Forschungsmagazin der Universität Innsbruck - 02/2013

download Forschungsmagazin der Universität Innsbruck - 02/2013

of 52

Transcript of Forschungsmagazin der Universität Innsbruck - 02/2013

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    1/52

    WD_GOG

    QWD G^@LBO

    zucuj`t`lrshmujo

    DEOEQFJ @^ _FXXGJXHME@[ WJK @L^XHMWJO KG^ WJFPG^XF[[ FJJXN^WHC

    Eusoeng 9>|58tmgde1 eus `gmbgrj bgrjgj | plbftfcwfssgjshme`t1 gurlpe vgrstgmgj |stejklrt1 gxzgbbgjz ebs eusmjogshmfbk | erhmftgctur1 kfg shmbe`gjkg shmjg | oglblofg1jgugs dfjgreb |wgbtcrfgo1 vgrogssgjg reugj | ebtgrjs`lrshmujo1 aujonrujjgj estgj

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    2/52

    Wjsgrg Bejkgsnejc.

    www.mypltfrlb.hld

    Kfg oejzg Cre`t [frlbs stghct fj ujsgrgr

    Nejc. Wjk kes sgft ngr Aemrgj. Kes

    cberg Ngcgjjtjfs zur Xtrcg ujsgrgs Bej-kgs shmet Jmg ujk Pgrtreugj ujk

    shmgjct ujsgrgj Cujkgj Xfhmgrmgft fj

    fmrgd Ogbkbgngj. Gfj Yertjgr, eu` kgj dej

    sfhm vgrbessgj cejj. Qu mujkgrt Yrlzgjt.

    %

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    3/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 8

    GKF[L^FEB

    BFGNG BGXG^FJ, BFGNG^ BGXG^,

    _ fr ebbg dehmgj dejhmdeb @gmbgr, kes fst kurhmeusdgjshmbfhm. _fg wfr engr dft @gmbgrj udogmgj, fstoejz ujtgrshmfgkbfhm. Kgr [mgdgjshmwgrpujct kfg-sgr Eusoeng ujsgrgs @lrshmujosdeoezfjs ngshm`tfot sfhm euhmdft @gmbgrj1 _gbhmg Gjtwfhcbujogj mengj zur @fjejzcrfsg >99=og`mrt, ujk wfg met kfg Ylbftfc eu` kfg kedebs ogdehmtgj @gmbgrrgeofgrt< Kgr @fjejzwfssgjshme`tbgr Arogj Mungr met kereu` Ejt-wlrtgj. _fg wfrk fj Xhmubgj dft @gmbgrj udogoejogj< Nreuhmt

    ujsgr Nfbkujossystgd gfjg jgug @gmbgrcubtur< Kfg Bgrj`lrshmgrfjAlmejje @. Xhmwerz ujtgrsuhmt shmubfshmgs Bgrjgj eus kgr Xfhmtkgr Bgrjgjkgj ujk sfgmt kerfj vlr ebbgd gfjg Ngwgrtujos`reog.Euhm Frrtdgr ujk Wdwgog cjjgj cljstructfv sgfj. Kes zgfotzud Ngfspfgb kfg Nflblofg1 @gmbgr ngfd Clpfgrgj kgs ogjgtfshmgjHlkgs gr``jgj kgr Gvlbutflj fddgr wfgkgr jgug _gog. Klhm wfgjkgt dej ngrmeupt @gmbgr< Kedft ngshm`tfogj sfhm gtwe Ner-

    nere _gngr ujk ^gj [mfgdejj vld Fjstftut `r Fj`lrdetfc. Xfgerngftgj ej _grczguogj, dft kgjgj @gmbgr fj Xl`twergprlkuctgjujk Ogshm`tsprlzgssgj gjtkghct wgrkgj cjjgj.

    Jgngj kfgsgj [mgdgj jkgj sfg fj kfgsgr Eusoeng gfjgj nrgftgj

    Eusshmjftt eus kgj ectugbbgj @lrshmujogj ej ujsgrgr Wjfvgrsf-tt1 vlj kgr Xuhmg jehm jgugj Nflcbgnstl``gj ujk kgr Ngshmrgf-

    nujo vlj ngrrgstgj ftebfgjfshmgr Neucubtur fj Grftrge ngr kfgplsftfvgj G``gctg kgs @estgjs eu` kgj Ebtgrujosprlzgss ngfdDgjshmgj ujk kfg Wjtgrsuhmujogj zur ^lbbg kgr @reu ed Bejkwmrgjk kgs Grstgj _gbtcrfgos nfs zur Ejogwejktgj @lrshmujo

    ujk kgj Gr`lbogj vlj Xpfj-l``-Wjtgrjgmdgj kgr Wjfvgrsftt Fj-jsnruhc.

    Kfg Pgrjgtzujo zwfshmgj kgj Wjfvgrsfttsgfjrfhmtujogj fj [f-rlb, engr euhm zur rgofljebgj _frtshme`t fst eu` agkgj @ebb wfhmtfo,seot _lb`oejo Nurtshmgr, stgbbvgrtrgtgjkgr Ogjgrebkfrgctlr `r @lr-shmujo ujk Fjjlvetflj fj kgr Gurlpfshmgj Clddfssflj, fj uj-sgrgd Xtejklrtfjtgrvfgw. _fr mengj dft kgr Orjkujo kgr [frl-bgr Mlhmshmubclj`grgjz gfjgj wfhmtfogj Xhmrftt fj kfgsg ^fhmtujo

    ogtej. Wjtgrsttzt wfrk kfg Gjtwfhcbujo kurhm kfg outg Qused-dgjerngft zwfshmgj kgd Bejk [frlb ujk kgj [frlbgr Mlhmshmubgj.Ogdgfjsed sfjk wfr eu` gfjgd outgj _go kgr Fkgg vld Hedpus[frlb, kgr Xyjgrofgj jutzt, kfg Ectgurg eus Mlhmshmubgj, Wjtgr-jgmdgj ujk Ngmrkgj lptfdeb vgrjgtzt ujk kfg Ejognltg ujkBgfstujogj ujtgr kgd Kehm gfjgr Dercg sfhmtner dehmt, Bgngjgfjzumeuhmgj.

    _fr wjshmgj Fmjgj vfgb @rgukg ngf kgr Bgctrg kfgsgr Eusoengujk `rgugj ujs ngr Fmrg @reogj ujk Ejrgoujogj!

    [FBDEJJ D^C, GC[L^XENFJG XHMFJKBG^, PFQG^GC[L^FJ @L^XHMWJO

    FDY^GXXWD

    @ltl1 Wjf Fjjsnruhc

    Mgreusogngr1Bglplbk-@rejzgjs-Wjfvgrsftt Fjjsnruhc, Hmrfstlpm-Yrlnst-Ybetz, Fjjrefj 7>, 09>9 Fjjsnruhc, punbfh-rgbetfljsIufnc.eh.et, www.ufnc.eh.etYrlagctbgftujo1Nrl `r ``gjtbfhmcgftserngft ujk Cubtursgrvfhg Deo. Wwg Xtgogr (us), Kr. Hmrfstfej @betz (h`)Dgkfgjfjmengr & Pgrbgogr1GHML Qgftshmrf`tgj- ujk Pgrbeos OdnM, Gkuerk-Nlkgd-Oessg 0, 09>9 Fjjsnruhc, www.ghmlljbfjg.et^gkectflj1Deo. Dgbejfg Nertls (dn), Deo. Gve @gssbgr (g`), Deo. Ejkrges Meusgr (em), Deo. Xtg`ej Mlmgjwertgr (sm), Deo. Derfej Crbb (dc),Deo. Hmrfstfej Detmgs (deh), Deo. Xusejjg ^hc (sr)Beylut & Nfbkngerngftujo1[mldes Nfjkgr3 @ltls1Ejkrges @rfgkbg, Wjfvgrsftt Fjjsnruhc3 Kruhc1Jfgkgrstgrrgfhmfshmgs Yrgssgmeus, Outgjngrostreg 5>, 8599 Xt. Ybtgj

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    4/52

    NFBK KG^_FXXGJXHME@[

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    5/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 7

    [F[GB[MGDE

    @L^XHMWJO

    GKF[L^FEB/FDY^GXXWD 8 | NFBK KG^ _FXXGJXHME@[1 HLDYW[G^O^E@FC ; | JGWNG^W@WJO1EJK^GEX DEW^G 0| @WJKO^WNG PG^OEJOGJMGF[1 CE^B

    ^EMJG^ ?| NFBKOBLXXE^1 LNG^@BHMGJ@GMBG^ >9 | YE[GJ[G & XYFJ-L@@X >; | DGBKWJOGJ >= + 8? | HEX[ ;9 | Y^GFXG & EWXQGFHMJWJOGJ ;; |

    Q_FXHMGJX[LYY1 N^EDDEBB, @EPE^L & DGVG^ ;= | XY^WJON^G[[ FJJXN^WHC1 ^GFJMLBK MEJGB ;6| QEMBGJ & @EC[GJ1 [MGLBLOFXHMG @ECWB[[ 79

    XHMWB@L^XHMWJO.Ykeolofj Almejje @. Xhmwerz gr`lrshmtYmjldgjg kgs Bgrjgjs fj stgrrgfhms Xhmubcbessgj ujk pbkfgrt rgfjgj ejkgrgj Wdoejo fj kgr shmubfshmgj Ngwgrtujo vlj @gmbgrj. 5>

    YME^DEQFG.Dutetfljgj fj Cebzfudcejbgj kgr Jgngjjfgrgjrfjkgmengj Euswfrcujogj eu` kgj Nbutkruhc. 5;

    FJ@L^DE[FC.Kfg Fj`lrdetfcgrfj Nernere _gngr wfbb @gmbgr ngfdDlkgbbfgrgj vlj Ogshm`tsprlzgssgj vgrmfjkgrj. 50

    @L^XHMWJOXE^NGF[.Qur Xfhmgrujo outgr wfssgjshme`tbfhmgrYrexfs ogbtgj ej kgr Wjf Fjjsnruhc gjtsprghmgjkg fhmtbfjfgj. 5=

    X[EJKL^[._lb`oejo Nurtshmgr, stgbbvgrtrgtgjkgr Ogjgrebkfrgctlr`r @lrshmujo ujk Fjjlvetflj fj kgr Gurlpfshmgj Clddfssflj, ngrWdnrhmg fj kgr @lrshmujos`rkgrujo kgr GW. >>

    _F [XHME@[.Arogj Mungr `lrshmt zu Wrsehmgj ujk Euswfr-cujogj kgr Crfsg, fj kgr kfg _gbt sgft >99= stghct, ujk sprfhmt ngrCljsgqugjzgj ujk Bgmrgj, kfg eus fmr ogzlogj wurkgj. =

    Kfg Gjtwfhcbujo jgugr Dgtmlkgj zur fjtgrectfvgj Xfdubetflj hmfrur-ofshmgr Gfjorf``g fst gfjgs kgr @lrshmujosognfgtg vlj Dettmfes Merkgrs.Fd ^emdgj gfjgr jgugj Yrl`gssur ej kgr Fj`lrdetfc wfrk Merkgrs kfg@lrshmujosoruppg Hldputgrorestc fj Fjjsnruhc eu`neugj. Enognfbkgt

    fst gfj [refjfjossystgd `r kfg Ertmrlsclpfg, kes fj gfjgd fjkustrfgbbgj@lrshmujosprlagct zwfshmgj kgr G[M Qrfhm ujk kgr Xtert-Wp-@frde Pfr-teDgk gjtwfhcgbt wurkg. Gfj Cgrjpujct kgr @lrshmujo wer kengf kesrgebfstfshmg [estgdpstjkgj fj kgr Xfdubetflj (Hldputgr-Meptfc).

    NFLBLOFG.Fjjsnruhcgr Qllblogj sgmgj fj kgj Cbgngdghmejfsdgjgfjgs Ybettwurds Yltgjzfeb r kfg Nflcbgnstl``-Gjtwfhcbujo. >0

    E^HMF[GC[W^. Xtktg`lrshmgr rujk ud Ygtgr Plboogr ngshm`-tfogj sfhm dft kgd gfjzfoertfogj clbljfebgj Erhmftgcturgrng vljGrftrges Meuptstekt Esdere. 89

    DFJG^EBLOFG. @lrshmgr kgr Wjf Fjjsnruhc gjtkghctgj gfj nfsmgrujngcejjtgs Dfjgreb ujk oengj fmd kgj Jedgj Fjjsnruhcft. 88

    [F[GB. @gmbgr dehmgj fst dgjshmbfhm ujk cejj dftujtgreuhm mfb`rgfhm sgfj. QWCWJ@[ @L^XHMWJO wfkdgt sfhm fj

    kfgsgr Eusoeng kgr @reog, wgbhmg Xhmbssg Fjjsnruhcgr @lr-shmgr eus @gmbgrj zfgmgj ujk wfg sfg kfgsg vgrdgfkgj wlbbgj.

    X[EJKL^[. Fj Qucuj`t wfrk ngf kgr Gvebufgrujo vlj@lrshmujosprlagctgj jfhmt jur kgrgj Gxzgbbgjz, sljkgrj euhmkgrgj dobfhmgr Fdpect gfjg deognbfhmg ^lbbg spfgbgj, seot

    _lb`oejo Nurtshmgr zur jgugj GW-@lrshmujosplbftfc.

    E^HMF[GC[W^. Plj 5=69 nfs 56;5 wer Grftrge gfjg ftebf-gjfshmg Clbljfg. Kes erhmftgctljfshmg Grng kfgsgr 79 Aemrg

    `jkgt sfhm jlhm mgutg fj kgr Meuptstekt Esdere.

    89

    >>

    =

    ^WN^FCGJ

    @ltls1 Ejkrges @rfgkbg (5), Ygtgr Plboogr (5), Dettmfes Merkgr (5), ltlbfe/buclw (5)3 HLPG^@L[L1 fstlhcpmltl/^e`eb Lbghmlwscf

    FJMEB[

    DGKFQFJ. _fssgjshme`tbgr ed Fjstftut r Nfldgkfzfjfshmg Ebtgrjs-`lrshmujo ogmgj kgr @reog jehm, ln @estgj ogsujk fst. 8;

    OGXHMFHM[G. Kgr wgfteus ortg [gfb kgr stgrrgfhmfshmgj Ngvb-cgrujo bgntg vlr 565; eu` kgd Bejk. Kgjjlhm fst kfg ^lbbg vlr ebbgd

    kgr @reugj ed Bejk fd Grstgj _gbtcrfgo ceud eu`ogerngftgt. 8=

    FJ@L^DE[FC.^gj [mfgdejj gjtwfhcgbt Qgrtf`zfgrgr, wgbhmg kfgGrognjfssg vlj Ejebysgprloreddgj vebfkfgrgj. 5?

    Qu kfgsgj Ngftrogj jkgj Xfg wgftgrg Fj`ls eu`1 www.ufnc.eh.et/`lrshmujo/deoezfj/55/I

    I

    I

    I

    I

    I

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    6/52

    zucuj`t`lrshmujo9>580

    JGWNG^W@WJO

    GW^LYE PG^X[GMGJEjkrges Deurgr pbkfgrt `r gfjg fjtgjsfvgrg Eusgfjejkgrsgtzujo dft kgr GW ujk fmrgj@ujctfljswgfsgj ujenmjofo vlj kgr pgrsjbfhmgj Gfjstgbbujo zur gurlpfshmgj Fkgg.

    _fr mengj fj kgr Gurlpe`lrshmujo zwgf Nfngbj1 Kgr Pgr-

    treo eu` kgr gfjgj ujk kfg Ogshm`tsngkfjoujogj eu`kgr ejkgrgj Xgftg, ngshmrgfnt Ejkrges Deurgr, jgung-

    ru`gjgr Yrl`gsslr `r Gurlpfshmg Fjtgoretflj ed Fjstftut `r Ylbf-

    tfcwfssgjshme`t, sgfjg wfhmtfostgj Wjtgrsuhmujosogogjstjkg.

    Qgjtrebgs @lrshmujosfjtgrgssg kgs _fssgjshme`tbgrs fst kfg Ejebysg

    kgr gurlpfshmgj Pgrtreosorujkbeogj ujk

    kgrgj kyjedfshmgr Gjtwfhcbujo. Deurgr

    ngshm`tfot sfhm vlrkgrorjkfo dft kgr @re-

    og, fj wgbhmgr @lrd kfg Mejkbujosejognltg

    kgr GW vljsgftgj kgr Ylbftfc, kgr _frtshme`t,

    vlj JOLs, engr euhm vlj kgj Nrogrj

    sgbnst ogjutzt wgrkgj. Kurhm beu`gjkg

    Ekeptfgrujogj kgr ^ghmtsbeog vgrsuhmt kfg

    GW, Ejrgfzg ke`r zu shme``gj, kess sfhm kfgNgvbcgrujo fj gfjgd strcgrgj Eusde

    ujdfttgbner ej Gjtshmgfkujosprlzgssgj

    ngtgfb fot, vgrkgutbfhmt Deurgr. Dfhm ng-

    shm`tfot, wfg ujk werud kfgsgs Ejognlt

    ejogjlddgj wfrk lkgr euhm jfhmt.

    DF[NGX[FDDWJO OG_JXHM[)

    Ejkrges Deurgr, ognl-rgj 5607 fj Clnbgjz,stukfgrtg Ylbftfcwfssgj-shme`t, ^ghmtswfssgj-shme`t, Xlzflblofg ujk

    Xlzfebpsyhmlblofg fj@rejc`urt/Defj ujk

    Yerfs slwfg Gurlpfshmg Pgrwebtujoswfs-sgjshme`tgj ed Gurlpe-Clbbgo Nroog.Xgfjg Kfssgrtetflj wurkg dft kgd _fs-sgjshme`tsprgfs kgs Kgutshmgj Nujkgs-teos eusogzgfhmjgt. Deurgr wer dgmrgrg

    Aemrg bejo wfssgjshme`tbfhmgr Dfterngftgrkgr Xtf`tujo _fssgjshme`t ujk Ylbftfc fjNgrbfj, gr mettg ujk met dgmrgrg Ngretgr-`ujctfljgj fj kgr GW fjjg. Fd Xgptgdngr>958 `lbotg kgr Gurlpe`lrshmgr kgd ^u`jehm Fjjsnruhc.

    QW^ YG^XLJ

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    7/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 ?

    @WJKO^WNG PG^OEJOGJMGF[

    CLJQFB[MGLBLOGKgr [mglblog Cerb ^emjgr, kgr fj Fjjsnruhc stukfgrtg ujk bejog

    Qgft bgmrtg, ofbt ebs gfjgr kgr Djjgr, kgr kfg Gjtwfhcbujo kgrcetmlbfshmgj Cfrhmg fd >9. Aemrmujkgrt deognbfhm nggfj`usstg.

    G fjgs kgr ngrmdtgstgj [rg``gj kgr Cfrhmgj-ogshmfhmtg ngoejj fd Lctlngr 560> fj ldujk ofbt euhm mgutg jlhm ebs kgr Eu`nruhmkgr Cfrhmg fj kfg Dlkgrjg. Kfg Ejcjkfoujogfjgs Cljzfbs fd Aejuer 5676 kurhm Yepst Almejjgs]]FFF. mettg gfjg orlg ngrreshmujo eusogbst.

    Xfg wfrctg wfg gfj @ej`ergjstl fjjgrmebn ujkvfgbbgfhmt jlhm dgmr eugrmebn kgr cetmlbfshmgjCfrhmg, grfjjgrtg sfhm @rejz Cerkfjeb Cjfo 566;fj gfjgd Plrtreo. Cjfo sgbnst wer [gfbjgmdgr kgsCljzfbs, ebs Ngretgr mettg gr gfjgj Dejj ej sgfjgrXgftg, kgr dft sgfjgr [mglblofg Gfj`buss eu` kesQwgftg Petfcejfshmg Cljzfb, ej kgssgj Plrngrgf-tujo ujk Kurhm`mrujo jemd kgr FjjsnruhcgrKlodetfcprl`gsslr Cerb ^emjgr.

    JGWL^FGJ[FG^WJO

    Fd Dfttgbpujct kgr @lrshmujogj vlj ^emjgrstejk kgr Pgrsuhm, kfg [mglblofg jgu zu kg`f-

    jfgrgj1 _fg dej kgj hmrfstbfhmgj Obeungj eusslbfkgr [rekftflj ujk fd Xfjjg kgr cetmlbfshmgjCfrhmg pmfblslpmfshm ujk tmglblofshm rg`gctfgrt,

    vgrdfttgbj cejj dft kgj Yrlnbgdgj ujsgrgr Qgft,ud euhm kgd mgutfogj Dgjshmgj kfg Mgfbswemr-mgft bgngjkfo, obeunwrkfo ujk ngrzguogjk zuvgrcjkgj. Kfg Kyjedfc, ae, Kredetfc sgfjgs Bg-

    ngjs rgsubtfgrtg, sl ldej E. Xfgngjrlhc, Yrl gsslred Fjstftut `r Xystgdetfshmg [mglblofg, eus kgjWdnrhmgj sgfjgr Bgngjszgft1 kgr Obeungjsjltfj kgr Kfesplresftuetflj kgr Hmrfstgj, kgj Mg-reus`lrkgrujogj kgr Dlkgrjg fj [ghmjfc, Jetur-wfssgjshme`t, Yburebfsdus ujk fmrgr Orujk`reog

    jehm kgr Ngkgutujo kgs dgjshmbfhmgj Xunagcts,engr euhm kgj fjjgrhmrfstbfhmgj @reogj jehm gfjgrcudgjg kgr hmrfstbfhmgj Clj`gssfljgj ujk kgdPgrmbtjfs kgs Hmrfstgjtuds zu ejkgrgj ^gbfof-ljgj ujk _gbtejshmeuujogj. Xgfjg ngrbgoujogjzu kfgsgj @reogj, kerogbgot fj sgfjgj 50-njkfogjXhmrf`tgj zur [mglblofg wurkgj zur Orujkbeoggfjgr Jgulrfgjtfgrujo fj kgr kgutshmsprehmfogjcetmlbfshmgj [mglblofg. emjgr sgbnst wurkg rsgfj _grc dft dgmrgrgj Gmrgjklctlretgj ujkzembrgfhmgj Yrgfsgj oggmrt, fj Fjjsnruhc grfjjgrtej fmj ujtgr ejkgrgd kgr Cerb-^emjgr-Ybetzvlr kgr [mglblofshmgj @ecubtt. em

    CE^B ^EMJG^

    Cerb ^emjgr wurkg ed 7.Drz 569; fj @rgfnuro fdNrgfsoeu ognlrgj. _fg euhmsgfj Nrukgr Muol tret gr fjkfg Ogsgbbshme`t Agsu gfj.Jehm kgr lrkgjsnbfhmgjEusnfbkujo enslbvfgrtg gr gfjpmfblslpmfshmgs Xpgzfebstu-kfud fj sgfjgr Mgfdetstekt,wl gr Dertfj Mgfkgoogr ebs

    Bgmrgr mettg. Plr Enshmbusskfgsgs Xtukfuds wurkg gr vljsgfjgj Lrkgjslngrgj eu`[mglblofg udngstfddt. Euskfgsgd Orujkg prldlvfgrtgujk menfbftfgrtg gr sfhm fjFjjsnruhc ujk ngoejj mfgr568? euhm sgfjg Klzgj-tgjttfocgft, kfg engr nebkkurhm kfg Eu`mgnujo kgr[mglblofshmgj @ecubtt ujkkes Oeuvgrnlt `r Agsuftgjkurhm kfg Jetfljebslzfebfstgj

    enognrlhmgj wurkg. Kejehmwfrctg gr nfs 56;; fj _fgj,kes Crfgosgjkg grbgntg gr ebsY`errgr fj Jfgkgrneygrj. Plj56;= nfs 560; wer ^emjgrYrl`gsslr `r Klodetfc fjFjjsnruhc, kejehm nfs 560?fj Djhmgj ebs Jehm`lbogr^ldejl Ouerkfjfs, nfs 56?5shmbfgbfhm fj Djstgr. 56=5cgmrtg gr jehm Fjjsnruhczurhc, wl gr ed 89. Drz56=; stern.

    @ltls1 Wjfvgrsftt Fjjsnruhc (>)

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    8/52

    @ltl1 Bfnrery l` Hljorgss

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    9/52

    C^FXGJBGM^GJXgft >99= stghct kfg _gbt fj gfjgr Crfsg. Kgr _frtshme`ts-wfssgjshme`tbgr Arogj Mungr `lrshmt zu Wrsehmgj ujkEuswfrcujogj kgr Crfsg ujk sprfhmt ngr Cljsgqugjzgjujk Bgmrgj, kfg Pgrejtwlrtbfhmg eus fmr ogzlogj mengj.

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    10/52

    zucuj`t`lrshmujo9>5859

    [F[GB[MGDE

    @ltls1 Ejkrges @rfgkbg (>), Bfnrery l` Hljorgss (>)

    Kfg Crfsg ngobgftgt ujs sptgstgjs sgft

    >99=, wembwgfsg vgrsgmgj dft Qust-zgj1 _frtshme`tscrfsg, @fjejzcrfsg,Gurlcrfsg, Xunprfdg-Crfsg. Ofnt gs Bgmrgj euskfgsgj Crfsgj< Wjk mengj Nejcgj ujk Xteetgjkfgsg Bgmrgj euhm ogzlogj< Ae, shmlj vlr Bj-ogrgd, seot Yrl`. Arogj Mungr, Bgftgr kgs Fjstf-tuts `r Nejcgj ujk @fjejzgj1 Kfg rfhmtfogjBgmrgj wurkgj shmlj 56>6 ogzlogj, jehm kgdorlgj Nrsgjhresm. Jur mengj kfg dgfstgj^gofgrujogj kfgsgr _gbt kfgsg Bgmrgj wfgkgrvgrogssgj. Mungr `lrshmt ogdgfjsed dft _fs-sgjshme`tbgrfjjgj ujk _fssgjshme`tbgrj eus sgf-jgd Fjstftut ujtgr ejkgrgd zur Pgrdgfkujo vlj

    Xpgcubetfljsnbesgj ujk zur vfgb kfscutfgrtgj@fjejztrejsectfljsstgugr. Ebs ^gectflj eu` kgjHresm 56>6 wurkg kes @fjejzwgsgj fj kgj WXEdft kgd Obess-Xtgeoebb Eht vlj 5688 sterc rgou-bfgrt, kes Nejcogshm`t fj Ogshm`tsnejcgj, Pgr-sfhmgrujogj ujk Nejcgj r rfsfclrgfhmgrg Fjvg-stftfljgj ogtrgjjt. Cgfjg Nejc kur`tg dgmr ebbgsejnfgtgj, Xpgcubetfljsnbesgj slbbtgj jfg dgmreuhm kes Xpercepfteb vlj gfjzgbjgj Nrogrjog`mrkgj. Kfgsgs Ogsgtz wer kedebs ogrekg-zu rgvlbutfljr. Qustzbfhm zur Gfj`mrujo kgs[rgjjnejcwgsgjs wurkgj euhm Fjsfkgr-Mejkgbujk kes Xpgcubfgrgj eu` ^lmstl``drctgj vgrnl-

    tgj. Kgr Obess-Xtgeoebb Eht gr`bbtg euhm sgfjgj

    Qwghc1 Xfgnzfo Aemrg bejo oen gs cgfjg orgrgNejcgjcrfsg fj kgj WXE.

    KG-^GOWBFG^WJO EBX W^XEHMGKfg Plroengj kgs Obess-Xtgeoebb Ehts vlj 5688

    ngjejjt nrfogjs jehm gfjgd Xgjetlr ujk gfjgdCljorgssenoglrkjgtgj, kfg kes Ogsgtz deogn-bfhm eusvgrmejkgbt mengj wurkgj jehm dgm-rgrgj Jlvgbbgj 5666 shmbfgbfhm cldpbgtt enog-shme``t. Kedebs, ngsljkgrs fj kgr Qgft jehm kgdQuseddgjnruhm kgr Xlwagtujflj, mgrrshmtgwgbtwgft kfg Dgfjujo vlr, gfj dobfhmst `rgfgrDerct eu` dobfhmst vfgbgj Gngjgj wrg kes

    _ujkgrdfttgb ogogj ebbg Crfsgj, grcbrt ArogjMungr. _frtshme`tsplbftfcgr ujk Dgfjujosde-hmgr semgj sfhm fj kfgsgd Obeungj euhm kurhmkfg _frtshme`tsketgj ngsttfot1 Kfg WX-_frtshme`tfj kgj 5669gr Aemrgj nlldtg. _es eu` Yrlkuc-tfljsdrctgj sfjjvlbb fst jdbfhm sfg jur slwgft zu rgoubfgrgj, wfg gs ujngkfjot jtfo fst, trf``t eu` @fjejzdrctg cgfjgs`ebbs zu. KfgKg-^goubfgrujo kgs @fjejzdercts ofjo sl wgft,kess >998 euhm kfg Xpgcubetflj dft ^lmstl``gjwfgkgr grbeunt wurkg kes Plbudgj klrt vgr-mujkgrt`ehmtg sfhm fj jur `j` Aemrgj. KesGrognjfs ebb kfgsgr Ngdmujogj mengj wfr og-

    Kfg Kgdlcretgj HertgrObess (bfjcs) ujk Mgjry

    Xtgeoebb ogbtgj ebs Ptgr kgrjehm fmjgj ngjejjtgj strgj-

    ogj Nejcgjrgoubfgrujos-Og-sgtzg. Obess wer en 5688

    Plrsftzgjkgr kgs Epprlprfe-tfljs Hlddfttgg kgs Xgjets,

    Xtgeoebb bgftgtg en 5685kgj `r Nejcgj zustjkfogj

    Eusshmuss kgs ^gprsgj-tejtgjmeusgs. Fjsogsedt

    treogj zwgf Ogsgtzgspecgtgfmrg Jedgj, gfjgs vlj

    568> ujk kes euhm fd [gxtngmejkgbtg, ngkgutgjkgrg

    vlj 5688.

    HE^[G^ OBEXX &MGJ^V X[GEOEBB

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    11/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 55

    [F[GB[MGDE

    sgmgj1 Cgfjg zgmj Aemrg jehmEu`mgnujo kgs Obess-XtgeoebbEhts wergj kfg WXE ujk fjwgftgrgr @lbog kfg _gbt dfttgj

    fj kgr ortgj Nejcgjcrfsg sgftsfgnzfo Aemrgj.Kgr slogjejjtg _esmfjotlj Hljsgjsus, gfj

    Njkgb wfrtshme`tbfhmgr Dejemdgj ujk Pl-rejjemdgj zur Ejcurngbujo vlj _frtshme`ts-systgdgj, gjtsteddt gngj`ebbs kfgsgr Nlld-Qgft Gjkg kgs vgroejogjgj Aemrmujkgrts ujkwurkg ebs ^gectflj eu` kfg Xteetsshmubkgjcrfsgbetgfjedgrfcejfshmgr Bjkgr fj kgj 56=9grjgjtwfhcgbt. Kfg kengf ngshmrfgngjgj Dejem-dgj wgrkgj euhm mgutg wfgkgr eu` gurlpfshmgCrfsgjbjkgr ejogwgjkgt1 Nukogtcrzujogj,Yrfvetfsfgrujo ``gjtbfhmgr Wjtgrjgmdgj, ^g-

    `lrdgj kgr Pgrwebtujo kurhm Gjtnrlcretfsfg-rujo ujk kgr Enneu vlj Xunvgjtfljgj sfjk jurgfj [gfb kgr vlrogshmbeogjgj ujk orltgfbs euhmejogwejktgj Dfttgb. Gfjg wfhmtfog @lbog kgrectugbbgj Crfsg fst, kess kgr _esmfjotlj Hlj-sgjsus sgfjgj Jedgj agtzt jfhmt dgmr gfjkgu-tfo vgrkfgjt1 Gs wfrk sgmr nrgft gfjg Encgmr vldstrfctgj Xpergj kfscutfgrt, wgfb dej ogsgmgj met,wgbhmg cljtreprlkuctfvgj Euswfrcujogj kesmengj cejj, ujk euhm kes wgstbfhmg Dlkgbb vljKgdlcretfg ujk Cepftebfsdus met wgbtwgft kgut-bfhm ej Xtrembcre`t gfjognt, seot Arogj Mungr.

    _W^QGBJ KG^ C^FXGEusoejospujct kgr Crfsg wergj nfbbfog Crgkftgeu` Fddlnfbfgj fj kgj WXE, kfg WX-Nejcgj

    ngrgftwfbbfo vgroengj. Kfg Nejcgj mengj kfgCrgkftpepfgrg wgftgrvgrceu`t ujk wergj kemgrjfhmt dgmr kurhm gvgjtugbbg Eus`bbg ngtrl``gj.Xfg vgroengj kemgr fddgr bgfhmtgr Crgkftg ujkvgrceu`tgj kfgsg wgftgr fj @lrd vlj bgtztbfhmwgrtblsgj Yepfgrgj, wgfb kfg Crgkftg vlj kgjObunfogrj zud ortgj [gfb jfhmt ngkfgjt wgr-kgj cljjtgj, grcbrt kgr cljld. Kfg Ybgftg kgrOrlnejc Bgmdej Nrltmgrs >99= ofnt shmbfgbfhmkgj Xtertshmuss r gfjg wgbtwgftg Enwrtsspf-

    rebg `r Nejcgj ujk sptgr euhm oejzg Plbcs-wfrtshme`tgj. Bgmdej wer jfhmt kfg grstg Nej-cgjpbgftg fj kgr Crfsg, engr dft Xfhmgrmgft kfg nfsmgutg ortg. Kevlr met kfg WX-^gofgrujo ngrgftsNejcgj ogrgttgt, dft Bgmdej wlbbtg dej vgrdut-bfhm euhm gfj Gxgdpgb stetufgrgj. Ebs Eusbsgr`r kfg Nejcgjcrfsg fkgjtfzfgrt Arogj Mungr

    jfhmt jur `gmbgjkg ^goubfgrujo, sljkgrj euhmkes Nljus-Xystgd `r Fjvgstdgjtnejcgr1 Og-dgfjsed dft dgfjgj Clbbgogj Dfhmegb Cfrhmbgrujk Kejfgb Cbgfjbgrhmgr vlj ujsgrgd Fjstftut me-

    ngj wfr fj gfjgr Xtukfg kfg Ejrgfzstructurgj `rNejc-Dejeogr ogjeugr ejogsgmgj. Kes Grognjfs

    zgfot cber1 _gjj gs Nljf `r Ogwfjjg ofnt, sfjkNejcdejeogr vfgb rfsfclngrgftgr, ebs wgjj sfg ngfPgrbustgj ngstre`t wgrkgj.

    Kes Fjtgrnejcgjogshm`t nrfhmt jehm kgr Bgm-dej-Ybgftg gngj`ebbs zuseddgj, Nejcgj bgfmgjsfhm ogogjsgftfo cgfj Ogbk dgmr. Kgr G``gct1 Ng-sljkgrs eu` kfgsgj Derct ejogwfgsgjg Nejcmu-sgr ogmgj prectfshm ngr Jehmt pbgftg. _gbtwgftmengj Xteetgj ngoljjgj, ^gttujospecgtg `r fmrgNejcgj zu shmjrgj. Kedft mengj sfhm ebbgrkfjos

    ngsljkgrs dejhmg gurlpfshmg Bjkgr ngrjld-

    dgj ujk sfjk fmrgrsgfts fj kfg Crfsg ogshmbfttgrt.Eus kgr Nejcgjcrfsg wfrk gfjg Xteetsshmubkgj-ujk bgtztbfhm gfjg _frtshme`tscrfsg. Kfg Xteetgjngrjgmdgj kfg Xhmubkgj vlj Yrfvetgj ujkNejcgj, wmrgjk euhm kgr Cljsud zuseddgj-

    nrfhmt. Ebs @lbog mengj Xteetgj jfgkrfogrg Gfj-jemdgj, engr mmgrg Eusoengj eu` Keugr ogmtkes jetrbfhm jfhmt out.

    BXWJOXEJX[QG & BGM^GJ@r Arogj Mungr gfj @gmbgr1 Gs mttgj oer jfhmtebbg Nejcgj ogrgttgt wgrkgj dssgj. Gfjg Bgm-rg, kfg eus kgr Crfsg ogzlogj wurkg, sgmg fhm

    sgmr scgptfshm1 Kfg Nejcgj fj Gurlpe mengj og-bgrjt, kess sfg ogrgttgt wgrkgj, clddg, wes wlb-bg. Fd Ogogjsetz zu Gurlpe sfjk fj kgj WXEngr ;>9 Nejcgj fj kfg Ybgftg ogshmfhct wlrkgj.Qwgf plsftfvg Yujctg ofnt gs engr euhm zu gr-wmjgj1 Kes Yrlnbgdngwusstsgfj fst fj ebbgjOgsgbbshme`tsshmfhmtgj ogwehmsgj, ujk Nejcgjwurkgj zubgtzt kurhm Nesgb FFF ogzwujogj, dgmrGfogjcepfteb zu mebtgj euhm wgjj kfgsg ^gog-bujo kurhmeus jlhm strgjogr sgfj cjjtg. Kgrcljld sfgmt kfg ^gectflj vlr ebbgd kgr Gurl-pfshmgj Wjflj kgjjlhm ebs ujzurgfhmgjk ej1Dej mttg Orfghmgjbejk eus kgr Gurl-Qljg eus-

    shmgfkgj ujk kes Bejk sgfjg _mrujo enwgrtgjbessgj dssgj. Jehm gfjgr Grmlbujospmesg mttgOrfghmgjbejk wfgkgr Dftobfgk kgr Gurlzljg wgr-kgj cjjgj. Kedft mttgj kfg dessfvgj slzfebgjYrlnbgdg, vlr kgjgj Orfghmgjbejk mgutg stgmt,vgrdfgkgj lkgr zudfjkgst vgrdfjkgrt wgrkgjcjjgj. Gfjg strgjog ^goubfgrujo, wfg sfg 5688dft kgd Obess-Xtgeoebb Eht fj kgj WXE gfjog-`mrt wurkg, met kfg Lnede-^gofgrujo nrfogjsjfhmt wfgkgr gfjog`mrt. Kerfj bfgot gfj orlgr@gmbgr kgr Lnede-^gofgrujo. _fr sfjk jdbfhmvlr cj`tfogj Crfsgj jehm wfg vlr jfhmt eusrgf-hmgjk og`gft, seot Arogj Mungr. sm

    Arogj Mungr (*56?; fjNreujeu, Lngrstgrrgfhm)fst sgft 566= Dfterngftgr edFjstftut `r Nejcgj ujk @fjej-zgj, sgft >99= klrt Yrl`gsslrujk sgft >959 Fjstftutsbgftgr.>995 prldlvfgrtg gr fjkgj Xlzfeb- ujk _frtshme`ts-wfssgjshme`tgj ujk fjYlbftfcwfssgjshme`t, >99?`lbotg kfg Menfbftetflj ej kgr@ecubtt `r Ngtrfgnswfrtshme`t.Qembrgfhmg Euszgfhmjujogj,

    wfg kgr Kr.-Eblfs-Dlhc-_fssgjshme`tsprgfs ujk kgrKr.-Lttl-Xgfngrt-Yrgfs, ujkgfjogwlrngjg @lrshmujos`r-kgrdfttgb, ujtgr ejkgrgd kgrLgJN ujk kgs @_@, zgfogjkfg mlmg Uuebftt sgfjgrwfssgjshme`tbfhmgj Erngftgj.Oestprl`gssurgj ej kgr^edcmedmegjo Wjfvgrsftyfj Nejoclc ujk ej kgr VebgWjfvgrsfty fj Jgw Mevgjrujkgj sgfj Yrlstb en.

    QW^ YG^XLJ

    Kfg rfhmtfogj Bgmrgj wurkgj shmlj 56>6 ogzlogj, jehm kgd orlgjNrsgjhresm. Jur mengj kfg dgfstgj ^gofgrujogj kfgsgr _gbt kfgsgBgmrgj wfgkgr vgrogssgj. Arogj Mungr, Fjstftut `r Nejcgj ujk @fjejzgj

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    12/52

    zucuj`t`lrshmujo9>585> @ltls1 ltlbfe/buclw (5), ltlbfe/^lngrt Cjgshmcg (5)

    Ln ^ghmtshmrgfn`gmbgr, Oreddetfc`gmbgr, ^ghmgj`gmbgr

    jfgdejk met kfg Xhmubzgft lmjg @gmbgr ngrstejkgj ujk

    ceud agdejk wfrk plsftfvg Esslzfetfljgj kedft mengj.Fj kgj bgtztgj Aemrgj fst engr fddgr `tgr vlj Dut zud @gmbgr

    kfg ^gkg, gfjg Cubtur kgs @gmbgrdehmgjs slbb sfhm gtenbfgrgj,

    wfg vlj dejhmgj GxpgrtFjjgj clbplrtfgrt wfrk. Kfg Bgrj`lrshmg-

    rfj Almejje @. Xhmwerz ujtgrsuhmt shmubfshmgs Bgrjgj fj kgr Gr-

    `emrujoskfdgjsflj kgr Bgrjgjkgj ed Ngfspfgb vlj XhmbgrFjjgj

    kgr jgugj Dfttgbshmubg ogdgfjsed dft ejkgrgj @lrshmgjkgj fj

    vgrshmfgkgjgj [geds fd ngrgfts zud zwgftgj Deb vld @_@ og`r-

    kgrtgj Yrlagct Ygrsljebg Nfbkujosprlzgssg fj mgtgrlogjgj Orup-

    pgj (Ogsedtbgftujo1 Yrl`. Dfhmegb Xhmretz). Xfg wer slwlmb fj fm-

    rgr @ujctflj ebs @lrshmgrfj ebs euhm ebs Bgmrgrfj ngrgfts dft vfgbgj

    Ogsfhmtgrj kgs Wdoejos dft @gmbgrj clj`rljtfgrt ujk rgbetfvfgrt

    kfgsgj [rgjk1 @gmbgr cgjjzgfhmjgj gtwes ebs gfjkgutfo `ebshm,

    kemgr fst gfj Bln kgs @gmbgrs ngorf`fhm frrg`mrgjk. Yrlnbgde -

    tfshm sgf vfgbdgmr kgr cljcrgtg Wdoejo kedft fj kgr Xhmubg. Kess

    @gmbgr pessfgrgj, fst jlrdeb ujk fj Bgrjprlzgssgj ujvgrdgfkbfhm.Kfg fjtgrgssejtg @reog fst engr, wfg Bgmrpgrsljgj kedft udogmgj

    ujk wes sfg wejj wfg sejctfljfgrgj. Kfg _fssgjshme`tbgrfj sfgmt

    kerfj wgjfogr gfjg Bgrj`reog ebs gfjg Ngwgrtujos`reog.

    BG^J- LKG^ BGFX[WJOXXF[WE[FLJ996), eb-

    sl agjsgfts kgs Bgmrgjs, ebs kes Bgrjgj

    kgr Xhmbgrfjjgj ujk Xhmbgr zgfot. Fj

    projejtgj Grzmbujogj shmubfshmgr

    Gr`emrujosdldgjtg kgj slogjejjtgj Pfojgttgj mengj kfg

    Xhmub`lrshmgrFjjgj fj gfjfogj Xhmubcbessgj kgr jgugj Dfttgbshmu-

    bg zwfshmgj kgj XhmbgrFjjgj Ybetz ogjlddgj ujk eu``ebbgjkg

    Grgfojfssg klcudgjtfgrt. Kfg mfgr ngfspfgbme`t mgreusogorf``gjg

    Pfojgttg dft zwgf Dkhmgj fd Kgutshmujtgrrfhmt wurkg kgj ngtgf-bfotgj Bgmrcr`tgj vlrogbgot. Fj kgr grstgj Eusseog kgr ng`reotgj

    Bgmrpgrslj wurkg vlr ebbgd kes Jfhmt-Pgrstgmgj ngstfddtgr

    _rtgr ngdgrct, grzmbt Xhmwerz. Kfg Dkhmgj sfjk sldft ebs

    `gmbgrme`t dercfgrt, lnwlmb ngf jmgrgr Ngtrehmtujo grsteujbfhmg

    Cldpgtgjzgj sfhmtner wgrkgj. Gfjgs kgr ngfkgj Dkhmgj jfddt

    kfg ^lbbg kgr Bgmrgrfj gfj, grcbrt, wes jfhmt vgrstejkgj wurkg.

    Fd ejshmbfggjkgj Ogsprhm ngr kfg Pfojgttg shmbot [rcej sl-

    oer gfjg mlhmsprehmbfhmg Pgrsflj gfjgs kfebgctebgj Euskruhcs vlr

    ujk zgfot kedft gfj _fssgj ud Xprehmverfgttgj. Kereu` slbbtg fj

    kfgsgr Xftuetflj gfogjtbfhm kes Euogjdgrc bfgogj1 zu shmeugj, wes

    ej Cjjgj ke fst, ofnt Xhmwerz zu ngkgjcgj. Euhm vfgbg wgftgrg

    Pfojgttgj mengj ogzgfot, kess mfjtgr gfjgd zujhmst vlrkgrorj-

    kfo grshmgfjgjkgj @gmbgr vfgb Crgetfvftt lkgr Cldpgtgjz stghcgjcejj. L``gjcujkfog @gmbgr slbbgj eusog-

    ngssgrt wgrkgj, engr kerngr ker` jfhmt

    vgrogssgj wgrkgj, vgrstrct kes Ogbuj-

    ogjg zu sgmgj ujk zu wrkfogj.

    JEHMKGJCY^LQGXXG

    Kgr Xhmub`lrshmgrfj ogmt gs engr cgfjgs-

    wgos kerud, kfg Cldpgtgjz kgr Bgmrcr`-

    tg fj @reog zu stgbbgj. Fj gfjgd Cbessgj-

    zfddgr dft l`t dgmr ebs >7 XhmbgrFjjgj

    fst gs ujdobfhm, kess kfg Bgmrpgrslj

    ebbg kfgsg Dfcrlsftuetfljgj gr`esst, gr-

    cbrt Xhmwerz. Ebs @lrshmgjkg cjjgjwfr ujs eu` Kgtefbs cljzgjtrfgrgj ujk

    ogjeu kerfj bfgot kes orlg Yltgjzfeb

    ujsgrgr @lrshmujo. Fj kgr Eus- ujk

    @lrtnfbkujo vlj BgmrgrFjjgj ej kgr Wjf

    Fjjsnruhc mengj kfg Grcgjjtjfssg eus kgr

    Pfojgttgj`lrshmujo ngrgfts zu gfjgd Ygr-

    spgctfvgjwghmsgb og`mrt. _fr wgr`gj

    bgrjsgftfog Nbfhcg eu` kgj Wjtgrrfhmt, k.m.

    wfr jgmdgj strcgr gfjg Ygrspgctfvg gfj,

    kfg sfhm eu` kes Bgrjgj kgr XhmbgrFjjgj

    rfhmtgt, grcbrt Xhmwerz. Ejogmgjkg Bgm-

    rgrFjjgj nglnehmtgj nfsmgr fj fmrgj Wj-

    tgrrfhmtsprectfce vlr ebbgd kfg Erngft kgrBgmrcr`tg, juj slbbgj sfg fmr Euogjdgrc

    grojzgjk strcgr eu` kes Bgrjvgrmebtgj

    kgr XhmbgrFjjgj bgogj. Kfgsgs Plrogmgj

    bfg`grt jgug ujk ejkgrg Gfjsfhmtgj fj kgj

    @ehgttgjrgfhmtud shmubfshmgr Bgrjprl-

    zgssg, euhm fj Grshmgfjujos`lrdgj ujk

    _frcujoswgfsgj vlj @gmbgrj. _fr wlb-

    bgj dft ujsgrgj Grognjfssgj gfjgj Jehm-

    kgjcprlzgss gfjbgftgj ujk kfg Bgmrcr`tg

    `r gfjgj ejogdgssgjgj Wdoejo dft @gm-

    bgrj fj kgr shmubfshmgj Ngwgrtujosprexfs

    sgjsfnfbfsfgrgj, ngtljt Xhmwerz. dn

    [F[GB[MGDE

    [rcej ujk [bey zgfogj ngfkg eu`, ud gr-stg ngrbgoujogj zud [ftgb kgs Nuhmgs vljWrsube _b`gb, Kgr rltg ^hmgr, dftzutgfbgj.[bey wfrk jfhmt krejogjlddgj ujk ofnteu`. [rcej ngofjjt ngrgfts wmrgjk kgrGrcbrujogj kgr Bgmrpgrslj zu bgsgj. Fjreshmgr @lbog `reot [rcej kfg Bgmrpgrslj,wes kfg _rtgr Eoetmg ujk Dfstcerrgjngkgutgj. [bey, kfg ngfd Bgsgj gtwesbejosedgr fst, met kes Nuhm vlr sfhm eu`kgj [fshm ogbgot ujk `lbot kgj Qgfbgj, kfg

    sfg ogrekg bfgst, dft kgd Clp`. Ybtzbfhm,oejz ujvgrdfttgbt, behmt sfg mebnbeut vlrsfhm mfj. Xfg zgfot jlhm gfjdeb eu`. Ke kfgBgmrpgrslj sfg fddgr jlhm jfhmt ngehmtgt,bsst sfg fmrg Mejk dft mjogjkgj Xhmubtgrj`ebbgj, ofnt eu` ujk `reot [rcej jehm kgrNgkgutujo kgs _lrtgs Eoetmg. _esgfjg [ejtg fst, kes wgft ku95>,X. ?5)

    PFOJG[[G 89

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    14/52

    zucuj`t`lrshmujo9>585;

    [F[GB[MGDE

    Gfogjtbfhm trot agkgr Dgjshm gfj Cfbl-

    oredd kevlj dft sfhm mgrud ogjuo,wrkg dej dgfjgj. Klhm kes Cebzfud

    fst fd dgjshmbfhmgj Crpgr rghmt ujobgfhmdfovgrtgfbt. 66 Yrlzgjt kgr Cebzfuddgjog ng`jkgj

    sfhm fj kgj Cjlhmgj, kfg gxtrezgbbubrg @bssfo-cgft gjtmbt gtwe 699 Dfbbforedd. Wjk kfgsg699 Dfbbforedd spfgbgj gfjg wfhmtfog ^lbbg fdLroejfsdus, wgrkgj kfg Cebzfudfljgj kgr gx-trezgbbubrgj @bssfocgft klhm prfdr zur Ec-tfvfgrujo kgr Qgbbgj vgrwgjkgt, kfgjgj fj vfg-bgj gbgctrfshm grrgonergj Qgbbgj ebs Xfojebstl``.Cebzfud fst slzuseogj kgr grstg Eusbsgr gfjgrXfojebcescekg, ngshmrgfnt Ygtrljgb [ubuh, Ylst-

    Klh ej kgr Entgfbujo Ymerdeclblofg ujk [lxf-

    clblofg kgs Fjstftuts `r Ymerdezfg, kfg Ngkgu-tujo kgs hmgdfshmgj Gbgdgjts. Pgrejtwlrtbfhm`r kgj [rejsplrt kgs Cebzfuds fj kfg Qgbbg fstgfj Yrltgfj fj kgr Qgbbdgdnrej, kgr slogjejjtgCebzfudcejeb.

    Cebzfudcejbg ``jgj eu`orujk gfjgs ng-stfddtgj ^gfzgs gfjg Ylrg, kurhm kfg Cebzfudeus kgd gxtrezgbbubrgj ^eud fjs Qgbbfjjgrggfjstrdt. Fd Duscgb ngwfrct kfg gbgctrfshmgEctfvfgrujo gfjgs Cebzfudcejebs, kess sfhmkgr Duscgb zuseddgjzfgmt. Fd Jgrvgjsystgdsftzgj Cebzfudcejbg fj ngstfddtgj ^gof-ljgj kgr Xyjepsgj (Jgrv-Jgrv-Pgrnfjkujogj),

    CEJEBE^NGF[G^FD BENL^

    Cebzfudcejbg stgmgj fd @lcus kgr @lrshmujoserngft ej kgrEntgfbujo Ymerdeclblofg ujk [lxfclblofg. Ygtrljgb [ubuh ujk

    Ejkrges Bfgn cljjtgj juj jehmwgfsgj, wfg sfhm @gmbgr fdCejebsystgd eu` kgj Nbutkruhc euswfrcgj.

    Ygtrljgb [ubuh ujk Ejkrges

    Bfgn mengj ogdgfjsed dftgfjgd fjtgrjetfljebgj Clbbg-ogjtged gfjgj dlbgcubergj

    Xhmebtgr gjtkghct, kgr ej kgrGjtstgmujo vlj [udlrgj kgrJgngjjfgrgjrfjkg deogn-

    bfhm ngtgfbfot fst.

    @ltls1 Ejkrges @rfgkbg (5), Ejkrges Bfgn (5)

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    15/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 57

    [F[GB[MGDE

    Cebzfudcejbg ngstgmgj eusGfwgfstl``gj fj kgr Qgbbdgd-nrej. Xfg ``jgj eu`orujkgfjgs ngstfddtgj ^gfzgs gfjgYlrg, kurhm kfg Cebzfud fjkfg Qgbbg gfjstrdt. Fd Duscgbngwfrct kfg gbgctrfshmg Ectf-vfgrujo gfjgs Cebzfudcejebs,kess sfhm kgr Duscgb zused-

    dgjzfgmt. Fd Jgrvgjsystgdsftzgj Cebzfud-Cejbg fjngstfddtgj ^gofljgj kgrXyjepsgj (Jgrv-Jgrv-Pgrnfjkujogj), wl sfg ujtgrejkgrgd kfg @rgfsgtzujo vljNltgjstl``gj eusbsgj.

    wl sfg ujtgr ejkgrgd kfg @rgfsgtzujo vlj Nl-tgjstl``gj eusbsgj. Cebzfudcejbg sfjk `r kfgXyjtmgsg ujk Xgcrgtflj vlj Mlrdljgj vgrejt-wlrtbfhm, rgoubfgrgj kfg Gxprgssflj vlj Ogjgj

    ujk stgugrj Gjzydectfvfttgj. Pgrjkgrujogjej kfgsgj Yrltgfjgj gtwe kurhm Dutetfljgjcjjgj zu Cejebgrcrejcujogj gtwe Xgmst-rujogj, Eutfsdus, Dforjg, Bmdujosgrshmgf-jujogj kgr Xcgbgttduscubetur usw. `mrgj.Cgfj _ujkgr ebsl, kess sfhm @lrshmgr vgrshmfg-kgjstgr Kfszfpbfjgj dft Cebzfudcejbgj ng-shm`tfogj. Euhm ej kgr Wjfvgrsftt Fjjsnruhc,gtwe fj kgd @_@-Xpgzfeb`lrshmujosngrgfhmQgbbubrg Xfojebg ngf hmrljfshmgj Grcrej-cujogj kgs zgjtrebgj Jgrvgjsystgds ujtgrkgr @mrujo kgs Ymerdeclblogj Aro Xtrfgss-jfo, Bgftgr kgr Entgfbujo Ymerdeclblofg ujk

    [lxfclblofg. Wjk vlr Curzgd met gfj fjtgrjetfl-jebgs @lrshmgrtged dft Fjjsnruhcgr Ngtgfbfoujorujk ud Ygtrljgb [ubuh, Ejkrges Bfgn ujk AroXtrfgssjfo gfjg jgug ^lbbg kgr Cebzfudcejbg ngfNbutmlhmkruhc ogcbrt.

    @GMBG^ FJ KG^ QGBBGNbutmlhmkruhc (Mypgrtljfg) ofbt jgngj Kfeng-tgs dgbbftus, ^euhmgj ujk grmmtgd Hmlbgstg-rfj ebs gfjgr kgr vfgr orlgj ogsujkmgftbfhmgj^fsfcl`ectlrgj, beut Ejoengj kgr _gbtogsujk-mgftslroejfsetflj (_ML) bgfkgj dfttbgrwgfbgrujk gfjg Dfbbferkg Dgj-

    shmgj ujtgr Mypgrtljfg,dgmr ebs jguj DfbbfljgjDgjshmgj stgrngj prl

    Aemr ej kgj @lbogj gfjgsngrmmtgj Nbutkruhcs.Ngf `j` Yrlzgjt ebbgrMypgrtljfg-Yetfgjtgj`jkgj sfhm [udlrg fj kgr

    Jgngjjfgrgjrfjkg ujksfg sfjk kgr Eusbsgr kgsNbutmlhmkruhcs.

    Kes fj kgr Jgngjjfgrgjrfjkg prlkuzfgrtgMlrdlj Ebklstgrlj fst gfj wfhmtfogr ^goube-

    tlr kgs Nbutkruhcs, ngf @bssfocgftsvgrbustgjkurhm Xhmwftzgj lkgr vgrdfjkgrtgr @bssfo-cgftseu`jemdg wfrk gs vgrdgmrt prlkuzfgrt,ud kfg Jetrfudhmblrfk- ujk kedft euhm kfg_essgreusshmgfkujo fj kgr Jfgrg zu krlssgbj.Gfjg petmlblofshm vgrdgmrtg Ebklstgrljprl-kuctflj cejj fd ^emdgj ngstfddtgr Grcrej-cujogj eu`trgtgj, wfg gtwe ngf Mgrzvgrseogjlkgr Bgngrgrcrejcujogj. Euhm [udlrg, kfgvlj kgj ebklstgrljprlkuzfgrgjkgj Qgbbgj kgrJgngjjfgrgjrfjkg eusogmgj, cjjgj zu gfjgdngrshmuss kgs nbutkruhcstgfogrjkgj MlrdljsEbklstgrlj mrgj. Wjk gtwe kfg Mb`tg kgr Jg-

    ngjjfgrgjrfjkgj-[udlrg sl kes Grognjfs kgrXtukfg wgfsgj Dutetfljgj eu`, wgbhmg kgjGfjstrld vlj Cebzfudfljgj fj kfg Qgbbg ngoj-stfogj. Kfg grmmtg Ectfvftt vlj Cebzfudfljgjfj kgr Qgbbg ngwfrct kejj kfg zu stercg Ebklstg-rljsyjtmgsg, grcbrt [ubuh. Og`ujkgj wurkgjvgrshmfgkgjg Dutetfljgj, kfg ebbg fj agjgj ^g-ofljgj blcebfsfgrt sfjk, kfg ed ``jujos- ujkXhmbfgujosprlzgss kfgsgr Fljgjplrgj ngtgfbfotsfjk. Kekurhm cjjgj kfgsg enjlrdgj Cej-

    bg gjtwgkgr bgfhmtgr ngf

    Grrgoujo kgr Qgbbgj ``-jgj lkgr euhm bjogr og-``jgt nbgfngj, grcbrtEjkrges Bfgn, kgr kfggbgctrlpmysflblofshmgjDgssujogj ej kgj du-tfgrtgj Fljgjcejbgj fd^emdgj sgfjgr Klctlr-erngft kurhmog`mrt met.

    Kes Yrlnbgd ej kgj[udlrgj kgr Jgngj-

    jfgrgjrfjkg dgfst outertfog Ogshmwubstg, sl-ogjejjtg Ekgjldg fst fmrg Org. Xfg sfjk

    l`t sgmr cbgfj ujk cjjgj bgfhmt ngrsgmgjwgrkgj, sl kfg @lrshmgr. Xldft wfrk euhm kfgWrsehmg kgs Nbutmlhmkruhcs ngrsgmgj, kfg n-bfhmg [mgrepfg dft Cebzfudcejebnblhcgrj, kgj

    nbutkruhcsgjcgjkgj Dgkfcedgjtgj, wfrk ej-ogwejkt. Ebs @lbog pgjkgbt sfhm kgr Nbutkruhceu` gfjgd jlrdebgj Jfvgeu gfj, kes gfogjt-bfhm bgfhmt zu gjt`grjgjkg Ekgjld cejj engrwgftgrwehmsgj. Kgsmebn slbbtgj rztg ngf kgrNgmejkbujo vlj Nbutmlhmkruhcpetfgjtgj fd-dgr fd Mfjtgrclp` mengj, kess kgr Eusbsgr gfjJgngjjfgrgjrfjkg-Ekgjld sgfj cejj, seot Ej-krges Bfgn. em

    CEBQFWDCEJEB

    Kfg grmmtg Ectfvfttvlj Cebzfudfljgj fj kgrQgbbg cejj kfg zu stercgEbklstgrljsyjtmgsg ujk kesvgrdgmrtg Qgbbwehmstudngwfrcgj. Ygtrljgb [ubuh

    He>+Gfjstrld

    Xpejjujossgjslrgj(kurhm Xpejjujosjkgrujogj

    cjjgj sfhm kfgsg ngwgogj ujk kfgYlrg ``jgj)

    Cebzfud-kurhmbssfog Ylrg

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    16/52

    zucuj`t`lrshmujo9>5850 @ltls1 Ejkrges @rfgkbg (>)

    [F[GB[MGDE

    _gjj ngfd Dlkgbbfgrgj vlj Ogshm`tsprlzgssgj @gmbgr pessfgrgj, cejj kes `etebg@lbogj mengj. Kfg Fj`lrdetfcgrfj Nernere _gngr wfbb ogjeu slbhmg @gmbgr vgrmfjkgrj.

    @GMBG^ FJ Y^LQGXXGJ

    Quogogngj, gfjg outg Fkgg, gfj ngrzguogjkgs Yrlkuct, kfg

    pessgjkg Kfgjstbgfstujo sfjk fddgr kfg Nesfs kgs wfrt-shme`tbfhmgj Gr`lbogs. Klhm wes jutzgj Fkgg, Yrlkuct ujk

    Kfgjstbgfstujo, wgjjs fd Wjtgrjgmdgj jfhmt rujk bu`t, wgjj

    Klppgbobgfsfocgftgj Dgmrerngft vgrursehmgj, wgjj Clddujfce-

    tfljsdjogb zu Bggrbu`gj mrgj. Fjsl`grj gjtshmgfkgj mgutg fd

    _gsgjtbfhmgj g`zfgjtg Ogshm`tsprlzgssg ngr wfrtshme`tbfhmgj

    Gr`lbo lkgr Dfssgr`lbo. Kes Dlkgbbfgrgj slbhmgr Ogshm`tsprlzgssg

    met fj kgj bgtztgj Aemrgj fddgr dgmr ej Ngkgutujo ogwljjgj, prl-

    nbgdetfshm wfrk gs ebbgrkfjos, wgjj ngfd Dlkgbbfgrgj @gmbgr pessfg-

    rgj, vlr ebbgd, wgjj kfg Yrlzgssdlkgbbg zur Eutldetfsfgrujo vlj

    Ogshm`tsprlzgssgj gfjogsgtzt wgrkgj nzw. ebs Eusoejospmesg r

    kfg Xl`twerggjtwfhcbujo kfgjgj. Kfgsgj Yrlzgss kgr Yrlzgssdl-

    kgbbfgrujo met Nernere _gngr ujk fmr [ged vld Fjstftut r Fj`lr-

    detfc zu fmrgd @lrshmujoslnagct eus-grclrgj. Xl met sfg sfhm dft kgd @_@-

    Yrlagct Jeutfbus kes Qfgb ogsgtzt, kgj

    Enbeu` kgr Yrlzgssdlkgbbgjtwfhcbujo

    dfttgbs jguertfogr Dgtmlkgj zur Ngl-

    nehmtujo ujk Ejebysg systgdetfshm zu

    ujtgrsuhmgj. Gfjgrsgfts mengj wfr kes

    Dlkgbbfgrgj dftogbloot, cjjgj ujs

    kemgr kgj Pgrbeu` ogjeu ejshmeugj

    nzw. fmj jehmspfgbgj. Dft kfgsgj Blos

    slwfg ngstfddtgj Dfjfjo-[ghmjfcgj

    vgrsuhmgj wfr Ogdgfjsedcgftgj nzw.

    vgrshmfgkgjg Plrogmgjswgfsgj mg-

    reuszubtgrj. Ejkgrgrsgfts erngftgj wfr fj Cllpgretflj dft kgd

    Fjstftut `r Ysyhmlblofg euhm dft Gyg-[rehcfjo, ud `gstzustgbbgj,wlmfj kgr Dlkgbbfgrgr wmrgjk kgs Dlkgbbfgrgjs shmeut, ujk dft

    [mfjc-Ebluk-[ghmjfcgj, ud quesf zu mrgj, wes sfhm kgr Dlkgbbfg-

    rgr kgjct, ngshmrgfnt _gngr kfg @lrshmujoserngft.

    @GMBG^DWX[G^ @FJKGJFd Beu` kgs Yrlagcts wurkgj vfgbg Grcgjjtjfssg ogseddgbt, kfg

    en Ajjgr fj kes gngj`ebbs vld @_@ og`rkgrtg Yrlagct Dl-

    kGrErg fggj slbbgj. _gngr1 Mfgr wlbbgj wfr typfshmg @gmbgr-

    dustgr ngfd Dlkgbbfgrgj fkgjtfzfgrgj1 _fg met sfhm kgr @gmbgr

    eu`ogneut, wejj trftt gr eu`, wejj wfrk gr ngdgrct, wfg wfrk gr

    ngmlngj. Qfgb fst gs, kfg Grognjfssg fj gfj Dlkgbbfgrujostllb zu

    pehcgj, kes grstgjs vgrmfjkgrt, kess @gmbgr ogdehmt wgrkgj, ujk

    zwgftgjs wgjj gfj @gmbgr pessfgrt kgj Qgftenstejk, nfs kgr @gmbgr ng-

    dgrct ujk ngmlngj wfrk, vgrrfjogrt.

    Kes slbb engr cgfjg Xl`twerg wgrkgj,

    kfg kgd Dlkgbbfgrgr vlrshmrgfnt, wfg

    gr zu erngftgj met, sljkgrj gfjg fjtgb-

    bfogjtg Ngjutzgrujtgrsttzujo. Kgjj

    gfjgs mengj wfr ogbgrjt1 Gs ofnt vfgbg

    outg Plrogmgjswgfsgj, gfjgj Og-

    shm`tsprlzgss zu dlkgbbfgrgj. Xl

    wfg gs vfgbg outg Fkggj, Yrlkuctg ujk

    Kfgjstbgfstujogj ofnt, ud wfrtshme`t-

    bfhmgj Gr`lbo zu grzfgbgj. em

    QW^ YG^XLJ

    Nernere _gngr (*56??) stukfgrtg ej kgr WjfvgrsfttFjjsnruhc Ngtrfgnswfrtshme`tsbgmrg ujk prldlvfgrtg>998. Xgft >99; erngftgt _gngr ed Fjstftut `r Fj-`lrdetfc kgr Wjfvgrsftt Fjjsnruhc ujk bgftgt mfgr fdErngftsngrgfhm Uuebfty Gjofjggrfjo gfjgj gfogjgj@lrshmujosngrgfhm zur gxfnbgj F[-Wjtgrsttzujovlj Ogshm`tsprlzgssgj ujk Erngftsenbu`gj. Fd

    Aemr >996 menfbftfgrtg sfg ebs grstg @reu eu` kgrFjjsnruhcgr Fj`lrdetfc, sgft >955 fst sfg EsslzffgrtgYrl`gsslrfj ed Fjstftut.

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    17/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 5?

    Hldputgr-Yrloreddg krfjogj fj fddgr dgmr Ngrgfhmg

    ujsgrgs Bgngjs gfj1 Xfg vgrwebtgj ujsgr Ogbk, stgugrj

    Enbu`g fj @emrzguogj ujk cljtrlbbfgrgj dgkfzfjfshmg

    Ogrtg. Kgsmebn fst gs wfhmtfo, kess kfg Yrloreddg rfhmtfo `ujc-

    tfljfgrgj, seot gj [mfgdejj vld Fjstftut r Fj`lrdetfc. Kfg

    Cldpbgxftt gfjgs Yrloredds ujk kfg [etsehmg, kess ebbg Ngrghm-

    jujogj zu gfjgd Grognjfs `mrgj kfg slogjejjtg [grdfjfgrujo, sfjk gjtshmgfkgjkg Gfogjshme`tgj vlj Yrloreddgj, sfg sfjk engr

    bgfkgr ujgjtshmgfkner, grcbrt [mfgdejj. Xl fst gs zud Ngfspfgb

    jfhmt dobfhm, gfj Ejebysgprloredd zu gjtwfhcgbj, kes `r ebbg

    ejkgrgj Yrloreddg ejofnt, ln sfg tgrdfjfgrgj lkgr jfhmt.

    G^OGNJFXXG NG^Y^@GJ[rltzkgd wurkgj vfgbg Pgr`emrgj `r kfg eutldetfshmg Ejebysg vlj

    Yrloreddgj gjtwfhcgbt, kfg l`t, engr jfhmt fddgr kfg ogwjshm-

    tg Gfogjshme`t jehmwgfsgj cjjgj. Euhm sfjk vfgbg Ejebysgprl-

    oreddg sgbnst sgmr cldpbgx ujk gjtmebtgj kgsmebn euhm fddgr

    wfgkgr @gmbgr. Eus kfgsgd Orujk wgrkgj slogjejjtg Qgrtfzfgrgr

    gfjogsgtzt, kfg kfg Grognjfssg kgr Ejebysgprloreddg jlhm gfj-

    deb ngrpr`gj. Dft Mfb`g kfgsgr Yrloreddg cljjtgj ngrgfts vfgbg@gmbgr gjtkghct wgrkgj, slwlmb fj Ejebysgsl`twerg, ebs euhm fj

    kgj tmglrgtfshmgj Orujkbeogj gfjfogr Ejebysgtghmjfcgj, kfg kfgsg

    Yrloreddg gfjsgtzgj.

    Bgfkgr cjjgj kfg vgr`onergj Qgrtfzfgrgr jur gfjogshmrjct

    gfjogsgtzt wgrkgj, seot ^gj [mfgdejj. Xfg sfjk jlhm jfhmt `r

    Cldpbgxfttsngwgfsg vgr`oner ujk fd Ngrgfhm kgr [grdfjfgrujo fst

    dej eu` [grdgrsgtzujo, gfjg gfj`ehmg Yrloreddfgrsprehmg, gfjog-

    shmrjct. Kgr Fj`lrdetfcgr grwgftgrt juj kfg Ejwgjknercgft vlj

    Qgrtfzfgrgrj fj zwgf wfhmtfog ^fhmtujogj1 Xfg slbbgj gfjg orlg

    Cbessg vlj Cldpbgxfttsngwgfsgj ujk [grdfjfgrujosngwgfsgj r

    zwgf rgebg Yrloreddfgrsprehmgj, Aeve ujk Mescgbb, ujtgrsttzgj.

    Wjsgrg Erngft wfrk kfg Quvgrbssfocgft ectugbbgr [grdfjfgrujos-

    ujk Cldpbgxftts-Ejebysgprloreddg wgftrgfhmgjk vgrngssgrj.@grjgr nfgtgt sfg gfjgj outgj Eusoejospujct `r wgftgrg @lrdebf-

    sfgrujogj fj kgd Ognfgt kgr Yrloreddejebysg ujk kgr Yrloredd-

    trejs`lrdetflj, fst gj [mfgdejj ngrzguot. sr

    @GMBG^@^GFG XL@[_E^G^gj [mfgdejj, Jehmwuhms`lrshmgr ed Fjstftut `r Fj`lrdetfc, ngshm`tfot sfhm dft kgrorujkbgogjkgj Ejebysg vlj Xl`twergprloreddgj. Gr gjtwfhcgbt Qgrtfzfgrgr, kfg kfg

    Grognjfssg vlj Ejebysgprloreddgj vebfkfgrgj.

    ^gj [mfgdejj wurkg 56?0 fj Xtektblmj, Kgutshmbejk, ognlrgj.Gr stukfgrtg Fj`lrdetfc ej kgr ^_[M Eehmgj ujk prldlvfgrtg>99? dft Euszgfhmjujo. Fd obgfhmgj Aemr ced gr ebs Wjfvgrsf-

    ttsessfstgjt ej kes Fjstftut `r Fj`lrdetfc kgr Wjfvgrsftt Fjjsnruhc.Xgft >955 `lrshmt gr mfgr ebs _fssgjshme`tbfhmgr Yrlagctdfterngftgr

    ujk met fd Aubf >958 menfbftfgrt.

    QW^ YG^XLJ

    [F[GB[MGDE

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    18/52

    zucuj`t`lrshmujo9>585=

    [F[GB[MGDE

    X gbnstgrjejjtg Ybeofetsaogr ujk Fjtgr-jgt`lrgj wfg PrljfYbeo zur Eu`kghcujovlj Ybeofets`bbgj fj Enshmbusserngftgjprldfjgjtgr Ygrsjbfhmcgftgj mengj wfssgj-shme`tbfhmgs @gmbvgrmebtgj fj kgj vgroejogjgj

    Aemrgj vgrstrct fjs dgkfebg ^edpgjbfhmt og-

    rhct. Kgr Xcejkeb ud kgj skclrgejfshmgjCblj`lrshmgr Mwejo _ll Xuc ujk mjbfhmg @b-bg kgr @bshmujo vlj wfssgjshme`tbfhmgj Grogn-jfssgj bgjcgj rgogbdfo kgj Nbfhc eu` ujrgk-bfhmgs Pgrmebtgj fj _fssgjshme`t ujk @lrshmujo.Kfg Wjfvgrsftt Fjjsnruhc met dft ngroejofjs WO >99> sl`lrt ^fhmtbfjfgj zur Xfhmgrujooutgr wfssgjshme`tbfhmgr Yrexfs gstogbgot. Kfgsgwurkgj sgftmgr dgmrdebs ngrerngftgt ujk ej-ogpesst, seot kgr kedebs zustjkfog Pfzgrgctlr`r @lrshmujo ujk agtzfog ^gctlr [fbdejj Drc.Ybeofets`bbg fj Enshmbusserngftgj wgrkgj vldPfzgrgctlr `r Bgmrg ujk Xtukfgrgjkg ogpr`t,

    Pgrstg fd @lrshmujosngrgfhm vlj kgr Pfzgrgc-tlrfj `r @lrshmujo ngerngftgt .

    GFJOGMGJKG Y^@WJO_fr vgr`lbogj ujk pr`gj ebbg ujs ejogzgfotgjPgrkehmts`bbg, seot ^gnftshm vld prlagct.sgr-

    vfhg.nrl, kgr fd Eu`treo kgr Pfzgrgctlrfj `r@lrshmujo kgrertfog @bbg ujtgrsuhmt. Xl ofntgs zud Ngfspfgb euhm Ejzgfogj vlj _fssgj-shme`tbgrfjjgj ujk _fssgjshme`tbgrj ejkgrgrWjfvgrsfttgj, kfg ujs gfjgj Pgrkehmt eu` @gmb-vgrmebtgj zur Cgjjtjfs nrfjogj. Jehm gfjgrgrstgj Yr`ujo kgs Xehmvgrmebts gjtshmgfkgt kfgPfzgrgctlrfj `r @lrshmujo, ln kfg Wjfvgrsfttsgbnst Outehmtgr fj kgd @ebb ng`esst lkgr ln kfgstgrrgfhmfshmg Eogjtur r wfssgjshme`tbfhmgFjtgorftt dft kgr Yr`ujo ngeu`treot wfrk. KfgEogjtur fst gfjg jgutrebg Gfjrfhmtujo, kfg do-bfhmgj @bbgj wfssgjshme`tbfhmgj @gmbvgrmebtgjs

    @GMBPG^MEB[GJFD @LCWX

    _fssgjshme`tbfhmgs Erngftgj gr`lrkgrt gkbfhmcgft, [rejspergjz ujkkfg Ngehmtujo vgrnfjkbfhmgr ^gogbj. Qur Xfhmgrujo outgrwfssgjshme`tbfhmgr Yrexfs ogbtgj ej kgr Wjfvgrsftt Fjjsnruhc

    gjtsprghmgjkg ^fhmtbfjfgj.

    Kfg Wjfvgrsftt Fjjsnruhcsgtzt r kfg Yr`ujo vlj

    Enshmbusserngftgj eu`[gxtpbeofetg kfg Xl`twerg

    YbeoXhej gfj. Kedft wgrkgjkfg gfjogrgfhmtgj Erngftgj

    dft Dfbbferkgj vlj [gxtgjfd Fjtgrjgt ujk spgzfgbbgjKetgjnejcgj enogobfhmgj

    ujk rgbgvejtg ngrgfj-stfddujogj ejogzgfot.

    Kfg Ljbfjg-Ybett`lrd bfg`grtkedft engr jur Mfjwgfsg eu`

    dobfhmg Ybeofetg, kfg vlj`ehmcujkfogj Gxpgrtfjjgjujk Gxpgrtgj fjtgrprgtfgrt

    ujk gfjogmgjk ogpr`t wgr-kgj dssgj. Kfg Wjfvgrsftt

    stgbbt dft kgr Ybeofetgrcgj-

    jujossl`twerg gfj _grczguozur Pgr`oujo, dft kgd En-shmrgfngr bgfhmtgr fkgjtfstzfgrt

    wgrkgj cjjgj.

    @ltls1 Wjfvgrsftt Fjjsnruhc (>), Ejkrges @rfgkbg (5), Yrfvet (5)

    EW[LDE[FXHMGY^@WJO

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    19/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 56

    [F[GB[MGDE

    Kfg stgrrgfhmfshmg Eogjtur`r wfssgjshme`tbfhmg Fjtgorftt(LgE_F) wurkg >99= ebs gfjPgrgfj ogorjkgt. Dftobfgkgrsfjk zwb` stgrrgfhmfshmgWjfvgrsfttgj (kerujtgr kfgWjfvgrsftt Fjjsnruhc), kfgEcekgdfg kgr _fssgj-shme`tgj slwfg kgr _fgjgr_fssgjshme`ts-, @lrshmujos-ujk [ghmjlblofg`ljks(__[@), kes FX[ Eustrfeujk kgr _fssgjshme`ts`ljks

    @_@. Kfg Eogjtur ujtgrsuhmtPlrwr`g wfssgjshme`tbfhmgj@gmbvgrmebtgjs fj stgrrgfhmeu` prl`gssfljgbbg _gfsg,ngwgrtgt kfg Xhmwgrg kgsPgrstlgs ujk ujtgrnrgftgtebbgj`ebbs Plrshmbog r jehm-`lbogjkg Dejemdgj. KfgsgEu`oeng wfrk kurhm gfjujenmjofogs, dft mlhmce-rtfogj _fssgjshme`tbgrfjjgjujk _fssgjshme`tbgrj euskgd Eusbejk ngsgtztgs

    Orgdfud kfg Clddfssflj`r wfssgjshme`tbfhmg Fjtgorftt wemrogjlddgj. KfgEogjtur `r wfssgjshme`tbfhmgFjtgorftt fst engr wgkgr gfjgGjtshmgfkujosfjstejz jlhmgfjg rghmtsprghmgjkg Lroe-jfsetfljsgfjmgft. Xfg nfgtgtgfjg jgutrebg ujk sehmlrfgj-tfgrtg Ybett`lrd, ud dobfhmgj@bbgj wfssgjshme`tbfhmgj@gmbvgrmebtgjs lnagctfv eu`kgj Orujk ogmgj zu cjjgj.

    lnagctfv eu` kgj Orujk ogmgjcejj. Xfg grmbt vlj ujs gfjgXehmvgrmebtskerstgbbujo, ngeu`-treot fmrgrsgfts Outehmtgrfjjgj

    ujk Outehmtgr dft kgr Yr`ujokgr Ejshmubkfoujogj ujk bfg-`grt ujs kejj gfjg eus`mrbfhmgXtgbbujojemdg, grzmbt ^l-

    ngrt ^gnftshm. Kfgsg nfbkgt kfgOrujkbeog `r ebb`bbfog Cljsg-qugjzgj ej kgr Wjfvgrsftt.

    Cljsgqugjzgj cjjgjkfgjstrghmtbfhmgr Jetur sgfjujk zud Ngfspfgb vlj Grdem-jujogj nfs zur Jfhmtvgrbj-ogrujo vlj Pgrtrogj rgfhmgj.ngr Kfpbld- ujk Destgrer-

    ngftg j slwfg Kfssg rtetflj gjgjtshmgfkgt kgr Pfzgrgctlr `rBgmrg ujk Xtukfgrgjkg jehmGfjmlbgj vlj gfjgd lkgr dgm-rgrgj Outehmtgj.

    Kfg ej kgr Wjfvgrsftt Fjjs-nruhc tetshmbfhm ogdgbkgtgj@bbg prl Aemr bessgj sfhm bgfhmtej gfjgr Mejk enzmbgj. Fjkfgsgd Aemr mettgj wfr fd @lr-shmujosngrgfhm jlhm cgfjgjgfjzfogj @ebb, fj kgj Aemrgj ke-vlr oen gs agwgfbs zwgf nfs krgf

    Mfjwgfsg, kfg vlj ujs ogpr`twurkgj, seot ^gnftshm. KfgErtgj vlj Pgrstgj ogogj kfgoutg wfssgjshme`tbfhmg Yrexfssfjk vfgb`btfo1 vlj Ybeofetgjngr kes Xtgmbgj vlj Yrlagct-fkggj, kfg Dejfpubetflj vlj Dgssketgj nfs zukgj slogjejjtgj Gmrgjeutlrgjshme`tgj. Fjkgj vlj ujs ngerngftgtgj @bbgj kldfjfgrt kes[gxtpbeofet, ebsl kfg Pgrwgjkujo vlj `rgdkgdogfstfogd Gfogjtud lmjg kfrgctg Jgjjujo kgrUugbbg, ngtljt ^lngrt ^gnftshm.

    ENG^CGJJWJO PLJ [F[GBJKurhm kfg bgfhmtg Pgr`onercgft vlj wfssgjshme`t-bfhmgj Erngftgj fd Fjtgrjgt bfggj sfhm fj kgjbgtztgj Aemrgj euhm gfjfog Xtukfgrgjkg zu [gxt-pbeofetgj vgrbgftgj. Kfg Bgmrngeu`treotgj sfjkkgsmebn ejogmebtgj, kfg vlj kgr Wjfvgrsftt zurPgr`oujo ogstgbbtg Ybeofetgrcgjjujossl`twergzur Yr`ujo vlj stukgjtfshmgj Erngftgj gfjzu-sgtzgj. Kfssgrtetfljgj wgrkgj ngrgfts eutlde-tfshm eu` [gxtpbeofetg mfj ogpr`t, engr euhm `rKfpblderngftgj, Destgr- ujk Nehmgblrerngftgjstgmt kgj Ngurtgfbgjkgj kfg Ybeofetgrcgjjujos-sl`twerg zur Pgr`oujo. Kfg Xl`twerg grstgbbt

    gfjgj Yr`ngrfhmt, kgr vlj kgjngtrgugjkgj ujk ngurtgfbgjkgjBgmrpgrsljgj fjmebtbfhm eje-bysfgrt wfrk. Ogogngjgj`ebbs

    duss kfg Erngft gfjogmgjkgreu` [gxtpbeofetg ogpr`t wgr-kgj. Ebbgrkfjos dssgj kfg vljkgr Xl`twerg fjcrfdfjfgrtgjYesseogj ogjeu ogpr`t wgr-kgj, ke euhm curzg _lrt`lbogj,kfg fj agkgr Erngft vlrclddgj,dejhmdeb ebs Ybeofetg ogcgjj-zgfhmjgt wgrkgj.

    _frk jehm Enshmbuss kgs Xtu-kfuds kgr Pgrkehmt eu` gfjgjPgrstl ogogj kfg outg wfssgj-shme`tbfhmg Yrexfs ruhmner, pr`t

    kfg Wjfvgrsftt kgj @ebb dftMfb`g vlj Outehmtgrj gngj`ebbsgfjogmgjk. Grmrtgt sfhm kgrPgrkehmt, cejj kfgs nfs zur En-grcgjjujo vlj ecekgdfshmgjOrekgj `mrgj. Kgsmebn wfrkkes [mgde euhm fj kgr Bgmrgcber tmgdetfsfgrt. Fj kgj gfj-zgbjgj @ehmngrgfhmgj wfrk fjkgj Bgmrvgrejstebtujogj zudwfssgjshme`tbfhmgj Erngftgjeu` kfg outg wfssgjshme`tbfhmgYrexfs eus`mrbfhm gfjogoej-

    ogj. Euhm fd @lrtnfbkujosprl-oredd kgr Wjfvgrsftt `r kfgDfterngftgrfjjgj ujk Dfterngf-tgr wgrkgj gfogjg Xhmubujogjzu kfgsgd [mgde ejognltgj.

    Jgngj kgr Wjfvgrsfttgj-clj`grgjz ngshm`tfot sfhm euhm kgr Xgjet kgrWjfvgrsftt Fjjsnruhc dft wfssgjshme`tbfhmgd@gmbvgrmebtgj. Gr met grst crzbfhm gfjg Ybett`lrd`r Ybeofets`lrshmujo fjs Bgngj ogru`gj. Kfgsgfj`lrdgbbg Ybett`lrd wfbb Clbbgofjjgj ujk Clbbg-ogj eus ebbgj Curfgj ej gfjgj [fshm nrfjogj ujkkezu ngftreogj, kes [mgde Ybeofetg prlectfv zu

    kfscutfgrgj, seot kgr Xgjetsvlrsftzgjkg Fvl Me-ajeb. Plr curzgd fst zud [mgde Ybeofet gfj _grcfd Grfhm-Xhmdfkt-Pgrbeo grshmfgjgj, fj kgd sfhmEjje Oedpgr, ^ghmtswfssgjshme`tbgrfj kgr Wjf-vgrsftt Fjjsnruhc, dft kfgsgr @reog eusgfjej-kgrsgtzt*. Ke agkg Wjfvgrsftt gfogjg ^gogbujogjujk Kg`fjftfljgj vgrwgjkgt, `lrkgrt sfg, wfssgjshme`tbfhmgr Fjtgorftt ogrekg fd Wjfvgr-sfttsrghmt agjg rghmtbfhmg Ngkgutujo SzuT ogngj,kfg sfg vgrkfgjt1 kgj ^ejo kgs Ogsgtzgs. h`

    WJENMJOFOGEOGJ[W^

    *Ejje Oedpgr. Kes Ybeofetsvgrnlt eus ujfvgrsfttsrghmtbfhmgr Xfhmt.Fj1 Olbtshmjfoo gt eb. Ybeofet, @bshmujo, Wrmgngrrghmt fd fjtgrkfszfpbf-jrgj Nbfhc`gbk. Grfhm Xhmdfkt Pgrbeo, >958

    Fvl Meajeb1 Fj gfjgr fj`lrdgbbgjYbett`lrd wlbbgj wfr kes [mgdeYbeofetg prlectfv kfscutfgrgj.

    ^lngrt ^gnftshm1 _fr vgr`lbogjujk pr`gj ebbg ujs ejogzgfotgjPgrkehmts`bbg.

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    20/52

    zucuj`t`lrshmujo9559>9

    Oglrkjgtg Xtructurgj, kfg fddgr wfgkgr vlj Xtu`gj, ^fssgj lkgr Bhmgrj kurhmnrlhmgj wgrkgj kfg Nfbkgr zgfogj kes Pgrmebtgj vlj Etldgjej kgr Lngrhmg vlj @gstcrpgrj ujk wurkgj vlj Grdfjebk Ngrtgb ujk sgfjgj Dfterngftgrfjjgj ujk Dfterngftgrj vld Fjstftut `r YmysfcebfshmgHmgdfg dftmfb`g gfjgs ^estgrtujjgbdfcrlsclps eu`ogjlddgj.Kfg @lrshmgr nrfjogj kezu Meblogjg wfg Flk lkgr Nrld eu` Dgtebbgj wfg Ybetfj ujk Yebbekfud eu`. Kengf sgtzt sfhm gfj Etld jgngj kgd ejkgrgjeu` kfg Lngrhmg kgs mldlogjgj @gstcrpgrs en. Xl gjtstgmt ej kgr Lngrhmg gfjg zwgfkfdgjsfljebg, dgmr lkgr wgjfogr oglrkjgtg Xtructur.

    Gs cjjgj sfhm zud Ngfspfgb Xhmehmnrgttdustgr nfbkgj, engr euhm dgmrgrg ujtgrshmfgkbfhmg, oglrkjgtg Qustjkg wgrkgj eu` gfjgr Lngrhmgnglnehmtgt. Ag jehm kgj Pgrmbtjfssgj ogmgj kfgsg Qustjkg fjgfjejkgr ngr, nfbkgj ebsl gfjgj Ymesgjngroejo.Kgj _fssgjshme`tbgrj ogmt gs ngf kgj Wjtgrsuhmujogj zud gfjgj ud sgmr orujkbgogjkg @reogj. Xl vgrdutgj kfg @lrshmgr ud Grdfjebk Ngrtgb zudNgfspfgb, kess kfg Clgxfstgjz vlj dgmrgrgj oglrkjgtgj Ymesgj fj kgd ujtgrsuhmtgj zwgfkfdgjsfljebgj Xystgd dft kgr Gxfstgjz vlj slogjejjtgjBekujoskfhmtgwgbbgj ej kgr Lngrhmg zuseddgjmjot. Kfg _fssgjshme`tbgr mengj vlrogshmbeogj, kess slbhmg Bekujoskfhmtgwgbbgj gfjg wg-sgjtbfhmg ^lbbg ngfd Dghmejfsdus kgr Mlhmtgdpgretursuprebgftujo spfgbgj cjjtgj. Gs ogmt ngf kfgsgj Wjtgrsuhmujogj engr euhm ud sgmr prec-tfshmg Kfjog, wgrkgj klhm Meblogjg fj kgr fjkustrfgbbgj Yrlkuctflj vfgb`ehm gfjogsgtzt, zud Ngfspfgb ngf kgr Mgrstgbbujo vlj Mebnbgftgrgbgdgjtgjlkgr zur Xtgugrujo vlj hmgdfshmgj Yrlzgssgj dfttgbs Cetebysg.

    WJYG^@GC[G LNG^@BHMGJ

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    21/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 >5

    FD QLLD

    _frk eu` kfg Lngrhmg gfjgs Yeb-bekfud-Gfjcrfstebbs Nrld eu`ognrehmt,nfbkgt sfhm gfjg fjstenfbg Lngrhmg.Eu` kgd gfjmgftbfhmgj, kurhmog-mgjk mldlogjgj Crfstebbofttgr kgsYebbekfud-Xunstrets nfbkgj sfhm splj-tej Fjsgbj eus Nrld- ujk Yebbekfud-Etldgj. Ngf ^eudtgdpgretur sfjk sfgstjkfo fj Ngwgoujo, gs nfbkgj sfhm

    Xtu`gj, ^fssg ujk Bhmgr, kfg `lrtbeu-`gjk euhm wfgkgr vgrshmwfjkgj. Kfg_fssgjshme`tbgr jgjjgj kfgs gfjgj^eufocgftsngroejo.

    _fg Nrld steddt euhm Flk eus kgrhmgdfshmgj Oruppg kgr Meblogjg,

    kfg sgmr rgectfljs`rgukfo sfjk.Nrfjot dej Flk-Etldg eu` gfjgYbetfjlngrhmg eu`, cejj gngj`ebbsgfj ngroejo zu gfjgr reumgrgjLngrhmg nglnehmtgt wgrkgj.Kfgsg Xtructurgj sfjk engr stenfb, gsofnt cgfjg @buctuetfljgj.

    Kfg Crfstebbstructur vlj @gstcrpgrjcejj dftmfb`g kgr ^jtogjnguoujogrdfttgbt wgrkgj. _fbb dej kfg Ejlrk-jujo kgr Etldg ej kgr Lngrhmggrdfttgbj, jutzt dej kfg Gbgctrljgjngu-oujo. Kfg Lngrhmg wfrk dft Gbgc-trljgj ngshmlssgj (Gbgctrljgjqugbbgfj kgr Nfbkdfttg) ujk kes ^ggxdustgrkgr rhcogstrgutgj Gbgctrljgj eu`og-zgfhmjgt. Kfg Pgrtgfbujo kgr bguhmtgj-kgj Yujctg zgfot mfgr gfjg shmehmnrgtt-ertfog Ejlrkjujo kgr Etldg.@lt

    ls1Fjstftut`rYmysfcebfshmgHmgdfg

    ,WjfFjjsnruhc

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    22/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58>>

    X[EJKL^[ [F^LB

    QWCWJ@[1 Mlrfzljt >9>9 nrfhmt ebbgfj shmljkurhm kgj Jedgj dft kgj nfsmgrfogj @lr-

    shmujosremdgjprloreddgj kgr Gurlp-fshmgj Wjflj. Ofnt gs jlhm ejkgrg Nrhmg9>9 bfgot kgs _gftgrgj fj kgr

    Pgrcjp`ujo vlj @lrshmujo ujk Fjjlvetf-lj kurhm gfjg jemtblsg Wjtgrsttzujo vljYrlagctgj vlj kgr @lrshmujo nfs mfj zurDerctgfj`mrujo, wfg z.N. Yfbltprlagctg,Kgdljstretfljsvlrmengj. Kedft wlbbgj wfrgfjg wgsgjtbfhmg Xhmwhmg kgr gurlpfshmgj@lrshmujo ejogmgj, jdbfhm kfg dejogbjkgWdsgtzujo vlj @lrshmujosgrognjfssgj fjjgug Yrlkuctg, Pgr`emrgj lkgr Kfgjstbgf-stujogj.QWCWJ@[1 Ofnt gs wgftgrg Jgugrujogj9>9 fst kfg @lcussfgrujo kgr

    GW-@lrshmujos`rkgrujo eu` kfg orlgjogsgbbshme`tbfhmgj Mgreus`lrkgrujogj wfg

    gtwe ogsujkgs Ebtwgrkgj, ogjogjk ujkmlhmwgrtfog Jemrujo, jehmmebtfog Gjgrofgujk [rejsplrt lkgr Cbfdewejkgb. Euhm fjkfgsgj Ngrgfhmgj slbb fjtgrkfszfpbfjrg @lr-shmujo ujtgr Gfjnfjkujo kgr Xlzfeb- ujkOgfstgswfssgjshme`tgj cljcrgtg Grognjfssg

    nrfjogj. Kes mgft, kess fj Qucuj`t ngf kgrGvebufgrujo vlj @lrshmujosprlagctgj jfhmtjur kgrgj Gxzgbbgjz, sljkgrj euhm kgrgjdobfhmgr Fdpect gfjg deognbfhmg ^lbbgspfgbgj wfrk.QWCWJ@[1 Gs mgrrshmt ae fddgr kfg Cbeog,kess kgr Quoejo zu GW-@lrshmujosdfttgbj

    cldpbfzfgrt ujk nrlcretfshm fst. Ofnt gs fjkfgsgd Ngrgfhm gfjg jkgrujo9>9 wfrk zu gfjgrrekfcebgj Pgrgfj`ehmujo `mrgj, ud kesYrloredd ettrectfvgr zu ogstebtgj. Fd Dft-tgbpujct stgmt kengf kes jgug @rkgrdl-kgbb, kes gfjgj gfjzfogj @rkgrsetz `r ebbg[gfbjgmdgr ujk Ectfvfttgj vlrsfgmt, ujen-mjofo kevlj, ln gs sfhm kengf ud Wjfvgrsf-ttgj, @lrshmujosgfjrfhmtujogj, Cbgfj- ujkDfttgbngtrfgng lkgr Fjkustrfgujtgrjgmdgjmejkgbt. Kfgsgr @rkgrsetz ngbu`t sfhmeu` 599 Yrlzgjt kgr kfrgctgj Clstgj z.N.

    Ygrsljeb- ujk Fjvgstftfljsclstgj r @lr-shmujos- ujk Fjjlvetfljsprlagctg ujk eu`?9 Yrlzgjt `r derctjemg Yrlagctg vlj Wj-tgrjgmdgj. Mfjzu clddt gfj >7-Yrlzgjt-Yeushmebsetz zur Enogbtujo kgr fjkfrgctgjClstgj, kgr kfg Enwfhcbujo kgr Yrlagctgwgsgjtbfhm grbgfhmtgrj wfrk.QWCWJ@[1 Wjfvgrsfttgj wfg agjg fj Fjjs-

    nruhc sfjk prfdr Lrtg kgr Orujkbeogj`lr-shmujo, euhm wgjj sfhm vfgbg Wjfvgrsfttgj

    G]QGBBGJQ EBXEWXMJOGXHMFBK

    _lb`oejo Nurtshmgr, stgbbvgrtrgtgjkgr Ogjgrebkfrgctlr `r @lrshmujo ujk Fjjlvetflj fjkgr Gurlpfshmgj Clddfssflj, ngr Wdnrhmg fj kgr @lrshmujos`rkgrujo, sgfjg Xfhmt

    eu` Fjjsnruhc ujk kfg Jltwgjkfocgft vlj Jgtwlrcfjo.

    @ltls1 @blrfej Bghmjgr (>)

    Kes ogsedtg Fjtgrvfgw dft _lb`oejo Nurtshmgr jkgj Xfg eu`www.ufnc.eh.et/`lrshmujo/deoezfj/55/

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    23/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 >8

    X[EJKL^[ [F^LB

    _lb`oejo Nurtshmgr (*5676) stukfgrtg ejkgr Wjfvgrsftt Fjjsnruhc ujk prldlvfgrtg

    fd Aemr 56=>, kejehm wer gr jehm gfjgdYlst-Orekuetg-Xtukfud fj Jfzze ebs Essfstgjted Fjstftut r Gurlpe- ujk Pbcgrrghmt ttfo.5669 wghmsgbtg Nurtshmgr ebs ^ghmtsngretgrzur G@[E jehm Ogj`, 566> fj sgfjg MgfdetPlrerbngro, wl gr kes Edt kgs Plrstejks kgrEntgfbujo Gurlpeejogbgogjmgftgj kgr Plrerb-ngrogr Bejkgsrgofgrujo ngcbgfkgtg. Plj5660 nfs >999 wer Nurtshmgr ogdgfjsedgrPgrtrgtgr kgr Nujkgsbjkgr fj kgr XtjkfogjPgrtrgtujo stgrrgfhms ngf kgr GurlpfshmgjWjflj. Kejehm wghmsgbtg gr fj kfg Gurl-pfshmg Clddfssflj, zugrst ebs Kfrgctlr `r

    Eorerogsgtzognujo fj kgr OgjgrebkfrgctfljBejkwfrtshme`t (nfs >997), kejj ebs Kfrgctlr`r Eukft kgr Eorereusoengj fj kgrsgbngjOgjgrebkfrgctflj (nfs >996) ujk kgrzgft ebsXtgbbvgrtrgtgjkgr Ogjgrebkfrgctlr kgr Ogjg-rebkfrgctflj @lrshmujo ujk Fjjlvetflj.

    QW^ YG^XLJfj ^fhmtujo ejogwejktgr @lrshmujo og``-jgt mengj. _fg shmeut gs dft kgr @rkgrujokgr Orujkbeogj`lrshmujo eus9 Gxzgbbgjz, fjkustrfgbbg @mrujosplsftfljujk ogsgbbshme`tbfhmg Mgreus`lrkgrujogj

    fmrgj Ybetz jkgj. Ngsljkgrg Wjtgrstt-zujo wfrk kgr Orujkbeogj`lrshmujo eb-bgrkfjos fj kgr Yrflrfttsehmsg Gxzgbbgjzujtgr kgd Gurlpfshmgj @lrshmujosretzutgfb, ke mfgr gfj Nlttld-up-Ejsetz vgr-`lbot wfrk ujk gfjzfogs Crftgrfud `r kfgNgurtgfbujo vlj Yrlagctgj kgrgj Gxzgbbgjzfst. _gr gfjg nemjnrghmgjkg Fkgg met, cejjsfhm ngwgrngj, goeb, eus wgbhmgr _fssgj-shme`tskfszfpbfj gr clddt. Kgr Gurlpfshmg@lrshmujosret dft sgfjgd Gxzgbbgjzcrftgrf-ud fst slzuseogj kes Eusmjogshmfbk euhm`r kfg gurlpfshmg Orujkbeogj`lrshmujo

    ujk vlr kfgsgd Mfjtgrorujk fst gs euhm jur`lbogrfhmtfo, kess kfg Dfttgb `r kgj Gurlp-fshmgj @lrshmujosret dft rujk 58 DfbbferkgjGurl nfs >9>9 jemgzu vgrklppgbt wurkgj.QWCWJ@[1 _l clddgj ngf kfgsgd Ejsetzengr kfg Ogfstgs- ujk Xlzfebwfssgjshme`tgjvlrYHX. Kgr Yrltltyp gfjgr gtwes org-rgj Erdnejkumr ed Mejkogbgjc kgs Ngtrfgns-wfrts stghct vlbbgr [ghmjlblofg1 ectfvgs ^@FK,OXD, OYX, Xturzsgjslr, Nbugtlltm ujk dgmr.Kedft cjjgj wfr kes Ogrt gjgrofgg``fzfgjtslwlmb fj Ognukgj ebs euhm fd @rgfgj mynrfkgfjsgtzgj, ngtljt Yfezlbl gfjgj wgsgjtbfhmgjPlrtgfb kgs Xystgds. Fd Grjst`ebb bessgj sfhm Ygr-sljgj, kfg kfg Lrfgjtfgrujo vgrblrgj mengj, sfhm

    fj Jltsftuetfljgj ngjkgj lkgr sfhm sloer vgr-bgtzt mengj, kedft suhmgj ujk blcebfsfgrgj, ud

    ngker`sogrghmt ujk rghmtsclj`lrd Mfb`g zu bgf-stgj. Ogdgfjsed dft Enslbvgjtgj vld Fjstftut`r Fj`lrdetfc met kes [ged ud Bgjjert Cstgr,Gjtwfhcbujosbgftgr vld Fjstftut `r XtretgofshmgsDejeogdgjt, Dercgtfjo ujk [lurfsdus, gfjgeu`wjkfog Xl`twerg zur Xtgugrujo kgs pgrsj-bfhmgj Xhmutz- ujk Ygogsystgds prloreddfgrt.

    PFGBG @WJC[FLJGJDft Yertjgrj eus kgd Ygogngrgfhm tgstgj kfg

    @lrshmgr kgrzgft Yrltltypgj kgs Erdnejks fj

    [frlb, Xktfrlb ujk kgr Xhmwgfz. btgrg lkgr gfj-ogshmrjctg Ygrsljgj bgngj muo fj stetfljrgj

    _lmj- ujk Ygoggfjrfhmtujogj ujk mengj tgfb-wgfsg gfjg eusogprotg Lrfgjtfgrujosshmwhmg.Dft ujsgrgr [ghmjlblofg cjjgj wfr kfgsgjDgjshmgj wfgkgr dgmr Xfhmgrmgft vgrdfttgbj.Xl cjjgj sfg wgftgr ectfv ed slzfebgj Bgngjtgfbjgmdgj ujk kedft fmrg fjkfvfkugbbg Bgngjs-quebftt stgfogrj, scfzzfgrt YrlagctessfstgjtfjJgsrfj Etgs gfjgs kgr Qfgbg. Fj`lrdetfljs- ujkClddujfcetfljstghmjlblofgj cjjgj mfgr kes_lmbngjkgj gjlrd stgfogrj ujk euhm gfj bj-ogrgs, sgbnststjkfogs Bgngj fj kgj gfogjgj vfgr_jkgj grdobfhmgj. ngr kes Ogrt ed Wj-tgrerd cjjgj kfgsg Dgjshmgj ujtgrshmfgkbfhmg

    Kfgjstbgfstujogj enru`gj ujk fd Jlt`ebb gfjgjEberd eusbsgj. Ed Erdnejk cejj euhm gfjgXprghmvgrnfjkujo mgrogstgbbt wgrkgj, slkesszud Ngfspfgb jehm gfjgd Eberd kfg Ygrslj pgr-sjbfhm ejogsprlhmgj wgrkgj cejj, grzmbtYfezlbl vlj kgj vfgb`btfogj Dobfhmcgftgj kgsXystgds. [ghmjfshm ogjeu kgjfgrt ujk klcu-dgjtfgrt cejj ngr kfg Xl`twerg euhm kgr og-jeug Xtejklrt kgr Ygrslj grdfttgbt wgrkgj. Kfgrghmtbfhmgj ^emdgjngkfjoujogj wurkgj mfgr fjQuseddgjerngft dft Dfhmegb Oejjgr ujk Mej-jgblrg Xhmdfkt vld Fjstftut r Qfvfbrghmt ogjeuenogstghct. h`

    Og`rkgrt wfrk kfg Gjt-wfhcbujo fd ^emdgj kgsEdnfgjt Essfstgk Bfvfjo

    Alfjt Yrloreddg kurhm kfgGW ujk kfg stgrrgfhmfshmg

    @lrshmujos`rkgrujosog-sgbbshme`t (@@O). Yertjgr fj

    kgd @lrshmujosprlagct sfjk

    jgngj kgd Cljslrtfeb`mrgrWjfvgrsftt Fjjsnruhc kfg

    GW^EH fj Nlzgj, kfg Nrej-hmgjgxpgrtgj vlj Mude-jlherg (E[), Pfbbe Dgbftte

    (F[), [grtfejud Xtf`tujo (HM)ujk kfg shmwgfzgrfshmg

    Jltru`- ujk XgrvfhgzgjtrebgHurgje, kfg Fjkustrfgpert-

    jgr LC_ Ogmusgneu (K),^@-Gdngkkgk (K) slwfg

    Dfgbll & Ebgxejkgr euskgj Jfgkgrbejkgj.

    @ltls1 Fljfhlj (>), Bfz _gst/fhcr.hld (5), 8>0=zeungr/wfcfdgkfe.lro (5), Wjf Fjjsnruhc (5)

    Kfg Bgngjsquebftt vlr ebbgd vlj btgrgj Dgjshmgj slbb kurhm kesjgug Clddujfcetfljssystgd >YHX vgrngssgrt wgrkgj.

    FJ@L

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    25/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 >7

    YE[GJ[G & XYFJ-L@@X

    XEJ@[G GJQVDGGfjg fd Wjf-Benlr gjtkghctg Dgtmlkg zud

    udwgbt`rgujkbfhmgj Eu`mgbbgj vlj Agejs stgmtujdfttgbner vlr kgr fjkustrfgbbgj Ejwgjkujo.

    K r g f D f b b f e r k g jAgejs ogmgj amr-bfhm ngr kgj Be-kgjtfshm. Pfgbg kevlj og-

    nreuhmt zudfjkgst weskgj Bllc ejogmt. WsgkBllc nbgfnt ngfd Cljsu-dgjtgj ngbfgnt. _gjfogr

    sl ngf kgr Wdwgbt ujk kgrOgsujkmgft vlj [gxtfberngf-

    tgrj. Kgjj zur Mgrstgbbujokfgsgs @fjfsm dssgjgjtwgkgr eoorgssfvg Nbgfhm-dfttgb lkgr ogsujkmgfts-shmkbfhmg dghmejfshmgYrlzgssg gfjogsgtzt wgrkgj.

    Gfj Pgr`emrgj, kes Hmrf-stfej Xhmfdpgr, mgutg ejkgr NLCW _fgj, ujk [ml-des Nghmtlbk vld @lr-

    shmujosfjstftut r [gxtfb-hmgdfg ujk [gxtfbpmysfckgr Wjf Fjjsnruhc gjtwf-hcgbt mengj, dehmt kedftjuj Xhmbuss. Gs ngrumt eu`

    nflblofshmgj Gjzydgj, kfgeu` sej`tg _gfsg kfg @esgrjkgs Agejsstl``s vgrjkgrj.

    Ejstett wfg sljst nbfhmkgj @ernstl`` Fjkfol zu

    nbgfh mgj, wfrk kfgsgr euskgr @esgr mgreusogbst. Xlcejj kgr jetrbfhmg wgfg@erntlj kgr Neudwlbb-`esgr kurhmshmgfjgj ujkkes ogwjshmtg Eussgmgjgrzguot wgrkgj. Kgr Hblukgr Dgtmlkg1 Kfg vgrwgj-kgtgj Gjzydg sfjk ngrgfts[gfb kgs jlrdebgj Mgr-

    stgbbujosvgr`emrgjs. Klrtslrogj sfg `r gfjg orujk-bgogjkg Eu`mgbbujo kgrogsedtgj Agejs. Kgr jujgjtwfhcgbtg Gjzydnllstgrjedgjs Ehtfhgbb bsst kfgGjzydg g`zfgjtgr erngftgj

    klhm jfhmt ngrebb. Xgfjg

    _frcujo cejj ogs tgugrtwgrkgj. Klrt, wl gr eu`og-

    nrehmt wfrk, gr`lbot wm-rgjk kgr orujkbgogjkgjEu`mgbbujo gfjg kgutbfhmstrcgrg Eu`mgbbujo.

    Kes Xpfj-l``-Wjtgrjgm-dgj Ehtfhgbb wfrk jujkfgsgs Pgr`emrgj fj Bfzgjzejnfgtgj ujk obgfhmzgftfogfj kezu jltwgjkfogs Yrl-kuct vgrtrgfngj.

    _GB[_GF[G^DE^C[@M^G^

    Kfg FLJFHLJ Ejebytfc OdnM dft

    Xftz fj Fjjsnruhc `gfgrtg fd Xlddgrfmr 57-amrfogs Ngstgmgj. Kes Wjtgrjgm-dgj wurkg 566= nesfgrgjk eu` Orujkbe-ogj`lrshmujogj kgs Fjstftuts `r Fljgj-ujk Ejogwejktg Ymysfc kgr WjfvgrsfttFjjsnruhc ogorjkgt. Dft Xpurgjoes-Ejebysgogrtgj `r gfjg nrgftg Yebgttg ejEjwgjkujogj ofbt kes Wjtgrjgmdgj fjsgfjgr Mfomtghm-Jfshmg mgutg ebs _gbt-derct`mrgr.

    Ogjutzt wgrkgj kfg vlj FLJFHLJ gjt-wfhcgbtgj Ogrtg fj kgr Wdwgbt`lrshmujo(Etdlspmrgjhmgdfg), kgr Nflblofg, kgr

    Ogshmdehcsstl``- ujk Erldgj`lrshmujoslwfg fjsngsljkgrg euhm ngf kgr Kgtgc-

    tflj vlj vgrnltgjgj ujk og`mrbfhmgjXunstejzgj slwfg kgr ^eudbu`tngr-wehmujo. Dft kfgsgj Dgtmlkgj cjjgj`bhmtfog lroejfshmg Pgrnfjkujogj fjGhmtzgft ogdgssgj wgrkgj. Plr kfgsgrFjjlvetflj wergj `r kfg Wjtgrsuhmujovlj Bu`t, kedft euhm vlj Wdwgbtngbe-stujogj, zgft- ujk clstgjfjtgjsfvg hmg-dfshmg Pgr`emrgj jltwgjkfo, kfg grst fdJehmmfjgfj Grognjfssg bfg`grtgj.

    Kes Plrerbngrogr [gxtfbujtgrjgmdgj Xhmlgbbgr XpfjjfjoOrlup met ogdgfjsed dft kgd Fjstftut `r [gxtfbhmgdfgujk [gxtfbpmysfc fj Klrjnfrj gfj vbbfo jgugs Pgr`emrgjzur _lbbngmejkbujo gjtwfhcgbt. Dft G]Y wfrk kfg vlbbgDeshmfjgjweshmnercgft vlj _lbbg, lmjg kfg sljstnbfhmg Hmblrngbestujo, grzfgbt. G]Y stgmt `r G]-Ylb-butflj, ebsl kgj _go`ebb vlj Xhmekstl``ngbestujo ngfkgr mgrcddbfhmgj _lbbeusrstujo. Ngf kgr Lutkllr-Dgssg fj @rfgkrfhmsme`gj wurkg kfgsg Fjjlvetfljmgugr dft kgd Lutkllr Fjkustry Ewerk >958 fj Olbkeusogzgfhmjgt. Kfg @ehmaury mettg 850 gfjogrgfhmtgGjtwfhcbujogj eus >? Bjkgrj ngurtgfbt.

    HMBL^@^GF EWX KG^ DEXHMFJG

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    26/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58>0

    NFLBLOFG

    _fr gjtkghctgj kgjDehrlstudud bfojejl fj Bfojejl,

    >997 ngshmrfgngj wfr fmj ebs jgug Ert ujk ursprjo-

    bfhm wergj sgfjg Cbgnggfogjshme`tgj r ujs jur gfjg

    bstfog Jgngjgrshmgfjujo, kfg gs ujs grshmwgrtg, fmj zu ujtgrsu-

    hmgj, ngshmrgfnt Ygtgr Bekurjgr vld Fjstftut r Qllblofg. Jehm-

    kgd fmd engr ngwusst wurkg, kess kfg Cbgngdghmejfsdgj kgr

    Ybettwrdgr, engr euhm kfg ejkgrgr [fgrg, nfsmgr bgkfobfhm ngshmrfg-

    ngj wurkgj, gfj orujkbgogjkgs Pgrstjkjfs `r kfg dlbgcubergj

    Orujkbeogj fmrgr @gstmebtgdghmejfsdgj engr gmbgj, gjtshmblss

    gr sfhm, kfg Cbgngdghmejfsdgj kgs Ybettwurds ogjeugr zu uj-

    tgrsuhmgj. Ogrekg fj kgr Dgkfzfj fst dej stjkfo eu` kgr Xu-

    hmg jehm ogwgngcldpetfnbgj Cbgnstl``gj, kfg vlr ebbgd euhm fj

    `guhmtgr Wdognujo `ujctfljfgrgj, grcbrt kgr Qllblog. Ke kfg

    dgfstgj Lroejfsdgj engr jur sgmr cbgfjg Dgjogj kgs Cbgnstl``s

    prlkuzfgrgj, sfjk `r kfg Gjtwfhcbujo nfldfdgtfshmgr Cbgnstl``g

    jgugstg dlbgcubernflblofshmg Dgtmlkgj jltwgjkfo. Kgr Ybett-

    wurdDehrlstudud bfojejlgfojgt sfhm jfhmt jur eu`orujk sgfjgr

    Cbgngdghmejfsdgj sgmr out gr fst euhm gfj mgrvlrreogjkgr Dl-

    kgbblroejfsdus, ngr kgj wfr ngrgfts sgmr vfgb wfssgj, sl Bekur-

    jgr. Kurhm fmrg bejoamrfog @lrshmujoserngft zur Ngshmrgfnujo kgr

    jgugj Ert met kfg Oruppg ud kgj Qllblogj sgmr vfgbg Dgtmlkgj

    zur Wjtgrsuhmujo kgs Ybettwurds gjtwfhcgbt ujk cljjtg sl gr-

    `lborgfhm gfjg @lrshmujos`rkgrujo kgs @ljks zur @rkgrujo kgr

    wfssgjshme`tbfhmgj @lrshmujo (@_@) gfjwgrngj.

    JE[^BFHMGX PL^NFBKDehrlstudud bfojejl gfj vlj Fjjsnruhcgr _fssgjshme`tbgrj gjtkghctgr Ybettwurd

    vgr`ot ngr mgrvlrreogjkg Cbgngdghmejfsdgj. Fj kfgsgr `r kgj _urdbgngjsjltwgjkfogj Gfogjshme`t sgmgj Qllblogj kgr Wjf Fjjsnruhc euhm Yltgjzfeb `r kfg

    Nflcbgnstl``-Gjtwfhcbujo.

    @ltls1 Ngrjmerk Googr/Crfstfej Y`ebbgr (5), Aubfe _ujkgrgr (5), Ejkrges @rfgkbg (>)

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    27/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 >?

    kfo jgu zu nfbkgj. Kurhm kfg Jgunfbkujo kgr Xhmwejzpbettg dft

    eusogshmebtgtgd Ogj cljjtgj wfr sfhmgr sgfj, kess cgfjg gstg kgs

    ngseotgj Yrltgfjs dgmr vlrmejkgj sfjk.

    Kes Grognjfs kfgsgs Pgrsuhms ngsttfotg, kess kes Ogj gfjg wfhm-tfog ^lbbg ngfd Cbgngvlroejo spfgbgj duss, ke kfg [fgrg dft eusog-

    shmebtgtgd Ogj euhm jehm fmrgr vlbbstjkfogj ^gogjgretflj jfhmt

    dgmr fj kgr Beog wergj, sfhm `gstzumebtgj. Jetrbfhm mengj wfr

    mfgr jlhm jfhmt kgj Cbgnstl`` fkgjtfzfgrt, engr wfr obeungj, kess

    gfjgs kfgsgr ;99 fj kgr Xhmwejzrgoflj ectfvgj Ogjg gfj Cejkfket

    `r kgj Cbgnstl`` sgfj wfrk, sl Bekurjgr. Dfttbgrwgfbg mengj kfg

    _fssgjshme`tbgr ngrgfts krgf Pfgrtgb ebbgr ;99 Ogjg ujtgrsuhmt ujk

    rujk >9 Cejkfketgj og`ujkgj, kfg fj kgj Cbgngvlroejo gfjognuj-

    kgj sfjk.

    WJ[G^XWHMWJO FJ CLLYG^E[FLJ

    Fd ^emdgj kgs Yrlagcts, kes jlhm nfs >950 bu`t, wgrkgj kfg _fs-

    sgjshme`tbgr dftmfb`g vlj Ejtfcrpgrj ngstfddgj, fj wgbhmgj Ng-rgfhmgj kgr Qgbbg kfg ngtrg``gjkgj Yrltgfjg ogjeu vlrclddgj.

    _fr prlkuzfgrgj Ejtfcrpgr zu kgj dobfhmgj Yrltgfj-Cejkf-

    ketgj ujk nrfjogj kfgsg fj kfg Xhmwejz-

    pbettg gfj wgfb sfhm kfgsg Ejtfcrpgr

    kejj ej kes Yrltgfj ejmg`tgj, sgmgj wfr

    sgmr out, fj wgbhmgd [gfb kgr Qgbbg gs

    bfgot, grbutgrt Bekurjgr.

    Fj Cllpgretflj dft Mgrngrt Bfjkjgr vlj

    kgr Dgkfzfjfshmgj Wjfvgrsftt Fjjsnruhc

    wlbbgj kfg Qllblogj kejj euhm dfttgbs

    Dessgjspgctrlsclpfg ujtgrsuhmgj, wfg

    kfg gfjzgbjgj Yrltgfjg eu`ogneut sfjk

    ujk ln kfgsg dobfhmgrwgfsg dlkfzfgrtsfjk. Wjsgr Qfgb fst, kfg Cejkfketgj `r

    kgj Cbgnstl`` ujk kgj Blsbsgstl`` zu j-

    kgj ujk gfj Dlkgbb vlrzushmbeogj, kes

    kgj Yrlzgss kgs Cbgngjs ujk Blsbsgjs

    grcbrt, sl Ygtgr Bekurjgr. Eu` kfgsgd

    _fssgj nesfgrgjk, cjjtg dej kejj gfjgj

    nfldfdgtfshmgj Cbgnstl`` grzguogj. Kes

    wfrk engr fd ^emdgj ujsgrgs krgfamrfogj

    Yrlagctgs jfhmt zu shme``gj sgfj fj gfjgd

    @lbogprlagct mebtg fhm gs engr `r kurhmeus

    dobfhm, gfjgj ogwgngcldpetfnbgj Cbgn-

    stl`` zu prlkuzfgrgj. sr

    NFLBLOFG

    @GX[MEB[GJ WJK BLXBEXXGJ

    _fr wfssgj eus ujsgrgr Plrerngft, kess kfg Cbgnglroejg kgs Ybett-

    wurds fj kgr Xhmwejzpbettg ejogsfgkgbt sfjk. Mfgr bfgogj mu`gf-

    sgj`rdfo hfrhe 589 kfgsgr Cbgnglroejg, grcbrt Ygtgr Bekurjgr.

    Kfgsg ngstgmgj agwgfbs eus krgf Qgbbgj1 Gfjg dlkfzfgrtg Meutzgb-bg udshmbfgt kengf gfjg Qgbbg, kfg kgj Cbgnstl`` ensljkgrt ujk

    gfjg Qgbbg, kfg gfjgj Blsbsgstl`` eusstt. Kgjj jgngj kgj ou-

    tgj Cbgnggfogjshme`tgj, kfg gs kgd Ybettwurd grst grdobfhmgj,

    zwfshmgj kgj Xejkcrjgrj fj kgr _essgrbfjfg zu bgngj, vgr`ogj

    kfgsg euhm ngr gfjgj mgrvlrreogjkgj Blsbsgdghmejfsdus. Wj-

    sgrg Xtukfgj zgfotgj, kess kgr Ybettwurd sfhm fjjgrmebn vlj Xg-

    cujkgjnruhmtgfbgj bsgj cejj. Kfgsg Gfogjshme`t, sfhm fjjgrmebn

    curzgr Qgft fd _essgr `gstmebtgj ujk wfgkgr bsgj zu cjjgj,

    dehmt gs r kfg _fssgjshme`tbgr ngsljkgrs fjtgrgssejt, sfhm jmgr

    kedft zu ngshm`tfogj. Wjsgr Qfgb fst gs, mgreuszujkgj, wgbhmg

    Xtl``g kgr _urd eus sgfjgj Cbgng- ujk Blsbsgzgbbgj eusstt,

    sl Bekurjgr.

    Ke eu`orujk kgr ogrfjogj Org kgs _urds vlj rujk gfjgdDfbbfdgtgr gfjg nflhmgdfshmg Wjtgrsuhmujo kgr Xtl``g ujdobfhm

    fst, ogmt kgr Qllblog dft sgfjgd [ged gfjgj ejkgrgj _go1 Eu`-

    orujk ujsgrgr ud`essgjkgj Plrujtgrsuhmujogj cgjjgj wfr kes

    Ogjdetgrfeb kgs Ybettwurds ujk wfssgj eus nflfj`lrdetfshmgj

    Xgqugjzfgrujogj, wgbhmg Ogjg eusshmbfgbfhm fj sgfjgr Xhmwejz-

    pbettg ectfv sfjk, sl kgr Qllblog. Xl grmfgbtgj kfg _fssgjshme`tbgr

    gfjg Bfstg vlj ;99 Ogjgj. Dftmfb`g wgftgrgr Xhrggjfjo-Dgtmlkgj

    cljjtgj Bekurjgr ujk sgfj [ged euhm mgreusjkgj, wgbhmg kfg-

    sgr Ogjg ngfd Cbgngvlroejo ejogshmebtgt sfjk. Wd kfg @ujctflj

    kgr gfjzgbjgj Ogjg zu ngstfddgj, sfjk wfr kgrzgft kengf, kfg-

    sg dfttgbs gfjgr wgftgrgj dlbgcubernflblofshmgj Dgtmlkg kgr

    ^JE-Fjtgr`grgjz euszushmebtgj, grcbrt Bekurjgr. _gjj wfr

    kgj G``gct gfjgs kgectfvfgrtgj Ogjs sgmgj, grmebtgj wfr gfj ngssg-rgs Pgrstjkjfs sgfjgr @ujctflj. Xl fkgjtfzfgrtgj kfg @lrshmgr

    gfj Ogj, kes euhm fj kgr dgjshmbfhmgj Meut gfjg lbbg spfgbt. Ke-

    ngf mejkgbt gs sfhm ud gfj Jgtzwgrc-Dl-

    bgcb fj kgr Qgbbg, kes Cr`tg vlj eugj

    enbgftgt zud Ngfspfgb, wgjj dej kerej

    zfgmt, ngshmrgfnt Bekurjgr1 Kfgsgbng

    @ujctflj shmgfjt gs euhm ngfd _urd zu

    mengj.

    Wd kfgs zu ngbgogj, kgectfvfgrtgj kfg

    Qllblogj kfgsgs Ogj ngfd Ybettwurd

    dfttgbs ^JE-Fjtgr`grgjz. Wd dobfhmst

    ogjeug Grognjfssg zu grmebtgj, ngkfgjtgj

    sfg sfhm gfjgr wgftgrgj Gfogjshme`t kgsDehrlstudud bfojejl 1 sgfjgr ^gogjgre-

    tfljs`mfocgft. _gjj dej gfj Ogj, kes

    `r kfg Nfbkujo gfjgs ngstfddtgj Yrltgfjs

    wfhmtfo fst, kgectfvfgrt, cejj gs jetrbfhm

    sgfj, kess kfgsgs jlhm fd Lroejfsdus

    vlrmejkgj fst, grcbrt Bekurjgr kfg Mg-

    reus`lrkgrujo. Wd kfgs euszushmbfggj,

    mengj wfr kfg Xhmwejzpbettg kgr _rdgr

    edputfgrt ujk grst kejj kes Ogj eusog-

    shmebtgt. Kgr Ybettwurd fst jehm gfjgr

    Edputetflj fj kgr Beog, sfhm fjjgrmebn

    vlj rujk zwgf _lhmgj wfgkgr vlbbstj-

    Kfg rujk gfj Dfbbfdg-tgr orlg YbettwurdertDehrlstudud bfojejlmet mgrvlrreogjkgCbgnggfogjshme`tgjujk vgr`ot ngr 589Cbgnglroejg fdNfbk dfttgbs ^estgr-gbgctrljgjdfcrlsclpvgrorgrt.

    DEH^LX[WDWD BFOJEJL

    Ygtgr Bekurjgr (ognlrgj560? fj Fjjsnruhc) fst

    Wjfvgrsfttsessfstgjt ed Fjstftut`r Qllblofg kgr WjfvgrsfttFjjsnruhc. Gr stukfgrtg Nflblofgej kgr Wjfvgrsftt Fjjsnruhcujk prldlvfgrtg mfgr 5666 fjQllblofg. Plj >99> nfs >997enslbvfgrtg gr gfj EYE^[ @gbblw-smfp fj kgj WXE ujk fj Aepej.

    QW^ YG^XLJ

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    28/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58>=

    CW^QDGBKWJOGJ

    _FG _LBCGJ GJ[X[GMGJFjjsnruhcgr Fljgjpmysfcgr dgssgj grstdebs ^lbbg

    vlj Dljltgrpgjgj.

    _ gr fj gfjgd Je-kgbwebk spezfgrgjogmt, cgjjt kgjtypfshmgj Ogruhm kgr Dljl-tgrpgjg. Kfgsg vlj Y`bejzgjgdfttfgrtgj Clmbgjwessgrstl``gtreogj zur Jgunfbkujo vljYertfcgbj fj kgr Etdlspmrg

    ngf. Kes mengj _fssgjshme`tbgr

    ngfd Orlgxpgrfdgjt HBLWKed gurlpfshmgj Cgrj`lr-shmujoszgjtrud HG^J grst-debs fd Benlr jehmogwfgsgj.Dft gfjgr eusogcbogbtgj Dgss-tghmjfc cljjtgj Fljgjpmysfcgrkgr Wjfvgrsftt Fjjsnruhc kezu

    ngftreogj. Kfgsgs ^gsubtet gr-beunt gfj ngssgrgs Pgrstjkjfs

    agjgr Plrojog, kfg eu` dlbg-

    cubergr Gngjg ngf kgr Gjtstg-mujo vlj _lbcgj fj kgr Et-dlspmrg enbeu`gj.

    _es ngf kgr Jgunfbkujo vljYertfcgbj ogjeu pessfgrt, fst

    nfsmgr wgftogmgjk ujgr`lrshmt.Kfg ajostgj gsubtetg zgfogjbeut kgj @lrshmgrj grstdebs,kess vld Dgjshmgj vgrur-

    sehmtg Xhmwg`gbsurgdlbgcbgujk lxfkfgrtg, lroejfshmg Dl-bgcbg eus jetrbfhmgj Uugbbgj,wfg Dljltgrpgjg vlj Jekgb-wbkgrj, zuseddgj zur Jgu-

    nfbkujo vlj Yertfcgbj fj kgrEtdlspmrg `mrgj cjjgj.

    Gfjg j`zgmjcpog Orup-pg ujtgr Bgftujo vlj ErdfjMejsgb vld Fjstftut `r Fljgj-

    pmysfc ujk Ejogwejktg Ymy-sfc met fj kgr Egrlslbceddgrkgs HG^J kezu Yfjejgkflb og-dgssgj. Kes fst gfj Lxfketfljs-prlkuct kfgsgr Dljltgrpgjg,kes jehm wgftgrgr Lxfketfljogdgfjsed dft Xhmwg`gbsu-rgdlbgcbgj Dlbgcbhbustgr

    nfbkgt. Kfgsgr grstg Jehmwgfsfd Benlr ngsttfot eu` dlbg-

    cubergr Gngjg kfg Grognjfssggfjgr Bejozgftstukfg zur Gdfs-sflj vlj Dljltgrpgjgj eus

    nlrgebgj Jekgbwbkgrj, kfgfd jjfshmgj Myytfb kurhm-og`mrt wlrkgj wer.

    Ebb kfgsg Plrojog fj kgrEtdlspmrg wurkgj fj kgr Eg-rlslbceddgr ed HG^J sfdu-bfgrt. Gfjg kgr kengf gfjogsgtz-tgj Xhmbssgbtghmjfcgj fst kesmlhmgdpjkbfhmg Dgssvgr`em-rgj Y[^-[L@-DX. Kfgsgs cejj

    wfjzfostg Dgjogj lroejfshmgrXpurgjstl``g fj Ghmtzgft fj kgrCeddgrbu`t dgssgj. Gs wurkgvld Fjstftut `r Fljgjpmysfcujk Ejogwejktg Ymysfc kgrWjfvgrsftt Fjjsnruhc fj gj-ogr Quseddgjerngft dft kgdXpfj-l``-Wjtgrjgmdgj FljfhljEjebytfc gjtwfhcgbt ujk wfrk`r kfg Gxpgrfdgjtg ed HG^Jbeu`gjk wgftgr vgr`gfjgrt.

    OGDGFJXEDX[^CG^

    K fg Xtrcg kgr dlkgrjgjOrujkbeogj- ujk Ejog-wejktgj _fssgjshme`t bfgot jfhmtfj kgj Gfjzgbkfszfpbfjgj, sljkgrjfj fjtgr- ujk trejskfszfpbfjrgrCllpgretflj. Wjtgr kfgsgd Og-sfhmtspujct wurkg fj Nlzgj kgr gr-stg Gurgofl ^gsgerhm HllpgretfljKey enogmebtgj. Kfg Pgrejsteb-tujo cjp`t ej kfg Pgrgfjnerujovlj Ebpnehm ej, zu gfjgr gjogrgjQuseddgjerngft kgr krgf Wjf-vgrsfttgj vlj Fjjsnruhc, Nlzgjujk [rfgjt, udrfss Xtg`ej Qgrng,Yrlrgctlr `r @lrshmujo ej kgr

    @rgfgj Wjfvgrsftt Nlzgj (fd Nfbkrghmts), kfgsg grstg ogdgfjsedg@lrshmujosvgrejstebtujo. Kfgsgcejj ebs Fjftfebzjkujo `r jgugCllpgretfljgj ujk kfg Pgrwfrcbf-hmujo ogdgfjsedgr @lrshmujos-fkggj kgr krgf Wjfvgrsfttgj ogbtgj.Kemgr ngtljtg Xenfjg Xhmfjkbgr,Pfzgrgctlrfj `r @lrshmujo kgr WjfFjjsnruhc, euhm dft Nbfhc eu` gu-rlpfshmg @rkgrprloreddg1 _frwlbbgj Cllpgretfljgj zwfshmgjkgj krgf Wjfvgrsfttgj fjftffgrgj,

    ke kfgsg vlr ebbgd fd Mfjnbfhc eu`kes jhmstg GW-Yrloredd Mlrf-zlj >9>9 vlj Ngkgutujo sfjk.Ejogsprlhmgjg [mgdgjngrgfhmgwergj kfg Ogfstgs-, Xlzfeb-, Jetur-ujk Fjogjfgurwfssgjshme`tgj slwfgkfg cljldfg. Ebs Wjfvgrsfttgjdssgj wfr gfjg crftfshmg Dessggrrgfhmgj, ud fd _gttngwgrn dftsgmr orlgj Wjfvgrsfttgj fj @lr-shmujosjgtzwgrcgj ngstgmgj zucjjgj, sl Ebgssejkrl Uuettrljg,Yrlrgctlr kgr Wjfvgrsftt [rfgjt.

    _E^WD CLLYG^FG^GJ _F^7. Ajjgr >95;Hljorgss Fjjsnruhc

    Gfjbess1 >9199 Wmr

    Ngofjj1 >5199 Wmr

    Engjkcbgfkujo vgrp`bfhmtgjk!

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    30/52

    zucuj`t`lrshmujo9>5889

    E^HMF[GC[W^

    @ltls1 Ejkrges @rfgkbg (5), Ygtgr Plboogr (5)

    Kfg uturfstfshmg @fet-[eobfgrl-[ejcstgbbg wurkg vlj Ofusgppg

    Ygttezzf gjtwlr`gj ujk 568=vlbbgjkgt. Xfg fst kes wlmb ng-cejjtgstg Ognukg fj Esdere.

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    31/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 85

    E^HMF[GC[W^

    D

    ljkjg Ert-Khl-Cfjls, uturfstfshm-ogrekbfjfog Fjkus-

    trfg-Neutgj ujk evejtoerkfstfshmg Ner-Fjtgrfgurs eus kgr

    ftebfgjfshmgj Clbljfebzgft gfj Erhmftgcturauwgb, wfggfjog`rlrgj fjdfttgj kgr Meuptstekt gfjgs nfttgrerdgj, vld Nr-

    ogrcrfgo grshmttgrtgj e`rfcejfshmgj Xteetgs1 Xl zgfotgj kfg Gjtkg-

    hcgr kgs dlkgrjfstfshmgj Esdere fj kgj 5669gr Aemrgj fj fmrgj

    Eusstgbbujogj ujk Yunbfcetfljgj kfg Xtekt kgr _gbt``gjtbfhmcgft.

    Kemfjtgr stejkgj slwlmb grftrgfshmg ebs euhm fjtgrjetfljebg Ngd-

    mujogj, gfjgs kgr wgbtwgft ortgj grmebtgjgj dlkgrjfstfshmgj

    Erhmftgctur-Gjsgdnbgs zud WJGXHL-_gbtcubturgrng zu grmgngj

    ujk kes 5668 ujenmjofo ogwlrkgjg Grftrge tlurfstfshm jehm eugj

    zu ``jgj. Kfg dfbfterfstfshmg ^gofgrujo stlpptg kejj engr enrupt

    fjtgrjetfljebg Cljsgrvfgrujos- ujk Gjtwfhcbujosmfb`g-Yrloreddg

    ujk ofjo eu` Fslbetfljscurs. Xgft ke-

    debs ofnt gs ceud dgmr Detgrfeb ujk

    @lrshmujogj eus ujk ngr Esdere,seot Kr. Ygtgr Plboogr, Dfterngftgr ngf

    Wjfv.-Yrl`. Nert Blltsde ed Bgmrstumb

    `r Erhmftgcturtmglrfg. Plboogr fst dft

    kgr gfjsgftfogj Kerstgbbujo vlj Esdere

    ebs `rlzgj hfty jfhmt oejz gfjvgrstej-

    kgj. Fd emdgj kgs vlj Nert Blltsde

    cllrkfjfgrtgj @_@-Yrlagcts [mg Xbgg-

    pfjo Ngeuty strgngj kfg Fjjsnruhcgr

    Erhmftgcturtmglrgtfcgr gfjg wgsgjtbfhm

    vfgbshmfhmtfogrg Ngtrehmtujo kgr Xtekt

    ej, kfg kfg Ygrspgctfvg kgr Ngvbcg-

    rujo, engr euhm kgs l`zfgbbgj Grftrge

    dftgfjngzfgmgj slbb. Kgjj fd Ogogj-setz zu ejkgrgj gmgdebfogj Clbljfeb-

    steetgj ngtrehmtgt dej fj Grftrge kes

    erhmftgctljfshmg ujk cubturgbbg Grng

    kgr ftebfgjfshmgj @rgdkmgrrshme`t ebs

    [gfb kgr jetfljebgj Fkgjtftt, vgrsuhmt

    kfg wfhmtfostgj mfstlrfshmgj Ognukg

    fjstejk zu mebtgj, pgot kgj Nerngsuhm

    ujk kfg Yessgoofete fd emdgj kgr gf-

    ogjgj Cubtur.

    _mrgjk fj Esdere gfjfog Ognukg

    tetshmbfhm fj outgd Qustejk sfjk, vgr-

    `ebbgj ejkgrg eu`orujk kgs vgrsfgotgj

    Ogbkussgs eus kgd Eusbejk. Yebezzf wgrkgj vlj erdgj Bgutgj

    ngwlmjt, Fdprlvfsetflj ogmrt zud Xtektnfbk. Kfg Kerstgbbujo kgr

    og`rlrgjgj Xtekt trf``t jur tgfbwgfsg zu. Ebs dej sfhm fj kgj 69grjdft Esdere ngshm`tfotg, wurkg kgr gurlpfshmg Espgct ngtljt, dej

    stfbfsfgrtg kfg Xtekt ebs sfhmgrgs ujk seungrgs urnejgs Fkybb, kes sfhm

    vlj ejkgrgj e`rfcejfshmgj Xtktgj ujtgrshmgfkgt. Wjs ogmt gs fd

    Yrlagct kerud, kes gfjsgftfog Nfbk vlj Esdere zu clrrfofgrgj ujk

    vgrshmfgkgjg Xtretgofgj eu`zuzgfogj, wfg sfhm kfg Grftrggr kfgsgj

    stktfshmgj ^eud ejoggfojgt mengj, ngshmrgfnt Ygtgr Plboogr gfj

    wgsgjtbfhmgs Plrmengj fd emdgj kgs Yrlagcts, kes sfhm slwlmb fj

    sgfj gfogjgs Xpgzfebognfgt, Erhmftgctur ujk Dforetflj, ebs euhm fj

    kgj stktgneubfhmgj Xhmwgrpujct kgs Bgmrstumbs `r Erhmftgctur-

    tmglrfg fjmebtbfhm gfj`ot.

    OG^EKBFJFOCGF[

    Gfj shmjgs Ngfspfgb ke`r, wfg ujtgr-shmfgkbfhm sfhm kfg Grftrggr kfg vlj Ftebf-

    gjgrj r Ftebfgjgr grrfhmtgtgj Ognukg

    ejgfojgj, sfjk fj kgj Euogj kgr _fs-

    sgjshme`tbgr kfg Ners vlj Esdere, vlj

    kgjgj vfgbg fd Xtfbg kgs ftebfgjfshmgj

    ^etfljebfsdus gfjogrfhmtgt sfjk. Gfjfog

    kfgsgr Ners, wfg zud Ngfspfgb kfg ng-

    rmdtg Ner Hrfspf, wgrkgj vld Xteet

    grmebtgj. Dej eroudgjtfgrt, kess kfg

    Ogrekbfjfocgft ujk kfg purfstfshmgj

    @lrdgj kfg Gfogjshme`tgj kgr grft-

    rgfshmgj Jetflj wfkgrspfgogbj, grcbrt

    Plboogr. Xfg wgrkgj ebs jetfljebgsXydnlb ogp`bgot ujk mlhmogmebtgj.

    Eu` kgr ejkgrgj Xgftg ofnt gs euhm vfgbg

    e`rfcejfsfgrtg Ners, kfg jfhmt rgsteurfgrt

    wurkgj, fj kgr Nercubtur engr gngjsl

    gfjg wfhmtfog lbbg spfgbgj.

    Euhm fj ejkgrgj stktgneubfhmgj

    Cljtgxtgj ngkfgjt sfhm kfg grftrgfshmg

    ^gofgrujo kgr clbljfebgj Pgroejogj-

    mgft. Xl wurkgj fd Quog vlj Crfgogj

    KFG XHMBE@GJKGXHMJG

    Grftrges Meuptstekt Esdere ujk fmr gfjzfoertfogs clbljfebgsErhmftgcturgrng duss dej eus vfgbgj Ygrspgctfvgj ngtrehmtgj, ud gfj

    ekquetgs Ogsedtnfbk zu ngclddgj.

    Ed Bgmrstumb `r Erhmftgcturtmglrfg (Bgftgr NertBlltsde, rg.) wfrk u.e. urnejg Erhmftgctur ebscubturgbbgr Euskruhc gr`lrshmt. Gs gjtstejkgjngrgfts zembrgfhmg Kfpblderngftgj ujk Kfssgr-tetfljgj, kerujtgr euhm kfg vlj Ygtgr Plboogrzud [mgde Dforetflj ujk Xtekt. Kgr ognrtfogXktfrlbgr stukfgrtg Ymfblslpmfg, Ogshmfhmtg,Erhmftgctur ujk Cujstogshmfhmtg ej kgr Wjfvgr-sftt Fjjsnruhc ujk fst eu`orujk sgfjgr Gxpgrtfsgdeognbfhm `r kes Esdere-Yrlagct vgrejtwlrt-bfhm. www.txt.erhmftgcturtmglrfg.gu

    X[K[G@L^XHMG^

    Qustzbfhmgs Detgrfeb jkgj Xfg eu`www.ufnc.eh.et/`lrshmujo/deoezfj/55/

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    32/52

    zucuj`t`lrshmujo9>588>

    E^HMF[GC[W^

    ujk Orgjzcljfctgj kfg Deugrj fj ujk ud kfg Xtekt fddgr mmgr.

    Kfg Mmg kgr Deugrj fst fj `eshmfstfshmgj Neuogsgtzgj ogrgogbt.

    Ngf kgr Grmmujo ngru`t dej sfhm eu` kfgsg. Fj _emrmgft ogmt gs

    mfgr ud kfg Cljtrlbbg vlj ^eud, ngf kgr dej gfj`ehm vlrmejkgjg

    ^gogbujogj fdpbgdgjtfgrt, ejstett jgug zu dehmgj, grbutgrt YgtgrPlboogr. Gr wfbb fj kgr jhmstgj Yrlagctpmesg, fjsngsljkgrg kurhm

    Fjtgrvfgws ujk Ogsprhmg, wgftgrg Ejgfojujosstretgofgj jkgj

    ujk ngorjkgj. Kes Esdere-Yrlagct gjtwfhcgbt sfhm engr beu`gjk

    wgftgr, `rgut sfhm Plboogr, kgd gs fd Quog sgfjgr Plrlrtrghmgrhmgj

    fd Drz ogbujogj fst, Quoejo zud Erhmfv kgr Xtekt zu grbejogj

    ujk gfjg Cllpgretflj zu fjftffgrgj wes ejogsfhmts kgr plbftfshmgj

    Xftuetflj fj Grftrge gfjfogs ej @fjogrspftzgjog`mb gr`lrkgrtg. Fd

    Erhmfv bfgogj u.e. Lrfofjebpbjg eus kgj Aemrgj 5687 nfs 56;5, ebs

    ftebfgjfshmg Erhmftgctgj ujtgr kgd `eshmfstfshmgj ^gofdg Dusslbfjfs

    ngr ;99 Neutgj fj Esdere grrfhmtgtgj. Fj kgj clddgjkgj Aemrgj

    wlbbgj wfr kfgsg wgrtvlbbgj Erhmfvngstjkg dft gfjgd Xpgzfeb-

    shejjgr kgr Wjfvgrsftt Fjjsnruhc kfoftebfsfgrgj ujk gfjgr wgftgrgj

    @lrshmujo zuojobfhm dehmgj, ngrfhmtgt Blltsde ujk strgfhmt kfgNgkgutujo kgr Ngstjkg mgrvlr. Gs ofnt zwer gfj fjtgrgssejtgs Er-

    hmfv fj ^ld, klrt `gmbgj engr vfgbg Detgrfebfgj eus kgr Qgft Dusslbf-

    jfs. Kfg Ybjg cldnfjfgrt dft gfjgr kgtefbbfgrtgj Ngstejkseu`jemdg

    kgs ectugbbgj Qustejks slbbgj fj kgj clddgjkgj Aemrgj dft kezu

    ngftreogj, zu vgrstgmgj, wes sfhm fd mfstlrfshmgj Esdere tetshmbfhm

    vgrjkgrt met. g`

    @ltls1 Ygtgr Plboogr (;)

    Grftrge, kgr sgft 5668 gfogjstjkfog e`rfcejfshmg Xteet ed^ltgj Dggr, nbfhct eu` gfjg bejog Ogshmfhmtg kgr @rgdkmgrr-shme`tgj zurhc. Gs wer u.e. ngr 899 Aemrg gfjg Clbljfg kgsLsdejfshmgj ^gfhms, engr euhm kes ngjehmtnertg tmflpfgjmgrrshmtg fd Beu`g kgr Ogshmfhmtg fddgr wfgkgr ngr kes Og-nfgt. Eugrkgd progjk wer kfg curzg Ymesg ujtgr ftebfgjfshmgrMgrrshme`t.

    5=69wurkg Grftrge ftebfgjfshmg Clbljfg, ngrgfts kedebs `rkgrtgdej kfg Gfjwejkgrujo vlj Ftebfgjgrj.5687dehmtg Dusslbfjf Esdere zur Eusoejosnesfs `r kgj

    tmflpfgj-Crfgo. Qgftwgfsg wergj nfs zu 799.999 ftebfg-jfshmg Xlbketgj fj Grftrge stetfljfgrt.

    5680Jehm kgd tmflpfgjcrfgo wurkg Grftrge vlj Dusslbfjfebs Yrlvfjz fj kes jgu ogorjkgtg Ftebfgjfshm-Lste`rfcegfjogobfgkgrt.

    56;5gjkgtg kfg ftebfgjfshmg Clbljfebmgrrshme`t. Grftrge wurkgujtgr nrftfshmgs Yrltgctlret ogstgbbt. Jehm kgd Qwgftgj_gbtcrfgo wurkg Grftrge eutljldgr [gfb kgs Cefsgrrgfhmstmflpfgj.

    5605Jehmkgd kgr tmflpfshmg Cefsgr kfg plbftfshmgj ^ghmtg

    kgr grftrgfshmgj Ngvbcgrujo suczgssfvg gfjogshmrjctmettg, ngoejj kgr 89 Aemrg keugrjkg grftrgfshmg Wjen-mjofocgftscrfgo.

    5665gjkgtg kgr Wjenmjofocgftscrfgo dft kgd Xfgo kgr Grft-rgfshmgj Plbcsng rgfujos`rljt.

    5668wurkg Grftrge jehm gfjgr WJ-ngrwehmtgj Plbcsenstfd-dujo l`stzfgbb `r ujenmjofo grcbrt. Yrsfkgjt ujk^gofgrujoshmg` fst sgftmgr Fseyes E`gwgrcf. L`stzfgbb ngsftztGrftrge gfjg kgdlcretfshmg Pgr`essujo, kes prsfkfebgGfjpertgfgjsystgd ujk kgr dfbfterfstfshmg ^gofgrujosstfbmjgbj dgmr gfjgr Dfbftrkfctetur.

    566=nfs >999 ced gs eu`orujk vlj Orgjzstrgftfocgftgj zugfjgd Crfgo zwfshmgj Grftrge ujk tmflpfgj.

    G^F[^GE1 OGXHMFHM[G KG^(@^GDK)MG^^XHME@[GJ

    [ejcstgbbg dft kgd Eussgmgj gfjgs W-Nllts, Ognukg fd Xtfb kgsftebfgjfshmgj ^etfljebfsdus, Ner fj Esdere (vlj lngj)

    Ybejklcudgjt eus kgd Neuerhmfv vlj Esdere

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    33/52

    zucuj`t`lrshmujo9>58 88

    DFJG^EBLOFG

    @ltls1 Mejjgs Crogr (8)

    K fg ngsljkgrs ngf [lurgjogmgrj ngbfgntg ujk kurhm kgj[ruppgjnujospbetz kgs stgrrgfhmfshmgj Nujkgsmggrsngrrgofljeb ngcejjtg _ettgjgr Bfzud fd Ngzfrc Fjjs-nruhc-Bejk fst ngrgfts sgft dgmrgrgj Aemrgj fddgr wfgkgr Xhmeu-pbetz vlj @lrshmujoserngftgj kgs Fjstftuts `r Dfjgreblofg ujk Yg-trlorepmfg kgr Wjf Fjjsnruhc. Qfgb fst gfjg kgtefbbfgrtg Gr`essujo kgrklrtfogj oglblofshmgj ujk pgtrlblofshmgj Ngkfjoujogj. Fd Quogkfgsgr Wjtgrsuhmujogj, kfg ujtgr ejkgrgd euhm vlj Xtukfgrgjkgjvlrogjlddgj wurkgj, gr`lbotgj Gjtjemdgj vlj Ogstgfjsprlngj,gfjg kevlj eus gfjgd Uuerzft fj @lrd gfjgr Ogstgfjsrfppg jemg kgsslogjejjtgj Xte``gbsggs. Plj kfgsgr Yrlng mengj wfr Kjjshmbf``g,

    gtwe >9 Dfcrldgtgr kfhcg Xhmgfngj, grstgbbt ujk sfg dfttgbs gfjgrhmgdfshmgj Ejebysg eu` fmrg gjtmebtgjgj Dfjgrebg ujtgrsuhmt, gr-cbrt kgr Ygtrlblog Ygtgr [rlppgr, kgr sfhm dft kgr Gjtstgmujosog-shmfhmtg vlj Ogstgfjgj ng`esst.

    OG_FXXMGF[ EW@ KGJ Q_GF[GJ NBFHC

    Kgj gjtshmgfkgjkgj Mfjwgfs nrehmtgj bgtztbfhm wgftgrg Wjtgrsu-hmujogj, kfg ed Yeub-Xhmgrrgr-Fjstftut, gfjgr Orl`lrshmujosgfj-rfhmtujo fj kgr Xhmwgfz, kurhmog`mrt wurkgj. Gfjgs kgr fj kgrOgstgfjsprlng gjtkghctgj Dfjgrebg wer zwer ngcejjt, engr nfsmgrjfhmt jmgr ngshmrfgngj. _fr mengj ujs kemgr `r gfjg kgtefbbfgrtgrgWjtgrsuhmujosdgtmlkg dfttgbs gfjgr ^jtogjstructurejebysg gjt-shmfgkgj, sl kfg Dfjgreblogj Mejjgs Crogr ujk Plbcgr Cembgj-

    ngro, kgrgj @lrshmujosshmwgrpujct fd Ngrgfhm Crfstebblorepmfgbfgot. Kfg Gfjwfrcujo stercgr ^jtogjstrembujo grdobfhmt gfjgCbessf`zfgrujo kgs Detgrfebs, kfg ngr gfjg hmgdfshmg Ngshmrgfnujo

    mfjeusogmt ujk ^hcshmbssg eu` kfg Crfstebbstructur zubsst. GfjEnobgfhm dft kgr Ketgjnejc ebbgr ngcejjtgj Dfjgrebg nrehmtg kejjkfg Ogwfssmgft1 Kfg @lrshmgr mettgj gfj jgugs Dfjgreb gjtkghct.

    JEDGJXOGNG^FJ X[EK[ FJJXN^WHC

    Kgr Fjjsnruhcft, kgr fj kgj Ogstgfjsprlngj dft gfjgr Org vlj nfszu 579 Dfcrldgtgr eu`tret, fst gfj Dejoejsfbfcet, kes mfjsfhmtbfhmsgfjgr hmgdfshmgj Gfogjshme`tgj gfjg orlg mjbfhmcgft zu nfsmgr

    ngcejjtgj Dfjgrebgj met. Dfjgrebg kfgsgr Ert sfjk mu`o fj Uuer-zftgj ejzutrg``gj ujk wurkgj tgfbwgfsg jlhm jfhmt fd Kgtefb uj-tgrsuhmt. Gs fst kemgr jfhmt euszushmbfggj, kess kgr Fjjsnruhcftej vfgbgj ejkgrgj Lrtgj kgr Grkg gjtwgkgr jlhm jfhmt og`ujkgjlkgr r gfj ejkgrgs Dfjgreb ogmebtgj wurkg, vgrkgutbfhmt MejjgsCrogr. _frk gfj jehmwgfsbfhm nfsmgr ujngcejjtgs Dfjgreb ngshmrfg-

    ngj, mengj kfg Gjtkghcgr kes ghmt, kfg Ngzgfhmjujo ke`r vlr-zushmbeogj. Ngf kgr Fjtgrjetfljebgj Dfjgreblofshmgj Pgrgfjfoujowgrkgj amrbfhm gtwe 599 jgug Ejtrog eu` Ejgrcgjjujo gfjgs jgu-gjtkghctgj Dfjgrebs ogstgbbt. Kgr Orltgfb steddt engr eus sgmr en-ogbgogjgj, oglblofshm gxtrgdgj Ognfgtgj wfg gtwe Xfnfrfgj, grcbrt[rlppgr. Fj kgj out ujtgrsuhmtgj Ebpgj fst gfjg Jgugjtkghcujogmgr gfjg Xgbtgjmgft. dn

    JGWGX DFJG^EB@lrshmgrj kgr Wjfvgrsftt Fjjsnruhc fst gs ogbujogj, fj gfjgd Ogstgfj eus kgr _ettgjgr

    Bfzud gfj nfsmgr ujngcejjtgs Dfjgreb jehmzuwgfsgj.

    Kes gtwe zwgf Dgtgr orlg Ogstgfj, fj kgd kgrFjjsnruhcft jehmogwfgsgj wgrkgj cljjtg (bf.), gfjCrfstebbstructurdlkgbb kgs Fjjsnruhcft dft XfL;-[gtreg-

    kgrj ujk DjL0-Lctegkgrj (l.) ujk gfjg gbgctrljgj-dfcrlsclpfshmg Eu`jemdg kgs Kjjshmbf``s, wgbhmgkfg Dfjgrebg Fjjsnruhcft (Fnc), [gpmrlft ([gpm), Cebzft(Hh) ujk @rfgkgbft (@rfgk) zgfot (u.).

  • 7/22/2019 Forschungsmagazin der Universitt Innsbruck - 02/2013

    34/52

    zucuj`t`lrshmujo9>588;

    DGKFQFJ

    @ltls1 Ejkrges @rfgkbg (>)

    AWJON^WJJGJ@EX[GJ58 87

    DGKFQFJ

    K ess @estgj ogsujk fst, wusstgj shmljkfg ebtgj oyptgr, ujk ebbg _gbtrgbf-ofljgj cgjjgj @estgjzgftgj fj fmrgdAemrgscebgjkgr. Euhm wgjj kfg Mfjtgrorjkg

    kgr rgkuzfgrtgj Ceblrfgjeu`jemdg kedebs ujng-cejjt wergj, ngsttfogj jgugstg Wjtgrsuhmujogjkfgsg ebtg Plbcswgfsmgft. [gsts ej Dusgj mengjogzgfot, kess sfg ngf gfjgr >9- nfs ;9-prlzgjtfogj^gstrfctflj fmrgr Ceblrfgjzu`umr lmjg Wjtgrgr-jmrujo wgsgjtbfhm bjogr bgngj1 Fmrg dexfdebgBgngjsspejjg grmmt sfhm kekurhm vlj kurhm-shmjfttbfhm zwgfgfjmebn Aemrgj eu` vfgr Aemrg,

    ngshmrgfnt _grjgr Qwgrshmcg vld @lrshmujos-fjstftut `r Nfldgkfzfjfshmg Ebtgrjs`lrshmujo gfjYmjldgj, kes fj kgr _fssgjshme`t ngrgfts sgft 89

    Aemrgj gr`lrshmt wfrk1 kfg ceblrfshmg ^gstrfctflj.

    EB[G^JKG QGBBGJ

    Lroejfsdgj ebtgrj, wgfb kfg Qgbbgj fd Ogwgngujk fj kgj Lroejgj ebtgrj ceblrfshmg gstrfctf-lj shmgfjt kfgsgj Ebtgrujosprlzgss kgr Qgbbgj zuvgrzogrj, wgf Qwgrshmcg. Bejog vgrstejkdej jfhmt, werud kes`ujctfljfgrt, engr mgutgcgjjgj wfr grstg dlbg-cuberg Dghmejfsdgj, kfgkgd zuorujkg bfgogj.@lrshmujogj fjsngslj-kgrg kgr bgtztgj Kgcekgmengj ogzgfot, kess kfg

    Xfojebtrejskuctflj gfjYrlzgss, dft kgd Qgbbgjeu` ugrg ^gfzg rgeofg-rgj mfgr gfjg orlg ^lbbg spfgbt. Xgmr vgrgfj-`ehmt cjjtg dej seogj, kess kes Plrmejkgjsgfjvfgbgr Jmrstl``g zu gfjgr vgrstrctgj Fjsubfjeus-shmttujo `mrt, gfjgd Xfojeb, kes kfg Qgbbgjectfvfgrt. Kfgs met gfjg crzgrg Bgngjszgft zur@lbog, ebs wgjj kfgsg @ectlrgj kurhm ogrfjogrgsPlrmejkgjsgfj vlj Jmrstl``gj jfhmt sl ectfvsfjk, sl kgr Ebtgrjs`lrshmgr. Gfjg wfhmtfog ^lbbg`r kfg G``gctg kgr ceblrfshmgj ^gstrfctflj spfg-bgj euhm ngstfddtg Gfwgfg, slogjejjtg Xfrtu-

    fjg, kfg ebs Ogjrgoubetlrgj eu` kfg Nflsyjtmgsg-Cre`t kgr Qgbbg rgeofgrgj, ujk gfj Yrltgfj, kes ebsgfjg Ert [ejcumr kgj Gjgrofgmeusmebt kgr Qgbbgngrwehmt. Qwgrshmcg ngtljt engr, kess kfgsgs_fssgj jur kurhm Xtukfgj ej jfgkrfogj Dlkgbb-lroejfsdgj nfs mfj zu Dusgj ngsttfot fst.

    BEJOQGF[X[WKFG

    _es kfg ceblrfshmg ^gstrfctflj ngfd Dgjshmgjngwfrct ujk wfg kfg dgjshmbfhmgj Qgbbgj ke-reu` rgeofgrgj, fst jlhm rgbetfv ujngcejjt. FjNgzuo eu` kgj Dgjshmgj ofnt gs ceud cbfjfshmgXtukfgj, ke kfg wgjfostgj Dgjshmgj ngrgft sfjk,

    `rgfwfbbfo ngr gfjgj bejogj Qgftreud zu `estgj,ngorjkgt Qwgrshmcg. Gr sgbnst `ejk engr, fj Cl-lpgretflj dft kgr Wjfvgrsfttscbfjfc Fjjsnruhc,gfjg Dobfhmcgft, gfjg Bejozgftstukfg dft cebl-

    rfshm-rgstrfjofgrtgj Dgjshmgj kurhmzu`mrgj._fr erngftg