Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8...

30
1 Begriffe, Felder, Wellen .......................................... 37 1.1 Begriffe ............................................................ 37 1.1.1 Einführung .................................................... 37 1.1.2 Allgemeine Begriffe .............................................. 37 1.1.3 Mathematische Begriffe ............................................ 39 1.1.4 Nachrichtentechnische Begriffe ...................................... 40 1.1.5 Koordinatensysteme .............................................. 41 1.1.6 Maxwellsche Gleichungen .......................................... 42 1.1.7 Poyntingscher Vektor .............................................. 43 1.1.8 Reziprozitätstheorem .............................................. 43 1.1.9 Babinetsches Prinzip .............................................. 43 1.2 Felder ........................................................ 43 1.2.1 Elektrisches Feld ................................................ 44 1.2.1.1 Elektrische Feldstärke ............................................ 44 1.2.1.2 Elektrische Flussdichte ............................................ 44 1.2.1.3 Permittivität .................................................... 45 1.2.2 Magnetisches Feld ................................................ 45 1.2.2.1 Magnetische Feldstärke ............................................ 45 1.2.2.2 Magnetische Flussdichte .......................................... 46 1.2.2.3 Permeabilität .................................................... 46 1.2.3 Elektromagnetisches Feld .......................................... 46 1.3 Wellen ........................................................ 47 1.3.1 Wellenformung und -ablösung ...................................... 48 1.3.2 Feldwellenwiderstand ............................................ 50 1.3.3 Antennenfeldzonen .............................................. 51 1.3.3.1 Nahfeld ...................................................... 51 1.3.3.2 Fernfeld ...................................................... 52 2 Ausbreitung elektromagnetischer Wellen .............................. 55 2.1 Einführung .................................................... 55 2.2 Erdatmosphäre .................................................. 56 2.2.1 Troposphäre .................................................... 56 2.2.2 Stratospäre .................................................... 56 2.2.3 Ionosphäre .................................................... 56 2.2.3.1 D-Schicht ...................................................... 57 2.2.3.2 E-Schicht ...................................................... 57 2.2.3.3 F-Schichten .................................................... 57 2.3 Sonne ........................................................ 58 2.3.1 Elektromagnetische Strahlung ...................................... 59 2.3.2 Kosmische Strahlung .............................................. 60 2.3.3 Sonnenflecken .................................................. 61 2.4 Ionosphärische Störungen .......................................... 63 2.4.1 Mögel-Dellinger-Effekt (MDE) ...................................... 63 2.4.2 Ionosphärensturm/Magnetsturm ...................................... 64 2.4.3 Polarkappenabsorption (PCA) ...................................... 65 2.5 Wellenausbreitung ................................................ 65 2.5.1 Bodenwelle .................................................... 65 2.5.2 Troposphärenwelle .............................................. 65 2.5.3 Raumwelle .................................................... 66 2.6 VLF-Ausbreitung ................................................ 68 7 Inhalt

Transcript of Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8...

Page 1: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

1 Begriffe, Felder, Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371.1 Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371.1.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371.1.2 Allgemeine Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371.1.3 Mathematische Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391.1.4 Nachrichtentechnische Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401.1.5 Koordinatensysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411.1.6 Maxwellsche Gleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421.1.7 Poyntingscher Vektor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431.1.8 Reziprozitätstheorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431.1.9 Babinetsches Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431.2 Felder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431.2.1 Elektrisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441.2.1.1 Elektrische Feldstärke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441.2.1.2 Elektrische Flussdichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441.2.1.3 Permittivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451.2.2 Magnetisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451.2.2.1 Magnetische Feldstärke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451.2.2.2 Magnetische Flussdichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461.2.2.3 Permeabilität. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461.2.3 Elektromagnetisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461.3 Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471.3.1 Wellenformung und -ablösung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481.3.2 Feldwellenwiderstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501.3.3 Antennenfeldzonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511.3.3.1 Nahfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511.3.3.2 Fernfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

2 Ausbreitung elektromagnetischer Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552.2 Erdatmosphäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562.2.1 Troposphäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562.2.2 Stratospäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562.2.3 Ionosphäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562.2.3.1 D-Schicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572.2.3.2 E-Schicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572.2.3.3 F-Schichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572.3 Sonne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582.3.1 Elektromagnetische Strahlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 592.3.2 Kosmische Strahlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 602.3.3 Sonnenflecken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612.4 Ionosphärische Störungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632.4.1 Mögel-Dellinger-Effekt (MDE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632.4.2 Ionosphärensturm/Magnetsturm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 642.4.3 Polarkappenabsorption (PCA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.5 Wellenausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.5.1 Bodenwelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.5.2 Troposphärenwelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.5.3 Raumwelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662.6 VLF-Ausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

7

Inhalt

Page 2: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

2.7 LF-/MF-Ausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 692.8 HF-Ausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 692.9 VHF-/SHF-Ausbreitung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 722.9.1 Quasioptische Ausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 722.9.1.1 Sichthorizont. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 722.9.1.2 Radiohorizont . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 732.9.1.3 Fresnel-Zone. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 732.9.2 Andere VHF-/SHF-Ausbreitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 742.9.2.1 Spiegelung (Reflexion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 742.9.3 Streuung (Scattering) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 742.9.4 Brechung (Refraktion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 752.9.5 Temperaturumkehr (Inversion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 752.9.6 Führung (Ducting) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 752.9.7 Beugung (Diffraktion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 762.9.8 Schwächung (Extinktion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 762.10 Ungewöhnliche Ausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 762.10.1 Sporadic-E . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 762.10.2 Troposphäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 772.10.3 Aurora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 772.10.4 Scatter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782.10.4.1 Troposcatter (Tropo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782.10.4.2 Meteorscatter (MS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782.10.4.3 Regenscatter (RS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782.10.4.4 Seiten-/Rückscatter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 782.10.5 Transäquatorialausbreitung (TEP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 792.10.6 Langer Weg (Long Path) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 792.10.7 Dämmerungszone (Gray Line) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 792.10.8 Erde/Mond/Erde (EME). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 802.11 Schwund (Fading) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 802.12 Mehrwegausbreitung (Diversity). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812.13 Funkprognosen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 822.13.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 822.13.2 Sonnenfleckenzahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 832.13.2.1 Wolf-Index (R) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 832.13.2.2 Zürich-Index (RZ). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842.13.2.3 Internationaler Index (Ri) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842.13.2.4 Ionosphären-Index (R12) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842.13.3 Solarer Flux (SF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842.13.4 K- und A-Index. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 852.13.5 Grenzfrequenzen (f0F2/MUF/LUF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 862.14 Baken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 872.14.1 NCDXF /IARU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 882.14.2 DKØWCY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 882.15 Freiraumausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 892.15.1 Freiraumdämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

3 Antennenformen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 933.1 Strahlerelemente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 943.1.1 Elementarstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 943.1.2 Linearantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 953.1.3 Formantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 953.1.4 Schleifenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 953.1.5 Schlitzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 963.1.6 Aktivantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 963.2 Strahlergruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 963.2.1 Lineare Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

8

Page 3: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

3.2.2 Ebene Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 963.2.3 Räumliche Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 973.2.4 Netzwerkgespeiste Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 973.3 Strahlerstrukturen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 973.3.1 Ebene Strukturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 983.3.2 Räumliche Strukturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 983.4 Strahleraperturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993.4.1 Reflektorantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993.4.2 Hornantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993.4.3 Linsenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993.4.4 Dielektrische Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993.4.5 Leckwellenantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993.5 Hybridantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

4 Antennenkenngrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1014.1 Eingangsimpedanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1014.2 Strahlungswiderstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1024.2.1 Strahlungskopplung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1034.3 Wellenwiderstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1044.4 Verlustwiderstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1054.5 Wirkungsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1064.6 Richtfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1074.7 Gewinn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1084.7.1 Strahlungsleistungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1144.8 Wirkfläche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1144.9 Wirksame Länge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1154.10 Verkürzungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1164.11 Güte und Bandbreite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1194.12 Richtcharakteristik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1214.13 Richtdiagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1224.13.1 Polar- und Kartesisches Diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1234.13.2 Horizontal- und Azimutaldiagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1274.13.3 Vertikal- und Elevationsdiagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1274.13.4 E- und H-Ebenen-Diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1274.13.5 Öffnungswinkel(Halbwertsbreite). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1274.13.6 Nebenzipfeldämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1284.13.7 Vor/Rück-Verhältnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1284.14 Polarisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1294.14.1 Lineare Polarisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1294.14.2 Zirkulare Polarisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1294.15 Antennenfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1304.16 Antennenrauschtemperatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1324.17 Kenngrößen von aktiven Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1334.18 Weitere Antennenkenngrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

5 Leitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1375.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1375.2 Leitungseigenschaften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1375.2.1 Wellenwiderstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1375.2.2 Leitermaterial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1385.2.3 Isolationsmaterial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1395.2.4 Verkürzungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1395.2.5 Dämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1395.3 Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1405.3.1 Technische Werte von Koaxialkabeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1415.3.2 Sonderformen von Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

9

Page 4: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

5.3.2.1 Twinaxialkabel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445.3.2.2 Triaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445.3.2.3 Strahlende Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445.3.2.4 HF-Flachbandkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1455.4 Eindrahtleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1455.5 Zweidrahtleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1465.6 Mehrdrahtleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1515.7 Streifenleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1525.8 Vorgänge auf Leitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1525.8.1 Grundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1525.8.2 Zusatzverluste durch Fehlanpassung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1565.8.3 Leitungen als Abstimmelement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1605.9 Messungen an Leitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1625.9.1 Messung des Wellenwiderstandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1625.9.2 Messung des Verkürzungsfaktors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1645.9.3 Messung der Leitungsdämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

6 Anpassung- und Transformationsglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1696.1 Direkte Antennenanpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1696.1.1 Delta-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1696.1.2 T-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1706.2 Anpassung mit einer Reaktanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1716.2.1 Parallel-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1716.2.2 Serienanpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1726.2.3 Gamma-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1726.3 Anpassung mit zwei Reaktanzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1736.3.1 L-Glied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1746.3.2 Omega-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1766.4 Anpassung mit drei Reaktanzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1776.4.1 Pi-Glied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1786.4.2 T-Glied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1786.4.3 Resonanzanpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1796.5 Anpassung mit vier Reaktanzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1806.5.1 Boucherot-Brücke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1806.6 Leitungstransformationen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1816.6.1 Viertelwellentransformator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1816.6.2 Exponentialtransformator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1826.6.3 Anpassleitungen (Stichleitungen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1826.7 Breitbandanpassungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1876.7.1 Einfache Kompensation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1876.7.2 Doppelte Kompensation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1886.7.3 Breitbandübertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1886.8 Allgemeine Transformationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1896.8.1 Serienschaltung-Parallelschaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1896.8.2 T-Schaltung – Pi-Schaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

7 Symmetrier- und Sperrglieder (Baluns) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1937.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1937.2 Grundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1947.3 Symmetrierglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1967.3.1 Übertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1967.3.1.1 Magnetkern-Übertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1977.3.1.2 Resonanz-Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1977.3.1.3 Resonanz-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1977.3.1.4 Leitungsübertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1977.3.1.5 Breitbandübertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

10

Page 5: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

7.3.2 Umwegleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2017.3.2.1 Halbwellen-Umwegleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2017.3.2.2 Reaktiv-Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2027.3.2.3 Phasentransformator. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2037.3.2.4 Carter-Umwegleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2037.3.2.5 Hybridring-Balun. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2037.3.3 Symmetrierschleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2047.3.3.1 EMI-Schleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2047.3.3.2 Pawsey-Schleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2047.3.3.3 Breitbandsymmetrierschleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2047.3.3.4 Potentialtransformator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2057.3.3.5 Rahmenbalun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2057.3.3.6 Schlitzbalun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2057.3.3.7 Offene Symmetrierschleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2057.3.3.8 Halbschalenbalun. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2067.3.3.9 DJ9HO-Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2067.3.3.10 ST-Leitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2067.3.4 Symmetrierbrücken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2067.3.4.1 Boucherot-Brücke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2077.3.4.2 Alford-Netzwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2077.3.5 Symmetriertöpfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2077.3.5.1 Halbwellen-Symmetriertopf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2077.3.5.2 Gefalteter Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2087.3.5.3 Kompensierter Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2087.4 Sperrglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2097.4.1 Resonanzsperren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2097.4.1.1 Radials. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2097.4.1.2 Viertelwellen-Sperrtopf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2097.4.1.3 Abgestimmter Kreis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2097.4.1.4 Integralbalun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2117.4.1.5 Offener Sperrtopf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2117.4.2 Breitbandsperren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2127.4.2.1 Bifilare Spule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2127.4.2.2 Kabeldrossel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2127.4.2.3 Ferritkerndrosseln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2137.4.3 Absorber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2147.4.3.1 Ferritabsorber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2147.4.3.2 Widerstandsabsorber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2157.4.3.3 Stahlwolleabsorber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2157.5 Sonderformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2167.5.1 Widerstandssymmetrierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2167.5.2 X/2-Schaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2167.5.3 Feldraum-Symmetrierung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2167.5.4 Resonator-Symmetrierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2167.5.5 Topfkreis-Symmetrierung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2177.5.6 Tapered Baluns . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2177.5.7 Kopplerbalun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2177.5.8 Halbwellensperre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2187.5.9 Faltdipolbaluns . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2187.5.10 Gamma-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2187.5.11 Omega-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2187.5.12 L-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2187.5.13 Kapazitätsbalun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2197.5.14 VK2ZAB-Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2197.5.15 Hybrid-Balun nach ZS1AN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2207.5.16 Clemens-Anpassung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

11

Page 6: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

7.5.17 DG7YBN-Speisung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2217.6 Messungen an Baluns . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2217.6.1 Messung der Balun-Transformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2217.6.2 Messung der Balun-Impedanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2217.6.2.1 Messung der Balun-Durchgangsimpedanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2217.6.2.2 Messung der Balun-Sperrimpedanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2227.6.3 Messung der Balun-Symmetrie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2227.6.4 Messung der Balun-Durchgangsdämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2237.6.5 Messung der Balun-Sperrdämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223

8 Ankopplungen und Anpassgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2278.1 Ankopplungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2278.1.1 Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2278.1.2 Kapazitive und induktive Kopplung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2278.1.3 Ankopplung angepasster Speiseleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2288.1.4 Ankopplung abgestimmter Speiseleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2308.2 Anpassgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2338.2.1 Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2338.2.2 Unsymmetrische Antennenkoppler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2338.2.2.1 Parallelkreis-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2338.2.2.2 Serienkreis-Tuner. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2348.2.2.3 L-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2348.2.2.4 Pi-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2368.2.2.5 T-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2368.2.2.6 Ultimate Transmatch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2388.2.2.7 SPC-Transmatch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2388.2.2.8 XMatch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2398.2.2.9 Z-Match . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2398.2.2.10 Freematch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2408.2.3 Symmetrische Antennenkoppler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2408.2.3.1 Symmetrische Resonanz-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2408.2.3.2 Symmetrische LC-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2418.2.3.3 S-Match . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2428.2.3.4 Unsymmetrische LC-Tuner mit Symmetrierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2428.3 Automatiktuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2448.3.1 Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2448.3.2 Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2448.3.3 Messglied. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2458.3.4 Selbstbau- und Fertiggeräte (Automatiktuner) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2468.4 Technische Daten von Anpassgeräten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

9 Horizontale HF-Monobandantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2499.1 Halbwellenantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2499.1.1 Halbwellendipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2499.1.1.1 Mittengespeister Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2559.1.1.2 Endgespeiste Halbwellenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2569.1.1.2.1 Zeppelin-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2569.1.1.2.2 Fuchs-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2589.1.1.2.3 Endgespeiste Dipole mit Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2599.1.1.3 Asymmetrisch gespeiste Halbwellenantenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2609.1.1.3.1 Windom-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2609.2 Mehrwellen-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2619.2.1 Ganzwellendipol (λ-Dipol) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2619.2.2 Ganzwellenantenne (λ-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2639.2.3 Verlängerter Doppel-Zepp (1,28-λ-Dipol). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2639.2.4 1,5λ-Dipol (3λ/2-Dipol) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266

12

Page 7: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

9.2.5 1,5λ-Antenne (3λ/2-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2669.3 Inverted-V-Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2679.3.1 Inverted-V-Halbwellendipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2679.4 Winkeldipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2689.4.1 Halbwellen-Winkeldipole. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2689.4.2 Ganzwellen-Winkeldipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2689.5 Gefaltete Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2699.5.1 Faltdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2699.5.2 Doppelfaltdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2719.5.3 Rückgefalteter Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2739.5.4 Mehrfach gefaltete Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2739.6 Schrägantennen (Slopers) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2739.6.1 Halbwellen-Sloper (Voll-Sloper) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2749.6.2 Viertelwellen-Sloper (Halb-Sloper) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2749.7 Kurzdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2759.7.1 Verlängerung durch Induktivitäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2759.7.2 Verlängerung durch Endkapazitäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2769.7.3 Kombinierte Verlängerung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2769.7.4 Spezialverlängerung (linear loading) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2769.8 Wendeldipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2779.9 Dipol-Sonderformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2789.9.1 Landstorfer-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2789.9.2 Extended Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2789.9.3 Extended Schleifendipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2789.9.4 Zickzack-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2789.9.5 Mäander-Dipol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2799.10 Dipolabstimmung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2809.11 Rundstrahlantennen für HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

10 Horizontale HF-Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28510.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28510.2 Symmetrisch gespeiste Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28510.2.1 Resonante Multiband-Dipolantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28510.2.1.1 Multibanddipol (Doppel-Zepp) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28510.2.1.2 Multibandwinkeldipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28710.2.1.3 Angepasster Multibanddipol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28710.2.2 Nichtresonante Multibanddipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28810.2.2.1 G5RV-Multibandantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28810.2.2.2 Verlängerter Multiband-Doppel-Zepp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29110.2.2.3 λ/3-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29210.2.2.4 Weitere Multibanddipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29210.3 Asymmetrisch gespeiste Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29210.3.1 Eindrahtgespeiste Multiband-Windom-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29310.3.1.1 VS1AA-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29310.3.2 Zweidrahtgespeiste Multiband-Windom-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29410.3.2.1 Zweibandantenne nach DL1BU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29410.3.2.2 Mehrbandantenne nach WA4PYG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29410.3.2.3 Zweifach-Windom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29510.3.2.4 Stromsummenantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29510.3.3 Koaxialgespeiste Multiband-Windom-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29610.3.3.1 FD-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29610.3.3.1.1 FD-Erweiterungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29710.3.3.2 Smithdom-Antennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30010.3.3.3 Carolina-Windom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30110.3.3.4 ON4AA-Windom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30110.4 Endgespeiste Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304

13

Page 8: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

10.4.1 Inverted-L-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30410.4.1.1 Nichtresonante L-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30510.4.1.2 Resonante L-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30610.4.2 Mehrband-Zepp-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30610.4.3 Mehrband-Fuchs-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30710.4.4 DL7AB-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30810.4.5 Endgespeiste Sperrkreis-Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30810.4.6 Multibandantenne mit UNUN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30910.5 Mehrfachdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31010.5.1 Parallele Mehrfachdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31010.5.2 Gefaltete Mehrbanddiople . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31210.5.2.1 Squashed Multibander . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31210.5.2.2 Morgain-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31210.5.2.3 Cobra-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31410.5.3 G3TPW CobWebb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31410.5.4 GM3VLB Mini-Delta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31410.6 Sperrkreisdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31510.6.1 Sperrkreise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31510.6.2 Allgemeine Sperrkreisdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31710.6.3 Besondere Sperrkreisdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31810.6.3.1 W3DZZ-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31810.6.3.2 HA5DM-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32110.6.3.3 K2GU-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32110.6.3.4 W8NX-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32110.6.4 Stub-Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32310.7 Mehrbandkurzdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32410.7.1 Zweibandkurzdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32410.7.2 DO-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32510.7.3 CWL-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32610.8 Mehrbandslopers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32710.9 Variable Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32810.9.1 Mechanisch veränderbare Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32810.9.1.1 Maßband-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32810.9.1.2 Slinky-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32810.9.2 Elektrisch veränderbare Dipole. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32910.9.2.1 Telget-Dipol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32910.9.2.2 SteppIR-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330

11 Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33511.1 Resonante Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33511.1.1 Resonater Langdraht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33611.1.2 V-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33711.1.2.1 Gestockte V-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33911.1.2.2 V-Stern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34011.1.2.3 Stumpfwinklige V-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34011.1.3 Offene Rhombusantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34111.1.4 Echolonantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34111.1.5 K4EF-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34211.2 Nichtresonante Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34311.2.1 Nichtresonanter Langdraht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34411.2.1.1 Beverage-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34611.2.1.2 Fischgrätenantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34811.2.2 Abgeschlossene V-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34911.2.2.1 Gestockter V-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34911.2.2.2 Abgeschlossene stumpfwinklige V-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35011.2.3 Rhombusantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350

14

Page 9: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

11.2.3.1 Sonderformen der Rhombusantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354

12 Breitbandantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35712.1 Bedämpfte Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35712.1.1 Dummy-Load-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35812.1.2 Bedämpfte Horizontalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35912.1.3 Bedämpfte Vertikalantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36012.1.4 Breitbandige Schleifenantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36212.1.5 TFD- und T2FD-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36212.1.6 D2T-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36412.2 Formbedingte Breitbandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36412.2.1 Breitbanddipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36612.2.1.1 Fächerdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36712.2.1.2 Flächendipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36812.2.1.3 Doppelkegeldipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36912.2.1.4 Schmetterlingsdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37012.2.1.5 Herzantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37012.2.1.6 Vivaldiantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37112.2.1.7 Breitbanddipol nach URØGT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37212.2.2 Breitbandmonopole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37212.2.2.1 Reusenantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37212.2.2.2 Diskonantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37312.2.3 Scimitarantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37612.3 Schaltungsbedingte Breitbandantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37712.3.1 Doppel-Bazooka-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37812.3.2 Breitbanddipol nach DJ1ZN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37912.3.3 Breitbanddipol nach VK3MI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38112.3.4 Breitbanddipol nach W2CQH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38112.3.5 Breitbanddipol nach AI1H . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38212.3.6 Breitbandfaltdipol nach K4VX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38412.3.7 Snyder-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385

13 Quer- und Längsstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38913.1 Querstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38913.1.1 Dipollinie (Kollineare Dipole) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38913.1.1.1 Franklin-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39413.1.2 Dipolzeile (Parallele Dipole) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39413.1.2.1 Shirleyantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39713.1.3 Kombinierte Querstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39713.1.3.1 Tannenbaumantenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39713.1.3.2 Sägezahnantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39813.1.3.3 Chireix-Mesny-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39813.1.3.4 Bruce-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39913.1.3.5 Sterba-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40013.1.3.6 Bi-Square. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40113.1.3.7 Lazy-H („Fauler Heinrich“) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40213.1.3.8 DJ4VM-Quad-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40413.1.3.9 Bobtail Curtain. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40513.1.3.10 Half-Square . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40513.1.3.11 Six-Shooter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40513.2 Längsstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40613.2.1 Bidirektionale Längsstrahler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40613.2.1.1 Zweielement Paralleldipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40613.2.1.2 W8JK-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40813.2.1.3 Lazy Quad (Faule Quad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41013.2.1.4 Mäanderförmige Antenne (Bell) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410

15

Page 10: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

13.2.2 Unidirektionale Längsstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41113.2.2.1 ZL-Spezial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41213.2.2.2 HB9CV-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41413.2.2.3 N7CL-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41613.2.2.4 Mäanderförmige Antenne (Standard) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41713.2.2.5 Mäanderförmige Antenne (Marconi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417

14 Schleifen-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42114.1 Kleine Schleifen-Antennen (Rahmen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42114.1.1 Wirkungsweise. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42114.1.2 Praktischer Aufbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42314.1.3 Strahlungseigenschaften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42814.1.4 Vorteile/Nachteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43014.1.5 Torusförmige Helix-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43114.1.6 Ferritantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43214.1.7 Halbe Magnetische Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43314.1.8 Magnetische Antennen für VHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43514.1.9 Magnetische Spezialantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43714.2 Große Schleifen-Antennen (Loops) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43814.2.1 Resonante Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43814.2.1.1 Halbwellen-Schleife. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43814.2.1.2 Ganzwellen-Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43914.2.2 Horizontale Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44114.2.3 Vertikale Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44314.2.3.1 Quadrat-Schleife (Quadloop) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44314.2.3.2 Rechteck-Schleife (Oblong) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44514.2.3.3 Dreieck-Schleife (Deltaloop) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44614.2.3.4 Kreis-Schleife (Ringloop) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45014.2.4 Verkürzte Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45114.2.4.1 HB9-Multiband-Deltaloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452

15 Kompaktantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45715.1 Allgemeines zu Kompaktantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45715.2 Biplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45715.3 CFA (Crosses Field Antenna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45815.4 CFL (Crossed Field Loop) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46015.5 Cone-Disk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46115.6 DDA (Dual Disk Antenna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46115.7 DLA (Dual Loop Antenna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46215.8 DLM (Distributed Loaded Monopole) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46215.9 EH-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46315.10 Isotronantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46515.11 MicroVert. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46615.12 Super-C-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468

16 Aktive Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47116.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47116.2 Grundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47116.3 Anwendungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47416.4 Bauanleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47616.5 Kommerzielle aktive Antennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47816.6 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479

17 Horizontale HF-Richtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48117.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48117.2 Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481

16

Page 11: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

17.2.1 Geschichte der Yagi-Uda-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48117.2.2 Monoband-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48217.2.2.1 Wirkungsweise der Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48217.2.2.2 Demensionierung und Optimierung der Yagi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48517.2.2.3 Aufbau der Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48717.2.2.4 Speisung der Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48917.2.2.4.1 Offset-Speisung der Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48917.2.2.4.2 Loop Feed Array (LFA) Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49017.2.3 Multibandbeams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49017.2.3.1 Sperrkreisbeams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49017.2.3.1.1 W3DZZ-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49017.2.3.1.2 Fritzel-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49317.2.3.1.3 Mosley-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49417.2.3.1.4 KLM-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49517.2.3.2 Multibandkreis-Beams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49617.2.3.2.1 G4ZU-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49617.2.3.2.2 VK2AOU-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49917.2.3.2.3 DL1FK-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50217.2.3.2.4 VK2AOU/DJ2UT-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50417.2.3.3 Verschaltete Yagis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50517.2.3.3.1 KN6OR-Zweiband-Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50517.2.3.3.2 W8FYR-Zweibandbeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50617.2.3.3.3 W4KFC-Zweiband-Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50617.2.3.4 Fullsizebeams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50717.2.3.4.1 DJ2UT-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50717.2.3.4.2 OptiBeam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50817.2.3.4.3 Force 12-Beam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50917.2.3.4.4 Titanex-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50917.2.4 Monoband-Minibeams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51017.2.4.1 X-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51017.2.4.2 G3LDO-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51117.2.4.3 Moxon-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51217.2.4.4 NØKHQ-Beam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51317.2.4.5 W1PLH-Minibeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51417.2.4.6 Sigma-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51417.2.4.7 Z-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51517.2.4.8 Helix-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51517.2.4.9 W8YIN-Minibeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51617.2.5 Multiband-Minibeams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51717.2.5.1 G4MH-Minibeam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51817.2.5.2 Hybrid-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51817.2.5.3 Fritzel-Minibeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51917.2.5.4 ZX-Yagi Mini-2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51917.2.5.5 Butterfly-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52017.2.5.6 VK2ABQ-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52117.2.5.7 VK2ABQ-Minibeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52317.2.5.8 K6FZ-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52317.2.5.9 Spiderbeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52417.2.5.10 Hexagonal-Beams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52517.2.5.10.1 Hex-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52517.2.5.10.2 Das reflektierte W . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52617.2.5.10.3 G3TXQ-Breitband-Hexbeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52717.2.6 SteppIR-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52717.3 Quad-Beams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52917.3.1 Geschichte der Cubical-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52917.3.2 Bauformen der Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529

17

Page 12: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

17.3.3 Dimensionierung der Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53117.3.4 Monoband-Quads. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53317.3.4.1 Bird-Cage-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53317.3.4.2 Swiss-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53517.3.4.3 German-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53817.3.4.4 UA3IAR-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53917.3.4.5 H-Double-Bay-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54017.3.5 Multiband-Quads . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54017.3.5.1 Dreiband-Quads (2 Elemente) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54017.3.5.1.1 VK2AOU-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54017.3.5.1.2 W4NNQ-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54417.3.5.1.3 CQ-PA-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54717.3.5.1.4 DJ4VM-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55017.3.5.1.5 DK4NA-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55317.3.5.1.6 Low-Base-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55417.3.5.1.7 Verspannte Dreiband-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55517.3.5.2 Mehrband-Quads (n Elemente). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55717.3.5.2.1 Dreiband-Quad (4 Elemente) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55817.3.5.2.2 Dreiband-Quad (3...5 Elemente) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55917.3.5.2.3 Fünfband-Quad (2 Elemente) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56017.3.6 Mini-Quads . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56117.3.6.1 G3YDX-Mini-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56217.3.6.2 Pfeiffer-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56217.4 Delta-Loop-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56317.4.1 Monoband-Delta-Loop. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56417.4.2 Multiband-Delta-Loop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56817.4.3 Mini-Delta-Loop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56917.5 Ring-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57017.5.1 Zweielement-Ring-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57017.5.2 Dreielement-Ring-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571

18 Erde/Erdnetz/Gegengewicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57718.1 Erdboden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57718.1.1 Bodenleitfähigkeit und Relative Dielektrizitätszahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57818.1.2 Erdbodenmessungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57918.2 Erdnetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58118.2.1 Erdnetzformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58118.2.2 Erdnetzverluste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58518.3 Gegengewicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58518.3.1 Gegengewichtsformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58718.4 Künstliche Erde (Erdleitungskoppler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 590

19 Vertikale HF-Monobandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59519.1 Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59519.2 Vertikalantennen, Antennenkenngrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59619.2.1 Strom- und Spannungsverteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59619.2.2 Antennenimpedanz und Strahlungswiderstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59719.2.2.1 Realteil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59819.2.2.2 Imaginärteilteil. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59919.2.3 Ersatzschaltbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60019.2.4 Richtfaktor und Gewinn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60019.2.5 Wirksame Höhe und Fläche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60119.2.6 Verkürzungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60219.2.7 Strahlungsdiagramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60219.2.7.1 Horizontaldiagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60319.2.7.2 Vertikaldiagramm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603

18

Page 13: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

19.2.7.3 Halbwertsbreite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60519.2.8 Antennenfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60519.3 Kurze Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60619.4 Viertelwellenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60819.4.1 Marconi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60819.4.2 Koaxialmonopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60919.4.3 Groundplaneantennen, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61119.4.3.1 Groundplane, Bemessung/Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61119.4.3.2 Triple-Leg-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61319.4.3.3 Groundplane, geerdet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61419.4.3.4 Groundplane, verkürzt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61519.4.3.5 Groundplane, verlängert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61719.4.3.6 Mehrleitergroundplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61819.5 Vertikale Halbwellenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62019.5.1 Vertikaler Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62019.5.1.1 Vertikaler Dipol, endgespeist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62119.5.2 Koaxialdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62219.5.3 Sperrtopfantenne, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62319.5.4 J-Antennen, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62419.5.4.1 Slim-Jim-Antennen, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62519.5.4.2 X-Pol-/Y-Pole-/Z-Pole-Antennen, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62619.5.6 Vertikaler Winkeldipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62619.6. 5λ/8-Vertikalantenne, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62719.7 Andere Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62919.7.1 Vertikalantennen, geerdet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62919.7.2 Vertikalantennen, gefaltet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63119.7.3 Vertikalantennen, gewendelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63219.8 Schwundmindernde Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63319.9 Vertikalpolarisierte L- und T-Antennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63319.9.1 L-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63419.9.2 T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63519.9.2.1 Optimierte T-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63519.9.2.2 Wirkungsvolle T-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636

20 Vertikale HF-Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64120.1 Mehrband-λ/4-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64120.1.1 Allband-Groundplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64120.1.2 Mehrelement-Groundplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64220.1.3 Sperrkreis-Groundplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64420.1.4 Multibandkreis-Groundplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64520.1.5 Spezielle Zweiband-Groundplane. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64920.2 Mehrband-λ/2-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64920.2.1 Allbandvertikaldipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64920.2.2 Sperrkreisvertikaldipol (endgespeist) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65020.3 Mehrbandvertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65220.3.1 Dreibandvertikalantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65220.3.2 Dreibandvertikalantenne nach WB1FSB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65220.3.3 Dreibandvertikalantenne nach LA1EI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65320.3.4 Dreibandvertikalantenne nach OD5CG. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65420.3.5 Vierbandvertikalantenne nach SP3PK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65520.3.6 Fünfbandvertikalantenne nach HB9ADQ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65620.4 Stub-Monopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65720.4.1 Hy-Tower. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65820.5 Sleeve-Monopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65920.5.1 OMTA-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66020.6 Allbandvertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 660

19

Page 14: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

20.6.1 Allbandreuse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66020.6.2 Miracle-Whip-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66120.6.3 SteppIR-Vertikalantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66220.7 Mehrband-T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66220.7.1 Multee-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66220.7.2 Vierband-T-Antenne nach DL2EO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66420.7.3 T-Vertikalstrahler für 80 m/40 m nach DK6ED . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 664

21 Spezialantennen für HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66721.1 CCD-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66721.2 DDRR-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66821.3 Drahtpyramide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67221.4 GAP-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67321.5 Hentenna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67521.6 KW-Hybridantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67621.7 Ministrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67721.8 Schlitzantennen HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67821.8.1 Notch-Antennen HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67821.8.2 Skelettschlitzantenne HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68021.9 NVIS-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68121.10 Ungewöhnliche Antennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68321.10.1 Baumantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68321.10.2 Boden-/Erdantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68421.11 TAK-tenna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687

22 Vertikale Richtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69122.1 Phasengespeiste Vertikalantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69122.1.1 Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69122.1.2 LF- und MF-Bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69222.1.3 HF-Bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69322.1.4 VHF- und UHF-Bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69422.2 Strahlungsgekoppelte Vertikalantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69622.2.1 Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69622.2.2 HF-Bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69722.2.3 VHF- und UHF-Bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69922.3 Rechteckantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 700

23 Rundstrahlantennen für VHF und UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70323.1 Vertikalpolarisierte VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70323.1.1 λ/4-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70323.1.1.1 Groundplane VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70323.1.1.2 Helikonantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70523.1.2 λ/2-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70523.1.2.1 Endgespeiste λ/2-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70723.1.2.1.1 Sperrtopfantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70723.1.2.1.2 J-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70823.1.2.1.3 λ/2-Antennen mit Anpassgliedern. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71123.1.2.2 Mittengespeiste λ/2-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71223.1.2.2.1 Koaxialdipol VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71323.1.2.2.2 λ/2-Antennen mit Sperrgliedentkopplung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71423.1.3 5λ/8-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71523.1.3.1 Endgespeiste 5λ/8-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71523.1.3.1.1 Ringo Ranger II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71623.1.3.2 Mittengespeiste 5λ/8-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71723.1.3.2.1 IsoPole-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71723.1.4 Kollineare Antennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 718

20

Page 15: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

23.1.5 Wendelantennen VHF/UHF (rund strahlend) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72023.1.6 Mehrbandvertikalantennen VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72223.2 Horizontal-polarisierte VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72323.2.1 Horizontale Dipole VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72323.2.1.1 Winkeldipol (V-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72423.2.1.2 Knickdipol (U-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72423.2.1.3 Ringdipol (Halo-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72423.2.1.4 Quadratdipol (Squalo-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72623.2.1.5 Dipoldreieck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72623.2.1.6 Dipolquadrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72723.2.1.7 Alford-Loop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72823.2.1.8 Drehkreuzantennen (Turnstile) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72823.2.1.8.1 Gerader Kreuzdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72923.2.1.8.2 S-förmiger Kreuzdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73123.2.1.8.3 Hakenförmiger Kreuzdipol (Swastika) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73223.2.2 Horizontale Schleifen VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73223.2.2.1 Ringschleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73223.2.2.2 Schleifendreieck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73323.2.2.3 Schleifenquadrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73423.2.2.4 Kleeblattantenne (Cloverleaf) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73423.2.2.5 Big-Wheel-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73523.2.2.6 Malteserkreuzantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73723.2.2.7 Eggbeaterantenn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73823.2.2.8 Doppelquadrundstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73923.2.3 Schlitzanordnungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74123.2.3.1 Rohrschlitzantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74123.2.3.2 Superturnstileantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74323.3 Zirkularpolarisierte VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74323.3.1 Zirkularpolarisation (ZP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74323.3.2 ZP-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74523.3.2.1 Lindenblad-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74623.3.2.2 Moxon-Rechteckpaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74723.3.2.3 ZP-Antenne nach Clapp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74723.3.2.4 ZP-Antenne nach Riblet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74823.3.2.5 ZP-Antenne nach Bogner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74823.3.2.6 ZP-Antenne nach Onnigian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74923.3.2.7 ZP-Antenne nach DuHamel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74923.3.2.8 ZP-Antenne nach Nikolayuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75023.3.2.9 ZP-Antenne nach Donovan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75023.3.2.10 ZP-Antenne nach Mahnad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75023.3.2.11 ZP-Antenne nach Huber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 751

24 Richtantennen für VHF und UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75724.1 Yagi-Uda-Antennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75724.1.1 Wirkungsweise und Gewinn von Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75724.1.2 Hinweise zum Selbstbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76124.2 Kurz-/Lang-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76524.2.1 Kurz-Yagi-Antennen für 2 m. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76524.2.1.1 Zweielement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76524.2.1.2 Dreielement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76624.2.1.3 Sechselement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76724.2.1.4 Neunelement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76824.2.2 Kurz-Yagi-Antennen für 70 cm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76824.2.2.1 Vierelement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76924.2.2.2 Sechselement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76924.2.3 Lang-Yagi-Antennen für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 769

21

Page 16: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

24.2.3.1 Sechselement-Lang-Yagi-Antenne (DL2RSX) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77024.2.3.2 Zehnelement-Lang-Yagi-Antenne (OK1DE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77324.2.3.3 Lang-Yagi-Serie von DL6WU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77424.2.3.4 Lang-Yagi-Serie von DK7ZB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77624.2.4 Lang-Yagi-Antennen für 70 cm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77824.2.4.1 Lang-Yagi-Serie von DL6WU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77924.2.4.2 Achtzehnelement-Breitband-Lang-Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78024.2.4.3 Lang-Yagi-Serie von DK7ZB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78024.2.5 Mehrband-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78324.2.5.1 Zweiband-Yagi nach DK7ZB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78324.2.5.2 Dreiband-Yagi nach DK7ZB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78424.3 Kreuz-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78624.4 Logarithmisch-periodische Antennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79124.4.1 Logarithmisch-periodische Dipolantenne (LPDA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79224.4.2 Logarithmisch-periodische V-Antenne (LPVA). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79824.4.3 Logarithmisch-periodische Yagi-Antenne (LPYA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79924.5 HB9CV-Antennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80024.5.1 HB9CV-Antenne für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80124.5.2 Erweiterte HB9CV-Antenne für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80124.5.3 HB9CV-Antenne für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80224.5.4 Erweiterte HB9CV-Antenne für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80324.5.5 Duoband-HB9CV-Antenne (2 m/70 cm) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80324.6 Quadantennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80424.6.1 Mehrelement-Quadantennen (VHF/UHF). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80424.6.2 Quagiantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80524.6.3 X-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80624.6.4 Duoband-Fensterquad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80724.6.5 DK7ZB-Quadlongantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80724.7 Moxon-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80824.8 Richtloopantennen für VHF/UHF. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80924.8.1 Einfache Richtloop für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80924.8.2 Deltaloopantennen für VHF/UHF. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80924.8.3 Ringbeam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81024.8.4 Quadixantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81124.9 Rhombusantennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81124.9.1 Rhombusantenne für VHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81124.9.2 Rhombusantenne für UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81324.10 Wendelantennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81324.11 Winkelreflektor-Antennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 818

25 Gruppenantennen und gestockte Antennen für VHF und UHF . . . . . . . . . . 82525.1 Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82525.1.1 Speisung von Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82625.1.2 Gruppenantennen mit Reflektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83025.1.3 Gruppenantennen mit Reflektorwänden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83125.1.4 Praxis der Gruppenantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83225.1.4.1 Zwölfelement-Gruppenantenne für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83225.1.4.2 Sechzehnelement-Gruppenantenne für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83325.1.4.3 Dreißigelement-Gruppenantenne für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83525.1.4.4 Zwölfelement-Gruppenantenne für 70 cm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83625.1.4.5 HB9CV-Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83625.2 Gestockte Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83825.2.1 Prinzip der Superposition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83925.2.2 Gruppenbildung mit optimalen Abständen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84025.2.3 Erregung von Yagi-Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84225.2.4 Praxis der Yagi-Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 843

22

Page 17: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

25.2.4.1 Gruppenanordnungen mit der Sechselement-Lang-Yagi nach DL2RSX . . . . . . . . 84425.2.4.2 Lang-Yagi-Gruppen für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84725.2.5 Sonderformen gestockter Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84725.2.5.1 Gestockte Yagi-Antenne Sechs-über-sechs nach OH2EW . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84825.2.5.2 Gestockte Kurz-Yagi Vier-über-vier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84925.2.5.3 DL7KM-Beam für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84925.2.5.4 DL7KM-Beam für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85225.3 Gestockte Quadantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85325.3.1 Cubical-Quad für VHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85325.3.2 Quadgruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85425.3.2.1 Zweifach-Quadgruppe für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85425.3.2.2 Vierfach-Quadgruppe für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85425.3.3 Doppelquadsysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85625.3.3.1 Doppelquad für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85625.3.3.2 Doppelquad für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85725.3.4 Doppelquadgruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85825.3.5 Vierfachquadsysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85925.3.5.1 Vierfachquad für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85925.3.5.2 Vierfachquad für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85925.3.6 Vierquadserie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86025.3.7 Fünfquadantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86125.3.8 Vorhang-Quadantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86125.4 Gestockte Loopantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86325.4.1 Doppelloops. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86325.4.2 Mehrfachloops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 864

26 Sonderformen bei VHF- und UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86726.1 DDRR-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86726.1.1 Viertelwellen-Ringantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86726.1.2 Halbwellen-Ringantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86726.1.3 DDRR-Antenne nach N3GUC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86726.2 Doppeltgefalteter Monopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86826.3 Drei-D-Faltloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86826.4 Duoband-Fensterquad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86926.5 Fraktale Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86926.5.1 Fraktale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86926.5.2 Geschichte der Fraktalen Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87026.5.3 Aufbau der Fraktalen Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87126.6 Inverted-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87226.6.1 Inverted-F-Antenne (IFA). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87226.6.2 Planar-Inverted-F-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87326.7 Mäanderantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87426.8 Ventenna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87526.9 Yagi-Sonderformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87526.9.1 Longbackfireantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87526.9.2 Shortbackfireantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87726.9.3 Cheap-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 878

27 Frequenzunabhängige Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88127.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88127.2 Theoretische Grundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88227.3 Logarithmisch-periodische Strukturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88527.4 Spiralantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88727.4.1 Planare Spiralantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88827.4.1.1 Archimedische Spiralantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88827.4.1.2 Logarithmische Spiralantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 888

23

Page 18: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

27.4.2 Konische Spiralantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89027.4.3 Sinuous-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89127.5 Logarithmisch-periodische Dipolantenne (LPDA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89227.6 Logarithmisch-periodische V-Antenne (LPVA). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89927.7 Logarithmisch-periodische Yagi-Antenne (LPYA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90027.8 Logarithmisch-periodische Monopolantenne (LPMA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90127.9 Logarithmisch-periodische Sonderantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90327.9.1 Extended Aperture LPDA (EALPDA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90327.9.2 Spiralförmige Rundstrahl-LPDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90327.9.3 Trichterförmige Rundstrahl-LPDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90427.9.4 Kreuzförmige Rundstrahl-LPDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904

28 Amateurfunkantennen für beweglichen Einsatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90928.1 Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90928.1.1 HF-Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90928.1.1.1 Mechanische Ausführung verkürzter Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91028.1.1.2 Elektrische Eigenschaften verkürzter Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91028.1.1.3 Verlängerungsspule für verkürzte Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91228.1.1.4 Anpassung verkürzter Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91428.1.1.5 Bemessungsangaben für verkürzte Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91728.1.1.6 Verkürzte Vertikalantennen mit verteilter Induktivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91828.1.1.7 Stromverteilung auf Verlängerungsspulen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91928.1.1.8 Antennenbefestigung (HF mobil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92128.1.2 VHF/UHF-Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92128.1.2.1 Antennenart (VHF/UHF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92228.1.2.2 Antennenbefestigung (VHF/UHF mobil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92328.1.2.3 Antennenkabellänge (VHF/UHF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92428.2 Portabelantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92428.2.1 HF-Portabelantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92428.2.2 VHF/UHF-Portabelantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92728.3 Amateurfunk-Peilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92828.3.1 Amateurfunkpeilen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92828.3.2 Fuchsjagd-Peilantennen (80 m) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92928.3.3 Fuchsjagd-Sendeantennen (80 m) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93328.3.4 Fuchsjagd-Peilantennen (2 m) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93428.3.5 Fuchsjagd-Sendeantennen (2 m) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93728.4 Maritimantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93728.4.1 Maritime Netze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93728.4.2 Segel-/Motorbootantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93828.4.3 HF-Erde auf Booten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94028.4.4 Blitzschutz auf Booten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 940

29 Antennen für den Hörfunk- und Fernsehempfang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94529.1 Wellenausbreitung in den Bereichen des AM-Hörfunks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94529.1.1 Ausbreitungseigenschaften der Langwellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94529.1.2 Ausbreitungseigenschaften der Mittelwellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94629.1.3 Ausbreitungseigenschaften der Kurzwellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94629.2 Empfangsantennen für Lang-, Mittel- und Kurzwelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94729.2.1 Lang- und Mittelwellen-Empfangsantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94829.2.1.1 L- und T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94829.2.1.2 Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94929.2.1.3 Ferritstabantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94929.2.2 Kurzwellen-Empfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95029.2.2.1 Breitbandempfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95129.2.2.2 SWL-Fächerantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95229.2.2.3 SWL-Sloperantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 953

24

Page 19: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

29.2.2.4 SWL-Sperrkreisantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95329.2.2.5 SWL-Windom-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95429.2.3 Aktivantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95429.3 FM-Empfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95429.3.1 FM-Rundempfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95529.3.2 FM-Richtempfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95529.3.2.1 Einelement-FM-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95529.3.2.2 Zweielement-FM-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95529.3.2.3 Dreielement-FM-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95629.4 VHF-Fernsehempfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95629.4.1 VHF-Fernseh-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95729.4.1.1 Vierelement-VHF-Fernseh-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95729.4.1.2 Sechselement-VHF-Fernseh-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95829.4.1.3 Achtelement-VHF-Fernseh-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95929.4.1.4 Neunelement-VHF-Fernseh-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95929.4.2 Gestockte VHF-Fernseh-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96029.4.3 VHF-Fernseh-Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96229.5 UHF-Fernsehempfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96329.5.1 UHF-Fernseh-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96329.5.2 UHF-Fernseh-Reflektorwand-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96329.5.3 UHF-Fernseh-Winkelreflektor-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96629.5.4 Logarithmisch-periodische UHF-Fernsehantenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96629.6 Weitere Empfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96729.6.1 Stationäre Innenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96729.6.1.1 Gehäuseantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96729.6.1.2 Zimmerantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96729.6.2 Mobile Empfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96829.6.2.1 Autoradioantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96929.6.2.2 Mobile TV-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97129.6.2.3 Integrierte Antennensysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97229.7 DVB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97229.7.1 DVB-T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97229.7.1.1 DVB-T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97329.7.2 DVB-H. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97429.7.2.1 DVB-H-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97529.7.3 DVB-S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97529.7.3.1 Satelliten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97629.7.3.2 DVB-S-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97829.7.3.3 Ausrichtung der Satellitenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 980

30 Antennen für 160 m, 11 m und 6 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98330.1 Infos zum 160-m-Band . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98330.1.1 Antennen für 160 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98330.1.1.1 Horizontalantennen für 160 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98330.1.1.2 Empfangsantennen für 160 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98630.1.1.3 Vertikalantennen für 160 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98730.2 Infos zum 11-m-Band . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99130.2.1 Antennen für 11 m (CB-Antennen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99230.2.1.1 Gewinn von CB-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99230.2.1.1.1 Gewinnangaben bei CB-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99230.2.1.1.2 Praktische Gewinnberechnungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99330.2.1.2 Vertikalantennen für 11 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99430.2.1.2.1 CB-Basisantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99530.2.1.2.2 CB-Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99630.2.1.3 Richtantennen für 11 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99830.2.1.4 Andere Antennen für 11 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 999

25

Page 20: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

30.3 Infos zum 6-m-Band . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99930.3.1 Antennen für 6 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99930.3.1.1 Horizontalantennen für 6 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99930.3.1.2 Richtantennen für 6 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1002

31 Antennenmessgeräte, Messungen, Messzubehör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100931.1 Antennenmessgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100931.1.1 Strommesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100931.1.1.1 Thermoumformer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100931.1.1.2 Stromwandler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101031.1.1.3 Gleichrichter-Strommesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101131.1.1.4 Mantelwellen-Strommesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101131.1.2 Spannungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101131.1.3 Leistungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101231.1.3.1 Abschlussleistungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101231.1.3.2 Endleistungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101331.1.3.3 Durchgangsleistungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101431.1.4 Resonanzmesser (Dipmeter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101431.1.4.1 Röhren-Dipmeter (Grid-Dipper) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101431.1.4.2 Grid-Dipmeter für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101631.1.4.3 Kombinierte Grid-Dipmeter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101631.1.4.4 Halbleiter-Dipmeter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101731.1.5 Stehwellenmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101931.1.5.1 Reflektometer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102031.1.5.1.1 Frequenzabhängige Reflektometer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102231.1.5.1.2 Frequenzunabhängiges Reflektometer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102531.1.5.2 VSWR-Messbrücken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102531.1.6 Impedanzmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102831.1.6.1 Impedanzmessbrücken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102831.1.6.1.1 Antennascope . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102831.1.6.1.2 Matchmaker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103031.1.6.2 Antennenrauschbrücke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103131.1.6.3 3-M-Impedanzmesseinheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103331.1.7 Messleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103331.1.8 Analysatoren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103531.1.8.1 Skalare Analysatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103531.1.8.2 Vektorielle Analysatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103531.1.9 Feldstärkemesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103631.2 Messungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103831.2.1 Resonanzmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103831.2.2 Anpassungsmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103931.2.2.1 Messungen mit Reflektometer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103931.2.2.2 Messungen mit VSWR-Brücken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104031.2.3 Eingangswiderstandsmessung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104031.2.4 Leitungsmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104231.2.5 Gewinnmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104431.2.5.1 Messstrecke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104431.2.5.2 Vergleichsgewinnmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104531.2.5.3 Absolutgewinnmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104631.2.6 Modellmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104831.3 Messzubehör. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104931.3.1 Dämpfungsglieder/Eichleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104931.3.2 Anpassglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105231.3.3 Verteiler/Summierer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105331.3.3.1 Resistive Verteiler/Summierer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105331.3.3.1.1 Zweifachverteiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1053

26

Page 21: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

31.3.3.1.2 Dreifachverzweigung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105431.3.3.1.3 Vierfachverzweigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105431.3.3.2 Reaktive Verteiler/Summierer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105531.3.3.2.1 0°-Verteiler (0°-Hybrid) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105531.3.3.2.2 90°-Verteiler (90°-Hybrid) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105631.3.3.2.3 180°-Verteiler (180°-Hybrid) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105631.3.4 Abschlusswiderstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105731.3.4.1 Messwiderstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105731.3.4.2 Lastwiderstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105731.3.4.2.1 Lampen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105731.3.4.2.2 Leistungswiderstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105831.3.5 Antennennachbildungen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105931.3.6 Absorber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1059

32 Symbolische Methode, Ortskurven, Kreisdiagramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106532.1 Symbolische Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106532.1.1 Sinusförmige Wechselgrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106532.1.1.1 Zeitlicher Verlauf von sinusförmigen Wechselgrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106532.1.1.2 Komplexe Darstellung sinusförmiger Wechselgrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106532.1.2 Komplexe Zahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106632.1.2.1 Gaußsche Zahlenebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106632.1.2.2 Darstellung komplexer Zahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106732.1.3 Komplexer Widerstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106832.2 Ortskurven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106932.3 Kreisdiagramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107032.3.1 Buschbeck-Diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107132.3.2 Smith-Diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107232.3.3 Carter-Diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107332.4 Arbeiten mit dem Smith-Diagramm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107432.4.1 Normierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107532.4.2 Dehnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107532.4.3 Umwandlung von Widerständen in Leitwerte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107532.4.4 Widerstandstransformationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107932.4.4.1 Reihenschaltung von Widerständen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107932.4.4.2 Parallelschaltung von Widerständen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108032.4.4.3 Transformation mit zwei Blindwiderständen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108232.4.5 Leitungstransformationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108432.4.5.1 Reflexionsfaktor und Welligkeit einer Leitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108432.4.5.2 Eingangswiderstand einer Leitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1085

33 Praktischer Antennenbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108933.1 Werkstoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108933.1.1 Metalle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108933.1.2 Kunststoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109233.2 Korrosion/Korrosionsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109433.2.1 Korrosion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109433.2.2 Korrosionsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109533.2.2.1 Aktiver Schutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109533.2.2.2 Passiver Schutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109533.3 Sicherheit von Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109633.3.1 Belastung/Festigkeit von Antennenmaterial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109633.3.2 Statik von Antennenmasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109733.3.3 Mechanische Sicherheit von Antennenanlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109833.3.4 Elektrische Sicherheit von Antennenanlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109933.4 Antennenmaterial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110033.4.1 Antennenleiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1100

27

Page 22: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

33.4.1.1 Antennendrähte/-litzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110033.4.1.2 Antennenrohre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110333.4.2 Abspannseile. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110333.4.2.1 Drahtseile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110433.4.2.2 Kunststoffseile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110533.4.3 Abspannzubehör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110833.4.4 Antennenverbinder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111033.4.5 Spulen, Kondensatoren und Schwingkreise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111133.5 Antennenmasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111333.5.1 Masten/Rohre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111333.5.1.1 Gittermasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111333.5.1.2 Rohrmasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111533.5.1.3 Schiebemasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111533.5.1.4 Steckmasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111733.5.1.5 Teleskopmasten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111733.5.2 Mast- und Montagezubehör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111833.5.3. Mastaufstellung, -befestigung und -abspannung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112033.5.3.1 Mastaufstellung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112033.5.3.2 Mastbefestigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112033.5.3.3 Mastabspannung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112033.5.4 Masten als Strahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112033.6 Rotoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112033.6.1 Technische Daten von Rotoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112033.6.2 Hersteller von Rotoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112133.6.3 Rotorzubehör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112233.7 Antennenaufbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112233.8 Errichtung von Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112433.8.1 Antennenvorschriften. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112433.8.2 Genehmigungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112533.8.3 Antrag zur Errichtung einer Außenantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112633.8.4 Antennenvertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112833.8.5 Versicherung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1128

34 Blitzschutz, Erdung und Überspannungsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113334.1 Historische Entwicklung von Blitz- und Überspannungsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . 113334.2 Blitz-/Erdungs- und Überspannungsbegriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113434.2.1 Blitz- und Blitzschutzbegriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113434.2.2 Erdungs- und Korrosionsbegriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113534.2.3 Ableiter- und Überspannungsbegriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113734.3 Blitz- und Erdungsgrundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113834.3.1 Blitz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113834.3.1.1 Entstehung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113934.3.1.1.1 Blitztypen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113934.3.1.2 Wirkungen und Schäden von Blitzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113934.3.2 Erdung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114034.3.2.1 Werkstoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114034.3.2.2 Korrosion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114034.3.2.3 Erdungsmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114134.4 Überspannungsschutzgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114434.4.1 Überspannungsableiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114434.4.1.1 Funkenstrecken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114533.4.1.2 Koaxialableiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114533.4.1.2.1 Breitbandige Koaxialableiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114533.4.1.2.2 Schmalbandige Koaxialableiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114834.4.1.3 Steuerleitungsableiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114934.4.1.4 Gasableiterpatronen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1149

28

Page 23: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

34.4.2 Überspannungsbegrenzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115134.4.2.1 Varistoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115134.4.2.2 Dioden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115134.4.3 Überspannungsstufenschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115234.4.4 Überspannungsadapter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115234.5 Blitzschutz-Anwendungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115434.5.1 Blitzschutz von Personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115434.5.2 Blitz-/Überspannungsschutz von Antennensystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115434.5.2.1 Blitz-/Überspannungsschutz von Empfangsanlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115534.5.2.2 Blitz-/Überspannungsschutz von Funkanlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115634.5.2.2.1 Schutz von Funkanlagen mit Dachmasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115734.5.2.2.2 Schutz von Funkanlagen mit freistehenden Masten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115734.5.2.2.3 Blitzschutz bei selbststrahlenden Sendemasten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115934.6 Blitzschutz-Bestimmungen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1159

35 Sonderantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116535.1 Stationäre Sonderantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116535.1.1 Rundfunk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116535.1.1.1 LW- und MW-Sendeantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116535.1.1.2 Kurzwellen-Sendeantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116635.1.1.3 UKW- und TV-Sendeantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116935.1.2 Mobilfunk-Basisstationsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117035.1.3 Funkpeilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117335.1.3.1 Historische Entwicklung Funkpeilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117335.1.3.2 Peilverfahren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117335.1.3.2 Peilerantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117635.1.4 Radar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117635.1.4.1 Historische Entwicklung des Radars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117735.1.4.2 Radarverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117735.1.4.2.1 Radarfrequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117735.1.4.2.2 Radargeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117735.1.4.2.3 Radaranlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117835.1.4.3 Radarantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117935.1.4.3.1 Parabolantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117935.1.4.3.2 Phased Array Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117935.1.5 Richtfunk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117935.1.5.1 Richtfunkantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117935.1.5.1.1 Umlenkantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118135.1.5.1.2 Periskopantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118235.2 Mobile Sonderantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118335.2.1 Mobilfunk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118335.2.1.1 Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118535.2.1.2 „Handy“-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118735.2.2 Seefunk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118835.2.2.1 Schiffs-Kommunikationsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118835.2.2.2 Weitere Schiffs-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118835.2.3 Flugfunk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119035.2.3.1 Flug-Kommunikationsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119135.2.3.2 Flug-Navigationsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119235.2.3.3 Flug-Identifikationsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119235.3 Portable Sonderantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119235.3.1 Aufsteckantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119235.4 Scannerantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119335.4.1 Aufsteckantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119335.4.2 Innenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119435.4.3 Außenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1194

29

Page 24: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

36 Mikrowellenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119736.1 Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119736.1.1 Zweielement-Yagis für 23 cm und 13 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119736.1.2 Vierelement-Yagi für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119736.2 Loop-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119836.2.1 Loop-Yagi für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119836.2.2 Loop-Yagi für 13 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119936.3 Quadantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119936.3.1 Doppelquadantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119936.3.1.1 Doppelquad für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119936.3.1.2 Doppelquad für 13 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120036.3.2 Vierfachquadantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120036.3.2.1 Vierfachquad für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120036.3.2.2 Vierfachquad für 13 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120036.4 Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120136.4.1 Sechselementgruppe für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120136.4.2 Sechselementgruppe für 13 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120136.4.3 Vierzigelementgruppe für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120236.5 Wendelantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120236.5.1 Wendelantenne für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120336.5.2 Quadrifilar-Helixantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120436.6 Reflektorantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120536.6.1 Reflektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120536.6.2 Spiegelantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120636.6.2.1 Dipol vor Reflektorebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120636.6.2.2 Reflektorwand-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120736.6.2.3 Eckenreflektor-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120836.6.2.3.1 Winkelreflektor-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120936.6.2.3.2 Drei-D-Eckenreflektor-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120936.6.2.4 Parabolantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121136.6.2.4.1 Rotationsparaboloid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121136.6.2.4.2 Offsetantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121236.6.2.4.3 Cassegrain-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121236.6.2.4.4 Gregory-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121336.6.3 Erreger (Primärstrahler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121336.6.3.1 Hohlleiterantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121336.6.3.2 Dipolringantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121336.6.4 Leitscheibenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121436.6.5 Passive Reflektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121436.6.5.1 Radarquerschnitt (RCS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121436.6.5.2 Retroreflektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121636.6.5.3 Radartäuschung (Düppel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121736.7 Schlitzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121736.7.1 Ebene Schlitzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121836.7.2 Rohrschlitzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121836.7.3 Skelettschlitzantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121936.7.4 Hohlleiter-Schlitzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121936.8 Hornantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122036.8.1 Hohlleiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122136.8.2 Sektorhorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122236.8.3 Pyramidenhorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122336.8.4 Kegelhorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122436.8.5 Doppelsteghorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122436.8.6 Rillenhorn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122536.9 Linsenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1225

30

Page 25: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

36.9.1 Konvexe Verzögerungslinse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122536.9.2 Konkave Beschleunigungslinse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122636.9.3 Fresnel-Linse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122736.9.4 Luneburg-Linse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122736.9.5 Rotman-Linse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122836.10 Mikrostripantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122836.10.1 Patchelement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122836.10.2 Patchgruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122836.11 Dielektrische Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122936.11.1 Dielektrische Rohrstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122936.11.2 Dielektrischer Stielstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1229

37 Antennenzubehör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123537.1 Koaxiale Steckverbinder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123537.1.1 Allgemein. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123537.1.2 Steckertypen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123637.1.2.1 Betriebsstecker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123637.1.2.2 Miniaturstecker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123937.1.2.3 Messstecker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124137.2 Antennenschalter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124337.2.1 Koaxialschalter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124337.2.2 Koaxialrelais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124337.2.3 Halbleiterschalter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124437.3 Vorverstärker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124537.3.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124537.3.2 Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124537.3.2.1 Rauschen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124537.3.2.2 Intermodulation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124737.3.2.3 Intercept-Punkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124837.3.2.4 1-dB-Kompressionspunkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125037.3.2.5 Dynamikbereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125037.3.3 Systemdaten von Empfangsanlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125037.3.3.1 KW-Anlage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125037.3.3.2 UKW-Anlage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125137.3.4 Antennenverteiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125237.4 Antennenweichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125337.4.1 Frequenzweichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125337.4.1.1 Diplexer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125337.4.1.2 Triplexer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125537.4.2 Kanalweichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125637.4.2.1 Duplexer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125737.5 Wetterschutz (Radom) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1257

38 Antenneninformationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126138.1 Allgemeine Antenneninformationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126138.1.1 Grundregeln für Anfänger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126138.1.2 Fehler beim Antennenbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126238.1.3 Optimale Antennenhöhe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126338.1.4 Antennen und ihre Umgebung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126438.2 HF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126638.2.1 Die beste Antenne für DX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126638.2.2 Gewinnangaben bei HF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126738.2.3 Betrachtungen zu Beamantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126838.2.4 Kurzwellenausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127038.3 VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127438.3.1 Polarisation der VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1274

31

Page 26: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

38.3.2 Aufbau und Einsatz von VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127538.3.3 Auswahl einer VHF/UHF-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127638.3.4 Die Wahrheit über VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127738.4 Referenzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127838.4.1 Gewinnstandard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127938.4.2 Referenzantennen für VLF-HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127938.4.3 Referenzantennen für VHF/UHF. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128038.4.4 Referenzantennen für Mikrowellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1284

39 EMV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128739.1 Begriffsdefinition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128739.2 Ausbreitung und Messung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128939.3 EMV-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129039.4 EMV-Normung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129139.5 Störungen und störende Beeinflussungen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129439.5.1 Funkstörungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129439.5.2 Störungen von Geräten und Anlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129439.6 Filter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129539.6.1 Tiefpass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129839.6.2 Hochpass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129939.6.3 Bandpass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130139.6.4 Bandsperre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130139.7 Entstörmittel für Amateurfunksender . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130239.7.1 Tiefpassfilter für QRP-Sender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130239.7.2 Zweifachtiefpassfilter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130339.7.3 Dreifachtiefpassfilter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130439.7.4 Mantelwellensperre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130539.7.5 Tiefpassfilter für VHF-Sender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130539.8 Entstörmittel für Geräte der Unterhaltungselektronik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130839.8.1 Tiefpassfilter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130939.8.2 Hochpassfilter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130939.8.3 RF-Trenntransformator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131039.8.4 RF-Stichleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131139.8.5 RF-Notchfilter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131239.8.6 Andere Entstörmittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131239.8.6.1 Netzdrossel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131339.8.6.2 Lautsprecherdrossel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131339.8.6.3 Entstörglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131339.9 Störungssuche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131439.9.1 Suche nach beeinflussbaren Geräten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131439.9.2 Suche nach störenden Geräten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131539.10 Ferrite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1315

40 EMVU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131940.1 Elektromagnetische Strahlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131940.1.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131940.1.2 Spektrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132040.1.3 Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132140.1.4 Wirkungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132240.1.5 Grenzwerte und Mindestabstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132540.1.6 Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132640.2 Messung der elektromagnetischen Strahlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132740.2.1 Fernfeldmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132740.2.1.1 Feldstärkemesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132840.2.1.2 Messantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132940.2.2 Nahfeldmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1330

32

Page 27: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

40.2.2.1 Nahfeldstärkemesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133040.2.3 Strahlungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133140.3 Hinweise für Messung und Berechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133240.3.1 Praktische Hinweise für die Messung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133340.3.2 Praktische Hinweise für die Berechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133340.3.2.1 EIRP-Berechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133340.3.2.2 Feldstärkegrenzwerte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133440.3.2.3 Ermittlung des Sicherheitsabstandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133540.3.2.4 Berücksichtigung der Winkeldämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133640.4 Normung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133840.4.1 Organisationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133840.4.2 Vorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1339

41 Programme (Software). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134341.1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134341.2 Softwareeinteilung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134341.3 Allgemeine Programme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134541.4 Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134741.4.1 Antennenanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134741.4.2 Erste Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134841.4.3 Ältere Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134841.4.4 Neuere Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135041.4.5 Andere Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135341.4.6 Freeware Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135441.4.7 Professionelle Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135641.5 Ausbreitungsprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135641.6 EMVU-Programme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1363

42 Literaturverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136942.1 Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136942.2 Antennenbücher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137042.3 Antennenberichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138342.4 Antennentagungsberichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138642.5 Fachzeitschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138942.6 Amateurfunkzeitschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1391

43 Anhang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139343.1 Frequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1393

Tab. 43.1.1 Frequenzen und Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1393Tab. 43.1.2 Amateurfunkfrequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1394Tab. 43.1.3 Rundfunkfrequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1395Tab. 43.1.4 KW-Rundfunkfrequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1396Tab. 43.1.5 ISM-Frequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1396Tab. 43.1.6 Hohlleiterfrequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1397Tab. 43.1.7 Mikrowellen-Spektrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1398

43.2 Kanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1399Tab. 43.2.1 Amateurfunk-Kanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1399Tab. 43.2.2 CB-Funk-Kanäle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1400Tab. 43.2.3 Freenet-Kanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1401Tab. 43.2.4 SRD-Kanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1401Tab. 43.2.5 PMR-/DMR-Kanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1402Tab. 43.2.6 Europäische Fernsehkanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1403

43.3 Antennenlängen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1406Tab. 43.3.1 Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1406

43.4 Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1408Tab. 43.4.1A Koaxialkabel - US-Standardtypen neu (Spezifikation) . . . . . . 1408

33

Page 28: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

Tab. 43.4.1B Koaxialkabel - US-Standardtypen neu Dämpfung). . . . . . . . . . 1409Tab. 43.4.2 Koaxialkabel - US-Standardersatztypen . . . . . . . . . . . . . . . . 1410Tab. 43.4.3 Koaxialkabel - neuere Typen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1411

43.5 Internationales Einheitensystem SI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1412Tab. 43.5.1A SI-Basiseinheiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1412Tab. 43.5.1B Ergänzende SI-Einheiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1412Tab. 43.5.2 Einheiten-Vorsätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1412Tab. 43.5.3 Abgeleitete SI-Einheiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1413

43.6 Umrechnungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1414Tab. 43.6.1 Frequenz/Wellenlänge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1414Tab. 43.6.2 dB/Strom-Spannung/Leistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1415Tab. 43.6.3 Leistungstabelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1417Tab. 43.6.4 Welligkeit s/Reflexionsfaktor r/Rückflussdämpfung a . . . . . . 1418Tab. 43.6.5 Leistung/Spannung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1418Tab. 43.6.6 Feldstärke/Leistungsdichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1419

43.7 UK-/US-Tabellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1421Tab. 43.7.1 UK- und US-Einheiten/Metrische Einheiten . . . . . . . . . . . . . . 1421Tab. 43.7.2 Zollbruchteile/Millimeter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1421Tab. 43.7.3 Fuß + Zoll/Meter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1422Tab. 43.7.4 US- und UK-Drahtlehren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1423

43.8 Konstanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1424Tab. 43.8.1 Physikalische Konstanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1424Tab. 43.8.2 Mathematische Konstanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1424

43.9 Abkürzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1425Tab. 43.9.1 Dezibelabkürzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1425Tab. 43.9.2 Ländercodes für Patente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1426

43.10 Diagramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1428

44 Nachtrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1433Zu Kap. 1.1.2 Allgemeine Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1433Zu Kap. 1.1.3 Mathematische Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1433Zu Kap. 1.1.5 Koordinatensysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1433Zu Kap. 1.1.6 Maxwellsche Gleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1433Zu Kap. 1.1.7 Poyntingscher Vektor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1434Zu Kap. 1.1.8 Reziprozitätstheorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1434Zu Kap. 1.3.2 Feldwellenwiderstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1434Zu Kap. 1.3.3 Antennenfeldzonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1434Zu Kap. 2.4.1 Mögel-Dellinger-Effekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1434Zu Kap. 2.5 Wellenausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1434Zu Kap. 2.10.1 Sporadic-E . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1434Zu Kap. 2.10.8 Erde/Mond/Erde (EME) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1434Zu Kap. 2.13 Funkprognosen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435Zu Kap. 2.13.4 K- und A-Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435Zu Kap. 2.13.5 Grenzfrequenzen (f0F2/MUF/LUF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435Zu Kap. 2.15 Freiraumausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435Zu Kap. 2.3.3 Sonnenflecken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435Zu Kap. 4 Antennenkenngrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435Zu Kap. 4.6 Richtfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435Zu Kap. 4.7 Gewinn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435Zu Tabelle 4.1 Antennentabelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1435Zu Kap 4.7.1 Strahlungsleistungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1436Zu Kap. 4.10 Verkürzungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1436Zu Kap. 4.11 Güte und Bandbreite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1436Zu Kap. 4.12 Richtcharakteristik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1437Zu Kap. 4.15 Antennenfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1437Zu Kap. 4.16 Antennenrauschtemperatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1437

34

Page 29: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

Zu Kap. 5 Leitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1437Zu Kap. 5.1 Eindrahtleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1437Zu Kap. 5.5 Zweidrahtleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1438Zu Kap. 5.8 Vorgänge auf Leitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1438Zu Kap. 6.3.1 L-Glied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1439Zu Kap. 6.4.1 Pi-Glied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1439Zu Kap. 6.7.3 Breitbandübertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1439Zu Kap. 7.1 Einführung (Baluns) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1439Zu Kap. 7.3.1 Übertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1439Zu Kap. 7.3.1.4 Leitungsübertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1440Zu Kap. 7.3.2 Umwegleitungen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1440Zu Kap. 7.3.2.1 Halbwellenumwegleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1440Zu Kap. 7.3.3.1 EMI-Schleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1440Zu Kap. 7.4 Sperrglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1440Zu Kap. 7.4.2.2 Kabeldrossel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441Zu Kap. 7.5.10 Gamma-Anpassung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441Zu Kap. 8.2 Anpassgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441Zu Kap. 8.2.3 Symmetrische Antennenkoppler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441Zu Kap. 9.1.1.2.3 Endgespeiste Dipole mit Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441Zu Kap. 9.3 Inverted-V-Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441Zu Kap. 9.5.1 Faltdipol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441Zu Kap. 9.8 Wendeldipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441Zu Kap. 10.4 Endgespeiste Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1441Zu Kap. 10.4.6 Multibandantennen mit Unun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1442Zu Kap. 10.6.1 Sperrkreise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1442Zu Kap. 11 Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1442Zu Kap. 11.2.1.1 Beverage-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1442Zu Kap. 12.2.2.2 Diskonantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1442Zu Kap. 13.2.2.1 ZL-Spezial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1442Zu Kap. 14.1 Kleine Schleifenantennen (Rahmen). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1442Zu Kap. 14.1.9 Magnetische Spezialantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1442Zu Kap. 14.2.3 Vertikale Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1442Zu Kap. 17.1 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1443Zu Kap. 17.2 Yagi-Beams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1443Zu Kap. 17.2.1 Geschichte der Yagi-Uda-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1443Zu Kap. 17.2.2.2 Dimensionierung…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1443Zu Kap. 17.2.2.4.2 Loop Fed Array (LFA) Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1443Zu Kap. 17.2.3.1.2 Fritzel-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1443Zu Kap. 17.2.3.1.4 KLM-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1443Zu Kap. 17.2.4.3 Moxon-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1443Zu Kap. 17.3.2 Multiband-Beams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1443Zu Kap. 18.3 Gegengewicht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1444Zu Kap. 18.3.1 Gegengewichtsformen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1444Zu Kap. 19.2 Vertikalantennen, Antennenkenngrößen . . . . . . . . . . . . . . . . 1444Zu Kap. 19.3 Kurze Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1444Zu Kap. 19.5.2 Koaxialdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1444Zu Kap. 19.5.4 J-Antennen, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1444Zu Kap. 19.7.3 Vertikalantennen, gewendelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1444Zu Kap. 19.9.2 T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1444Zu Kap. 20.4.1 Hy-Tower . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 20.7 Mehrband-T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 21.2 DDRR-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 22 Vertikale Richtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 23.1.2.1.2 J-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 23.1.2.2.1 Koaxialdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 23.2 Horizontalpolarisierte VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . 1445

35

Page 30: Inhaltsverzeichnis Muster Uli - darcverlag.de · 2.7 LF-/MF-Ausbreitung ..... 69 2.8 HF-Ausbreitung..... 69

Zu Kap. 23.2.1.3 Ringdipol (Halo-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 23.2.2.5 Big-Wheel-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 24 Richtantennen für VHF und UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 24.2 Kurz-/Lang-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 24.2.1 Kurz-Yagi-Antennen für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 24.5 HB9CV-Antennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445Zu Kap. 24.7 Moxon-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 27.5 Logarithmisch-periodische Dipolantenne (LPDA) . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 27.6 Logarithmisch-periodische V-Antenne (LPVA) . . . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 28.1.1 HF-Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 28.4 Maritimantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 30.2 11-m-Band . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 30.3.1.2 Richtantennen für 6 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 31.1.5.1 Reflektometer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 31.2.5 Gewinnmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 32 Symbolische Methode und Kreisdiagramme . . . . . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 32.3.2 Smith-Diagramm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 33.4.1.1 Antennendrähte/Antennenlitzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1446Zu Kap. 34.3.2.3 Erdungsmessung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1447Zu Kap. 36.8 Hornantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1447Zu Kap. 37.2.1 Koaxialschalter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1447Zu Kap. 43.4 Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1447

Index Schlagwortverzeichnis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1451Personenverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1476Firmenverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1479

36