Willkommen - Graubünden · benvinguda | bienvenu | bine ai venit | bonvena | dobrodošel | isten...

1 Allegra,Grüezi,Buongiorno............................................................................................................................................................5

2 InformacionepërZvicrën................................................................................................................................................................... 6

3 InformacionepërkantoninGraubünden..................................................................................................................8

4 ShumëllojshmërigjuhëshnëkantoninGraubünden.......................................................................10

5 Integrimi.......................................................................................................................................................................................................................13

6 Komunikimi.............................................................................................................................................................................................................15

7 Puna......................................................................................................................................................................................................................................17

8 Miratimiiqëndrimitdhetërheqjaefamiljes................................................................................................21

9 Martesadhefamilja.................................................................................................................................................................................23

10 Fëmijët............................................................................................................................................................................................................................25

11 Shkolladheformimiprofesional........................................................................................................................................29

12 Banimi...............................................................................................................................................................................................................................33

13 Shëndeti........................................................................................................................................................................................................................35

14 Sigurimi..........................................................................................................................................................................................................................38

15 Taksat.................................................................................................................................................................................................................................41

16 Këshillasocialedhendihmasociale...........................................................................................................................43

17 Epërditshmja–takime......................................................................................................................................................................45

18 Mobiliteti.....................................................................................................................................................................................................................48

19 Mjedisi..............................................................................................................................................................................................................................51

20 Adresaundlink-e..........................................................................................................................................................................................53

21 Rastemergjent,siveprohet?...................................................................................................................................................65

Dëftuesbotimi...................................................................................................................................................................................................66

INFORMACIONE PËR TË HUAJA DHE TË HUAJ

1

PËRMBAJTJA

1 Allegra,Grüezi,Buongiorno...............................5

2 InformacionepërZvicrën.....................................6-Historieshkurtërdhenjohuripërshtetin......7

3 Informacionepërkantonin Graubünden............................................................................8

-Shifraundfakte................................................................................... 9

4 Shumëllojshmërigjuhëshnë kantoninGraubünden............................................ 10

5 Integrimi................................................................................... 13-Qendraeinformacionitpërintegrimin

Graubünden............................................................................................13

6 Komunikimi......................................................................... 15-Gjuha,çelësipërintegriminesuksesshëm!...........................................................................................15

-Ndërmjetësimpërkthyesish.............................................15

7 Puna...............................................................................................17-Tëpunoshatje,kutëtjerëtbëjnëpushime!......................................................................................................17

- Integrimiprofesional.................................................................17-Pagadhekontributetsociale...........................................17-Kërkimpërvendpune.............................................................18- Ipapunë-potani?.........................................................................18-Punëezezë..............................................................................................19-Formimeprofesionaledhekualifikimetëmëtejshme........................................................................................ 20

-Njohjaediplomavetëhuaja............................................. 20

8 Lejaeqëndrimitdhebashkimi familjar..........................................................................................................21

9 Martesadhefamilja................................................. 23-Martesa........................................................................................................ 23-Partneritetetëregjistruar................................................. 23-Lindja.............................................................................................................. 23-Pushimiibarëlindjesdheshpërblimi...............24-Shtesatfamiljare..............................................................................24

10 Fëmijët...................................................................................... 25-Fëmijëtevegjël..................................................................................25-Këshillimepërnënadhebaballarë........................25-Huamarrjaelibravedhelojëravepërfëmijë...............................................................................................................26

-Veshjetëleverdishmepërfëmijë..............................26-Ofertapërkujdesjeshpërfëmijë.................................26-Ofertapërprindër..........................................................................27

11 Shkolladheformimiprofesional............. 29-Përgjegjësiaeprindërve......................................................30-Shkollatëmëtejshmedheformimiprofesional...............................................................................................30

-Gjimnaze,shkollatëmesmetregtaredheprofesionale...........................................................................................30

-Mësimprofesioni.............................................................................31-Formimprofesionaldhekualifikimi

mëtejshëmnëpjesënterciare........................................31-Shërbimipsikologjikshkollor.......................................32-PsikiatripërfëmijëdhetërinjnëGraubünden............................................................................................32

-Dhunandajfëmijëve...................................................................32

12 Banimi........................................................................................ 33-Shpalljepërbanesa..................................................................... 33-Vendkëshillimipërtëdrejtëneqirasë..........34

2

13 Shëndeti.................................................................................. 35-Adresatëmjekevedhemjekëve................................ 35-Sëmundjeoseaksidente....................................................... 35-Spital................................................................................................................ 36-Këshillimdhepërkujdesjenështëpi.................. 36-Personatëmoshuar..................................................................... 36-Njerëzmeaftësitëkufizuara.........................................37-Njerëzmeproblemepsikike............................................37

14 Sigurimet................................................................................38-Sigurimetëdetyruara............................................................. 38-Sigurimishëndetësor............................................................... 38-Uljaeprimitpërsiguriminshëndetësor........39-Sigurimindajaksidenteve.................................................39-Sigurimevullnetare...................................................................40

15 Taksat..........................................................................................41

16 Këshillasocialedhendihmë sociale.......................................................................................43

-Këshillimsocialpersonal...................................................43-Ndihmësocialefinanciare................................................43

17 Jetaepërditshme–takime............................45- Jetaelagjes/efshatit............................................................... 45-Shoqatadheklube........................................................................ 45-Shoqatatëhuajsh........................................................................... 46-Biblioteka................................................................................................... 46-Muzeume,teatrodhekinema....................................... 46-Blerja............................................................................................................... 46-Bankat............................................................................................................ 46-Ditëtefestave.......................................................................................47-Ekskursionedhekohëelirë............................................47

18 Mobiliteti................................................................................48-Mjetetpubliketëqarkullimit........................................48-DrejtimiiautomjetitnëZvicër.....................................49-Biçikleta.......................................................................................................49

19 Mjedisi........................................................................................51-Mbronimjedisin!.............................................................................51-Mbeturinat...............................................................................................51-Ujiipijshëm............................................................................................51

20Adresaundlink-e........................................................53-Pasqyra.......................................................................................................... 53-SpitaletnëGraubünden.........................................................54-Psikiatria...................................................................................................54-Shërbimetsocialeregjionale...........................................55-Shërbimesocialekomunale................................................55-NdërmjetësimpërkthyesishGR................................. 56-Ofertakëshillimi............................................................................. 56-Financat....................................................................................................... 58-Shëndeti...................................................................................................... 58-Shkollatpërgjuhën.....................................................................60-Dhuna/ndihmapërviktimat........................................... 61- Integrim/Migracion....................................................................62-Racizmi........................................................................................................ 63-Edrejta.........................................................................................................63-Shoqatat.......................................................................................................63

21Rastemergjent,siveprohet?...................... 65

Dëftuesbotimi................................................................ 66

3

1ALLEGRA, GRÜEZI, BUONGIORNO

MirëseardhjeepërzemërtnëkantoninGraubünden!

Përshkaktëofertavetëshumëllojshme,bukurisënatyrore,shumëgjuhëshmërisësëtijsidheinstitucionevedhetraditavetëtijkantoniGraubündenështëatraktivjovetëmpërturistët,poredhesivendbanimdhevendpune.

Nënshtetasngarreth125vendejetojnënëzonënekantonit.Mekëtëjanëtëpërfaqësuaranëkantonrrethdytëtretate193shtetevetënjohurazyrtarishtndërkombëtarisht.JetesanëshumëllojshmërinëkulturoredhegjuhësoreështëkështuepërditshmenëGraubündendheparakuptonnjëmirëkuptimndërmjetgrupevetëndryshmetëpopullsisëdheregjioneve.

Kjonukështëevetëkuptueshme.Kjokërkonngaseciliindividgatishmërinë,qëtëvihetnëshërbimpërnjëbashkëjetesetëmirëdhepaqësore.Bazaekësajjanëtëdrejtatdhedetyrimetpërtëgjithësidherespektireciprokdhegatishmëriapërdialogmenjëritjetrin.

Përsecilinprejtyre,tëcilëtdotëvendosenpërherëtëparënëkantonintonë,mësimiigjuhëslokaledotëbëhetçelësinjërritjetëvazhdueshmetëpavarësisëdheautonomisënëtëpërditshmen.Nejuftojmë,tëshfrytëzoniofertateshumtanëvendintuajtëritëbanimitdhetëmerrnipjesënëjetënsociale,ekonomikedhekulturore–qoftëkjonëpunë,nëshkollë,nëkohënelirë,nëshoqataoseorganizata.

Nëkëtëbroshurëjugjenishumëinformacionepërjetënepërditshmedhepërjetënnëkantonintonë.NejuthemijumirëseardhëtpërzemërsishtdhejuurojmëjuvenjëfillimtësuksesshëmnëGraubünden,shumëkënaqësigjatëzbulimittëkëtijkantonitëmrekullueshëmdheshumëtakimeinteresante.

BarbaraJanomSteinerRegierungsrätin

5

2 INFORMACIONE PËR ZVICRËN

Germany

Liechtenstein

Austria

France

Italy

Numriibanorëve 8’419’550

Nënshtetastëhuaj 24,96%

Sipërfaqja 41‘300km2

Kantone 26

Nëshifra(2016)

CH=ConfoederatioHelvetica

6

Gjuha(ët)kryesoregjermanisht 63.0%

frëngjisht 22.7%

italisht 8.1%

retoromanischt 0.5%

gjuhëtëtjera 21.5%

(BFS)

Historieshkurtërdhenjohuripërshtetin

Më1gusht1291ukrijua«KonfederataeVjetër»prejvendeveUri,SchwyzdheUnter-waldensinjëbesëlidhjeelirëebashkësivetëluginave.Nëkohënqëpasonteasajjubashkuanpapushimvendedheregjionetëtjera.Kështuukrijuamë1848shtetifederalmoderniZvicrës.1gushtiështëditaefestëskombëtaretëZvicrës.

Zvicraështënjëdemokracidirekte,nëtëcilëngratëdheburratmetëdrejtënevotës,jovetëmnëpërmjettëzgjedhjeve,poredhetëreferendumevetëshpeshtambiligjedhepyetjespecifike,mundtëjapinndikimtëdrejtpërdrejtënëpolitikë.Edrejtaebashkëvendosjesqëndronnënivelfederate,kantonidhekomune.Tëdrejtënnëshkallëkombëtaretëzgjedhjesdhevotëszviceranetdhezviceranëtemarrinnëmoshën18vjet.

Ju gjeni informacione të tjera njohurie për

shtetin në broshurën «Echo».

Porositet në të gjitha vendet për tregtimet e

librit ose tek

HEKS,RegionalstelleOstschweiz

071 410 16 84, www.echo-ch.ch

7

3 INFORMACIONE PËR KANTONIN GRAUBÜNDEN

PRÄTTIGAU/DAVOS

MALOJA

BERNINAMOESA

PLESSUR

ALBULA

IMBODEN

SURSELVA

VIAMALA

LANDQUART

ENGIADINA BASSA/VAL MÜSTAIR

LIECHTENSTEIN

ÖSTERREICH

ITALIA

St. Gallen

Glarus

Schwyz

Ticino

Uri

8

Shifraundfakte(2016)

NëkantoninGraubündenjetojnëmbi197‘000banoredhebanorë.Prejkëtyrezotërojnërreth36‘500personanjënënshtetësitëhuaj.Me7106km2GraubündenështëkantonimëimadhnëZvicërdhepërfshin1/6eterritoritzviceran.Rreth35’000personajetojnënëkryeqytetinChur,njëngangujimetmëtëvjetratëZvicrës.Kantoniështëindarënë11regjionedhe114komuna.50%tëkomunavekanëmëpakse1000banoredhebanorë.

Numriiluginave 150

Numriiliqeneve 615

Numriimajavetëmaleve 937

Malimëilartë

PizBernina

(4049mmbinivelinedetit)

Pikamëeulët

KufirimeTessin

(260mmbinivelinedetit)

4500

4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

m ü. M

Informacione të mëtejshme ju gjeni në

www.gr.ch

4500

4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

m ü. M

9

4SHUMËLLOJSHMËRI GJUHËSH NË KANTONIN GRAUBÜNDEN

GjuhëtekantonitGraubünden

gjermanisht

retoromanischt

italishtLIECHTENSTEIN

ÖSTERREICH

ITALIA

St. Gallen

Glarus

Schwyz

Ticino

Uri

Samnaun

Samedan

ZernezDavos

Maienfeld

ChurTrins

Disentis/Mustér

Ilanz

Thusis

Splügen

Roveredo

Vicosoprano

Poschiavo

10

NëkantoninGraubündenkatregjuhëzyrtare:gjermanisht,retoromanischtdheitalisht.

GjermanishtPërbanoretdhebanorëtmëtëshumtëtëkantonitgjuhaamtareështëgjermanishtja,kjodotëthotë,atashkruajnëgjermanishtenletraredheflasingjermanishtenzvicerane.

RetoromanischtNëEngadin,nëMünstertal,nëMittelbündendhenëSurselvagjuhastandardeështëretoromanishtja.Porretoromanishtjanukështëvetëmnjëgjuhë,pornjëfamiljeprej5idiomash.Sursilvan,Sutsilvan,Surmiran,PuterdheVallader.

ItalishtNëkatërluginatPuschlav,Bergell,MisoxdheCalancaflitetitalisht.

11

Integrimiështënjëprocesdinamik,individualdheshoqëror,icilimbështetetnëreciprocitetinedetyravedhetëtëdrejtavedhekapërqëllimtëmundësojëpjesëmarrjennëjetënekonomikedheshoqërorepërtëgjithagrupetepopullsisë.Nxitjaeintegrimitipërmbahetprincipit«nxitdhekërko»dhembështetnëveçantimësiminegjuhës,përpariminprofesionaldheparticipiminsocial.Vendiispecializuarpërintegrimindrejtondhekoordinonnxitjenspecifikepërintegrimnënivelkantonaldhekomunal.Ainxitdhembështetprojektepërintegrimingjuhësordhesocialdhesiguronndërmjetësimineinformacionevenëfushëneintegrimit.

FachstelleIntegrationGraubünden(Vendii

specializuarpërintegriminGraubünden)

081 257 26 38, www.integration.gr.ch

QendraeinformacionitpërintegriminGraubündenNëhapësiratevendittëspecializuarpërintegrimnëEngadinstrasse24nëChurgjendetqendraeinformacionitpërintegrimin,ecilaofronshërbimetqëvijojnë:

- Ndërmjetësiminformacioneshdhekëshillimemepengesatëulëtapërtemadheshtrimepyetjeshmerëndësipërintegrimin

- Pasqyrëeofertaveekzistuesepërgjuhëndheintegriminnëkanton.

- Këshillimpersonaldheindividualpërgjuhënmemundësinëqëtëbëhetnjëtestimgjuhësorpërklasifikim.

- Dhëniedhehuamarrjeematerialevetëinformacionitpërtematerëndësishmetëjetësnëgjuhëtëndryshme,literaturëspecifike,revistadheDVD.

InformationszentrumIntegrationGraubünden

(Qendraeinformacionitpërintegrimin

Graubünden)

081 257 36 83

Të dhëna në lidhje me oraret e hapjes ju

gjeni në www.integration.gr.ch

Nëfaqenshumëgjuhësoretëinternetit

www.hallo.gr.chJumundtëgjeniinformata

tëdobishmembitematepërditshmesijeta

nëGraubünden,puna,shkolla,shëndeti

dhebanimi.

5 INTEGRIMI

13

6 KOMUNIKIMI

Gjuha,çelësipërintegriminesuksesshëm!

Judoniqënëvendintuajtëritëbanimittëmerrnipjesëaktivedhemedrejtatëbarabartanëjetënekonomike,kulturore

dhesociale?Njohuritëmiratëgjuhëslokalejuhapinjuvedyertpërkëtë.Rrugamëemirëdhemëeshpejtë,qëtëmësonigjuhënlokale,ështëndjekjaekursevepërgjuhën.

14

Njëlistëtëshkollavepërgjuhënnëkantonjugjeninënkapitullin«Adresaundlink-e».FaqjaeuebittëintegrimitGraubündenwww.integration.gr.chofronpërveçkësajnjëpasqyrëtëofertaveekzistuesetëkursevepërgjuhën.Përinformacioneshtesëpërmësiminegjuhësosepërnjëkëshillimpersonalpërgjuhënjumundt‘idrejtoheniqendrëssëinformacionitpërintegrimin.

InformationszentrumIntegrationGraubünden

(QendraeinformacionitpërintegriminGraubünden)

081 257 36 83

Të dhëna në lidhje me oraret e hapjes ju gjeni

në www.integration.gr.ch

Ndërmjetësimpërkthyesish

Mësimiigjuhëslokaleështëirëndë-sishëm.Dukepasurparasyshqëtëkuptohenmirëbisedatdhekuvendimeterëndësishmemundtëjetëenevojshmedhendihmuese,qëtëkonsultohetmenjëpërkthyesndërkulturor.

Verdi–InterkulturellesÜbersetzeninderOstschweiz(Verdi–përkthimendërkulturorenëZvicrënelindjes)ndërmjetësonpërkthyesprofesionistëndërkulturorënërreth60gjuhë.Kyshërbimështëmedetyrimpagese.

Verdi–InterkulturellesÜbersetzeninder

Ostschweiz(Verdi–përkthimendërkulturore

nëZvicrënelindjes)

0848 28 33 90, www.verdi-ost.ch

Shërbiminacionalpërpërkthimemetelefonbrendapakminutavejuvënëdispozicinpërkthyesedhepërkthyesprofesionalpërmëtepërse50gjuhë.Prejorës7:00derinëora19:00,365ditënëvit.Kyshërbimnukështëfalas,porpaguhet.

Shërbiminacionalpërpërkthimemetelefon

0842 442 442, www.0842-442-442.ch

15

Integrimiprofesional

Punasiguronbazëneekzistencësdhenxitintegriminnëshoqëri.Kushtparaprakpërnjëhyrjenëbotënepunësështënjëlejëpërpunësidhenjohuritëmiratëgjuhëslokale.Nëfaqetemëposhtmetëinternetitjugjeniinformacionepërlejetenevojshmepërpunëdhepërzënienmepunë.

www.kiga.gr.ch

www.afm.gr.ch

www.sem.admin.ch

www.swissuni.ch

www.wege-zum-beruf.ch

www.berufsberatung.ch

www.migraweb.ch

Pagadhekontributetsociale

Ngapagahiqenkontributetedetyruarapërsiguriminepleqërisëdhetëpasje-tuarve(AHV–shtylla1),siguriminpërinvaliditet(IV),siguriminpërpapunësi(ALV)dhepërsiguriminndajaksiden-teve.NgatëardhuravjetoreprejrrethFr.20‘000hiqenkontributeshtesëpërpërkujdesjenprofesionale(tëashtu-quajturënshtylla2)sinjëplotësimiAHV.Sigurimetedetyrueshmesocialepërbëjnëgjithsejrreth15%tëtëardhurave.

7PUNA

Tëpunoshatje,kutëtjerëtbëjnëpushime!

InternacionalitetikatraditënëGraubünden.Turizmisidegëdominueseeekonomisë,shërbimishëndetësor,ndërmarrjetëvogladhetëmesme,firmatëshumtanacionaledheinternacionalesidheadministratakantonaleofrojnënjënumërtëmadhvendeshatraktivepunenëfushatmëtëndryshmeprofesionale.

17

Ipapunë–potani?

KushbanonnëZvicërdhesipunëmarrësosepunëmarrësembetetpapunë,katëdrejtë-nërastsekushtetenevojshmeparaprakejanëtëpërmbushura–përtëholladitoretëpapunësisë.Kushtetthelbësorepërkëtëjanë,njëlejëqëndrimidhenjëzënie12mujoremepunënëdyvjetparahumbjessëvendittëpunës.

Përpyetjenëlidhjemepapunësinëjuqëndrojnëjuvenëdispozicion,arkatepapunësisëdheqendratregjionalepërndërmjetësimpune(RAV).

Kërkimpërvendepune

Shpalljevendeshpunemundtëshihennëqendratregjionalepërndërmjetësimpune(RAV)dhegjendennëgazetatditore,regjionaleosenjoftuestëqytetit,në«zyratepërkohshme»sidhenëinternet,sipërshembullnën

www.treffpunkt-arbeit.ch

www.suedostschweizjobs.ch

www.jobs.ch

18

Punëezezë

Edhedikush,icilipërpunëtëherë-pashershmenëfushënepastrimit,kujdesittëfëmijëve,përpunëtnëkopshtosenështëpipaguhet,vlensiizënëmepunëdheduhettëjetënganjëanënëzotërimtënjëlejepolicorepërtëhuajtdhengaanatjetërtëregjistrohetteksigurimisocialrespektivishttëregjistrohetvetë.Nukndodhkjo,bëhetfjalëpërnjëpunëilegaleosepunëtëzezëdhepersoninëfjalënukështëisiguruarnërastpapunësie,aksidentioseinvaliditeti.

StaatssekretariatfürWirtschaftSECO

(Sekretariatiishtetitpërekonominë)

3003 Bern 058 462 56 56

www.keine-schwarzarbeit.ch

Nërasttëhumbjessëvendittëpunësosetëkërcënimitprejpapunësisëështëerëndësishmesimëposhtë:

- Fillonimenjëherëmekërkiminenjëvenditëripune,nësejunukkinifilluatanimë.Këtopërpjekjeduhettëvërtetohengjatëtëdrejtëspërmarrjenetëhollaveditoretësigurimitpërpapunësisë.

Tëruhenshënimetpërkatësedhekopjetekërkesavemeshkrimdheshkresaverefuzuese.

-Njoftohunimenjëherëtekzyraepunësekomunëssuajtëbanimit.

Informacionetëmëtejshmejugjeninën

www.kiga.gr.ch

www.treffpunkt-arbeit.ch.

19

Njohjaediplomavetëhuaja

PërnjohjenediplomavetëcilatjanëpërfituarjashtështetitështëpërgjegjësSekretariatiiShtetitpërArsim,KërkimdheNovacion.

StaatssekretariatfürBildung,Forschungund

InnovationSBFI(SekretariatiiShtetitpër

Arsim,KërkimdheNovacion)

058 462 28 26, www.sbfi.admin.ch

Nësejudispononinjëpërvojëtëgjatëprofesionale,nënkushteparapraketëcaktuara,jumundtavininëprovëpërvojëntuajdhetëpërfitoninjëdiplomëtënjëprofesionitënjohurnëZvicër.

AmtfürBerufsbildungGraubünden(Zyrapër

formiminprofesionalGraubünden)

081 257 27 68, www.berufsbildung.gr.ch

Përnjohjenediplomavetëshkollavetëlarta

RektorenkonferenzderSchweizerischen

Hochschulen(Konferencaerektorëvetë

universitetevezvicerane)

031 335 07 40, www.swissuniversities.ch

Formimeprofesionaledhekualifikimetëmëtejshme

Nëqendratregjionaletëinformacionevepërprofesion(BIZ)kainformacionetëshumëllojshmepërformimprofesionaldhekualifikimtëmëtejshëm.Përinformimedhebisedatëshkurtrajuqëndrojnënëdispozicionpersonatëspecializuar.Njëvizitëështëfalasdhegjatëorarittëhapjesështëemundurpalajmërim.Përnjëkëshillimpersonalpërkarrierë,iciliështëmedetyrimpagese,duhettëcaktohetnjëterminë.

Informacionetëmëtejshmepërkëshil-liminpërprofesionin,studimindhekarrierënsidhepërqendratregjionaletëinformacionevepërprofesion(BIZ)jugjeninën




20

LejaeqëndrimitpërnënshtetastëBashkimitEvropian(EU)/AsociacionitEvropiantëTreguttëLirë(EFTA)mundtëparashtrohetsiparaashtuedhepashyrjes.Lejëqëndrimipërnënshtetastëzënëmepunëtëvendevetëtreta(nënshtetastështeteve,tëcilëtnukjanëanëtarëtëEU/EFTA)jepenvetëmnërastepërjashtuese.Kjodotëthotë,nësebëhetfjalëpërforcatëkualifikuarapuneosenëseshkaqetëveçantaejustifikojnëpërjashtimin.

NënshtetastëEU/EFTA,sirregull,pavarësishtngallojiilejessëqëndrimit,mundtëtërheqinfamiljetetyre.Sipjesëtarëtëfamiljesvlejnëprindëritdhefëmijët.Personangashtetetëtreta,tëcilëtjanënëzotërimtënjëlejeqëndrimi,nënmarrjenparasyshtëkushteveparaprakeligjore,mundtëdorëzojnënjëkërkesëpërbashkimfamiljar(mebashkëshorten/inrespektivishtmebashkëshorten/indhefëmijët)tekZyrapërMigracionindhetëDrejtënCivile(AmtfürMigrationundZivilrecht).Kërkesapërtërheqjenefamiljesduhettëdorëzohetbrenda5vjetëshdhepërfëmijëtmbi12vjetbrendanjëviti.

NëZyrënpërMigracionindhetëDrejtënCivilenëGraubünden(AmtfürMigrationundZivilrechtGraubünden)osenëfaqenesajtëinternetitkafletëshpjegimenëgjermanishtdheitalishtmeinformacionetmëtërëndësishmepërmiratimineqëndrimitdhetërheqjenefamiljes.AmtfürMigrationundZivilrechtGraubünden

(ZyrapërMigracionindhetëDrejtënCivile

Graubünden)

081 257 30 01, www.afm.gr.ch

8LEJA E QËNDRIMIT DHE BASHKIMI FAMILJAR

21

Çdomartesëe3-tënëZvicërështënjëlidhjebinacionale.

www.binational.ch

Martesa

NëZvicërseciliduhettëjetë18vjeç,qëtëmundtëmartohet.Këtunjihenvetëmmartesat,tëcilatjanëlidhurnënjëzyrëtëgjendjescivile.Zyraegjendjescivileevendbanimittuajjuinformonjuvembikushtetparaprakeqëduhettëpërmbushendhepërdokumentetenevojshme.

NëZvicërvlenedrejtaezgjedhjessëlirëtëpartneritrespektivishttëpartneres.Familjetosepersonatëtjerësipaskësajnukkanëtëdrejtë,tëdetyrojnëgratëoseburrattëmartohenkundërdëshirëssëtyre.

www.zwangsheirat.ch

www.terre-des-femmes.ch

www.gegen-zwangsheirat.ch

Partneritetetëregjistruar

Çiftemegjinitënjëjtëkanëmundësinë,taregjistrojnëpartneritetinetyre.Zyraegjendjescivileevendbanimittuajjuinformonjuvembihapatqëduhettëmerren.

Lindja

Çdolindjeduhett’injoftohetzyrëspërkatësetëgjendjesciviletëvendba-nimittuaj.Lindetfëmijanënjëspital,kështuenjoftonspitalilindjen.Gjatënjëlindjejenështëpiështëmamiaedetyruartanjoftojëfëmijën.

9MARTESA DHE FAMILJA

23

Lejaebarëlindjesdheshpërblimi

Tëdrejtënpërshpërblimbarëlindjejeekanëgratë,tëcilatnëkohënelindjessëfëmijësjanëtëzënamepunë.Kushtpërkëtëështë,qëatogjatë9muajveparalindjessëfëmijëstëkenëqenëtësiguruaradhenëkëtëkohë,gjatëtëpaktën5muajve,tëkenëqenëtëzënamepunë.Edrejtafillonditënelindjesdhepërfundonmësëvonipas14javësh.Nëkëtëkohëpaguhetderinë80%epagës,pormësëlarti196,–frangazviceranenëditë.

SozialversicherungsanstaltdesKantons

Graubünden(SVA)(EntiiSigurimitSociali

kantonitGraubünden)

081 257 41 11, www.sva.gr.ch

Shtesatfamiljare

Punëmarrësedhepunëmarrëskanëtëdrejtëpërshtesafamiljare.Përfëmijëderinëpërfundimtëvitittë16-tëtëjetës,shtesamujorepërfëmijëtështë220,–frangazvicerane.Përtërinjnëformimprofesioni,maksimalishtderinëpërfundimtëvitittë25-tëtëjetës,shtesapërformimineprofesionitështë270,–frangazviceraneçdomuaj.Sirregullshtesënfamiljareetransferonpunëdhënësimepagën.Nënrrethanatëcaktuaramundtëtërheqinedheprindërjotëzënëmepunështesapërfëmijë.


Graubünden(SVA)(EntiiSigurimitSociali

kantonitGraubünden)

081 257 41 11, www.sva.gr.ch

24

10 FËMIJËT

Këshillimepërnënadhebaballarë

Prindëritefoshnjavedhefëmijëvetëvegjëlmundt'iudrejtohenkëshillimevepërnënadhebaballarë.Jumerrniatjembështetjenërasttëpyetjevenëbashkëlidhjemeushqimin,shërbimin,përkujdesendheedukimin.Edhenësefëmijajuajbërtetshpeshosenukështëiqetë,jumerrnindihmë.Përkëtëjumundtëshkoninënjëqendërkëshillimi.Këshilltaretpërnënadhebaballarëjuvizitojnëjuve,nësekenidëshirë,edhenështëpiosejujapinjuveinformacionenëtelefonoseonline(nëlinjë).

KJBEMütter-undVäterberatung

(Këshillimepërnënadhebaballarë)

081 300 11 30, www.kjbe.ch/mvb/

Fëmijëtëvegjël

ProJuventutekapërpiluarbroshurën«UnserKind»(«Fëmijajonë»)mekëshillapraktikembiushqimin,zhvillimindheedukiminefëmijës,kujdesinparaprakshëndetësordheparandalimineaksidenteve,rolinenënës/babësdheorganiziminefamiljes.Kjogjendetnëversionetgjuhësoregjermanisht-tamilisht,-shqip,-turqisht,-serbisht/kroatisht/boshnjakisht,-portugalisht,-spanjishtdhe-anglisht.

ProJuventute

044 256 77 33, www.pro-juventute.ch

25

Ofertapërkujdesjeshpërfëmijë(ofertamedetyrimpagese)

GruplojeNëgrupinelojëstakohenfëmijë,qëprejmoshëstrevjetderinëhyrjenpërnëkopsht,njëderidyherënëjavë.Grupiilojësiofronfëmijësnjëkornizëtësigurtdhetëkapshmemenjëvështrim,nëtëcilënaimundtëgrumbullojëpërvojatetijtëparajashtëfamiljes.Informacionepërkëtëjumerrninëkomunënevendbanimittuaj.

ÇerdhefëmijëshÇerdhjaefëmijëvekujdesetgjatëditëspërfëmijëtderinëhyrjenëshkollë.Informacionepërofertateçerdhevetëfëmijëvejumerrninëkomunënevendbanimittuajosetek

BeratungsstelleKinderundJugendliche

betreuen,begleiten,bestärken(Vend

këshillimipërpërkujdesjen,shoqërimindhe

përforciminefëmijëvedhetërinjve)

081 300 11 40, www.kjbe.ch

Huamarrjaelibravedhelojëravepërfëmijë

Nëvendetëndryshmenëkantonkabiblioteka(libra)dheludoteka(sendepërtëluajtur).Përnjëkuotëfinanciareatjemundtëmerrenhualibradhesendepërtëluajtur.Informatambikëtëmundtëmerrninëkomunënkubanoni.

Veshjetëleverdishmepërfëmijë

Nëdyqanetëdorëssëdytëpërveshjepërfëmijë,nështëpitëembledhjessëvjetërsirave,nëqendrënekaritasitnëChurdhenëbursateveshjevekaveshjetëmbajturamirë,tëleverdishmepërt’ublerë.

2626

PrindërditorëPërfëmijëtpoashtumundtëpërkujdesenprindërditorë.Familjaditorembannënkujdesfëmijëtëçdomoshe–edhefëmijëshkolle–tekajonështëpi.Kohëtepërkujdesjes(dreka,ndihmapërdetyrat,kujdesigjysmëditor,ditorosejavor)caktohenindividualisht.

BeratungsstelleKinderundJugendliche

betreuen,begleiten,bestärken(Vend

këshillimipërpërkujdesjen,shoqërimindhe

përforciminefëmijëvedhetërinjve)

081 300 11 40, www.kjbe.ch

OfertajashtëshkolloreNërastpyetjeshpërofertasistrehaefëmijëve,drekaosepasaportaepushimevejumundt’idrejtohenidrejtuesvetëshkollëssuajosezyrëspërkatësekantonale.

AmtfürVolksschuleundSportGraubünden

(Zyrapërshkollënpopulloredhesportin

Graubünden)

081 257 27 36, www.avs.gr.ch

Ofertapërprindër

Edukimiifëmijëveështëshpeshpërprindëritnjësfidëemadhe.Shoqata«ElternbildungGraubünden–FormimpërprindërGraubünden»ofronnëgjithëkantoninnjëofertëtëshumëllojshmeformimipërprindërdheedukuespërtemamerëndësipëredukimin.

ElternbildungGraubünden

www.elternbildung-gr.ch

27

NëZvicërsistemeteshkollavendryshojnëngakantoninëkanton.NëkantoninGrau-bündenshkollaështëngavitii7-tëderinëatëtë16-tëjetësedetyrueshmedhefalas.

KopshtiifëmijëveQënëmoshënpesëvjeçfëmijëtshkojnënëkopshtinefëmijëve.Aizgjatdyvjet.

DetyrimipërshkollëDetyrimipërshkollëfillonnëatëvit,nëtëcilinfëmijabëhet7vjeç,dhezgjatnëntëvjet.

SistemiishkollësnëkantoninGraubünden!Kopshtiifëmijëve 2vjetShkallaprimare Shollaprimare,klasaevogël 6vjetShkallasekondareI Shkollasekondare,shkollareale,klasaevogël 3vjetShkallasekondareII Vullnetarishtvitii10-tëishkollësnëgjimnaz, 3–5vjet shkollaemesmeprofesionale, mësimiiprofesionit/formimiprofesional nëndërmarrjenkumësohet, shkollaepjekurisëprofesionaleShkallaterciare Shkollaelartëespecializuar 3–6vjet Shkollaelartëprofesionale Universitet,ETH(Shkollaelartëteknikekonfederative)

Informacionepërtëgjithatemateshkollësjumerrninëshkollatosetek



Graubünden)

081 257 27 36, www.avs.gr.ch

11 SHKOLLA DHE FORMIMI PROFESIONAL

29

Përgjegjësiaeprindërve

Prindëritjanëpërgjegjëspëredukimindheformimineplotëtëfëmijëvetëtyre.Atajanëtëdetyruar,t’ifutinfëmijëtnëshkollëdhetëkujdesenpërkëtë,qëatatëzbatojnëvajtjennëshkollë,planineorëvedherregullineshkollës.Poashtuataduhettësigurojnë,qëfëmijëttëkryejnëdetyrateshtëpisëdheqëatyret’iuqëndrojnënëdispozicionkushtetepërgjithshmetënevojshmepërto.BashkëpunimindërmjetshkollësdheprindërvekanëZvicërnjëdomethënieqendrore.Prindëritftohenngashkollarregullishtpërbisedameprindëritdhembrëmjemeprindërit.Njëpjesëmarrjeështëpërprindërdhefëmijëerëndësis-hme,përtëgjeturzgjidhjetmëtëmiratëmundshmepërproblemenëshkollëosepërzgjedhjenepriturtëprofesionit.

Këshillimefalaspërtërinjtë

Këshilltarë/epërprofesionin,studimindhekarrierënimbështetintërinjtëgjatëzgjedhjessënjëprofesioni,njëstudimiosenjëkarriere.Mebiseda,informacionedhetestimeataundihmojnëatyrepërgjetjenevendimit.VendetkantonaletëkëshillimitndodhennëChur,Davos,Ilanz,Poschiavo,Roveredo,Samedan,ScuoldheThusis.




Shkollatemëtejshmedheformimiprofesional

Paskohëssëdetyrueshmetëshkollësnxënësetdhenxënësitzgjedhinndërmjetnjëshkolletëmëtejshmepërformimtëpërgjithshëmosepërnjëmësimprofesioni.

30

Gjimnaze,shkollatëmesmetregtaredheprofesionale(shkollatëformimittëpërgjithshëm)

Informacionepërofertatendryshmejugjeninën

www.bks-campus.ch

www.ahb.gr.ch

Mësimiiprofesionit

Vendosinvajzatdhedjemtëerinjpasshkollëspërnjëmësimprofesioni,përshembullsizdrukthëtar,elektricistoserrobaqepës,qëndronmundësia,tëkryejnënjëmësimpërkatësprofesioni.Mbibazënenjëkontratepërmësim,ataqëmësojnëfutennëpunënënjëndërmarrjekumësohet,nëtëcilënatakualifikohenplotësishtdheshpërblehen.Atashkojnënjëderidyditënëjavënënjëshkollëprofesionale,nëkohënembeturatapërvetësojnënëndërmarrjedituripraktike.Njëmësimprofesionizgjatdyderinëkatërvjetdhepërfundonmenjë

certifikatëfederalepërprofesioninosemenjëdëftesëprofesionaletëaftësive.TëdyjapërfundimetjanëtënjohuranëtëgjithëZvicrën.




Formimiprofesionaldhekualifikimiimëtejshëmnëpjesënterciare

NëkantoninGraubündenkanjëofertëtëgjerëprejshkollashtëlartatëspecia-lizuara,shkollashtëlartadheinstitutekërkimesh.

AmtfürHöhereBildungGraubünden(Zyrapër

formiminelartëtëspecializuarGraubünden)

081 257 61 65, www.ahb.gr.ch

31

psychiatrieGraubünden(PsikiatripërfëmijëdhetërinjGraubünden).

Kinder-undJugendpsychiatrieGraubünden

(kjp)

081 252 90 23, www.kjp-gr.ch

Dhunandajfëmijëve

Nësenjëfëmijëtregonshenjatëzbatimittëdhunësndajtij,zyraekëshillimevepërndihmandajviktimave(BeratungsstelleOpferhilfe)Graubündennumdtëkontaktohetpërkëshilladhembështetjeprofesionale.

BeratungsstelleOpferhilfeGraubünden

(Vendiikëshillimeve-ndihmëpërviktimat

Graubünden)

081 257 31 50, www.soa.gr.ch

Shërbimipsikologjikshkollor

Ofertaekëshillimitjupërshtatetfëmijëvenëkopshtetdhenëshkollatpopullore,nësegjatëtëmësuaritshkollor,nëzhvillim,nësjelljeosenëgjendjenemocionaleshfaqenprobleme.Shërbimipërqytetarëtjuofrohetprindërvedhetërinjve,personavemësimdhënëssidhepersonavetëtjerëtëspecializuarpedagogjikënëkuptimtëndihmëspërvetëndihmë.



Graubünden)

081 257 27 41, www.avs.gr.ch

PsikiatripërfëmijëdhetërinjGraubünden

Nësefëmijajuajkaproblemepsikike,vështirësimevetenetij,nëfamilje,nësjelljenmeshokëtetijosenëseaikarënënëkonfliktmeligjinmundtëkontaktohet:Kinder-undJugend-

32

12BANIMI

Shpalljepërbanesa

Shpalljepërbanesajugjeninënjoftuestëregjionittuaj,nëgazetatditoredhenëinternet.Banesatëleverdishmejugjeninganjëherëgjithashtunëshpalljeteklientëvenëmureteafishevenëdyqanetemëdhapërblerje,sipërshembullMigrosdheCoop.

www.immoscout.ch

www.homegate.ch

www.comparis.ch

www.gkb.ch

www.suedostschweiz.ch

Nërasttëinteresimitpërnjëbanesëjuduhet,sirregull,tëplotësoninjëformularsidhet’idorëzonitëzotittështëpisëoseadministratorittëpasurisësëpaluajtshmedokumente,sipërshembullnjëekstraktngaregjistriipërmbarimevesidhenjëlejëqëndrimi.

Erëndësishme:-Nëshpalljepërbanesadikush

bënkërkesë,qiradhënësizgjedhqiramarrësin.

-Tëmerrenparasyshkushtetekontratës,sipërshembullafateteprishjessëkontratës.

-Nështëpitëmeqirakarregullorepërshtëpinë,tëcilatrregullojnëjetënepërbashkët(përshembullqetësinëenatësosepërdoriminimakinëslarëse).

-Çdoshtëpimeqirakanjëpërkujdestareosenjëpërkujdestarshtëpieecila/icilikujdesetpërzbatiminerregullitshtëpiaksidhetëpastërtisërrethndërtesës.

-Çdoekonomishtëpiakeduhettëpaguajëtaksatpërmarrjenpëraparateteradiosdhetëtelevizorit.KëtëduhettaregjistrojedikushtekvendipërmbledhjenetaksavezviceranenëFreiburgnënadresën

BillagAG

Postfach, 1701 Freiburg,

0844 834 834

33

Informacionetëtjeradhenjëbroshurëpërtemën«Banimi»–qëmundtëmerretnë11gjuhë–jugjenitek

BundesamtfürWohnungswesenBWO(Enti

FederalpërPunëteBanimit)

058 480 91 11, www.bwo.admin.ch

Vendiikëshillimitpërtëdrejtëneqirasë

ShoqataeqiramarrësveGraubündenjepinformimepërpyetjetrrethmarrjessënjëbanesemeqira.

MieterverbandGraubünden(Shoqataeqira-

marrësveGraubünden)

081 534 05 95, www.mieterverband.ch

Nërastkonflikteshjumundtëkontaktonikomunëntuajpëradresënezyrëssëpajtimit.

34

Informacionetëhollësishmepërtemën«shëndeti»kanëportalineinternetit:«migesplus».Përt’ukëshilluarnëmënyrëtëveçantëështë«Udhërrëfyesipërshëndetin»,iciliështënëgjuhëtëndryshme.

SchweizerischesRotesKreuz(KryqiiKuq

Zviceran)

058 400 45 24, www.migesplus.ch

Adresatëmjekevedhemjekëve

Nëçdolibërtelefonijugjeniadresatëmjekevedhemjekëvepraktikues/enëregjionintuaj.

Sëmundjeoseaksidente

NëZvicërështëezakonshme,tëkihetnjëmjekeshtëpieosenjëmjekshtëpie,ecilaoseiciliështëpersoniiparëqëidrejtoheshnërastsëmundjesh.Nësejunukmundtaarrininëtelefonmjekunosemjekentuajtështëpisë,dëgjoninësekretarinëetelefonitnumrinetelefonittënjëzëvendësuesiosetëmjekuttëshërbimitrespektivishttëmjekessëshërbimit.Shërbimiemergjentispitalitnëafërsinëtuajmundtëkontaktohetpoashtupërinformime.

Nërasttëndihmëssëmenjëhershmemerrninëtelefon

Numriiemergjencësisanitetit 144

Rastemergjent,siveprohet?

shihkapitullin21,faqen65

13SHËNDETI

35

Personatëmoshuar

Tek«ProSenectute»njerëztëmoshuarmarrinkëshilladhembështetjesidhenërastnevojeedhepërkujdesjenështëpi.

ProSenectuteGraubünden

081 252 75 83

www.gr.pro-senectute.ch

Spitali

Nërasttësëmundjevetërënda,lindjeveoseaksidentevemjekjajuajeshtëpisëosemjekujuajishtëpisëjuudhëzonnënjëmjekespecialisteosemjekspecialist,nënjëspitalnëkantoninGraubündenosenënjëklinikëpsikiatrike.Sigurimiidetyrueshëmshëndetësorpaguanqëndrimetnëspitalnëkanton.

Këshillimdhepërkujdesjenështëpi

Nësejupërshkaktësëmundjesoseaksidentitjenii/evarurnganjëmbështetjenëekonominështëpiake,mundt’idrejtoheniSpitex-itnëkomunënebanimittuaj.

SpitexGraubünden

081 252 77 22, www.spitexgr.ch

36

Njerëzmeproblemepsikike

ShërbimetPsikiatrikeGraubündensigurojnëkujdesinpsikiatriknëfushënstacionare,pjesërishtstacionaredhesiplotësimnëatëambulantepërtërritur,tësëmurëngaanapsikike.

PsychiatrischeDiensteGraubünden(PDGR)

(ShërbimetpsikiatrikeGraubünden)

058 225 25 25, www.pdgr.ch

PërkujdesinpsikiatriktëfëmijëvedhetërinjveështëpërgjegjëseKinder-undJugendpsychiatrieGraubünden(kjp).


(kjp)(PsikiatripërfëmijëdhetërinjGrau-

bünden)

081 252 90 23, www.kjp-gr.ch

Njerëzmeaftësitëkufizuara

Personamenjëpengesëfizikeosepsikikesidhepersonatqëkanëlidhjemeta,osepersonatekontaktitmarrinmbështetjedhekëshillatekEntiiSigurimitSocialGraubünden,tek«ProInfirmis»ose–nërasttëfëmijëve–tekedukimiiherëtpedagogjikkurues.


Graubünden(EntiiSigurimitSocialikantonit

Graubünden)

081 257 41 11, www.sva.gr.ch

ProInfirmisGraubünden

058 775 17 17

StiftungHeilpädagogischerDienstGrau-

bünden(Fondacioniishërbimitkurues

pedagogjikGraubünden)

081 257 02 80, www.hpd-gr.ch

37

Sigurimibazëshëndetësor

ÇdopersonmevendbanimnëZvicërduhetbrendatremuajshpasmarrjessëvendbanimittësigurohetnënjëarkëtësigurimitshëndetësor.Kjovlengjithashtupërtëgjithëpersonatnëbashkimfamiljarsidhepërtësapolindurit,tëcilëtnë3muajteparëpaslindjesjanëtësiguruarautomatikishtnëpërmjetsigurimitshëndetësortënënës.Arkatesigurimitshëndetësorjanëtëdetyruarameligjpërpraniminnësiguriminbazë.MesiguriminbazëpaguhenshpenzimetpërtrajtimintekmjeketdhemjekëtdhenëspitaletpubliketëkantonitGraubünden.Qëndronnjëkontributvetjak,kjodotëthotë,qënjëpjesëefaturëssëmjekutosetëspitalitduhettëpaguhetvetë.Lartësiaekontributitvetjak,mundtëpërcaktohetindividualishtdhendikonmbilartësinëmujoretëçmimittëarkëssësigurimitshëndetësor.

NëZvicërmundtëlidhenshumësigurime.Kasigurimetëdetyrueshmedhetëtilla,tëcilatjanëvullnetarisht.

Sigurimetëdetyrueshme

Krahassigurimevesocialetëhequradirektngapaga(krahasokëtukapitullinpuna)personabanuesnëZvicërduhettëlidhinsigurimetemëposhtme:-sigurimibazëshëndetësor-sigurimindajaksidenteve-nërastzotërimiautomjetesh:sigurimi

përautomjetin,sigurimipërmotorin-nërastzotërimindërtesash:sigurimi

përndërtesën

14SIGURIMET

38

Trajtimedentarenukmerrenpërsipërngaarkaesigurimitshëndetësor!Informacionepërofertatdheprimetearkavetëndryshmetësigurimeveshëndetësorejugjeninën

www.priminfo.ch

www.comparis.ch

Uljaeprimitpërsiguriminshëndetësor

Personanëmarrëdhëniemodesteekono-mikemarrinngafederatadhekantoninjëkuotëfinanciaretekprimipërsiguriminedetyrueshëmshëndetësor.Kjokuotëquhet«uljeindividualeeprimit».

SozialversicherungsanstaltGraubünden(Enti

iSigurimitSocialikantonitGraubünden)

081 257 41 11, www.sva.gr.ch

Sigurimindajaksidenteve

Personatëzënëmepunë,tëcilëtpunojnëtëpaktëntetëorënëjavë,sigurohenngapunëdhënësiityrekundëraksidenteve.Persona,tëcilëtmesatarishtpunojnëmëpaksetetëorënëjavësidhepersonajotëzënëmepunëosepersonatëzënëmepunësitëvetëpunësuarduhettësigurohenteksigurimishëndetësorkundëraksidenteve.

39

Sigurimeofrohenngashumëshoqërisigurimeshzvicerane.Faqetepavaruratëinternetit

www.comparis.ch

www.c-primes.ch

ofrojnëinformacione,krahasimedhemundësi,tëkërkohensigurimenëlinjë(online)dhenëgjuhëtëndryshme.

Ështëemundur,qësigurimettëcilatjuikinilidhurnëatdheuntuaj,tëjenëtëvlefshmeedhenëZvicër.

Sigurimevullnetare

-sigurimshëndetësorshtesë-sigurimpërpërgjegjësinëligjore(në

rasttëdëmevekundrejttëtretëve,shpeshikërkuarngaadministratatdhepronarëtpërqiranëenjëbaneseosetënjështëpie)

-sigurimisendeveshtëpiake-sigurimndajhumbjessëpunës-sigurimimbrojtjesjuridike-dhetëtjerëmëshumë

Tëgjithësigurimet,sirregull,kanënjëkontributvetjak,kjodotëthotë,njëpjesëtëshpenzimevetëdëmitduhettëmbahetvetë.

40

15TAKSAT

NëZvicërpersonaprivatëpaguajnëtaksëmbitëardhuratdhepasurinë.Mekëtëfinancohendetyratpublike,tëcilatipërmbushinfederata,kantonetdhekomunat.

Personamenjëlejëqëndrimitëpërhershme(LejaC)Përllogaritjenetaksaveqëduhettëpaguhenduhetqëzviceranetdhezviceranëtsidhepersonamenjëlejëqëndrimitëpërhershmetëmbushinçdovitnjëdeklaratëtatimore.Deklaratatatimoreduhettëdorëzohettekzyraetaksavenëkomunënevendbanimit.

PersonamelejëtëtjeraqëndrimiPunëmarrësevedhepunëmarrësvetëhuaj,tëcilëtnukdisponojnënjëlejëqëndrimitëpërhershme,jutërhiqentaksatdirektngapaga(tatimnëburim).Kjoprekndërtëtjerash:-personameqëndrimvjetor-personameqëndrimjavor-personameqëndrimtëshkurtër-kaluestëkufirit-personatëmarrëparaprakisht-azilkërkues

SteuerverwaltungdesKantonsGraubünden

(AdministrataefinancësekantonitGrau-

bünden)

081 257 21 21, www.stv.gr.ch

41

16KËSHILLA SOCIALE DHE NDIHMA SOCIALE

ZyraepërkrahjessocialeGraubündenkanjëdetyrëtëgjerënëfushënekëshillimitpersonaldhefamiljarsidhetëndihmëssocialeekonomike.

Këshillasocialepersonale

Përkëshillapersonalejanëpërgjegjëspunonjësiteshërbimevesocialeregjionale.Krahasshërbimevesocialeregjionalekashërbimesocialetëspecializuaranëfushënembrojtjessëfëmijëve,tëndihmëspërviktimatsidhenëatëtëproblemevetëveseve.Njëpasqyrëmbishërbimetsocialeregjionaledheatotëspecializuarajugjeninënkapitullin«AdresaundLink-e».

Ndihmësocialefinanciare

Parimishtështësecilipërgjegjësvetëpërsigurimineekzistencëssëtij.Njerëz,tëcilëtndodhennënjëgjendjetëpërkohshmeosetëvazhdueshmetëvështirëfinanciaredhemegjithëpërpjekjetevetanukmundtamënjanojnë

këtë,kanëtëdrejtëpërndihmësociale.Kushtparaprakpërkëtëështë,qëpersoniiprekurtaketëvendbaniminetijnëkantoninGraubünden.

Ndihmësocialejepetatëhere,nësenukqëndronedrejtapërpagesatëtjeraligjore,sipërshembullpensioninvalidi,dhefamiljaosepersonatëvetëmnukmundtëpaguajnëshpenzimetpërjetesën.Pagesatendihmëssocialellogaritennëçdorastindividualishtdhejanëtëvarurangamarrëdhënietpersonale,ngashpenzimetpërmbajtjenejetesës,marrëdhënietetëardhuravesidhezgjatjaepagesavetëndihmës.

LlogaritjabëhetdukeumbështeturnërregullatkantonaledherekomandimevetëkomunavesidhedirektivavetëKonfer-encësZviceranepërNdihmënSociale.NëkantoninGraubündenvendosinkomu-natpërdhënienepagesavetëndihmëssociale.

KantonalesSozialamtGraubünden(Zyra

kantonaleepërkrahjessocialeGraubünden)

081 257 26 54, www.soa.gr.ch

43

17JETA E PËRDITSHME – TAKIME

Jetaelagjes/efshatit

Lagjeqytetareosefshatrazhvillojnëfestaoseraste,nëtëcilatdikushmundtëmarrëpjesëaktiveosesivizitoredhesivizitor.Mëemiraështëtëinformohenitekkolegëtepunëssuaj,tënjohurit,farefisi,shokëtdhetekfqinjët.Mëtejkanëlagjetdhenëfshatratvendetakimesh,sipërshembullvendelojërash,qendratëbashkësisë,pishina,kumundtëlidhenkontakte.

Shoqatadheklube

Nëkomunëkaofertatëshumtadheshoqatapërgra,burra,fëmijë,tërinjdhepërnjerëztëmoshuar.

Shoqatatluajnënjëroltërëndësishëmnëjetënepërditshmedhenxitinkontaktinmenjerëzitqëbanojnëkëtu.Kështukashoqatafutbolli,klubeshahu,shoqatamuzikore,shoqatakulturore,shoqatapolitike,shoqatagrashdheshumëmëtepër.Përveçkëtyrekanëshumëkomunaofertasigjimnastikë-nënë-fëmijë(MuKi-Turnen),gjimnastikëpërtëvjetrit,kore,grupgjimnastëshpërgradheburra.Ofertatdheshoqatatjuqëndrojnëhapurtëgjithëpersonavetëinteresuardheshoqatatdheorganizatateklubevegëzohenpëranëtarëtërinj.Informohenitekkomunaebanimitpërofertatendryshmedhepërtëdhënatekontakteve.

45

Muzeume,teatrodhekinema

Nëdisavendekamuzeumetëvogladhetëmëdha,teatrodhekinema.

Blerja

Ngaehënaderitëpremteoraretehapjes,sirregulljanë,ngaora08.00–18.30,tështunëngaora8.00–17.00.Tëdieldyqanetmëtëshumtajanëtëmbyllur.Sipasregjionitkaoraretëndryshmehapjesh.Bankat

Sirregullbankatmbyllenmëshpejtsedyqanet,mëtëshumtatndërmjetorës17.00dhe17.30.Tështunëdhetëdielshumicaebankavejanëtëmbyllura.

Shoqatatëhuajsh

Nëkantonkanjënumërtëmadhshoqatashtëhuajsh.Njëpasqyrëpërkatësejugjeninën

www.integration.gr.ch

Biblioteka

Nëkomunatëmëdhakabibliotekapublike.Informacionejumerrninëkomunënebanimittuaj.

46

Ditëtefestave

DitëtemëposhtmevlejnënëkantoninGraubündensiditëfestash.Dyqanetqëndrojnëatëherepërkatësishtmbyllur.Nëditënparakësajdyqanetmbyllen,sirregull,mëherët,shumicanëorën16.00.

- DitaeVitittëRi(01janari)- Epremtjaezezë,edieladheehënae

Pashkëve- FluturimiiKrishtit- EdieladheehënaeRrëshajave- Ditaefestëskombëtare(01gushti)- Ditakonfederativeelutjes,ependesës

dhemirënjohjes- DitaeKrishtlindjes(25dhjetori)- DitaeStefanit(26dhjetori)

Kaedheditëtëtjerafestashqëvarenngaregjionidhevendi.Njëpasqyrëjugjeninë

www.feiertage-schweiz.ch

Ekskursionedhekohëelirë

Sugjerimetëshumtapërekskursionedhekohënelirëjugjeninëzyrateturizmitosenën

www.graubuenden.ch

47

18MOBILITETI

Mjetetpubliketëqarkullimit(ÖV):Trendheautobus

NëZvicërkanjërrjettrenidheautobusitëzgjeruarmirë.Planepërudhëtimdhepërlinjatjugjeninën

RhätischeBahn–RhB(vetëmnëGraubünden)

www.rhb.ch

Postauto

www.postauto.ch/graubuenden

SchweizerischeBundesbahnen–SBB

www.sbb.ch

SBBdheRhBofrojnëabonimetëndry-shme,tëcilateulinçmiminepërdorimittëmjetevepubliketëqarkullimit(përshembullgjysmëtaksa,abonimigjeneral,abonimimujor,platforma7,kartapërtërinjtë).Fëmijëtderinëmoshëngjashtëvjeçudhëtojnënëshoqërimfalas.Informa-cionetëmëtejshmemundtëmerrennëçdosporteltëstacionittëtrenitosenën

www.rhb.ch

www.sbb.ch

48

AlkooldhedrogënëtimonKufiriialkoolitështëtek0,5‰.Përdrej-tuestërinjdheshoferëprofesionistevlen0.1‰.Jotolerancënërastkonsumimidroge.

VinjetapërautostradënPërudhëtiminnëautostradakanëZvicërnjëdetyrimpërvinjetëautostrade,i/ecili/aduhettëpërtërihetçdovit.Vinjetaautostrademundtëblihenpërshembullnëpikatekarburantitosenëzyratepostës.

StrassenverkehrsamtdesKantonsGrau-

bünden(Zyraeqarkullimitrrugorekantonit

Graubünden)

081 257 80 00, www.stva.gr.ch

Biçikleta

NëZvicërbiçikletaështënjëmjetipëlqyerpërlëvizjennëjetënepërditshme.Earsyeshmeështëlidhjaenjësigurimipërpërgjegjësiligjore,meqëllimqëjunërastdëmesh,tëcilatjushkaktonisidrejtuesebiçikleterespektivishtdrejtuesbiçiklete,tëjenitësiguruar.

DrejtimiiautomjetitnëZvicër

PatentaeshoferitZotëruesdhezotëruesetënjëpatentetëhuajshoferi,tëcilëtmarrinvendbaniminnëZvicër,duhetqëbrendanjëvititashkëmbejnëpatentënetyretëshoferitkundrejtnjëpatentezvicerane.Kushtetpërkatësejanëtëndryshmesipasvendittëorigjinës.

StrassenverkehrsamtdesKantonsGrau-

bünden(Zyraeqarkullimitrrugorekantonit

Graubünden)

081 257 80 00, www.stva.gr.ch

PërkufizimshpejtësieNëZvicërvlejnëpërkufizimetemëposhtmetëshpejtësisë:50km/hbrendavendbanimeve,80km/hjashtëvendbanimeve120km/hnëautostrada.Nëvendbanimekapërveçkësajedhezonametempo30km/hose20km/h.

49

19MJEDISI

Mbronimjedisin!

Çdopersonmundtëjapëkontributinetijpërmbrojtjenemjedisit,nëseaikursenbenzinë,korrentdheujëdheiheqnërregullmbetjet.

Mbeturinat

Parimishtështëheqjaembeturinavemedetyrimpagese.Tekkomunaebanimitjumerrniinformacionetësakta,çfarë,kur,kuhiqenmbeturinat.

NdarjaembeturinaveMbrojtësepërmjedisindhekursyesendajshpenzimeështëheqjaendarëembeturinave.Ngambeturinateekonomisështëpiakendahen:

-xhamdhekonserva-letërdhekarton-kompostodhepemëtëkrishtlindjeve-mbeturinakaba(përshembullmobilie,

tapete)dhehekur-bateridheaparateelektrike-medikamente

-vajradhesubstancahelmuesesibojëra,llake,zhivë,etj.

-veshje,tëcilatmundtëmbahenendeXham,alumin,PETetjmundtëjepenpapagesënëvendegrumbullimimekontejnaosenëoborretpërmbeturinat.Oborretpërmbeturinapranojnëgjithashtu,pjesërishtkundrejtpagese,mbeturinakaba,letër,kartondhembeturinatëveçanta.Bateritëdheaparatetelektrikemerrenmbrapaprejshumëdyqaneshpapagesë.

Informacionemëtëgjerapërtemënmbeturinadhericiklimjugjeninën

www.abfall.ch

UjiipijshëmNëZvicërujingaçezmaështënjëujiipijshëmmevlerëtëlartë.

Informacionetëmëtejshmejugjeninë

BundesamtfürUmweltBAFU(EntiFederal

përMjedisin)

058 462 93 11, www.bafu.admin.ch

51

20 ADRESA TË RËNDËSISHME UND LINK-E

Pasqyra

Spitalet në Graubünden 54

Psikiatrie 54

Shërbimet sociale regjionale 55

Shërbime sociale komunale 55

Shkolla për gjuhën 60

E drejta 63

Shoqatat 63

Ndërmjetësim përkthyesish 56

Ofertakëshillimi

Familja dhe partneriteti 56

Financat 58

Shëndeti 58

Dhuna/ndihma për viktimat 61

Integrim/Migracion 62

Racizmi 63

53

SpitaletnëGraubünden

Kantonsspital(Spitaliikantonit)Graubünden

Churme të dy vendndodhjetKreuzspitaldhe atë

FrauenklinikFontana

081 256 61 11

Spitaleregjionale

SpitalThusis

081 632 11 11

KreisspitalSurses,Savognin

(Spitalet, Strehë spitalore për kujdesin e të

moshuarve)

081 669 14 00

OspidalEngiadinaBassa,Scuol

081 861 10 00

OspidalValMüstair,Sta.Maria

081 851 61 00

RegionalspitalPrättigau,Schiers

081 308 08 08

RegionalspitalSurselva,Ilanz

081 926 51 11

SpitalDavos

081 414 88 88

SpitalOberengadin,Samedan

081 851 81 11

OspedaleCasadiCuradellaBregaglia,

Promontogno

081 838 11 99

OspedaleSanSisto,Poschiavo

081 839 11 11

Psikiatria

PsychiatrischeDiensteGraubünden(PDGR)

(ShërbimetpsikiatrikeGraubünden)

KlinikWaldhaus,Chur

058 225 25 25

www.pdgr.ch

KlinikBeverin,Cazis

058 225 35 35

www.pdgr.ch


(kjp)(PsikiatripërfëmijëdhetërinjGrau-

bünden)

Mbështet fëmijë, të rinj dhe prindërit e tyre në

rast të çrregullimeve dhe sëmundjeve psikike.

Masanserstrasse 14, 7000 Chur

081 252 90 23

www.kjp-gr.ch

54

Unterengadin/Münstertal,Scuol

Chasa du Parc, 7550 Scuol

081 257 64 32

Bernina,Poschiavo

Via dal Poz 87, 7742 Poschiavo

081 844 02 14

Moesa,Roveredo

Centro regionale dei servizi,

Cima Piazza Piaza, 6535 Roveredo

081 257 65 70

Shërbimesocialekomunale

SozialdienstderLandschaftDavos

Berglistutz 1, 7270 Davos Platz

081 414 31 10

Shërbimesocialeregjionale

Chur

Rohanstrasse 5, 7000 Chur

081 257 26 67

Prättigau/Herrschaft/FünfDörfer,Landquart

Bahnhofplatz 3B, 7302 Landquart

081 257 66 23

Mittelbünden,Thusis

Rathaus, Untere Gasse 3, 7430 Thusis

081 257 52 75

Surselva,Ilanz

Bahnhofstrasse 31, 7130 Ilanz

081 257 62 30

Surselva,Disentis/Mustér

Via Sursilvana 25, 7180 Disentis/Mustér

081 257 62 30

Oberengadin/Bergell,Samedan

A l’En 2, 7503 Samedan

081 257 49 10

55

Ofertakëshillimi

Këshillimpërbrengatejetëssëpërditshme

DargeboteneHand

«Dora e zgjatur», nëpërmjet telefonit, bisedës

në internet ose e-postës ofron mbështetje në

situata të vështira të jetës. Ajo është neutrale

nga ana fetare, kulturore dhe politike.

143

www.143.ch

Familjedhepartneritet

Adebar

Këshilla për planifikimin e familjes, seksualitetin,

shtatzëninë dhe partneritetin. Parapërgatitje për

lindje për migrante.

Sennensteinstrasse 5, 7000 Chur

081 250 34 38

www.adebar-gr.ch

Binational.ch

Informacione për çifte dhe familje binacionale

dhe ndërkulturore.

www.binational.ch

NdërmjetësimpërkthyesishGR

Ndërmjetësim përkthyesesh dhe përkthyesish të

kualifikuar.

Verdi–InterkulturellesÜbersetzeninder

Ostschweiz(Verdi–përkthimendërkulturore

nëZvicrënelindjes)

Multergasse 11, 9001 St. Gallen

0848 28 33 90

www.verdi-ost.ch

NationalerTelefondolmetschdienst

(Shërbiminacionalpërpërkthimemetelefon)

0842 442 442

www.0842-442-442.ch

56

Këshillimetelefonike,memesazhedhe

bisedainternetipërfëmijëdhetërinj.

147

www.147.ch

SorgentelefonfürKinder(Telefonshqetësi-

meshpërfëmijë)

Këshillime për jetën dhe krizat për fëmijë dhe të

rinj nëpërmjet telefonit ose e-postës.

0800 55 42 10 (numër falas)

www.sorgentelefon.ch

Paarlando.Paar-undLebensberatungGR

(Këshillapërçiftedhejetesë)

Këshillim neutral nga ana fetare.

Reichsgasse 25, Familienzentrum Planaterra,

7000 Chur

081 252 33 77

www.paarlando.ch

Mütter-undVäterberatungGR(Këshillimepër

nënadhebaballarëGR)

Oferta përmban vizita shtëpiake, qendra

këshillimi, këshilla telefonike, këshilla Online dhe

arsimim prindërish.

081 300 11 30

www.kjbe.ch/mvb/

HeilpädagogischerDienstGR(Fondacionii

shërbimitkuruespedagogjikGR)

Sqarime individuale dhe nxitje të fëmijëve

me aftësi të kufizuara dhe me çrregullime në

zhvillim që nga lindja deri në moshën e shkollës.

Këshillime të prindërve gjatë edukimit.

Aquasanastrasse 12, 7000 Chur

081 257 02 80

www.hpd-gr.ch

Tërinj

Informacione për prindër dhe të rinj.

www.jugend.gr

ProJuventute

Informacione për moshën e fëmijëve dhe të të

rinjve në gjuhë të ndryshme.

www.pro-juventute.ch

www.elternbriefe.ch

57

Financat

Vendkëshillimipërçështjeborxhesh

Ofron mbështetje në rast të rimëkëmbjes nga

borxhet dhe tregon rrugë për të dalë nga kurthi i

borxheve.

Rotes Kreuz Graubünden, Steinbockstrasse 2,

7000 Chur

081 258 45 84

www.srk-gr.ch

Këshillimetëpërgjithshmebuxheti

Informacione dhe modele për përgatitjen e një

buxheti vetjak.

www.budgetberatung.ch

Zyraprofesionalepërkëshillabuxheti

Këshillime buxheti për gra si dhe dhënie ndihme

në rast pyetjesh dhe problemesh në lidhje me të

hollat.

Frauenzentrale GR

081 284 80 75

www.frauenzentrale-graubuenden.ch

CaritasSchuldenberatung

(Caritaskëshillaborxhesh)

Informata të dobishme në lidhje me temat paraja,

buxheti dhe borxhet në gjuhë të ndryshme.

0800 708 708 Hotline-Këshilla-Gratis

www.caritas-schuldenberatung.ch

Shëndeti

AAAnonymeAlkoholiker

Të gjithë ata, të cilët kanë dëshirën të ndërpresin

të pirën, janë të mirëpritur në AA [alkoolistë

anonimë]. Anonimiteti është i garantuar.

0848 848 885 (24 h)

www.anonyme-alkoholiker.ch

Aids-HilfeGR

Vend i specializuar për pyetje rreth HIV/Sidës,

hepatitit dhe infeksioneve ngjitëse nëpërmjet

seksualitetit – këshillime për njerëz me HIV ose

persona të pasigurt pas një situate me rrezik.

Lürlibadstrasse 15, 7000 Chur

081 252 49 00

www.aidshilfe-gr.ch

BeratungsstelleBlauesKreuzGR(Vend

këshillimi«KryqiBlu»GR)

Këshillime të veçanta dhe grupe për ndihmën për

vetveten në rast problemesh me alkoolin, edhe

për të afërmit.

Alexanderstrasse 42, 7000 Chur

081 252 43 37

www.blaueskreuz.ch

58

Këshillimepërpersonamenjëpengesë

Këshillime financiare për njerëz me aftësi të

kufizuara; këshillime ligjore për pyetje në lidhje

me sigurimin social.

Procap Grischun, Hartbertstrasse 10

7000 Chur

081 253 07 07

www.procapgrischun.ch

KrebsligaGR

Ofron ndihmë për ndihmën për vetveten për

të prekurit dhe të afërmit e tyre, këshillon për

pyetje në lidhje me sigurimin social, organizon

kurse dhe referate.

Ottoplatz 1, 7000 Chur

081 300 50 90

www.krebsliga-gr.ch

lilli

Informacione për gra të reja në rast të pyetjeve

për seksualitetin dhe dhunën seksuale.

www.lilli.ch

MigesPlus

Informacione për temën shëndet dhe për

sistemin shëndetësor në shumë gjuhë.

www.migesplus.ch

Sexualhealthinfo(mbijetënseksuale)

Informata aktuale dhe me mbështetje

profesionale mbi temat e shëndetësisë seksuale

në gjuhë të ndryshme.

www.sex-i.ch

Këshillavarësie

Shërbimet regjionale sociale ofrojnë një këshillim

të gjersishëm mbi varësinë te të prekurve

dhe familjarëve të tyre. Me pyetje apo çështje

drejtohuni tek shërbimet regjinale sociale në

regjionin Tuaj.

www.soa.gr.ch

SpitexGR

Punë shërbimesh, ekonomie shtëpiake si dhe

përkujdesje dhe këshillime në shtëpi në rast të

cenimeve të shëndetit.

Spitex Verband Graubünden, Rätusstrasse 22

7000 Chur

081 252 77 22

Për sqarim dhe shërbim në vend të dhënat për

kontaktet me organizatat regjionale gjenden nën

www.spitexgr.ch

59

Shkollapërgjuhën

ChuribWHöhereFachschule,Südostschweiz,Chur

081 403 33 33

www.ibw.ch

- gjermanisht, anglisht, italisht, spanjisht,

frëngjisht, rusisht

KlubschuleMigros,Chur

081 257 17 47

www.klubschule.ch

- gjermanisht, anglisht, frëngjisht, italisht,

spanjisht, arabisht, brazilianisht, kinezisht,

greqisht, japonisht, holandisht, portugalisht,

rusisht, suedisht, gjermanishtja zvicerane

Lernforum,Chur

081 353 63 62

www.lernforum.ch

- gjermanisht, anglisht, frëngjisht, italisht,

spanjisht, greqishtja e re, portugalisht, rusisht,

japonisht

LiaRumantscha,Chur

081 258 32 22

www.liarumantscha.ch

- gjuhë romane

Balikatan,Chur

081 284 13 65

www.balikatan.ch

- kurse gjermanishteje me pengesa të ulëta

HinterrheinSchuleSt.Catharina,Cazis

081 632 10 08

www.stcatharina.ch

- kurse gjermanishteje me pengesa të ulëta

EngadinAcademiaEngiadina,Samedan

081 851 06 12

www.academia-engiadina.ch

- gjermanisht, anglisht, italisht, gjuhë romane,

rusisht

KaufmännischeBerufsschule,Samedan

081 852 49 55

www.berufsschule-samedan.ch

- gjermanisht, anglisht, italisht, frëngjisht

60

Davos/PrättigauBerufsschulederLandschaftDavos

081 413 75 17

www.berufsschuledavos.ch

- gjermanisht, anglisht, italisht

Grischlingua,Davos

081 416 40 44

www.grischlingua.ch

- gjermanisht, anglisht

Surselvainplus,Ilanz,Laax,Disentis/Mustér

081 920 80 71

www.in-plus.ch

- anglisht, italisht, romane

Ofertakurseshpërgjermanisht,italisht

dhegjuhënromanetësubvencionuaranga

kantonidhefederatajugjeninën


Dhuna/ndihmapërviktimat

BeratungsstellefürGewaltausübende

PersonenGR(Zyraekëshillimevepërpersona

tëdhunshëmnëGraubünden)

Personat professional me këshillë kërkuesit

i shqyrtojnë format paqësore të zgjidhjeve

të konflikteve. Oferta e këshillave ngërthen

këshillimin telefonik, intervenimin në raste kritike

dhe këshillim të veçantë.

Gäuggelistrasse 16, 7000 Chur

079 544 38 63

www.gewaltberatung.gr.ch

FrauenhausGR(ShtëpiaegraveGraubünden)

Ju ofron grave dhe fëmijëve mbrojtje në rast të

kërcënimeve fizike dhe psikike.

E arritshme ditë e natë.

081 252 38 02

www.frauenhaus-graubuenden.ch

Opferhilfe-BeratungsstelleGR(Vendiikëshil-

limeve-ndihmëpërviktimatGR)

Ndërmjetëson ndihmë mjekësore, psikologjike,

sociale, financiare dhe juridike për viktima të

veprave penale. Ndihmë marrin persona, të cilët

u cenuan në integritetin e tyre trupor, psikik dhe

seksual si dhe persona, të cilët nëpërmjet një

vepre penale kanë humbur anëtarë të familjes së

tyre. Këshillimi është falas dhe anonim.

Klostergasse 5, 7000 Chur

081 257 31 50

www.soa.gr.ch

61

TERREDESFEMMES

Këshilla dhe mbështetje për femra të prekura nga

dhuna, me telefon apo E-Mail në disa gjuhë.

031 331 66 90

www.terre-des-femmes.ch

Integrim/Migracion

InformationszentrumIntegrationGR-Fach-

stelleIntegration(Qendraeinformacionit

përintegriminGR-Vendiispecializuarpër

integrimin)

Vend kantonal kontaktimi për pyetje rreth temës

së integrimit.

Engadinstrasse 24, 7001 Chur

081 257 36 83


Platformainformativewww.hallo.gr.ch

Informata të dobishme mbi jetën dhe punën në

Graubünden dhe në Zvicër në gjuhë të ndryshme.

www.hallo.gr.ch

StaatssekretariatfürMigration(Sekretariatii

ShtetitpërMigracionin)

Informacione për fushën e migracionit.

www.sem.admin.ch

EidgenössischeKommissionfürMigrations-

fragen(EKM)(KomisioniKonfederativpër

ÇështjeteMigracionit)

Informacione në fushat e migracionit dhe

integrimit.

www.ekm.admin.ch

FaqeInternetipërmigrantetdhemigrantët

Shumë informacione mbi Zvicrën për temën e

migracionit në gjuhë të ndryshme.

www.migraweb.ch

www.swissworld.org

www.myswitzerland.com

www.ch.ch

62

Racizmi

EidgenössischeKommissiongegenRassis-

mus(KomisioniKonfederativkundërRaciz-

mit)

Informacione në fushat e racizmit dhe të

diskriminimit.

www.ekr.admin.ch

BeratungsnetzfürRassismus-Opfer(Rrjetii

këshillimevepërviktimangaracizmi)

Këshillime në rast sulmesh diskriminuese dhe

raciste.

www.stopprassismus.ch

Edrejta

Këshillimeligjorepapagesë

Në vende të ndryshme në kantonin Graubünden

persona të specializuar të lidhjes federale

të avokatëve japin informime ligjore për një

kontribut kostosh prej 10.– frangash zvicerane.

Ku dhe kur mund të përfitoni ju nga kjo këshillë,

ju e gjeni në shpalljet regjionale dhe në gazetat

ose nën

www.grav.ch

FrauenzentraleGraubünden

(Këshillatëpërgjithshmejuridike)

Gürtelstrasse 24, 7001 Chur

081 284 80 75

www.frauenzentrale-graubuenden.ch

StabstellefürChancengleichheitvonFrau

undMann(Vendiishtabitpërbarazinëe

shansevetëgravedheburrave)

Loëstrasse 37, 7000 Chur

081 257 35 70

www.stagl.gr.ch

Sindikatat

Jeni ju anëtar në një sindikate, kështu ju merrni

atje informime ligjore pa pagesë për pagën dhe

për kushtet e punës.

www.die-gewerkschaften.ch

Shoqata

Informacione dhe lista të shoqatave merren

nëpërmjet të komunave.

Të dhëna për kontaktet me shoqata të huajsh në

kanton mund të porositen tek

FachstelleIntegrationGR(Vendiispecializuar

përintegriminGraubünden)

Engadinstrasse 24, 7001 Chur

081 257 26 38


63

65

21RAST EMERGJENT, SI VEPROHET?

NumrapërrasteemergjentenëZvicërtëarritshme24orënëditëPolicia 117

Zjarrfikëset (zjarr, ujë gaz,) 118

Saniteti 144

Numër telefoni i urgjencës (policia,

zjarrfikëset, saniteti) 112

REGA (helikopteri i shpëtimit) 1414

Helmime (centrali i informacioneve

toksikologjike) 145

Ndihmë telefonike për fëmijë dhe të rinj 147

Rregullatësjelljesnërastemergjence

- Qëndronitëqetë- Vlerësohenisituatën- Çfarëkandodhur?- Kushështëiprekur?- Dallohenirrezikun- Çonijuvetentuaj,viktimëne

aksidentitdhepjesëtarëtëtjerënësiguri.

- Alarmoniforcateshpëtimit 144ose112- Jepnindihmëneshpejtë

Ndihmëmjekësoreemenjëhershme–numërtelefoniiurgjencës144ose112Telefonatajuajdotëmerretnganjëdrejtuesikualifikuarishërbimit.Sipasnjoftimitalarmohenmenjëherëtëgjithaorganetenevojshmepërndihmë(shërbimiishpëtimit,mjekuishërbimit,helikopteriishpëtimit,policiadhe/osezjarrfikëset)Numrittëtelefonit144ose112mundt’ibihetsingatelefonapublikë,rrjetifiksashtuedhengalidhjetmobilepapagesëdhepaprefiks.

Informacionetemëposhtmejanëtërëndësishmepërcentralinetelefonittëurgjencës

- Emrijuajdhenumrijuajitelefonitpërnjëtelefonatëtëmundshme.

- Njëpërshkrimishkurtër,çfarëkandodhur.

- Tëdhënatësaktapërvendineemergjen-cës:Vendi,rruga,numriishtëpisë.

- Sapacientëka.- Gjendjaepacientit:Ështëaimevetëdije?

Merrfrymëpacienti?- Kurkandodhurngjarja?Përfundonibisedënvetëmatëhere,kurdrejtuesiishërbimitkavërtetuar,seaimerrmasatparaprake.

DËFTUES BOTIMI

BotuesjaAmtfürMigrationundZivilrechtGraubünden(AFM)FachstelleIntegrationEngadinstrasse24,CH-7001Chur

0812572638www.integration.gr.chwww.hallo.gr.ch

RedaksiaFachstelleIntegrationGraubünden

KonceptigrafikdhedizajnimiSilviaGiovanoli,CH-7000Chur

PrintimiCasanovaDruckWerkstattAGCH-7000Chur,www.casanova.ch

©FotografitëFaqja12: Wandbild«Integration» CollageaufHolz OriginalvonMarinadeSonderFaqja14: Lernforum,7000ChurFaqja36: ShutterstockFaqja41:PressefotoBundeshaus

Derisanukpërmendetgjëtjetër:UrbanAG,CH-7000Chur

Përkthimilinguasuisse

UdhëzimeligjoreKypublikimishërbeninformimit.Nukmundtëpërçohetasnjëedrejtëprejtij.Megjithësenekujdesemipërkëtë,qëtëdhënattonatëjenëkorrekte,nenukmundtëjapimasnjëgarancipërsaktësinë,besueshmërinëdhetërësinëetyre.

66

albanisch


Willkommen - Graubünden · benvinguda | bienvenu | bine ai venit | bonvena | dobrodošel | isten...

Documents

Transcript of Willkommen - Graubünden · benvinguda | bienvenu | bine ai venit | bonvena | dobrodošel | isten...