ذف : -1

منظور از تجزیه مکانیکی عبارت است از تجزیه خاك به اندازه هاي مختلف که هر قسمت بصورت درصدي از ذرات نسبت به کل نمونه

میتوان گفت این آزمایش در تمام آزمایشگاههاي مکانیک خاك انجام میگردد . دانه بندي با استفاده از یک سـري خاك بیان می شود .

-1شـکل و با حرکت لرزش مکانیکی یا تکان دادن با دست انجام مـی پـذیرد . دارند قرار بر روي هملک به ترتیب از درشت به ریز که ا

انواع مختلف الک را که با لرزش مکانیکی ذرات خاك را تجزیه می کنند نشان می دهد .

دستگاه دانه بندي ذرات خاك به روش مکانیکی -1شکل

میلی متر است را می توان در روي دو یا 75/4قسمتی از نمونه که ریزتر از مورد مخلوطهاي مصالح ریزدانه و درشت دانه درکاربرد :

چند سري الک توزیع نمود تا از انباشته شدن بیش از حد مصالح روي الکهاي مجزا جلوگیري شود .

سه است به کار می رود . نتایج این آزمایش به منظـور انطبـاق انـدازه این روش براي تعیین دانه بندي مصالح سنگی که شامل شن و ما

دانه ها با مشخصات تعیین شده براي مصالح سنگی و همچنین براي کنترل تولید کنندگان سنگدانه هاي مختلف و یا مخلوطهـایی کـه

در آنها مصالح سنگی به کار می رود ، کاربرد دارند .

ي الکها نیز امکان پذیر است . در هنگام دانه بندي بهتر است خاك را ابتدا خشک کرده و سـپس عمل الک کردن با شستشوي خاك رو

75خاکهاي با قطر دانـه دانه بندي در تجزیه مکانیکی ، کلیه کلوخها و ذرات بهم چسبیده را بوسیله چکش الستیکی از هم جدا نمود .

Sieve Analysis -تا الل آزمايع داو تىذي

AASHTO - T27 , ASTM-C136

– AASHTOى . ومو ثىا ػز ىاو ثىي ڈ ثبي ث ي اشبوياى( ث ثبال ر ډ ځ 200) ثاث ثب اڅټ مب ډپين

T248 (Reducing Samples Of Aggregate To Testing Sizeاوؼبڇ ځى ) . ډ بثهي . ى اه ي ين ومو ب ٽب

آډبى ٽىن وموه ػهز ډى .ى ډڂ ى ډاى ثو ٽ ومو سٺڈ ډ ثيه ر ٽ ٽچ ومو ثىاش ي آډب

ث ىي ر اوؼبڇ ډ ى .آن ىاو ثىي ي ب سٺڈ

: خذا کذ هکبيکی -الف

يٹش اوؼبڇ ډ ى ٽ ٦ق ىاو ب ډبڅق هټ ثبي . ىشڂب ىاا بب ئز ثب دىب ډبي بډڄ ز ب ياه

ىي ثځش ا ثځشه ٹ٦ه 50ب ػز ىاو ب ي كياٹڄ دىب بب ثبي سٺجب ػز ډبڅق ثب ىاو ب ىز ي ىياى

ډپهبوپ ػياٽىىيىشڂب ٦2ق ىاو ب هبٻ هټ ثبي . پڄ ا اه ي ىڂبډ اشٶبى ډى ٽ ثبي. ىاو ى ډبڅق

(splitter.ا وبن ډ ىي )

( splitter) بوپىشڂب ػيا ٽىىي ډپ - 2پڄ

:چبس قؼوتی ) چبس قؼوت کشدى و ( سؽ -ة

ومو . ى اه ي ومو ي ټ ٦ق بٳ ي سم ي ډلپڈ وش ډ ى ٽ ـڂو اډپبن ي ب ا١بٵ ين ث آن وجبي

وي٣ هبٻ ث دبه ومو ثر ډه٦ق ا هة ډوچ٣ ٽى ي ى آه ثر ډوي٥ ى آيى ى ذ ثب ٵب ىاىن وٻ ډ

ى ډ آي ي ثٮي ث ؿب ٹمز سٺڈ ډ ى . ثش از ا ٥ٸ ٹ٦ ىي ٹمز يثي ثٮىان ومو ډى آډب اوشوبة ي ث٦ه

ډه هى سهب ډهان اځ ثب ڈ بى ثى ثمه ٥ٸ اىاډه ىاى . ٽبډڄ ثىاش ى . ث٦پ ـڂو ډبڅق ىاو ث ػب ومبوي

، ي ؿب ٹمش ومو ا وبن ډ ىي . ىيپڄ .ډ٦چة ثيز آي

ي ؿبٹمش ٽىن ومو - 2پڄ

هـخلبت الکبی اػتبذاسد -2

شه ثها ډچم 6/101اڅټ ب ا ڈ ب ثبٵش ي ا ٽ ام ؿبځ ا ثػى ډ آيوي بهش ډ وي ي ى اوهيا هب

ٽؿپشه اويا اه ب ډ ثبي 200ډچ ډش ثا ب ىاو يػى ىاوي ٽ اڅټ مب 038/0 ب ىز سب

اوا٫ ه هب اڅهټ ثاهب ىي -٥1اك ي اوي . ) ػييڃ U.S National Bureauي ASTM. اڅټ ب ثاب اشبوياى

ا وبن ډ ىي ( .ما ػييڃ اوا٫ اڅټ ثكت مب ي اويا آوب ى شڈ ب ډوشچٴ ثي سچ U.B.Sاشبوياى

ي سچ ث ما ػييڃ اوا٫ اڅټ ثكت مب ي اويا آوب ى شڈ U.B.Sاوا٫ ب اڅټ ثاب ىياشبوياى – 1ػييڃ

ب ډوشچٴ

ډبكز ام اڅټ ىي ثاثه ډهبكز آنب يػى ىاى اڅپب سچ از ٽ ى ا اڅپب اشبوياى ٽ ى آډبڂب

اىؾ ډٮمال اوهيا اڅپهب ثه كهت سٮهياى 2/1ي2ي4ډظال اڅپب . ام اڅټ س ي وٴ ډبكز ام اڅټ ىش ا هى از

100ډث٬ ثاث ډؼي مب اڅټ هاي ثى . ډهظال اڅهټ همب اهب ى ټ اىؾ ثبن ډ ى . څا سٮياى اهب ى ټ اىؾ

٥ه سى٪هڈ هي اوهي ٽه ٹ٦ه 60ي9ثبشظىب ىي اڅټ ثبال ي اڅپب مب ٭يى ام ى ټ اىؾ ډث٬ ىاى . 10000سٮياى

اشبوياى ډٮمڃ آډبڂب اشبوياى اډپبئ از ٽه ىاى . ثاث اڅپ از ٽ ثالٵبچ ى آن ٹا 2ام ټ ا آوب

4( وبن ىاى ي از . ى اه اشبوياى ٹ٦ ام اڅټ ا سٺڈ ٹ٦ ام اڅټ ٹجچ ث 1ى ػييڃ ) 2

4 ثيز ډ آي ٽ ثر اث٦ ثبن ډ ى . 2/)1( NNi

س٤ ٽبٵډب ب ډبي ى ټ آډب ىاو ثىي ډو ي ثبي .

ػبيل آصهبيؾ : -3

5/0ىٹز ساي ثبي . ىاو ب ډوچ٥ ا ډبڅق ىاو ي ىز ىاو ث ٽب ډ يىډبڅق ىز سه سايب ثا تشاص : -1

1/0ىي ثب ډى آډب ٽياڇ ٽ ثځش ثبي ثپب ډ يى ي ى ډى ډبڅق ه ىاوه ىٹهز سهاي ثبهي 1/0

ځڇ ثبي ) ٽياڇ ٽ ثځش ثبي( . 1/0آډب ب

ىػ بوشڂاى ثبي . 110±5ثب ٽىشڃ ىػ كار ٹبى ث وڂيا ىػ كار ى ىډب گشهخب : -2

الک ب : -3

ASTM E11 125ثځش ا ام اڅپب ٽ اهب آوب ډى٦جٸ ثبىي . سٲار ٹ٦ ډش٤mm 2از ډ ساوي±

ډچ ډش ب ثځش ثبي . 8ثى ي ٹ٦ ام مب آوب ثبي

څاوىي ډپبوپ اڅټ ب ثبي څ ٹبئڈ ، ب څ ٹبئڈ ي ػبوج ا ث اڅټ ډىشٺڄ ومبي ث س ٽ ىاو الکب : یلشصذ هکبيک -4

ى ي اڅټ ث ثبال ي دبئه دي ي ٱچ٦ي ي ى ػبر ډوشچٴ ى ي ٦ق اڅټ ٹا ځوي .

: و بی آصهبيؾ -4

ثاث ين هاش ي ثبي .ين ومو ب ثا ىاو ثىي ډبڅق ي ىز , د ا هټ ين سٺجب

هلبلح ػگی سيض دا :

:ثٮي ا هټ ٽىن ثبي ث ر ثبي

ځهڇ , ډهبڅل 100ډهان ث٭ج ډ ٽىي ( 8ډچمش ) اڅټ وم 36/2 اڅټ ا آنىي 95 ډبڅل ٽ كياٹڄ 85كهياٹڄ ٽه

( 8څټ وم ډچمش ) ا 36/2ي اڅټ ىي ىز س ا 5ي ث ا ٭ج ٽى ( 4ډچمش ) اڅټ وم 75/4اڅټ ا آن ىي

200ىي ٽمش ثبي كياٹڄ 5ځڇ , يڅ اځ ا 500ث ډٺيا ډ ډبوي

5ثها وموه هب ثه ين . ځڇ ث اىؾ ډث٬ ٦ق اڅهټ ثبهي 4دببن ٭مڄ وي ٽىن ډٺيا ډبوي ث ي اڅپ وجبي ث ا

ډهبڅق ى ډى ډبڅق ىاوه ډٺهيا ډچمش ( ب ثځش اشٶبى ى . 410اىؾ ) 16ا اڅپب ث ٹ٦ ډ سان ڇ ب ثش ٽچځ

( ډ٦بثٸ ي اشبوياى سٮه هاي ي ٽ مبن ي ييډش از . 200ډچمش ) وم 075/0س ا

هلبلح ػگی دسؿت دا : -2

( ثبي . 2 ډبڅق ىز ىاو ثبي ډ٦بثٸ ثب )ػييڃين ومو

ىز اويا سه ىاو ث ډچمشاىؾىز اويا سه ىاو ث كياٹڄ ډٺيا ومو ث ٽچځڇ

18/35/9

22/15/12

5 4/3 19

10 1 25

15 2/1,1 5/37

20 2 50

35 2/1,2 63

60 3 75

100 2/1,3 90

150 4 100

300 5 125

كياٹڄ ين ومو اوشوبث ثا ىاو ثىي - 2ػييڃ

هټ ٽىي . ىػ بوشڂاى 5110ومو آډب ا سب ين ث ين طبثز ى ىډب

: سؽ آصهبيؾ -5

ز ثبىي اوؼبڇ هاي ځٵهز . كٽهز اڅهټ ا ٭مڄ وي ٽىن ثب كٽبر اٵٺ ي ٭مى ث٦پ ډبڅق ىائمب ى ٦ق اڅټ ى كٽ

ثها س وجبي ډبڅق ي ټ اڅټ ثب ىز ا اڅټ ى ى . ثب ىز اؼبى ٽى . ى ؾ ب ډشان ثچ سپبن ىىي ډپبوپ ي

وهي ي اڅهټ ثه ا ( ډه ثبهىي ، وجبهي ين ډهبڅق ثهبٹ ډب 4ډچ ډش ) مب 75/4اڅټ ب ٽ ام ب آوب ٽؿپش ا

2mkg

( هب ثځشه اهز ، ين ډهبڅق ي اڅهټ 4)همب ٦4/75mmق اڅټ ثبي . ى ډى اڅټ ب ٽ اهب آوهب 7

ن ډهبڅق ثاث اويا اهب اڅټ ثكت ډچ ډش ثش وجبي .ى س وجبهي ي 5/2ثكت ٽچځڇ ث ډش ډث٬ ثبي ا

ډػى ى ي اڅټ ث اويا ا ثبي ٽ ثبٵز اڅټ ىاا سٲ پڄ ىائم ى .

٭مڄ وي ٽىن ثبي سب ډبو اىاډ ىي ٽ د ا آن ث اا ټ ىٹٺ اڅټ ٽىن ٽمش ا ټ ىي ين ډهبڅق ثهبٹ ډبوهي

ر ػياځبو ثبي اڅټ ا ى ټ سبي ٹها ىاى ي ه آن ا ثهب ىده ثا سپبن ىاىن اڅټ ب ث ي اڅټ ا آن ٭ج ٽىي .

ډسج سپبن ىاىن 25ىي ى ىٹٺ سپبن ىي ي ى 150دبوي ي ث كبڅز ٽم جيا ى ټ ىز وڂ ىاز .اڅټ ا ثب ٭ز

ډچ ډش ثبي اڅټ ٽىن سب آوؼب اىاډ بثي ٽ ٵٺ٤ ټ 75/4اڅټ آن ا ث اويا ټ ڈ ىي ثڂىاوي . ى ډى اڅپب ثځش ا

ال ا ىاو ب ثي اڅټ ثبٹ ثمبوي .

ىي ين ومو ههټ ايڅه سٮهه ٽىهي . 1/0 اڅټ ثب ىٹز د ا دببن وي ٽىن ث ي ډپبوپ ين ډبڅق ډبوي ي

ثبي وشهبغ ٹبثهڄ ٹجهڃ 3/0و ٽىشڃ ى ي ى س ٽ اهشالٳ آن ث ا ين ٽڄ ډبڅق ثبي د ا اڅټ ٽىن ثب ين ايڅ وم

( ا ٽه ثه هر 200ډپين )همب 75آډب ي از ډبڅق س ا اڅټ ASTM C117اځ ومو ٹجال ث ي . وز

هټ ا اه اڅټ ٭ج ىاى ي از ث ين ومو ا١بٵ ٽىي .

هحبػج : -6

ىي ث اهب ين ٽهڄ وموه 1/0ب ډوشچٴ ا ثب ىٹز اوياب ٭ج ٽى ، ىيب ٽڄ ثبٹ ډبوي ب ىي ىاو ب ثب ىي

ډى آډب ٹا ځٵشه ي ثهچ هشه ASTM C117هټ ايڅ ډلبج ٽىي . اځ مه ومو آډب اثشيا ثاب ي

ػيا ي ثى ، ثا ډلبج ىيب ډبڅق ا ين هټ ٽىن ډبڅق )بډڄ ىاو ب سه ډپين ا آن 75ىاو ب س ا

ډپين( ثٮىان ډجىب ډلبجبر اشٶبى ډ ى ( 75ا

ډب ثر ډلبج ي ځا ډى :آوشبغ ىاو ثىي ي ثٿ

اڅټىي ى ي ا ; 100 -ىي ډبوي ي اڅټ

ىي ب ثر وىپشه ٭يى ٽبډڄ ځا وي . ؿىبوـ ين ومو اوشوبة ي ى ٹمز ىيڇ ي ڇ ػئه ا ين ٽهڄ وموه

ٹمز ايڃ ثبي ثبي ډبوي ي ټ ا اڅپب ى ىي ٹمز ٵٷ اڅٽ ث ٽڄ ومو ىؼي ى ٥جٸ اث٦ :

ضشيت شهی :

الڇ ثبي ١ت وډ ا ثب ػم٬ ٽىن ٽڄ ىي ډبڅق ډبوي ي اڅپب ) ىيب سؼمٮ ډبوهي ( ي سٺهڈ ى س ٽ

، 4، 8، 16، 30، 50، 100، ثيز آيي . اڅپب مب 100آن ث 18

3اىؾ ،

4

3اىؾ ي

2

1 2 ؾ ي ثځس ثب اٵها وهجز اى 1

ثا اويا اڅپب 1ث

گضاسؽ : -7

. ثبيځا ثب سػ ث ډاى ډى وب آډب ثبي ډاى ڄ ى آن ٹي ي

ىي ٽڄ ډبڅق ٭ج ٽى ا اڅټ-1

ىي ٽڄ ډبڅق ثبٹ ډبوي ي اڅټ-2

ىي ډبڅق ثبٹ ډبوي ثه اڅټ ب ډشاڅ-3

( ٽ 200ډپين )اڅټ مب 75ب ثبي ث ر ټ ٭يى لق ځا وي ، ث اشظىب ىيب ٭ج ٽى ا اڅټ ىي-4

ىي ځا ى . 1/0ىي ثبي ثبي ثب ىٹز 10اځ ٽؿپش ا

ځا ٽىي . ١01/0ت وډ ا ى س ٽ الڇ ثبي ثب ىٹز -5

200اهىؾ ( سهب اڅهټ همب 4يايڃ ىاو ثىي ډ ساوڈ اويا ٹ٦ ٽچ ىاو ب ا ىز سه )ػ ي ى ومب داٽىيځ ىاو ب

ڈ . ڇ.ڇ ( ا ي ډل اٵٺ ثر څڂبشم ي ىي ىاو ب ى ي ا اڅټ ډث ا ي ډل ٭مى ػهييڃ هڈ ٽىه 074/0)

ثڈ يڄ وي ډىلى ا وبن ډ ىي ثىبڇ ډىلى ىاو ثىي ٽه ډٮهٳ ثيه سست ٽچ وٺب٣ ډث٣ ث ٹ٦ ىاو ب ډوشچٴ ٽ

ىاوه ثىهي ي هشڈ ډوشهبر ومه ىه سهڈ ډىل ډىلى ىاو ثىي ا وبن ډه ىهي . 3 پڄ هبٻ ډى آډب از.

ث ف از : بىڅڂبشم ىاا ډاب

زن خاك ماوذي ري ر اىل

زن مو ومومدرصذ = 011 *

عثري آخريه قسمت * درصذ 02مت درصذ عثري ر يل از اىنا در قس

اه

011درصذ عثري وسثت ت مو ومو =

ډٺب ى ډى ار ٽؿټ ي هچ ٽؿټ ي ٮش ي ي څا س٬ ار هچ ىاو ا ث ول ثش ډشهان وهبن ىاى . اال :

ىي هبٻ ا ٽ ى شڈ ډوشبر وم څڂبشم ڈ ي ى ي ټ ډل ډوشبر كبث هڈ ٽىهڈ ثؿىبوـ ډىلى ىاو

ثوث ٹبثڄ ډبي وشىي .ار ي هچ

سڈ ډىلى ى شڈ وم څڂبشم ډٺب ىاو ثىي ىي هبٻ ث اويا ډشٶبير ا هچه آهبوش ډه هبى . ى هشڈ :ثبيب

ډوشبر څڂبشم هبٽب ٽ ىاا ىاو ثىي ډبث شىي ثب ډىلى ب ډا ډو ډوي .

يک هحی دا ثذی :تبيح قبثل اػتخشاج اص

ډىلى ثب ت سىي ثيز آي وبن ډيي ٽ ىاو ب ډػى ى هبٻ م سٺجب ىاا ټ اويا شىي هبٻ ا ثب ىاو هب ځا

ثٮجهبر ىڂه .ټ اويا ب پىاهز ډىمبډىي . اځ ډىلى ثب ت ډالڈ ثبي وبن ىىي داٽىيځ بى ى ىاو ب هبٻ اهز

ىاو ب ثب اويا ب ډوشچٴ ا ىز ي ى هبٻ يػى ىاش هبٻ ا ثب ىاو ثىي هة سٴ ډ ٽىىي . سٶهب ٭مچه

ډبوىي اويا ډط ٽ ىالڅز ث اويا ىاو ب ډپىي ٽه ثه . بى ا ډىلى ىاو ثىي ډ ى ٽ ډى ډٳ آډبڂب وياوي

وبن ډيىي . اويا ډط ٭بډڄ ثهب ډمه اهز ػهز سٮهه وٶه Deب D10ى ډوچ٣ يػى ىاوي ي ث ىي 10ډٺيا

د ى ػببئپ ډبڄ پ ثبي ډى سػ ٹا ځى . ا آوؼبئپ ىػ ىاو ثىي هبٻ ثشڂ ث ت ډىلى ىاوه ثىهي

سٺهڈ ډپىهڈ D10ىي يو هبٻ ٽؿپش ا اه اويا اوي ( ا ث اويا ډط ار 60) D60ىي ار ٮى 60ىاى . اويا

ٽ ثبن ٽىىي ت ډىلى ىاو ثىي از ي اه وجز ا ١ت پىاهش ډىبډىي ٽ ٥جٸ سٮٴ ثاث از ثب :

10

60

D

DCU

ىاو ثىي ي ٱ پىاهز اه ١ت ثځش ا هټ بز ي ى ډى هبٽ١ت پىاهش هبٽب ٽبډال پىاهز ډٮبىڃ ټ ا

ثا 4ثىي وٶبي ١ت پىاهش ثځش ا ٥جٺجٸ ٥از ي ثب ثش ين ىاو ثىي اه ٭يى ا ټ ىيس ي ثش هاي ي .

از . ١ت ىڂ ٽ ى ىاو ثىي ډٮمڃ 6ځش ا ه ثب ىاو ثىي هة ى و٪ ځٵش ي ي ى ډى ډب ١ت پىاهش ث

از ١ت اولىب از ٽ ا اث٦ ثيز ډ آي .

1060

2

30

DD

DDc

ځا ډى . ډاى اشٶبى ىڂ ىاوه ثىهي ى 3سب ١1ت اولىب ى ډى ه ثب ىاو ثىي هة ي ډب ثب ىاو ثىي هة ثه

بڅز از . ه ي ډب ا ٽ هة ىاو ثىي ي ثبي ىاا ٵ٢ب هبڅ ٽمش ثهى ي ى وشؼه همبن ٽمشه ٥ف ثشه ي آٶ

ډٳ ډى ي ا وٶد آن ٽبش ډى . ثٮالي ډٺبيډز ى ډٺبثڄ اىځ اٵا ډ بثي . مى٦ ى ډى آٶبڅز ه ي

.سلز سبط ثبب ياى ډ ٽبي ىاى څا ا ياٵشه ډوچ٣ آٶبڅز ػچځ ي ا ه آنډب ثب ىاو ثىي هة ث ٹ ٽمش وب