รายงานผลการเขารวมฝกอบรมเชงปฏบตการ

การประเมนวฏจกรชวต LIFE CYCLE ASSESSMENT

จดโดย SGS (Thailand) Limited

ณ Quartz Room ชน 8 โรงแรม The Aetas Hotel กรงเทพฯ วนท 12-14 พฤศจกายน พ.ศ.2555

ผจดท า

รองศาสตราจารยสภาวด ธรธรรมากร รองศาสตราจารยสณ ภสมวง

โครงการนไดรบการสนบสนนจากกองทนพฒนาบคลากร ประจ าปงบประมาณ 2556

รายงานการไปฝกอบรม ดงาน ประชม / สมมนา

ตามระเบยบมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช วาดวยการใหทนฝกอบรม ดงาน และประชมทางวชาการแกขาราชการมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

1. ชอ นางสภาวด นามสกล ธรธรรมากร อาย 45 ป ต าแหนง รองศาสตราจารย ระดบ 9 สงกด สาขาวชาวทยาศาสตรและเทคโนโลย โทร. 8192-3 2. ชอ นางสณ นามสกล ภสมวง อาย 49 ป ต าแหนง รองศาสตราจารย ระดบ 9 สงกด สาขาวชาวทยาศาสตรและเทคโนโลย โทร. 8192-3 ไป ฝกอบรมเชงปฏบตการ เรอง การประเมนวฏจกรชวต (Life Cycle Assessment) ณ โรงแรมเดอเอทส ลมพน กรงเทพ ตงแตวนท 12 พฤศจกายน 2555 ถงวนท 14 พฤศจกายน 2555 รวมระยะเวลา 3 วน 2. รายละเอยดเกยวกบการไปฝกอบรม ดงาน ประชม และสมมนา ควรรายงานใหมรายละเอยดและเนอหามากทสดเทาทจะท าได โดยบรรยายสงทไดสงเกต ร เหน หรอไดรบถายทอดมาใหชดเจนในหวขอตาง ๆ

รายงานการฝกอบรมเชงปฏบตการ 2.1 เรอง การประเมนวฏจกรชวต (Life Cycle Assessment: LCA) วตถประสงค 2.1.1 เพอใหผเขารบการฝกอบรมมความรความเขาใจในหลกการและแนวคดเกยวกบระบบการจดการสงแวดลอมและการประเมนผลกระทบสงแวดลอมของผลตภณฑและบรการ 2.1.2 เพอสรางความรและความเขาใจเกยวกบหลกการประเมนวฏจกรชวตของผลตภณฑและสามารถใชหลกการประเมนวฏจกรชวตของผลตภณฑเปนเครองมอในการวเคราะหผลกระทบตอสงแวดลอมได 2.2 ผเขารวมฝกอบรม จ านวน 10 คน ประกอบดวย 2.2.1 หนวยงานเอกชน จ านวน 5 คน 2.2.2 หนวยงานภาครฐ จ านวน 5 คน 2.3 วธการฝกอบรม การบรรยายและการฝกอบรมเชงปฏบตการการประเมนวฏจกรชวตดวยการใชโปรแกรม Sima-Pro โดยวทยากร 1 ทาน คอ ดร.ไพรช อศภรตน อาจารยชวยฝกปฏบต 1 ทาน คอ คณกตพงษ รงนอย

2.4 เขารวมสมมนา ในฐานะ ผเขารวมฝกอบรมเชงปฏบตการ 2.5 เนอหาในการบรรยายและการฝกอบรมเชงปฏบตการ ในแตละวน มดงน

วนท 12 พฤศจกายน 2555 9.00-17.30 น. การประเมนวฏจกรชวต โดย ดร.ไพรช อศภรตน มสาระส าคญท

สรปได ดงน 1) ทมาและการประยกตใชขอมลการประเมนวฏจกรชวต ผบรรยายไดกลาวถงสภาวการณปจจบน อาท อากาศเปลยนแปลงเนองจากโลกรอนขน ทรพยากรลดนอยลง การลดลงของปรมาณโอโซนในชนบรรยากาศ ขยะลนเมอง และสารพษ ท าใหเกดบทบาทตาง ๆ ขน คอ ก. บทบาทของสงแวดลอมตอมาตรฐาน เปนมาตรการการคาทไมใชภาษ โดยเฉพาะประเทศทเจรญแลว อาท สหภาพยโรป ญปน อเมรกา และอาจใชเปนกลยทธหนงในการกดกนทางการคาดวย ไดแนะน าแผนภาพ EU Legislations ทตองพจารณา Design Manufacturing Business Process (Assembly, Marketing, Distribution, sale) Use Recycling and Disposal และ Extraction natural resources

ข. บทบาทของสงแวดลอมตอคานยมผบรโภค ไดแก - ผบรโภคใหความส าคญตอผลกระทบตอสงแวดลอมของสนคาและบรการ และใชเปนเงอนไขในการเลอกพจารณาเลอกซอสนคาและบรการ - ตลาดสนคาเพอสงแวดลอมขยายตวท าใหเกดการแขงขนในเรองคณภาพสนคาเพอรกษาตลาดการคาและขยายตลาดการคา - เครองมอสอสารขอมลสงแวดลอมระหวางผผลตและผบรโภค เชน ฉลากสงแวดลอมประเภทตาง มบทบาทมากขน

แนวโนมของมาตรการตางๆ ทกขนตอนตลอดชวงชวตของผลตภณฑ ตงแตการผลตวตถดบไปจนถงการก าจดซากลวยกอนใหเกดปญหาสงแวดลอม ซงในอดตผผลตตางมงเนนทจะลดผลกระทบในกระบวนการผลตเปนหลก อยางไรกตามในปจจบนความรบผดชอบไดขยายตวออกไป ใชกลยทธ หลกการขยายความรบผดชอบของผผลต EPR : Producer Responsibility (เรมผลต การใชงาน ไปจนเสอมสภาพ ดวยการปรบปรงการออกแบบผลตภณฑและเทคโนโลยในขนตอนการผลตพฒนาไปส นโยบายสนคาครบวงจร IPP: Integrated Product Policy ปจจบนมองไปถงการเกดใหม เกดเปน วงจรชวตของผลตภณฑ

มาตรการทางการคาภายใตแนวคด LCT: Life Cycle Thinking : การพจารณาตลอดวฏจกรชวต เชน EU Policies and Activities และ Non- EU Policies and Activities

ยกตวอยาง กรณ IPP ของสหภาพยโรป เรมในป 2540 มหลกการ PPW (Packaging and Packaging Waste Directive ในป 2004 (ฉลาก ตองรบผดชอบคาใชจาย มอบหมายใครเปนผจดเกบขยะบรรจภณฑในฉลาก)

ญปน เนน การออกแบบเพอยดอายการใชงาน โดยค านงถงการบ ารงรกษา การซอมและการเปลยนชนสวนทช ารด ออกแบบใหงานตอการใชชนสวนซ า

สถานการณในประเทศไทย เรม 2536 มฉลากเขยว จนป 2551 มขอมลบรษมเขารวมกวา 68 บรษท ป 2536 มฉลากคารบอน และในป 2552 พฒนาเปนฉลากสงแวดลอม เรยก ฉลากคารบอนฟตพ

รนท ปจจบน ป 2555 มผลตภณฑกวา 500 ผลตภณฑไดรบเครองหมายน ขอมลบอกปรมาณเพอใหผบรโภคใชเปนขอมลเพอการตดสนใจ ครม.มมตใหหนวยงานภาครฐจดซอจดจางทเปนมตรตอสงแวดลอม

ภาระทไทยตองด าเนนการตามกฎระเบยบของ EU เนองจากยงรกนในวงจ ากด และยงขาดความรในดานการวเคราะหสารอนตรายตางๆ มผลกระทบตอการสงออกของไทย และตอสายโซการผลตในประเทศไทย เกดโครงการเรงดวนตามยทธศาสตร เพอเพมขดความสามารถอตสาหกรรมไทยในการแขงขนภายใตกฎ EU ไดแก สรางความตระหนกและคลงขอมลดานสงแวดลอม พฒนาผประกอบการและหองปฏบตการทดสอบ และพฒนากฎระเบยบ มาตรฐาน และระบบจดการซาก

ความหมายและภาพรวม LCA ม 2 ประเภท ไดแก 1) Business to Business : B to B ( ครอบคลมตงแตแหลงทมาหรอแหลงก าเนดถงโรงงานผลต หรอ cradle-to-gate) และ 2) Business to Customer :B to C ( ครอบคลมตงแตแหลงทมาหรอแหลงก าเนดถงฝงกลบ หรอ cradle-to-grave)

2) กรณศกษา การวเคราะห LCA ของ Hamburger เพอประกอบความเขาใจ ม input และ output อยางไร อาท ขาเขา กอาจเปนพลงงาน สารเคม ขาออก กอาจเปนของเสย การประยกตใชขอมล LCA ทส าคญไดแก

ก. Product development and Improvement ข. Strategic Planning ค. Public policy making ง. Marketing ประยกตไปสการท า ISO 14040 series และน าไปสการออกแบบเชงนเวศนอนน าไปสความ

ยงยน การพฒนาผลตภณฑ ผลกระทบสวนใหญเกดทขนตอนการใชงาน ประโยชนของการพฒนาผลตภณฑ ไดแก ชวยลดผลกระทบตอสงแวดลอม สรางผลก าไร

ใหกบองคกร ลดตนทนคาใชจายในการผลตจากการลดปรมาณวตถดบ หบหอ การใชพลงงานในการผลตสนคาและบรการ สงเสรมภาพลกษณขององคกรและผลตภณฑ เพอปองกนการใชปญหาการใชประเดนดานสงแวดลอมมาเปนก าแพงทางการคา การท าบญชรายการสงแวดลอม บญชรายการราคา

ประสทธภาพเชงนเวศนเศรษฐกจ (eco-efficiency) คอ การจดการใหภาคธรกจมศกยภาพในการแขงขนมากขน ควบคมไปกบความรบผดชอบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ยงมคามากยงด เปนคากลบกบ eco-intensity (ยงมคานอยยงด) เสนอแนวคดของโตชบาทใหแฟกเตอรดาน Environment กบ Value (มลคาดานเศรษฐศาสตร หมายถง ขายไดหรอไมได ต าแปลวา ขายไมคอยได) 3) การประเมนวฏจกรชวต หลกการประเมนวฏจกรชวตผลตภณฑ 4 ขนตอน เปนการประเมนเชงปรมาณ ไดแก ทรพยากร พลงงาน และการปลดปลอยของเสย ครอบคลมทกขนตอนตงแตเกดจนตาย (บางอนจนเกดใหม แตจะดกวาหรอไม ตองวเคราะหวา ใชพลงงานนอยกวา ทแนๆ ลดการใชทรพยากรใหม เชน พลาสตก กบพลาสตกแบบbiodegradableในการปลดปลอย CO2 แบบไบโอจะสงกวา เนองจาก การไดมาของสารตงตนทน ามาใช) 4 ขนตอนของการประเมนวฏจกรชวต คอ 1) ก าหนดเปาหมาย 2) วเคราะหบญชรายการสงแวดลอม LCI 3) การประเมนผลกระทบสงแวดลอม LCI และ 4) การแปรผลและการปรบปรงผลตภณฑ

การประเมนผลกระทบ สามารถ แบงไดเปน Global regional และ Local การใชประโยชนจาก LCA ของภาคอตสาหกรรม ภาครฐ ผบรโภค และ NGOs จดออนและจดแขงของ LCA จดเดน ใชบอกปญหาของสงแวดลอมไดในเชงปรมาณตอหนวยหนาทของผลตภณฑ ตดปญหาการบรหารทไมมประสทธภาพได และเปนฐานขอมลทส าคญทสามารถน าไปใชในการออกแบบเชงนเวศนตอไปได ขอจ ากด คาใชจายสง ยงขาดแคลนบญชรายการ ความไมแนนอนของการวเคราะหและประเมนผลกระทบ ตองท าใหมทก 2 ป

4) การก าหนดเปาหมายและขอบเขตของการประเมนวฏจกรชวต (Goal and scope definition) สรปได ดงน ตวอยางการก าหนดเปาหมาย สงทควรตองม เชน ชวงเวลาทเกบขอมล อายของขอมล พนทเปาหมายในการเกบขอมล ครอบคลมเทคโนโลยอะไร เชน Available Technique, Bad known technique รปแบบการวเคราะห และระดบของความซบซอนของการประเมนวฏจกรชวต หนาทและหนวยหนาท ตวอยาง ท าความสะอาดจาน เคลอบสบาน คอ function และจ านวนจาน ขนาดพนท คอ functional unit ของน ายาลางจาน สทาบาน ตามล าดบ การก าหนดตวเลอกเพอเปรยบเทยบ ตองพจารณาวา หนวยหนาทมมากกวาหนงหนาทหรอไม หากตองการก าหนดวา จะเปรยบเทยบเฉพาะหนาทหลก หรอหนาทอนรวมดวยหรอไม ตองก าหนดใหชดเจน หลกการก าหนดหนวยหนาท เพอใหเปรยบเทยบผลการประเมนวฏจกรชวตไดอยางเปนธรรม ผลตภณฑแตละชนดทน ามาเปรยบเทยบตองมหนาทแบบเดยวกน และตองระบปรมาณทเหมาะสมของผลตภณฑแตละชนดทจะเปรยบเทยบโดยพจารณาจากหนาทของผลตภณฑเปนส าคญ การก าหนด Reference Flow คอ จ านวนผลตภณฑทตองการเพอใหไดหนวยหนาท ตามทก าหนดในแตละตวเลอก ตองก าหนด reference flow ของแตละตวเลอก

กรณตวอยาง ผงซกฟอก การก าหนดปรมาณบรรจเทากนไมเหมาะสม ใหก าหนด reference flow เปน ปรมาณการซกทเทากนใชปรมาณเทาไร ปรมาณของผงซกฟอกทตองใชส าหรบซกผาปรมาณ 80 Kg ดวยเครองซกผา กรณตวอยาง หนวยหนาท : การทาส หนาท : การปกปองพนผวผนงจากสภาพแวดลอม หนวยหนาท : การปกปองพนผวผนงพนท 1700 ตร.ม. ตวเลอกทใชส าหรบเปรยบเทยบ : สยหอ A ขนาดบรรจ 20 กก. สามารถทาผนงได 8.5 ตร.ม. สยหอ B ขนาดบรรจ 50 กก. สามารถทาผนงได 6.8 ตร.ม. Reference Flow : ส าหรบตวเลอกท 1 คอ สยหอ A จ านวน 10 กระปอง ส าหรบตวเลอกท 2 คอ สยหอ B จ านวน 5 กระปอง หนวยหนาทของระบบทมหลายผลตภณฑ ตวอยางเชน ระบบการจดการของเสย เชน ไดผลตภณฑเปนพลงงาน และปย หนวยหนาท ทเหมาะสมส าหรบเปรยบเทยบระบบจดการของเสยทแตกตางกน คอ พลงงาน และปรมาณปยทได ซงเปนตวอยางหนงในการเปลยนแปลงขอบเขตของระบบเพอหลกเลยงการปนสวน

ขอบเขตของระบบ(system boundary) ตองระบหนวยกระบวนการทพจารณาในการศกษา LCA เชน การสกดวตถดบ การขนสง การผลต เปนตน ตองระบกลมของสารน าเขาและสารขาออกทพจารณา เชน วตถดบหลก วตถดบประกอบ สารเคม ทรพยากร มลสารทปลอยสอากาศ (CO2, CO, SOX , NOX ) มลสารทปลอยสน า(BOD, COD, VOC) เปนตน การปนสวน (Allocation Procedure) เปนการแบงผลกระทบสงแวดลอมทงในรปของการใชวตถดบ ทรพยากร พลงงาน และการปลดปลอยมลสารสสงแวดลอมใหกบแตละผลตภณฑในระบบทมผลตภณฑหลายอยาง ใหกบแตละหนาทของผลตภณฑในระบบทผลตภณฑมหลายหนาท เนนย า การท า LCA เปนของหลายผลตภณฑ ไมใชขององคกรทงองคกรหรอโรงงาน ตองก าหนดวา ปนสวนแบบไหน เชน โดยน าหนก การสนสดท National resource ไมเอาก าลงงานคนและสตวเขาไปเกยวของ เชน ตนกลา เปนตนยาง ไดน ายาง และเมลดยาง ปนสวนของน ายางและเมลดยาง การเกบขอมลและการจดท าบญชรายการสงแวดลอม (Life Cycle Inventory : LCI กรณตวอยาง วฏจกรชวตของกระดาษพมพเขยน บญชรายการขอมลของ การปลกตนไม การผลตเยอกระดาษ ผลตกระดาษ ขนตอนการท าบญชรายการ ประกอบดวย การเกบขอมล (data collection) การค านวณ (calculation) การตรวจสอบความถกตอง (data validation) การเชอมโยงขอมลกบหนวยกระบวนการ (relating data to the specific system) การปนสวน (allocation) การหาคาเฉลย (averaging) กอนเขาส การเกบขอมล ตองเรมจาก setting up scopes ตอจากนน ท า Template preparation กอน และหลงจากการหาคาเฉลย จะน าไปส LCI National Database แหลงทมาของขอมล คอ ปฐมภม (แบบสอบถาม สมภาษณ ถามตรงทางโทรศพท) ทตยภม (รายงานผลกระทบสงแวดลอม เอกสาร EPD ขอมลสถต วททยานพนธ สงพมพเผยแพรของรฐ ของ NGO รายงานวจยและกรณศกษา ฐานขอมลอนเทอรเนต ฐานขอมลในซอฟแวร) และจากการค านวณ (กรณไมมขอมลหรอขอมลมคณภาพต า) การเตรยมการเพอเกบขอมล ประกอบดวย

- ก าหนดขอบเขตในการเกบขอมล - เตรยมแผนผงกระบวนการผลต - ใหรายละเอยดแตละหนวยการผลตรวมถงขอมลสารขาเขาและสารขา

ออกทเกยวของเทาททราบ - ก าหนดรายการหนวยวดทใช - ใหรายละเอยดเทคนคการเกบขอมลและเทคนคการค านวณ - จดเตรยมคมออธบายวธการใหขอมล จดท าแบบส ารวจขอมล

ผทเปน consultancies ท าหนาทออกแบบส ารวจ ไมไดเกบขอมลเอง ขอมลทตองมแบบส ารวจขอมล ไดแก ขนตอนการผลตและรายละเอยดทเกยวของ ชวงเวลาทเกบขอมล (ขอมลยอนหลง 1 ป) ขนตอนและวธการไดมาซงขอมล เชน จากการวด จากการค านวณ จากการประมาณคา ปรมาณสารขาเขา(วตถดบ และพลงงาน )ปรมาณสารขาออก (ผลตภณฑ ผลตภณฑรวม มลสารตางๆ ของเสย) ขอมลทตองจดเกบ หนวยกระบวนการ (สารขาเขา สารขาออก๗ วตถดบในกระบวนการผลตและบรรจหบหอ (ชนดและรปแบบของวตถดบหลก รปแบบการน าไปใชของวตถดบแตละรายการ ชนดและปรมาณของวตถดบทมการสญหายไปในระหวางการผลต) ขอมลทตองจดเกบในการขนสง(พาหนะทใช

ระยะทางขนสง ชนดและน าหนกของสงทบรรทก สวนใหญจะพจาณาเฉพาะการขนสงเขาโรงงาน ขอมลทตองจดเกบในระบบบ าบดของเสย (ชนดของของเสย ปรมาณ สวนประกอบทางเคม กระบวนการบ าบด) น า (ชนดของน า: น าผวดน (บ าบด/ไมบ าบด) น าตาล น าประปา น าออน น า)) ปรมาณ รปแบบการน าไปใช) พลงงาน (ไฟฟา ความรอน, ขอมลทดควรแบงพลงงานตามชนดของตวพาพลงงาน ชนดของเชอเพลงทใช รปแบบการน าไปใช (end final use) มวลสารทปลอยออกมา มลสารทปลอยสอากาศ (ปรมาณอากาศเสย สวนประกอบของอากาศเสย ควรแยกระหวางมลสารทปลอยออกจากกระบวนการผลตและมลสารทปลอยจากการใชพลงงาน) มลสารทปลอยสน า(ปรมาณของเสย สวนประกอบของน าเสย) มลสารทปลอยสดน (ปรมาณ สวนประกอบ และชนดของพนดนทมการปลอยของเสย) ผลตภณฑรวม (ผลตภณฑทเกดขนในกระบวนการผลตภณฑหลก ถามผลตภณฑหลายผลตภณฑเกดขนตองปนสวนของเสยและพลงงานใหแกผลตภณฑแตละรายการ) การวเคราะหขอมลทจดเกบ(simplify process, check mass balance and energy balance, allocation for each product in each process(if possible), averaging) การตรวจสอบขอมล ประกอบดวย สมดลมวลสาร สมดลพลงงาน เปรยบเทยบกบขอมลกระบวนการทคลายคลงกน เปรยบเทยบกบขอมลจากแหลงอางอง เปรยบเทยบกบคาทางทฤษฎ เชน คาจากการค านวณ และ common sense กฎของการปนสวน (ISO) คอ 1) ไมควรปนสวน (ถาเปนไปไดใชวธขยายขอบเขต เชน ชอน สอม ท าเปน ชดชอนสอม ) 2) ในกรณทจ าเปนใหใชวธการขยายขอบเขต(system expansion) 3) หากเปนไปไมไดใหปนสวนดวยวธทางกายภาพ เชน ปนโดย mass (Physical allocation) 4) as last resort use economic allocation กรณเหมองเพชร เพชร และหน ใชการปนแบบ economic เพชรรบไป แตการปนแบบนมขอเสยหากราคามการปรบขนลง วธทใชในการปนสวน ไดแก ขยายขอบเขตของระบบ (system expansion)เพอหลกเลยงการปนสวน ปนสวนเชงกายภาพ เชน มวล ปรมาตร โมล พนท พลงงาน ปนสวนเชงเทคนค เชน และปนสวนเชงมลคา อปสรรคและขอจ ากด ไดแก การเกบขอมลท าไดยากและใชเวลา มความคลาดเคลอนสง เพราะขอมลมาจากหลายแหลงมเปาหมายตางกน ก าหนดสมตฐานหลายอยาง บางครงขอมลทางสถตอาจไมตรงกบขอมลจรง ท าใหการค านวณอาจผดพลาดไดและสมดลมวลสารและสมดลพลงงานอาจไมถกตอง และการจดท าขอมล LCI ขนกบวตถประสงคของการน าไปใชงานเปนหลก เชน ส าหรบเปนฐานขอมลพนฐานของประเทศ ส าหรบเปรยบเทยบกบผลตภณฑอนทใชเทคโนโลยตางกน จงตองใหความส าคญกบวตถประสงคมากๆ Thai National LCI Database ประกอบดวย Energy, Utilities and Transportation, Recycle & Water Management, Industrial Materials, Commodity Chemicals, Agriculture, Building & Construction (611++ ชนดผลตภณฑ) ประเทศทม National LCI Database ไดแก องกฤษ เยอรมน แคนนาดา อเมรกา จน (ก าลงท า) ไทย มาเล ญปน(ก าลงท า) เกาหล ออสเตรเลย วนท 13 พฤศจกายน 55 9.00-17.30 น. การประเมนวฏจกรชวต : การประเมนผลกระทบ (Life cycle

impact assessment; LCIA) โดย (ดร.ไพรช อศภรตน) สรปได ดงน

Life cycle impact assessment; LCIA เปนขนตอนทมเปาหมายเพอประเมนระดบผลกระทบตอสงแวดลอมวา ผลกระทบดานใดทมผลกระทบมากทสด โดยแปรขอมลจากบญชรายการ (คาปรมาณของของเสยทเกดขนทงหมดตลอดจนวตถดบและพลงงานทใช)

จากบญชรายการ ประเมนผลกระทบออกมาไดเปนระดบกลาง (mid-point) และระดบสดทาย (end point) ทงสารขาเขาและสารขาออก ในแตละตวสามารถเปนทงระดบ local และglobal ขนกบวาผลกระทบนนกวางขนาดไหน

ขนตอนการประเมนผลกระทบ ระดบสดทายจะท าหรอไมท ากได โดยปกตจะท ากตอเมอตองการขอมลเชงลก อาท งานวจย ขนตอนการประเมนผลกระทบประกอบดวย การก าหนดชนด ประเภทผลกระทบ (category definition) การจ าแนกกลมผลกระทบ (classification) การก าหนดบทบาท (characterization) การจดกลมและเทยบหนวย (normalization) การใหน าหนกและความส าคญ (valuation, weight)

การก าหนดชนด ประเภทผลกระทบ (category definition) ไดแก การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ(climate change) การท าใหโลกรอน การท าลายโอนโซน การสนเปลองทรพยากร การสนเปลองพลงงาน

การจ าแนกกลมผลกระทบ (classification) ไดแก การเกดภาวะความเปนกรดในดนและในแหลงน า การเกดสารพมพทเปนอนตรายตอสขภาพอนามย ความเปนพษตอนเวศทางทะเล การเพมภาระดานแรธาตอาหารในแหลงน าจนท าใหน าเสย ยกกรณ การเปรยบเทยบการขนสงสนคาทางรถไฟกบรถบรรทก ในประเดนการใชพนทกอสรางเสนทาง การเกดฝนละอองขนาดเลก และการเกดเสยง เปนตน วาเสนทางใดกอใหเกดผลกระทบ ยกกรณ การเลอกใชเชอเพลงฟอสซลส าหรบการผลตไฟฟากบเครองยนตดเซล ในประเดน การเกดภาวะโลกรอนจากการเผาไหมเชอเพลง การเกดความเปนกรดจากการเผาไหมเชอเพง การใชทรพยากรหมดไป การเกดความเปนพษตอรางกายและระบบนเวศน รวมถงการเกดโอโซน เปนตน

ตวอยางจ าแนกกลมผลกระทบ จากบญชรายการ จดกลมผลกระทบ เชน CO2 N2O CH4 จดไปเปน Global warming potential (xxx) kgCO2 โดย xxx เปนตวเลขจ านวนกาซทปลดปลอยออกมา

การก าหนดบทบาท (characterization) เปนการพจารณาถงผลกระทบในเชงปรมาณทจะเกดขนจากสารตางๆ จดท าใหได characterization factor การค านวณหา impact score กน าคา CF factor มาคณกบคา Inventory value

การเปรยบเทยบผลกระทบแตละประเภททไดจากการก าหนดบทบาทของผลตภณฑตางๆ จะแสดงผลในรปเปอรเซนตเปรยบเทยบระหวางผลตภณฑทมผลกระทบมากใหเปน 100 กบผลตภณฑทมผลกระทบนอยกวา impact score มคาเทากบผลหารระหวาง category indicator for product กบ normalization value

การจดกลมและเทยบหนวย (normalization) คาของแตละประเทศตองจดท าขนเอง เรยก normalization value ซงเปนคาทไดจากการน าจ านวนประชากรในพนททท าการวจยในชวงนนมาเฉลย หรออาจกลาวไดวาน าผลกระทบตอสงแวดลอมทค านวณไดจากขนตอน characterization มาเปรยบเทยบวาในจ านวนประชากร 1 คน ท าใหเกดผลกระทบไดมากนอยเพยงใด (ตางประเทศกนไมสามารถเปรยบเทยบกนไมได)

การใหน าหนกและความส าคญ (valuation, weight) เพอจดอดนดบ ไมใชทางวทยาศาสตร แตสามารถน าไปประยกตอยางมแบบแผนทางวทยาศาสตรได คา impact score เปนการน าคาทไดจาก weighting factor x กบคาทไดจากการ normalization แลว มหนวย point (pt) ในจดนสามารถน ามาบวกรวมกนได

อปสรรคและขอจ ากด เนองจากเนนผลกระทบดานสงแวดลอมทถกระบในเปาหมายและขอบเขตเทานน จงไมไดเปนการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอมทงหมดของผลตภณฑ และผลการศกษา LCA จะขนกบความเปนไปไดทางเทคนคและทางวทยาศาสตร การเลอกกลมผลกระทบ แบบจ าลองการก าหนดบทบาทและขอมลทน ามาใชเปนตวเปรยบเทยบในการเปรยบเทยบอางอง และยงมขอจ ากดของการวเคราะห LCI และการเกบรวบรวมขอมลบญชรายการทเหมาะสมและเปนตวแทนของผลกระทบในแตละกลม จากนน ฝกปฏบตการจดท าบญชรายการสงแวดลอมและการประเมนผลกระทบสงแวดลอม โดยเปนขนตอนแนะน าโปรแกรมตางๆ ทใชในการประเมนวฏจกรชวตของผลตภณฑ วนท 14 พฤศจกายน 55 9.00-17.30 น. ฝกอบรมเชงปฏบตการการใชโปรแกรม Sima-Pro

โดย คณกตตพงศ รงนอย สรปได ดงน LCA software tools มหลายโปรแกรม อาท SimaPro, Gabi, Umberto ซงผลตจากประเทศตาง ๆ โปรแกรมทนยมใชในประเทศไทย คอ SimaPro ส าหรบในการฝกปฏบตครงนใช SimaPro 7.3 ซงในหนาแรกจะมสวนของ Icon ตามขนตอนการประเมนวฎจกรชวต ไดแก Goal & Scope, Inventory, Impact assessment และ Interpretation ในแตละ Icon จะมรายละเอยดบอกและม Icon ยอยในกรอกขอมลทตองการวเคราะห

สวน Goal & Scope description จะแสดงรายละเอยดของโปรแกรมทใชนผลตเมอไร มวตถประสงคอยางไร

และมฐานขอมลเกบอยใน Libraries ซงมาจากหลาย ๆ แหลง

ในสวน Inventory ม Icon ทแยกเพอการกรอกขอมลในขนตอนตาง ๆ ตงแตกระบวนการผลต ผลผลตทได โดยในสวนกระบวนการผลตมฐานขอมลใหสามารถเลอกวตถดบหรอสารเคมหรอพลงงานทใชตามฐานขอมลทมใหเลอกตามความเหมาะสมกบการผลตสงทศกษาได

วธการวเคราะห มหลายวธการใหเลอกตามความเหมาะสม อาท CML 2001, Eco-indicator99 เปนตน ส าหรบการวเคราะหคารบอนฟตพรนตจะองตาม IPCC ซงอยใน วธทแยกออกมา (single issue) แลวนยมใชท 100 ป อาท IPCC 2007 GWP 100a

จากนนใหทดลองท าตามแบบฝกหดทก าหนดซงมขอมลการผลตเครองชงกาแฟ Inventory: product stages

ตวอยางขอมลทปอนส าหรบการอบรมเชงปฏบตการไดผลกระทบตาง ๆ ของการชงกาแฟในทกดาน ยกเวน ยาฆาแมลง

ผลกระทบเกดมากทสด ดจากการ normalization แลว คอ heavy metal

โดยขนตอนทเกดมากทสดมากจากการใชไฟฟา ดท single score

ทดลองท าแบบฝกหดการประเมนผลกระทบสงแวดลอมจากโจทยทก าหนดใหซงเปนการผลตน าตาล เรมตงแตการปลกออย ออย โรงงานน าตาล น าตาล โรงงานเอทานอล ท าการกรอกขอมลในชองพรอมค านวณหนวยใหถกตอง ไดคาสารขาเขาและสารขาออกของแตละขนตอนจนครบ

จากนนท าการวเคราะหผลกระทบแตละขนตอน อาท เอทานอล

จากนนกดปม calculate เพอใหแสดงผลการวเคราะห

กดปมนเพอท าการวเคราะหขอมล

2.6 ผลการประชม

ผเขารวมสมมนาใหความสนใจเกยวกบดานการประเมนวฏจกรชวตในระดบชาต ความกาวหนาของฐานขอมล LCI และการน ามาใชประโยชนอยางมาก สงเกตไดจากการถามและใหความรวมมอในการแลกเปลยนเรยนร 2.7 ประโยชนทไดรบ 2.7.1 ประโยชนทผรบทนไดรบ 1) ใชในเขยนเอกสารการสอนดานบรรจภณฑในประเดนการวเคราะหตดสนใจเลอกวสดบรรจภณฑ ในชดวชาระดบปรญญาตร อาท ความรเบองตนเกยวกบบรรจภณฑ การออกแบบบรรจภณฑ สวนชดวชาในระดบบณฑตศกษา อาท บรรจภณฑยงยน 2) ใชเปนพนฐานความรเพอด าเนนการวจยในดานการประเมนวฏจกรชวตไดในโอกาสตอไป และไดเครอขายผสนใจในเรองน 2.7.2 ประโยชนทมหาวทยาลยไดรบ ไดเอกสารการสอนทมเนอหาทนสมยและเปนประโยชนตอผศกษา

2.8 ขอเสนอแนะ ไมม