Regeringsbeleid Nationale - Tweede Kamer...Presentatie problematische schulden 2 • Aftrap Algemene...
49
* •/ Problematische schulden Presentatie Algemene Rekenkamer, Nationale ombudsman en Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid 1 BURGERPERSPECTIEF OP SCHULDHULPVERLENING Een onderzoek naar de ervaringen van burgers met gemeentelijke schuidhuipverlening 201411S0
Transcript of Regeringsbeleid Nationale - Tweede Kamer...Presentatie problematische schulden 2 • Aftrap Algemene...
*
•/
Pro
blem
atis
che
schu
lden
Pre
sent
atie
Alg
emen
eR
eken
kam
er,
Nat
iona
leom
buds
man
enW
eten
scha
ppel
ijke
Raa
dvo
orR
eger
ings
bele
id
1B
UR
GE
RPE
RSP
EC
TIE
FO
PSC
HU
LD
HU
LPV
ER
LE
NIN
G
Een
on
der
zoek
naar
deer
vari
ngen
van
burg
ers
met
gem
eent
elij
kesc
huid
huip
verl
enin
g
2014
11S
0
Pre
sent
atie
prob
lem
atis
che
schu
lden
2
•A
ftra
pA
lgem
ene
Rek
enka
mer
•W
eten
scha
ppel
ijke
Raa
dvo
orR
eger
ings
bele
id
•N
atio
nale
ombu
dsm
an
•A
fslu
itin
gA
lgem
ene
Rek
enka
mer
•G
espr
ekov
erve
rvol
g
•A
lgem
ene
Rek
enka
mer
Pre
senta
tie
Pro
blem
atis
che
schu
lden
AR,
No
enW
RR
•30
-6-2
016
Inri
chti
ngst
else
laa
npak
prob
lem
atis
che
schu
lden
szw
IIIIII
J]J
Wet
gem
een
teli
jke
sch
uld
hu
lpv
erle
nin
g(W
gs)
VE
N III’
III’
liii
III’
3
Alg
emen
eR
eken
kam
er
[1II
gem
eente
Wet
sch
uid
san
erin
gna
tuur
lijk
eper
sonen
(Wsn
p)
Tect
1Sch
uld
ensa
ner
ing
Tra
ject
______
Sch
uldh
ulpv
erle
ning
rech
ter
Wet
cura
tele
,bes
cher
‘m
ings
bew
ind
enm
ento
r-sc
hap
(Wcb
m)
c Tra
ject
huis
houd
enm
etee
npr
oble
mat
isch
esc
huld
Pre
senta
tie
Pro
blem
atis
che
schu
lden
AR
,N
oen
WR
R•
30-6
-201
6
WR
RE
igen
schu
ld?
Een
gedr
agsw
eten
scha
ppel
ijk
pers
pect
ief
oppr
oble
mat
isch
esc
huld
en
Pro
blee
m
•O
ppa
pier
ishe
tin
Ned
erla
ndbe
stgo
edge
rege
ld
•In
prak
tijk
hebb
en(m
inim
aal)
544.
000
huis
houd
ens
prob
lem
atis
che
schu
lden
•H
oeka
nda
t?
WR
R
5
Opv
alle
nd,
•06
km
ense
nm
etre
delij
kof
goed
inko
men
,,
•O
okm
ense
nm
etm
idde
n-of
hoge
ople
idin
g
Opl
eidi
ngsn
ivea
u
t/m
vm
bo
55%
havo
,vw
o,m
bo29
%
hbo,w
o16%
Tot
aal
100%
Net
tom
aandin
kom
en
1.0
00
11%
1.00
0—2.
000
49%
2.00
0—3.
000
32%
3.0
00
8%
Tot
aal
100%
Bro
n:P
ante
ia20
15
WR
R
6
Fin
anci
ële
zelf
redz
aam
heid
vraa
gt:
•C
ogni
tieve
verm
ogen
s:le
zen,
reke
nen,
schr
ijven
WR
R
•N
on-c
ogni
tiev
eve
rmog
ens
—R
eali
teit
szin
,al
ert
zijn
,in
acti
eko
men
—D
isci
plin
e,vo
lhou
den
—S
tres
sbes
tend
ighe
id
Focu
sW
RR
7
Wat
leer
tde
gedr
agsw
eten
scha
p?
•L
iter
atuu
rond
erzo
ek
•E
igen
surv
ey
•R
evie
wfi
nanc
iële
educ
atie
WR
R
8
Per
soon
lijk
heid
•T
empe
ram
ent:
aanp
akke
nof
verm
ijde
n
•Z
eifr
egul
atie
:ve
rmog
ento
tze
lfco
ntro
le
•O
vert
uigi
ngen
:gel
oof
inei
gen
kunn
en
Voo
ral
eers
tetw
eezi
jnm
oeil
ijk
ver
ander
baa
r
WR
R
Eig
eno
nder
zoek
WR
R
•S
urve
yonder
1000
Ned
erla
nder
s18
+
•V
erba
ndpe
rsoo
niij
khei
dske
nmer
ken
met
—Z
eifg
erap
port
eerd
efi
nanc
iële
prob
lem
en
—W
el/g
een
beta
alac
hter
stan
den
WR
R
10
Tab
el5
Log
isti
sche
regr
essi
efi
nanc
iële
prob
lem
enen
beta
alac
hter
stan
den
Ges
lach
t(V
1)
Opl
eidi
ng:
laag
vsm
idde
n
Opl
eidi
ng:
laag
vsho
og
Net
to-i
nkom
en
Avo
idan
ce-t
empe
ram
ent
App
roac
h-te
mpe
ram
ent
Zelfc
ont
role
R2(N
agel
kerk
e/C
ox&
Snel
i)
*p
<.os
,**
p<
.oi,
<.0
01.
Bet
alin
gsac
hter
stan
den?
(N7
62
,1=
ja)
BS.
E.Ex
p(B
)
-,200
,217
,819
-,014
,006
,986
*
,040
,248
1,04
1
-,102
,289
,903
-,190
,078
,827
*
,128
,142
1,13
7
,039
,181
1,04
0
-,866
,211
,420
***
0,09
9/0,
060
WR
R
Fin
anci
eel
prob
leem
?(N
757,
1=
ja)
Lee
ftijd
BS.
E.
-,236
,181
-,003
,005
,087
,199
-,57
4,2
42
-,261
,066
,401
,119
,228
,149
-,549
,173
0,14
8/0,
107
Exp
(B)
,790
‘997
1,09
1
,563
*
,770
***
1,49
4**
1,25
6
,577
**
11
Ges
1’.
Opl
eidi
ng:
laag
vsm
idde
n
Opl
eidi
ng:
laag
vsho
og
Net
to-i
nkom
en
Avo
idan
ce-t
empe
ram
ent
App
roac
h-te
mpe
ram
ent
Zelf
cont
role
R2(N
agel
kerk
e/C
ox&
Snel
i)
‘-“
lv
,087
-‘57
4
-,261
,401
,228
-‘54
9
Bet
alin
gsa
chte
rsta
nd
en?
(N7
62
,1=
ja)
8S.
E.Ex
p(B
)
200
,217
,819
.006
,986
*
1,04
1
,289
-,1
90
’N0
78
,827
*
,128
‘N
1,13
7
,039
,181
-,866
,211
0,09
9/0,
060
*p
<.o
s,**
P<
.oi,
p<
.001.
WR
R
Tab
el5
Log
isti
sche
regr
essi
efi
nanc
iële
prob
lem
enen
beta
alac
hter
stan
den
Eff
ect
zelf
cont
role
min
sten
szo
groo
tal
sop
leid
ing
,rob
leem
?a) 1
,494
**,1
19
,149
,173
0,14
8/0,
107
12
Tab
el5
Log
isti
sche
regr
essi
efi
nanc
iële
prob
lem
enen
beta
alac
hter
stan
den
Eff
ect
zelf
cont
role
grot
erda
nne
tto-
inko
men
Lee
. -
Opl
eidi
ng:l
aag
vsm
idde
n
Opl
eidi
ng:
laag
vsho
og
Net
to-i
nkom
en
AV
oida
nce-
tem
pera
men
t
App
roac
h-te
mpe
ram
ent
Zelfc
ont
role
R2(N
agel
kerk
e/C
ox&
SneI
l)
*p<
.05,
**
P<
.01,
p<
.001.
WR
R
Ges
prob
leem
?1
=ja
)
(B)
Bet
alin
gsac
hter
stan
den?
(N7
62
,1=
ja)
BS.
E.E
xp(B
)
-,200
,217
,819
4,0
06,9
86*
481,
041
,903
,087
-‘57
4
-,261
,401
,228
-‘54
9
,119
,149
,173
,128
,039
-,866
0,14
8/0,
107
,1 ,181
,211
0,09
9/0,
060()
13
:3
Dci
(D
D
(D_•:3D(Dr:3
(DD
0-‘-‘t,,(D -Q_%—‘
c3-DJQ(D
(1e’=
(Dt,,
(D,N:3ac ci(D
(D:3 -
m0nt,,
0
-‘
(D
M(D-hr)0
0(DD(D(D
Di-,
•••IIIIiIi
(Dr)(D
Di
-‘(D
(Ir,(DDDi
0(D
(D
-
(D(D
00-‘
D
...
7’NJ(D(D(DD(D
(Dr+(D0-‘—.(D0DQ_(D-‘M0
(,1(Dn
0QQD-h
0(D(D—t,D ul
Con
clus
ie
•N
iet
alle
enco
gnit
ieve
verm
ogen
s,66
knon
cogn
itie
veve
rmog
ens
zijn
bela
ngri
jk
•O
verh
eid
heef
tte
hoge
verw
acht
inge
nva
nfi
nanc
iële
zelf
redz
aam
heid
•Sl
imm
ere
gels
houd
enre
keni
ngm
etps
ycho
logi
sche
mec
hani
smen
engr
enze
n
WR
R
16
Ric
htin
g1:
Voo
rkom
en
•V
oork
omno
delo
zeui
tgav
endo
orsl
imm
erin
rich
ting
keuz
es:
goed
ede
faul
t-op
ties
—V
oorb
eeld
:st
anda
ard
bij
huw
elijk
•L
eide
nde
on
twer
pv
raag
:w
atg
ebeu
rter
met
iem
and
die
nie
tac
tief
enti
jdig
kies
t?
iVud
ge
WR
R
isbet
er
17
Ric
htin
gE
erde
rer
bij
zijn
•L
ager
drem
pels
•M
eer
vroe
gsig
nale
ring
•M
aar
zoek
uit
‘wat
wer
kt’
WR
R
2:
18
Ric
htin
•Z
ovee
l
gni
eter
ger
mak
en
mog
elij
kvo
oraf
toet
sen
aflo
scap
acit
eit
•Z
org
voor
goed
eF
ront
offi
ce—
Vol
doen
deca
paci
teit
—P
erso
onli
jkco
ntac
t
WR
R
3:
—V
oldo
ende
ruim
hart
ig
Bu
rger
per
spec
tief
op
schuid
huip
ver
len
ing
deN
atio
nale
ombu
dsm
an
Aan
leid
ing
onder
zoek
om
bu
dsm
an
No
heef
tal
lang
ere
tijd
bijz
onde
reaa
ndac
ht
voor
burg
ers
die
fina
ncie
elin
dekn
elzi
tten
.R
appo
rten
:
‘Sch
ulde
nko
men
nooi
tal
leen
’ju
li20
12
‘In
het
krijt
bij d
eover
hei
dja
nuar
i20
13
‘Met
voet
enget
reden
’novem
ber
2013
‘Geg
ijze
lddo
orh
etsy
stee
m’
no
vem
ber
2015
klac
hten
van
burg
ers
eval
uati
eW
gs
On
der
zoek
naa
rer
var
ing
env
anburg
ers
met
gem
een
teli
jke
sch
uid
hu
lpv
erle
nin
g
gesp
rekk
enm
etde
skun
dige
nen
prof
essi
onal
s
doss
ier-
enli
tera
tuur
onde
rzoe
k(1
00kl
acht
doss
iers
)
tele
foni
sche
inte
rvie
ws
(63
schu
lden
aren
)
enquêt
e(l
age
resp
ons)
rond
etaf
els
(des
kund
igen
enbe
stuu
rder
s)
deN
atio
nale
ombu
dsm
an
Knel
punte
n
niet
alle
burg
ers
zijn
zelf
redz
aam
burg
ers
erva
ren
drem
pels
enbe
lem
mer
inge
n
burg
ers
vind
enda
tni
etw
ordt
geke
ken
naar
wat
zij
nodi
ghe
bben
burg
ers
klag
enov
erdi
enst
verl
enin
g
/1
L 1h
I/
..
‘?•$ 1
SC
HU
LD
HU
LP
VE
RL
EN
ING
00
00
0W
AT
ZIJ
ND
EO
BST
AK
EL
S
SHY
-pro
ctes
Sctiu
ldnn
aor
DE
WE
GV
1ND
ENN
AA
RD
ESH
V•V
roei
gn
aIer
ing
•P
reve
ntie
•Act
ieve
(war
me)
door
verw
ijzi
ngdo
or
irvt
arrt
ieo
•G
oede
into
rrna
tiev
oroh
4eki
ngov
erS
HJ
•S
amen
wer
king
oohn
ldei
oern
77
Ccc
iac
teur
Vr
nee
rar
000r
uerw
lzlig
liti
nat
irvi
erSn
orli
rvit
lun
ciege
rIir
grni
det
AA
NM
EL
DIN
GEN
VO
OR
BE
RE
IDIN
G•
Info
rmat
ievo
er(v
erlo
op)
SH
prn
ow
•S
ohol
denp
mit
iein
vent
arhe
ren
•C
rhbi
nter
oent
ie
•T
jdel
i)ie
stab
ilb
ahe
•B
odge
t-en
adm
inio
trat
ieno
rom
•Adm
inbt
rat
ieor
dene
n
•In
kom
oten
enoi
tgao
enaa
np.m
oen
•Met
tera
tieoc
hul
dena
arbe
oord
elen
•Ana
lyoe
enpl
anoa
naanpe
mak
en
•B
odge
tbeh
eer,
-coa
chin
gaa
nbie
den
•U
nder
oteo
ning
aanb
iede
n
BE
OO
RD
EL
ING
ENT
OE
LA
TIN
G•
Toe
paos
ing
mei
geri
ngog
rond
en
•W
egin
gin
divi
doel
eoit
oati
e
•Bi
jwei
geri
ng:
mob
oeri
ngw
eige
ring
•Bi
jtoe
lati
ng:
mot
eeri
ngk
eoze
SH
\.p
red
uct
•F
orm
eel
bes
let
totm
eige
ring
’toe
labn
g
UV
AL
•In
form
atie
pli
cht
•M
edem
efei
ngop
linh
t
•N
azer
g
•R
ecid
ioe
•F
lard
eere
nde
help
OPZ
ET
ENU
ITV
OE
RIN
GSH
V-T
RA
JEC
T•
floo
mte
loch
oldr
egel
ing
aano
chol
deio
ero
•S
chel
dreg
elin
gooo
eree
nker
rsto
lote
n
•S
aner
iognkre
die
taan
bie
den
•Afg
itte
gem
eente
lije
eeer
kla
ring
•B
egel
eidi
ngna
arW
onp
•D
oei
zam
enta
bgbat
ie
•B
odge
tbeh
eer,
-ce
achi
ngaa
nbie
den
•O
ndem
teun
ing
aanb
iede
n
Dci
rnea
ade
rci
eetie
rda
tlo
nek
kei
eIi
en
ozn
7In
lune
luid
e51
10-
min
ileit
ei
0•
•
1 Ccc
i1 n
ciaa
nte
oeer
ei
cii
lipeb
11e
eto
e1e
ieno
lanl
igta
lde
*E
liat
ofle
ligu
leur
ter
adn
lior
mre
utik
leei
iirr
epn
rde
akei
zoee
kI.S
ItE
CtO
TO
.‘5
1.0
7*
Oonuie
erig
ilcelt
rnrt
nn
pec
tri
uec
anel
rienpari
ete
cil
reti
etr
ifli
rom
atte
7le
we
lig
liro
mas
enie
rie
rnnp
tele
proc
ee
0. a
t.M
IUoE
tstO
TS
OiS
l?tt
eDL
S
Ccc
iO
uder
eDc
cli—
itoi
etrl
li9e
”n4
erc
egeg
ialu
rig
oom
ligei
tin
geau
urlz
ligan
ioer
-oei
wac
itig
ei
Ccc
icw
erci
nit
Di
Otil
ute
nid
er
eing
le(1
1cr
nide
cite
iit
igde
eget
ivor
genp
iec
rlia
icrl
i
oç*
cem
ent
do
elt
net
eerg
etei
oerl
lui
ngie
eoim
klei
einet
wel
ie?
luet
jeil v
S
Ver
aide
rlig
perr
enil
lee
cir
vte
idg
tecl
ite
Ccc
ifle
saa
ited
—
10w
elig
Ccc
inr
nluc
ltdm
irm
neto
ele
lili
giv
or--
Ccc
inid
ern
tii
nrab
llLca
rlem
nip
ligaa
igeb
cdei
-G
tOT
EO
1OT
OK
5IS
L1r%
dpd
lGii
letx
oid
er
____
___
Ccc
int
ibil
eatl
e.C
cci
eegli
geege
digi
—li
enrd
erli
gL
opta
cor
gm
idei
lid
tuii
eeel
aate
Ccc
in
iden
tiu
igaa
iget
odei
De
burg
erm
agv
anover
hei
dom
buds
man
ver
wac
hte
nd
atzi
j
min
der
zelf
redz
ame
burg
ers
on
der
steu
nt
enbe
gele
idt
desc
huld
enaa
rce
ntra
alst
elt
enm
aatw
erk-
oplo
ssin
gen
bied
t
(voo
rlop
ige)
hulp
bied
tal
ser
een
drin
gend
esi
tuat
ieis
aan
stu
urt
opko
rte
door
loop
tijd
en
zorg
tvo
orpe
rsoo
nlij
keaa
ndac
ht
bij
afw
ijzin
gof
beëi
ndig
ing
SHV
een
besl
uit
geef
t
Ad
vie
saa
nst
aats
secr
etar
is
zorg
dat
gem
eent
endi
em
etui
tvoe
ring
van
SHV
zijn
bela
st
besc
hikk
enov
ervo
ldoe
nde
waa
rbor
gen
en(f
inan
ciël
e)
mid
dele
nom
hun
taak
naar
beho
ren
uit
teku
nnen
voer
en
neem
deer
vari
ngen
van
burg
ers
/kn
elpu
nten
mee
inde
eval
uati
eva
nde
Wgs
gam
etge
mee
nten
inge
spre
kte
nein
deee
ndu
urza
me
met
hode
van
schu
ldhu
lpve
rlen
ing
tere
alis
eren
deN
atio
nale
ombu
dsm
an
Aan
leid
ing
De
schu
ldha
lprs
erle
ning
onde
rste
unt
men
sen
bijhe
t vin
den
van
een
oplo
ssin
gvo
orhu
npr
oble
mat
isch
esc
huld
en.O
p1j
uli2
012
isde
Wet
gem
eent
elijk
esc
huld
hulp
verle
ning
Qrh’
gs)
inw
erki
ngge
tred
en.
Dez
ew
etle
gtde
zorg
plic
htva
nge
mee
nte
nm
.b.t
schu
ldhu
lpve
rleni
ngm
cplic
iet
vast
.Ber
gers
kann
envo
orta
anaa
nspr
aak
mak
enop
schu
ldhu
lpee
rleni
ngal
sze
vol
doen
aan
dege
stel
deei
sen.
De
Nat
iona
leom
buds
man
ontv
angt
rege
lmat
igda
chte
nva
nbu
rger
sm
etpr
oble
mat
isch
esc
huld
en.
Zijw
eten
niet
hoe
het v
erde
rm
oet
ofw
aarz
ijta
rech
cke
nnen
met
hun
prob
leem
.So
ms
hom
enze
niet
inaa
nmer
lcing
voor
een
schu
idre
gelin
gen
krijg
enge
enan
dere
vorm
van
schu
ldhu
lpaa
ngeb
oden
.
Dez
ekl
acht
enen
deev
alua
tieva
nde
‘Net
gem
eent
ehjk
esc
huld
halp
verle
ning
door
het
min
iste
rieva
nSo
cial
els
en
enW
erkg
eleg
enhe
ijzijn
aanl
eidi
ngvc
ror
heto
nder
zoek
van
deom
buds
man
.D
eN
atio
nale
ombu
dsm
anvi
ndth
etbe
lang
rijk
dat
deer
varin
gen
van
burg
ers
(hec
turg
erpe
rspe
ccie
f’)
wor
den
mee
geno
men
inde
eval
aabe
.
Onder
zoek
svra
ag
v’v’at
mag
een
burg
erin
rede
lijkh
eid
van
deov
erhe
idve
rvac
hten
als
het
gaac
omge
mee
ntel
ijke
schu
ldhu
lpve
rleni
ngl
Con
clus
ie
Prob
lem
enm
etsc
huld
haip
verle
ning
zijn
niet
alle
enee
nve
rvel
ende
erva
ring
oo
rde
burg
er.D
eov
erhe
idm
oet
zich
real
iser
enda
tze
ook
een
risi
ovo
rmen
voor
een
eflé
ctie
veaa
npak
van
desc
huld
enpr
oble
mat
iek.
De
over
heid
gaat
ten
onre
chte
ente
veel
uitv
ande
zelfr
edza
amhe
idva
nbu
rger
s.D
itbl
ijkt
een
illus
ie.O
nvol
doen
dere
dzaa
mhe
idis
juis
tva
akéé
nva
nde
rede
nen
wua
rom
burg
ers
ingr
ote
finan
ciël
epr
oble
men
tere
chtk
omen
.H
etIra
nno
oit
debe
doel
ing
zijn
burg
ers
buite
nde
boot
tela
ten
valle
nal
szij
niet
prec
ies
inde
mal
van
het
schu
ldha
lpsy
stee
mva
nde
over
heid
pass
en. D
us:s
chul
dena
ren
niet
buite
nslu
iten
maa
rju
istt
oela
ten!
Aan
dac
hts
punte
nvo
orde
over
heid
oO
nder
sceu
nen
bege
leid
rnin
derz
elfr
edza
me
burg
ers
tijde
nsen
nahe
tsch
uldh
ulpr
raje
cto
Stel
deQr
ulpv
raag
van
de)
schu
lden
aar
cenc
raal
:kijl
c naa
rm
aacv
verlo
pbss
inge
nals
een
regr
ilier
eaa
npak
niet
volst
aat
oBi
edfr
oorlo
pige
)hu
lphij
een
drin
gend
es[n
.iatie
colc
alsde
scha
lden
aarn
c.g
niet
isto
egel
aten
tot
desc
huld
hulp
verle
ning
oZ
etdi
rect
stapp
enna
toel
atin
gto
tde
schu
ldhu
lpve
rleni
sig:
kost
edt
rorlo
opci
jden
verh
ogen
dela
nsop
succ
esvo
llesc
hald
hulp
oZ
org
voor
pers
conl
jke
uand
acht
, reg
elm
atig
onta
ccen
duid
elijlc
heid
zoda
t iem
and
wee
tvaa
rhij
vcio
rv,to
moe
t zijn
oG
eefi
emeu
dbij
afw
ijzhg
/beë
indi
ging
van
desc
huld
hulp
verle
ning
een
beslu
itzo
dath
ijge
brui
lcIra
nm
aken
van
rech
tzm
idde
len
Boo
dsch
apaa
nde
over
heid
Nat
iona
leom
buds
man
Rei
nier
van
Zupt
hen:
“Lee
rvan
deer
varin
gen
van
burg
ers
met
gem
eenc
elijl
sesc
huld
hulp
verle
ning
.’r’in
dee
nbe
tere
heia
nstu
ssen
hun
hulp
vraa
gen
dest
anda
ard
bele
idsr
egel
s.Sl
uit g
een
men
sen
buite
n,m
aar
kijls
opw
elke
wijz
eje
debu
rger
met
schu
ldpr
oble
men
kunt
help
en. G
eef
gem
eent
envo
ldoe
nde
wet
telij
kein
stru
men
-te
nen
finan
ciël
em
idde
len
zoda
czij
hun
take
nna
arbe
hore
nIc
unne
nui
cyoe
ren,
ZoIc
unne
nzij
dekn
elpu
nten
voor
debu
rger
weg
nem
en.
De
ombu
dsm
ange
eftd
est
aats
secr
etar
isin
over
weg
ing
hier
over
met
gem
eent
enin
gesp
rek
tega
an’
BURG
ERPE
RSPE
CTIE
FO
PSC
HU
LDH
ULP
VER
LEN
ING
Sam
enva
tting
van
onde
rzoe
kna
arde
erva
ringe
nva
nbu
rger
sm
etge
mee
ntsl
ijke
schu
ldhu
Ipve
rleni
ng.
Han
s:
“ilc
heb
geen
onde
rste
unin
gge
had.
Voor
mij
—al
szel
fst
andi
ge—
zijn
daar
voor
geen
inst
antie
s”
Een
des
ku
nd
ige:
‘jehe
btee
nhu
lpve
rlene
rno
dig
omde
schu
Ld-
hulp
verle
ning
teku
nnen
door
bpen
”U
g.c
de
N,o
rde
ombj
±rn
Ots
n:
tirn
ci2n
la
Aan
pak
prob
lem
atis
che
schu
lden
28
Alg
emen
eR
eken
kam
er
Cre
ditc
ard-
maa
tsch
appi
j
Bet
alin
gsre
geli
ng-
Ban
ken
Bes
lag
0E
nerg
iebe
drij
ven
Tw
eede
heri
nner
ing
Cen
traa
lJu
stit
ieel
Inca
ssob
urea
u(C
JIB
) Boe
te
Web
win
kels
enp
ost
ord
erbed
rijv
en
Inca
sso
Bel
asti
ngdi
enst V
erre
keni
ng
Won
ingb
ouw
corp
orat
ies
Aan
mon
ing
—
Zor
gins
titu
utN
eder
land
(Zor
gver
zeke
ring
en)
Hog
ere
prem
ie
Pre
senta
tie
Pro
blem
atis
che
schu
lden
AR
,N
oen
WR
R•
30-6
-201
6
Inri
chtin
gst
else
laa
npak
prob
lem
atis
che
schu
lden
szw
imii
-ftJ
Wet
gem
eent
elij
kesc
huld
hulp
verl
enin
g(W
gs)
VE
N
III’
iii’
liii
III’
29
Alg
emen
eR
eken
karn
er
IIge
mee
nte
Traje
ct
__
1Sch
uldh
uipv
erle
ning
Wet
schu
ldsa
neri
ngna
tuur
lijk
epe
rson
en(W
snp)
Tect
Sch
ulde
nsan
erin
g
IfÎÏÎD,
rech
ter
Wet
cura
tele
,bes
cher
im
ings
bew
ind
enm
ento
r-\
scha
p(W
cbm
)
Tra
ject
1S
chul
denb
ewin
d
huis
houd
enm
etee
npr
oble
mat
isch
esc
huld
Pre
senta
tie
Pro
blem
atis
che
schu
lden
AR
,N
oen
WR
R•
30-6
-201
6
nrn
rn
rn
rn
rn
crn
rnrnm
LJL
JL
JL
JL
JL
ffi
5.1
65
.00
0(?
)h
uis
ho
ud
ens
614.
000
(?)
hu
ish
ou
den
sm
et54
4.00
0(?)
huis
houd
ens
met
fina
ncie
elge
zond
een
risi
covo
lle
schuld
1ee
npr
oble
mat
isch
esc
huld
çç.
IÇ
4L.2
jij
t39
.000
men
sen
10
61
5su
hone
Ie,
Iii7W
in20
142
.55
7O
ver
ige
uitS
trO
Om
,nense
nenuit
val
in20
14’
V’V
S,
/0
o
Zic
htop
wer
king
stel
sel
30
Aan
talle
non
beke
nd
Ii
12266
Aan
vraa
gin
2014
5.36
1A
anv
raag
in20
14goed
gek
eurd
men
sen
afg
ewez
en0
-1ffl
Uito
al?
aant
alle
non
beke
nd
ii,
Aan
talle
non
beke
nd
‘4
Pre
sent
atie
Pro
blem
atis
che
schu
lden
AR,
No
enW
RR
.1
Uitv
al/
Afg
ewez
en/
Gee
nhu
lp
IriiHiï
ilFi
nanc
ieel
gezo
nd
Con
clus
ies
wer
king
stel
sel
31
•B
eper
ktla
ndel
ijk
beel
din
stro
om,
door
stro
om,
uits
troo
m,
resu
ltat
enen
uitg
aven
•B
esch
ikba
rege
geve
nsge
ven
indi
cati
eda
tw
eini
gm
ense
nhu
lpkr
ijgen
•G
een
vera
ntw
oord
ing
mog
elijk
over
doel
mat
ighe
iden
doel
tref
fend
heid
stel
sel
•A
lgem
ene
Rek
enka
mer
Pre
senta
tie
Pro
blem
atis
che
schu
lden
AR
,N
oen
WR
R•
30-6
-201
6
Aan
dach
tno
dig
voor
32
•la
ndel
ijk
beel
dw
erki
ngst
else
l:
via
land
elijk
geld
ende
afsp
rake
n(l
eren
enke
nnis
opbo
uwen
)
•ui
twis
sele
nin
form
atie
tuss
enri
jksi
nste
llin
gen
>vo
orko
men
dat
Rijk
onbe
doel
daa
npak
prob
lem
atis
che
schu
lden
inde
weg
staa
t
mogel
ijkhei
dvo
orbu
rger
omop
één
plek
schu
lden
posi
tie
bij
Rijk
tera
adpl
egen
•/
%A
lgem
ene
Rek
enka
mer
Pre
senta
tie
Pro
blem
atis
che
schu
lden
AR,
No
enW
RR
•30
-6-2
016
Rea
ctie
bew
ind
sper
son
enSZ
Wen
Ven
J33
•S
chul
denb
elei
dis
bre
der
(EZ,
Fin
anci
ënen
VW
S)
•L
ande
lijk
beel
d:
Geg
even
slo
kaal
nive
auaa
nslu
iten
bij
loka
lein
vulli
ng,
Rijk
faci
lite
ert
•V
erbi
ndin
gm
inne
lijk
enw
ette
lijk
stel
sel
beho
eft
aan
houden
daa
ndac
ht
•R
ijkal
ssc
huld
eise
r:
>C
oncr
etis
erin
gR
ijks
inca
ssov
isie
,aa
nslu
iten
over
heid
opbe
slag
regi
ster
Inte
gral
ere
acti
ete
vind
enop
ww
w.r
eken
kam
er.n
l
•A
lgem
ene
Rek
enka
mer
Pre
senta
tie
Pro
blem
atis
che
schu
lden
AR
,N
oen
WR
R•
30-6
-201
6
Naw
oord
Alg
emen
eR
eken
kam
er34
•B
elan
gva
nbe
leid
sinf
orm
atie
(ler
en,
verb
eter
enen
vera
ntw
oord
en)
•R
ijksi
ncas
sovi
sie
enm
aatr
egel
enst
apin
goed
eri
chti
ng
•B
elan
gva
nin
zich
tbu
rger
sin
schu
idpo
siti
ebi
jhe
tRi
jk
•A
lgem
ene
Rek
enka
mer
Pre
senta
tie
Pro
blem
atis
che
schu
lden
AR,
No
enW
RR
•30
-6-2
016
Alg
emen
eR
eken
kam
er
35
Ver
volg
?de
Nat
iona
leom
buds
man
WR
R Pre
senta
tie
Pro
blem
atis
che
schu
lden
AR
,N
oen
WR
R30
-6-2
016
‘.01
0ei
•
0
••/% Algemene Rekenkamer
Algemene Rekenkamer
0
000 Aanpak problematische schulden (opzet)
Het kabinet vindt het uit sociaal oogpunt niet aanvaardbaar en economisch niet verantwoord wanneermensen buiten de samenleving staan. Om deze redenen investeert de regering in maatregelen om departicipatie van burgers te vergroten. Volgens het kabinet is een problematische schuld een belangrijkebelemmerende factor voor (volwaardige) participatie. Er is sprake van een problematische schuldsituatieindien van iemand redelijkerwijs is te voorzien dat hij niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijnschulden, of waarin hij heeft opgehouden te betalen. Daarnaast zijnde maatschappelijke kosten van schuldenhoog: armoede, sociale uitsluiting, huisuitzetting, onverzekerbaarheid, afsluitingen van gas en licht (SZW,2010). De bewindslieden die dit onderwerp behartigen en het wettelijk instrumentarium dat zij daarbijgebruiken zijn: de staatssecretaris van SZW met de Wgs en de minister van Veiligheid en Justitie (VenJ) metde Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) en de Wet curatele, beschermingsbewind en mentor-schap (Wcbm).
Huishoudens met een problematische schuld hebben vaak te maken met diverse schuldeisers
Uitgangspunt van het kabinet is dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor het nakomen van hun financiëleverplichtingen. Die eigen verantwoordelijkheid betekent ook dat van de schuldenaar verlangd mag wordendat hij zo nodig zelf in actie komt, bijvoorbeeld om een regeling te treffen of om kwijtschelding te verzoeken(SZW, 2016). In het geval dat niet lukt, heeft het kabinet een stelsel ingericht om mensen in een problematische schuldsituatie zo snel, zo goed en zo goedkoop mogelijk te kunnen helpen. Dit stelsel is ingericht metactoren met eigenstandige taken en bevoegdheden.
Mensen kunnen in eerste instantie terecht bij hun gemeente voor schuldhulpverlening, op basis van de Wgs.Deze wet is in 2012 ingevoerd. De gemeente biedt - op basis van een door de gemeenteraad vastgesteld plan- verschillende voorzieningen om mensen met schulden te helpen, zoals het geven van informatie en advies,budgetbeheer en het treffen van een schuldregeling. Wanneer mensen met een schuld ondanks de ondersteuning van de gemeente geen schuldregeling kunnen treffen met hun schuldeisers, kunnen zij een beroepdoen op schuldsanering op basis van de Wsnp. De rechter toetst eerst of het schuldhulpverleningstraject isdoorlopen en is mislukt, voordat iemand kan worden toegelaten tot een schuldsaneringstraject. Vervolgensbenoemt hij een bewindvoerder die toeziet op de schuldsanering. Een schuldsaneringstraject duurt gemiddeld drie jaar en moet leiden tot een schuldenvrije situatie.
Figuur i Huishouden met een problematische schuld en verschillende private en publieke schuldeisers
•./ Algemene Rekenkamer
Ook kunnen mensen met een schuld sinds 2014 beroep doen op schuldenbewind op basis van de Wcbm.Schuldenbewind is bedoeld voor mensen die zelf niet in staat zijn om hun financiën te beheren. Het is gerichtop het stabiliseren van de financiële situatie en indien nodig op het zorgen voor basisvoorzieningen als hetbetalen van huur, gas, water, licht en leefgeld. De rechter bepaalt of iemand toegang krijgt tot schuldenbewind en benoemt een beschermingsbewindvoerder. De beschermingsbewindvoerder is niet verplicht omeen betalingsregeling met schuldeisers te treffen. Wel behoort de beschermingsbewindvoerder na te gaan ofde betreffende persoon onder schuldenbewind in aanmerking kan komen voor schuldhuipverlening ofschuldsanering. Indien dat het geval is, wordt de beschermingsbewindvoerder geacht de betreffendepersoon zo te begeleiden dat aan de eisen van schuldhuipverlening of schuldsanering voldaan kan worden.Indien de persoon onder schuldenbewind geen beroep kan doen op schuidhulpverlening ofschuldsanering,kan de beschermingsbewindvoerder een betalingsregeling proberen te treffen met schuldeisers (Stimulansz,2014; VenJ, 2011).
Een huishouden met een problematische schuld kan via3 verschillende trajecten ondersteuning krijgen
szw
lItI
Wet gemeentelijkeschuldhuipverlening(Wgs)
Wet schuidsaneringnatuurlijke personen(Wsnp)
VEN
ii”fl11 1flIII’
()Wet curatele, bescher-mingsbewind en mentor
Lzzzi
Ii iiIi
gemeente
oITrajectSchuidhulpverlening 1
1 TrajectSchuldensanering
III,rechter
1 TrajectSchuldenbewind
Figuur 2 Overzicht van actoren, wetten en trajecten voor huishoudens met een problematische schuld
Naast de ondersteuning door de overheid, krijgen mensen financiële hulp van maatschappelijke organisaties,
zoals Humanitas en Schuidhulpmaatje. Het Rijk en gemeenten verstrekken incidenteel subsidies aan dezeorganisaties.
huishouden met eenproblematische schuld
3
_______________________________________________________________
• Algemene Rekenkamer
ri[1F1 Gegevens omvang en aanpak problematische schulden (werking)
Om vast te kunnen stellen of het stelsel voor de aanpak van problematische schulden (schuldhuipverlening,schuldenbewind en schuidsanering) doelmatig en doeltreffend werkt, hebben de staatssecretaris van SZWen de minister van Venj een landelijk beeld nodig van:• de omvang en aard van problematische schulden;• het bereik en de resultaten van de aanpak van problematische schulden;• de uitgaven voor de aanpak van problematische schulden.
Op deze manier kunnen zij beleid, geld en resultaten met elkaar verbinden. Dit geldt uiteraard ook voor deandere actoren op het terrein van de aanpak van problematische schulden.
In figuur 3 geven we op basis van beschikbare schattingen en cijfers aan wat bekend is over de omvang vanhet aantal mensen met problematische schulden en over de werking van de aanpak van problematischeschulden via schuldhuipverlening, schuldenbewind en schuldsanering. Sommige gegevens hebben betrekking op huishoudens, andere op individuen.
De staatssecretaris van SZW en de minister van VenJ hebben een beperkt landelijk beeld van:• het aantal mensen met problematische schulden;• het aantal mensen met een schuld bij de rijksoverheid;• het aantal mensen met problematische schulden dat geen hulp krijgt;• het aantal mensen met problematische schulden dat wel schuldhulpverlening of schuldenbewind krijgt;• de resultaten van schuldhulpverlening en schuldenbewind;• wat er gebeurt met mensen die zonder oplossing van hun problematische schulden (tussentijds)
uitstromen uit schuldhulpverlening, schuldenbewind en schuldsanering;• de uitgaven voor schuldhulpverlening en schuldenbewind.
Hierdoor kunnen zij de doelmatigheid en doeltreffendheid van het stelsel voor de aanpak van problematischeschulden niet vaststellen en daarover geen verantwoording afleggen aan de Tweede Kamer. Dit geldt ookvoor de andere actoren in dit stelsel, die hun aandeel in de aanpak van problematische schulden met behulpvan goede informatie op waarde kunnen schatten. Daarbij valt onder meer te denken aan gegevens over typeschuldeisers en de relatieve omvang van publieke en private schulden. De beschikbare cijfers en schattingengeven de indicatie dat een klein deel van de mensen met een problematische schuld daadwerkelijk geholpenwordt, maar de beschikbare gegevens zijn onvolledig. Het niet oplossen van problematische schuldenbelemmert participatie en zorgt voor maatschappelijke kosten.
4
Beperkt zicht op de aantallen mensen die de verschillende trajecten doorlopen
Algemene Rekenkamer
7 7 )NJ ,P’-. ,V\ 7’L_ i iLi L_.Jrnmm m mnECiL LJLILJLI
6.165.000 (‘) huishoudens 614000 (?l huishoudens met 544.000 (? huishoudens methnnciuel gezond een risicovolle schuld
1een problematische schuld
[©eip
Figuur 3 Geschat aantal huishoudens naar financiële gezondheid in 2015 en de trajecten voor aanpak problematische schulden
S’
-Aantallen
) onbekend
1- 1
12.258 Aanvraag in 2014 5.361 Aanvraag in 2014 (jJ)o
.,goedgekeurd mensen afgewezen
4.1 tij — /1 Aantallen
onbekend‘1
0o
______
D
_________
.4
1’.
Uitval 1? aantallen 1
onbekenJ
1
1çi Schuldsanering L
1 39.000ensen
10 615 Schone eime sv in 2014
2.557 overige uitstroommensen en uitval in 2014*
*
.4
t55
5555
5) is0 t
t)
8(‘1OS o
— D-t
t 5)
= t
5)00
is -
55
E c -
50 - 0
55
.- ue-t 0 0
) .51 -t
5) 5)
0
0.r.
t -51
t) iJ
>
5) t00)0r-aS
LLL
*
•-11
Uitval/Afgewezen /Geen hulp
Financieelgezond
/ 0
t1.41
5
_________________________________________________________________
• Algemene Rekenkamer
00000
(ïi(iWW W UJ Omvang en aard problematische schuld
In het rapport Huishoudens in de rode cijfers 2015 (Panteia, 2015) schatten de onderzoekers - op een totaalvan ruim 7 miljoen huishoudens - het minimum aantal huishoudens met een problematische schuld op544.0001. Zij schatten het minimum aantal huishoudens met een risicovolle schuld op 614.000. Dezehuishoudens kunnen een of meer rekeningen niet op tijd betalen, staan rood of hebben een creditcardschuld(Panteia, 201 5). Dit zou betekenen dat circa 16% van de Nederlandse huishoudens te maken heeft met eenproblematische schuld of het risico daarop. We kunnen niet aangeven wie de grootste schuldeiser vanNederland is. In diverse onderzoeken wordt wel naar voren gebracht dat het Rijk een van de grootsteschuldeisers is, maar exacte cijfers zijn niet beschikbaar. Ook cijfers over wie van de private partijen degrootste schuldeiser is, hebben we tijdens onze onderzoeksperiode niet naar boven kunnen halen.
____
Bereik en resultaten aanpak problematische schuld
SchuidhuipverleningHet is op landelijk niveau niet bekend welk deel van de minstens 544.000 huishoudens met een problematische schuld geen hulp ontvangt. Het is ook niet bekend hoeveel mensen schuldhulpverlening ontvangendoor de gemeente en wat de resultaten hiervan zijn: hoeveel mensen tussentijds uitvallen zonder oplossingvan hun problematische schulden en hoeveel mensen met een financieel gezonde situatie eindigen. Om zichhierover een landelijk beeld te kunnen vormen, hebben de staatssecretaris van SZW en de minister van VenJinformatie nodig van gemeenten. Op basis van de Wgs mogen gemeenten zelf bepalen of ze gegevensregistreren over schuldhulpverlening en hoe ze dat doen: er zijn geen landelijke afspraken gemaakt overbegrippen en definities om een landelijk beeld te kunnen maken. Dat impliceert ook dat gemeenten zich nietgoed met elkaar kunnen vergelijken. Het aantal huishoudens dat ondersteuning krijgt via de gemeente is naarschatting 153.000 (Panteia, 201 5), dat is circa 28% van het geschatte minimaal aantal huishoudens metproblematische schulden.
SchuidsaneringVan de mensen die gemeentelijke schuldhulpverlening hebben ontvangen zonder een akkoord met alleschuldeisers, doet een deel een beroep op schuldsanering. In 2014 deden 17.619 mensen een beroep opschuldsanering2,daarvan werden 12.258 mensen (particulieren en ondernemers) toegelaten (Raad voorRechtsbijstand 8z CBS, 201 5). Wat gebeurt met mensen die niet zijn toegelaten tot schuldsanering is nietbekend. Een schuldsaneringstraject duurt gemiddeld drie jaar. In de periode 1 oktober 2013 - 1 oktober 2014zaten circa 39.000 mensen in een schuldsaneringstraject (CBS, 201 5). De minister van VenJ weet hoeveelmensen een schuldsaneringstraject doorlopen en met welk resultaat zij uitstromen. Uit cijfers over 2014blijkt dat 10.615 mensen het schuldsaneringstraject hebben beëindigd met een schone lei. Deze mensenhebben op dat moment dus geen schulden meer. De overige uitstroom of uitval betrof 2.557 mensen (CBS,201 5). Wat er gebeurt met mensen die (tussentijds) uitstromen zonder oplossing van hun problematische
1 De onderzoekers schatten het aantal huishoudens met problematische schulden op minimaal 544.000. Het maximaal aantalhuishoudens met een problematische schuld schatten zij op 764.000. Het aantal huishoudens dat schuldhulpverlening ontvangt vangemeenten of in een schuldsaneringstraject zit, schatten de onderzoekers op 193.000 huishoudens. In deze factslieet hanteren we deschatting van het minimum aantal huishoudens met problematische schulden.
2 Een onbekend deel van deze 17.619 mensen deden een beroep op de Wsnp pro forma. Hiervan is sprake als mensen bij de rechtereen verzoek indienen om tijdelijk het opeisen van hun openstaande schulden onmogelijk te maken (ter voorkoming van bijvoorbeeldhuisuitzetting). Een dergelijk verzoek moet op basis van de Wsnp altijd samen ingediend worden met een verzoek toegelaten teworden tot de Wsnp. Een ander voorbeeld betreft een verzoek om via een dwangakkoord schuldeisers te dwingen mee te werken aaneen schuldregeling.
• Algemene Rekenkamer
schulden is niet bekend. De Raad voor Rechtsbijstand schat het slagingspercentage van de schuidsaneringtussen de 75% en 80%. We constateren dat een klein deel van de mensen met een problematische schuldwordt geholpen via schuldsanering. Op dit moment valt niet te duiden hoe dit moet worden gewaardeerd.
SchuldenbewindHet aantal mensen dat de eigen financiële zaken niet zelf kan regelen en daarom onder schuldenbewind staat,betrof eind 2014 circa 182.000 mensen (Raad voor de Rechtspraak, 201 5). Volgens de Raad voor de Rechtspraak doen burgers steeds vaker een beroep op schuldenbewind in plaats van schuldsanering. Over deresultaten van schuldenbewind zijn geen landelijke cijfers beschikbaar. Hierdoor is niet bekend hoeveelmensen onder schuldenbewind een financieel stabiele situatie bereiken en of zij vervolgens - indien nodig -
in aanmerking komen voor en toegang krijgen tot schuldhuipverlening ofschuldsanering. Ook is niet bekendof betalingsregelingen met schuldeisers zijn getroffen indien mensen onder schuldenbewind niet in aanmerking komen voor schuldhulpverlening of schuldsanering (Bureau Bartels, 2015; Raad voor Rechtsbijstand,2015; Stimulansz, 2014). Beschermingsbewindvoerders zijn niet verplicht om de resultaten van hun werk teregistreren.
“IIIIIIIllmr
LrL’- Rijk als schuldeiserEen deel van de problematische schulden van mensen staat uit bij rijksinstellingen als de Belastingdienst, hetCentraal Justitieel Incassobureau (CjIB), de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en het UitvoeringsinstituutWerknemersverzekeringen (UWV). Via hun boete- en incassobeleid hebben deze instellingen directe invloedop de situatie waarin mensen met een problematische schuld zich bevinden. Zo hebben de Belastingdiensten het UWV een preferente positie als schuldeiser, wat betekent dat het terugbetalen van schulden aan dezerijksinstellingen voorrang heeft boven het terugbetalen van schulden aan andere schuldeisers. Verder hebbende Belastingdienst en het CjIB bijzondere incassobevoegdheden of kunnen zij bijzondere dwangmiddeleninzetten.
Indien dezelfde persoon bij meerdere rijksinstellingen een schuld heeft, is het van belang dat deze rijksinstellingen informatie met elkaar uitwisselen. Dit om te voorkomen dat ze door het incasseren van uitstaandeschulden zorgen dat de betreffende persoon onder het bestaansminimum, de beslagvrije voet, zakt en verderin de problemen komt. Uit diverse onderzoeken blijkt dat rijksinstellingen in de praktijk nog onvoldoendeinformatie met elkaar uitwisselen over het incasseren van openstaande schulden (Hogeschool Utrecht Et
LOSR/MOgroep, 2012; Nationale ombudsman, 201 3). Rijksinstellingen dragen op die manier onbedoeld bijaan het ontstaan en of voortduren van problematische schulden.Wanneer mensen door het overtreden van de wet een boete, een fraudevordering of een andere financiëlemaatregel opgelegd hebben gekregen, kan dit de aanpak van een problematische schuld in de weg staan. Zoblijkt uit onderzoek dat CJIB-vorderingen een juridische belemmering kunnen vormen voor een schuldenregeling (NVVI< & Hogeschool Utrecht, 2014). De houding van de overheid bij fraude- en boeteschulden is vaakweinig flexibel, concludeert de NVVK in haar jaarverslag 2014 (NVVK, 2015) en constateert ook de Nationaleombudsman (Nationale ombudsman, 2012 en 2016). Sommige gemeenten stellen daarom als voorwaardedat zulke schulden eerst afbetaald moeten worden, voordat zij mensen toelaten tot de gemeentelijkeschuidhulpverlening (Onderzoeksbureau Domenie Kerstens, 201 5a, 201 5b; Nationale ombudsman, 2016).
Het kabinet heeft nog geen landelijk integraal beeld over welk deel van de problematische schulden uitstaatbij rijksinstellingen en om hoeveel mensen het gaat. Per rijksinstelling zou dat wel bekend moeten zijn.Mensen met een schuld bij meerdere rijksinstellingen kunnen op dit moment nog niet op een gemakkelijkemanier inzicht krijgen in hun totale schuldpositie bij het Rijk. Dat inzicht zou mensen met een problematischeschuld kunnen helpen, omdat het nodig is om toegelaten te worden tot de gemeentelijke schuldhulpverlening. Het kabinet heeft aangegeven te streven naar transparantie richting de burger over de schulden perrijksinstelling, zie ook onderstaand tekstvak (SZW, 2016).
7
• Algemene Rekenkamer
De rijksoverheid is niet de enige schuldeiser in Nederland. Ook gemeenten, woningbouwcorporaties,energiebedrijven, webwinkels en postorderbedrijven, banken telecomproviders en creditcardmaatschappijen zijn belangrijke schuldeisers. Gegevens op landelijk niveau over de omvang van uitstaande schulden perschuldeiser zijn niet bekend.
Maatregelen kabinetVia verschillende maatregelen probeert het kabinet bovenstaande knelpunten op te lossen:• Sinds medio 2015 is de mogelijkheid verruimd om bepaalde boetes te saneren en om boetes en
sancties in termijnen te betalen aan het CJIB. Ook maatwerk is mogelijk gemaakt.• Sinds 1 januari 2016 is er een beslagregister voor deurwaarders. In dit register leggen gerechtsdeur
waarders hun beslagen vast. De staatssecretaris van SZW streeft ernaar om ook de verschillenderijksinstellingen op het beslagregister te laten aansluiten (SZW, 2014 en 2016).
• De staatssecretaris van SZW heeft namens het kabinet op 4april 2016 een integrale aanpak naar deTweede Kamer gestuurd, de Rijksincassovisie. In deze visie streeft het kabinet naar transparantierichting de burger over de schulden per rijksinstelling, afstemming tussen de verschillende incasseren-de rijksinstellingen, ruimte voor maatwerk waar nodig en voorkomen dat het incassoproces vanrijksinstellingen zorgt voor onnodige verhoging van de schuldenlast (SZW, 201 6).
• Het kabinet streeft naar een vereenvoudiging van het systeem om de beslagvrije voet te berekenen.Het kabinet stelt sinds 13 april 2016 digitaal een instrument beschikbaar voor het berekenen van debeslagvrije voet.
Uitgaven aanpak problematische schuldenDe uitgaven voor schuldhulpverlening en schuldenbewind financieren gemeenten onder andere uit dealgemene uitkering, die zij ontvangen uit het gemeentefonds. Voor schuldenbewind geldt dat gemeentendeze kosten financieren wanneer de betrokkene deze zelf niet kan dragen.
In 2015 heeft het kabinet €90 miljoen euro extra beschikbaar gesteld voor gemeenten om armoede enschulden tegen te gaan. Gemeenten hoeven informatie over hun uitgaven aan schuidhulpverlening enschuldenbewind niet apart aan te leveren bij het Rijk. Hierdoor ontbreekt een landelijk beeld over dezeuitgaven en kunnende staatssecretaris van SZW en de minister van VenJ op landelijk niveau geen relatieleggen tussen beleid, uitgaven en resultaten van het stelsel als geheel.
De minister van VenJ kan die relatie wel leggen voor schuldsanering. Hij subsidieert de uitvoering van deWsnp door de Raad voor Rechtsbijstand, het budget hiervoor bedroeg in 2015€ 12,9 miljoen.
Aandachtspunten aanpak problematische schulden
Er bestaat een beperkt landelijk beeld van de werking van het stelsel voor de aanpak van problematischeschulden. Ook op het niveau van de verschillende actoren (groepen) lijkt sprake van onvoldoende kwalitatieve en kwantitatieve informatie om problematische schulden doelmatig en doeltreffend aan te pakken. Verderdragen rijksinstellingen onbedoeld bij aan het veroorzaken of voortduren van problematische schulden. Wevragen daarom aandacht voor:• het zorgen voor een landelijk beeld over de werking van het stelsel voor de aanpak van problema
tische schulden en de uitgaven die hiermee gepaard gaan. De staatssecretaris van SZW en de ministervan VenJ zouden daartoe landelijk geldende afspraken moeten maken met gemeenten over schuldhulpverlening en met beschermingsbewindvoerders over schuldenbewind. Deze afspraken zouden moetenleiden tot een slimme en slanke informatievoorziening over de werking van het stelsel, waarbij de
8
Algemene Rekenkamer
gegevens die gemeenten en beschermingsbewindvoerders registreren de basis vormen van het (geaggregeerde) landelijk beeld. Dit voorkomt dat de informatiebehoefte van het kabinet los staat van die vangemeenten en beschermingsbewindvoerders zelf. Voor gemeenten zouden de afspraken moetenaansluiten bij de afspraken die zijn gemaakt in het kader van de gemeentelijke beleidsmonitor sociaaldomein. Landelijke afspraken met gemeenten en beschermingsbewindvoerders ondersteunen ook hetonderling leren van elkaar en het opbouwen van kennis over de oorzaken van problematische schulden(risicofactoren), wat de doelgroepen zijn van problematische schulden, wat werkt en niet werkt tegenwelke kosten.het zorgen dat rijksinstellirigen (geanonimiseerde) informatie met elkaar uitwisselen overuitstaande schulden en het innen daarvan. Zo kan beter worden voorkomen dat het Rijk onbedoeld deaanpak van problematische schulden in de weg staat. Tegelijkertijd dient voor de individuele burger doorhet Rijk te worden voorzien in de mogelijkheid om diverse schuldposities bij het Rijk op één plek tekunnen raadplegen en zo nodig te gebruiken in diverse trajecten.
Bestuurlijke reactie en nawoord Algemene Rekenkamer
Reactie staatssecretaris van SZW en minister van VenJDe staatssecretaris van SZW heeft mede namens de minister van VenJ op 22juni 2016 gereageerd op depublicatie. Zij gaat in op het landelijk beeld over de werking van het stelsel en informatie op het niveau van deverschillende actoren. Verder gaat zij in op onze vaststelling dat rijksinstellingen onbedoeld bijdragen aan hetveroorzaken of voortduren van problematische schulden.
De staatssecretaris merkt op dat schuldenbeleid ook de beleidsterreinen van Economische Zaken, Financiënen Volksgezondheid, Welzijn en Sport raakt. Zij geeft verder aan dat de aanpak van schuldenproblematiekhoog op de agenda staat van het kabinet en dat op vele fronten maatregelen zijn getroffen om het schulden-beleid te optimaliseren, ook op het terrein van preventie en vroegsignalering. Daarnaast geeft de staatssecretaris aan dat door de beleidsvrijheid van gemeenten het stelsel van gemeentelijke schuldhulpverleningniet vastomlijnd is. Een op de lokale situatie afgestemde invulling van schuldhulpverlening en een daaropafgestemde lokale registratie is daarom zeer wenselijk. Volgens de staatssecretaris is het aan het lokalebestuur om de doelmatigheid van de lokale invulling te toetsen. Het Rijk heeft daarbij een faciliterende rol.In de kabinetsreactie op de evaluatie van de Wgs zal zij aangeven welke ondersteunende maatregelen zij wiltreffen.
De staatssecretaris merkt verder op dat schuldenbewind een breder doel dient dan alleen schuldhulpverlening. Uit onderzoek blijkt volgens haar dat 40% van alle zaken geen enkele link heeft met schuldenproblematiek. Zij geeft ook aan dat van de werking en effecten van de Wsnp landelijk een goed beeld bestaat (door dejaren heen eindigt zo’n 80% van de schuldsaneringsregelingen in een schone Iei) en dat het parlement op dehoogte wordt gehouden van relevante (beleids)ontwikkelingen.
De staatssecretaris geeft verder aan dat de verbinding tussen het minnelijke en wettelijke stelsel aanhoudendaandacht behoeft. Zij onderschrijft ons aandachtspunt ten aanzien van de incasso door overheidsorganisatiesen gaat in op de uitgangspunten, zoals vermeld in de Rijksincassovisie van 4april 2016. De staatssecretarislaat op dit moment een verkenning doen naar de concretisering van de Rijksincassovisie en naar welkestappen noodzakelijk zijn om overheidsorganisaties aan te sluiten op het beslagregister en wat daarvoor eenmogelijk tijdpad is.
9
• Algemene Rekenkamer
Nawoord Algemene RekenkamerDe staatssecretaris van SZW stelt terecht dat het wenselijk is om de registratie van gegevens op lokaal niveauaan te laten sluiten bij de lokale invulling van schuldhulpverlening. Dit geldt ook voor gegevens over jeugd-hulp, maatschappelijk ondersteuning en (arbeids)participatie. Landelijke afspraken over het opnemen vangegevens over schuldhulpverlening in de monitor sociaal domein ondersteunt in onze visie het kunnen lerenvan de lokale praktijk en daarmee het versterken van de schuldhulpverlening op lokaal niveau. Deze faciliterende rol van het kabinet hebben wij eerder aanbevolen voor het sociaal domein. Ook ten aanzien van deandere onderdelen van de aanpak van problematische schulden is goede beleidsinformatie wenselijk. Opdeze wijze kunnen de bewindslieden verantwoording afleggen aan het parlement over de werking van hetstelsel.
Wij zien ook dat met de Rijksincassovisie veel maatregelen in voorbereiding zijn en dat daarmee de goederichting is ingeslagen. Toch vragen wij nog aandacht voor het voorzien van de mogelijkheid voor individueleburgers om diverse schuidposities bij het Rijk op één plek te kunnen raadplegen.
10
____________________________________________________
• Algemene Rekenkamer
Literatuur
Algemene Rekenkamer. (201 6). Aanpak van laaggeletterdheid.
Bureau Ape. (2011). Op weg naar effectieve schuldhulp. Kosten en baten van schu!dhulpverlening. Onderzoek isuitgevoerd in opdracht van het ministerie van SZW. Amsterdam: Ape.
Bureau Bartels. (201 5). Verdiepend onderzoek naar de groep onderbewindgestelden. Uitgebracht in opdracht vanhet Ministerie van SZW. Amersfoort: Bureau Bartels B.V.
Centraal Bureau voor Statistiek (CBS). (201 5). www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/201 5/1 3/45-plusser-steeds-vaker-in-
de-schuldsanering, geraadpleegd op 2 mei 2016.
Hogeschool Utrecht Er LOSR/MOgroep (201 2). Paritas Passé, Debiteuren en crediteuren in de knel door ongelijkeincassobevoegdheden. Den Haag: Sdu.
Hogeschool Utrecht & Regioplan. (2011). Schuldhulpverlening loont! Een onderzoek naar de kosten en baten vanschuldhulpverlening. Amsterdam: Regioplan.
Hogeschool Utrecht & Regioplan. (2014). Het verhaal achter de cijfers. De doorstroming van de minnelijkeschuldhulpverlening naar de wettelijke schuldsanering. Amsterdam: Regioplan.
Inspectie SZW. (201 5). Vroegsignalering problematische schulden door gemeenten: Verkennende studie. http://www.inspectieszw.nl/lmages/Vroegsignalering-problematische-schulden_tcm335-369864.pdf, geraadpleegdop 2mei 2016.
Nationale ombudsman. (201 2). Schulden komen nooit alleen. Aandachtspunten voor behoorlijke schuld-
hulpverlening. Den Haag: Nationale ombudsman.
Nationale ombudsman. (201 3). In het krijt bij de overheid. Verstandig invorderen met oog voor maatschappelijkekosten. Den Haag: Nationale ombudsman.
Nationale ombudsman. (2014). Met voeten getreden — schendingen van de beslagvrje voet door gerechtsdeurwaarders. Den Haag: Nationale ombudsman.
Nationale ombudsman (2016). Burgerperspectiefschuldhulpverlening - Een onderzoek naar de ervaringen vanburgers met gemeentelijke schuldhulpverlening. Den Haag: Nationale Ombudsman.
Nibud. (2014). Overkoepelende blik op de omvang en preventie van schulden in Nederland. Utrecht: Nibud.
NVVK. (201 5).iaarverslag 2014. Utrecht: NVVK.
NVVK & Hogeschool Utrecht. (2014). Onoplosbare schuldsituaties. Utrecht: NVVK.
Onderzoeksbureau Domenie Kerstens. (201 5a). Voldoende geholpen? Onderzoek naar de randvoorwaarden vooreen doeltreffende schuldhulpverlening. Achtkarspelen: Rekenkamercommissie Achtkarspelen.
Onderzoeksbureau Domenie Kerstens. (201 5b). Voldoende geholpen? Onderzoek naar de randvoorwaarden vooreen doeltreffende schuldhulpverlening. Tytsjerksteradiel: Rekenkamercommissie Tytsjerksteradiel.
Panteia. (2014). Monitor betalingsachterstanden 2014. Zoetermeer: Panteia.
11
• Algemene Rekenkamer
Panteia. (201 5). Huishoudens in de rode cijfers 2015. Over schulden van Nederlandse huishoudens en preventie-mogelijkheden. Zoetermeer: Panteia.
Raad voor Rechtsbijstand. Brief van 25 november2015. ‘s-Hertogenbosch: Raad voor Rechtsbijstand.
Raad voor Rechtsbijstand & Centraal Bureau voor Statistiek. (2015). Monitor Wsnp. Elfde meting over het jaar2014. Nijmegen: Wolf Legal Publishers.
Raad voor de Rechtspraak. (2015), De Rechtspraak, Jaarverslag 2014.
http://jaarverslagrechtspraak.nlJpagina/201 4-in-cijfers, geraadpleegd op 2 mei 2016.
Rekenkamer Den Haag. (201 5). Een streep door de rekening. Rekenkameronderzoek naar schuldhulpverlening doorde gemeente Den Hoog. Den Haag: Rekenkamer Den Haag.
Stimulansz. (2014). Beschermingsbewind. Kwantitotief onderzoek naar ontwikkelingen en kosten voor gemeenten.Onderzoek is uitgevoerd in de opdracht van het ministerie van SZW. Utrecht: Stimulansz.
SZW (2010). Het geven aan gemeenten von de verantwoordelijkheid voor schuldhulpverlening (Wet gemeentelijkeschuldhulpverlening). Tweede Kamer, vergaderjaar 2009-2010, 32291, nr. 3. Den Haag: Sdu.
SWZ. (201 3). Preventie en bestrijding van stille armoede en sociale uitsluiting. Tweede Kamer, vergaderjaar2012-2013, 24515, nr. 255. Den Haag: Sdu.
SWZ. (2014). Preventie en bestrijding van stille armoede en sociale uitsluiting. Tweede Kamer, vergaderjaar2014-2015, 24515, nr. 297. Den Haag: Sdu.
SWZ. (2015). Preventie en bestrijding van stille armoede en sociale uitsluiting. Tweede Kamer, vergaderjaar2015-2016,24515, nr. 320. Den Haag: Sdu.
SZW. (2016). Preventie en bestrijding van stille armoede en uitsluiting. Tweede Kamer, vergaderjaar2015-2016,24515, nr. 336, blg-71 7990. Den Haag: Sdu.
VenJ. (2011). Wijziging van enige bepalingen van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek inzake curatele, onderbewindstelling ter bescherming van meerderjarigen en mentorschap ten behoeve van meerderjorigen en enige anderebepalingen (Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap). Tweede Kamer, vergaderjaar2011-2012, 33054 nr. 3. Den Haag: Sdu.
12
• Algemene Rekenkamer
Colofon
Onderzoeksteam
Dhr. drs. E.C. (Egbert) Jongsma (projectleider)
Mw. S (Salma) Akachoud
Mw. ir. J.M. (Janneke) ten Kate MSc
Mw. L.C.M. (Linda) Meijer-Wassenaar MSc
Voorlichting
Afdeling Communicatie
Postbus 20015
2500 EA Den Haag
(070) 342 4400
www. reken kamer. n 1
De tekst van de publicatie Aanpak problematische schulden is op 27 juni 2016 door de Algemene Rekenkamervastgesteld en op 30juni 2016 aangeboden aan de Voorzittervan deTweede Kamer.
13
••% Algemene Rekenkamer
14
