Taalverschuiving en taalbehoud in Europa: een kijk op de situatie van

autochtone taalminderheden

Jeroen Darquennes(Pluri-LL, FUNDP, Namur)

Taaldiversiteit

Geographische Großregion

Gesamtzahl der Sprachen

Anzahl der Mio-Sprachen

Anzahl der kleineren Sprachen

Anzahl der Zwergsprachen

Welt 6 417 273 (4,2%) 4 162 (64,8%)

1 982 (30,8%)

Asien 1 906 126 (6,6%) 1 549 (81,3%)

231 (12,1%)

Afrika 1 821 92 (5,1%) 1 607 (88,2%)

122 (6,7%)

Pazifik 1 268 1 (0,1 %) 507 (40,0%) 775 (61,1%)

Amerika 1 013 10 (0,9%) 428 (42,2%) 575 (56,7%)

Australien* 266 11 (4,2%) 255 (95,8%)

Europa 143 48 (33,6%) 72 (50,4%) 23 (16,0%)

*ohne Englisch (Haarmann 2006, 326)

Taaldiversiteit in Europa

Taalminderheden

Bekend Minder bekend

Catalanen (ES): ca. 4.000.000 Kaschuben (PL): ca. 200.000

Basken (ES): ca. 515.000 Slovenen (HU): ca. 4.200

Welshmen (UK): ca. 575.000 Lijflanders (LV): ca. 100

Friezen (NL): ca. 450.000 …

…

Bron: Haarmann 2002, Extra/ Gorter 2009

Taalgemeenschap = ‘taalminderheid’

andere taal en cultuur t.o.v. omringende meerderheid taalminderheid

verschil in sociale status en machtspositie t.o.v. omringende meerderheid taalminderheid

verschillen in sociale status en machtspositie weerspiegelen zich in

geringere status en geringer prestige geringere graad van institutionalisering en

legitimering van minderheidstaal t.o.v. meerderheidstaal

Taalverschuiving

Gevolg: uiteenlopende vormen van taalverschuiving

d.w.z.: intergenerationele afname van gebruik van minderheidstaal (ten voordele van meerderheidstaal) in enkele of meerdere publieke, semi-publieke en/of private taalgebruiksdomeinen

Taalverschuiving = non-lineair proces In vele gevallen:

vitaliteit rust op schouders van de oude(re) generatie nauwelijks sprake van intergenerationele continuïteit

Taalbehoud

Hoe streven naar taalbehoud?

bron van inspiratie: taalbeleid en taalplanning in …

Catalonië Baskenland Wales …

Taalpolitiek, taalbeleid, taalplanning: 3 dimensies

Corpusdimensie Codificatie, standaardisering en/of modernisering van

lexicon, grammatica en orthografie

Statusdimensie Sociale status en functionele verspreiding van een taal

(niet noodzakelijk verbonden met toename van aantal sprekers)

Taalverwervingsdimensie Toename van het aantal sprekers

succes van taalbeleid / taalplanning

combineren van complementaire ‘top-down’ en ‘bottom-up’ maatregelen op micro-, meso- en macroniveau

SMiLE-studie (Support for Minority Languages in Europe), benadrukt drie voorwaarden …

Capacity (competenties)

Opportunity (taalgebruiksmogelijkheden)

Desire (wil / verlangen)

Taalbeleid / planning berust op (consensus m.b.t.) …

opmaken van balans identificeren van noden koppeling van noden aan doelstelingen uitwerken van stappenplan om doelstellingen te

bereiken formuleren van evaluatiecriteria om effectiviteit van

maatregelen te toetsen / maatregelen bij te sturen

Strategieën (voorbeelden)

Competenties (capacity)

Rol van het onderwijs (levenslang leren)

Immersie CLIL / EMILE Education plurilingue / didactique intégrée …

Taalgebruiksmogelijkheden (opportunity)

aanbod vraag aanbod gericht op

voor de hand liggende domeinen: publieke administratie, justitie, gezondheidszorg, cultuur, radio & tv

‘alternatieve’ domeinen: regionale / lokale economie; ‘nieuwe’ (sociale) media

Wil / verlangen / identificatie (desire)

streven naar prominente plaats voor minderheidstaal in deelgebieden van samenleving die brede lagen van de bevolking aanspreken

zich hoeden voor al te agressief, opzichtig en artificieel promoten van minderheidstaal

Vooruitzichten

“The difficulties of language maintenance are by now very well known, but the central justification for emphasising greater holistic perspectives is that maintenance and revitalisation efforts rely on much more than language, education and culture. And yet too few of our language planning agencies are really able to grapple with the multifaceted elements required, being limited to social mobilisation programmes, educational activities and marketing campaigns. Hence they are bereft of any structural, and hence lasting, influence on issues of mainstream economic growth, regional development policy, labour migration, investment strategies and the like, all of which influence the vitality (or morbidity) of language networks and communities. Language planners conventionally cite the extra-linguistic impediments to effective policy implementation, but rarely engage such factors head on, presuming that they fall within the remit of other professional disciplines.” (Williams 2008: 126).

Bibliografie

Extra, Guus/ Gorter, Durk (2009): Regional and immigrant minority languages in Europe. In: Hellinger, Marlis/ Pauwels, Anne (eds.): Handbook of Language and Communication: Diversity and Change. Berlin: de Gruyter, 15-52.

Grin, François et al. (2002): Support for Minority Languages in Europe. Brussels: European Commission.

Haarmann, Harald (2002): Kleines Lexikon der Sprachen. Von Albanisch bis Zulu. München: C.H. Beck.

Haarmann, Harald (2006): Weltgeschichte der Sprachen. München: C.H. Beck.

Williams, Colin H. (2008): Linguistic minorities in democratic context. Basingstoke: Palgrave Macmillan.