DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 874legalhistorysources.com/Canon...

9
DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 - 874 HERAUSGEGEBEN VON WILFRIED HARTMANN HANNOVER HAHNSCHEBUCHHANDLUNG 1998

Transcript of DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 874legalhistorysources.com/Canon...

Page 1: DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 874legalhistorysources.com/Canon Law/HartmannRome863.pdfaus neophiti V6-x) patriarcha VI. y) professionem V2. z) paribus VJ Mansi. a')

DIE KONZILIEN DER

KAROLINGISCHEN TEILREICHE

860 - 874

HERAUSGEGEBEN

VON

WILFRIED HARTMANN

HANNOVER HAHNSCHEBUCHHANDLUNG

1998

Page 2: DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 874legalhistorysources.com/Canon Law/HartmannRome863.pdfaus neophiti V6-x) patriarcha VI. y) professionem V2. z) paribus VJ Mansi. a')

15. Rom

Fruhjahr oder August 863

Die Beschlusse einer grojSen Synode, die Nikolaus 1. im Fruh;ahr oder im August 863 nach Rom einberufen hatte, kennen wir aus pdpstlichen Schreiben, die er 865 und 866

S nach Konstantinopel sandte; eine A nwesenheitsliste ist nicht erhalten. 1m ersten Kapitel wird eine kurze Darstellung der Ereignisse um die Absetzung des Ignatios und die Erhe­bung des Photios gegeben; dann wird Photios mit dem A nathem bedroht, falls er weiter­hin den Patriarchenstuhl einnehmen werde. Gegen Gregor Asbesta von Syrakus, der Photios vom Laien zum Bischof emporgeweiht hatte, wurde das Anathem sofort aus-

to gesprochen und auch gegen seine Anhdnger (c. 2). Gegen aile, die von Photios geweiht worden waren, wurde die Entfernung aus ihren geistlichen Wurden angeordnet (c. 3). Kapitel 4 setzte Ignatios, der gegen den Willen des Papstes, aber mit Zustimmung der pdpstlichen Legaten aus seinem Amt entfornt worden war, wieder als Patriarchen ein; wer diese Restitution verhindert, soli dem ewigen A nathem anheimfallen: damit waren

IS aile Kleriker in Konstantinopel, aber auch aile Laien bis hin zum Kaiser selbst betroffen. Nach Kapitel 5 sollten aile Bischofe und Priester, die als A nhdnger des Ignatios aus ihren Sitzen und Amtern vertrieben worden waren, wieder ihre Amter einnehmen.

Mit einem anderen Thema, das in den Beziehungen zwischen Rom und Byzanz seit dem Beginn des 8. Jahrhunderts immer wieder eine wichtige Rolle gespielt hatte, ndm-

20 lich mit der Bilderverehrung, befajSte sich c. 6. In Ubereinstimmung mit dlteren rami­schen Entscheidungen verurteilte dieser Kanon die Bilderfeinde und namentlich den 842 abgesetzten ikonoklastischen Patriarchen Johannes.

Die A bsetzung von Bischof Zacharias von A nagni, der als einer der beiden Legaten an der jetzt verurteilten Synode von Konstantinopel 861 teilgenommen und deren Ent-

2S scheidungen gebilligt hatte, erfolgte ebenfalls auf der romischen Synode von 863; berich­tet wird dieses Ereignis allerdings nicht in den Kanones, sondern nur im Liber Pontifi­calis. Weil der zweite Legat, Bischof Radoald von Porto, sich damals auf einer neuer­lichen Legationsreise in Gallien befand, wurde ein Urteil uber ihn vorldufig noch aufgeschoben.

30 Wdhrend die dltere Literatur dieses Konzil in das Fruhjahr 863 datiert hatte, hat sich seit Haller eine Datierung in den August 863 durchgesetzt.

Regesten: WERMINGHOFF, NA 26 (1901) S. 633

Literatur: 3S HEFELE 24 S. 269-272

HEFELE - LECLERCQ 4,1 S. 326-330 PERELS, Nikolaus 1. und Anastasius S. 42-44

Page 3: DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 874legalhistorysources.com/Canon Law/HartmannRome863.pdfaus neophiti V6-x) patriarcha VI. y) professionem V2. z) paribus VJ Mansi. a')

140 15. Rom, Fruhjahr oder August 863

HA LLER, Nikolaus I. und Pseudoisidor S. 32/ und 43 D VORNIK, Photian Schism S. 97- 101 BECK, in: Handbuch der K irchengeschichte 3,1 S. 202/ STIER NON, Konstantinopel IV S. 44 - 47 R1ESENBERGER, Pmsopographie S. 138/ HAR TMANN, Synoden S. 288-290 BAUER, AHC 23 (1991) S. 81/ Anm. 148 - 150

Indirekte Nachrichten

1. Nikolaus I., JE 2819 (MGH Epp. 6 Nr. 91, S. 517-519)'

5

2. Liber Pontificalis, Vita Nicolai 1.: Tunc vocavit, zelo fretus divino, episcoporum 10

conci lium in quo luculentius patefactum est in depositione Ignatii illum minime consensisse l , et legatos apostolicae sedis in talibus deviasse. Denique decernente eodem piissimo cum sancta synodo presule, prefatum Zaehariam2 aepiseopum qui tunc aderat, sicut beatus papa Felix) Vitalem et Misenum episcopos, qui in Petro Alexandrino heretica feee coinquinato coacti eonsenserant, sacerdotali gradu, aeccle- 15

siastica imo communione privavit, eo quod in pluribus apostolica interdicta exces­sisse inventus est; et Radoaldi4 episcopi causa, quem postea cum san eta synodo pariter papa pius eo amplius mandata illius et iam in Galliis violantem et excommu­nicationem frangentem iudiciumque canonicum subterfugientem damnavit, suspensa est (hg. von DUCHESNE 2 S. 159, 11-18). 20

Oberlieferung

Die Beschlusse dieses Konzils sind nur innerhalb der Briefe Nikolaus' I. uberliefert, und zwar:

I. 1m Brief JE 2819 vom 13. November 866 (MGH Epp. 6 Nr. 91, S. 512 ff)

a. Handschriften 25

VI 1. Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 3789 fol. 80"-83'. Lit.: siehe oben S. 49.

V, 2. Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 3827 fo1. 181'-182V. Lit.: vg1. MGH Cone. 3 S. 349 und MORDEK, Bibliotheca S. 858-863.

1) Merkwiirdigerweise wird die Exkommunikation des Phollus gar nicht berichtet. 2) Zacharias, B. von Anagni, hatte als piipstlicher Legal auf der Synode von Konstantinopel861 der Absetzung deslgna-tios zugestimmt. Vgl. zu Zacharias RiESENBERGER, Prosopogmphie S. 141jJ. 3) Vgl. P. Felix Ill. (483 -492), Briefe 6rmd 8 OK 599rmd 601; THIEL S. 243-247 und 247-250). 4) Radoald, B. von Porto, eben/alls - wie Zacharias von Anagni - pdpstlicher Legal in Konstantinopel 861. Er warde allerdings ro'eits Ende 862 mit einer neuen Legation ins hankerzreich betraut; vgl. HALLER, Niko­laus I. und Pseudoisidor S. 35.

30

Page 4: DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 874legalhistorysources.com/Canon Law/HartmannRome863.pdfaus neophiti V6-x) patriarcha VI. y) professionem V2. z) paribus VJ Mansi. a')

15. Rom, Friihjahr oder August 863

3. Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 4965 870/71 in Rom geschrieben (siehe unten S. 339). fo!. 8(J"b - 83va.

4. Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 5749 5 871 - 79 in Rom geschrieben (siehe unten S. 339).

fol. 69" - 71'.

5. Vatikan, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottobon. lat. 276 16.Jh. fo!. 715"-82" (Abschrift von VI, vg!' F. SCHNEIDER, NA 28 [1903J S. 724).

141

[0 la. In den Hss. V5 und V", also innerhalb der Akten des 8. okumenischen Konzils von Konstantinopel 870/71 (Actio VIl), wird c. 6 noch einmal zitiert: Vat. lat. 4965, fo!. 108'". Vat. lat. 5749, fo!. 91'-91".

II. 1m Brief JE 2821 vom 13. November 866 (MGH Epp. 6 Nr. 98, S. 553 ff.)

15 Handschriften

la.: Vat. lat. 3789, fo!. 18'-21". 2a.: Vat. lat. 3827, fo!. 151"- 152'. 5a. Vat. Ottobon. lat. 276, fol. 27"-32'.

b. Drucke

20 CARAFFA 3 S. 23 - 26 und 87-90 BARONJUS 863 n. 4 - 11 (aus Caraffa) Concilia generalia ecclesiae catholicae 3 (Rom 1612) S. 243-245 (in der Actio VII des

8. okumenischen Konzils, Konstantinopel 870/71) MANSI 15 Sp. 179- 182 und 246-249 (aus VJ

25 MIGNE, PL 119 Sp. 851-855 und 1074-1078 (aus Mansi) MGH Epp. 6 S. 519, 4-522,39 und 557, 19-560, 29 (aus ~, 17" ~ und v" bzw. ~

und 17,)

Nachwirkung

Rather von Verona, Brief21 vom 1. August 965 (hg. von F. WElGLE, MGH Briefe der 30 dt. Kaiserzeit 1 [1949) S. 114, 5 - 10): c. 3.

Zur Textgestaltung

Der Text folgt im wesentlichen den beiden eng miteinander verwandten Hss. V, und V6> die kurz nach 870 in Rom entstanden sind. Auch ihre orthographische Gestalt wurde iibernommen.

V, V.

Page 5: DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 874legalhistorysources.com/Canon Law/HartmannRome863.pdfaus neophiti V6-x) patriarcha VI. y) professionem V2. z) paribus VJ Mansi. a')

vgl. loh. 3,29 vgl. 2. Cor. 11,2

vgl. loh. 10, 1

142 15. Rom, Fruhjahr oder August 863

CAPITULO I. PhotiusS, qui ex schismaticorum et se a sanct~ communionis participatione aver­

tentium parte esse dinoscitur, et ex s,culari administratione atque militia et ex foro subito' tonsoratus a Gregorio6 Syracusano dudum episcopo ab synodo damnato et ab apostolica sede vinctoC 7, episcopus ordinatus est8; et vivente ac superstite consa- 5

cerdote nostro Ignatio9, sancte; ecclesie; Constantinopolitan, patriarcha, sedem ipsius invasit, et sponsam, quam a Christo sponso inmaculatam custodiendam veluti amicus sponsi perceperat, non per ostiumd, quod Christ us est, sed aliunde ex adverso in ovile dominicum more furis atque latronis ingrediens ac si violent us, rapax et scelestus' adulter irrupit; deinde cum damnatis et anathematizatis atque cum his, !o

qui, nef sacerdotaleg offitium ante audientiam pr,sumerent, a decessoreh meo' beatc;k memori, Benedicto lO papa fuerant obligati, cotidie ac indifferenterl communicans et conversans contra fidem promissam contraque ffi suam ffi professionem, qua pollicitus estn !! se adversus iam fatum patriarcham nullumo sinistrum consilium esse factu­rum, congregavit conciliump12 et una cum sequacibus suis depositis13 et damnatis, 15

excommunicatis et anathematizatis et ali is sine sedibus atque cum his, a qui bus velq illeq irregulariter et illicite provectus fuerat vel quos ipse temere ac indebite' pro­vexerat, contra eundem fratrem et comministrum nostrum Ignatium deposition emS facere et anathema diceret ausus est; deinde apostolicy sedis missos l 4, quos pro causa sacrarumU imaginum et pro inquirenda et nobis renuntiandaV iam fati patriarche; 20

deiectione et ob inveniendum modum promotionis huius neophyti W destinavera­mus, quibus potuit argumentis, a nostris mandatis avertere more Acacii 15, quondam Constantinopolitani heretici patriarch,x, prc;sumpsit etl6 ad processionemY, que; ei cum comparibusz suis habebatura', sicuti eorum professione patefactumb' est et sancto spiritu revelante venerande synodol?, que; a nobis collecta est, c1aruit, ad dampnato- 25

rum et schismaticorumc' communionem contemptad' legationee', quaeel vel gentilium

a) suvito VI. b) in Mansi; fehlt VJ. c) victo V3; convicto Mansi; iuncto V2. d) hostiam, korr. zu hostium VI. e) sceleratus V;Mansi. f) nee Vi Vx korr. aus in V5. g) korr. aus sacerdos V5. h) praedecessore ViMansi. i) korr. aus nostro V2. k) sanctae VI. 1) korr. aus differenter VJ. m-m) contra suamque VI. n) fehlt V4- 0) nullus VJ. p) con-silium VJV4- q-q) velIe VI. r) indevite VI; debite VJ. s) depositione V2. t) dice VJ. u) sanctarum Mansi. v) renuntiando, korT. aus renuntiendo V2. w) nephyti VI; korT. aus neophiti V6- x) patriarcha VI. y) professionem V2. z) paribus VJ Mansi. a') habevatur Vj. b ') patepatefactum VI. c ') scismaticorum Vi. d ') tempta Vz. e'-e ') ligationemque VI-

5) Photius, geb. um 820, Patriarch 858-867 und 877-886, gest. zwischen 891 und 893. Vgl. zu seinem Leben und zum Streit um den Patriarchenstuhl von Konstantinopel: HEFELE - LECLERCQ 4,1 S. 252fJ.; PERELS, Nikolaus und Anastasius S. 28 ff.; HALLER, Nikolaus I. und Pseudoisidor S. 15 ff.; BECK, in: Handbuch der Kirchengeschichte 3, 1 S. 212jJ. und 700 jJ.; DVORNTK, Photian Schism S. 39jJ. und STIER~ NON, Konstantinopel IV S. 30fJ. 6) Gregor Asbestas, Eb. von Syrakus; vgl. STIERNON, Konstanti­nopel IV S. 18 jJ. u. O. 7) Ob Gregor Asbestas auch durch Nikolaus' Vorgdnger Leo IV. oder Benedikt III. verurteilt wurde, ist unklar, vgl. HEFELE 24 S. 323f; HALLER, Nikolaus lund Pseudoisidor S. 17f und DVORNIK, Photian Schism S. 19 fJ. 8) Das Konzil von Serdika hatte in c. 13 das Verbot aus­gesprochen, einen Laien zum Bischof zu weihen. 9) Ignatios, Sohn des K. Michael 1. (his 813), Patriarch 847-858 und 867-877. 10) P. Benedikt m (855 - 858). 11) Zu diesem Versprechen vgl. BECK, in: Handbuch der Kirchengeschichte 3, 1 S. 200f 12) Konzil vom Miirz 859 als Antwort auf die Absetzung des Photius durch eine ignatianische Synode vom Februar 859. 13) Damit ist in erster Linie Gregor Ashestas gemeint. 14) Die Bischofe Radoald von Porto und Zacharias von Anagni. 15) Wegen des Streits um den Patriarchen Akakios (gest. 489) war es zwischen 484 und 519 zum Schisma zwischen Rom und dem Osten gekommen. 16) et - patefactum est und commu­nionem - monstravit: P. Felix Ill., Brief 6, c. 1 OK 599; THIEL S. 245). 17) Hiermit ist wohl die Synode von Rom, Miirz 862 gemeint.

Page 6: DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 874legalhistorysources.com/Canon Law/HartmannRome863.pdfaus neophiti V6-x) patriarcha VI. y) professionem V2. z) paribus VJ Mansi. a')

c. 1 143

more servari debuit, pertraxit, et in illusionem f ' beati Petrig' apostoli, a cuius sede profectih' juerunt, non solum ine/ficaces redire fecit, sed etiam inpugnatores omnium, que /uerunt mandata, m onstravit; postremo episcopos, qui ei tanquam adultero et pervasor i" communicare noluerunt, exilio religavitk ' et sui sceleris complices in

5 eorum subrogare locis non t imuit l 8; et usque hodie ecelesiam dei diversis persecu­tionibus impugnare non desinit, ita ut fratrem et coepiscopum nostrum Ignatium sanctissimum patriarcham inauditis poenis et ho rribi libusl ' tormentis afficere non quiescat, sed et omnes, quotquotm' pro veritate et fide"' cum eodem persistere com- I. T; m. 2,7

prehenderit, quibus pr~valet modis perdere impr~termisse moliatur.

10 H~co' et his similia contra evangelica, apostolica, prophetica atque canonicaP' instituta se efferensq' , sit dei omnipotentis et beatorum apostolo rum principum Petrir ' acs' Pauli et omnium simul sanctofum arque venerandorum sex universa­lium conciliorum auctoritate neenon et spiritus sancti per nos iudicio omni sacerdo­tali honore et nomine alienus et omni elericatus officio prorsus exutust

' , ita ut, si 15 post notitiam huius sanctionisu ', quamV' divina inspiratione depromptam esse cre­

dimus, dumw ' unanimitate" et concordia sanct~ synodi sit procul dubioY' pro mul­gata, temptaverit in Constantinopol itano throno presidere" aut s~pefatum' venera­bilem coepiscopumb nostrum Ignatium' , quominus eceles iam sibi" commissam sine quavis inquietudined regere possit, im pedierit vel si ulterius ausus l9 /uerit aliquid de'

20 sacra m inisterio more sacerdotis contingere iuxta praecedentem consuetudinem, nullo modo liceat ei communionis spem aut locum habere satis/actionisf , sed anathematis vinculis innodatus una cum communicatoribus suis atque fa utoribusg perpetuo dei per nostramh mediocritatem iudicio i ac sententiak sacrum corpus et sanguinem 1. Cor. 11, 27

domini nostri Iesu C hristi non nisi vicino mortis periculo , omnino percipiat; uti 25 h~c unusquisque discens nequaquam de cetero temerari a presumptione ex laicis

subito in dominicis castris insperato quodammodo impetu inrepere audeat, et prin­cipatus amore ante ducatum pn,stare vel it, quam tyronis consummetm officium, et ante temptet" docere quam discereo (sicut in eadem Constantinopolitana ecelesia s~pe presumptum esse comperimus). Et rursus, ne contemptis elericis, quorum

30 utpote in tam magna urbe copiosa multi tudo est quiqueP ab ipsis (ut ita dixerimus) cunabulis inpn, ter misso laboreq in ecelesia C hristi desudant et indesinentia domino exhibent servitutis obsequia; is', qui de' foris' est alterius, ovilist Chr isti repente vgLloh. 10,14 · principatum arripiat et nitatur, quos esse suos nonu recognoscit, discerpere, et grex dominicus incipiat eum, utpote extraneum et improvisum, om nino contempnere:

35 pr~sertimV cum perspiciat n ih ilw sibix st ipendia profecisseY meritorum et alienum vgI. D,ur. 28,3 suorum cernat consumere fru ctus laborumz .

(1) allusionem Vi . g') K reuz t1ber P Vj V4. hi) korr. zu profecta V2. i') persuasori Vi . k') relegavit V j V2 . 1') orribilibus VJV4. m'} quodquod v!. n'} fidem V I. 0') korr. aus Huc Vj. pi) kanonica V2. q') afferens VyWansi. r') K reuz uber P V3 V4. S' ) et V6 Mansi. t') korr. arts exitus V4. u ') korr. aus auct ion is V4. Vi ) quia VI. w') cum Mansi. x') un ia ni mitate Vi. y') duvio Vi. Z') possidere V3. a-a) saepefato venera-bil i coepiscopo nostra Ignatia VI V2 V3V4 Mansi. b) korr. aus episcopum V5. c) sivi Vi. d) inquietudinem V1. e) korr. (ufS da VI. f) ko rr. am satisfactianes Vi . g) faustaribus VI; [olg! suis V / V2. h) nostra Vi. i) indicio V4 . k) sententiam VI. 1) et VI. m) consumer VI Vj . n) tempnet V2. 0) discedere VI. p) qu ippe Mansi. q) Iavore VI. r) his V6. s) dephoris V6. t) oculis V2V3. u)fehlt VI. v) presertum V2. w) nil Vt V2V3V4. x) siv i VI. y) praficisse VI VX profuisse V5V6. z) Iavorum VI.

18) Vgl. HERGENR6THER, PhOlius 1 S. 403/ 19) au sus - satisfactionis: A ntiochia c. 4, Version der Dionysio·Hadriana (TURNER, EOMJA 2 S. 247 und 249).

Page 7: DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 874legalhistorysources.com/Canon Law/HartmannRome863.pdfaus neophiti V6-x) patriarcha VI. y) professionem V2. z) paribus VJ Mansi. a')

144 15. R om, Fruhjahr oder August 863

Cap. II. Gregorium sane", qui Syracusan~ ecclesi~ irregu lariter atque deo con­tempto pr~est, eo quod et ipse ex parte schismati corumb' sit et, postquam a synodo episcopatus officio privatus20 et a decessore meo sanct~ memori~ papa Benedicto obligatus est, et Photium laicum subito consecrare21 in episcoparum" non formida­vit et del' sacro ministerio aususd' est multa contingere iuxta prqcedentem" consuetu­dinem, sancimus et iuxta canonicam deliberationem apostolica auctoritate diffini­musf ' atque statuimus omni sacerdotali carere atque privatum fore ministerio, ita ut nullo23 modo liceat ei in qualibet synodo restitutionis spem aut locum habere satis· factionis. Quodsig' de reliquo pr~sumpserit in sacro officio more sacerdatis quovis tempore ministrareh', anathema sit. Sed et, si contra fratrem et coepiscopum 10

nostrum Ignatium turbas excitaverit vel ab eius communione fideles" averterit, anathema sit . Et omnes communicantes ei ab ecclesia abicianturk' , sed et ipsi ana­thema sintl' .

Cap. m.m' Eos vero, quos Photius neophytus et Constantinopolitan~ sedis inva­sor in quolibetO

' ecclesiastico ordine provexit, quoniam manifestum est eoso' in IS

omnibus consecrator is sui pravitatibus consensisse atque ei post invasionem com­municasseP ', omni clericali officio privamus et apostolica atque canonicaq' auctori­tate et synodali deere to" eos penitus sequestrarnus.

Cap. IIIL Reverentissimum et sanctissimum fratrem et coepiscopum nostrum Ignatium, sanct~ Constantinopolitan~ ecclesi~ patriarcham, qui primo'4 quidem 20

imperiali violentia ac terrore proprio throno privatus est et postea2S a Photio, adul­tero, praevaricatore" ac pervasore sedis Constantinopolitan~ et ab eius complicibus (excommunicatis videlicet et anathematizatis atque dampnatis et sine episcopalibus sedibus et a decessore meo, sanct~ recordationis Benedicto" papa, obligatis homini­bus)"' anathematizatus est et postremo" ab apostolic~ sedis missis" contra nostram 25

pr~ceptionemW ' (ut sanctae synodo spiritus sanctus revelavit, et Zaccharias,'27 dudum" episcopus, qui unus deY' eisdem duobus legatisZ

' extitit, propria confes-vgL Act. 10,42 sione rnanifestavit) infulis est sacerdotalibus despoliatus': auctoritate summi iudicis

domini nostri Iesu C hristi promulgamus, sancimus atqueb decernimus', umquam nee fui sse nee esse depositum vel anathematizatum, tamquam qui ab imperiali )0

potentia sit absque ulla canonica auctori tate pulsus ecclesia et tamquam, qui ab obli­gatisd nullo possit haberi vinculo co lligatus et ab eis, qui nullam' eum iudicandi

a') sant: V5V6. h') scismaticorum VI. c') episcoparu VJV4. cl ') asus Vj. e ') pryce-de me V,. f ') diflidimu, VI. g')fe"'t V3. h ')fehlt V3. i') fidel is V,. k') abiciant VI- I') sit VI. m') Glos5e am Rand: De his, qui ab invasoribus consecrantur exemplum V,s. n') quolivet VI; /olgt Rasur von 2-3 Buchstaben V}. 0') korr. alts cis V5. pi) communicare Mansi. q') kanonica Vz. r') decreti VI. S') pr~dicatore V/V2. t') Venedicto VI; korr. aus Benedicti V4. u') fa lgt et Vj. v') missus VJ; misso Mansi. Wi) pr~ceptione V1. x '-x') dudum Zacharias Vy\1ansi. y') ubcr der Zeile VJ. z') li gatis Vj; korr. zu legatus V1. a) dispoliatus VJV4V5V6. b) fiatque VI. c) discern imus VI. d) karr. aus ligatis VJ; ligatis V6; alligatis Mansi. e) nulJum VI; nulla VJV4.

20) Ob Gregor Asbestas auf einer Synode abgesetzt wurde, ist zweijelhaji. 21) Vgl. dazu DVORNIK, Photum Schism S. 19JJ 22) de - consuetudinem: Antiochia c. 4 (TURNER, EOMIA 2 S. 247 und 249). 23) nullo - satisfactionis: ebd. 24) Niimlich im filii 858. 25) Nilmlich im Milrz 859, siehe oilen Anm. 8. 26) Zur Haltung der papstlichen Legaten auf dem Konzil von Konstdmino· pel 861 vgl. HALLER, Nikolaus l. und Pseudoisidm' S.21JJ lmd DVORNIK, Photian Schism S.88JJ 27) Zacharias, B. 'Von Anagni, wurde auf dieser Synode abgesetzt.

Page 8: DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 874legalhistorysources.com/Canon Law/HartmannRome863.pdfaus neophiti V6-x) patriarcha VI. y) professionem V2. z) paribus VJ Mansi. a')

cc. 2-5 145

potestatem f vel ab apostolica sede auctoritatem habuerintg, nullum sui ho noris discrimen pati debuerith. Et ideo illum (id est eundem fratrem et consacerdotem nostrum Ignatium patriarcham) o mni v inculo anathematis ab eo remoto per pote-statem divina vocei ink beatissimo P etrol collatamm et per auctoritatesn sacrorurno vgl. Matth. 16, lSf.

5 canonumP 28 et decretalium constitutionumq morer sanctorum patrum prolatarum pristino honori, pristin , dignitati et sedi, pristino' gradui et patriarchio ac pristinis et pontificalibus infulis< atqueU officiis restiruimus, staruimus ac confirmamus; ita, ut quicumque post notitiam huiusv apostolic\, atque synodic\, sanctionis, quominus omniaw , quyW prymisimus, insignia pontificatus recipiat, eurn X impedieritY et non

10 in omnibus huic decreto oboedierit vel se ab eius communione separaverit vel ulte­rius contra eum aliquod iudiciumz proferre temptaverit absque sedis" dum tax at apostolic, pn;rnisso consensu, siquidem dericus fuerit, ab omni d eri catus officio coram deo et hominibus sit alienus atque perenni poena, tamquam quib' magistrum Ec& 10,7

proditC' , cum luda traditore constringaturd' et, nisi a pravae' intentione recesserit,

15 perperuo anathemate maneat condempnarus, si vero laicus extiterit ille (quisquis est) huie Dostn; constitutioni contrai ref ' temptans, et eum sedem erg' omnemg' pristi­nam dumtaxat dignitatem recipereh' non permiserit vel, si post receptam prio rem sed em denuo illum impellere et a patriarchio expellere temptaveri t vel person, ipsius seu" sacerdotali honori aliquam molesti am sine prim, huius sedis consensu

20 intulerit, omni benedictione paterna privetur et maledictione C hanaan , filii Cham, vgl. G,n. 9,22 qui verecundiamk ' patr isl ' videns non cooperuitm ' , sed irrisit, multerur et cum par-ricidis aeternan ' poena domino iudicante percellatur>' et nexibusP' anathematis no n-.. . , l11S1 reSlplscens penltus eruatur.

Cap. V . Eos autem episcoposq' seu cuiuslibet" ordinis d ericos, qui post lnlU-

25 starn" deiectionem fratris et coepiscopi nostri Ignatii vel in exilio religati<' vel mini­sterio aut gradu invidiose privati sunt, staruimus, ut exilio dissoluto propriasu '

sedes atque gradus recipiant. Q uodsi quisquam huic decreto nostro contraire pr\,sumpserit et, ut sedes vel grad us resumant, impedierit, quo usque" ' non obtem­peraverit .... ·' , anathema sit. Sane si quiX

' ex eis ab aliis criminantur, decernimus eos } O antea sedes quidem et propr ios gradus recipereY' , iudicariz ' autem nisi a sede

Romana non patimur. Sed, si qua pn:ter regulam forre' egisse dicunrurb, nostro eos decreto iudicandos reservari statuimus, iuxta quod et sacri pr,cipiunt canones,29

f) potestate VJ V4. g) korr. aus habuerit VI; folgt et V6 Mansi. h) korr. aus debuerint V4 V5. i) vocem VI. k) fehle V , V2Vj V4V6 I) K reuz iiber P VJ V4- m) collocatam Vi. n) auctoritate VI; aUClorilatem V60 0) ;;ber der Zeile V j. p) kanonum V2. q) korr. aus constitutione V3. r) are V4- s) pristine VI. t)fehle V/V2. u) at V4- v) iiber der Zeile VJ. w.w) omniaque VI. x) ei V/ V2V3V4- y) imperir VI. z) iud.ium V,. a') korr. aU$ sedes VJ. b ') feMe VJ. c') proiliderit Mansi. d ') constringat VI. e') parva VJ. f' ) comrariae V /. g'. g')fehlt V I. h ') reciperet V r. I' ) a, korr. zu ac V5; ac V 6 k') verecundia V5 V6 I') fo lgt sui Mami; folgt getilgtes s V,. m') cooperuerit V4. 0') aterna V I. o'} precellatur VI; procellarur V l . p') noxibus VI; nexilius V4. q ') episcopus VJ. r') cu iuslivet V I. S') karr. am iustam V6 t') relegati VJ. u ') pro-pria VI. v') korr. aus quosque V5; folgt non V.sMansi. w ') obtemperaberit V4; optemperave rit Vj V60 X') quis VI. y') reciperet VI. Z') audicari VI. a) fortem VJ. b) dicunt V I. c) kanones V2.

28) Nach HINSCH/US, Kirchenrecht 4 S. 102 Anm. 2 gibt es k eine Kanones. die dem Papsl das Rechl geben, ein Ana,"em zu kassieren. 29) VgI. Serdika cc. J und 7 (TURNER, EOMIA 1 S. 460jJ lmd 468jJ).

Page 9: DIE KONZILIEN DER KAROLINGISCHEN TEILREICHE 860 874legalhistorysources.com/Canon Law/HartmannRome863.pdfaus neophiti V6-x) patriarcha VI. y) professionem V2. z) paribus VJ Mansi. a')

146 15. Rom, Fruh}ahr oder August 863

CAPUT VI. Q uoniamd oportet nos maiorum nostrorum statuta immoto' men-tis intuitu conservare et inf omnibus sanctorum patrum semper dogmatag

venerari JO, diffinimush de sacris et reverendisi imaginibus domini nostri Iesu C hri-sti eiusque semperk virginis genitricis Mariae omniumquel sanctorum, quim deo ab Abel iusto placuisse creduntur, qu,n ecclesia san eta in uni verso orbeD diffusa anti­quitus accepit qu, que sedis apostolic, pn;sules pro eis decreverunt ac statuerunt J1 ,

illibataP persistere atque intemerataq man ere. Q uapropter Iohannem32 quondam Constantinopolitanum antistitem et sequaces ipsius, qui eas fregendas' atque cal­candas esse ore polluto asseverant, quandiu de his nobiscum' non senserint' et iuxta sanctorum pontificum Romanorum decreta et aliorum catholicorum patrum insti- 10

tuta non sapuerint, sancimus eos a Christo et ab ecclesia catholica atque apostolica esseU anathema.

d) Quod V;Mansi. e) immo tonnentis VI V]. f) /ehlt VI. g) docmala VJ; in docmata VI. h) diffid imus VI. i) venerandis Vjt\4ansi. k) serper V4- 1) omnium V6fl1ansi. m) korr. aU5 quia V 60 n) qui V3j quos Mansi. 0) orbi V]. p) ill ivata VI. q) intemerita VI. r) korT. zu frangendas VJV5; frangendas Mansi. s) uber der Zeile V 6 t) senserit Vj. u) ese VI.

30) Vgl. Schluftdefinition von Niziia 787: Sic enim sancrorum nostrorum patrum obtinet discipJina, vel traditio catholicae ecelesiae (MA NSI 13 Sp. 730 C). 31) Vgl. Nizaa 787, Schluftdefinition: Defi-nimus ( ... ) venerandas et san etas imagines ( ... ) dedicandas ( ... ) habendasque: ( ... ) maxime autem imagi ~

nem ( ... ) Tesu Christi, dei nde intemeratae dominae nostrae deiparae, venerandorum angelorum e[ omnium deinde sanctQru m virorum (MANSI 13 Sp. 730 A -C). 32) Johannes VII. Grammaticus (833- 842), Patriarch von Konstantinopel, als Anhiinger des lkonoklasmus An/ang 842 abgesetzt und in ein Kloster einge-wiesen.