15.05.2017

1

KR I ST IN  M  AAKREAVDE L INGSOVER L EGELABORATOR IUM  FOR  K L IN I S K   B IOK J EM I

PLASMA ELLER SERUM ‐KVA SKAL VI VELGE?

Plasma

Tilset eit stoff til fullblod som hindrar koagulasjon

– EDTA og citrat: bind kalsiumioner

– Heparin: danner kompleks med antitrombin og aukar antitrombins antikoagulerande evne

Kan sentrifugersast umiddelbart

15.05.2017

2

Serum

Blodet koagulerer i 30 minutt i romtemperatur før sentrifugering

Mangler koagulasjonsfaktorar og fibrinogen

Kva prøvemateriale er vanlig for vanlige rutineanalysar?

NKK 2013 (preanalytisk program vedrørandeglukose):

• Ca. halvparten brukar kun serum

• 2% bruker kun plasma

• Halvparten bruker begge deler

• Ca. ein fjerde del av norske laboratorier bruker både plasma og serum om kvarandre for analyse av glukose

15.05.2017

3

Bakgrunn for valg:

• Praktiske årsaker (75‐85%)– Mottak av eksterne prøvar

– Referanseområder tilgjengelig for eit materiale

– Flest mulig analysar på samme rør

– Plasma kan sentrifugerast og analyserast straks (svartid/ØH)

• Bruk av eit av materiala gir analytisk interferens

• Analysen er etablert kun for eit materiale

Ulike referanseområder for plasma vs. serum

• Kalium

• Natrium

• Fosfat

• Protein

• Glukose

Rustad et al, 2004 (Norip‐prosjektet)

15.05.2017

4

Metoden er kun etablert for eit materiale

• BNP (Abbott og Simens)  her anbefales kun EDTA plasma

Proteinelektroforese

15.05.2017

5

Monoklonal 

komponent kan ikkje igjen‐

finnast på imfix:

– IgD

– IgE

– Fibrinogen??

(sjekk om det er brukt 

plasmarør)

Interferens som oppstår på bakgrunn av henstand

15.05.2017

6

Hormonanalyser

• Når proteiner er ustabile in vivo må prøven sentrifugerast, pippeterast av og frysast raskt:

– ACTH

– Normetanefrin

– Metanefrin

– Renin: OBS!!! Toler kun romtemberatur og frysing; skal aldri i kjørleskap

Ammonium

• Kun EDTA plasma er godkjent, då ammonium kan bli produsert ila koagulasjonsprosessen(Roche Diagnosticts)

15.05.2017

7

Kalium lek frå trombocyttane mens blodet koagulerer:

Anbefaler analyse av plasma kalium ved TPK > 1000 x10‐9Nijsten et al, 1985

Kva med leukocyttar?

• Kalium lekkasje er eit mindre problem, sjølv ved høge verdiar av leukocyttar

• Obs ved leukemi, og bruk av rørpost (fragile celler som sprekker)

15.05.2017

8

Analyse av glukose

Diagnostikk av diabetes når HbA1c ikkje bør brukast*:

• Fastende plasma‐glukose ≥7,0 mmol/L 

eller 

• To timars verdi for plasma glukose ≥ 11,1 mmol/l  ved glukosebelastning

*Hemoglobinvariantar, anemi, malaria, etter blodtransfusjon, hyppig 

årelating (ikkje normal blodgiving) og ved graviditet

Diagnostikk av svangerskapsdiabetes:

• Fastande serumglukose ≥ 5,3‐6,9 mmol/l

eller

• To timars verdi for plasma glukose ≥ 9,0‐11,0 mmol/l  ved glukosebelastning

15.05.2017

9

Kva betyr preanalytisk handtering

Heparin plasma Serum Endring Referanse

Oppbevart 30 minutt i isvann før seperasjon

Oppbevart 30 minutt i romtemperatur før seperasjon (sentrifugert og pipettert av eller sentrifugerte gelglass)

‐0,76  til   ‐0,57mmol/L

Gambino et al, 2009

Oppbevart 30 minutt i isvann før seperasjon

Oppbevart 60 minutt i romtemperatur før pipettert av

‐0,2 mmol/L

Stahl et al, 2001 

Kva er den kliniske effekten av riktig av preanalytisk behandling

ved analyse av glukose?

15.05.2017

10

Målt i serumDifferanse ved korrekt preanalyse+ 0,76 mmol/L

Differanse ved korrekt preanalyse+ 0,20 mmol/L

Fastande verdi ≥ 7 mmol/l

60 139 78

2 timars verdi ≥11,1 mmol/L

59 71 65

Totalt antal 84 (15,5%) 154 (28,6%) 102 (18,9%)

Antall diagnostiserte diabetikarar av totalt n =539 undersøkte: Analyse av glukose i serum utan kjøling (60 minuttar)

Vil diagnostisera ein stad mellom 3,5% til 13,1% fleire diabetikarar ved korrekt preanalytisk prøvebehandling

Effekt hos gravide

Daly et al, 2016

15.05.2017

11

Daly et al, 2016

Plasma eller serum?

Gambino et al, 2009

15.05.2017

12

Konklusjon

Vi kan vanligvis velge det som er mest praktisk for oss

– Sjekk kva materiale metoden er godkjent for

– Sjekk om referanseområder er ulike

– Ver obs på at konsentrasjonar kan endre seg på bakgrunn av henstand mens blodet koagulerer

Takk for oppmerksomheiten!