A l Ta B a s h

Äle bernichä aj elek xyjal ghyna bu-lyp torghan gazetabyz dönja da kürde, ul ghyna da tügel: Alman ile, Tatarstan, Bashqorstostan, Rossija häm dönjanyng bashqa chitlärenä taralyp ta ölgerde.

Äjje, bernichä aj elek Alman ilendä jashäüche tatarlarny häm bashqortlarny tarixi Vatannary, tughan illäre belän shu-laj uq bashqa illerdä jäshäwche qärdäsh-läre belän bäjläp toruchy ber gazeta bul-dyru fikere tughan ide bezdä. Nihajat, ul xyjalybyz tormyshqa ashty. Dulqynlanyp gazetabyznyng „Janga michtän chyqqan“ berenche sanyn qulybyzgha alabyz.... Uquchy nichek qabul itär any? Ul anyng küngelenä xush kilerme? Bezgä ozaq kötärgä tury kilmäde. Dönjanyng törle chitlärendä jashäüche uquchylarybyz-dan bezgä qotlaular, gazetabyzgha qa-rata ungaj fikerlär kilä bashlady. Beren-chelärdän bulyp bezne duslarybyz – Alman ilendäge Kyrym tatarlary ber-dämlege qotlady. Songynnan ajyrym uquchylardan, törle ojyshmalardan al-mancha, tatarcha, ruscha täbrikläü xat-lary kilä bashlady: Barbara Kellner-Heinkele, Margarite Ersen-Rasch, Eli-sabeth Tietmeyer, Ästerxan tatarlary, Tatarstan respubliqasynyng Däwlät Sovety, Bötendönja Tatar Kongressy Bashqarma komitety, Bashqort jäshtäre ittifaghy, „Multi-Kulti“ radiostantsijase redaktsijase (Berlin häm Brandenburg cirläre radiostantsijaläre – RBB), Lud-wigslust shähäre citäkchelese, „Tatarskije novosti“ („Tatar jangalyqla-ry“) gazetasy, „Azatliq“ radiosy... Bu isemlekneng taghyn da däwam itärgä mömkin. Dimäk, tyryshuybyz juqqa kit-mägän, köchebez juqqa saryf itelmägän, dip quanabyz bez. Cyly süzläregez, ma-tur teläkläregez öchen räxmät sezgä, qä-derle uquchylarybyz! Ä bu waqyjgha-nyng izge Ramazan ajyna tury kilüe, bälki, ochraqlylyq qyna tügel, ä jughary-dan ber bilgeder?

Gazetabyz Watannarynnan jyraqta jäshäwche qärdäshlärebezne shatlandy-ryp, tughan jaq cylysyn citkerep toruchy bulsyn. Sezne chyn küngeldän Uraza bäjräme belän qotlyjbyz, qäderle uqu-chylarybyz! Taza-saw bulyghyz, bäxetle bulyghyz!

AlTaBash redaktsijäse

1 5 . No v e mb e r 2 0 0 4 Nr . 2 , 20 04 Üz xalqyngnyng kilächägen, Ütkänen, bügengesen, Qayghysynyng, shatlyghynyng, Zurlyghyn beler öchen, Jyraqqa kitep qara sin, Jyraqqa kitep qara!

Räshit Äxmätcanov T a t a r i s c h - B a s c h k i r i s c h e r K u l t u r v e r e i n e . V . D e u t s c h l a n d

СЛОВО К ЧИТАТЕЛЮ Jeder Mensch hat einen großen Le-benstraum, und auch wir, die Gründer dieser Zeitung, haben einen solchen Traum. Wenn wir in unserem Leben etwas erreichen, nach etwas streben, geschieht das immer im Hinblick auf unser großes Ziel, in dem Wunsch, dass es Wirklichkeit werde. Noch vor einigen Monaten hegten wir den Ge-danken, unseren Traum von der Grün-dung einer kleinen, aber eigenen Zei-tung, die uns alle verbinden würde, egal ob wir in Deutschland, Tatarstan, Baschkirien, der Ukraine, in Finnland oder anderswo leben. Wir haben noch gut vor Augen,

mit welcher Aufregung wir die erste Ausgabe der Zeitung gedruckt und verschickt haben, in angespannter Erwartung der Leserreaktionen. Und die ließen nicht lange auf sich war-ten: als Erste gratulierten uns unsere Freunde – die Landsmannschaft der Krimtataren in Deutschland, doch danach kamen auch Reaktionen von einzelnen Lesern und Organisatio-nen: von Prof. Dr. Barbara Kellner-Heinkele, Margarete I. Ersen-Rasch und Dr. Elisabeth Tietmeyer, den Astrachaner Tataren und dem Staats-rat Tatarstans, vom Exekutivkomitee des Weltkongresses der Tataren, von der Baschkirischen Jugendunion,

der Redaktion von „Radio Multikulti“ des Rundfunk Berlin-Brandenburg (RBB), dem Rathaus der Stadt Lud-wigslust (der Schwesterstadt von Kamskij Ust in Tatarstan), der Zei-tung „Tatarskie Novosti“ und „Azatlyq Radiosy“, dem tatarischen Radio in Prag. Wie schön, dass unsere Bemü-hungen nicht vergeblich waren und unser Erstling so warme Aufnahme gefunden hat. Wir können kaum aus-drücken, wie dankbar wir unseren Le-sern für die warmen Worte sind! Im Leben gibt es immer Platz für Wunder, und seien es ganz gewöhnli-che. Fern von der Heimat versteht der Mensch, dass die Stimmen unserer Freunde und Verwandten, die Kind-heitserinnerungen und die geliebten Melodien wahrhaftig zauberhaft sind. Möge unsere Zeitung Sie alle an diesen Zauber erinnern, liebe Leser! Wir wün-schen Ihnen alles Gute zum Ramadan-Fest!

Die Redaktion von AlTaBash

An die Leser

Sonderausgabe — Внеочередной выпуск

У каждого человека в жизни есть мечта. И у нас, создателей этой газеты, она тоже есть. Когда мы чего-то добиваемся в нашей жизни, к чему-то стремимся – это все ступеньки в движении к ней, нашей «заветной», в желании, чтобы она сбылась. Еще несколько месяцев назад мы лелеяли, вынашивали нашу мечту о создании пусть небольшой, но собственной газеты, которая стала бы связующей нитью для всех нас, живущих в Германии, Татарстане, Башкирии, Украине и Финляндии и еще где бы то ни было. Вспоминается, с каким волнением мы распечатали первый номер газеты, а затем разослали его, с трепетом и замиранием сердца ожидая реакции читателей. И она не заставила себя долго ждать: одними из первых нас поздравили наши друзья – содружество

крымских татар Германии, потом пришли отклики от отдельных читателей и целых организаций, на немецком, татарском и русском языках: профессор Барбара Келльнер-Хайнкеле, Маргарита Эрсен-Раш и Элизабет Титмайер, астраханские татары и Госсовет Татарстана, Исполком Всемирного Конгресса татар, Союз башкирской молодежи, редакция «Мульти-Культи» радиостанции земель Берлин и Бранденбург (RBB) и руководство города Людвигслюст (побратим Камского Устья в Татарстане), газета «Татарские новости» и радио «Азатлык»... Как приятно, что наши усилия не оказались напрасными, и наш первенец был встречен так тепло. Как благодарны мы нашим читателям за добрые слова! В жизни всегда есть место для чуда, пусть даже самого обыкновенного. Вдалеке от родины с особенной ясностью понимаешь, что голоса наших родных и друзей, воспоминания детства, любимые мелодии – поистине волшебны. Пусть наша газета напоминает вам и об этом, дорогие читатели. Сердечно поздравляем вас с праздником Рамазан-Байрам! Счастья вам!

Редакция АлТаБаш

Qäderle uquchylarybyz!

Foto: A. Anisimov

15-nche oktjabr'dä, möselman ka-lendare bujyncha Ramazan ajy bash-landy. Islam dine, bu ajda möselman-nargha uraza totargha qusha. Shu-nyng öchen, bu ajda, dönjada sanna-ry ber jarym milliardqa citkän mösel-mannar, shul isäptän dönjanyng törle cirlärendä sibelep jäshägän mösel-man tatarlar häm bashqortlar da ura-za totalar.

Möselmannar Ramazan ajynda ni öchen uraza totalar?

Chönki, Ramazan ajynda uraza totu – Islam dinendäge bish möhim shartnyng bersen täshkil itä. Islam dine bujyncha, Ramazan ajynda, ba-lalyq chaghyn ütkän härber aqylly häm sälämät möselmannyng uraza totuy faryzdyr. Bu turyda Allah Tä-galä Qor’ändäge Bäqarä süräseneng 183-nche ajätendä bäjan itä. Ul ajät-neng tatarcha mäghnäse shundyj:

„Äj Allaga iman kiterüchelär! (Üzegezne här törle nachar ghämäl-lärdän) saqlap totuyghyz öchen sa-nawly könnärdä uraza totu, sezdän äwälge qäwemnärgä bulgany kebek, (Alla tarafynnan) sezgä dä faryz qy-lyndy“.

Islam dine bujyncha, uraza totu ghyjbadäte Ramazan ajynda ütkärelä. Säbäbenä kilgändä, bu aj – Alla qars-hynda ing izge aj dip isäplänä. Chön-ki, Allah Täghalä keshelek dönjasy-na xaq julny kürsätüche Qor’än Shä-rifne bu ajda ingerä bashlaghan. Bu xaqta Qor’änneng üzendä äjtelä.

Uraza totunyng mäghnäse Uraza totu süze, ghäräpchä „

sawm“, jäghni totylyp toru digän süzdän kilä. Anyng dini mäghnäse isä bu: Tang aldynnan bashlap qojash bajyghangha qädär, ashaw-echüdän, censi jaqynlyqtan totylyp toru, här törle jawyz ghämällärdän saqlanu, shulaj itep tänne häm canny tärbijä itü.

„Ramazan“ süze isä, ghäräp telen-dä janu, jandyru digän mäghnälärne anglata. Chönki, bu ajda möselman

nar här törle jawyz ghämällärdän jyraq toryrga, bashqa süzlär belän äjt-kändä, näfeslärendäge ghönah kerl-ären jandyryrga, juq itärgä tyryshalar.

Uraza totunyng keshegä cesma-ni häm ruxi fajdalary

Alla Rabbybyznyng keshelärne uraza totargha chaqyrghan bojryghy, anyng bashqa böten bojryqlary kebek ük, keshelärneng fajdasyn küzdä tota. Ul fajdalarnyng qajberlären monda telgä alyp uzabyz.

Uraza totunyng sälämätlekkä kitergän fajdalary

Küp kenä meditsina ghalimnäre-neng raslawyncha, uraza totu, keshe täneneng barlyq sistemalaryna shifaly tä’sir jasyj. Uraza totuchy keshe, ber täwlek bujyncha, bashqa keshelärgä qaraghanda azraq ashyj, azraq echä. Shunyng näticäsendä, tändä rizyqlar-ny sengderä torghan (ash qazany, pankreas, echäklär, böjerlär, talaq, bawyr kebek) organnar jal itä.

Uraza totuchy keshelärneng bawy-ry, menä shul jal itü näticäsendä, qan-da cyjylgan bik küp aghuly maddälär-ne cingel genä juq itä. Shunnan song, qan tazara häm keshe nerv sistema-syn qaqshatqan törle awyrulardan qo-tyla.

Uraza totuchy kesheneng qanynda maj (kolesterin) miqdary äzäjä. Shu-nyng arqyly, tändäge qan äjläneshe cingeläjä häm keshe infarkt, paralich kebek qan äjlänesheneng bozyqlyghy säbäple barlyqqa kilgän awyrulardan qotyla. Uraza totunyng keshe tänenä bolardan bashqa da bik küp fajdalary bar. German meditsina professory Strub, uraza totunyng keshe tänenä kitergän fajdalaryn anglatqanda, bolaj dip äjtkän: „Uraza totu arqyly, keshe-lärneng täne bötenläj dijärlek revizi-ongha kerä, jäghni ul bashtan ajaqqa jangaryp-terelep chygha“. Dimäk, Is-lam päjghämbäre Möxämmäd ghäläj-hissäläm – „uraza totyghyz: sälämät jäshägez“, dip juqqa ghyna äjtmägän.

(Fortsetzung auf der S. 5)

URAZA AJY: RAMAZAN

An die Leser S. 1

Ramazan-Fest S. 2, S. 5

Kunst im „Islamischen Europa“

S. 3 S. 4

Kasan—Berlin: Erfahrungaustasch

S. 4

Mäzäklär S. 6

Мнение редакции может не совпадать с мнением авторов публикаций .

При перепечатке ссылка на „A l T a Ba sh “ и на автора публикаций

обязательны .

D i e Me in ung d er R e da k-t i on k an n v on d er Me inun g

d e r Au to r en der A r t i ke l a bwe iche n . Be i Na chd ruck i n Pap ie r - und e l e k t ro n i -

sche r Fo rm i s t de r H in we i s au f d ie Z e i t ung „A lT aB as h“ und au f d ie

Au to re n d er T ex te ob l i ga -to r i sc h .

D ie Re dak t i on b ehä l t s i ch da s Rech t vor , Le se r zu -schr i f ten r edak t i one l l zu be ar be i t en un d a us zu g s -we i se zu ve rö f f en t l i ch en.

N r . 2 , 2 0 0 4

Kol-Scharif Moschee in Kasan

In d ieser Ausgabe:

A l Ta B a s h S e i t e 2

Искусство «исламской Европы» Kunst im „Islamischen Europa“

N r . 2 , 2 0 0 4 S e i t e 3

„Krim, Kaukasus und die Wolga-Ural-Region: Islamische Kunst und Architektur in der europäi-schen Peripherie“. Unter diesem Motto fand vom 17. bis 21. September 2004 im Jagdschloss Glienicke im Südwesten Berlins eine internationale Konferenz statt, die vom Institut für Turkologie der Freien Universität Berlin organisiert wurde. Finanzielle Unterstützung er-hielt die Konferenz von der Freien Universität, der VolkswagenStiftung und der Academia Europaea.

Wie die Veranstalter der Konferenz, Prof. Barbara Kellner-Heinkele und Dr. Joachim Gierlichs, unterstrichen, ist diese Konferenz bis-lang einmalig in ihrer Art. Bisher richteten westli-

che Kunstwissenschaftler, die sich für den islamischen Orient interessieren, ihre Aufmerksam-keit vor allem auf die Zentren der islamischen Welt: den Mitt-leren und Nahen Osten, Nordaf-rika, Indien und Zentralasien. Die „Randgebiete“, besonders diejenigen Regionen, die geo-graphisch zu Europa zählen, wurden – damals wie heute – eher wenig beachtet. Jedoch birgt die islamische Kunst der Krim, des Kaukasus und der Wolga-Ural-Region viel Be-merkenswertes, das jedoch oft-

mals nur in der regionalen Forschung Beachtung findet.

Ziel der Konferenz in Berlin war es, diese Schätze einem internationalen Auditorium bekannt zu machen und Erfahrungen im Hinblick auf ihre Erforschung und Erhaltung auszutauschen. Im Mittelpunkt des Pro-gramms standen die ca. 30 Vorträge, daneben gab es Exkursionen in die Berliner Museen und ein Konzert mit traditioneller Musik westlicher und östlicher Völ-ker, aufgeführt von der Berliner Gruppe „Collage“.

Die Referenten vertraten die verschiedenen Regio-nen Europas, in denen der Islam zu einem untrennbaren Teil der jeweiligen Kultur geworden ist: Aserbai-dschan, die Türkei, die Krim, Tatarstan und Baschkor-tostan, Dagestan und Karatschajewo-Tscherkessien. Vorträge hielten aber auch Teilnehmer aus Städten, die zum christlichen Kulturkreis gehören, wo aber seit lan-gem die Kultur des islamischen Orients erforscht wird: Kiew, Moskau, St. Petersburg, Tbilissi, Torun und Ber-lin.

(Fortsetzung auf der S. 4)

A l Ta B a s h

"Крым, Кавказ и Волго-Уральский регион: исламское искусство и архитектура на европейской периферии." Под таким названием с 17-го по 21-е сентября в романтическом "Охотничьем замке Глинике" (Jagdschloß Glienicke) на юго-западе германской столицы прошла международная конференция, организованная Институтом тюркологии Свободного университета Берлина. Финансовую поддержку институту оказали Свободный университет, Фонд Фольксваген (VolkswagenStiftung) и Европейская Академия (Academia Europaea).

Как подчеркнули инициаторы форума профессор Барбара Келльнер-Хайнкеле и д-р Йоахим Гирлихс, нынешняя конференция – уникальная в своем роде. Не секрет, что до сих пор западные искусствоведы, интересующиеся мусульманским Востоком, обращали внимание в основном на центр исламского мира: Средний и Ближний Восток , Северную Африку, Индию и Среднюю Азию. "Периферийные " области – особенно те, которые географически относятся к Европе – оставались, да и с е йча с бол ьшей ча с т ью продолжают оставаться в тени. Между тем исламское искусство Крыма, Кавказа, Поволжья и Приуралья таит в себе немало сокровищ, известных зачастую только местным специалистам.

Представить эти сокровища международной аудитории и обменяться опытом по их изучению и сохранению – такова была основная цель конференции в Берлине. В ее программу вошло около 30 докладов , а также экскурсии по музеям мультинациональной метрополии на Шпрее и концерт традиционной музыки западных и восточных народов в исполнении берлинского ансамбля "Коллаж" (Collage).

Докладчики представляли различные регионы Европы, в которых ислам стал неотъемлемой частью культуры: Азербайджан, Турцию, Крым, Татарстан и Башкортостан, Дагестан и Карачаево-Черкессию. С сообщениями выступили также ученые из городов, традиционно относящихся к христианской цивилизации, но имеющих давние традиции изучения мусульманского Востока: Киев, Москва, Санкт-Петербург, Тбилиси, Торунь (Польша) и Берлин.

Культуре Волго-Уральского региона были посвящены три доклада. Анифе Ахметшина (Политехнический институт, Набережные Челны) рассказала о современной татарской каллиграфии ,Сишана Абдуллина (Башкирская академия наук, Уфа) проанализировала художественное оформление исламской периодики Приуралья на рубеже XIX-XX веков, а башкирский музыковед Зиля Имамутдинова (Государственный институт искусств, Москва) поделилась своими наблюдениями над особенностями чтения Корана у башкир и волжских татар.

(Продолжение на стр.5)

Das Buch von I. Zaatov über die krimtatarische Kunst

S e i t e 4 N r . 2 , 2 0 0 4

A k t u e l l e s A k t u e l l e s A k t u e l l e s

A l Ta B a s h

Казань-Берлин: обмен опытом С 3 по 7 ноября в Берлине с рабочим визитом находилась парламентская делегация Татарстана во главе с секретарем Госсовета Республики Татарстан Валентиной Липужиной и

советником Председателя Госсовета РТ Марией К р а с н о в о й , а т а к ж е сотрудниками аппарата Госсовета и казанскими архитекторами. Так как в Г о с с о в е т е г о т о в и т с я реконструкция Большого зала з а с е д а н и й в з д а н и и татарстанского парламента, делегация занималась изучением опыта немецких коллег по организации работ п о р е к о н с т р у к ц и и и восстановлению подобного рода залов в Бундестаге (здание Рейхстага) и в Парламенте города Берлина (Abgeordnetenhaus). Был проведен ряд рабочих встреч, на которых были обсуждены вопросы , связанные с

парламентской и хозяйственной деятельностью. Кроме того, состоялась встреча представителей делегации с руководством Российского дома науки и культуры, во время которой обсуждались вопросы организации Дней Казани в связи с предстоящим 1000-летним юбилеем столицы Татарстана. В ходе рабочих встреч делегацию Татарстана сопровождал Лев Герасимов и другие активисты Татарско-башкирского центра в Германии.

Пресс-центр ТБКЦ

Kasan-Berlin: Erfahrungsaustausch

Vom 3. bis zum 7. November hielt sich eine Parla-mentsdelegation aus Tatarstan zu einem Arbeitsbe-such in Berlin auf. Geleitet wurde sie von der Sekre-tärin des Staatsrates der Repu-blik Tatarstan, Valentina Lipuzhi-na, und der Beraterin des Vorsit-zenden des Staatsrates, Maria Krasnova. In ihr waren außerdem Mitarbeiter des Staatsrates und Architekten vertreten. Da im Staatsrat die Rekonstruktion des großen Sitzungssaales vorberei-tet wird, interessierte sich die De-legation vor allem für die Erfah-rung ihrer deutschen Kollegen bei der Rekonstruktion und dem Wie-deraufbau der ähnlich gearteten Sä le im Bundes tag ( im Reichstagsgebäude) und im Ab-geordnetenhaus, dem Berliner Parlament. Während des Besu-ches fand eine Reihe von Arbeits-treffen statt, auf denen wirtschaft-liche und parlamentarische Prob-leme erörtert wurden. Außerdem traf die Delegation mit der Leitung des Russischen Hauses für Wissenschaft und Kultur zusammen, um die Organisation von „Kasaner Tagen“ im Zusam-menhang mit dem bevorstehenden 1000-jährigen Jubiläum der Hauptstadt Tatarstans zu besprechen. Während der Arbeitstreffen wurde die Delegation aus Tatarstan von Lev Guerassimov und anderen Mitgliedern des Tatarisch-baschkirischen Kulturver-eins in Deutschland begleitet.

Das Pressezentrum des TBKVs

Kunst im „Islamischen Europa“ (Fortsetzung, Anfang auf der S. 3)

Der Kultur der Wolga-Ural-Region waren drei Vorträ-ge gewidmet. Anife Achmetschina vom Polytechnischen Institut in Nabereshnye Tschelny berichtete über moderne tatarische Kalligraphie. Sishana Abdullina (Kadyrova) von der Baschkirischen Akademie der Wissenschaften in Ufa stellte ihre Analyse der künstlerischen Gestaltung der Periodika im Ural an der Wende vom 19. zum 20. Jahrhun-dert vor. Die baschkirische Musikwissenschaftlerin Silia Imamutdinova erläuterte Besonderheiten in der Lesart des Korans bei den Baschkiren und Wolgatataren. Wissen-schaftler, die aus der Türkei (Inci Kuyulu Ersoy, Bozkurt Ersoy, Nikole Kancal-Ferrari), der Ukraine (Elena Ajba-bina, Svitlana Biliayeva, Ninel Bokiy, Yuri Boltrik), dar-unter auch von der Krim (Ibraim Abdullaev, Oleksa Hai-woronski, Viktor Gankievich, Ismet Zaatov, Valerij Si-dorenko), und aus der Russischen Föderation (Valerij Vozgrin und Mark Kramarovsky) kamen,behandelten in Ihren Vorträgen Kunst und Architektur der Krimtataren.

Arbeitssprachen des Forums waren Englisch und Russisch. Zu erwähnen ist dabei die Rolle der Synchrondolmetscherdie Brücken nicht nur zum Verständnis des Wortlautes der Vorträge, sondern auch zwischen den verschiedenen Schulen schlugen, die sich teilweise in ihren methodischen Ansätzen unterscheiden. Als Dolmetcher wirkte auch eines der aktiven Mitglieder des Tatarisch-baschkirischen Kulturvereins, Rufat Sattarov, ein junger Islamwissenschaftler aus Baku, mit (zur Zeit arbeitet er am Institut für Turkologie an seiner Dissertation).

Es ist geplant, die Materialien der Konferenz zu veröffentlichen. Die Soziologin Brigitte Hoyer, die wesentlich an der Organisation dieser Konferenz beteiligt war, sagte uns, dass dies eine Ausgabe mit zahlreichen Illustrationen werden wird. Wir erwarten mit großem Interesse das Erscheinen des Konferenzbandes und hoffen, dass er, wie auch die Konferenz, zu einem Beleg des wachsenden Interesses an der Kunst und Architektur des „Islamischen Europa“ wird.

Ildar Kharissov, Berlin

Übersetzung: Frank Schulze, Peter Löser

Foto: Lev Gerasimov

URAZA AJY: RAMAZAN Искусство «исламской Европы»

S e i t e 5 N r . 2 , 2 0 0 4 A l Ta B a s h

(Fortsetzung, Anfang auf der S. 2)

Uraza totunyng ruxi häm sotsial fajdalary

Uraza totqan keshe, ach-susyz toru arqyly, üz-üzen to-tuny, sabyrny häm Alla birgän rizyqlarnyng qäderen öjränä. Menä shunyng öchen dä Möxämmäd ghäläjhissäläm – „här närsäneng ber zäkäte-sadaqasy bula, tänneng zäkäty isä – uraza totudyr. Uraza totu –sabyrlyqnyng jartysydyr“, dip äjtep qaldyrghan.

Uraza totu, keshelärdäge shäfqat häm märxämät xislären quätländerä. Köne bujy ach-susyz torghan keshe, achlarnyng, m o x t a c l a r n y n g , j a r l y -jabaghalarnyng, jätimnärneng xällären küz aldyna kiterä. Ul – „min ach toryrgha ber kön dä chydyj almyjm, xälbuki dön-jada ashargha ber synyq ikmäk tabalmauchylar da az tügel, ul bicharalarnyng xäle nichekter?“, dip ireksezdän ujlana bashlyj. Shunyng näticäsendä, urazaly keshedä järdämchänlek xise quätlänä: ul, jarly-moxtaclargha, tol häm jätimnärgä qulynnan kil-gänchä järdäm itärgä tyrysha. Shulaj itep, keshelär arasynda berbersenä mäxäbbät xise köchäjä häm cämghijättä nyqly tärtip urnasha.

Uraza totu, canybyzny aghulap torghan törle jaman tojghylarny da boghawlyj. Menä shunyng ö c h e n d ä M ö x ä m m ä d ghäläjhissäläm – „Shajtan ädäm zatynyng qan tamyrlarynda jörer, uraza totyp anyng julyn tarajty-ghyz“, dip äjtep qaldyrghan. Shul süz, mondyj mäghnäne anglata: Uraza totuchy keshe, uraza totuy belän, köne bujy ghyjbadät itep toruyn härwaqyt isendä totargha häm här törle jawyz ghämällärdän saqlanyp toryrgha tieshle. Möxämmäd päjghämbär, bashqa ber süzendä isä bolaj dip äjtkän:

„Ägär dä ber keshe uraza totqanda jalghan söjläwne, ike jözlelekne häm jalghan belän esh itüne tashlamasa, shuny belsen: Andyj kesheneng ach-susyz to-ruyna Allahy Täghalä ber dä mox-tac tügel“. Bu inde, uraza totqanda jawyz ghämällärdän saqlanmaghan keshegä, urazasy bernindi dä äcer kitermäs digän mäghnäne anglata.

Uraza totunyng ekonomik fajdalary

I säp l äwl ä rgä q a ra ganda , bügenge köndä, cir jözendä ber jarym milliard möselman jäshi häm Ramazan ajynda alarnyng kübese uraza tota. Ramazan ajynda mösel-man illärendä käsep arta, säwdä häm ekonomika canlanyp kitä. Bu nichek bula? Chönki, möselmannar Ramazan ajyn „bäjräm ajy“ dip isäplilär. Alar bu ajda xalyq arasyn-daghy jarlylar, moxtaclar xaqynda bashqa ajlardaghyna qaraganda k übräk q a jgyr ta la r ; j a r ly -jabagalarga, moxtaclarga, tol häm jätimnärgä zäkät-sadaqalaryn ing küp bu ajda birälär. Bilgele bul-ghancha, Islam dine bujyncha, zäkät-sadaqany aqcha belän dä, törle qullanysh äjberläre belän dä birep bula. Dimäk, Ramazan ajynda möselman illärendä törle äjber-towarlargha ixtiac arta. Bu isä, möselman illärendä produksiä eshläp chygharuny arttyra häm eko-nomikalaryn canlandyryp cibärä.

Uraza totunyng adäm balalaryna bolardan bashqa da fajdalary bulyr-gha mömkin. Läkin möselman keshe urazany bu fajdalar öchen tügel, ä Alla bojryghy bulghany häm ul bojryqny ütäw öchen totar-gha tijesh. Ägär dä möselman kesh-eneng ixlas nijäte shul bulsa, Al-lahu Täghalä hichshiksez anga uraza totunyng fajdalaryn kübräk itterep birer.

Uraza ajy – Ramazan böten möselman ghalämenä, shul isäptän möselman tatar-bashqort xalqyna qotly bulsyn!

Hayrettin Sadiq, München

(Продолжение, начало на стр. 3) В сообщениях целого ряда

исследователей, приехавших из Турции (Бозкурт Эрсой, Николь Канжал -Феррари ) , Украины (Елена Айбабина, Светлана Биляева, Нинель Бокий, Юрий Болтрик), в том числе и Крыма (Ибраим Абдуллаев, Олекса Г а й в о р о н с к и й , В и к т о р Ганкиевич , Исмет Заатов , Валерий Сидоренко), а также Российской Федерации (Валерий Возгрин и Марк Крамаровский) рассматривались искусство и архитектура татар Крыма.

Рабочими языками форума были английский и русский. Большая ответственность легла при этом на с и н хр о нных п е р е в о д ч ик о в , моментально выстраивавших "мостки понимания" не только между языками, но и между разными научными школами. (Не случайно в руководимом госпожой п р о ф . К е л л ь н е р -Х а й н к е л е Институте тюркологии столь большой акцент делается на изучение языков – не только тюркских!) Как переводчик проявил себя на конференции и один из активных членов Татарско -башкирского культурного центра – молодой и сл амо ве д Руфат Саттаров, аспирант Института тюркологии, приехавший в Берлин из Баку для написания диссертации.

Мат е риа лы к онфе р е нции предполагается опубликовать. По словам берлинского социолога Бригитты Хойер, принимавшей большое участие в организации конференции (исследования самой госпожи Хойер посвящены народам Центральной Азии, Кавказа и Восточной Европы, в том числе и крымским татарам), это будет издание с большим количеством иллюстраций . Мы будем с нетерпением ждать выхода этой книги и надеемся, что она, как и прошедшая конференция, станет замечательным свидетельством интереса к столь неординарному, чудесному феномену – искусству и архитектуре "исламской Европы".

Ильдар Харисов, Берлин

Fax: +49 (0)40 3603 912039 E-Mail: altabashweb@aol.com

S e b a s t i a n C w i k l i n s k i B a r i D i a n o v

L e v G e r a s i m o v I l d a r K h a r i s s o v

I l m i r a M i f t a k h o v a F r a n k S c h u l z e

Ve n e r a Va g i z o v a

S e i t e 6

Tatarisch-Baschkirischer Kulturverein e. V. Deutschland

ISSN 1614-9432

Die Zeitung AlTaBash wird vom Tatarisch-Baschkirischen Kulturver-ein e.V. in Berlin als elektronische und Papierzeitung herausgegeben.

Redaktion (in alphabetischer Reihenfolge)

Kontaktadresse „AlTaBash“

Postfach: 700107 10365 Berlin

Weitere Beteiligte bei dieser Ausgabe: Rais Khalilov, Peter Löser,

Marina Trenn

A l Ta B a s h Impessum

N r . 2 , 2 0 0 4 A l Ta B a s h

I l l . von L i l ia M il l er zum Buc h M . Ma m le ews „Wi t z u nd We i s he i t de r Ta tare n“ , Cho lu i -M in i a t ur sch u le

Mäzäk lär / Kö lämäs tä r Ash aldynnanmy?

– Doktor, ber un-unbish kilogha kimisem kilä minem. Monyng öchen nishlim ikän? – Könenä margarin belän genä ber telem ipi, bozaw itennän ber kotlet, ike alma ghyna asha. – Ash aldynnanmy, ällä songynnanmy?

Zifa Ghyjnijatova h.b. (töz.). Süz echendä xikmät bar. Qazan, 1999. 282 b.

Ker Yäsh kilene jylghanan ker sajqap qajtqach, qäjnähe qaraghan da: – Juq äle, kilen, kerengdeng kere kitmägän, bar, taghy la baryp sajqap qajt! – tigän. Kilen qajta-

nan jylgha bujyna töshöp kitkän dä keren taghy ber tapqyr sajqaghan. – Juq äle, kerengdeng kere kitmägän, – ti ikän qäjnähe taghy. – Bar, eshengde esh itmäjensä,

qajtma! Shulaj itep, qäjnä kilenen taghy jebärä. Dürtense tapqyr barywynda, kilen aptyrap, jylgha bujynda ber az torghan-torghan da ajaghyn-

daghy qatahynyng bysraghyn da jywyp alghan. Shunan taghy qajtqan. Byl july qäjnähe jylmajyp qarshy alghan, kerze qarap ta tormajynsa:

– Inde kere qalmaghan, – tigän.

Äxmät Söläjmänov (töz.). Bashqort xalyq icady. Kölämästär. Öfö, 1985. 64 b.

Einem gelehrten und fleißigen Mann, der deshalb sehr geachtet wurde, stellte man die Frage: „Wie hast du die großen Erfolge in der Wissenschaft erreicht?“ „Ich stand so früh auf wie eine Krä-he, war geduldig wie ein Hund und eifrig wie ein Maulwurf.“

Medina Mamleew. Witz und Weisheit der Tataren.,Leipzig, 2004. S. 64

Соседская муха Жадный человек сидел за столом, как вдруг увидел влетевшую в окно муху. Он тут же вскочил, схватил полотенце и стал гоняться за ней.

- Ты что, спятил? - удивленно спросила жена. - А ты разве не видишь? - крикнул он. – Соседская муха влетела! Гони ее, не давай

ей обжираться!

Гомер Баширов. Веселая россыпь. Москва, 1974. C. 84

B a s c h ki r i s c h e r K u l t u r a b e n d Вечер башкирской культуры

Tschechov-Theater, Berlin – Театр им. Чехова, Берлин

Märkische Allee 410 12689 Berlin

(S-Bahn Ahrensfelde) Telefon 030 – 93 66 10 78

Dienstag, 23. November 2004 Вторник, 23 ноября 2004

16.30 – 19.00

Moderator Dr. Sufian Weise Abenderöffnung – Rais Khalilov

Diashow „Natur Baschkiriens“ – Alfira Schulze Tanz und Vortrag zur baschkirischen Musikkultur – Eva Flashar

Bilder und Fotos aus der Reihe „Bashkortostan today“ – Batyr Bikboulatov

Eintritt frei