•  Juxtaglomerulaire cellen (epitheloide cellen van Ruyter) –  Gladde spiercellen van tunica media afferente arteriole –  Secretie van renine

21