9. SINIF · Kimya Bilimine Katkı Sağlayan Bilim İnsanları. Empedokles: Ateş, hava, su,...

FASİKÜL ANLATIM REHBERİ

9. SINIFKİMYA

KİMYA BİLİMİ1.

Fasikül

1. F

ASİ

KÜ

L: K

İMYA

BİL

İMİ

Konu

Öne

rile

n D

ers

Saat

i

Kulla

nıla

cak

Dok

üman

Fasi

kül A

nlat

ım

Rehb

eri

Sayf

a N

o

Mik

ro P

aket

Te

st N

o (A

L)

Fasi

kül S

oru

Kita

bıSa

yfa

No

ÜD

S N

o

Böl

üm 1

: Sim

yada

n K

imya

ya

01

Kim

yanı

n Bi

lim O

lma

Süre

ci v

e Si

mya

1 sa

at3

- 6

014

Sim

yada

n Ki

mya

ya G

eçiş

e Ka

tkı S

ağla

yan

Bilim

İn

sanl

arı

1 sa

at7

- 9

5 -

9

Böl

üm 2

: Kim

ya D

isip

linle

ri v

e K

imya

cıla

rın

Çal

ışm

a A

lan

ları

Kim

ya D

isip

linle

ri (A

na v

e A

lt)

1 sa

at10

- 1

302

10

Kim

ya A

lanı

ile

İlgili

Baş

lıca

Mes

lekl

er1

saat

14 -

18

11 -

15

Böl

üm 3

: Kim

yan

ın S

embo

lik D

ili

Elem

entl

er v

e El

emen

t Se

mbo

lleri

nin

Adl

arı

1 sa

at19

- 2

203

16

Bile

şikl

er v

e Bi

leşi

k Fo

rmül

leri

nin

Adl

arı

1 sa

at23

- 2

517

- 2

1

Böl

üm 4

: Kim

ya U

ygul

amal

arın

da İ

ş Sa

ğlığ

ı ve

Güv

enliğ

i

Labo

ratu

var

Kura

lları

ve T

emel

Uya

rı İş

aret

leri

1 sa

at26

- 2

9

04

22

Kim

yasa

l Mad

dele

rin İn

san

Sağl

ığı v

e Çe

vrey

e Et

kile

ri1

saat

30 -

33

23 -

31

Kim

ya L

abor

atuv

arın

da K

ulla

nıla

n Te

mel

Mal

zem

eler

34 -

39

Topl

am8

saat

3

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Çö

züm

BÖ

LÜM 1aSimyadan Kimyaya - 1

Kimyanın Bilim Olma Süreci

Kimyanın bilim olarak kabul edilmesi 18. yüzyılın sonunu bulmuştur. Ancak pratik kimyanın geçmişi MÖ 3000 yılla-rına dayanır.

Bu süre içerisinde yapılan çalışmalar, teorik temelleri olma-dığı ve sistematik bilgi birikimi sağlamadığı için bilim olarak kabul edilmez.

Tarihsel Gelişim

Eski çağ insanları korunma, barınma ve beslenme gibi te-mel ihtiyaçlarını karşılamak için sınama - yanılma yoluyla maddelerin yararlarını keşfetmişlerdir.

Eski çağ insanlarının keşifleri:

Yıldırım ve yanardağlardan ateşi keşfederek yiyecek-leri pişirme

Doğadaki metal filizlerinden bakır, demir, altın ve cıvayı elde etme

Savunma ve saldırı silahları yapımında metalleri karış-tırarak daha sert, dayanıklı ve sağlam karışımlar (ala-şımlar) yapma

Bakır Cıva Altın

Topraktan çanak, çömlek yapımı

Bitkisel ve madensel boyalarla yüzlerini ve giysileri bo-yama

Tuzla besinleri saklama, tatlandırma, bazı hastalıkları tedavi etme

Kükürt buharı ile kuru incir, kuru

Damıtma işlemindekullanılan imbik

kayısı gibi meyveleri ağartarak uzun süre bozulmadan kalması-nı sağlama

Damıtma yoluyla esans elde etme

Simya Nedir?

Geçmiş zaman insanlarının sınama ve yanılmayla değer-siz madenleri altına dönüştürme, hastalıkları iyileştirme ve sonsuz yaşama ulaşma uğraşlarına veya alşimi, bu uğraşı veren kişilere veya alşimistdenir.

Simyacılar dokunduğu her nesneyi altına dönüştüreceğine inandıkları " "nı bulmak ve ölüm-süzlük iksiri elde etmek için uğraş vermişlerdir.

Simya,

Bir bilim dalı değildir.

Teorik temelleri yoktur; yöntemine dayanır.

Sistematik bilgi birikimi sağlamaz.

Simyacılar uğraşları sonunda,

Kimyada kullanılan damıtma düzenekleri, kroze, fırın, imbik gibi laboratuvar malzemelerini,

Damıtma, süzme, çözme, kristallendirme, mayalama, özütleme, boyama gibi laboratuvar tekniklerini,

Cam, barut, mürekkep, seramik, boyar madde, alaşım ve esans üretimini,

Cıva, altın, gümüş, zaç

Simya döneminde kullanılan fırın

zaç yağı (sülfürik asit), kezzap (nitrik asit), tuz ruhu (hidroklorik asit) gibi kimyasalları keş-fetmişlerdir.

Kimya Nedir?Maddenin yapısını, bileşimini, özelliklerini ve maddede meydana gelen tüm değişimleri inceleyen bilim dalıdır.

Kimya bilimiyle ilgilenen kimyacılar ise bilim insanıdır. Kim-yacılar sistematik ve bilimsel çalışmalar yaparlar.

Kimya bilimi; fizik, biyoloji, ekoloji gibi birçok bilim dalının merkezindedir.

4

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Simya ve Kimya Bilimi Arasındaki Farklar

Simya Kimya

Bir bilim değildir. Bilimdir.

Sınama - yanılmaya dayalıdır. Bilimsel yöntemlere daya-lıdır.

Teorik temelleri yoktur. Teorik temelleri vardır.

Sistematik bilgi birikimi sağlamaz.

Bilgi birikimi vardır.

Kükürt

Kıbrıs taşı Şap

Göz taşı

Fen Liseleri için

Simyacıların uğraşları sonucunda keşfettiği bazı maddeler

ADI FORMÜLÜ

Kıbrıs taşı (vitriol) (Demir (II) sülfat) FeSO4

Kostik (Sodyum hidroksit) NaOH

Zaç yağı (Sülfürik asit) H2 SO4

Göz taşı (Bakır (II) sülfat) CuSO4

Kireç taşı (Kalsiyum karbonat) CaCO3

Kezzap (Nitrik asit) HNO3

Tuz ruhu (Hidroklorik asit) HCI

Yemek tuzu (Sodyum klorür) NaCI

Sirke ruhu (Asetik asit) CH3 COOH

Güherçile (Potasyum nitrat) KNO3

Şap (Potasyum alüminyum sülfat dodekahidrat)

KAI(SO4 )2 .12H2 O

Bunu da Bilelim

Kimya biliminin gelişim sürecine Mezopotamya, Çin, Hint, Mısır, Yunan, Orta Asya ve İslam uygarlıklarının önemli katkıları olmuştur.

Mezopotamyalılar tıp alanında çalışmalar yapmış, günü-müzde kullanılan laboratuvar tekniklerini kullanarak ilaç-lar hazırlamış, bitkisel ve hayvansal boyalar hazırlayarak deri boyamışlardır.

Dünyanın yedi harikasından biri olan Mısır piramitleri ve mumyalama teknikleri, Mısır uygarlığının kimya bilimiyle ilgili yaptıkları önemli çalışmalardandır.

Hint uygarlığı erimiş demirle büyük sütunlar yapmış, sü-tunların dışını manyetik demir oksitle kaplayarak paslan-masını engellemişlerdir.

İslam uygarlığında kezzap, zaç yağı, sirke asidi gibi kimyasal maddeler sentezlenmiş, bilimsel çalışmalar ve etkinlikler halifeler tarafından desteklenmiştir. Türk İslâm alimlerinden biri olan İbn-i Sina'nın tıp alanında yazdığı en ünlü eseri olan El-Kanun fi'-Tıb, 12. yüzyılda Latince'ye çevrilerek Avrupa üniversitelerinde 19. yüzyıla kadar temel ders kitabı olarak okutulmuş, "Tıbbın İncil"i olarak ün yapmıştır.

Fen Liseleri için

Simyacıların sınama-yanılma yöntemiyle keşfettiği bazı maddeler ve kullanım alanları

Madde Kullanım Alanı

Kıbrıs taşı (Vitriol) İpek ve yün boyamada

ŞapTekstil, deri, kâğıt endüstrisi ve tıp alanında

Zaç yağıGübre üretimi, boyacılık, metal işleme ve saflaştırmada

Göz taşı Tıp alanında

KükürtKurutulmuş meyvelerin sarartılması ve uzun süre saklanmasında, gübre üretiminde

Tuz Gıda, dericilik ve hayvan besiciliğinde

Pekiştirme Soruları

5

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Örnek 1

Aşağıdaki yöntemlerden hangisi simyacılar tarafından kullanılmamıştır?

A) Damıtma B) Kristallendirme C) Diyaliz

D) Özütleme E) Mayalama

Çözüm

Örnek 2

Eski çağ insanlarının;

I. kuru kayısı ve kuru üzüm gibi kurutulmuş meyveleri sarartarak bozulmasını önlemek,

II. deri ve yünü renklendirmek,

III. mumyaların bozulmasını önlemek

işlemlerinde kullandıkları maddeler aşağıdakilerin han-gisinde doğru olarak verilmiştir?

I II III

A) Kükürt Safran Soda

B) Safran Soda Kükürt

C) Soda Safran Kükürt

D) Soda Kükürt Safran

E) Kükürt Soda Safran

Çözüm

1. Simya ve simyacılarla ilgili,

I. Simya, maddelerin dönüşümünü inceleyen bir bilim dalıdır.

II. Simyacılar, günümüzde hâlâ kullanılmaya devam eden yöntemlerden kullanmışlardır.

III. Simyacılar çeşitli kimyasal maddeleri keşfetmişlerdir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

2. Aşağıdaki maddelerden hangisi simyacılar tarafın-dan keşfedilmemiştir?

A) Kezzap B) Tuz ruhu C) Zaç yağı

D) Boyar maddeler E) Amino asitler

3. Kimyayı simyadan ayıran en önemli özellik aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Kristallendirme yönteminin kullanılması

B) Ortaya atılan teorilerin deneylerle doğrulanması

C) Sağlık alanında çalışmalar yapılması

D) Laboratuvar malzemelerinin kullanılması

E) Cıva, altın, gümüş gibi bazı metallerin keşfedilmesi

Sınıfta ➥UygulamaEvde ➥Ödev

6

Kazanım Testi - 1

1. Aşağıdakilerden hangisi simyanın bilim sayılmama-sının nedenlerinden biri değildir?

A) Teorik temellerinin olmaması

B) Sınama ve yanılmaya dayanan çalışmaları içermesi

C) Sistematik bilgi birikimi sağlayamaması

D) Maddeyi incelerken her maddenin diğer maddeler-le etkileşiminin araştırılması

E) Maddenin yapısı ile özellikleri arasında ilişki kurup bu ilişkiler çerçevesinde araştırma yapılmaması

2. Simyanın günümüzdeki;

I. tıp,

II. kimya,

III. metalürji

bilim dallarından hangilerine katkısı olmuştur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II


3. Simyacılar, günümüzde hâlâ kullanılmaya devam edilen;

I. fırın,

II. balon joje,

III. kroze

laboratuvar malzemelerinden hangilerini kullanmış-lardır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

4. Simyacılar ölümsüzlük iksiri ve felsefe taşını bulmak için çeşitli maddelerle çalışarak günümüzde hâlâ kul-lanılan yöntem ve teknikleri keşfetmişlerdir.

Aşağıdakilerden hangisi, simya döneminden kim-yaya aktarılan yöntemlerden biri değildir?

A) Damıtma B) Asitte çözme

C) Özütleme D) Kristallendirme

E) Elektroliz

5. Aşağıdakilerden hangisi eski çağ insanları tarafın-dan keşfedilmemiştir?

A) Yiyecekleri pişirmede ateşin kullanılması

B) Av aletleri yapımında metal kullanılması

C) Monomerlerden polimer eldesi

D) Etlerin isle kurutulup saklanması

E) Nane-limon karışımının mide üşütmesine iyi gelmesi

6. Leyla, simya ve kimyayla ilgili aşağıdaki etkinlikte ve-rilen ifadeleri doğru (D) / yanlış (Y) olarak belirleyerek ilerleyecek ve çıkışa ulaşacaktır.

Kimya, teorik temelleri olan bir bilim dalıdır.

Simyacılar doğadaki maddeleri karıştırarak yeni malzemeler elde

etmişlerdir.

Simyacılar deneylerini sistematik bilgi

birikimiyle yapar.

Kimya bilimi; fizik, biyoloji, ekoloji gibi birçok bilim dalıyla etkileşim hâlindedir.

D

D

Y

Y

IVI VII III

D

D

Y

Y

Bu etkinliği doğru olarak tamamlayan Leyla hangi çıkışa ulaşır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

7

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Kimya Bilimine Katkı Sağlayan Bilim İnsanları

Empedokles: Ateş, hava, su, top-

Empedokles

rak ögelerini bir arada kullanan ilk düşünürdür. Işık ve görme olaylarını açıklamaya çalışmıştır. Maddeyi oluşturan su, ateş, hava ve toprak ögelerinin sevgi ve nefret gücü ile birleşip ayrıldığını savunmuştur.

Democritus: Maddenin tanecik-

Democritus

lerden meydana geldiğini savunmuş ve bölünmeyen taneciklere atom adını vermiştir. Maddelerin farklılığını atom şekillerinin ve düzenlerinin farklı olmasıyla açıklamıştır.

Aristo (Aristoteles): Platon'un

Aristo

öğrencisi olan Aristo, tüm maddelerin dört temel element-ten oluştuğunu söylemiş ve bu elementleri birbirinin zıttı olan ikişer özellikle ilişkilendirmiştir.

Aristo'nun döngüsünde her şey topraktan doğar ve tekrar toprağa döner.

(gaz) (katı)

(sıvı)

(plazma o zamanlar bilinmiyordu)

Aristo'nun Dört Öge Kuramı

Sıcak

Islak Soğuk

Kuru

Câbir Bin Hayyan: İslam simyası- nın babası olan Câbir Bin Hayyan imbik kullanarak tekniğini geliştirmiştir. Bilinen ilk pratik simyacıdır. Yaptığı deneyler-le sülfürik asit (zaç yağı), nitrik asit (kezzap), hidrojen klorür (tuz ruhu), kral suyunu keşfetmiştir.

Atomun parçalanabileceği görüşünü savunmuştur.Kral suyu: ve

karışımıdır.

ve metallerine etki eder.

Ebûbekir er-Râzi: Maddelerin atomlar ve boşluktan oluştuğunu iddia etmiştir. "Uzayda atomlar ne kadar sıkışık kümelenirse oluştur-dukları madde o kadar yoğun olur." görüşünü ileri sürmüştür.

Kroze, fırın gibi laboratuvar gereç-lerini geliştirmiştir. Kostik soda, for-mik asit ve gliserini elde etmiştir.

Maddeleri bedenler (metaller), ruhlar, taşlar, vitrioller, bo-rakslar ve tuzlar olarak sınıflandırmıştır.

Kızamık ve çiçek hastalıklarını tedavi eden ilk simyacı ve hekimdir.

Robert Boyle: Elementi,“bilinen hiç-bir yöntemle kendinden daha basit maddelere ayrıştırılamayan saf madde” olarak tanımlamıştır.

Bir gazın basınç ve hacmi arasındaki ilişkiyi belirleyerek Yasası'nı bulmuştur.

O günün şartlarında ayrıştırılamayan sodyum hidroksit (NaOH), kireç (CaO) ve suyu (H2O) element olarak kabul etmiştir.

Kuşkucu Kimyager isimli eseri en ünlü kitabıdır.

BÖ

LÜM 1bSimyadan Kimyaya - 2

8

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Bunu da Bilelim

Johann Joachim Becher: Filojiston Kuramı'nı ortaya koyan Alman simyacıdır. Bu kurama göre ateş elementi (ateş ruhu) yanma sırasında maddeden çıkarak havaya karışır. Hava Filojiston açısından doyduğunda yanma bi-ter ve geriye yanıcı olmayan kül kalır. Carl Scheele ve Joseph Priestley yaptıkları deneysel çalışmalarla oksijen gazını keşfetmiş ve Filojiston Kuramı'nı çürütmüşlerdir.

Antoine Lavoisier:

Terazi ile maddelerin kütlesini öl-çerek "

"nu ortaya koymuş ve kimyanın bir bilim dalı olmasına önemli katkılarda bulun-muştur.

Yanmayı sağlayan maddenin, havada bulunan oksijen gazı olduğunu ve yanma so-nunda madde ile birleşerek oksitlerini oluşturduğunu bulmuştur.

Yanma ve oksitlenme olayları ile ilgili bugün bile geçerli olan açıklamaları yapan Lavoisier, modern kimyanın ba-bası sayılır.

Etkinlik

Aşağıdaki ifadaleri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak belirtiniz.

a. Simyacılar esans eldesinde damıtma tekniğini kullanmışlardır.

b. Plastik, simya döneminde keşfedilmiştir.

c. Simya, maddenin bileşimi ve özelliklerini inceler.

d. Simyanın kimya biliminin gelişmesine katkısı olmuştur.

e. Aristo felsefesine göre her şey topraktan doğar ve toprağa döner.

f. Robert Boyle gazların basınç ve hacimleri arasındaki ilişkiyi bulmuştur.

Örnek 3

Simya ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Simyacılar damıtma için imbik kullanmışlardır.

B) Robert Boyle ve Lavoisier modern kimyanın oluşumuna katkı sağlamışlardır.

C) Eski dönem insanları kilden seramik ve porselen yap-mışlardır.

D) Simya, kimya biliminin alt disiplinidir.

E) Şap ve kıbrıs taşı simya döneminde toprak elementi ola-rak kabul edilmiştir.

Çözüm

Örnek 4

Aşağıdakilerden hangisi maddenin taneciklerden mey-dana geldiğini savunmuş ve bu taneciklere ilk defa “atom” adını vermiştir?

A) Aristo B) Robert Boyle

C) Antoine Lavoisier D) Ebûbekir er-Râzi

E) Democritus

Çözüm


9

Kazanım Testi - 2

1. Aristo’ya göre, elementlerde bulunan dört özelliğin farklı şekillerde ikili birleşmeleri ile hava, su, toprak ve ateş elementleri oluşur.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu dört özellik-ten biri değildir?

A) Buhar B) Kuru C) Islak

D) Soğuk E) Sıcak

2. Aşağıdaki kavramları ilk defa kullanan bilim insanları karşılarında verilmiştir.

Kavram Bilim insanı

I. Kral suyu Câbir bin Hayyan

II. Element Antoine Lavoisier

III. Kroze Ebubekir er-Râzi

Bu bilim insanı-kavram eşleştirmelerinden hangile-ri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III


3. ----, Kütlenin Korunumu Kanunu'nu ortaya koyarak modern kimyanın öncüsü olmuştur.

Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-gisi getirilmelidir?

A) Democritus B) Antoine Lavoisier

C) Robert Boyle D) Câbir bin Hayyan

E) Aristo

4. Kimya bilimine katkı sağlayan bilim insanlarıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Empedokles ışık ve görme olaylarını açıklamaya çalışmıştır.

B) Democritus, maddelerin atomlar ve boşluklardan oluştuğunu iddia etmiştir.

C) Damıtma tekniğini geliştiren pratik ilk simyacı Câbin Bin Hayyan'dır.

D) Lavoisier yanma ve oksitlenme olaylarını açıkla-mıştır.

E) Çiçek hastalığını ilk kez tedavi eden hekim Ebûbekir er-Râzi'dir.

5. Aristo'ya göre bütün maddeler dört temel elementten oluşur.

Bu elementleri niteleyen özellikler aşağıdaki ör-neklerin hangisinde yanlış eşleştirilmiştir?

Örnek Nitelik

A) Oksijen gazı Islak - sıcak

B) Tahta Soğuk - kuru

C) Yanan mum Kuru - sıcak

D) Çelik Soğuk - ıslak

E) Şerbet Soğuk - ıslak

6. Robert Boyle elementi, "bilinen hiçbir yöntemle kendin-den daha basit maddelere ayrıştırılamayan saf madde" şeklinde tanımlamıştır.

Bu element tanımı ile ilgili,

I. Radyoaktifliğin keşfi ile çürütülmüştür.

II. Elementlerin saf olduğunu belirtmektedir.

III. Zor ayrışan kireç, sodyum hidroksit gibi bileşikler element sayılmıştır.

yargılarından hangileri doğrudur?



10

1. Fasikül

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Başlıca Kimya Disiplinleri

1. Organik Kimya

Diğer ismi kimyasıdır. Karbon temelli bile-şiklerin yapılarını, özelliklerini, tepkimelerini ve sentez yolları-nı inceleyen kimya dalıdır.

Petrol ve petrol ürünleri (boyalar, plastikler, patlayıcılar), gıda ve ilaçlar organik kimyanın ilgi alanıdır.

2. Anorganik Kimya

Organik olmayan, yani

bağı içermeyen bileşiklerin özel-liklerini ve kimyasal davranışlarını inceleyen kimya dalıdır.

Metaller, ametaller, yarı metaller, mineraller, asitler, bazlar anorganik kimyanın ilgi alanıdır.

3. Analitik Kimya

Bir maddenin bileşenlerinin ayrılması, tanınması ve mik-tarının bulunmasını incele-yen kimya dalıdır.

Yiyeceklerin besin değerlerinin bulunması, idrar ve kan tah-lilleri, su analizleri, maden cevherlerindeki mineral analizle-ri, nicel ve nitel analiz, kalite kontrolü analitik kimyanın ilgi alanıdır.

Madde örneğinin bileşenlerinin türünü inceleyen yöntemle-re analiz denir.

Maddelerin bileşenlerinin miktarını belirlemeye yarayan yöntemlere analiz denir.

4. Biyokimya

Bitki, hayvan ve mikroorganiz-ma biçimindeki bütün canlı-ların yapısında yer alan kim-yasal maddeleri ve canlıların yaşamı boyunca sürüp giden kimyasal süreçleri inceleyen bilim dalıdır.

Fermantasyon, DNA, ilaçların canlı vücudundaki etki me-kanizmasının incelenmesi gibi konular biyokimyanın ilgi alanıdır.

5. Fizikokimya

Kimyasal maddelerin ölçü-lebilen bütün özelliklerini inceleyen, ölçüm yapmak için gerekli olan deneylerin metotlarını ve cihazlarını tasarlayıp geliştiren, yapı-lan ölçümleri yorumlayıp matematiksel ifadelerle verilebilecek bağıntı veya teoriler geliştiren bilim dalıdır. Örneğin; reaksiyon hızı, reaksiyon mekanizması

6. Polimer Kimyası

Kauçuk, selüloz ya da nişasta gibi doğal maddelerin; plas-tiklerde, boyalarda, tutkallar-da kullanılan yapay madde-lerin karmaşık yapılarını ve oluşum biçimlerini araştıran kimya alt dalıdır. Polimerler küçük tekrarlanan birimlerden oluşan kompleks moleküllerdir. Organik kimyanın çalışma alanının büyük bir kısmını polimer kimyası oluşturur.

, ve

doğal polimer;

, ve

yapay polimer örnekleridir.

BÖ

LÜM 2 Kimya Disiplinleri ve Kimyacıların Çalışma Alanları


Çö

züm

11

1. Fasikül

Kimya Bilimi

7. Endüstriyel Kimya

Endüstrinin ihtiyaç duyduğu kimyasal ham maddelerin üre-tilmesiyle ilgilenen bilim dalıdır.

Organik ve anorganik maddelerin üretimi endüstriyel kim-yanın ilgi alanıdır.

Kimyanın Alt Disiplinleri

Çevre kimyası Tekstil kimyası

Gıda kimyası Metaller kimyası

Petrokimya Agro (tarım) kimyası

Kuantum kimyası Termokimya

Nükleer kimya Tıbbi kimya

Jeokimya Farmasötik (ilaç) kimya

Elektrokimya

Örnek 5

I. Kimya labarotuvarlarından kullanılan cihazların tasar-lanması

II. İlaç sentez çalışması

III. Maden cevherlerindeki minerallerin analiz edilmesi

Yukarıdakilerden hangileri fizikokimyanın çalışma alan-larından biridir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III


Çözüm

1. Aşağıdakilerden hangisi bir kimya ana bilim dalı değildir?

A) Anorganik Kimya B) Petrokimya

C) Biyokimya D) Analitik Kimya

E) Organik Kimya

2. Aşağıda bazı kimya disiplinleriyle ilgili bilgiler verilmiştir.

I. Karbon kimyası olarak da bilinir.

II. Karbon-hidrojen bağı içermeyen bileşikleri inceler.

Numaralandırılmış bu kimya disiplinleri aşağıdaki-lerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

I II

A) Biyokimya Analitik kimya

B) Analitik kimya Biyokimya

C) Anorganik kimya Organik kimya

D) Organik kimya Anorganik kimya

E) Organik kimya Analitik kimya

3. Su analiz laboratuvarındaki bir numunenin bileşen-lerinin türünün ve miktarının bulunmasını incele-yen kimya disiplini aşağıdakilerden hangisidir?

A) Anorganik Kimya B) Biyokimya

C) Analitik Kimya D) Fizikokimya

E) Polimer kimyası

12

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Başlıca Kimya Endüstrileri

İlaç Endüstrisi

Hastalıkların tedavisinde kullanılan ve sağlığı iyileştiren maddelere denir.

İlaç araştırması ve geliştirmesi ile uğraşan ilaç endüstrisi kuruluşlarında yeni ilaçlar bulmak için devamlı çalışmalar yapılır. İlacın araştırma, geliştirme çalışmaları ve ilaçların vücutta oluşturduğu tepkimelerin incelenmesi kimya bilimi-nin alanına girer.

Arıtım

Hava, su ve toprak içerisindeki yabancı maddeleri (kirleti-cileri) uzaklaştırma işlemine arıtım de-nir. Bu zararlı kirle-ticilerin belirlenmesi ve uzaklaştırılması kimya biliminin alanına girer. Kimyasal maddelerin yol açtığı çevre kirlenmesini önleme çalışma-ları kimyasının oluşmasını sağlamıştır.

Boya Endüstrisi

İnşaat, ahşap, metal ve tekstil malzemesinin ka-lıcı olarak renklendiril-mesine ; cisimleri renkli hâle ge-tirmede uygulanan mad-delere ise denir. Boyanın üretimi ve uygulaması süreçlerinde kimya biliminden yararlanılır.

Tekstil Endüstrisi

Giyilebilen her şey ve bazı dekorasyon ürünlerini de içeren üretim sektörüdür. Kullanılacak malzemenin (doğal veya sentetik) elde edilmesi, boyanması, dokunması kimyanın uygulama alanına girer.

Tekstil endüstrisinin atık sularının içerdiği boyayı uzaklaştır-mak (tekstil atık suyu arıtımı) kimyasal yöntem ve tekniklerle mümkündür.

Petrokimya

Petrokimya sanayisi 1960’lı yıllarda Türkiye’de hızla geliş-miştir ve 1965 yılında petrokimyanın geliştirilmesi amacı ile “Petkim” kurulmuştur.

Petkim; petrol rafineri ürünleri ve doğal gazdan başlayarak plastik, ilaç, boya, kozmetik, deterjan, elyaf ham maddeleri üreten bir sanayi tesisidir.

Petkim fabrikası

Petrol rafinelerinde, petrol ve petrol ürünleri fiziksel ve kim-yasal yöntemlerle başka ürünlere dönüştürülür.

Sıvı ve gaz yakıtlar, mazot, gaz yağı, benzin, asfalt-zift, çeşitli organik çözücüler, hidrokarbonlar petrolün ayrıştırılması so-nucu oluşan ürünler arasındadır.

13

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Gübre Endüstrisi

Bitkilerin sağlıklı büyümeleri ve yaşamları için gerekli olan N, P ve K elementleri toprağa çoğu zaman dışarıdan verilir. Bu yönteme denir.

Kimyagerlerin ya da kimya mühendislerinin gübre sanayi-sinde çalışmasına olanak sağlanmaktadır. Toprak analizi, yapay gübre imalatı ve toprağın gübre ihtiyacının belirlen-mesi kimyanın ilgi alanına girer.

Örnek 6

Türkiye’de petrokimyanın geliştirilmesi amacı ile “Petkim” fabrikası kurulmuştur.

Buna göre Petkim;

I. petrol rafineri ürünleri,

II. plastik ham maddesi,

III. elyaf ham maddesi

maddelerinden hangilerini üreten bir sanayidir?



Çözüm

Fen Liseleri için

Gıda Kimyası: Besin maddelerinin kimyasal yapılarını ve organizmadaki işlevlerini inceleyen kimya alt dalıdır.

Adli Kimya: Suç ve suçluların ortaya çıkartılmasında yapılan analizler, olay yeri incelemeleri, parmak izi tespiti, sporcuların doping testleri adli kimyanın uygulama ala-nıdır.

Madencilik: Madencilik; yer altındaki madenlerin araş-tırılması, çıkarılması ve işletilmesiyle ilgili teknik ve yön-temlerin bütünüdür. Yer kabuğunda bulunan cevherler-den ekonomik değeri olan mineralleri elde etme, maden yataklarını arama, projelendirme, işletme, çıkarılan ma-denleri saflaştırma işlemlerinde kimya biliminden yarar-lanılır.

Temizlik: Günlük yaşamda en çok gereksinim duyulan maddelerin başında temizlik ürünleri gelmektedir. Ana maddesi bitkisel ve/veya hayvansal yağlar olan sabu-nun, petrol kökenli deterjanların, hijyenik temizlik ürünle-rinin, yüzey aktif ham maddelerin üretimi kimya biliminin alanına girer.

Sabun: Bitkisel ve hayvansal yağların sud kostik (NaOH) veya potas kostik (KOH) ile tepkimesi sonucu oluşan te-mizlik maddesidir.

NaOH kullanıldığında sabun veya sabun, KOH kullanıldığında

sabun veya sabunu elde edilir.

Deterjan: Petrolden elde edilen temizlik maddesidir. Temizleme gücü, sabununkinden daha yüksektir. Ancak deterjan atıkları suyu ve toprağı kirletir.

Bunlar dışında çamaşır suyu (NaCIO), amonyak (NH3), tuz ruhu (HCI), çamaşır sodası (Na2 CO3) temizlik amaçlı kullanılır.

Enerji: Dünyamızda enerji ihtiyacı her geçen gün art-maktadır. Petrol, kömür, nükleer enerji ve yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji üretimi süreçlerinde kimya biliminden yararlanılır. Bitki ve hayvan atıklarından ya-rarlanarak biyokütle enerjisi ve biyoyakıt üretim işlemleri kimya biliminin alanına girer.

14

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Kimya Alanı ile İlgili Başlıca Meslekler

Eczacı

İlaçların üretiminden hastaya ulaştırılmasına kadar her aşa-mada yetkinlik sahibi olan kişilere eczacı denir.

Bir eczacıda olması gereken özellikler şunlardır:

Kimyaya ve biyolojiye

maddelere karşı alerjik olmamalı

Tertipli, düzenli ve dikkatli olmalı

Sorumluluk duygusu olmalı

Eczacıların başlıca görevleri şunlardır:

Doktorlarca düzenlenen reçetelerde yer alan hazır ilaçları müşteriye satmakla birlikte, hazırlanması ge-rekli ilaçları hazırlar.

Laboratuvarda ilaçların geliştirilmesi ve analiziyle ilgili araştırma yapar.

Tıbbi veya diğer amaçlar için kullanılan toksin ve zehirli maddeleri hazırlar.

Zehirli madde içeren reçetelerin kaydını tutar.

Eczacılar akademik kariyer yapabilir ve yüksek lisanslarını tamamladıklarında uzman eczacı olurlar.

Örnek 7

Bir eczacı için,

I. Kimya ve biyolojiye meraklı olmalıdır.

II. Sorumluluk duygusu yüksek olmalıdır.

III. Tertipli, düzenli ve dikkatli olmalıdır.




Çözüm

Kimyager

Maddeleri atom ve mole-kül düzeyinde inceleyen, tanımlayan, üretebilen ve değiştirebilen, yeni mad-delerin sentezini yaparak kullanım alanlarının bu-lunmasını sağlayan kişidir. Kimyagerler (kimya bilimcileri), organik kimya, anorganik kimya, analitik kimya, biyokimya, fizikokimya gibi kimya disiplinlerinde ileri düzey eğitim alır-lar.

Kimya Mühendisi

Temel olarak kimya bilimi ile matematik, fizik, biyoloji ve eko-nomi bilimlerini kulla-narak ,

ve

problemleri çözümlemeye çalışan mü-hendislik dalıdır.

Kimya mühendisi, kimyasal madde üretimi yapan tesislerin tasarlanması, kurulması ve işletilmesi alanlarında çalışır.

İlaç, tekstil, gıda, cam sanayi, petrol, metal, gübre gibi bir-çok endüstriyel alan kimya mühendisinin çalışma alanıdır.

Kimya Öğretmeni

Çalıştığı eğitim ku-rumlarında, öğrenci-lere, MEB tarafından onaylanmış kimya müfredatıyla ilgili bilgi, beceri ve davra-nışları kazandıran, kimya ile ilgili eğitim veren kişidir.


15

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Metalurji Mühendisi

Metalurji mühendisliği,günümüzde kimya, ma-kine, inşaat, uzay-uçak, elektrik-elektronik, çev-re ve tıp alanlarına ya-yılmış bir bilim ve tekno-loji dalıdır.

Metallerin saflaştırılması, alaşım oluşturulması, şekillendi-rilmesi ve korunması metalurji alanının konusudur.

İnşaat Mühendisliği

EndüstriMühendisliği

MakineMühendisliği

Metalurji ve Malzeme

Mühendisliği

BiyomedikalBiyoteknoloji

Havacılık ve Uzay

Mühendisliği

Elektrik Elektronik

Mühendisliği

FizikKimyaBiyoloji

Örnek 8

I. Maden cevherlerinin saflaştırılması

II. Hafif alaşımların üretimi

III. Sudaki fosfat tayini

Yukarıdakilerden hangileri metalurji mühendisliğinin çalışma alanlarındandır?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III


Çözüm

1. Aşağıdaki alan ve kimya disiplini eşleştirmelerin-den hangisi yanlıştır?

Alan Kimya Disiplini

A) Plastik üretimi Polimer kimyası

B) Kan tahlili Biyokimya

C) Maddenin nicel ve nitel analizleri

Analitik kimya

D) Karbon temelli bileşiklerin etkileşimi

Anorganik kimya

E) Sistemlerdeki ısı ve iş dönüşümleri

Fizikokimya

2. I. Sentetik gübre

II. Hafif alaşımlar

III. Yenilenebilir enerji

Yukarıdakilerden hangilerinin üretim sürecine kim-ya biliminin katkısı vardır?



3. Kimya lisans programından mezun olan bir öğren-ciye aşağıdaki unvanlardan hangisi verilir?

A) Kimya öğretmeni

B) Kimya mühendisi

C) Kimyager

D) Laborant

E) Kimya teknikeri

16

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Fen Liseleri için

Nanoteknoloji

Nanoteknoloji, maddenin ve seviyede (1-100 nm) kontrolüdür. Atom üzerine atom

koyarak yeni maddeler sentezleme ve mevcut maddelerin moleküler yapısını değiştirerek yeni maddeler oluşturma ça-lışmalarını içermektedir.

Nanoteknoloji, malzeme üre- timinden başlayarak elektro-nik, manyetik, optik, mekanik ve biyomedikal amaçlı iş-lemler gibi birçok disiplini kapsayan uygulama alanın-da kullanılabilir.

Maddelerin mekanik, elektrik, optik, ısı ve kimyasal özel-likleri nanometre boyutunda değişir. Nanometre ölçeğinde sentezlenen maddenin özellikleri, aynı maddenin büyük hacminin gösterdiği özelliklerden farklıdır.Günümüzde fizik, kimya, biyoloji, bilgisayar, malzeme bilimi elektronik gibi alanlarda kullanımının yanında, tıp alanında da gelişmelere imkân sağlamaya başlamıştır.Nanoteknoloji ürünleri günlük yaşamımıza girmiş bulun-maktadır. Bu ürünler içinde kir tutmayan duvar boyaları, kirlenmeyen, ıslanmayan, ütü gerektirmeyen kumaşlar, bakteri ve mikropları öldüren filtreler, el ve yüz kremleri yer almaktadır.

Nanoteknoloji uygulamalarındaki kimyasal tepkimelerin kontrolü, enzimatik olayların yönlendirilmesi, kristal düzeni, yüzey kimyası ve yüzeyin araştırılması özellikle analitik kim-yacıların alanına girer.

Karbon nanotüpler, yüzey alanları çok geniş (1 gramı 500 m2 yer kaplar) malzemelerdir.

Yarı İletken Teknolojiler

Yarı iletkenler normalde yalıtkan olup ısı, ışık ve manye-tik etki altında veya gerilim uygulandığında iletkenlik özelliği kazanırlar. Dış etki ortadan kalktığında yalıtkan hâle geri dönerler.

Sıcaklık artışı metallerde elektrik iletkenliğinin azalmasına neden olurken, yarı iletkenlerin iletkenliği sıcaklık arttıkça artar.

Yarı iletkenlere bazı özel maddeler katılarak da (doping) iletkenlikleri arttırılabilmektedir. Örneğin yarı iletken silisyu-ma bir miktar bor ilavesiyle iletkenliği çok fazla arttırılabilir.

Germanyum (Ge), silisyum (Si), selenyum (Se), bakır (II) ok-sit (CuO) maddeleri elektronikte kullanılan bazı yarı iletken maddelerdir. Diyot transistör, entegre, devre, güneş pili kul-lanım alanları arasındadır.

Dedektör, lazer, gaz analiz sensörleri, termal kameralar, gece görüş kameraları gibi hassas cihazların yapımında kullanılan malzemelerin üretim süreçleri kimya biliminin ilgi alanına girer.

Bilişim Teknolojilerinden Yararlanma

Bilişim teknolojilerinden yararlanarak kimya disiplinlerinin tanıtımını yapınız. İlgili görsellere Millî Eğitim Bakanlığı Eği-tim Bilişim Ağı (eba.gov.tr) adresinden ulaşılabilir.

17

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Fen Liseleri için

Kimya Projelerinin Bilim, Toplum, Teknoloji, Çevre ve Ekonomiye Katkıları

Bilim alanında ulusal ve uluslararası düzeyde düzenlenen birçok proje yarışması bulunmaktadır. Yapılan çalışmalar hem proje çalışmasını yapan kişilere hem de ülkemizin ge-leceğine katkı sağlamaktadır.

Proje çalışmasında bulunmak olaylara daha farklı bakma-mızı, problemleri daha pratik çözebilmemizi ve belki de kim-senin fark edemediği ayrıntıları görebilmemizi sağlar.

Proje çalışmalarının temel amacı, yaşamımızdaki olumsuz ve istenmeyen durumları ortadan kaldıracak ve mevcut du-rumu iyileştirerek insanların ve tüm canlıların yaşam kalite-sini artıracak projeler üretmektir.

TÜBİTAK Enerji Verimliliği Proje Yarışması

Her yıl TÜBİTAK ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Ye-nilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü işbirliği ile düzenlenmek-tedir. Bu yarışmanın amacı, gençlerimizi özellikle, konut, sanayi, ulaşım ve tarım sektörlerinde, enerjinin verimli kullanılması konusunda bilinçlendirmektir.

Bu amaca uygun olarak sunulan projelerin, yukarıda anılan sektörlerde, enerjinin verimli kullanılmasına, enerji tasarru-funa, enerji tasarrufunun çevreyle ilişkisi ve etkilerine yö-nelik olması ve Türkiye ekonomisine ülke çapında katkıda bulunabilecek, uygulanabilir önerilerden oluşması gerek-mektedir.

TÜBİTAK - Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması

TÜBİTAK-Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığınca lise öğrenimine devam etmekte olan öğrencileri temel, sosyal ve uygulamalı bilim alanlarında çalışmalar yapmaya teşvik etmek, çalışmalarını yönlendirmek ve mevcut bilimsel çalış-malarının gelişimine katkı sağlamak amacıyla Bilgisayar, Bi-yoloji, Coğrafya, Değerler Eğitimi, Fizik, Kimya, Matematik, Psikoloji, Sosyoloji, Türk Dili ve Edebiyatı, Teknolojik Tasa-rım ve Tarih alanlarında proje yarışmaları düzenlemektedir.

Ödül Almış Kimya Proje Örnekleri

Yasadışı madde tayin eden biyodedektifler: Aptalipozomlar

Farklı bitki ekstrelerinin kolon kanseri üzerine etkisinin incelenmesi

Millî kalkan nanopartiküler baryum borat kullanılarak üretilen nükleer koruyucu kıyafet, uzay mekiği ve uçak radyasyon zırhlama materyali ve radyasyon önleyici portatif sığınakla radyasyona karşı tam koruma

Millî imkânlarla sentezlenen nanopartiküler sodyum pentaborat kullanılarak üretilen materyallerin radyas-yon önleyici performanslarının nötron gama ve x-ışını tekniğiyle araştırılması

Atık kızartma yağlarından poliüretan kaplama malze-mesi üretimi

Alzheimer hastalığının tedavisinde yeni bir yaklaşım: Patlıcan yaprakları

Kimya Alanında Yapılabilecek Proje Çalışmalarına Örnekler

Eser elementlerin sağlıklı yaşamla ilişkilerinin öğrenil-mesinin ardından bu elementlerin topraklara, yemlere ve gübrelere eklenmesi sonucu ürün verimlerinin artırılabil-mesi konusundaki çalışmalar

İçme sularındaki metallerin varlığına ilişkin yapılan ça-lışmalar

Betonların dayanıklılığını arttırmaya yönelik çalışmalar

Korozyon probleminin önlenmesine yönelik çalışmalar

Atık suların arıtılması

Reaksiyon kinetiği çalışmaları


18

1.

Görselleri verilen bu malzemelerin yapısındaki mad-delerin içeriğini ve oluşum biçimlerini inceleyen kimya alt dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Polimer kimyası B) Anorganik kimya

C) Analitik kimya D) Fizikokimya

E) Biyokimya

2. Aşağıdaki kimya endüstrisi-uğraş alanı eşleştirme-lerinden hangisi yanlıştır?

Kimya endüstrisi Uğraş alanı

A) Arıtım Hava, su, toprak kirliliği

B) Gübre Toprak verimliliği

C) Tekstil İp, kumaş üretimi ve boyama

D) İlaç Doping testi

E) Petrokimya Temizlik ve hijyen ürünleri

3. Aşağıdaki sanayi dallarından hangisi metalurji ve malzeme mühendisliğinin çalışma alanı değildir?

A) Savunma B) Otomotiv

C) Demir-çelik D) Tarım

E) Hava ve uzay

4. I. Arıtım

II. Tekstil

III. Madencilik

IV. Temizlik

Yukarıdakilerden hangileri kimyanın uğraş alanla-rındandır?

A) Yalnız IV B) I ve II C) II ve III

D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

5. Aşağıda, bir kimya dalıyla ilgili bilgiler verilmiştir.

• Sıcaklık, basınç, derişim gibi fiziksel faktörlerin kim-yasal tepkimelere etkilerini inceler.

• Termodinamik, elektrokimya, nükleer kimya gibi alt disiplinlere ayrılmıştır.

Bu kimya alt dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Biyokimya B) Analitik kimya

C) Fizikokimya D) Organik kimya

E) Anorganik kimya

6. Bir sporcunun doping alıp almadığını tespit etmek için yapılan kan ve idrar testleri aşağıdaki kimya alt disiplinlerinden hangisinin uğraş alanıdır?

A) Farmasötik kimya B) Adli kimya

C) Elektrokimya D) Agro kimya

E) Nükleer kimya

Kazanım Testi - 3

19

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Maddelerin ve maddelerde meydana gelen değişimlerin sembollerle gösterilmesi, kimyacıların gözlemlerini kay-detmesi ve bilgilerini aktarmasında kolaylık sağlamaktadır. Kimyasal semboller sayesinde bu değişimler kısa ve öz şe-kilde ifade edilebilmektedir.Bilinen en eski kimyasal semboller; Çin, Mısır ve Yunan uy-garlıkları tarafından geliştirilmiştir. Simya döneminde metaller farklı kültürlerde, gök cisimleri, hayvanlar ve tanrılarla bağdaştırılmıştır.

Cıva

Bakır Altın Kurşun Antimon

Demir Kalay Gümüş

Aristo'ya göre 4 element ve 4 özellik de sembolle ifade edil-miştir:

Sıcak-Kuru:

Sıcak-Islak :

Soğuk-Islak:

Soğuk-Kuru:

Tarihsel GelişimR. Boyle, Aristo'nun dört element kavramını kabul etmemiş, element için "Kendinden daha basit maddelere ayrıştırıla-mayan her saf madde elementtir." tanımını geliştirmiştir. Bu objektif tanımla simya çağı sona ermiştir.Lavoisier, 1787 yılında kimyanın ilerlemesi ve kimyacılar arasındaki iletişimi kolaylaştırmak için kimyasal bir adlan-dırma ve sembol sistemi geliştirmiştir.Dalton, 1808 yılında atomları dairelerle göstermiş, farklı element atomlarını birbirinden ayırmak için daire içine sem-boller yerleştirmiştir.

Berzelius

İsveçli Kimyacı, Jöns Jacob Berzeli-us, 1814 yılında elementleri sembo-lize ederken Latin alfabesindeki harfleri kullanmıştır.

Elementlerin sembolleri İngilizce veya Latince isminin ilk harfi ile gös-terilmiştir. Bu sembollerin bazıları günümüzde hâlen kullanılmaktadır.

Örnek 9

Günümüzde kullanılan element sembolleri aşağıda ve-rilen bilim adamlarından hangisinin keşfettiği sembole en yakındır?

A) Dalton B) Lavoisier C) Berzelius

D) Morveau E) Fourcroy

Çözüm

Elementler ve Element Sembolleri

Aynı cins atomlardan oluşan, kendine özgü fiziksel ve kimyasal özellikleri olan saf maddelere denir.

Elementlerin özelliklerini taşıyan en küçük yapı birimi-ne denir.

Elementler yapılarına göre 3 gruba ayrılır:

• Monoatomik (tek atomlu) elementler: Sadece 1 tane atom içeren elementlerdir.

Örneğin; (Fe), (Au), (He)

• Diatomik (iki atomlu) elementler: İki atomdan meydana gelen moleküllerden oluşan elementlerdir.

Örneğin; (H2), (F2), (N2)

• Poliatomik (çok atomlu) elementler: Üç veya daha faz-la sayıda aynı cins atomun oluşturduğu molekül yapı-sındaki elementlerdir.

Örneğin; (S8), (O3)

BÖ

LÜM 3aKimyanın Sembolik Dili / Elementler

20

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Elementlerin Özellikleri

Aynıcinsatomlardanoluşansafmaddelerdir.

Sembollerlegösterilirler.

Kendilerinioluşturanatomlarınözelliğinigösterirler.

Kimyasalvefizikselyollarladahabasitmaddelereay-rıştırılamazlar.

Homojendirler.

Belirli ayırt edici özellikleri (erime noktası, kaynamanoktası,yoğunluk,genleşme...)vardır.

Bunu da Bilelim

Günümüzde kullanılan 118 farklı elementin 92 tanesidoğada bulunurken geri kalanı laboratuvar ortamındaeldeedilmektedir.

Örnek 10

Aşağıdaki verilen elementlerden hangisi doğada atomik hâlde bulunur?

A)Neon B)Hidrojen C)Ozon

D)Brom E)İyot

Çözüm

Element Sembolleri

Elementlerin sembollerle gösterilmesi hem yazım kolaylı-ğıhemdebütündünyadaortakbirbilimdilininoluşmasınısağlar.

Elementsembollerigenellikle isimlerinin ilkharfindenolu-şurvebüyükharfleyazılır.

Elementlerin isimlerindeki ilk harfleri aynı olduğunda ele-mentinsembolü,Latinceadınınilkvebaşkabirelementleortakolmayanikinciyadasonrakiharfindenoluşurvesem-boldekiikinciharfküçükyazılır.

BazıelementlerinsembolüLatince,Yunancaveyaİngilizceorjinaladlarıesasalınarakoluşturulmuştur.

Bunu da Bilelim

ElementinTürkçeadı

Orijinaladı Sembolü

Altın Aurum Au

Bakır Cuprum Cu

Gümüş Argentum Ag

Potasyum Kalium K

Demir Ferrum Fe

Kalay Stannum Sn

Sodyum Natrium Na

Kurşun Plumbum Pb

Antimon Stibium Sb

Periyodik Tablodaki İlk 20 Elementin Ad ve Sembolleri

ElementAdı Sembolü ElementAdı Sembolü

Hidrojen H Sodyum Na

Helyum He Magnezyum Mg

Lityum Li Alüminyum Al

Berilyum Be Silisyum Si

Bor B Fosfor P

Karbon C Kükürt S

Azot N Klor CI

Oksijen O Argon Ar

Flor F Potasyum K

Neon Ne Kalsiyum Ca


21

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Günlük Hayatta Sıkça Kullanılan Bazı Elementlerin Ad ve Sembolleri

Element Adı Sembolü Element Adı Sembolü

Krom Gümüş

Mangan Kalay

Demir İyot

Kobalt Baryum

Nikel Platin

Bakır Altın

Çinko Cıva

Brom Kurşun

Altın Cıva İyot

Örnek 11

Elementin Adı Sembolü

I. Kurşun Pb

II. Kalay Sn

III. Potasyum P

Yukarıda verilen element adı-sembol eşleştirmelerinden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

Çözüm

1. Aşağıda adları verilen elementlerden hangisinin sembolü iki harften oluşmaz?

A) Demir B) Bakır

C) Kalsiyum D) Silisyum

E) Fosfor

2.

LityumMangan

FlorKarbon

Bu görseldeki elementlerin sembolleri aşağıdakile-rin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

LiMn

PCa

A)

SiMn

FC

C)

LiMg

PC

E)

LiMn

FC

B)

SiMn

FCa

D)


22

Kazanım Testi - 4

1. Aristo’nun dört element kuramının yıkılmasına neden olan, elementi “basit maddelere ayrılamayan madde” olarak tanımlayan bilim insanı aşağıdakile-rin hangisidir?

A) Democritus B) J. Dalton

C) Berzelius D) R. Boyle

E) Lavoisier

2. Aşağıdaki elementlerden hangisinin sembolü kar-şısında yanlış verilmiştir?

Element Sembolü

A) Helyum He

B) Flor F

C) Azot N

D) Kükürt K

E) Kalsiyum Ca

3. Aşağıdaki element adı-sembol eşleştirmelerinden hangisi doğrudur?

Element adı Element sembolü

A) Bakır Ba

B) Altın Al

C) Cıva C

D) Kalsiyum K

E) Silisyum Si

4. Kimya öğretmeni Yalçın Bey tahtaya aşağıdaki ifadele-ri yazıp öğrencilerinden bu ifadelerin doğru (D) / yanlış (Y) olduğunu belirtmelerini istemiştir.

• (....) Fosfor elementinin sembolü F'dir.

• (....) Ag, gümüş elementinin sembolüdür.

• (....) Kalay ve kurşun elementlerinin sembolleri aynı harfle başlar.

• (....) Bor ve neonun sembolleri iki harften oluşur.

Bu etkinliği doğru bir şekilde tamamlayan öğren-cinin sorulara sırasıyla verdiği cevaplar aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Y – Y – Y – Y B) Y – D – Y – Y

C) D – D – D – D D) D – Y – D – D

E) Y – D – D – Y

5. Au Mg Hg ZnI

Aşağıdaki isimlerden hangisi bu element sembol-lerinden herhangi birine ait değildir?

A) Mangan B) Çinko C) İyot

D) Cıva E) Altın

6. Klor, kalsiyum ve karbon elementleri için;

I. sembollerinin aynı harfle başlaması,

II. atom numalarının 1 - 20 arasında olması,

III. sembollerinin tek harfli olması

özelliklerinden hangileri ortaktır?



23

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Bileşikler ve Bileşik Formüllerinin Adları

cins en az iki element atomunun birbirine bağlarla bağlanması sonucu oluşan saf

maddelere bileşik denir.

Bileşiklerin Özellikleri

Farklı cins atomların kimyasal bağ ile bağlanması so-nucu oluşan saf maddelerdir.

Homojendirler (hâl değişimi hariç).

Formüllerle gösterilirler.

Sistematik isimlendirmeleri ve bazı bileşiklerin yaygın adlandırmaları vardır.

Kendilerini oluşturan elementlerin özelliğini göster-mezler.

Kimyasal yollarla kendini oluşturan elementlere ayrıştı-rılabilirler.

Belirli erime ve kaynama noktaları vardır.

Sabit sıcaklıkta yoğunlukları sabittir.

Bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında sabit bir oran vardır.

Örnek 12

Elementler ve bileşiklerler için,

I. Kendilerini oluşturan atomların özelliğini gösterirler.

II. Saf maddelerdir.

III. Sembollerle gösterilirler.

özelliklerinden hangileri ortaktır?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III


Çözüm

Yaygın Olarak Kullanılan Bazı Bileşiklerin Sistematik ve Yaygın Adları

Bileşik Formülü

Yaygın Adı

Sistematik Adı

Su Dihidrojen monoksit

Tuz ruhu Hidrojen klorür

Zaç yağı Sülfürik asit

Kezzap Nitrik asit

Asetik asit(Sirke asidi)

Etanoik asit

Kireç taşı Kalsiyum karbonat

Yemek sodası Sodyum bikarbonat

Amonyak Trihidrojen mononitrür

Ca(OH)2 Kalsiyum hidroksit

NaOH Sodyum hidroksit

KOH Potasyum hidroksit

CaO Kalsiyum oksit

NaCI Sodyum klorür

Na2CO3 Sodyum karbonat

HCOOH Metanoik asit

C2H5OH Etanol

Sud Kostik (NaOH)

Kireç Taşı (CaCO3)

Yemek Tuzu (NaCl)

BÖ

LÜM 3bKimyanın Sembolik Dili / Bileşikler

24

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Örnek 13

Aşağıda isimleri verilen maddelerden hangisi formülle gösterilir?

A) Kalay B) Kurşun C) Platin

D) Sud kostik E) Demir

Çözüm

Örnek 14

Aşağıdaki bileşiklere ait formül-yaygın ad eşleştirmele-rinden hangisi yanlıştır?

Formül Yaygın adı

A) HCI Tuz ruhu

B) CH3COOH Karınca asidi

C) NaHCO3 Yemek sodası

D) HNO3 Kezzap

E) KOH Potas kostik

Çözüm

Örnek 15

İki farklı cins atomdan ve aynı cins moleküllerden oluşan madde aşağıdakilerden hangisi olamaz?

A) CO2 B) NH3 C) H2O

D) Co E) HCI

Çözüm

Örnek 16

Ca(OH)2 bileşiğinin yaygın ve sistematik adı aşağıdaki-lerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Yaygın adı Sistematik adı

A) Kalsiyum hidroksit Sönmüş kireç

B) Sönmüş kireç Kalsiyum oksit

C) Sönmüş kireç Kalsiyum hidroksit

D) Sönmemiş kireç Kalsiyum hidroksit

E) Kireç taşı Kalsiyum hidroksit

Çözüm


25

Kazanım Testi - 5

1. Bileşiklere ait aşağıdaki formül-sistematik ad eş-leştirmelerinden hangisi yanlıştır?

Formülü Sistematik adı

A) H2SO4 Sülfürik asit

B) KOH Potasyum hidroksit

C) NH3 Amonyak

D) HCI Hidrojen klorür

E) CaCO3 Kalsiyum karbonat

2. X ve Y maddelerinin bazı özellikleri aşağıda verilmiştir.

X : Saf maddedir.

Y : Yalnız kimyasal yöntemlerle daha basit maddelere ayrıştırılabilir.

Buna göre,

I. Y, saf maddedir.

II. X, aynı tür atomlardan oluşur.

III. X ve Y'nin sabit sıcaklıkta yoğunlukları sabittir.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) II ve III

3. Cl2 Cu CaCO3

O3 CaO C2H2

a c

e

b

d f

Tabloda harflerle belirtilen maddelerin element ve bileşik olarak sınıflandırılması aşağıdakilerin han-gisinde doğru olarak verilmiştir?

Element Bileşik

A) a, b, d c, e, f

B) a, b, f c, d, e

C) a, b c, d, e, f

D) a, d, f b, c, e

E) a, b, d, f c, e

4. Element ve bileşiklerin özellikleriyle ilgili konuşan üç arkadaş arasında aşağıdaki konuşma geçmiştir.

Ahmet : Bileşikler farklı cins atomların kimyasal bağ-larla bağlanması sonucu oluşur.

Beril : O zaman bileşikler kendilerini oluşturan ele-mentlere ayrışabilirler.

Ceyda : Bileşikler kendilerini oluşturan elementlerin özelliklerini gösterirler.

Bu öğrencilerin konuşmasını duyan kimya öğ-retmeni hangi öğrencilerin ifadelerini düzelterek doğru hâle getirmiştir?

A) Yalnız Ahmet B) Yalnız Beril

C) Yalnız Ceyda D) Ahmet ve Beril

E) Beril ve Ceyda

5. Aşağıda isimleri verilen maddelerden hangisinin içerdiği atom türü sayısı diğerlerinden fazladır?

A) Su B) Yemek sodası

C) Sirke asidi D) Kireç taşı

E) Zaç yağı

6. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin element türü sayısı diğerlerininkinden daha fazladır?

A) CO B) CH4 C) KCN

D) CH3COOH E) (NH4)3PO4

7. Su ve hidrojen gazıyla ilgili aşağıdakilerden hangi-si yanlıştır?

A) Saf maddelerdir.

B) Hidrojen element, su bileşiktir.

C) Her ikisi de moleküllerden oluşur.

D) Birer moleküllerinde eşit sayıda atom içerirler.

E) Her ikisi de formülle gösterilir.

26

1. Fasikül

Çö

züm

1. Fasikül

Kimya Bilimi

BÖ

LÜM 4a Laboratuvar Kuralları ve Temel Uyarı İşaretleri

Laboratuvar Kuralları

Laboratuvarlar deneysel çalışmaların yapıldığı ortamlardır. Birçok kimyasal maddenin bulunduğu laboratuvarlarda, kurallara uymak oldukça önemlidir ve kurallara uyulmazsa sağlık açısından çok ciddi sorunlar ortaya çıkabilir.

Deneyi uygulamadan önce deneyin tehlikeleri öğreni-nilmelidir.

Kimya laboratuvarlarında özel koruma gözlüğü ve la-boratuvar önlüğü kullanılmalıdır.

Kimyasal çözücü buharlarının etkisinden dolayı lens takılmamalıdır.

Laboratuvardan çıkınca eller yıkanmalıdır.

Laboratuvarda cep telefonu kullanılmamalıdır.

Laboratuvarlara hiçbir şekilde yiyecek, içecek getiril-memeli ve tüketilmemelidir.

Laboratuvarda bulunan hiçbir malzeme deney dışı amaçlar için kullanılmamalıdır.

Laboratuvarda, başkalarının dikkatini dağıtıcı hareket-ler yapılmamalıdır.

Kimyasal maddeler asla koklanmamalı ve tadına bakıl-mamalıdır.

Sıvılar pipetle aktarılırken mutlaka puar kullanılmalı, kesinlikle ağızla çekilmemelidir.

Kimyasalın/çözeltinin alındığı şişenin kapağı derhal kapatılmalıdır.

Aynı spatula, kaşık veya pipet temizlenmeden başka bir madde için kullanılmamalıdır.

Derişik asitlerle çalışırken son derece dikkatli olunma-lıdır. Asit üzerine asla su eklenmemelidir.

Çok büyük tehlike yaratabileceği göz önünde bulundu-rularak kimyasal maddeler gelişigüzel birbirine karıştı-rılmamalıdır.

Cıva ile deney yapmayınız. Deneylerde cıva kullanımı yasaklanmıştır.

Kimyasalların deri ile teması hâlinde deriyi su ile yıka-yınız.

Farkına vardığınız aksaklığı mutlaka öğretmeninize bil-diriniz.

Laboratuvar Güvenliği Temel Uyarı İşaretleri

Elbise güvenliği: Bu sembol, kullanılan malzemeler nedeniyle elbiselerin lekelen-mesini, yanmasını ve aşınmasını önlemek için önlük kullanılmasının uygun olacağını gösterir.

Kırılabilir cam güvenliği: Bu sembolden, cam malzemelerin kırılabileceğini ve ani ısı-nıp soğumaması konusunda dikkatli olun-ması gerektiği anlaşılır.

Sıcak cisim güvenliği: Bu sembolden, yapılacak olan işlemde ısıtıcı veya sıcak bir yüzeyin söz konusu olduğunu ve bundan dolayı el, ayak ya da diğer organların yanmaması için dikkatli olunması gerektiği anlaşılır.

Toksik (zehirli) madde güvenliği: Bu sembol, yapılacak olan işlemde kimyasal madde kullanıl-dığını ve o madde kullanılırken ambalajın üze-rinde yer alan sembollerin gerektirdiği önlemle-rin alınması gerektiğini ifade eder.

Kesici/delici cisim güvenliği: Bu sembol, yapılacak olan işlemde kesici, delici aletlerin kullanıldığını ve bu aletler kullanılırken dikkat-li olunması gerektiğini ifade eder.

Elektrik güvenliği: Bu sembol, çalışma ortamında şehir hattından elektrik enerjisi kullanmak gerektiğini, devre kurarken ve bağlantı sağlarken iletken kısımlara dokun-manın tehlikeli olacağını ifade eder.

Yangın güvenliği: Bu sembol, yapılacak olan işlemler esnasında yangın çıkmaması için gerekli önlemlerin alınması gerektiğini ifade eder.

Göz güvenliği: Bu sembol, yapılacak olan işe başlamadan önce gözlük takılması ge-rektiğini vurgular.

Çö

züm

27

1. Fasikül

Kimya Bilimi

Kimyasal Maddelerin Tehlike Piktogramları

Patlayıcı

Tehlikenin anlamı: Patlayıcıdır. Bu mad-deler alev ve ısıya (güneş ışığı dâhil) ya da düşme, devrilme ve sürtünmeye ma-ruz kaldığında patlayabilir. Örnek: TNT-trinitrotoluen, nitrogliserin.

Tehlikenin önlemi: Maddeyi sıkıştırmak, vurmak ve sürt-mekten kaçınınız. Her türlü tutuşturucudan uzak tutunuz.

Yanıcı

Tehlikenin anlamı: Yanıcı maddedir. Alev ve ısıya (güneş ışığı dâhil) maruz bı-rakıldığında yangına neden olabilir. Örnek: Aseton.

Tehlikenin önlemi: Sadece orijinal kabında muhafaza edi-niz. Alev, kıvılcım ve ısı kaynaklarından uzak tutunuz.

Oksitleyici (Yakıcı)

Tehlikenin anlamı: Oksitleyici, yakıcı mad-dedir. Yapısında oksijen bulundurduğundan yanabilen maddelerle temas edince tepki-me verir. Örnek: Sodyum klorat, oksijen, hidrojen peroksit, nitrik asit.

Tehlikenin önlemi: Tutuşturucularla temasından kaçını-nız. Yangını şiddetlendirir, söndürmeyi zorlaştırır.

Çevreye Zararlı (Ekotoksik)

Tehlikenin anlamı: Çevreye zararlıdır. Sudaki canlılar için zehirli (toksik) ve uzun süreli etkisi vardır. Örnek: Sodyum nitrat.

Tehlikenin önlemi: Çevreye boşaltmayınız.

Korozif (Aşındırıcı)

Tehlikenin anlamı: Tahriş edicidir. Ciddi göz hasarına yol açar. Metal, cam ve ku-maş üzerinde aşındırıcı etkiye sahiptir. Ör-nek: Sülfürik asit, sodyum hidroksit.

Tehlikenin önlemi: Koruyucu gözlük, eldiven, önlük kul-lanınız.

Toksik (Zehirli)

Tehlikenin anlamı: Solunduğunda veya ağız yoluyla alındığında zehirleyici (tok-sik) etkiye sahiptir. Zehirli maddeler kan-ser riski taşırlar. Örnek: Brom, etilen amin, H2S.

Tehlikenin önlemi: Kullanım sırasında herhangi bir şey yemeyiniz ve içmeyiniz. Vücuda temas ettirmekten kaçını-nız. Kendinizi kötü hissettiğinizde tıbbi yardım alınız.

Tahriş Edici (Sağlık Tehlikesi)

Tehlikenin anlamı: Zehirli ve tahriş edi-cidir. Alerjik deri reaksiyonuna neden olabilir. Örnek: Böcek ilaçları, sodyum hipoklonit, etil alkol.

Tehlikenin önlemi: Vücuda temas ettirmekten kaçınınız. Kirlenmiş kıyafetlerle iş yeri dışına çıkmayınız.

Kanserojen

Tehlikenin anlamı: Kanserojendir. Aler-ji, astım belirtileri ve solunum zorluğuna yol açabilir. Örnek: Kloroform.

Tehlikenin önlemi: Vücuda temas ettirmekten kaçınınız. Yetersiz havalandırma şartlarında uygun solunum cihazı takınız.

Radyoaktif

Tehlikenin anlamı: Radyoaktif madde-lerin yaydığı ışınlar canlıların büyümele-rinde birçok kimyasal, fiziksel ve biyolojik değişimlere neden olur. Örnek: Uran-yum.

Tehlikenin önlemi: Radyoaktif maddelerden uzak duru-nuz. Radyoaktif maddeyle temas etmeyiniz.


36

Kazanım Testi - 7

1. İnsan sağlığı ve çevre için önemli olan bazı element-lerle ilgili aşağıdaki bilgiler verilmiştir.

Element Bilgi

I. Fe Dokulara oksijenin taşınmasını sağ-layan kırmızı kan hücrelerinin üretimi için gereklidir.

II. Ca İskelet sistemi ve dişlerin korunması için gereklidir.

III. Na Vücut su dengesinin korunmasını sağlar.

IV. Mg Vücuttaki sıvı ve elektrolik dengesini sağlar.

Numaralanmış bu elementlerden hangileriyle ilgili verilen bilgiler doğrudur?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III

D) I, II ve III E) II, III ve IV

2. Laboratuvarlarda, çok hassas ve az miktardaki sıvı hacimlerinin ölçümlerinde, sıvı transferinde kulla-nılan cam malzeme aşağıdakilerden hangisidir?

A) Deney tüpü B) Cam balon C) Spatül

D) Mezür E) Pipet

3. Kış aylarında yaşanan soba zehirlenmelerine;

I. karbon monoksit gazının hemoglobinle birleşerek oksijen taşınmasını engellemesi,

II. karbondioksit gazının üst solunum yollarına zarar vermesi,

III. sobadan yayılan gazın cilt yanıklarına neden olması

durumlarından hangileri neden olur?



4. Canlılar için önemli olan bazı maddelerle ilgili aşa-ğıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Mg, kemik ve dişlerin yapısında bulunur.

B) Pb, bitkilerin fotosentez yapabilmesi için gereklidir.

C) H2O, vücut ısısını dengede tutar.

D) Hg, merkezî sinir sistemine ve beyin fonksiyonları-na zarar verir.

E) Atmosferde CO2 gazının miktarının artması küre-sel ısınmaya neden olur.

5. Kimya öğretmeni İsmail Bey laboratuvar dersinde yapa-cağı deney için aşağıdaki malzeme listesini hazırlamıştır.

✓ HCl çözeltisi ✓ Balon joje✓ NaOH katısı ✓ Erlenmayer✓ Spatül ✓ Büret✓ Saat camı

Bu listedeki laboratuvar malzemelerinin görseli aşa-ğıdakilerin hangisinde yanlış verilmiştir?

A)

C)

E)

B)

D)

Spatül

Erlenmeyer

Büret

Saat camı

Balon joje

37

Fasikül Bitirme Testi

1. Duru, kimya dersi için kimyanın alt disiplinlerinin ça-lışma alanlarıyla ilgili birer örnekle aşağıdaki tabloyu hazırlamıştır.

Kimya disiplini Çalışma alanı

I Polimer kimyası

Araba lastiği

II Organik kimya

İlaç

III Analitik kimya

Pil

IV Anorganik kimya

Tuz

V Biyokimya

Canlıların yapısındaki maddeler

Duru'nun numaralandırarak verdiği bu örneklerden hangisi yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

2. X: CaCO3

Y: Ca

Z: CO2

X, Y ve Z maddeleriyle ilgili,

I. Her üçü de saf maddedir.

II. X ve Z bileşiktir.

III. Y, elementtir.


A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III


3. Aşağıdaki işlemlerden hangisi bir simyacı tarafın-dan yapılmış olamaz?

A) Ölümsüzlük iksirini bulmaya çalışmak

B) Damıtma işlemini yapmak

C) Metalleri karıştırarak alaşım elde etmek

D) Boyar maddenin yapısındaki taneciklerin miktarını belirlemek

E) Yiyecekleri tuzlayarak saklamak

4. Aşağıda bazı bileşiklerin yaygın adları verilmiştir.

Bu bileşiklerden azot atomu içerenlerin bulunduğu kutucuklar pembe renge boyanırsa aşağıdaki gö-rüntülerden hangisi elde edilir?

A) B)

C) D)

E)

5. Aşağıdaki element adı-sembol eşleştirmelerinden hangisi doğrudur?

Element adı Sembol

A) Sodyum Na

B) Bor Br

C) Kalsiyum C

D) Fosfor F

E) Berilyum B

Kezzap Potas kostik

Yemek tuzu Amonyak

38

6. Aşağıda yaygın adları verilen bileşiklerden hangi-sinin formülü doğrudur?

Yaygın adı Formül

A) Çamaşır sodası Na2CO3

B) Sönmemiş kireç Ca(OH)2

C) Tuz ruhu HNO3

D) Potas kostik NaOH

E) Yemek tuzu KCI

7. Kimya öğretmeni tahtaya aşağıdaki maddeleri yazmıştır.

I. Tuzlu su IV. Hava

II. Şeker V. Argon

III. Demir

Kimya öğretmeni öğrencilerine, “Tahtaya yazdığım bu maddelerden hangileri birden fazla cins atom içerir?” sorusunu yöneltmiştir.

Bu soruya doğru cevap veren bir öğrencinin ceva-bı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve IV

D) II ve V E) I, II ve IV

8. Üzerinde aşağıdaki güvenlik işaretlerinden hangisi bulunan madde, kumaş ve vücut dokularında aşın-dırıcı etkiye sahiptir?

A) B) C)

D) E)

9. Ayşe teyze lavaboları temizlerken aşağıda görselleri verilen temizlik malzemelerini aynı anda kullanmış ve bu maddeleri karıştırmasıyla klor gazı açığa çıkmıştır.

Çamaşır suyu Tuz ruhu

Açığa çıkan klor gazıyla ilgili,

I. Keskin kokulu bir gazdır.

II. Cilt, göz ve solunum sistemini tahriş eder.

III. Akciğerlerde su tutulmasına neden olur.

ifadelerinden hangileri doğrudur?



10. Aşağıda bazı kimya disiplinleriyle ilgili bilgiler verilmiştir.

I. Küçük tekrarlanan birimlerden oluşan kompleks mo-leküllerin yapılarını ve oluşum biçimlerini araştırır.

II. Bir maddenin bileşenlerinin ayrılması, tanınması ve miktarlarının bulunmasını inceler.

Bu kimya disiplinleri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

I II

A) Fizikokimya Analitik kimya

B) Organik kimya Anorganik kimya

C) Analitik kimya Polimer kimyası

D) Polimer kimyası Analitik kimya

E) Polimer kimyası Organik kimya

39

11. Aşağıdaki etkinlikte simyacılar ile yaptıkları çalışmalar eşleştirilecektir.

Buna göre, yapılan aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?

I II III

A) a b c

B) a c b

C) b a c

D) b c a

E) c a b

12. Aşağıda bazı element ve bileşikler verilmiş ve Gridd tekniğinde sorular sorulmuştur.

1 Na

4 H2

3 NH3

6 He

2 CH4

5 Ag

Soru Cevap

I. Verilenlerden hangileri elementtir? 1, 5, 6

II. Verilenlerden hangileri moleküler yapılıdır?

2, 3, 4

III. Verilenlerden hangileri bileşiktir? 2, 3

Buna göre, numaralanmış satırların hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

13. Aşağıdakilerin hangisinde kimya biliminin katkısı yoktur?

A) Yeni ilaçların hazırlanmasında

B) Petrolün ayrıştırılarak mazot elde edilmesinde

C) Kumaşların boyanarak renk seçeneğinin arttırılma-sında

D) Suyun arıtılarak kullanıma uygun hâle getirilmesin-de

E) Apandisti patlayan bir çocuğun ameliyat edilmesin-de

14. Aşağıda laboratuvarda çalışma yapan bir öğrenci gör-seli verilmiştir.

Bu öğrenci;

I. Elbise güvenliği

II. “Koruyucu eldiven giy” talimatı

III. Göz güvenliği

laboratuvar güvenliği temel uyarı işaretlerinden hangilerine uygun davranmıştır?



Simyacı Yaptığı çalışma

I Aristo a Dört Element Kuramı

II Democritus b Element tanımı

III Robert Boyle c Atom kavramı

Benim Sayfam

Sayfa No Pekiştirme Cevapları

5 1.D 2.E 3.B

11 1.B 2.E 3.C

Sayfa No Pekiştirme Cevapları

15 1.D 2.E 3.C

21 1.E 2.B

Sayfa No Kazanım Testleri

6 1.D 2.E 3.D 4.E 5.C 6.C

9 1.A 2.C 3.B 4.B 5.D 6.E

18 1.A 2.D 3.D 4.E 5.C 6.B

22 1.D 2.D 3.E 4.B 5.A 6.C

25 1.C 2.D 3.A 4.C 5.B 6.E 7.D

29 1.C 2.C 3.B 4.E

36 1.D 2.E 3.A 4.B 5.C

Sayfa No Fasikül Bitirme Testleri

37-39 1.C 2.E 3.D 4.B 5.A 6.A 7.E 8.A 9.E 10.D 11.B 12.A 13.E 14.E

CEVAP ANAHTARLARI

9. SINIF · Kimya Bilimine Katkı Sağlayan Bilim İnsanları. Empedokles: Ateş, hava, su,...

Documents

Transcript of 9. SINIF · Kimya Bilimine Katkı Sağlayan Bilim İnsanları. Empedokles: Ateş, hava, su,...