Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5...

12
Nr. 4 - SEPTEMBER 1987 ********************************************* .******************************* t'.'b e1 S -p 0 ******************************* ********************************************* MEDEDELINGEN NEDERLANDSE GENEALOGISCHE VERENIGING AFD. KENNEMERLAND Sekretariaat: K.j.F. Heymans, Laurens Reaellaan 32, 2024 BH Haarlem !genda !fdelingsbijeenkomsten maandag 28 september: H. van Felius uit Haar- lem over 'De rechterlijke archieven in Noord- Holland sedert de vijftiende eeuw'. vrijdag 30 oktober: G.W. Delforterie uit 's-Gra- venhage over 'Om des geloofs wille'. genealo- gisch onderzoek naar voorouders en afstam- melingen van protestantse vluchtelingen uit Frankrijk en de Zuidelijke Nederlanden. vrijdag 27 november: K.J.F. Heymans uit Haarlem over 'De genealoog en de tijd'. over tijdreke- ningen en kalenders. vrijdag 29 Januari 1988 maandag 29 februari 1988 vrijdag 25 maart 1988 vrijdag 29 april 1988 Het programma van deze data In 1988 wordt in het volgende nummer van 'Gens Propria' gepubli- ceerd. WIJ raden u aan de data dadelijk in uw agenda te te noteren voordat u ze mocht vergeten I Alle bIjeenkomsten beginnen om 20 uur. Zij wor- den gehouden in de Van Braghtzaal van de Doops- gezinde kerk, Frankestraat 24 in Haarlem. In de zaal wordt niet gerookt. Tijdens de pauze is in de hal koffie, thee of frisdrank verkrijgbaar en kan men daar eventueel roken. De rechterlijke archieven in Noordholland sedert de vijftiende eeuw De eerste bijeenkomst na de zomervakantie, op maandag 28 september. zal gewijd zijn aan 'De rechterlIjke archieven in Noordholland sedert de vijftiende eeuw: De heer Hans van Fallus. van het Rijksarchief voor Noordholland, zal vertellen over de inhoud van deze archieven en waarom ze van zo'n groot belang zijn voor het onderzoek in de genealogie. kan men er in vinden. en wat niet? Welke perioden zijn er te onderscheiden? Het belooft echt een avond te worden om prak- tisch onderzoek te kunnen verr ichten. "Om des geloofs wille ..... Op 30 oktober zal de heer C.W. Delforterie, on- der-direkteur van het Centraal Bureau voor Gene- alogie in Den Haag, een lezing houden 'Om des gelocfs wille', genealogisch onderzoek naar voor- ouders en afstammelingen van protestantse vluch- telingen uit Frankrijk en de Zuidelijke Nederlanden. Het is de tijd vanaf ongeveer 1574; vanuit Frank- rijk kort voor de herroeping van het Edict van Nantes in 1685 (Hugenoten) . Uit Frankrijk vlucht- ten toen tussen de 160.000 en 180.000 mensen. waarvan minstens 50 . 000 naar de Republiek. Er bestaat een uitgebreide literatuur, die door de heer Delforterle In een Syllabus is samengevat. De genealoog en de tijd Op vrijdag 27 november zal onze sekretaris, de heer K.J.F. Heymans uit Haarlem, een voordracht houden over 'De genealoog en de tIjd'. Hierbij zal hij het een en ander vertellen over de geschiede- nis van de kalender. die tegenwoordig bij de mees- te beschaafde volken gebaseerd is op het zonne- jaar: de tijd die de aarde nodig heeft om een om- wenteling om de zon te volbrengen, in feite onge- veer 365 1/4 dag. De oudste kalenders, zoals de chinese en de joodse, gaan echter terug op het maanjaar van 12 maal 29 1/2 dag, oftewel 354 dagen. Voor ons genealogen zijn rechtstreeks van belang de latere juliaanse, de gregoriaanse en republikeinse kalenders. Het lijkt een nogal 'saai' onderwerp, maar u zult merken dat er heel wat leuke dingen over te ver- tellen zijn!

Transcript of Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5...

Page 1: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

Nr. 4 - SEPTEMBER 1987

********************************************* .~-U .******************************* r.·iI~iI t'.'b e1 ~,N S -p ~ 0 -p~.!J,4 r~ ~_~_ ******************************* K·M~M

********************************************* MEDEDELINGEN NEDERLANDSE GENEALOGISCHE VERENIGING AFD. KENNEMERLAND

Sekretariaat: K.j.F. Heymans, Laurens Reaellaan 32, 2024 BH Haarlem

!genda !fdelingsbijeenkomsten maandag 28 september: H. van Felius uit Haar­

lem over 'De rechterlijke archieven in Noord­Holland sedert de vijftiende eeuw'.

vrijdag 30 oktober: G.W. Delforterie uit 's-Gra­venhage over 'Om des geloofs wille'. genealo­gisch onderzoek naar voorouders en afstam­melingen van protestantse vluchtelingen uit Frankrijk en de Zuidelijke Nederlanden.

vrijdag 27 november: K.J.F. Heymans uit Haarlem over 'De genealoog en de tijd'. over tijdreke­ningen en kalenders.

vrijdag 29 Januari 1988 maandag 29 februari 1988 vrijdag 25 maart 1988 vrijdag 29 april 1988

Het programma van deze data In 1988 wordt in het volgende nummer van 'Gens Propria' gepubli­ceerd. WIJ raden u aan de data dadelijk in uw agenda te te noteren voordat u ze mocht vergeten I

Alle bIjeenkomsten beginnen om 20 uur. Zij wor­den gehouden in de Van Braghtzaal van de Doops­gezinde kerk, Frankestraat 24 in Haarlem. In de zaal wordt niet gerookt. Tijdens de pauze is in de hal koffie, thee of frisdrank verkrijgbaar en kan men daar eventueel roken.

De rechterlijke archieven in Noordholland sedert de vijftiende eeuw

De eerste bijeenkomst na de zomervakantie, op maandag 28 september. zal gewijd zijn aan 'De rechterlIjke archieven in Noordholland sedert de vijftiende eeuw: De heer Hans van Fallus. van het Rijksarchief voor Noordholland, zal vertellen over de inhoud van deze archieven en waarom ze

van zo'n groot belang zijn voor het onderzoek in de genealogie. "'~at kan men er in vinden. en wat niet? Welke perioden zijn er te onderscheiden? Het belooft echt een avond te worden om prak­tisch onderzoek te kunnen verrichten.

"Om des geloofs wille .....

Op 30 oktober zal de heer C.W. Delforterie, on­der-direkteur van het Centraal Bureau voor Gene­alogie in Den Haag, een lezing houden 'Om des gelocfs wille', genealogisch onderzoek naar voor­ouders en afstammelingen van protestantse vluch­telingen uit Frankrijk en de Zuidelijke Nederlanden. Het is de tijd vanaf ongeveer 1574; vanuit Frank­rijk kort voor de herroeping van het Edict van Nantes in 1685 (Hugenoten) . Uit Frankrijk vlucht­ten toen tussen de 160.000 en 180.000 mensen. waarvan minstens 50 .000 naar de Republiek. Er bestaat een uitgebreide literatuur, die door de heer Delforterle In een Syllabus is samengevat.

De genealoog en de tijd

Op vrijdag 27 november zal onze sekretaris, de heer K.J.F. Heymans uit Haarlem, een voordracht houden over 'De genealoog en de tIjd'. Hierbij zal hij het een en ander vertellen over de geschiede­nis van de kalender. die tegenwoordig bij de mees­te beschaafde volken gebaseerd is op het zonne­jaar: de tijd die de aarde nodig heeft om een om­wenteling om de zon te volbrengen, in feite onge­veer 365 1/4 dag. De oudste kalenders, zoals de chinese en de joodse, gaan echter terug op het maanjaar van 12 maal 29 1/2 dag, oftewel 354 dagen. Voor ons genealogen zijn rechtstreeks van belang de latere juliaanse, de gregoriaanse en republikeinse kalenders.

Het lijkt een nogal 'saai' onderwerp, maar u zult merken dat er heel wat leuke dingen over te ver­tellen zijn!

Page 2: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

Voorlopige kwartierstaat van Jacobus Johannes Box 08'5-19'2) (vervolg van pag. tO Gens Propria nr. 3)

458. Stouthart, Johannes, - Utrecht 17.5.1713, begr . Utrecht 2.4.1749. tr. Utrecht (Domkerk) 30.4 .1738

459. Koopman, Agnieta. 460. Dirks. Cornelis. - Amsterdam (Evang. Lu­

thers) 23.5.1723. ov. (?) o.tr. Amsterdam 8.9.1747

461. Coster. Johanna. * Amsterdam ca. 1725. ov. na 1780.

462. Harmsen. Jan, tr.

463. Pleters, Nootje. 464. Voskuijl. Franciscus, - (RK) Amsterdam Ct

Boompje) 1.8.1714, begr. Amsterdam 17.4. 1776 (?), o.tr. Amsterdam 29.8.1738

465. Boudewijn(s), Elisabeth, - (RK) Amsterdam (Kerk 't Boompje) 16.6.1713, begr. Amster­dam 11.10.1772.

466. Scheuning, Jan, geb. Amsterdam ca. 1711, ov. na 1764, o.tr. Amsterdam (Puil 6.11.1732

467. De Gruyter. Johanna. - (RK) Amsterdam (Kerk 'Stadhuis van Hoorn') 23.7.1711. ov.?

468. Becking. Hendrikus Johannes, - Varsse­veld 4.3.1731 (?), ov. na 1778, tr.

469. Brussen, Hendrika. 470. Danckerts. Anthony Jacobus, - Amsterdam

(Amstelkerk) 21.12 .1724, makelaar in walvis­traan, begr. Amsterdam 11.2.1785, o.tr.ltr. Amsterdam 9.6/22.6.1752

471. Eyssingh. Alida, - Amsterdam (Oude Kerk) 18.3.1725, begr . Amsterdam 22.5.1805.

472. Janszen. Klaas, geb. Nijkerk ca. 1720, o.tr .Itr . Nijkerk 18.3/4.4.1745

473. Lucas(sel, Marritje (= Maartjel. geb. Nij­kerk ca. 1720.

474. Van Dompselaer. Wout(h)erus, - Barneveld 17.9.1713, predikant, ov . 1752, o.tr. Barneveld 3.10.1737

475. Berghuijs, Johanna, - Barneveld 21.5.1716. 476. Snapper, Arent Willemze, - Nijkerk 9.1.1707

o.tr.ltr. Nijkerk 3.4/15.5.1729 477. Vedder (Fedden. Evertje Gerrits, geb. Nij­

kerk ca. 1704. 896. Box (= Boeks). Joost, - Amsterdam 8.9 .

1705. kousemaker, ov. na 1756 (begr. 10.6. 1767 of 19.4.1780?), o.tr. Amsterdam 15.11.1726

897. Sogaart (= Bogersl. Jannetje, - Amsterdam (Nieuwe Kerk) 17.4.1709, begr. Amsterdam (WKH) 26.6.1756.

898. Van Eyk , Pieter, geb. ca. 1700, ov . Amster­dam voor 1775 (begr. 20.12.1758 of 2.9. 1773?) , tr.

899 . Elshoek. Willemina, geb. ca. 1700, begr. Amsterdam (HLKH) 28.6 .1775.

900. Smitlt), Harmen, geb. Lemgo ca. 1697, o.tr. Amsterdam 5.5.1723

901. Homoet, Helena, geb. Bentheim 1696, be­gr. Amsterdam (StAKH) 16.1.1729.

902. Karels(e), Jan (= Joannes). - Amsterdam (Lutherse Kerk) 27.2.1695. begr . Amster­dam (OK) 4.9 .1731, o.tr. Amsterdam 4.6.1728

903. Le Sion, Anna Margareta, - Amsterdam (Re­monstrantse Kerk) 28.4 ,1709, begr. Am­sterdam (HLKHl 5.6.1750.

904. (Bout), Johannes Pietersz, - Amsterdam 24.7.1682, grijnwerker, DV. 7 , o.tr.ltr . Amsterdam 4.5/27.5.1703

905. KlNel, Maria Carelse, - Amsterdam (WK) 18,2,1684, Dv.lbegr. (WKHl 20/25.2.1767.

906. Roos. Eijsak. - Amsterdam (ZK) 7.8.1701. ov. na 1747, o.tr. Amsterdam 12.12.1721

907. Glaudi, Elisabeth Jans. - Amsterdam 13.9. 1695, begr. Amsterdam (NKl 15.11 .1760.

912. Veneman, Gelmert, - Utrecht 20.10.1682, tr. Utrecht (Domkerk) 19.8.1711

913. Van Gelder, Maria. 914. Seron, Mattheus (= Matthijs), - (RK) ? ,

tr. (?) 915. Soltzer, Barbara. 916. Stouthardt, Arien Bastiaanse, geb. Goude­

rak ca. 1675, tr. Utrecht (Anthoniegasthuis) 31 .1.1702

917. Veerlé, Joh(Anna). 918. Coopman, Joost (7)

tr. Utrecht (Domkerk) 14.11.1708 919. Mulet, Agnieta (7) . 920. Andriesz, Dirk, - (Ev.Luthers) 7, ov. voor

1739, o.tr. (pui) Amsterdam 1.12.1712

921. Cornelisz. Hilletje. - (Ev.Luthers) 7, ov. voor 1739.

928. Voskuijl, Gasparus, - (RK) Amsterdam (WK) 5.8.1685, kammaker, cv. na 1726 en voor 1738, o.tr. Amsterdam 2.5.1711

929. Van Veen, Cornelia, - (RK) Amsterdam 16. 2.1687, begr. Amsterdam (WKH) 8.9.1726.

K.J.F. HEYMANS, Haarlem.

Page 3: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein Besluit uit tot Instelling van de Hoge R88.d van Adel, met daar­bij een Instructie voor dat college.

De grondwet voor de Vereenigde Nederlanden be­~'\alde Immers, dat de Souvereine Vorst - en na

5 de Koning - iemand kon verheffen In de a­uelstand. Zo iemand ging dan deel uitmaken van de Ridderschap der Provincie waar hij woonde, en op hun beurt benoemden deze Ridderschappen weer een deel van de leden der Provinciale Sta­ten.

Er moest dus een commissie komen, die de Ko­ning van advies kon dienen inzake alle kwesties rond dit adelslnstituut, en dat was de Hoge Raad van Adel.

Na 1820 werd deze betaald uit fondsen die de Ko­ning als hoofd van de staat persoonlijk ten dien­ste stonden en over wier gebruik hij aan de Sta­ten Generaal geen verantwoording hoefde af te leggen; iets wat practisch zo is gebleven tot 1850, toen de Ridderschappen hun politieke func­tie van kiescollege voor de Provinciale Staten kwijt raakten.

Daarna wilde Thorbecke ook de Hoge Raad van Adel - uit bezuinigingsoverwegingen - eigenlijk op­heffen, maar om bepaalde gevoeligheden te ont­zien, zag hij daarvan toch maar af. Wel namen vanaf 1853 de Ministeries van Binnenlandse Za­ken en van Justitie de werkzaamheden over die eerder het eigen personeel van de Hoge Raad van Adel had verricht, en wel tot 1860, respectieve­lijk tot 1937.

Daarop werd in 1937 het Ministerie van Algemene Zaken ingesteld, waarvan Dr Hendrik Colijn als Minister-President het eerste hoofd werd, en waaronder toen ook de adelsaangelegenheden gin­gen vallen. Mr J.A.G. Baron de Vos van Steen­wijk, 's Raads voorzitter, drong er bij Minister ~~Iijn op aan, dat deze de adelszaken weer door

. personeel van de Hoge Raad van Adel zou laten uitvoeren, en hij vond daarvoor een willig oor.

Op 8 november 1937 kon baron de Vos van Steen­wiJk dan ook aan zijn medeleden berichten: "Hiermede Is de destructieve opzet van wijlen de "heer Thorbecke, voorzover dit binnen het kader "der ministerIele verantwoordelijkheid bereikbaar "was, geliquideerd."

Na de oorlog vallen de adelskwesties weer onder de Minister van Binnenlandse Zaken, maar in feite vinden er dan enkel nog inlijvingen plaats, d.w.z. verleningen van een adelstitel aan perso­nen die zelf of wier voorvaderen al hadden be­hoord tot een buitenlandse adel.

Sinds de Jongste Grondwetsherziening, die 19801 1981 door de Eerste en Tweede Kamer werd be­handeld, komen de adel en wat daarmee samen­hangt in de Grondwet zelf niet meer ter sprake; enkel een additioneel artikel bepaalt nog dat de Grondwetsregeling betreffende de adel, zoals die in 1972 luidde, van kracht zal blijven tot een ge­wone wet het adelsinstituut nader zal gaan re­gelen. Uiteraard als daartoe de ambtelijke en po­litieke wil aanwezig blijken!

Niettemin zal de Hoge Raad van Adel zijn werk­zaamheden, die sinds 1937 in belangrijke mate zijn uitgebreid, blijven uitvoeren. Daarover echter een andere keer iets naders.

cv Mr J.W.F.X. DE RIJK.

Litteratuur: De Hoge Raad van Adel, 1966.

P.Douglas: De Nederlandse Adel. Proeve ener so­

ciaal-genealogische blbllographle. In: Gedenk­

boek Kennemerland NGV, 1978.

Mr J.W.F.X. de RIJk: De Regentenadel In de MI­

nisterraad, 12.8 en 21.11.1953. In: Gans Nos­

tra 1986, p. 476/477.

Agenda andere bijeenkomsten

zaterdag 17 oktober: Genealogische Dag voor de Veluwe in Putten, georganiseerd door de Ver­eniging Veluwse Geslachten. Inlichtingen bij het Sekretariaat, Graaf van lyndenlaan 53, 3771 JB Barneveld. tel. 034-20-14-4-68.

zaterdag 31 oktober: Negende Kontaktdag van Brabantse Geslachten, georganiseerd door de vier noordbrabantse NGV-afdelingen, in Til­burg-West. Inl.: l.J. Jonkhout, tel. 01650-37441.

zaterdag 21 noyember: Derde Friese Genealogi­sche Contactdag in het Rijksarchief Friesland, Boterhoek 3 (nabij de Oldehove) in leeuwar­den. Inl.: Postbus 998, 8901 8T leeuwarden.

3

Page 4: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

PRIM!IRE BRONNEN IN HET RIJKSARCHIEF TE 's-HERTOGEJmOSCH

a. REGISTERS V/>JIJ DE BURGERLIJKE ST/>JIJD.

Genealogisch onderzoek - niet alleen in Brabant -begint met het raadplegen van de registers van de Burgerlijke Stand. Zij bevatten de akten van ge­

.boorte, huwelijk en overlijden. De registers wor-'~n in tweevoud opgemaakt. Een van de exempla­

, en wordt na een bepaalde periode overgedragen aan het Rijksarchief te ·s-Hertogenbosch. Over­lijdensakten worden 70 jaar na afsluiten van een tienjarenperiode vrijgegeven, geboorten en huwe­lijken na 100 jaar. Momenteel berusten aldaar de registers over de periode 1811-1902. Het tweede exemplaar van elk register blijft in het archief van de gemeente waar het Is opgemaakt.

Men kan dus op twee plaatsen deze registers raadplegen: In de gemeente waar de registratie van geboorte, huwelijk of overlijden heeft plaats gevonden, of in het Rijksarchief te 's-Hertogen­bosch. Wil men registers inzien van na 1902, dan moet men zich altijd begeven naar de gemeente waar de desbetreffende akte is opgemaakt. Dit onderzoek zal zeker niet kosteloos zijn. In het gemeentearchief van Den Bosch is de gehele BS te raadplegen t.e.m. 1902. Er worden echter geen fotokopieën uit gemaakt.

Echter, van de grote brabantse gemeenten Ber­gen op Zoom, Breda, Eindhoven, Helmond, Tilburg en 's-Hertogenbosch, dat zijn de gemeenten die een eigen archiefdienst hebben, kunnen de regis­ters van de BS - geboorte, huwel ijk en overlij­den - over de periode 1811-1872 niet meer in het Rijksarchief 's-Hertogenbosch worden ingezien, maar alleen ter plaatse. In plaatsen die geen ei­gen archiefdienst hebben, is dit onderzoek niet kostenloos!

Als men in de registers van de Burgerlijke Stand een bepaalde akte zoekt, hoeft men niet alle af­zonderlijke registers door te bladeren. Op de drie soorten registers zijn nl. al in de tijd van vervaar­diging ingangen gemaakt, de zgn . tienjarentafeis.

't zijn indices die een periode van tien jaren om­.atten en eindigen met een jaar dat op het cijfer '2' eindigt.

Bij genealogisch onderzoek kan het voorkomen, dat deze drie typen registers niet toereikend zijn om een antwoord te geven op uw vragen. Dan staan u nog enkele andere mogelijkheden ten dienste.

H/.J'Nelljksbljlagen. Bij elk huwelijk is het wettelijk verplicht een aan­tal bewijsstukken te overleggen, de zgn. huwe­lijksbijlagen. Deze bijlagen, d.w.Z. het maximale aantal bewijsstukken dat u bij een huwelijk kunt aantreffen, worden reeds vermeld in de huwe­lijksakte. Onder deze bijlagen zult u altijd een uittreksels uit de doop- , resp. geboorteakte van de bruid en de bruidegom aantreffen. Verder kan aanwezig zijn een verklaring over het vervullen van de militaire dienst. een (militair) signalement. In geval van minderjarigheid, wanneer een of bei­de ouders zijn overleden, een uittreksel uit de overlijdensakte van deze oudedsl. Soms treft u, als beide ouders zijn overleden, een uittreksel uit de overlijdens- c.q . begraafakten van de groot­ouders aan, ten minste wanneer de plaats waar deze overleden zijn. bekend was . Hertrouwt een weduwe/weduwnaar, dan Is van de overlijdens­akte ook een uittreksel aanwezig. Echter, in de loop van de tijd kan een aantal van de huwelijksbijlagen verloren zijn gegaan!

Dit bewaren van huwelijksbijlagen door de over­heid is kort geleden beëindigd . Degenen die na ons komen, zullen in de toekomst niet meer van deze bron gebruik kunnen maken. Bij de huwe­lijksvoltrekking worden de bijlagen aan het echt­paar teruggegeven. Een andere mogelijkheid die u ten dienste staat , vormen de

Registers van h/.J'Nelljksafkondlglng. Deze akten kunnen u op het goede spoor zetten waar het huwelijk gesloten is. Het huwelijk moet nl. worden afgekondigd in de plaats C.q. plaatsen waar bruid en bruidegom wonen, c.q. kortelings gewoond hebben. Echter , op deze registers is geen ingang. Het betekent dus een moeizaam af­lezen.

Huwelijksbijlagen en huwelijksafkondigingsregis­ters zijn alle uitsluitend op het Rijksarchief in 's-Hertogenbosch te raadplegen, ook voor die gemeenten waarvan de huwelijken 1811-1873 niet in Oen Bosch kunnen worden geraadpleegd! Een laatste mogelijkheid die u ten dienste staat, vormt het

Bevolkingsregister. Uit het Bevolkingsregister kan informat ie worden verkregen, maar niet op het Rijksarchief te Den Bosch. De bevolkingsregisters berusten bij de gemeenten zelf. Ze zijn omstreeks 1866 begon-

9

Page 5: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

werd toch een nieuwe molen geplaatst, de Jonge Willem', in de zomer van 1862. In 1920 werd de molen onttakeld, maar het onderstuk heeft nog tot 1974 als woning gediend. Dan wordt de romp naar Warmond verplaatst en weer volledig opge­bouwd, om de plaats in te nemen van de in 1972 verbrande molen "De Broekdijk'. Van 1897 tot 1939 heeft Adrlanus van der Aar nog op de 'Jon­" e Willem' gewoond.

Johannes van der Aar, geb. Haarlemmerl iede 17 oktober 1886, wordt 1 mei 1916 na een jaar proef­tijd benoemd tot molenaar van de 'Slokop' voor f 150,- per jaar plus vrij wonen. In 1919 vraagt hij, gelijktijdig met zijn broer Cornelis van de liedemolen, om tractementsverhoging. In 1928 wordt de 'Slokop' gemotoriseerd en daardoor het tractement teruggebracht tot f 25,- per jaar (!) plus vrij wonen. Zo ging dat toen.

De flSio1.:op" aan de Lageweg bij Spaarnda.m..

OverzIcht van de watermalenaars Van der Aar per molen. Tussen haakjes de jaartallen van ge­boorte en overlijden.

LlEDEMOLEN: 1813 - 1836 Jan f1790-1836) 1836 1846 Aagje Jansen. wed. Jan van der

Aar <1785-1845) met zoons 1846 - 1902 Jan f1824-1902} met zoon WrxI­

ter (1849-1891) 1902 - 1916 Simon f1856-1916} '916 - 1927 Cornells (1888- 19 . .J

WAARDERMOLEN (Oude Wlllem, Jonge Wlllem); 1844 - 1889 Cornells (1813-1893) 1897 - 1939 Adrlanus (1859-1939)

'DE SLOKOP': 1915 - Johannes (1886-19 . .J

ZUIDERMOLEN: 18.. - 19.. Jacobus (1852-19 • .) De Zuidermolen, afgescheiden van de Veerpolder

in 1631 door het graven van de trekvaart Haar­lem-Amsterdam, kreeg in 1876 een nieuwe mo­len, die in 1930 buiten gebruik werd gesteld.

INLAAGMOLEN (Watermolen' De Dolle Hond', van 1879 af stoomgemaal); 18.. 19.. Johannes (1847-19141

P. J. LESTRADE. Haarlem.

Behalve aan de archieven van Haarlem en Haar­lemmerliede & Spaarnwoude, werden gegevens voor dit artikel ontleend aan het boek "Molens in Noord-Holland" en aan een artikel van de hand van mw. Joke van der Aar-Anthonisse.

Page 6: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

STAMREEKS VAN DER AAR

I Cornelis, geb. Schoter Vlieland, begr. Spaarndam 25.10.1802. tr. (IJ Driehuls (RK) 6.5.1787 Marijtje Cornelis v.d. Wijs; tr. (2) Driehuis (RK) 23.8.1789 Marijtje Jaspers. Uit dit huwelijk: I. Johannes, volgt Il. 2. Marijtje, ged. Driehuls 16.3.1792. 3. Simon, 1704.

11 Jan, geb. Schoten 30.8.1790, ged. Driehuls 30.12.1790. arbelder/watermolenaar. ov. Spaarn woude 13.11.1836; tr. Ver.Gem. van Spaarnwoude 16.5.1813 Aagje jansen, geb. Spaarnwoude 10.8.1785. over!. in de Liedemolen 24.10.1846. d. van Sijme jansen en Marijtje Martense van der Meer. Uit dit huwelijk: I. Cornelis, volgt lIla. 2. Simon. volgt IIlb. 3. Marijtje. geb. 13.1.1819. over!. 15.12.1898; tr. 27.11.1844 Nicolaas Braasem. 4. Antje. geb. 23.3.1822. over!. 25.1.1837 . 5. Johannes, volgt lIIc. 6. Johanna . geb. 15.1.1827. over\. 3.1.1915; tr. 26.12.1850 Bastiaan van Geldorp. 7. Niesje. geb. 15.12.1828. over\. 5.2.1892; tr. 14.5.1851 Abraham Jongb/oed.

lila Cornelis, geb. Spaarnwoude 2.9.1813. boereknegt/watermolenaar. over!. Spaarnwoude 15.2. 1893; tr. (I) Spaarnwoude 10.5.1840 Dina Wijnands. geb. Gemeente der beide Noordwijken 5.5.1818. over!. Spaarnwoude 29.12.1849; tr. (2) Haarlem 27.12.1850 Anna Hubers, geb. Haar­lem 29.8.1825. over!. Haarlemmerliede & Spaarnwoude 30.5.1858; tr. (3) Spaarnwoude 24.7. 1859 Petronella Snoeks, geb. Spaarnwoude 29.8.1818. Kinderen uit eerste huwelijk:

1. Johannes, geb. 1841. over!. 1859. 2. Cornelis, 1842. 3. CornelJs, geb. 4.12.1842; tr. Maria Bos. Zoon: Johannes CornelJs 1877-1884. 4. johanna, 1845. 5. Agatha, 1847. 6. Anna, 1848. 7. Anna, geb. 30.1.1849. over!. Baarn 2.1.1915; tr. Haarlemmerliede 2.8 .1871 Johannes de

Vries. Kinderen uit tweede huwelijk: 8. Wijhe/mina, geb. 17.11.1852. over\. 3.4.1936. tr. Bartholomeus Stokman. 9. Agatha, geb. 11.2.1855, over!. 2.12.1944; tr. Petrus van Waard.

Kind uit derde huwelijk: 10. Hennina Petronella. geb . 6.3.1861. over!. ? ; tr. 12.7.1882 Pieter j. Lamers.

IlIb SimoD, geb. Spaarnwoude 16.12.1815. o.a. watermolenaar, over\. Haarlemmerliede & Spaarn­woude 15.1.1904; tr. Spaarnwoude 29.4.1838 Petronella Mos, geb. Houtrijk & Po lanen 2.7. 1812, over!. Haarlemmerliede & Spaarnwoude 15.1.1883, d. van Klaas Mos en Cornelia Wit­teman.

6

Kinderen: 1. Johannes, geb. 31.1.1839, landbouwer. over!. Haarlemmerliede & Spaarnwoude 20.12.1879;

tr. Haarl.liede & Spaarnw. 8.5.1867 Cornelia PetroneJla van Bourgonje. 2. Nico/aas, geb. 4.12.1840, over!. 17.2.1909; tr. 16.2.1887 Cornelia Verwoerd, geb. Ouderam­

stel 1860. Kinderen: a. Johannes, geb. 14.12.1887; tr. Divera BiJnsdorp. b. Pietje, geb. 14.12.1887. c. Maria, kloosterzuster. d. Simon, geb. 31.5.1898; tr. Annemie van Lieshout.

Page 7: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

3. Cornelis, geb. 1842, over!. 1842. 4. Cornelis, geb. 1844, overl. 1844. 5. CornelJs, geb. 23.9.1845, veehouder, overl. 30.4.1933; tr. 28.4.1875 Maria DuJjndam. geb.

6.4.1851. Kinderen: a. SJmon Leonardus, geb. 7.4.1876; ongehuwd. b. Anna Petrone/la johanna, geb. 19.11.1877; tr. jan Vriesekoop. c. Petrone/la, geb. 1880. d. Leonardus Hendrikus, geb. 25.12.1881; ongehuwd. e. Hendrikus, geb. 25.12.1884; tr. Maria Kortekaas. f. johannes, geb. 25.12.1884. g. jan, geb. 5.8.1885. h. Petronella Maria, geb. 1887. i. Cornelia, geb. 1889.

6. Bartholomeus, geb. 17.7.1849, landbouwer, overl. 15.7.1932; tr. 6.5.1890 Christ/na Rutte, geb. 1864. Kinderen: geen.

7. Agatha, geb. 1850; jong over!. 8. Aagje, geb. 1851; jong over!. 9. Cornelia, geb. 1853; jong over!.

10. Simon, geb. 1854; jong over!. 11. SJmon, geb. 30.8.1855, overl. ?; tr. 30.4.1884 Maria van Bourgonje, geb. Houtrijk 16.4.1860.

Kinderen: a. Simon, geb. 10.2.1885; ongehuwd. b . Elisabeth, geb. 25.7.1886; ongehuwd. c. PetronelIa, geb. 30.6.1888; ongehuwd. d. Cornelis, geb. 20.7.1890; ongehuwd. e. johannes, geb. 19.10.1892; tr. PetroneJla van Hulsen. f. Ca theril1a , geb. 5.2.1895; tr. Siem Visser. g. Maria, geb. 30.1.1898; tr. Arie Engelen. h. NJcolaas, geb. 2.6.1900, overl. 18.9.1986; tr. (1) Appolonia Munsterman; tr. (2) Wilhel­

mina Agnes KroEt. I. Hendricus, geb. 1904, over!. 1906.

IIlc johannes, geb. Spaarnwoude 26.5.1824, watermolenaar, over!. Spaarnwoude 24.11.1902; tr. Spaarnwoude 27.1.1847 Klaasje (CJasina) (van) Doesburg, geb. Wijk aan Zee 9.8.1821. d. van Wouter van Doesburg en Neeltje Gooijer. Kinderen: 1. johannes, volgt IVa. 2. Wouter, volgt IVb. 3. Agatha, geb. 1850, over!. 1850. 4. Simon, volgt IVc. 5. Jacobus, volgt IVd. 6. Agatha, geb. 14.8.1855. over!. 21.10.1916; tr. 21.5.1884 F. J. Snoeks, spoorwegarbeider. 7. Adrianus, volgt IVe. 8. NJcolaas, geb. 1861. overl. 1862.

Va Johannes, geb. Spaarnwoude 27.11.1847. watermolenaar/machinist van de Inlaagmolen, ov. 19.10.1914; tr. Haarlemmerleide & Spaarnwoude 26.5.1875 Adriana Stokman, geb. Spaarndam 1850, d. van Petrus Stokman en Ludewina Bultenweg. Kind: CJasina, geb. 12.9.1876. overl. 23.5.1937; tr. Cornelis van Opzeeland. geb. 1871, over!. 1956.

IVb Wouter, geb. Spaarnwoude 5.1.1849. watermolenaar. overl. 21.1.1891; tr. 7.5.1873 Catherina van Dam, geb. Velsen 1852. Kind: jacobus, geb. 1879, over!. 1879.

,

Page 8: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

IVc SlmoD, geb. Spaarnwoude 28.9.1851. watermolenaar, overI. 2.4.1916; tr. Spaarnwoude 12.5. 1880 Alida Wempe, over!. 23.11.1923. Kinderen : I. LamberdJna, tr. Nicolaas Molenaar. 2. Clasina, geb. 1881. over!. 1946; tr. Mathijs van Straaten. 3 . Agatha, tr. Gerardus van Schagen . 4. jans, tr. jan Nieuweboer. 5. johannes, geb. 17.10.1886, molenaar op de 'Slokop'; tr. Anna jukes.

Zoon: Simon. 6. Comelis, geb. 5.2.1888, molenaar op de Lledemolen; ongehnwd. 7. Adrianus, tr. (1) Comelia Dekker; tr. (2) Geertruida janse. 8. jacobus, geb. 12.9.1889, arbeider, over!. 27.4.1955; tr. Catherina Maria van Waard. 9. Franciscus, tr. Geertruida Roozen.

IVd Jacobus, geb. Spaarnwoude 22.12.1852. watermolenaar op de Zuidermolen. over!. na 1902; tr. 22.5.1878 johanna Pesehier. Kinderen: 1. Agatha, tr. Me Hoogenduin. 2. Petrus, tr. Bertha v.d. Poel.

IVe Adrianus, geb. Spaarnwoude 28.5.1859, watermolenaar, over!. 23.6.1939; tr. 11.5.1887 Catha­rina johanna Wempe, geb. Schoten 13.8.1863, d. van Cornelis Wempe en Jansje Duin. Kinderen: I. jans. geb. 1888, over!. 1899. 2. Clasina, geb. 1889, over!. 1889. 3. Comelis, geb. 1890, over!. 1963; tr. Columba Molenaar. 4 . johanna Catherlna, geb. 1892, over!. 1905. 5. johannes, geb. 1897; tr. johanna van Duin. 6. Bemardus, geb. 1899; tr. johanna Witteman. 7. CJasina, geb. 1904; tr. Henrleus Bergkamp.

P.J. LESTRADE, Haarlem .

..........................................................................................

HET GESLACHT KOELMAN (KUHLMANN)

Tijdens mijn onderzoek naar de herkomst van mijn familie ben ik in kontakt gekomen met een naam­genoot die in het bezit was van een door zijn over­grootvader geschreven levensverhaal. Zijn over­grootvader heeft die geschiedenis einde 1890 op schrift gesteld; hij was toen zelf ruim 90 jaar .

Het verhaal begint als volgt: 'Mijn vader was een Duitser. geboren te Osnabrück in het jaar 1769, Hij Is Is 1790 naar Holland gekomen naar een oom die Dros heette, het was een broer van zijn moe­der. in de Velzerduinen. Die oom bezorgde hem een betrekking als tuinknecht bij een bloemist Sneeuwoog!

Aan de hand van gegevens die uit Duitsland af­komstig zijn. blijkt het te gaan om Johann HeIn­rlch Kuhlmannl Johan HendrIk Kooiman, geboren 13.12.1761 te Stockkämpen, omgeving Osnabrück, overleden 31.12 .1829 te Utrecht. Deze Johan Hen­drik was de zoon van Caspar Heinrich Kuhlmann en Katharina Marie Hümann.

8

In het levensverhaal worden diverse gebeurtenis­sen belicht. die kontroleerbaar zijn. hetgeen ook gebeurd is. Hierdoor is de indruk ontstaan dat het manuskript betrouwbaar moet worden be­schouwd.

Mijn onderzoek richt zich nu op 1790. In dat jaar kwam Johan Hendrik Koelman dus naar Nederland en vestigde zich bij een oom in de Velserduinen, die 'oom Dros' wordt genoemd. Volgens de duitse gegevens zou die echter Hümann moeten heten. Wellicht is hier sprake van een bijnaam. ontstaan doordat de oom 'gedrost' was uit het leger?

Mijn interesse gaat vooral uit naar gegevens over de oom 'Dros', de bloemist 'Sneeuwoog', event. de namen 'Hümann' en Koelman/Kuhlmann, ca. 1790 voorkomende in de Velserduinen.

Wie Is deze namen tegengekomen en waar kan Ik Informatie over deze personen vInden?

H.J.M. KOELMAN. Spaarndam. 2064 KG Ringweg 37.

Page 9: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

PRIM!IRE BRONNEN IN HET RIJKSARCHIEF TE 's-HERTOGENBOSCH

a. REGISTERS VI>J.J DE BURGERliJKE STI>J.JD.

Genealogisch onderzoek - niet alleen in Brabant -begint met het raadplegen van de registers van de Burgerlijke Stand. Zij bevatten de akten van ge­

boorte, huwelijk en overlijden. De registers wor-'en in tweevoud opgemaakt. Een van de exempla­

, en wordt na een bepaalde periode overgedragen aan het Rijksarchief te 's-Hertogenbosch. Over­lijdensakten worden 70 jaar na afsluiten van een tienjarenperiode vrijgegeven, geboorten en huwe­lijken na 100 jaar. Momenteel berusten aldaar de registers over de periode 1811-1902. Het tweede exemplaar van elk register blijft in het archief van de gemeente waar het Is opgemaakt.

Men kan dus op twee plaatsen deze registers raadplegen: In de gemeente waar de registratie van geboorte, huwelijk of overlijden heeft plaats gevonden, of in het Rijksarchief te 's-Hertogen­bosch, Wil men registers inzien van na 1902, dan moet men zich altijd begeven naar de gemeente waar de desbetreffende akte is opgemaakt. Dit onderzoek zal zeker niet kosteloos zijn. In het gemeentearchief van Den Bosch is de gehele BS te raadplegen t.e.m. 1902. Er worden echter geen fotokopieën uit gemaakt.

Echter, van de grote brabantse gemeenten Ber­gen op Zoom, Breda, Eindhoven, Helmond, Tilburg en 's-Hertogenbosch, dat zijn de gemeenten die een eigen archiefdienst hebben, kunnen de regis­ters van de BS - geboorte, huwelijk en overlij­den - over de periode 1811-1872 niet meer in het Rijksarchief 's-Hertogenbosch worden ingezien, maar alleen ter plaatse. In plaatsen die geen ei­gen archiefdienst hebben, is dit onderzoek niet kostenlcos!

Als men in de registers van de Burgerlijke Stand een bepaalde akte zoekt, hoeft men niet alle af­zonderlijke registers door te bladeren. Op de drie soorten registers zijn nl. al in de tijd van vervaar­diging ingangen gemaakt, de zgn. tienjarentafeis,

't zijn indices die een periode van tien jaren om-• atten en eindigen met een jaar dat op het cijfer '2' eindigt.

Bij genealogisch onderzoek kan het voorkomen, dat deze drie typen registers niet toereikend zijn om een antwoord te geven op uw vragen. Dan staan u nog enkele andere mogelijkheden ten dienste.

HuwelIjksbIjlagen. Bij elk huwelijk is het wettelijk verplicht een aan­tal bewijsstukken te overleggen, de zgn. huwe­lijksbijlagen. Deze bijlagen, d.W.Z . het maximale aantal bewijsstukken dat u bij een huwelijk kunt aantreffen, worden reeds vermeld in de huwe­lijksakte. Onder deze bijlagen zult u altijd een uittreksels uit de doop- , resp. geboorteakte van de .bruid en de bruidegom aantreffen . Verder kan aanwezig zijn een verklaring over het vervullen van de militaire dienst, een (militair) signalement. In geval van minderjarigheid, wanneer een of bei­de ouders zijn overleden, een uittreksel uit de overlijdensakte van deze oudedsl. Soms treft u, als beide ouders zijn overleden, een uittreksel uit de overlijdens- C.q. begraafakten van de groot­ouders aan, ten minste wanneer de plaats waar deze overleden zijn, bekend was. Hertrouwt een weduwe/weduwnaar, dan Is van de overlijdens­akte ook een uittreksel aanwezig. Echter, in de loop van de tijd kan een aantal van de huwelijksbijlagen verloren zijn gegaan!

Dit bewaren van huwelijksbijlagen door de over­heid is kort geleden beëindigd. Degenen die na ons komen, zullen in de toekomst niet meer van deze bron gebruik kunnen maken. Bij de huwe­lijksvoltrekking worden de bijlagen aan het echt­paar teruggegeven . Een andere mogelijkheid die u ten dienste staat , vormen de

Registers van huwelijksafkondiging. Deze akten kunnen u op het goede spoor zetten waar het huwelijk gesloten is. Het huwelijk moet nl. worden afgekondigd in de plaats c .q. plaatsen waar bruid en bruidegom wonen, c.q. kortelings gewoond hebben. Echter, op deze registers is geen ingang. Het betekent dus een moeizaam af­lezen.

Huwelijksbijlagen en huwelijksafkondigingsregis­ters zijn alle uItsluItend op het Rijksarchief in 's-Hertogenbosch te raadplegen, ook voor die gemeenten waarvan de huwelijken 1811-1873 nIet in Oen Bosch kunnen worden geraadpleegd! Een laatste mogelijkheid die u ten dienste staat, vormt het

BevolkIngsregIster. Uit het Bevolkingsregister kan informatie worden verkregen, maar nIet op het Rijksarchief te Den Bosch. De bevolkingsregisters berusten bij de gemeenten zelf. Ze zijn omstreeks 1866 begon-

9

Page 10: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

nen en zijn (nagenoeg) niet vrij ter inzage.

In sommige plaatsen, o.m. Tilburg, kan men de registers van de volkstellingen raadplegen. Deze volkstellingen zijn gehouden in alle jaren die ein­digen op het cijfer ·Z . Het laatste jaar is 1922. In de registers vindt men een samenstelling van het gezin, eventueel wie er bij inwoonden, leef­tijd, geboorteplaats, geboortedatum of leeftijd, godsdienst, beroep, eventueel huwelIjksdatum enl of plaats waar het huwelijk werd gesloten, de straat waar men woonde. U moet echter de data aJtfjd kontroleren, want er kunnen nog al eens kleine onnauwkeurigheden in zijn geslopen!

Voor sommige onderzoekers is het een nadeel dat over de beginjaren van de Burgerlijke Stand de akten in de franse taal zijn gesteld . Ook zult u van bepaalde jaren (1812 en/of 1813) vinden, dat b.v. de geboorteregisters ineens midden in het jaar eindigen. In dat geval moet u aandacht wijden aan de overlijdensakten en/of huwelijksregisters van dat jaar. Men heeft dan midden in het jaar plotseling alles in een register opgenomen!

Inmiddels bent u gevorderd tot 1811 en toen eerst ving de overheidsbemoeienis in absolute zin aan wat de 'bevolkingsboekhouding' betreft. Voor 1811 zijn we aangewezen op de z.g. retro-acta van de Burgerlijke Stand.

b. DOOP- , TROUW- EN BEGRAAFREGISTERS.

De Burgerlijke Stand is in Nederland in 1811 inge­voerd (in de Zuidelijke Nederlanden, het tegen­woordige Belgie, reeds in 17951. Voor dit jaar is men voor zijn genealogisch onderzoek aangewe­zen op de kerkelijke registers van Doop, Trouwen en Begraven. Deze zijn beschreven in de inventa­ris van L. Kruijff en gerangschikt naar de ver­schillende kerkgenootschappen. Evenals deze in­ventaris zijn alle DTB-registers in het bezit van het Rijksarchief te 's-Hertogenbosch, als fotoko­pieen aanwezig in de studiezaal .

Echter, van de gemeenten Bergen op Zoom, Bre­da, Eindhoven, Helmond, 's- Hertogenbosch, Til­burg en Roosendaal berusten de DTB's In de ge­meentearchieven van deze plaatsen.

Van de DTB-registers die niet op het Rijksarchief in 's-Hertogenbosch berusten en waarvan de hui­dige bewaarplaats bekend is, zijn - gerangschikt naar kerkgenootschap - lijsten gemaakt, die ach­ter in de handleiding van Kruijff zijn opgenomen. Voor die registers die op het Bisschoppelijk Ar­chief berusten, bestaat de mogelijkheid ze in te zien, doch alleen na afspraak met de archivaris.

10

Van een aantal DTB-registers die niet aanwezig zijn op het Rijksarchief in 's-Hertogenbosch, zijn filmopnamen gemaakt. Deze f ilms - waarvan ook een lijst bestaat - kunnen op een leesapparaat worden bestudeerd. Het is echter een tijdrovend en inspannend werk! De films zijn trouwens over het algemeen niet van erg beste kwaliteit.

Dr. J. N. LEGET, Oss.

............................................

VERBINTENIS 'VAN AARDE's TUSSEN NEDERLAND EN ZWD-AFRlKA

Jammer ek skryf in Afrikaans, maar u sal my se­ker kan volg. Sovermy navorsing strek is die on­geveer 890 persone in Suld-Afrika met die van 'Van Aarde" a1mal afstammelinge van Hendrik van Aarde (Seun van Jan) wat in 1714 vanuit Antwer­pen of Rotterdam na Suid-Afrika emmigreer het.

In Suid-Afrika is daar ook ongeveer 1700 perso­ne met die van "Van Aardt". Hulle stam weer af van Gerrit van Aaardt (of van Aarde of van Aar­den) wat vanuit Delft in ongeveer 1708 na Suid­Afrika emmigreer het. Waarskynlik was die twee verlangs familie van mekaar.

Ek is tans besig navorsing van die geslagsregis­ter en familie-geskiedenis van hierdie familie. Vir hierdie doel wil ek ook ons verwantskap met Ne­derland behandel. In die telefoongidse van Neder­land is daar bale persone met die volgende ver­wante vanne, soos : Van Aardenne; Van Aarden; Aarden; Van Aart; Van Aard; Van Aerde'; Van de Aarde; Van de Aart; Van Aarde ens.

Ek glo dat al hierdie verwante vorms van die Van oorspronklik uit dieselfde bron kom. Besit u enige famllie-geskiedenis, geslagsregister , ou dokumen­te of enig lets wat interessant is waarvan u foto­kopie aan my kan stuur. Fotos sal bale welkom wees . U kan in Nederlands beantwoord .

JAN VAN AARDE, Kunsrlvler, Jakarandastraat 24, 7580 Suld-Afrlka

........................................... EEN GRONINGER KWARTIERSTATENBOEK Bij voldoende belangstelling verschijnt einde 1987 een Groninger kwartierstatenboek met zo'n 300 staten, verdeeld over 600 pagina's A4. De prijs bedraagt f. 40,- eksklusief en f. 47,- Inklusief porto. Het werk kan worden besteld door over­making op postgiro 80.39 .35 (AMRO-Bank) on­der vermelding van: 'rekening 49.56.45.907 t.n.v. FJ . Ebbens, Groningen, Kwartierstatenboek'.

Page 11: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

GENEALOGIE EN BIERBROUWERS Proost! - Dat lijkt mij een goed begin van een verhaal over bierbrouwers.

Mijn naam is Malingré, geschreven met een -4 op het eind. Voor de tijd van Napoleon werd de naam gespeld met -ez en in Frankrijk voor het jaar 17'90 met -ey, zoals heden ten dage aldaar nog

'?CIs het geval Is .

" Waarom heeft een afstammeling van een notaris uit Lotharingen interesse in de geschiedenis van bierbrouwerijen? Wel, daarvoor zijn verschillende redenen.

In 1722 werd in Grave geboren Rudolf Josephus Malingré, een jongere broer van mijn oudgrootva­der . Klaarblijkelijk was hij bierbrouwer, want zijn broer Willem schreef een nota, groot 514- gulden en 19 stuivers, voor een gemaakte brouwketel van 664- en een 1/2 pond koper. Dat was in 1752 ten behoeve van de brouwerij 'De Gulden Kop'.

In 1791 trouwde Petrus Claudius Malingrez, mijn oudvader , met Theresia Crielaers, een brouwers­dochter uit Waalwijk. Haar zuster Maria huwde een jaar later met Kees van Dongen, jawel, brou­wer in 'De Schenkkan' te Heusden.

Omstreeks 1808 kwam Kees Malingré als leer­ling in 'De Schenkkan' bij zijn oom Kees van Don­gen. In 1840 kreeg mijn betovergrootvader Kees, de zojuist genoemde, deze brouwerij ten geschen­ke van zijn kinderloze oom. De familie Van Don­gen had in Heusden, samen met de aanverwante familie Bax, nog twee brouwerijen: 'De Vijf Rin­gen', ook wel genoemd 'De Vijf Witte Ringen', en 'De Lelie en Werelt' .

In 1892 trouwde Elise Malingré, de oudste zuster van mijn grootvader, met Hubert Verhoeven, brou­wer in 'De Drie Hoefijzers', gesticht in 1865.

Wat heb ik tot nu toe zoal gevonden? Alle boven­genoemde brouwerijen waren in principe gelijk. I-J~wel er een eeuw voorbij was gegaan tussen

,stichting van 'De Gulden Kop' en 'De Drie , ,c>éfijzers'. De techniek veranderde toen niet zo snel. Een brouwerij uit die tijd was niet verge­lijkbaar met een grote moderne brouwerij. Bo­vendien werden er hooggegiste bieren geprodu­ceerd zoals we die nu nog wel kennen, b.V. het Trappistenbier. Een pilsje was pas omstreeks 1900 mogelijk door de ontwikkeling van laagge­giste bieren, in combinatie met moderne koel­technieken.

Het was een ambacht dat in de loop der eeuwen weinig veranderde. Men was van gruit op hop o­vergegaan, maar het brouwen, oftewel koken in een grote open ketel, het mengen en laten gisten in houten kuipen en het koelen in platte open bak­ken bleef grotendeels gelijk.

Dit primitieve koelsysteem was er ook de oorzaak van dat er in de zomermaanden niet werd gebrou­wen. Het was dus echt seizoenwerk . Een goede brouwer maakte een produkt dat lang houdbaar was. Hij kon dus in juli en augustus nog drinkbaar bier uit zijn kelders halen. Bij de slechte brouwers was het al volkomen verschaald of verzuurd.

De omvang van een brouwerij was gering , meestal een of twee brouwketels en 2 tot 10 knechts. De brouwer-eigenaar was meestal de commerciêle man; het technische deel werd gedaan onder toe­zicht van een meesterknecht. Tegenwoordig wor­den nog vaak horecabedrijven door de bierbrou­werijen gefinancierd . De oude brouwers vervulden die funktie ook al, maar vaak veel uitgebreider. Ze leenden geld aan alle mogelijke personen in hun omgeving. Handelsbanken waren er nauwelijks.

Ook werden er geschenken uitgedeeld. Zo kreeg het schuttersgilde in Herpt een zilveren penning, papegaai en penning van de brouwer van 'De Schenkkan' op conditie dat er op schuttersdagen alleen 'Schenkkan '-bier zou worden gedronken.

Een brouwer had ook nevenfunkties. Zijn bierwa­gens verrichtten tevens bodediensten. Ook werd er vee gehouden. Naast de benodigde paarden was er altijd wel ruimte voor een paar koeien, zowel 's zomers in de wei als 's winters op stal . Een extra voordeel was dat het brouwerij-afval, de bostel, als veevoer diende. Een en ander toont wel aan, dat de brouwer een notabel man was . Verschillende waren dan ook schepen of burge­meester.

Waar heb ik nu deze informatie gevonden? Op de eerste plaats in twee uitgebreide familie-archie­ven, een in Grave en een in Heusden. Een rijke bron is ook de Economisch-Historische bibliotheek in Amsterdam (Herengracht 218J. Ze heeft o.a. de originele Encyclopédie van Diderot, waarin vele ambachtelijke gegevens zowel in woord als beeld te vinden zijn. Ook musea leveren vaak gegevens, b.V. het Open­luchtmuseum in Arnhem, waar een oude brouwe­rij te z ien is . Een zeer interessante brouwerij is ook te vinden in het Landesmuseum für Tech­nik In Hagen (Bondsrepubliek Duitsland).

ft

Page 12: Nr. 4 -SEPTEMBER 1987 .~-U t'.'b e1 ~,N S -p -p~.!J,4 r~ K·M~M...DE HOGE IU.AD ViN ADEL BESTAAT t'5 JA4R Op 24 Juni 1814 vaardigde de eerste Nederlandse Koning, WlJ/em I, een Souverein

Wat is er van die biertraditie in de familie over­gebleven? 'De Gulden Kop' werd door de enige zoon van de oprichter geërfd, maar deze stierf drie jaar na z'n vader. Zijn vijf ongehuwde zusters hebben de brouwerij voortgezet, maar ze hadden waarschijnlijk meer interesse in hun manufaktu­renzaak: volgens een patent van 1809 handelden zij in ellewaren. Het huis is er nog, het is nu een schoenwinkel. De brouwerij is verdwenen,

'De Schenkkan' kwam uiteindelijk in handen van August Malingré, een jongere broer van mijn over­grootvader. Hij stierf in 1885, een maand voor het overlijden van zijn vrouw. Zijn oudste zoon was toen tien jaar. Uit de successie-opgave is te zien, dat de financiele situatie van de brouwerij niet rooskleurig was. Het brouwershuis, het huis met de Olifant, is onlangs gerestaureerd, doch de brouwerij is er niet meer. Zoals bij vele brouwe­rijen op het einde van de vorige eeuw was de om­zet drastisch teruggelopen, wat toegeschreven wordt aan het toenemende gebruik van koffie, wijn en gedistilleerd. Mijn overgrootvader, de oud­ste broer van August uit 'De Schenkkan', was wijnhandelaar en likeurstoker. Hij zag kennelijk geen 'brood' in de brouwerij!

'De Drie Hoefijzers' zijn in 1911 geliquideerd na het overlijden van Hubert Verhoeven. Diens oud­ste zoon was toen 16 jaar. Huis en brouwerij zijn deels gesloopt, deels tot woningen verbouwd.

Tenslotte: genealogie is voor mij niet alleen het vergaren van namen en data, maar vooral het proberen te ontdekken wat voor mensen mijn voorouders, hun aanverwanten, vrienden en buren waren. hoe zij leefden. wat hen bezig hield. Ik vind daarom de studie van een beroep dat door een of meer voorouders werd uitgeoefend. een integrerend deel van de genealogie.

R. MALINGRÉ, Zaandam,

E.en nieutDe 6uuz Op initiatief van enkele leden van de afdeling Am­sterdam en Omstreken van de NGV wordt een nieuwe afdeling Zaanstreek-Waterland geves­tigd. De oprichtingsvergadering zal worden ge­houden op donderdag 1 oktober in het Ontmoe­tingscentrum 'De Vertoeving' • Westzijde 82 in Zaandam. 's avonds om 8 uur. Tijdens de bijeen­komst zal de hèer J.O. Henar uit Purmerend een lezing houden over 'Het Archief van het Hoog­heemraadschap De uitwaterende sluizen'. Wij wensen de nieuwe afdeling veel sukses!

u:

NIEUWE LEDEN.

Sinds de opgave in het april-nummer zijn de vol­gende personen lid geworden van onze afdeling: K259 P.C. Haan (Heemskerk). K263 Mw. J. Kos­ter (Ijmuiden), K264 H.W.A. Delwel (Nieuw-Ven­nep), K265 J.G. Petersen (Bennebroek). K266 G. J. Kollenhof (Haarlem), K267 Mw. C.M. Phllippo­Hoff (Haarlem), K262 J.P .G. Kamp (Ijmuiden) K261 Mr. A.J.A. Labouchère (Aerdenhoutl, K26i J.R. Baarda (Haarlem). Wij heten allen hartelijk welkom in onze afdeling Kennemerland!

OVERLEDEN.

Tot ons leedwezen moeten wij het overlijden mei­den van Dr. P.C. Roodenburg (Haarlem) op 26 april 1987.

OVERSCHRIJVINGEN.

In verband met de oprichting van de nieuwe NGV­afdeling Zaanstreek-Waterland heeft onze afde­ling de volgende leden 'verloren': J.H. Goedheer (Krommenie). M. Rljnaarts (Assendelft) en Mw. P.A. Schonfelder (Krommenie).

HERHAALD VERZOEKl

Wie van u Is in het bezit van de jaargangen 1908, 1909,1913 en 1914 van de Genealogische en He­raldische Bladen en is bereid deze enkele dagen af te staan voor het maken van kopieen van eni­ge artikelen? De Sekretaris zal het graag verne­men (eventueel tel. 023-253299) en u zeer dank­baar zijn!

ANTIQUARISCHE BOEKEN EN TIJDSCHRIFTEN.

Ons lid de heer A.G. van der Steur, firmant van de welbekende kleermakerszaak in Haarlem, is in het bezit van een groot aantal antiquarische boeken en tijdschriften op het gebied van genea­logie. prenten. heraldiek. nederlandse geschiede­nis en topografie. Zoekt u iets op deze gebieden, of wilt u verko­pen. stelt u zich dan met hem in verbinding. Zijn adres Is Nieuwe Gracht 17, 2011 NB Haarlem.