Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss...

39
Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre- quenten elektromagnetischen Feldern von Mobiltelefonen Anhang erstellt im Auftrag des Bundesamtes für Strahlenschutz Dezember 2007

Transcript of Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss...

Page 1: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre-quenten elektromagnetischen

Feldern von Mobiltelefonen

Anhang

erstellt im Auftrag des Bundesamtes für

Strahlenschutz

Dezember 2007

Page 2: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

2

Verzeichnis der Tabellen

Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektromagnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. .....................................................3 Tab. A2 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektromagnetischer Felder auf evozierte Potentiale (EP), ereigniskorrelierte Potentiale

(ERP) sowie ereignisbezogene Synchronisation und Desynchro- nisation des EEG (ERS/ERD). ...............................................................5 Tab. A3 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektromagnetischer Felder auf kognitive Funktionen. ..........................................................10 Tab. A4 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektromagnetischer Felder auf den Schlaf. ..........................................................................16 Tab. A5 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektromagnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG (Update) .....................................20 Tab. A6 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektromagnetischer Felder auf evozierte Potentiale (EP), ereigniskorrelierter Potentiale (ERP) sowie ereignisbezogene Synchronisation und Desynchroni- sation des EEG (Update)......................................................................21 Tab. A7 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektromagnetischer Felder auf kognitive Funktionen (Update).............................................22 Tab. A8 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektromagnetischer Felder auf den Schlaf (Update) ............................................................24 Tab. A9 Charakterisierung der mittels visueller Auswertung erfassten

Schlafparameter ...................................................................................25 Tab. A10 Charakterisierung der mittels automatischer Auswertung erfassten

Schlafparameter ...................................................................................28 Tab. A11 Charakterisierung der Auswerteparameter der Powerspektren- Analyse (FFT).......................................................................................38 Tab. A12 Variablen zur Charakterisierung der Spindelaktivität ............................39

Page 3: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

3

Ta

b. A

1 H

uman

stud

ien

zum

Ein

fluss

hoc

hfre

quen

ter e

lekt

rom

agne

tisch

er F

elde

r auf

das

spo

ntan

e W

ach-

EE

G.

Aut

oren

N

Des

ign1)

Feld

typ

Feld

stär

ke /

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g

SAR

Ant

enne

Expo

siti-

onsd

auer

Kan

äle

Stat

istik

Erge

bnis

von

Klit

zing

(1

995)

17

?

150

MH

z (2

17 H

z P

ulsu

ng a

ber

Tast

verh

ältn

is

nahe

1.0

)

bere

chne

te

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te im

G

eweb

e:

<1 !

W/c

m2 in

6

Tief

e

? M

agne

tisch

e A

nten

ne

(Spu

le)

15 m

in

O1,

O2,

P

3 un

d P

4, R

efe-

renz

: Fz

kein

e Zu

nahm

e de

r A

lpha

-Pow

er

unm

ittel

bar

nach

de

r E

xpos

ition

, an

halte

nd

nach

E

xpos

ition

send

e

Rei

ser e

t al.

(199

5)

36

SB

, CO

15

0 M

Hz,

9.

6 H

z

902.

4 M

Hz,

21

7 H

z

Pea

k: 0

.5 m

W

Pea

k: 8

W

? ?

Mag

netis

che

Ant

enne

(S

pule

) 3

–5 c

m

Abs

tand

zu

Oz

Mob

iltel

efon

40

cm

Abs

tand

15 m

in

15

min

17 17

Vor

zei-

chen

test

V

orze

i-ch

ente

st

Ans

tieg

von

Alp

ha u

nd B

eta,

anh

alte

nd

nach

Exp

ositi

onse

nde

Ver

zöge

rter

Ans

tieg

von

Alp

ha2

und

Bet

a1 u

nd B

eta2

(nac

h E

xpos

ition

send

e)

Jahr

e, M

atke

y un

d M

ecke

l-bu

rg

CE

TEC

OM

(1

996)

mit

von

Klit

zing

3 S

B, C

O

150

MH

z,

1X21

7 H

z,

2x10

Hz

0.5

mW

an

der

Ant

enne

?

Mag

netis

che

Ant

enne

(S

pule

)

15 m

in

6 K

eine

K

ein

Effe

kt

Geh

len

et a

l. (1

996)

Spi

ttler

et a

l. (1

997)

52

DB

, PG

91

4.2

MH

z,

217

Hz

8 W

40

V/m

?

Dip

ol A

bsta

nd

45 c

m

10 m

in

24

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Rös

chke

&

Man

n (1

997)

34

S

B, C

O

900

MH

z,

217

Hz

mitt

lere

LFD

: (0

.5 m

W /c

m2 )

Pea

k: 8

W

? M

obilt

elef

on

40 c

m ü

ber

dem

Ver

tex

3.5

min

C

3, C

4 ge

gen

A1/

A2

Wilc

oxon

Te

st fü

r ge

paar

te

Beo

bach

-tu

ngen

Kei

n E

ffekt

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 4: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

4

Tab.

A1

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf d

as s

pont

ane

Wac

h-E

EG

. – F

orts

etzu

ng

Aut

oren

N

Des

ign1)

Feld

typ

Feld

stär

ke /

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g

SAR

Ant

enne

Expo

siti-

onsd

auer

Kan

äle

Stat

istik

Erge

bnis

Kra

fczy

k et

al.

(199

8, 2

002)

8

SB

, CO

90

2,4

MH

z,

217

Hz

Pea

k: 8

W

<<

0.01

W

/kg

HF-

Spi

ral-

ante

nne

50 c

m A

bsta

nd

9 m

in

32

? K

ein

Effe

kt

Kra

fczy

k et

al.

(199

8, 2

002)

15

S

B, C

O

902,

4 M

Hz,

21

7 H

z P

eak:

8W

0,

055

W/k

g M

obilt

elef

on

Abs

tand

5

cm

9 m

in

32

? K

ein

Effe

kt

Kra

fczy

k et

al.

(199

8, 2

002)

15

S

B, C

O

902,

4 M

Hz,

21

7 H

z P

eak:

2W

0,

53

W/k

g M

obilt

elef

on

Nor

mal

e H

altu

ng

9 m

in

32

? K

ein

Effe

kt

Kra

fczy

k et

al.

(199

8, 2

002)

16

S

B, C

O

1760

MH

z,

217

Hz

Pea

k: 1

W

0,52

W

/kg

Mob

iltel

efon

N

orm

ale

Hal

tung

9 m

in

32

? K

ein

Effe

kt

Hie

tane

n et

al.

(200

0)

19

SB

?, C

O

3X N

MT

900

MH

z,

1XG

SM

900

MH

z,

1xP

CN

1800

MH

z

Pea

k: 1

-2W

G

SM

: 0,

8 W

/kg

Mob

iltel

efon

e 20

min

21

t-T

est f

ür

gepa

arte

B

eoba

ch-

tung

en

Kei

n E

ffekt

Lebe

deva

et

al. (

2000

) 24

S

B?,

CO

90

2,4

MH

z,

?

Hz

0.06

mW

/cm

2 ?

Mob

iltel

efon

15

min

16

?

Sig

nifik

ante

r A

nstie

g de

r gl

obal

en

Kor

rela

tions

dim

ensi

on w

ähre

nd u

nd n

ach

der

Exp

ositi

on,

insb

eson

dere

in

de

r S

ituat

ion

mit

gesc

hlos

sene

n A

ugen

Cro

ft et

al.

(200

2)

24

SB

, CO

90

0 M

Hz,

21

7 H

z 3-

4 m

W

M

obilt

elef

on

Abs

tand

5 c

m

20 m

in

19

orth

ogo-

nale

Kon

-tra

ste

für

repe

ated

Mea

sure

men

ts

Rec

hte

Hem

isph

äre:

Abn

ahm

e de

r D

elta

-Pow

er (

1-4

Hz)

als

Fun

ktio

n de

r E

xpos

ition

sdau

er

Pos

terio

re M

edia

nsag

ittal

eben

e:

Ans

tieg

der A

lpha

-Pow

er (8

-12

Hz)

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 5: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

5

Tab.

A2

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf e

vozi

erte

Pot

entia

le (E

P),

erei

gnis

korr

elie

rte

Pot

entia

le (E

RP

) sow

ie e

reig

nisb

ezog

ene

Syn

chro

nisa

tion

und

Des

ynch

roni

satio

n de

s E

EG

(ER

S/E

RD

).

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Send

elei

-st

ung

SAR

A

nten

ne

Expo

siti-

onsd

auer

Ex

peri-

men

t St

atis

tik

Erge

bnis

Urb

an e

t al.

(199

8)

Hla

dky

et a

l. (1

999)

20

Nic

ht

blin

d,

CO

900

MH

z,

217

Hz

1.5

W

? M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

5 m

in

VE

P

Abl

eitu

ng:

Oz

- Fz

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

r N

1-,

P1-

un

d N

2-La

tenz

so

wie

A

mpl

itude

n N

1P1

und

P1N

2

Kra

fczy

k et

al.

(199

8)

8 S

B, C

O

902,

4 M

Hz,

21

7 H

z P

eak:

8 W

<<

0.0

1 W

/kg

HF-

Spi

ral-

ante

nne

50

cm

A

bsta

nd

20 +

7 m

in

AE

P

32 K

anäl

e

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Kra

fczy

k et

al.

(199

8)

15

SB

, CO

90

2,4

MH

z,

217

Hz

Pea

k: 8

W

0,05

5 W

/kg

Mob

iltel

efon

A

bsta

nd

5 cm

20 +

7 m

in

AE

P

32 K

anäl

e A

NO

VA

K

ein

Effe

kt

Kra

fczy

k et

al.

(199

8)

15

SB

, CO

902,

4 M

Hz,

21

7 H

z P

eak:

2 W

0,

53

W/k

g M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

20 +

7 m

in

AE

P

32 K

anäl

e

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Kra

fczy

k et

al.

(199

8, 2

002)

16

S

B, C

O

1760

MH

z,

217

Hz

Pea

k: 1

W

0,52

W

/kg

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

20 +

7 m

in

3.5

min

A

EP

&

VE

P

32 K

anäl

e

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Eul

itz e

t al.

(199

8)

13

SB

, CO

91

6,2

MH

z,

217

Hz

2.8

W

1.42

W

/kg

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

15 m

in

AE

P

30 E

EG

-K

anäl

e

AN

OV

A

Sta

tistis

ch

sign

ifika

nter

E

influ

ss

auf

die

oszi

llato

risch

e H

irnak

tivitä

t im

Fr

eque

nz-

band

um

25

Hz

in d

er h

andl

ungs

rele

vant

en

Ver

such

bedi

ngun

g (T

aste

ndru

ck

auf

selte

ne

Töne

), vo

r al

lem

au

f de

r ex

poni

erte

n H

emis

phär

e

Kei

n E

influ

ss

bei

häuf

igen

nen

und

selte

nen

Nov

el-G

eräu

sche

n

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 6: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

6

Tab.

A2

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf e

vozi

erte

Pot

entia

le (E

P),

erei

gnis

korr

elie

rte

Pot

entia

le (E

RP

) sow

ie e

reig

nisb

ezog

ene

Syn

chro

nisa

tion

und

Des

ynch

roni

satio

n de

s E

EG

(ER

S/E

RD

) – F

orts

etzu

ng 1

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Send

elei

-st

ung

SAR

A

nten

ne

Expo

siti-

onsd

auer

Ex

peri-

men

t St

atis

tik

Erge

bnis

Freu

de e

t al.

(199

8)

16

SB

, CO

91

6,2

MH

z,

217

Hz

2.8

W

1.42

W

/kg

(1g)

bzw

. 0,

882

W/k

g (1

0g)

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

5 m

in

3 m

in

Vis

uelle

Fo

lger

eak-

tions

auf-

gabe

Fing

er –

tapp

ing

30 E

EG

-K

anäl

e

AN

OV

A

Ein

fluss

au

f da

s La

ngsa

me

Pot

entia

l in

re

chte

n ze

ntra

len

und

parie

to-te

mpo

ro-

occi

pita

len

Hirn

regi

onen

Freu

de e

t al.

(200

0, 2

002)

16

S

B, C

O

916,

2 M

Hz,

21

7 H

z 2.

8 W

1.

42

W/k

g (1

g)

bzw

.

0,88

2 W

/kg

(10g

)

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

4 m

in

Vis

uelle

Fo

lger

eak-

tions

auf-

gabe

Fing

er –

tapp

ing

Con

tinge

nt

Neg

ativ

e V

aria

tion

(CN

V)

30 E

EG

-K

anäl

e

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

auf

die

Lei

stun

g S

igni

fikan

te

Ver

min

deru

ng

der

LP-

Am

plitu

de i

n de

n ze

ntra

len

und

parie

to-

tem

poro

-occ

ipita

len

Hirn

regi

onen

Kei

n si

gnifi

kant

er E

ffekt

des

Fak

tors

EM

F au

f das

Ber

eits

chaf

tspo

tent

ial

Kei

n si

gnifi

kant

er

Ein

fluss

de

s Fa

ktor

s E

MF,

si

gnifi

kant

er

Effe

kt

der

Inte

rakt

ion

EM

F x

Reg

ion:

au

sgep

rägt

ere

CN

V-

Am

plitu

den

wäh

rend

der

Exp

ositi

on a

n de

n fro

ntal

en E

lekt

rode

n.

Kra

use

et a

l. (2

000a

) 14

S

B, C

O

902

MH

z,

217

Hz

Mitt

lere

Le

istu

ng:

0.

25 W

? M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

30 m

in

Wor

king

m

emor

y A

uditi

ve

Auf

gabe

E

RD

/ER

S

19 K

anäl

e

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

in d

er E

ncod

ing-

Pha

se

Ret

rieva

l-Pha

se:

sign

ifika

nte

Ver

ände

rung

en d

er E

RD

/ER

S-

Ant

wor

ten

für

alle

unt

ersu

chte

n Fr

eque

nz-

bänd

er

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 7: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

7

Tab.

A2

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf e

vozi

erte

Pot

entia

le (E

P),

erei

gnis

korr

elie

rte

Pot

entia

le (E

RP

) sow

ie e

reig

nisb

ezog

ene

Syn

chro

nisa

tion

und

Des

ynch

roni

satio

n de

s E

EG

(ER

S/E

RD

) – F

orts

etzu

ng 2

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Send

elei

-st

ung

SAR

A

nten

ne

Expo

siti-

onsd

auer

Ex

peri-

men

t St

atis

tik

Erge

bnis

Kra

use

et a

l. (2

000b

) 24

S

B, C

O

902

MH

z,

217

Hz

Mitt

lere

Le

istu

ng:

0.

25 W

? M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

30 m

in

Wor

king

m

emor

y vi

suel

le

Auf

gabe

E

RD

/ER

S

19 K

anäl

e

AN

OV

A

Unt

ersc

hied

e in

E

RD

/ER

S-A

ntw

orte

n fü

r au

sgew

ählte

K

ombi

natio

nen

von

Fre-

quen

zban

d, H

emis

phär

e un

d A

ufga

bent

yp

Jech

et a

l. (2

001)

17

D

B, C

O

900

MH

z,

217

Hz

2 W

0,

06

W/k

g M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

12,5

min

V

EP

O

ddba

ll A

ufga

be

19 K

anäl

e

AN

OV

A

Erh

öhun

g de

r P

ositi

vitä

t de

s E

RP

-K

ompl

exes

(n

ur)

als

Ant

wor

t au

f Ta

rget

stim

uli,

die

auf

der

rech

ten

Bild

schi

rmhä

lfte

präs

entie

rt w

urde

n.

Eul

itz e

t al.

(200

2)

14

SB

, CO

91

6,2

MH

z,

217

Hz

9.6

W

5,66

W

/kg

(1g)

bzw

.

3,65

W

/kg

(10g

)

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

? A

EP

O

ddba

ll-A

ufga

be

30 K

anäl

e

AN

OV

A

Ein

fluss

auf

osz

illat

oris

che

Hirn

aktiv

ität (

ca.

60-8

0 H

z) a

b ca

. 35

0 –

700

ms

nach

R

eizd

arbi

etun

g nu

r be

i de

r re

izre

leva

nten

Be

ding

ung

Freu

de e

t al.

(200

2)

12

SB

, CO

91

6,2

MH

z,

217

Hz

9,6

W

5,66

W

/kg

(1g)

bzw

.

3,65

W

/kg

(10g

)

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

? ?

Vis

uelle

Fo

lger

eak-

tions

auf-

gabe

Con

tinge

nt

Neg

ativ

e V

aria

tion

(CN

V)

30 K

anäl

e

AN

OV

A

Kei

n E

influ

ss a

uf d

ie L

eist

ung;

S

igni

fikan

te

Ver

min

deru

ng

der

LP-

Am

plitu

de

in

alle

n un

ters

ucht

en

Hirn

re-

gion

en

Sig

nifik

ante

r E

influ

ss:

Erh

öhun

g de

r LP

A

mpl

itude

in

al

len

unte

rsuc

hten

H

irnre

-gi

onen

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 8: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

8

Tab.

A2

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf e

vozi

erte

Pot

entia

le (E

P),

erei

gnis

korr

elie

rte

Pot

entia

le (E

RP

) sow

ie e

reig

nisb

ezog

ene

Syn

chro

nisa

tion

und

Des

ynch

roni

satio

n de

s E

EG

(ER

S/E

RD

) – F

orts

etzu

ng 3

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Send

elei

-st

ung

SAR

A

nten

ne

Expo

siti-

onsd

auer

Ex

peri-

men

t St

atis

tik

Erge

bnis

Cro

ft et

al.

(200

2)

24

SB

, CO

90

0 M

Hz,

21

7 H

z 3

– 4

mW

?

Mob

iltel

efon

A

bsta

nd

5

cm

20 m

in

Aku

stis

ch

evoz

ierte

P

oten

tiale

orth

o-go

nale

K

ontra

ste

für R

e-pe

ated

M

easu

re-

men

ts

4-8

Hz:

ver

min

derte

Abn

ahm

e im

Ver

lauf

de

r Zei

t

12-3

0 H

z: a

bneh

men

de g

loba

le R

espo

nse

30-4

5 H

z: A

nstie

g de

r R

espo

nse

in z

wei

vo

n ne

un H

irnre

gion

en

Bak

et a

l. (2

003)

15

N

icht

bl

ind

prä

-pos

t

450

MH

z

0.15

W/m

2 (1

5 cm

A

bsta

nd)

? M

obilf

unk-

ante

nne

mit

dire

ktem

H

autk

onta

kt

tem

poro

-oc

cipi

tal

40 m

in

Aud

itory

br

ains

tem

-ev

oked

re

spon

ses

(AB

R)

MA

-N

OV

A

Kei

n E

ffekt

auf

die

Lat

enze

n de

r W

elle

n I,

III u

nd V

sow

ie d

ie L

aten

z zw

isch

en d

en

Wel

len

I und

V.

Bak

et a

l. (2

003)

15

Nic

ht

blin

d

prä

-pos

t

935

MH

z

0.05

2 W

/m2

(15

cm

Abs

tand

)

? M

obilf

unk-

ante

nne

mit

dire

ktem

H

autk

onta

kt

tem

poro

-oc

cipi

tal

40 m

in

Aud

itory

br

ains

tem

-ev

oked

re

spon

ses

(AB

R)

MA

-N

OV

A

Kei

n E

ffekt

auf

die

Lat

enze

n de

r W

elle

n I,

III u

nd V

sow

ie d

ie L

aten

z zw

isch

en d

en

Wel

len

I und

V.

Bak

et a

l. (2

003)

15

Nic

ht

blin

d

prä

-pos

t

1800

MH

z 0.

11 W

/m2

(15

cm

Abs

tand

)

? M

obilf

unk-

ante

nne

mit

dire

ktem

H

autk

onta

kt

tem

poro

-oc

cipi

tal

40 m

in

Aud

itory

br

ains

tem

-ev

oked

re

spon

ses

(AB

R)

MA

-N

OV

A

Kei

n E

ffekt

auf

die

Lat

enze

n de

r W

elle

n I,

III u

nd V

sow

ie d

ie L

aten

z zw

isch

en d

en

Wel

len

I und

V.

Ara

i et a

l. (2

003)

15

N

icht

bl

ind

prä-

post

800

MH

z 0.

8 W

Mob

iltel

efon

no

rmal

e P

ositi

onie

-ru

ng

30 m

in

Aud

itory

br

ains

tem

-ev

oked

re

spon

ses

(AB

R)

t-Tes

ts

Kei

n E

ffekt

au

f

die

Am

plitu

den

und

Late

nzen

der

Wel

len

I, III

und

V,

die

AB

R

Erh

olun

gsfu

nktio

n un

d di

e M

iddl

e La

tenc

y R

espo

nse

(MLR

)

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 9: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

9

Tab.

A2

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf e

vozi

erte

Pot

entia

le (E

P),

erei

gnis

korr

elie

rte

Pot

entia

le (E

RP

) sow

ie e

reig

nisb

ezog

ene

Syn

chro

nisa

tion

und

Des

ynch

roni

satio

n de

s E

EG

(ER

S/E

RD

) – F

orts

etzu

ng 4

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Send

elei

-st

ung

SAR

A

nten

ne

Expo

siti-

onsd

auer

Ex

peri-

men

t St

atis

tik

Erge

bnis

Kra

use

et a

l. (2

004)

24

D

B, C

O

902

MH

z,

217

Hz

0.25

W

0.87

8 W

/kg

(1g)

bzw

.

0.64

8 W

/kg

(10g

)

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

30 m

in

Wor

king

m

emor

y E

RD

/ER

S

19 K

anäl

e

AN

OV

A

Sig

nifik

ante

r EM

F-E

ffekt

nur

für d

as 4

-6 H

z Fr

eque

nzba

nd,

6-8

Hz,

8-1

0 H

z, 1

0-12

Hz

kein

sta

tistis

ch s

igni

fikan

ter E

ffekt

Ham

blin

et a

l. (2

004)

12

S

B, C

O

894,

6 M

Hz

21

7 H

z ?

0,87

W

/Kg

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

30 m

in

AE

P

Odd

ball-

Auf

gabe

62 K

anäl

e

AN

OV

A

Sig

nifik

ant

nied

riger

e A

mpl

itude

un

d ve

rkür

zte

Late

nz fü

r N10

0 un

ter E

xpos

ition

, te

nden

ziel

l stä

rker

aus

gepr

ägt

in d

er M

itte

und

in d

er re

chte

n H

emis

phär

e

Sig

nifik

ant

verz

öger

te P

300

Late

nz u

nter

E

xpos

ition

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 10: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

10

Tab.

A3

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf k

ogni

tive

Funk

tione

n.

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g/

Feld

stär

ke

SAR

A

nten

ne

Expo

siti-

onsd

auer

Ex

perim

ent

Stat

istik

Er

gebn

is

Geh

len

et a

l. (1

996)

Spi

ttler

et a

l. (1

997)

52

SB

, CO

91

4,2

MH

z,

217

Hz

Pea

k: 8

W

40 V

/m

? D

ipol

45

cm

Abs

tand

vom

ko

pf

60-7

0 m

in

Aud

itiv-

verb

aler

le

rnte

st (A

VLT

)

Ale

rtnes

s V

igila

nz

Go/

NoG

o A

rbei

ts-

gedä

chtn

is

t-Tes

t und

Wilc

oxon

Te

st fü

r gep

aarte

B

eoba

chtu

ngen

Kei

n E

ffekt

Kra

fczy

k et

al.

(199

8)

8 S

B, C

O

902,

4 M

Hz,

21

7 H

z P

eak:

8 W

<<

0.0

1 W

/kg

HF-

Spi

ral-

ante

nne

50 c

m

Abs

tand

20 +

7 m

in

Ein

fach

e R

eakt

ions

-au

fgab

e

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Kra

fczy

k et

al.

(199

8)

15

SB

, CO

90

2,4

MH

z,

217

Hz

Pea

k: 8

W

0,05

5 W

/kg

Mob

iltel

efon

A

bsta

nd

5 cm

20 +

7 m

in

Ein

fach

e R

eakt

ions

-au

fgab

e

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Kra

fczy

k et

al.

(199

8)

15

SB

, CO

902,

4 M

Hz,

21

7 H

z P

eak:

2 W

0,

53

W/k

g M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

20 +

7 m

in

Ein

fach

e R

eakt

ions

-au

fgab

e

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Kra

fczy

k et

al.

(199

8, 2

002)

16

S

B, C

O

1760

MH

z 21

7 H

z P

eak:

1 W

0,

52

W/k

g M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

20 +

7 m

in

3.5

min

E

infa

che

Rea

ktio

ns-

aufg

abe

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Freu

de e

t al.

(199

8)

16

SB

, CO

91

6,2

MH

z,

217

Hz

2.8

W

1.42

W

/kg

(1g)

bzw

. 0,

882

W/k

g (1

0g)

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

5 m

in

Vis

uelle

Fo

lger

eak-

tions

aufg

abe

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 11: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

11

Tab.

A3

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf k

ogni

tive

Funk

tione

n –

Forts

etzu

ng 1

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g/

Feld

stär

ke

SAR

A

nten

ne

Expo

siti-

onsd

auer

Ex

perim

ent

Stat

istik

Er

gebn

is

Hla

dky

et a

l. (1

999)

20

N

icht

bl

ind,

C

O

900

MH

z,

217

Hz

1.5

W

? M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

6 m

in

Test

of s

witc

hing

at

tent

ion

Sub

tract

ion

task

AN

OV

A

Kei

n U

nter

schi

ed

zwis

chen

M

obilt

elef

on

und

regu

läre

m

Tele

fon

Kei

n U

nter

schi

ed

zwis

chen

M

obilt

elef

on

und

regu

läre

m

Tele

fon

Pre

ece

et a

l. (1

999,

200

2)

36

91

5 M

Hz,

21

7 H

z m

ittle

re L

eist

ung

ca

. 1 W

25

-30

min

A

nstie

g de

r G

esch

win

digk

eit

im

Wah

lreak

tions

test

A

bnah

me

der R

eakt

ions

zeit

Kei

ne

Ver

ände

rung

en

in

Wor

t-,

Zahl

- un

d B

ildre

call

sow

ie

im

räum

liche

n G

edäc

htni

s

Kra

use

et a

l. (2

000a

) 14

S

B, C

O

902

MH

z,

217

Hz

mitt

lere

Lei

stun

g

0.25

W

? M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

30 m

in

Wor

king

mem

ory

au

ditiv

A

NO

VA

K

ein

Unt

ersc

hied

in

A

nzah

l fe

hler

hafte

r Ant

wor

ten

Freu

de e

t al.

(200

0, 2

002)

16

S

B, C

O

916,

2 M

Hz,

21

7 H

z 2.

8 W

1.

42

W/k

g (1

g)

bzw

.

0,88

2 W

/kg

(10g

)

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

4 m

in

?

Vis

uelle

Fo

lger

eak-

tions

auf-g

abe

C

ontin

gent

N

egat

ive

Var

iatio

n (C

NV

)

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Kei

n E

ffekt

1)

SB

: sin

gle

blin

d; C

O: c

ross

ove

r; D

B: d

oubl

e bl

ind,

PG

: Par

alle

lgru

ppen

Page 12: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

12

Tab.

A3

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf k

ogni

tive

Funk

tione

n –

Forts

etzu

ng 2

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g/

Feld

stär

ke

SAR

A

nten

ne

Expo

siti-

onsd

auer

Ex

perim

ent

Stat

istik

Er

gebn

is

Koi

vist

o et

al.

(200

0a)

48

SB

, C

O

902

MH

z,

217

Hz

mitt

lere

Lei

stun

g

0.25

W

? M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

60 m

in

12

Rea

ktio

ns-

zeitt

ests

Will

-co

xon

sign

ed

rank

Tes

t

Ver

ringe

rung

de

r R

eakt

ions

zeit

in

einf

ache

r R

eakt

ions

zeita

ufga

be

und

Vig

ilanz

aufg

abe

Ver

ringe

rung

der

zur

Lös

ung

benö

tigte

n Ze

it in

ein

er m

enta

len

Rec

hena

ufga

be

Vig

ilanz

aufg

abe

sign

ifika

nt

gerin

gere

Fe

hler

rate

unt

er E

xpos

ition

Koi

vist

o et

al.

(200

0b)

48

SB

, CO

90

2 M

Hz,

21

7 H

z m

ittle

re L

eist

ung

0.

25 W

?

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

30 m

in

Wor

king

m

emor

y (n

-ba

ck-ta

sk)

AN

OV

A

Sig

nifik

ant

besc

hleu

nigt

e R

eakt

ion

in

der

3-ba

ck A

ufga

be,

Kei

n E

ffekt

in d

er

0-, 1

- und

2-b

ack

Auf

gabe

Kei

n E

ffekt

auf

die

Feh

lerh

äufig

keit

Jech

et a

l. (2

001)

17

D

B, C

O

900

MH

z,

217

Hz

2 W

0,

06W

/kg

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

12,5

min

V

isue

lle

Odd

ball

Auf

gabe

AN

OV

A

Sta

tistis

ch

sign

ifika

nt

(p<0

.05)

ve

rkür

zte

Rea

ktio

nsze

it

Mai

er (2

001)

11

D

B, C

O

902

MH

z,

21

7 H

z 1

mW

/m2

? M

obilt

elef

on

4 cm

A

bsta

nd v

om

linke

n O

hr

50 m

in

Aud

itive

O

rdnu

ns-

schw

elle

t-Tes

t für

ge

paar

te

Beo

b-ac

htun

-ge

n

Sta

tistis

ch s

igni

fikan

te S

teig

erun

g de

r O

rdnu

ngss

chw

elle

"

re

duzi

erte

m

enta

le R

egen

erat

ion

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 13: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

13

Tab.

A3

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf k

ogni

tive

Funk

tione

n –

Forts

etzu

ng 3

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g /

Feld

stär

ke

SAR

A

nten

ne

Expo

siti-

onsd

auer

Ex

perim

ent

Stat

istik

Er

gebn

is

Ede

lsty

n an

d O

lder

shaw

(2

002)

38

SB

, PG

90

0 M

Hz,

?

Hz

? 1.

19

W/k

g M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

30 m

in

Auf

mer

k-sa

mke

its-

span

ne u

nd

Ver

ar-

beitu

ngs-

gesc

hwin

-di

gkei

t des

A

ufm

erk-

sam

keits

-sy

stem

s

AN

OV

A

Sig

nifik

ante

Unt

ersc

hied

e in

Dig

it S

pan

Forw

ards

, Spa

tial S

pan

Bac

kwar

ds u

nd

serie

lle S

ubtra

ktio

n

Freu

de e

t al.

(200

2)

12

SB

, CO

91

6,2

MH

z,

217

Hz

9,6

W

5,66

W

/kg

(1g)

bzw

.

3,65

W

/kg

(10g

)

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

? ?

Vis

uelle

Fo

lger

eak-

tions

auf-

gabe

Con

tinge

nt

Neg

ativ

e V

aria

tion

(CN

V)

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

K

ein

Effe

kt

Cro

ft et

al.

(200

2)

24

SB

, CO

90

0 M

Hz,

21

7 H

z 3-

4 m

W

? M

obilt

elef

on5

cm

Abs

tand

von

de

r Lo

kalis

atio

n P

z-O

z

20 m

in

Aud

itive

D

iskr

imin

a-tio

nsau

fgab

e

orth

ogo-

nale

Kon

-tra

ste

für

repe

ated

M

easu

re-

men

ts

Kei

n si

gnifi

kant

er E

ffekt

auf

Feh

lerr

ate

und

Rea

ktio

nsze

it

Haa

rala

et a

l. (2

003)

64

D

B, C

O

902

MH

z,

21

7 H

z m

ittle

re L

eist

ung

0.

25 W

0.

88

W/k

g (1

g)

peak

: 1.

2 W

/kg

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

65 m

in

12

Rea

ktio

ns-

zeitt

ests

MA

-N

OV

A

Kei

n si

gnifi

kant

er E

ffekt

der

Exp

ositi

on

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 14: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

14

Tab.

A3

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf k

ogni

tive

Funk

tione

n –

Forts

etzu

ng 4

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g/

Feld

stär

ke

SAR

A

nten

ne

Expo

siti-

onsd

auer

Ex

perim

ent

Stat

istik

Er

gebn

is

Sm

ythe

and

C

osta

ll (2

003)

62

S

B, P

G

1800

MH

z,

?

Hz

? 0.

79

W/k

g (?

)

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

15 m

in

Wor

d re

call

task

K

rusk

al-

Wal

lis

Test

Die

N

utzu

ng

von

Mob

iltel

efon

en

verb

esse

rt ko

gniti

ve P

roze

sse,

die

s gi

lt nu

r fü

r M

änne

r un

d nu

r fü

r da

s K

urzz

eitg

edäc

htni

s

Lee

et a

l. (2

003)

78

S

B, P

G

1900

MH

z,

?

Hz

? ?

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

ca. 3

0 m

in

Zwei

A

ufm

erk-

sam

keits

-te

sts

AN

OV

A

Sus

tain

ed A

ttent

ion

to R

espo

nse

Test

: si

gnifi

kant

be

sser

e Le

rnle

istu

ng

nach

E

xpos

ition

Trai

l Mak

ing

Test

: Kei

n E

ffekt

Zwam

born

et

al. (

2003

) 72

D

B, C

O

900

MH

z,

18

00 M

Hz,

21

00 M

Hz

(UM

TS)

Feld

stär

ke

1 V

/m (p

eak)

Feld

stär

ke

1 V

/m (p

eak)

Feld

stär

ke

1 V

/m (p

eak)

0.04

5 m

W/

kg

0.08

2 m

W/

kg

0.07

8 m

W/

kg

Ant

enne

n w

ie in

Bas

is-

stat

ione

n ei

nges

etzt

30 m

in

30 m

in

30 m

in

Rea

ktio

ns-

zeit,

E

rinne

rung

s-ve

rmög

en,

visu

elle

se

lekt

ive

Auf

mer

k-sa

mke

it al

lgem

eine

R

eakt

ions

-ze

it,

Filte

rn

irrel

evan

ter

Info

rmat

ion

AN

OV

AW

ilcox

on

Test

s

Sig

nifik

ante

Erg

ebni

sse

für:

Rea

ktio

nsze

it (E

lekt

rose

nsib

le: 9

00

MH

z, K

ontro

llen:

210

0 M

Hz)

E

rinne

rung

sver

mög

en (K

ontro

llen:

18

00 u

nd 2

100

MH

z)

visu

elle

sel

ektiv

e A

ufm

erks

amke

it (b

eide

Gru

ppen

: 210

0 M

Hz)

al

lgem

eine

Rea

ktio

nsze

it (K

ontro

llen:

18

00 M

Hz)

Fi

ltern

irre

leva

nter

Info

rmat

ion

(Ele

ktro

sens

ible

: 900

MH

z)

Kra

use

et a

l. (2

004)

24

D

B, C

O

902

MH

z,

217

Hz

0.25

W

0.87

8 W

/kg

(1g)

bzw

.

0.64

8W

/kg

(10g

)

Mob

iltel

efon

no

rmal

e H

altu

ng

30 m

in

Wor

king

m

emor

y au

ditiv

AN

OV

A

Sig

nifik

ante

r A

nstie

g de

r A

nzah

l fe

hler

hafte

r A

ntw

orte

n un

ter

Exp

ositi

on

(6%

! 2

0%)

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 15: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

15

Tab.

A3

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf k

ogni

tive

Funk

tione

n –

Forts

etzu

ng 5

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g/

Feld

stär

ke

SAR

A

nten

ne

Expo

siti-

onsd

auer

Ex

perim

ent

Stat

istik

Er

gebn

is

Ham

blin

et a

l. (2

004)

12

S

B, C

O

894,

6 M

Hz,

21

7 H

z P

eak:

2W

0,

87

W/K

g M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

30 m

in

akus

tisch

e O

ddba

ll-A

ufga

be

Will

-co

xon

sign

ed

rank

Tes

t

Sig

nifik

ant

höhe

re

mitt

lere

R

eakt

ions

zeite

n un

ter E

xpos

ition

Kei

ne U

nter

schi

ede

in d

er F

ehle

rrate

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 16: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

16

Tab.

A4

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf d

en S

chla

f.

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g SA

R

Ant

enne

Ex

posi

ti-on

sdau

er

Ziel

para

-m

eter

St

atis

tik

Erge

bnis

Man

n un

d R

ösch

ke

(199

6)

12

SB

, CO

90

0 M

Hz,

217

Hz

Pea

k: 8

W

0.5

W/m

2

in 4

0 cm

Abs

tand

vo

m T

elef

on

? M

obilt

elef

on

Abs

tand

40

cm

vom

Ver

tex

8 h

Vis

uell

gesc

orte

S

chla

f-st

adie

n

Pow

er-

spek

tral-

wer

te

Sub

jekt

ive

Sch

laf-

qual

ität

AN

OV

A

Sta

tistis

ch s

igni

fikan

t red

uzie

rte E

in-

schl

afla

tenz

st

atis

tisch

sig

nifik

ant r

eduz

ierte

r RE

M-

Sch

laf-A

ntei

l

Sta

tistis

ch s

igni

fikan

t red

uzie

rte E

EG

-A

mpl

itude

im R

EM

-Sch

laf

Am

Tag

nac

h de

r Exp

ositi

on w

aren

die

P

roba

nden

sta

tistis

ch s

igni

fikan

t ruh

iger

Wag

ner e

t al.

(199

8)

24

SB

, CO

90

0 M

Hz,

21

7 H

z 0.

2 W

/m2

in

40

cm A

bsta

nd

vom

Tel

efon

? Zi

rkul

ar

pola

risie

rend

e lo

garit

hmis

ch

perio

disc

he

Flac

hant

enne

A

bsta

nd 4

0 cm

vo

m K

isse

n

8 h

Vis

uell

gesc

orte

S

chla

f-st

adie

n

Pow

er-

spek

tral-

wer

te

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Tr

end:

redu

zier

ter R

EM

-Sch

laf A

ntei

l

er

höht

e R

EM

-Sch

laf L

aten

z K

ein

Effe

kt

Hin

richs

und

H

einz

e (1

998)

14

D

B, C

O

1800

MH

z,

1736

Hz

2 W

/m2

? Fl

acha

nten

ne

Abs

tand

1.4

m

2 N

ächt

e je

7

h V

isue

ll ge

scor

te

Sch

laf-

stad

ien

Pow

er-

spek

tral-

wer

te

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Kei

n E

ffekt

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 17: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

17

Tab.

A4

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf d

en S

chla

f – F

orts

etzu

ng 1

.

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g SA

R

Ant

enne

Ex

posi

ti-on

sdau

er

Ziel

para

-m

eter

St

atis

tik

Erge

bnis

Bor

bély

et a

l. (1

999)

24

D

B, C

O

900

MH

z,

21

7 H

z ap

prox

i-m

ierte

s B

asis

sta-

tions

sign

al

? <

1 W

/kg

(10g

)

Ver

tikal

e P

olar

isat

ion

Arr

ay v

on 3

H

albw

elle

n-D

ipol

en

Abs

tand

30

cm

vom

Kop

f

8 h

inte

rmit-

tiere

nd 1

5 m

in o

n / 1

5 m

in o

ff

Vis

uell

gesc

orte

S

chla

f-st

adie

n

Pow

er-

spek

tral-

wer

te

AN

OV

A

Sta

tistis

ch s

igni

fikan

t red

uzie

rter W

ach-

Ant

eil n

ach

Sch

lafb

egin

n

Im N

RE

M-S

chla

f: st

atis

tisch

sig

nifik

ant

erhö

hte

Am

plitu

de im

Spi

ndel

frequ

enz-

bere

ich

Hub

er e

t al.

(200

0)

16

DB

, CO

90

0 M

Hz,

217

Hz

appr

oxi-

mie

rtes

Bas

isst

a-tio

nssi

gnal

Mitt

lere

Lei

stun

g:

2.

2 W

1

W/k

g Fl

acha

nten

ne

beid

seits

des

K

opfe

s, 1

1 cm

A

bsta

nd v

om

Geh

örga

ng

30 m

in v

or

3 h

Sch

laf

am

Vor

mitt

ag

nach

S

chla

fre-

strik

tion

in

der N

acht

(4

h)

Vis

uell

gesc

orte

S

chla

f-st

adie

n

Pow

er-

spek

tral-

wer

te

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

In d

en e

rste

n 30

min

des

NR

EM

-S

chla

fes:

sta

tistis

ch s

igni

fikan

t erh

öhte

E

EG

-Am

plitu

de fü

r die

Fre

quen

zbän

der

9.75

– 1

1.25

Hz

und

12.2

5 –

13.2

5 H

z

Wag

ner e

t al.

(200

0)

20

SB

, CO

90

0 M

Hz,

217

Hz

50 W

/m2

in 4

0 cm

Abs

tand

vo

m T

elef

on

? Zi

rkul

ar

pola

risie

rend

e lo

garit

hmis

ch

perio

disc

he

Flac

hant

enne

A

bsta

nd 4

0 cm

vo

m K

isse

n

8 h

Vis

uell

gesc

orte

S

chla

f-st

adie

n

Pow

er-

spek

tral-

wer

te

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Kei

n E

ffekt

Fritz

er e

t al.

(200

0, z

it.

nach

Siln

y 20

00)

20

PG

90

0 M

Hz

?

Ant

enne

30

cm

Abs

tand

8

h V

isue

ll ge

scor

te

Sch

laf-

stad

ien

K

ein

Effe

kt

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 18: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

18

Tab.

A4

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf d

en S

chla

f – F

orts

etzu

ng 2

.

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g SA

R

Ant

enne

Ex

posi

ti-on

sdau

er

Ziel

para

-m

eter

St

atis

tik

Erge

bnis

Lebe

deva

et

al. (

2001

) 20

S

B, C

O

GS

M

? ?

Mob

iltel

efon

8

h M

anue

ll ge

scor

te

Sch

laf-s

tadi

en

nich

tline

-are

D

ynam

ik u

nd

Pow

er-

spek

tral-w

erte

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

Sig

nifik

ante

ger

inge

re

Kor

rela

tions

dim

en-s

ion

D2 u

nter

E

xpos

ition

Unt

er E

xpos

ition

sta

tistis

ch s

igni

fikan

t er

höht

e A

lpha

-Pow

er fü

r Pz

Jech

et a

l. (2

001)

17

D

B, C

O

900

MH

z,

21

7 H

z P

eak:

2 W

0,

06

W/k

g M

obilt

elef

on

norm

ale

Hal

tung

45 m

in

Late

nz d

er

Alp

haw

el-

lene

xtin

k-tio

n,

Thet

a-O

n-se

t La

tenz

, S

chla

fla-te

nz,

La-te

nz b

is

zum

Auf

-tret

en

der e

rste

n S

pind

el b

zw.

des

erst

en K

-K

ompl

exes

t-Tes

t für

ge

paar

te

Beo

bach

tun-

gen

Kei

n E

ffekt

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 19: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

19

Tab.

A4

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf d

en S

chla

f – F

orts

etzu

ng 3

.

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g SA

R

Ant

enne

Ex

posi

ti-on

sdau

er

Ziel

para

-m

eter

St

atis

tik

Erge

bnis

Hub

er e

t al.

(200

2)

16

DB

, CO

90

0 M

Hz,

217

Hz

appr

oxi-

mie

rtes

End

gerä

te-

sign

al

900

MH

z,

ni

cht g

epul

st

1

W/k

g Fl

acha

nten

ne

beid

seits

des

K

opfe

s 11

cm

A

bsta

nd v

om

Geh

örga

ng

30 m

in v

or

Beg

inn

eine

s 8

h N

acht

-sc

hlaf

es

Vis

uell

gesc

orte

S

chla

f-st

adie

n

Pow

er-

spek

tral-

wer

te

AN

OV

A

Kei

n E

ffekt

S

tatis

tisch

sig

nifik

ant e

rhöh

te P

ower

für

Freq

uenz

band

12.

35 –

13.

5 H

z im

N

RE

M2,

gilt

nur

für p

ulsm

odul

ierte

s S

igna

l, ni

cht f

ür d

as k

ontin

uier

liche

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 20: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

20

Tab.

A5

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf d

as s

pont

ane

Wac

h-E

EG

(Upd

ate)

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Feld

stär

ke /

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g SA

R

Ant

enne

Ex

posi

ti-

onsd

auer

K

anäl

e St

atis

tik

Erge

bnis

Pap

ageo

rgio

u et

al

. (20

04)

19

CO

90

0 M

Hz

GS

M

Mitt

lere

Pow

er:

64m

W

?

Ant

enne

am

re

chte

n O

hr

ca. 4

5 m

in

15

MA

NO

VA

Unt

er E

MF

Abn

ahm

e d.

„E

EG

-E

nerg

ie“

bei

Män

nern

, Zu

nahm

e be

i Fra

uen

Cur

cio

et a

l. (2

005)

20

D

B, C

O

902.

4 M

Hz

(217

Hz)

Mitt

lere

Pow

er:

0.25

W

Pea

k P

ower

: 2 W

Max

imum

: 0.

5 W

/kg

Han

dy in

1,5

cm

A

bsta

nd z

um

linke

n O

hr

45 m

in v

or

oder

wäh

rend

R

uhe-

EE

G

5 A

NO

VA

Zu

nahm

e in

Tei

lfreq

uenz

en d

es

Alp

ha-B

ande

s (b

ei

9 bz

w.

10H

z)

Hin

richs

et a

l. (2

006)

27

D

B, C

O

1800

MH

z ¼

, 2, 1

, 8 W

1.

22

0.61

W

/kg

Ant

enne

in 1

0mm

N

ähe

zum

Ohr

5x

4 m

in

19

MA

NO

VA

Kei

n E

influ

ss u

nter

schi

edlic

her

Mod

ulat

ione

n un

d Fe

ldst

ärke

n au

f P

ower

spek

tren

im

Wac

h-E

EG

Cro

ft et

al.

(200

7)

120

DB

, CO

89

5 M

Hz

Mitt

lere

Pow

er:

250

mW

P

eak

Pow

er: 2

W

Max

imum

: 0.

674

W/k

g

Han

dy

links

ode

r rec

hts

tem

pora

l 3x

10 m

in

58

Chi

-Qua

drat

M

AN

OV

A

Zuna

hme

der

Alp

hapo

wer

w

ähre

nd

Exp

ositi

on

v.a.

ip

sila

tera

l pos

terio

r

Reg

el e

t al.

(200

7)

24

900

MH

z (2

, 8, 2

17,

1733

MH

z m

odul

iert)

900

MH

z

?

peak

sp

atia

l S

AR

1W

/kg

42m

m v

ertik

al,

115m

m b

eids

eitig

üb

er K

opf,

aber

nu

r lin

ks a

ktiv

30 m

in

1

Gem

isch

te

linea

re

Mod

elle

W

ilcox

on

Vor

zeic

hen-

test

B

onfe

rron

i-H

olm

Pow

er

im

Alp

haba

nd

(10.

5-11

Hz)

na

hm

nur

30

Min

uten

na

ch

Pul

smod

ulat

ion

bei

gesc

hlos

sene

n A

ugen

zu;

kei

ne

Effe

kte

in

den

ande

ren

Bedi

ngun

gen

Vec

chio

et a

l. (2

007)

10

D

B, C

O

902.

4 M

Hz

(217

Hz)

Max

. Pow

er:

2 W

?

Han

dy 1

,5 c

m

vom

link

en O

hr

entfe

rnt

45 m

in

19

AN

OV

A m

it

Mes

swie

der-

holu

ng

Unt

er

GS

M:

Zuna

hme

der

Syn

chro

nisa

tion

tem

pora

l in

A

lpha

2, A

bnah

me

in A

lpha

2 u

. 3

front

al

1)

SB

: sin

gle

blin

d; C

O: c

ross

ove

r; D

B: d

oubl

e bl

ind,

PG

: Par

alle

lgru

ppen

Page 21: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

21

Tab.

A6

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf e

vozi

erte

Pot

entia

le (E

P),

erei

gnis

korr

elie

rter P

oten

tiale

(ER

P) s

owie

ere

igni

sbez

ogen

e S

ynch

roni

satio

n un

d D

esyn

chro

nisa

tion

des

EE

G

(ER

S/E

RD

) (U

pdat

e)

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Feld

stär

ke/

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te/

Send

elei

stun

g SA

R

Ant

enne

Ex

posi

ti-on

sdau

er

Expe

ri-m

ent

Stat

istik

Er

gebn

is

Mab

y et

al.

(200

5)

15

SB

90

0 M

Hz

Mitt

elw

ert:

0.25

W

1.4

W/k

g H

andy

am

rech

ten

Ohr

fix

iert

? A

EP

32

Kan

äle

Wilc

oxon

Tes

t

„Ver

ände

rung

en“

in

FP2

bei 9

Ges

unde

n &

be

i 6

Epi

lesp

sie-

Pat

ient

en

Sie

vert

et a

l. (2

005)

12

ke

ine

Ang

aben

889,

6 M

Hz

217

Hz

und

kont

inui

er-

lich

Pea

k: 2

.2 W

1.

9mW

/g

2 H

andy

s lin

ks &

rech

ts

an R

ücke

nleh

ne v

on

Lehn

sess

el

ca. 2

0 m

in

AB

R

(BE

RA

) W

ilcox

on T

est

Kei

n E

ffekt

auf

BA

EP

Ham

blin

et a

l. (2

006)

12

0 D

B, C

O

895

MH

z 21

7 H

z P

eak:

2 W

0.

11 W

/kg

Han

dy a

n lin

ker o

der

rech

ter t

empo

rale

r R

egio

n fix

iert

30 m

in

ER

P

N10

0 P

300

t-Tes

t f. a

bhän

gige

S

tichp

robe

n A

NO

VA

Kei

n E

ffekt

Yua

sa e

t al.

(200

6)

12

Kei

ne

Ang

aben

90

0 M

Hz

0.8

W

0.05

4 W

/kg

Han

dy a

m re

chte

n O

hr

halte

nd; A

nten

ne 4

cm

vo

m K

opf e

ntfe

rnt

30 m

in

SE

P

t-Tes

t A

NO

VA

K

ein

Effe

kt

Ferr

eri e

t al.

(200

6)

15

DB

, CO

90

2.4

MH

z (2

17 H

z)

Max

. Pow

er: 2

W

0.

5 W

/kg

Han

dy 1

,5 c

m v

om li

nken

O

hr e

ntfe

rnt

45 m

in

ME

P

AN

OV

A

Effe

kt

auf

Exz

itabi

lität

de

s G

ehirn

s

Kra

use

et a

l. (2

007)

72

D

B, P

G

902.

4 M

Hz

(217

Hz

und

kont

inu-

ierli

ch)

Mitt

lere

Pow

er:

0.25

W

1.18

W/k

g H

andy

link

s un

d re

chts

ca

. 20m

m e

ntfe

rnt v

om

Tem

pora

llapp

en

ca. 2

7 ca

. 40

ER

D/E

RS

EE

G: N

on-

para

met

risch

e Q

uade

Tes

ts

Ged

ächt

nist

est:

AN

OV

A m

it M

essw

iede

rhol

ung

EM

F be

einf

luss

te E

EG

v.

a. im

Alp

ha-B

and

Kei

n E

influ

ss a

uf

Ged

ächt

nis

Mab

y et

al.

(200

6)

15

SB

90

0 M

Hz

M

ittel

wer

t: 0.

25 W

1.

4 W

/kg

Han

dy a

m re

chte

n O

hr

fixie

rt ?

AE

P

32 K

anäl

e W

ilcox

on T

est

Zuna

hme

der L

aten

z d.

N

100

bei E

pils

epsi

e-P

at.;

Zuna

hme

der

Am

plitu

de d

er P

200

bei

Ges

unde

n

Pap

ageo

rgio

u et

al.

(200

6)

19

CO

90

0 M

Hz

GS

M

Mitt

lere

Pow

er:

64m

W

? A

nten

ne a

m re

chte

n O

hr

? P

50

MA

NO

VA

Zu- u

nd A

bnah

me

der

Am

plitu

de d

er P

50

unte

r EM

F 1)

SB

: sin

gle

blin

d; C

O: c

ross

ove

r; D

B: d

oubl

e bl

ind,

PG

: Par

alle

lgru

ppen

Page 22: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

22

Tab.

A7

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf k

ogni

tive

Funk

tione

n (U

pdat

e)

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Feld

stär

ke /

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g SA

R

Ant

enne

Ex

posi

tions

-da

uer

Expe

rimen

t St

atis

tik

Erge

bnis

Cur

cio

et a

l. (2

004)

20

D

B

CO

90

2.4

MH

z,

217

Hz

Pea

k: 2

W

Mitt

lere

Pow

er:

0.25

W

Max

imum

: 0.

5 W

/kg

Han

dy in

1,5

cm

Abs

tand

vo

m li

nken

O

hr

45 m

in v

or

oder

w

ähre

nd

Ruh

e-E

EG

Aku

st. R

eakt

ions

test

D

urch

stre

icht

est

Aku

st.

Wah

lreak

tions

test

S

ubtra

ktio

nsau

fgab

e Te

mpe

ratu

r i. O

hr

AN

OV

A

Rea

ktio

nsze

iten

unte

r EM

F kü

rzer

; A

nstie

g de

r Te

mpe

ratu

r im

M

ittel

ohr n

ach

ca.

25 m

in u

nter

EM

F

Bes

set e

t al

. (20

05)

55

DB

90

0 M

Hz

(2

17 H

z)

? 0.

54 W

/kg

Han

dy a

n be

vorz

ugte

s O

hr g

ehal

ten

an 5

Tag

en je

12

0 m

in

Kog

nitiv

e Fu

nktio

nen

(4 B

erei

che)

2-

fach

e A

NO

VA

mit

Mes

swie

derh

olun

gen

kein

Effe

kt

Haa

rala

et

al.

(200

4)

64

DB

902

MH

z (2

17 H

z)

mitt

lere

Pow

er:

0.25

W

0.99

0 W

/kg

Han

dy a

m

linke

n O

hr

fixie

rt

2x65

min

im

Abs

tand

von

24

h K

urzz

eitg

edäc

htni

s A

NO

VA

mit

Mes

swie

derh

olun

g ke

in E

ffekt

Hin

richs

un

d H

einz

e (2

004)

12

CO

D

B

1.87

GH

z

(217

Hz)

m

ittle

re P

ower

: 0.

125

W, P

eak:

1 W

0.

61 W

/kg

(10g

)

Ant

enne

ein

es

Han

dys

am

linke

n O

hr

30 m

in

Enc

odin

g-R

etrie

val

Par

adig

ma

(Erle

rnen

vo

n 20

0 W

orte

n)

bei A

bfra

ge M

EG

AN

OV

A m

it M

essw

iede

rhol

ung

kein

Effe

kt a

uf

Test

leis

tung

und

M

EG

unt

er

Exp

ositi

on

Mai

er e

t al

. (20

04)

11

DB

C

O

902

MH

z (2

17 H

z)

Leis

tung

sflu

ssdi

chte

: S

= 1

mW

/m2

Kei

ne

Ang

abe

Han

dy 4

cm

vom

link

en

Ohr

ent

fern

t 50

min

au

ditiv

e D

iskr

imin

atio

ns-

aufg

abe

Zwei

seiti

ger t

-Tes

t

Sig

nifik

ante

r E

MF-

Effe

kt a

uf

Ord

nung

s-sc

hwel

le

Eliy

ahu

et a

l. (2

006)

36

S

B

CO

89

0.2

MH

z

Pea

k: 2

W

? Ei

n H

andy

an

jede

m O

hren

2x

40 m

in

vier

hem

isph

ären

-sp

ezifi

sche

A

ufga

ben

AN

OV

A m

it M

essw

iede

rhol

ung

in 3

der

4

Auf

gabe

n V

erla

ngsa

mun

g de

r Rea

ktio

nsze

it be

i Rea

ktio

n m

it lin

ker H

and

unte

r lin

ksse

itige

r E

xpos

ition

nac

h ca

. 40

Min

uten

Sch

mid

et

al.

(200

5)

58

DB

C

O

1970

MH

z U

MTS

2

vers

chie

dene

Fe

ldst

ärke

n

„hig

h“:

0.63

W/k

g „lo

w“:

1/10

of

hig

h

Mod

ifiz.

Han

dy

links

mit

Kop

fhör

er-

halte

rung

40 m

in h

igh

40 m

in lo

w

4 Te

sts

zur v

isue

llen

Wah

rneh

mun

g

AN

OV

A fü

r M

essw

iede

rhol

ung

Frie

dman

n B

onfe

rron

i

kein

Effe

kt

Keet

ley

et a

l. (2

006)

12

0 D

B

CO

G

SM

ohn

e Fr

eque

nzan

gabe

M

ittle

re P

ower

: 0.

25 W

?

Han

dy 1

.5±0

.5

cm v

om K

opf

entfe

rnt a

m

linke

n O

hr

90 m

in

8 ne

uro-

psyc

holo

gisc

he

Test

s un

ter S

ham

un

d V

erum

Kov

aria

nzan

alys

e m

it M

essw

iede

rhol

ung

Rea

ktio

nsze

iten

verla

ngsa

mt,

Arb

eits

gedä

chtn

is

verb

esse

rt 1)

SB

: sin

gle

blin

d; C

O: c

ross

ove

r; D

B: d

oubl

e bl

ind,

PG

: Par

alle

lgru

ppen

Page 23: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

23

Tab.

A7

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf k

ogni

tive

Funk

tione

n (U

pdat

e) –

For

tset

zung

A

utor

en

N

Des

ign1)

Fe

ldty

p Fe

ldst

ärke

/ Le

istu

ngsf

luss

-di

chte

/ Se

ndel

eist

ung

SAR

A

nten

ne

Expo

si-

tions

daue

r Ex

perim

ent

Stat

istik

Er

gebn

is

Reg

el e

t al.

(200

6)

117

DB

C

O

2140

MH

z U

MTS

2 ve

rsch

iede

ne

Feld

stär

ken:

1

V/m

10

V/m

Max

. W

ert:

45

µW/k

g un

d 4,

5 µW

/kg

2 m

link

s vo

m

Kör

per e

ntfe

rnt

auf c

a. 1

.50

cm

Höh

e

45 m

in

6 ko

gniti

ve T

ests

4

Frag

ebog

en z

u B

efin

dlic

hkei

t &

Ein

schä

tzun

g de

r Fe

ldsi

tuat

ion

Line

are

Mod

elle

K

ein

Effe

kt

Rus

so e

t al.

(200

6)

168

DB

C

O

888

MH

z (k

ontin

u-ie

rlich

und

ge

puls

t)

? 11

.2

W/K

g

Han

dy a

m

linke

n od

er

rech

ten

Ohr

bz

w. „

sehr

na

he“

35-4

0 m

in

4 ko

gniti

ve T

ests

G

emis

cht

fakt

orie

lle

Var

ianz

anal

yse

Kei

n E

ffekt

Cin

el e

t al.

(200

7)

168

DB

C

O

888

MH

z (k

ontin

u-ie

rlich

und

ge

puls

t)

? 11

.2

W/K

g

am li

nken

ode

r re

chte

n O

hr

posi

tioni

ert

40 m

in

Aud

itive

D

iskr

imin

atio

ns-

aufg

abe

Gem

isch

t fa

ktor

ielle

V

aria

nzan

alys

e K

ein

Effe

kt

Wile

n et

al.

(200

6)

40

SB

C

O

900

MH

z ?

Max

. Wer

t ge

mitt

elt

über

1og

: 0.

8W/k

g

Ant

enne

link

s un

d re

chts

in

8,5

cm A

bsta

nd

vom

Kop

f, ab

er

nur r

echt

s ak

tiv

30 m

in

Psy

chop

hysi

olog

i-sc

he M

essu

ngen

K

ritis

che

Flim

mer

-V

ersc

hmel

zung

s-Fr

eque

nz (C

FFT)

K

urzz

eitg

edäc

htni

s R

eakt

ions

zeit

MA

NO

VA

; C

hi-Q

uadr

at-T

ests

B

onfe

rron

i

Bei

„Ele

ktro

sens

itive

n“

Sym

path

ikus

-Dom

inan

z w

ähre

nd C

FFT

und

Ged

ächt

nist

est,

aber

un

abhä

ngig

von

E

xpos

ition

Haa

rala

et a

l. (2

007)

36

D

B

CO

902

MH

z (g

epul

st

mit

217

Hz

und

kont

i-nu

ierli

ch)

0.25

W

1.18

W

/Kg

am li

nken

ode

r re

chte

n O

hr

fixie

rt 90

min

9

vers

chie

dene

ko

gniti

ve T

ests

N

on-p

aram

etris

ch

Kei

n E

ffekt

Reg

el e

t al.

(200

7)

24

DB

C

O

900

MH

z (2

, 8, 2

17,

1733

MH

z m

odul

iert)

?

peak

sp

atia

l S

AR

1W

/kg

42m

m v

ertik

al,

115m

m

beid

seiti

g üb

er

Kop

f, ab

er n

ur

links

akt

iv

30 m

in

Ein

fach

e R

eakt

ions

zeita

uf-

gabe

; 2-F

ach-

Wah

lreak

tions

test

; N

-Bac

k Ta

sk

Gem

isch

te li

near

e M

odel

le

Wilc

oxon

V

orze

iche

ntes

t B

onfe

rron

i-Hol

m

Mit

zune

hmen

der D

auer

de

r Exp

ositi

on m

it ge

puls

tem

Sig

nal

Ver

bess

erun

g de

r G

enau

igke

it un

d A

bnah

me

der

Rea

ktio

nsze

it in

n-

Bac

k Ta

sk

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 24: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

24

Tab.

A8

Hum

anst

udie

n zu

m E

influ

ss h

ochf

requ

ente

r ele

ktro

mag

netis

cher

Fel

der a

uf d

en S

chla

f (U

pdat

e)

Aut

oren

N

D

esig

n1)

Feld

typ

Leis

tung

sflu

ss-

dich

te /

Send

elei

stun

g SA

R

Ant

enne

Ex

posi

-tio

nsda

uer

Ziel

para

met

er

Stat

istik

Er

gebn

is

Loug

hran

et a

l. (2

005)

50

D

B, C

O

894,

6 M

Hz,

217

Hz

Pea

k: 2

W, M

ean

0.25

W

dire

kt a

m K

opf

getra

gene

s m

odifi

zier

tes

End

gerä

t

0.11

W/k

g,

Max

0.2

9 W

/kg

(10g

) M

obilt

elef

on

Dau

er

30 m

in,

End

e de

r E

xpos

ition

20

min

vor

S

chla

fbeg

inn

Vis

uell

gesc

orte

S

chla

fsta

dien

Pow

er-s

pekt

ral-

anal

yse

für d

ie

erst

en 3

0 m

in d

es

NR

EM

-Sch

lafe

s

AN

OV

A fü

r ab

häng

ige

Stic

hpro

ben

Sta

tistis

ch s

igni

fikan

t red

uzie

rte

RE

M-S

chla

flate

nz u

nter

Exp

ositi

on

stat

istis

ch s

igni

fikan

t erh

öhte

A

mpl

itude

im F

requ

enzb

erei

ch

11.5

- 12.

25 H

z

Hin

richs

et a

l. (2

005)

13

DB

, CO

18

00 M

Hz,

17

36 H

z 2.

3 W

/m2

72 m

W/

kg

(10g

)

ve

rtika

l po

laris

ierte

A

nten

ne,

posi

tioni

ert i

m

1,5

m A

bsta

nd

vom

Kop

f

gesa

mte

N

acht

Vis

uell

gesc

orte

S

chla

fsta

dien

EE

G-L

eist

ungs

-sp

ektre

n

AN

OV

A fü

r ab

häng

ige

Stic

hpro

ben

Vis

uelle

Sch

lafp

aram

eter

: kei

n E

ffekt

Leis

tung

sspe

ktre

n: k

ein

Effe

kt

Fritz

er e

t al.

(200

7)

20

SB

, PG

90

0 M

Hz,

2

Hz,

8 H

z, 2

17

Hz

und

173

3 H

z

Pea

k 28

.5 W

875

m

W/

kg

(1g)

drei

ver

tikal

au

sger

icht

ete

#/2-

Dip

ole,

A

bsta

nd 3

0 cm

vo

m K

opf

gesa

mte

N

acht

visu

ell g

esco

rte

Sch

lafs

tadi

en

EE

G-L

eist

ungs

-sp

ektre

n

AN

OV

A fü

r ab

häng

ige

Stic

hpro

ben

Vis

uelle

Sch

lafp

aram

eter

: kei

n E

ffekt

Leis

tung

sspe

ktre

n: k

ein

Effe

kt

Hun

g et

al.

(200

7)

10

SB

G

SM

900

(2, 8

, 217

Hz)

12

.5%

der

max

. P

ower

«Spr

ech»

-M

odus

: 0.

133

mW

/g

«H

ör»-

Mod

us:

0.01

5 m

W/g

«Sta

ndby

»:

<0.0

01 m

W/g

Han

dy a

m

rech

ten

Ohr

30

min

Sch

lafla

tenz

(3

min

K

ontin

uier

liche

s S

2)

EE

G

Pow

ersp

ektre

n f.

Thet

a

AN

OV

A m

it M

essw

iede

r-ho

lung

Vis

uelle

Sch

lafp

aram

eter

: S

chla

flate

nz n

ach

«Spr

ech-

» M

odus

sig

n. lä

nger

als

nac

h «H

ör-

»-M

odus

und

Sch

ein-

Exp

ositi

on

Leis

tung

sspe

ktre

n: b

ei 1

-4H

z A

nstie

g in

2. 1

0 m

in n

ach

„Hör

“- &

S

chei

n-E

xpos

ition

und

in 3

. 10-

Min

uten

Zei

traum

nac

h S

tand

by;

kein

Effe

kt n

ach

„Spr

ech“

-Mod

us

1) S

B: s

ingl

e bl

ind;

CO

: cro

ss o

ver;

DB

: dou

ble

blin

d, P

G: P

aral

lelg

rupp

en

Page 25: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

25

Tab.

A9

Cha

rakt

eris

ieru

ng d

er m

ittel

s vi

suel

ler A

usw

ertu

ng e

rfass

ten

Sch

lafp

aram

eter

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

Schl

afko

ntin

uitä

t

TIB

[m

in]

Tim

e in

bed

: Zei

t von

"Lic

ht a

us" b

is "L

icht

an"

SP

T [m

in]

Sch

lafp

erio

deze

it: Z

eit v

on S

chla

fbeg

inn

bis

zum

End

e de

r let

zten

Epo

che

Sch

laf

TST

[min

] G

esam

tsch

lafz

eit:

Sum

me

der E

poch

en, d

ie e

ines

der

fünf

Sch

lafs

tadi

en a

ufw

eise

n / 2

STA

WE

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el in

der

SP

T

Late

nzen

SO

L [m

in]

Zeit

von

"Lic

ht a

us" b

is z

ur e

rste

n E

poch

e N

RE

M2

(sle

ep o

nset

late

ncy-

Ein

schl

afla

tenz

)

SW

Sla

t [m

in]

Zeit

von

Sch

lafb

egin

n bi

s zu

m e

rste

n A

uftre

ten

eine

r Epo

che

NR

EM3

bis

NR

EM4

RE

Mla

t [m

in]

Zeit

vom

Sch

lafb

egin

n bi

s zu

m e

rste

n A

uftre

ten

eine

r Epo

che

REM

-Sch

laf

SE

I [%

] S

chla

feffi

zien

zind

ex (G

esam

tsch

lafz

eit [

TST]

/ T

ime

in b

ed [T

IB])

* 10

0: A

ntei

l der

sch

lafe

nd v

erbr

acht

en Z

eit a

n de

r TIB

Schl

afst

rukt

ur

S0_

TIB

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um W

ach

nach

Sch

lafb

egin

n) /

2

S1_

TIB

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um N

RE

M1)

/ 2

S2_

TIB

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um N

RE

M2)

/ 2

SW

S_T

IB

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

NR

EM

3 od

er N

RE

M4

) / 2

RE

M_T

IB

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

REM

) / 2

WA

KE

_TIB

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um W

ach

vor S

chla

fbeg

inn)

/ 2

S0_

TIB

_D1

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

Wac

h na

ch S

chla

fbeg

inn)

/ 2

im e

rste

n N

acht

dritt

el

S1_

TIB

_D1

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

NR

EM

1) /

2 im

ers

ten

Nac

htdr

ittel

S2_

TIB

_D1

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

NR

EM

2) /

2 im

ers

ten

Nac

htdr

ittel

SW

S_T

IB_D

1 [m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um N

RE

M3

oder

NR

EM

4 ) /

2 im

ers

ten

Nac

htdr

ittel

RE

M_T

IB_D

1 [m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um R

EM) /

2 im

ers

ten

Nac

htdr

ittel

WA

KE

_TIB

_D1

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

Wac

h vo

r Sch

lafb

egin

n) /

2 im

ers

ten

Nac

htdr

ittel

Page 26: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

26

Tab.

A9

Cha

rakt

eris

ieru

ng d

er m

ittel

s vi

suel

ler A

usw

ertu

ng e

rfass

ten

Sch

lafp

aram

eter

- Fo

rtset

zung

1

Va

riabl

e:

Einh

eit

Cha

rakt

eris

ieru

ng

S0_

TIB

_D2

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

Wac

h na

ch S

chla

fbeg

inn)

/ 2

im z

wei

ten

Nac

htdr

ittel

S1_

TIB

_D2

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

NR

EM

1) /

2 im

zw

eite

n N

acht

dritt

el

S2_

TIB

_D2

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

NR

EM

2) /

2 im

zw

eite

n N

acht

dritt

el

SW

S_T

IB_D

2 [m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um N

RE

M3

oder

NR

EM

4 ) /

2 im

zw

eite

n N

acht

dritt

el

RE

M_T

IB_D

2 [m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um R

EM) /

2 im

zw

eite

n N

acht

dritt

el

S0_

TIB

_D3

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

Wac

h na

ch S

chla

fbeg

inn)

/ 2

im d

ritte

n N

acht

dritt

el

S1_

TIB

_D3

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

NR

EM

1) /

2 im

drit

ten

Nac

htdr

ittel

S2_

TIB

_D3

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

NR

EM

2) /

2 im

drit

ten

Nac

htdr

ittel

SW

S_T

IB_D

3 [m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um N

RE

M3

oder

NR

EM

4 ) /

2 im

drit

ten

Nac

htdr

ittel

RE

M_T

IB_D

3 [m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um R

EM) /

2 im

drit

ten

Nac

htdr

ittel

S0_

SP

T [m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um W

ach

inne

rhal

b de

r SP

T) /

2

S1_

SP

T [m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um N

RE

M1

inne

rhal

b de

r SP

T) /

2

S2_

SP

T [m

in]

(Sum

me

der E

poch

en N

RE

M2

inne

rhal

b de

r SP

T) /

2

SW

S_S

PT

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

NR

EM

2 od

er N

RE

M4

inne

rhal

b de

r SP

T) /

2

RE

M_S

PT

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

REM

inne

rhal

b de

r SP

T) /

2

PS

0_TI

B

[%]

S0_

TIB

in P

roze

nt d

er T

ime

in B

ed

PS

1_TI

B

[%]

S1_

TIB

in P

roze

nt d

er T

ime

in B

ed

PS

2_TI

B

[%]

S2_

TIB

in P

roze

nt d

er T

ime

in B

ed

PS

WS

_TIB

[%

] S

WS

_TIB

in P

roze

nt d

er T

ime

in B

ed

PR

EM

_TIB

[%

] R

EM

_TIB

in P

roze

nt d

er T

ime

in B

ed

PW

AK

E_T

IB

[%]

WA

KE

_TIB

in P

roze

nt d

er T

ime

in B

ed

PS

0_TI

B_D

1 [%

] S

0_TI

B in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im e

rste

n N

acht

dritt

el

PS

1_TI

B_D

1 [%

] S

1_TI

B in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im e

rste

n N

acht

dritt

el

Page 27: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

27

Ta

b. A

9 C

hara

kter

isie

rung

der

mitt

els

visu

elle

r Aus

wer

tung

erfa

sste

n S

chla

fpar

amet

er -

Forts

etzu

ng 2

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

P

S2_

TIB

_D1

[%]

S2_

TIB

in P

roze

nt d

er T

ime

in B

ed im

ers

ten

Nac

htdr

ittel

P

SW

S_T

IB_D

1 [%

] S

WS

_TIB

in P

roze

nt d

er T

ime

in B

ed im

ers

ten

Nac

htdr

ittel

PR

EM

_TIB

_D1

[%]

RE

M_T

IB in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im e

rste

n N

acht

dritt

el

PW

AK

E_T

IB_D

1[%

] W

AK

E_T

IB in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im e

rste

n N

acht

dritt

el

PS

0_TI

B_D

2 [%

] S

0_TI

B in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im z

wei

ten

Nac

htdr

ittel

PS

1_TI

B_D

2 [%

] S

1_TI

B in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im z

wei

ten

Nac

htdr

ittel

PS

2_TI

B_D

2 [%

] S

2_TI

B in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im z

wei

ten

Nac

htdr

ittel

PS

WS

_TIB

_D2

[%]

SW

S_T

IB in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im z

wei

ten

Nac

htdr

ittel

PR

EM

_TIB

_D2

[%]

RE

M_T

IB in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im z

wei

ten

Nac

htdr

ittel

PS

0_TI

B_D

3 [%

] S

0_TI

B in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im d

ritte

n N

acht

dritt

el

PS

1_TI

B_D

3 [%

] S

1_TI

B in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im d

ritte

n N

acht

dritt

el

PS

2_TI

B_D

3 [%

] S

2_TI

B in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im d

ritte

n N

acht

dritt

el

PS

WS

_TIB

_D3

[%]

SW

S_T

IB in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im d

ritte

n N

acht

dritt

el

PR

EM

_TIB

_D3

[%]

RE

M_T

IB in

Pro

zent

der

Tim

e in

Bed

im d

ritte

n N

acht

dritt

el

S0_

SP

T [%

] S

0_S

PT

in P

roze

nt d

er S

chla

fper

iode

nzei

t

S1_

SP

T [%

] S

1_S

PT

in P

roze

nt d

er S

chla

fper

iode

nzei

t

S2_

SP

T [%

] S

2_S

PT

in P

roze

nt d

er S

chla

fper

iode

nzei

t

SW

S_S

PT

[%]

SW

S_S

PT

in P

roze

nt d

er S

chla

fper

iode

nzei

t

RE

M_S

PT

[%]

RE

M_S

PT

in P

roze

nt d

er S

chla

fper

iode

nzei

t

PS

1_TS

T [%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

NR

EM

1) /

2 in

Pro

zent

der

Ges

amts

chla

fzei

t

PS

2_TS

T [%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

NR

EM

2) /

2 in

Pro

zent

der

Ges

amts

chla

fzei

t

PS

WS

_TS

T [%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

NR

EM

3 od

er N

RE

M4)

/ 2

in P

roze

nt d

er G

esam

tsch

lafz

eit

PR

EM

_TS

T [%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

mit

Sta

dium

REM

) / 2

in P

roze

nt d

er G

esam

tsch

lafz

eit

Page 28: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

28

Tab.

A10

Cha

rakt

eris

ieru

ng d

er m

ittel

s au

tom

atis

cher

Aus

wer

tung

erfa

sste

n S

chla

fpar

amet

er

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

Schl

afko

ntin

uitä

t

TIB

__00

B

[min

] Ti

me

in b

ed: Z

eit v

on "L

icht

aus

" bis

"Lic

ht a

n"

TSP

__00

B

[min

] G

esam

tsch

lafp

erio

de: Z

eit v

on d

er e

rste

n bi

s zu

m E

nde

der l

etzt

en E

poch

e Sc

hlaf

(una

bhän

gig

vom

Sta

dium

)

TST_

_00B

[m

in]

Ges

amts

chla

fzei

t: S

umm

e de

r Epo

chen

, die

ein

es d

er fü

nf S

chla

fsta

dien

auf

wei

sen

/ 2

WTS

P_0

0B

[min

] W

ach

in d

er G

esam

tsch

lafp

erio

de

WA

FA_0

0B

[min

] W

ach

nach

der

letz

ten

Epo

che

Sch

laf b

is "L

icht

an"

WA

SO

_00B

[m

in]

Wac

h na

ch S

chla

fbeg

inn

FW__

_00B

Anz

ahl d

er A

ufw

ache

reig

niss

e in

der

TSP

FWTS

T00B

Anz

ahl d

er A

ufw

ache

reig

niss

e in

der

TSP

/ S

tund

e S

chla

f

FS__

_00B

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el in

der

TS

P

FSTS

T00B

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el in

der

TS

P /

Stu

nde

Sch

laf

Late

nzen

LS1_

_00B

[m

in]

Zeit

von

"Lic

ht a

us" b

is z

ur e

rste

n E

poch

e N

RE

M1

LS2_

_00B

[m

in]

Zeit

von

"Lic

ht a

us" b

is z

ur e

rste

n E

poch

e N

RE

M2

LRE

M_0

0B

[min

] Ze

it vo

n "L

icht

aus

" bis

zur

ers

ten

Epo

che

RE

M-S

chla

f

SLA

T_00

B

[min

] S

chla

flate

nz: "

Lich

t aus

" bis

zur

ers

ten

von

drei

kon

seku

tiven

Epo

chen

NR

EM

1 od

er b

is z

ur e

rste

n E

poch

e N

RE

M2

LCO

NT0

0B

[min

] Ze

it vo

n "L

icht

aus

" bis

zu

den

erst

en 2

0 ko

nsek

utiv

en E

poch

en je

des

belie

bige

n S

chla

fsta

dium

s

SW

SL_

00B

[m

in]

Zeit

von

Sch

lafb

egin

n bi

s zu

m e

rste

n A

uftre

ten

eine

r Epo

che

NR

EM3

oder

NR

EM

4

RE

ML_

00B

[m

in]

Zeit

vom

Sch

lafb

egin

n bi

s zu

m e

rste

n A

uftre

ten

eine

r Epo

che

REM

-Sch

laf

EFF

__00

B

[%]

Sch

lafe

ffizi

enz:

(Ges

amts

chla

fzei

t [TS

T] /

Tim

e in

bed

[TIB

]) *

100

Page 29: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

29

Tab.

A10

Cha

rakt

eris

ieru

ng d

er m

ittel

s au

tom

atis

cher

Aus

wer

tung

erfa

sste

n S

chla

fpar

amet

er -

Forts

etzu

ng 1

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

Schl

afst

rukt

ur

S1_

_00B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um N

RE

M1)

/ 2

S1P

__00

B

[%]

(im N

RE

M1

verb

rach

te Z

eit /

Ges

amts

chla

fzei

t [TS

T]) *

100

S2_

_00B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um N

RE

M2)

/ 2

S2P

__00

B

[%]

(im N

RE

M2

verb

rach

te Z

eit /

Ges

amts

chla

fzei

t [TS

T]) *

100

SW

S__

00B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um N

RE

M3

oder

NR

EM

4) /

2

SW

SP

__00

B [%

] (im

NR

EM

3 od

er N

RE

M4

verb

rach

te Z

eit /

Ges

amts

chla

fzei

t [TS

T]) *

100

RE

M__

00B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en m

it S

tadi

um R

EM) /

2

RE

MP

__00

B [%

] (im

RE

M-S

chla

f ver

brac

hte

Zeit

/ Ges

amts

chla

fzei

t [TS

T]) *

100

MT_

_00B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en M

ovem

ent T

ime)

/ 2

Stad

ienw

echs

el

SW

F__0

0B

vo

n irg

ende

inem

Sta

dium

zu

Wac

h

S1F

__00

B

vo

n irg

ende

inem

Sta

dium

zu

NR

EM

1

S2F

__00

B

vo

n irg

ende

inem

Sta

dium

zu

NR

EM

2

SS

F__0

0B

vo

n irg

ende

inem

Sta

dium

zu

SW

S

SR

F__0

0B

vo

n irg

ende

inem

Sta

dium

zu

RE

M

FSW

1_00

B

vo

n W

ach

nach

NR

EM

1

FSW

2_00

B

vo

n W

ach

nach

NR

EM

2

FSW

S_0

0B

vo

n W

ach

nach

SW

S

FSW

R_0

0B

vo

n W

ach

nach

RE

M

Page 30: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

30

Ta

b. A

10 C

hara

kter

isie

rung

der

mitt

els

auto

mat

isch

er A

usw

ertu

ng e

rfass

ten

Sch

lafp

aram

eter

- Fo

rtset

zung

2

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

FS1W

_00B

von

NR

EM

1 na

ch W

ach

FS12

_00B

von

NR

EM

1 na

ch N

RE

M2

FS1S

_00B

von

NR

EM

1 na

ch S

WS

FS1R

_00B

von

NR

EM

1 na

ch R

EM

FS2W

_00B

von

NR

EM

2 na

ch W

ach

FS21

_00B

von

NR

EM

2 na

ch N

RE

M1

FS2S

_00B

von

NR

EM

2 na

ch S

WS

FS2R

_00B

von

NR

EM

2 na

ch R

EM

FSS

W_0

0B

vo

n S

WS

nac

h W

ach

FSS

1_00

B

vo

n S

WS

nac

h N

RE

M1

FSS

2_00

B

vo

n S

WS

nac

h N

RE

M2

FSS

R_0

0B

vo

n S

WS

nac

h R

EM

FSR

W_0

0B

vo

n R

EM

nac

h W

ach

FSR

1_00

B

vo

n R

EM

nac

h N

RE

M1

FSR

2_00

B

vo

n R

EM

nac

h N

RE

M2

FSR

S_0

0B

vo

n R

EM

nac

h S

WS

FNR

EM

00B

Anz

ahl d

er N

RE

M E

piso

den

FRE

M_0

0B

A

nzah

l der

RE

M E

piso

den

FCY

C_0

0B

A

nzah

l der

Sch

lafz

ykle

n

AN

RE

M00

B

[min

] du

rchs

chni

ttlic

he D

auer

der

NR

EM

Epi

sode

n

AR

EM

_00B

[m

in]

durc

hsch

nittl

iche

Dau

er d

er R

EM

Epi

sode

n

AC

YC

_00B

[m

in]

durc

hsch

nittl

iche

Dau

er d

er S

chla

fzyk

len

Page 31: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

31

Ta

b. A

10 C

hara

kter

isie

rung

der

mitt

els

auto

mat

isch

er A

usw

ertu

ng e

rfass

ten

Sch

lafp

aram

eter

- Fo

rtset

zung

3

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

Schl

afpa

ram

eter

nac

h Zy

klen

TSP

__1C

B

[min

] Ze

it vo

n de

r ers

ten

bis

zur l

etzt

en E

poch

e de

s er

sten

Sch

lafz

yklu

s

TST_

_1C

B

[min

] G

esam

tsch

lafz

eit i

m e

rste

n S

chla

fzyk

lus

EFF

__1C

B

[%]

(Ges

amts

chla

fzei

t in

erst

en Z

yklu

s / L

änge

des

ers

ten

Zykl

us) *

100

WTS

P__

1CB

(Sum

me

der W

ach-

Epoc

hen

im e

rste

n S

chla

fzyk

lus)

/ 2

FW__

1CB

Anz

ahl d

er A

ufw

ache

reig

niss

e im

ers

ten

Sch

lafz

yklu

s

FWTS

T1C

B

A

nzah

l der

Auf

wac

here

igni

sse

im e

rste

n S

chla

fzyk

lus

/ Stu

nde

Sch

laf i

m e

rste

n S

chla

fzyk

lus

FS__

1CB

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el im

ers

ten

Schl

afzy

klus

FSTS

T1C

B

A

nzah

l der

Sta

dien

wec

hsel

im e

rste

n Sc

hlaf

zykl

us /

Stu

nde

Sch

laf i

m e

rste

n S

chla

fzyk

lus

S1_

_1C

B

[min

] (S

umm

e de

r NR

EM

1 Ep

oche

n im

ers

ten

Sch

lafz

yklu

s) /

2

S1P

__1C

B

[%]

(Sum

me

der i

m e

rste

n S

chla

fzyk

lus

im N

RE

M1

verb

rach

ten

Zeit

/ TS

T im

ers

ten

Sch

lafz

yklu

s) *

100

S2_

_1C

B

[min

] (S

umm

e de

r NR

EM

2 Ep

oche

n im

ers

ten

Sch

lafz

yklu

s) /

2

S2P

__1C

B

[%]

(Sum

me

der i

m e

rste

n S

chla

fzyk

lus

im N

RE

M2

verb

rach

ten

Zeit

/ TS

T im

ers

ten

Sch

lafz

yklu

s) *

100

SW

S_1

CB

[m

in]

(Sum

me

der S

WS

Epo

chen

im e

rste

n S

chla

fzyk

lus)

/ 2

SW

SP

_1C

B

[%]

(Sum

me

der i

m e

rste

n S

chla

fzyk

lus

im S

WS

ver

brac

hten

Zei

t / T

ST

im e

rste

n S

chla

fzyk

lus)

* 1

00

RE

M__

1CB

[m

in]

(Sum

me

der R

EM

Epo

chen

im e

rste

n S

chla

fzyk

lus)

/ 2

RE

MP

_1C

B

[%]

(Sum

me

der i

m e

rste

n S

chla

fzyk

lus

im R

EM v

erbr

acht

en Z

eit /

TS

T im

ers

ten

Sch

lafz

yklu

s) *

100

MT_

_1C

B

[min

] (S

umm

e de

r Mov

emen

t Tim

e E

poch

en im

ers

ten

Sch

lafz

yklu

s) /

2

Page 32: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

32

Ta

b. A

10 C

hara

kter

isie

rung

der

mitt

els

auto

mat

isch

er A

usw

ertu

ng e

rfass

ten

Sch

lafp

aram

eter

- Fo

rtset

zung

4

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

TSP

__M

CB

[m

in]

Zeit

von

der e

rste

n bi

s zu

r let

zten

Epo

che

in d

en m

ittle

ren

Schl

afzy

klen

TST_

_MC

B

[min

] G

esam

tsch

lafz

eit i

n de

n m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n

EFF

__M

CB

[%

] (G

esam

tsch

lafz

eit i

n de

n m

ittle

ren

Zykl

en /

Läng

e de

r mitt

lere

n Zy

klen

) * 1

00

WTS

P_M

CB

[m

in]

Sum

me

der W

ache

poch

en in

den

mitt

lere

n Sc

hlaf

zykl

en

FW__

_MC

B

A

nzah

l der

Auf

wac

here

igni

sse

in d

en m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n

FWTS

TMC

B

A

nzah

l der

Auf

wac

here

igni

sse

in d

en m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n / S

tund

e S

chla

f in

den

mitt

lere

n S

chla

fzyk

len

FS__

_MC

B

A

nzah

l der

Sta

dien

wec

hsel

in d

en m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n

FSTS

TMC

B

A

nzah

l der

Sta

dien

wec

hsel

in d

en m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n / S

tund

e S

chla

f in

den

mitt

lere

n S

chla

fzyk

len

S1_

__M

CB

[m

in]

(Sum

me

der N

RE

M1

Epo

chen

in d

en m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n) /

2

S1P

__M

CB

[%

] (S

umm

e de

r in

den

mitt

lere

n S

chla

fzyk

len

im N

REM

1 ve

rbra

chte

n Ze

it / T

ST

in d

en m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n) *

100

S2_

__M

CB

[m

in]

(Sum

me

der N

RE

M2

Epo

chen

in d

en m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n) /

2

S2P

__M

CB

[%

] (S

umm

e de

r in

den

mitt

lere

n S

chla

fzyk

len

im N

REM

2 ve

rbra

chte

n Ze

it / T

ST

in d

en m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n) *

100

SW

S__

MC

B

[min

] (S

umm

e de

r SW

S E

poch

en in

den

mitt

lere

n Sc

hlaf

zykl

en) /

2

SW

SP

_MC

B

[%]

(Sum

me

der i

n de

n m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n im

SW

S v

erbr

acht

en Z

eit /

TS

T in

den

mitt

lere

n S

chla

fzyk

len)

* 1

00

RE

M__

MC

B

[min

] (S

umm

e de

r RE

M E

poch

en in

den

mitt

lere

n Sc

hlaf

zykl

en) /

2

RE

MP

_MC

B

[%]

(Sum

me

der i

n de

n m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n im

RE

M v

erbr

acht

en Z

eit /

TS

T in

den

mitt

lere

n S

chla

fzyk

len)

* 1

00

MT_

__M

CB

[m

in]

(Sum

me

der M

ovem

ent T

ime

Epo

chen

in d

en m

ittle

ren

Sch

lafz

ykle

n) /

2

Page 33: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

33

Tab.

A10

Cha

rakt

eris

ieru

ng d

er m

ittel

s au

tom

atis

cher

Aus

wer

tung

erfa

sste

n S

chla

fpar

amet

er -

Forts

etzu

ng 5

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

TSP

__LC

B

[min

] Ze

it vo

n de

r ers

ten

bis

zur l

etzt

en E

poch

e de

s le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

TST_

_LC

B

[min

] G

esam

tsch

lafz

eit i

m le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

EFF

__LC

B

[%]

(Ges

amts

chla

fzei

t im

letz

ten

Sch

lafz

yklu

s / L

änge

des

letz

ten

Schl

afzy

klus

) *

100

WTS

P_L

CB

[m

in]

Sum

me

der W

ache

poch

en im

letz

ten

Sch

lafz

yklu

s

FW__

_LC

B

A

nzah

l der

Auf

wac

here

igni

sse

im le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

FWTS

TLC

B

A

nzah

l der

Auf

wac

here

igni

sse

im le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

/ Stu

nde

Sch

laf i

m le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

FS__

_LC

B

A

nzah

l der

Sta

dien

wec

hsel

im le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

FSTS

TLC

B

A

nzah

l der

Sta

dien

wec

hsel

im le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

/ Stu

nde

Sch

laf i

m le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

S1_

__LC

B

[min

] (S

umm

e de

r NR

EM

1 E

poch

en im

letz

ten

Sch

lafz

yklu

s) /

2

S1P

__LC

B

[%]

(Sum

me

der i

m le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

im N

REM

1 ve

rbra

chte

n Ze

it / T

ST

im le

tzte

n S

chla

fzyk

lus)

* 1

00

S2_

__LC

B

[min

] (S

umm

e de

r NR

EM

2 E

poch

en im

letz

ten

Sch

lafz

yklu

s) /

2

S2P

__LC

B

[%]

(Sum

me

der i

m le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

im N

REM

2 ve

rbra

chte

n Ze

it / T

ST

im le

tzte

n S

chla

fzyk

lus)

* 1

00

SW

S__

LCB

[m

in]

(Sum

me

der S

WS

Epo

chen

im le

tzte

n S

chla

fzyk

lus)

/ 2

SW

SP

_LC

B

[%]

(Sum

me

der i

m le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

im S

WS

ver

brac

hten

Zei

t / T

ST

im le

tzte

n S

chla

fzyk

lus)

* 1

00

RE

M__

LCB

[m

in]

(Sum

me

der R

EM

Epo

chen

im le

tzte

n S

chla

fzyk

lus)

/ 2

RE

MP

_LC

B

[%]

(Sum

me

der i

m le

tzte

n S

chla

fzyk

lus

im R

EM

ver

brac

hten

Zei

t / T

ST

im le

tzte

n S

chla

fzyk

lus)

* 10

0

MT_

__LC

B

[min

] (S

umm

e de

r Mov

emen

t Tim

e E

poch

en im

letz

ten

Sch

lafz

yklu

s) /

2

Page 34: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

34

Tab.

A10

Cha

rakt

eris

ieru

ng d

er m

ittel

s au

tom

atis

cher

Aus

wer

tung

erfa

sste

n S

chla

fpar

amet

er -

Forts

etzu

ng 6

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

Schl

afpa

ram

eter

nac

h Vi

erte

l der

Nac

ht

TSP

__14

B

[min

] Ze

it vo

n de

r ers

ten

bis

zur l

etzt

en E

poch

e de

s er

sten

Nac

htvi

erte

ls

TST_

_14B

[m

in]

TST

Sum

me

der E

poch

e, d

ie im

ers

ten

Vie

rtel N

acht

in e

inem

der

fünf

Sch

lafs

tadi

en v

erbr

acht

wur

de

EFF

__14

B

[%]

(TS

T du

rch

Dau

er d

es e

rste

n N

acht

vier

tels

) * 1

00

WTS

P_1

4B

[min

] W

ach

im e

rste

n N

acht

vier

tel i

nner

halb

der

TS

P

FW__

_14B

Anz

ahl d

er A

ufw

ache

reig

niss

e in

der

TST

des

ers

ten

Nac

htvi

erte

ls

FWTS

T14B

Anz

ahl d

er A

ufw

ache

reig

niss

e in

der

TST

des

ers

ten

Nac

htvi

erte

ls /

Stu

nde

Sch

laf i

m e

rste

n V

ierte

l der

Nac

ht

FS__

_14B

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el in

der

TS

T im

ers

ten

Nac

htvi

erte

l

FSTS

T14B

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el in

der

TS

T im

ers

ten

Nac

htvi

erte

l / S

tund

e S

chla

f im

ers

ten

Vie

rtel d

er N

acht

S1_

__14

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

NR

EM

1 im

ers

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

S1P

__14

B

[%]

(Sum

me

der E

poch

en N

RE

M1

im e

rste

n V

ierte

l der

Nac

ht /

TST

im e

rste

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

S2_

__14

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

NR

EM

2 im

ers

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

S2P

__14

B

[%]

(Sum

me

der E

poch

en N

RE

M2

im e

rste

n V

ierte

l der

Nac

ht /

TST

im e

rste

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

SW

S__

14B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en S

WS

im e

rste

n Vi

erte

l der

Nac

ht) /

2

SW

SP

_14B

[%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

SW

S im

ers

ten

Vier

tel d

er N

acht

/ TS

T im

ers

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) * 1

00

RE

M__

14B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en R

EM im

ers

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

RE

MP

_14B

[%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

REM

im e

rste

n V

ierte

l der

Nac

ht /

TST

im e

rste

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

MT_

__14

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

Mov

emen

t Tim

e im

ers

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

Page 35: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

35

Ta

b. A

10 C

hara

kter

isie

rung

der

mitt

els

auto

mat

isch

er A

usw

ertu

ng e

rfass

ten

Sch

lafp

aram

eter

- Fo

rtset

zung

7

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

TSP

__24

B

[min

] Ze

it vo

n de

r zw

eite

n bi

s zu

r let

zten

Epo

che

des

zwei

ten

Nac

htvi

erte

ls

TST_

_24B

[m

in]

TST

Sum

me

der E

poch

e, d

ie im

zw

eite

n V

ierte

l Nac

ht in

ein

em d

er fü

nf S

chla

fsta

dien

ver

brac

ht w

urde

EFF

__24

B

[%]

(TS

T du

rch

Dau

er d

es z

wei

ten

Nac

htvi

erte

ls) *

100

WTS

P_2

4B

[min

] W

ach

im z

wei

ten

Nac

htvi

erte

l inn

erha

lb d

er T

SP

FW__

_24B

Anz

ahl d

er A

ufw

ache

reig

niss

e in

der

TST

des

zw

eite

n N

acht

vier

tels

FWTS

T24B

Anz

ahl d

er A

ufw

ache

reig

niss

e in

der

TST

des

zw

eite

n N

acht

vier

tels

/ S

tund

e S

chla

f im

zw

eite

n V

ierte

l der

Nac

ht

FS__

_24B

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el in

der

TS

T im

zw

eite

n N

acht

vier

tel

FSTS

T24B

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el in

der

TS

T im

zw

eite

n N

acht

vier

tel /

Stu

nde

Sch

laf i

m z

wei

ten

Vie

rtel d

er N

acht

S1_

__24

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

NR

EM

1 im

zw

eite

n V

ierte

l der

Nac

ht) /

2

S1P

__24

B

[%]

(Sum

me

der E

poch

en N

RE

M1

im z

wei

ten

Vie

rtel d

er N

acht

/ TS

T im

zw

eite

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

S2_

__24

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

NR

EM

2 im

zw

eite

n V

ierte

l der

Nac

ht) /

2

S2P

__24

B

[%]

(Sum

me

der E

poch

en N

RE

M2

im z

wei

ten

Vie

rtel d

er N

acht

/ TS

T im

zw

eite

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

SW

S__

24B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en S

WS

im z

wei

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

SW

SP

_24B

[%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

SW

S im

zw

eite

n V

ierte

l der

Nac

ht /

TST

im z

wei

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) * 1

00

RE

M__

24B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en R

EM im

zw

eite

n V

ierte

l der

Nac

ht) /

2

RE

MP

_24B

[%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

REM

im z

wei

ten

Vie

rtel d

er N

acht

/ TS

T im

zw

eite

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

MT_

__24

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

Mov

emen

t Tim

e im

zw

eite

n V

ierte

l der

Nac

ht) /

2

Page 36: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

36

Ta

b. A

10 C

hara

kter

isie

rung

der

mitt

els

auto

mat

isch

er A

usw

ertu

ng e

rfass

ten

Sch

lafp

aram

eter

- Fo

rtset

zung

8

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

TSP

__34

B

[min

] Ze

it vo

n de

r drit

ten

bis

zur l

etzt

en E

poch

e de

s dr

itten

Nac

htvi

erte

ls

TST_

_34B

[m

in]

TST

Sum

me

der E

poch

e, d

ie im

drit

ten

Vie

rtel N

acht

in e

inem

der

fünf

Sch

lafs

tadi

en v

erbr

acht

wur

de

EFF

__34

B

[%]

(TS

T du

rch

Dau

er d

es d

ritte

n N

acht

vier

tels

) * 1

00

WTS

P_3

4B

[min

] W

ach

im d

ritte

n N

acht

vier

tel i

nner

halb

der

TS

P

FW__

_34B

Anz

ahl d

er A

ufw

ache

reig

niss

e in

der

TST

des

drit

ten

Nac

htvi

erte

ls

FWTS

T34B

Anz

ahl d

er A

ufw

ache

reig

niss

e in

der

TST

des

drit

ten

Nac

htvi

erte

ls /

Stu

nde

Sch

laf i

m d

ritte

n V

ierte

l der

Nac

ht

FS__

_34B

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el in

der

TS

T im

drit

ten

Nac

htvi

erte

l

FSTS

T34B

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el in

der

TS

T im

drit

ten

Nac

htvi

erte

l / S

tund

e S

chla

f im

drit

ten

Vie

rtel d

er N

acht

S1_

__34

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

NR

EM

1 im

drit

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

S1P

__34

B

[%]

(Sum

me

der E

poch

en N

RE

M1

im d

ritte

n V

ierte

l der

Nac

ht /

TST

im d

ritte

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

S2_

__34

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

NR

EM

2 im

drit

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

S2P

__34

B

[%]

(Sum

me

der E

poch

en N

RE

M2

im d

ritte

n V

ierte

l der

Nac

ht /

TST

im d

ritte

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

SW

S__

34B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en S

WS

im d

ritte

n V

ierte

l der

Nac

ht) /

2

SW

SP

_34B

[%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

SW

S im

drit

ten

Vie

rtel d

er N

acht

/ TS

T im

drit

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) * 1

00

RE

M__

34B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en R

EM im

drit

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

RE

MP

_34B

[%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

REM

im d

ritte

n V

ierte

l der

Nac

ht /

TST

im d

ritte

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

MT_

__34

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

Mov

emen

t Tim

e im

drit

ten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

Page 37: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

37

Ta

b. A

10 C

hara

kter

isie

rung

der

mitt

els

auto

mat

isch

er A

usw

ertu

ng e

rfass

ten

Sch

lafp

aram

eter

- Fo

rtset

zung

9

Varia

ble:

Ei

nhei

t C

hara

kter

isie

rung

TSP

__44

B

[min

] Ze

it vo

n de

r vie

rten

bis

zur l

etzt

en E

poch

e de

s vi

erte

n N

acht

vier

tels

TST_

_44B

[m

in]

TST

Sum

me

der E

poch

e, d

ie im

vie

rten

Vie

rtel N

acht

in e

inem

der

fünf

Sch

lafs

tadi

en v

erbr

acht

wur

de

EFF

__44

B

[%]

(TS

T du

rch

Dau

er d

es v

ierte

n N

acht

vier

tels

) * 1

00

WTS

P_4

4B

W

ach

im v

ierte

n N

acht

vier

tel i

nner

halb

der

TS

P

FW__

_44B

Anz

ahl d

er A

ufw

ache

reig

niss

e in

der

TST

des

vie

rten

Nac

htvi

erte

ls

FWTS

T44B

Anz

ahl d

er A

ufw

ache

reig

niss

e in

der

TST

des

vie

rten

Nac

htvi

erte

ls /

Stu

nde

Sch

laf i

m v

ierte

n V

ierte

l der

Nac

ht

FS__

_44B

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el in

der

TS

T im

vie

rten

Nac

htvi

erte

l

FSTS

T44B

Anz

ahl d

er S

tadi

enw

echs

el in

der

TS

T im

vie

rten

Nac

htvi

erte

l / S

tund

e S

chla

f im

vie

rten

Vie

rtel d

er N

acht

S1_

__44

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

NR

EM

1 im

vie

rten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

S1P

__44

B

[%]

(Sum

me

der E

poch

en N

RE

M1

im v

ierte

n V

ierte

l der

Nac

ht /

TST

im v

ierte

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

S2_

__44

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

NR

EM

2 im

vie

rten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

S2P

__44

B

[%]

(Sum

me

der E

poch

en N

RE

M2

im v

ierte

n V

ierte

l der

Nac

ht /

TST

im v

ierte

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

SW

S__

44B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en S

WS

im v

ierte

n V

ierte

l der

Nac

ht) /

2

SW

SP

_44B

[%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

SW

S im

vie

rten

Vie

rtel d

er N

acht

/ TS

T im

vie

rten

Vie

rtel d

er N

acht

) * 1

00

RE

M__

44B

[m

in]

(Sum

me

der E

poch

en R

EM im

vie

rten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

RE

MP

_44B

[%

] (S

umm

e de

r Epo

chen

REM

im v

ierte

n V

ierte

l der

Nac

ht /

TST

im v

ierte

n V

ierte

l der

Nac

ht) *

100

MT_

__44

B

[min

] (S

umm

e de

r Epo

chen

Mov

emen

t Tim

e im

vie

rten

Vie

rtel d

er N

acht

) / 2

Page 38: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

38

Tab.

A11

Cha

rakt

eris

ieru

ng d

er A

usw

erte

para

met

er d

er P

ower

spek

tren-

Ana

lyse

(FFT

):

al

le V

aria

blen

nam

en b

egin

nen

mit

eine

m „F

“ (Fr

eque

nz),

gefo

lgt v

on e

inem

vie

rste

llige

n C

ode

für d

ie F

requ

enz

(0.5

Hz

bis

25.0

Hz

in 0

.5 H

z S

chrit

ten)

, es

folg

t ein

Zei

chen

(Buc

hsta

be o

der Z

ahl)

zur K

ennz

eich

nung

des

Sch

lafs

tadi

ums.

Insg

esam

t wer

den

so 4

00 F

FT V

aria

blen

pro

Exp

ositi

onsb

edin

gung

erz

eugt

.

Varia

blen

zusa

mm

ense

tzun

g:

Cha

rakt

eris

ieru

ng

1. Z

eich

en

F K

ennz

eich

nung

für F

requ

enz

2.-5

. Zei

chen

00.5

0.

5 H

z

01.0

1.

0 H

z

01.5

1.

5 H

z

…..

25.0

25

.0 H

z

6. Z

eich

en

S

Ges

amts

chla

fzei

t

W

Wac

h

1 N

RE

M1

2 N

RE

M2

L le

icht

er S

chla

f (N

RE

M1

+ N

RE

M2)

D

Tief

schl

af (N

RE

M3

+ N

REM

4)

N

gesa

mte

r NR

EM

-Sch

laf (

NR

EM

1 +

NR

EM2

+ N

RE

M3

+ N

RE

M4)

R

RE

M-S

chla

f

Page 39: Untersuchungen an Probanden unter Exposition mit hochfre ... · Tab. A1 Humanstudien zum Einfluss hochfrequenter elektrom agnetischer Felder auf das spontane Wach-EEG. Autoren N Design

39

Tab.

A12

Var

iabl

en z

ur C

hara

kter

isie

rung

der

Spi

ndel

aktiv

ität.

Alle

Var

iabl

enna

men

sin

d au

s si

eben

Zei

chen

zus

amm

enge

setz

t

(Bsp

. SA

0N20

0) u

nd b

egin

nen

mit

eine

m “S

” (S

pind

el),

gefo

lgt v

on e

iner

2 Z

eich

ense

quen

z fü

r den

Spi

ndel

typ,

ein

em Z

eich

en fü

r den

V

aria

blen

typ,

ein

em Z

eich

en fü

r das

unt

ersu

chte

Sch

lafs

tadi

um, e

inem

Zei

chen

für d

en u

nter

such

ten

Zeitr

aum

. Va

riabl

enzu

sam

men

setz

ung:

C

hara

kter

isie

rung

1.

Zei

chen

S

Ken

nzei

chnu

ng fü

r Fre

quen

z 2.

-3. Z

eich

en

Spin

delty

p A

0 al

le m

öglic

hen

Spi

ndel

n A

1 al

le w

ahrs

chei

nlic

hen

Spi

ndel

n A

2 al

le s

iche

ren

Spi

ndel

n S

0 al

le m

öglic

hen

lang

sam

en S

pind

eln

S1

alle

wah

rsch

einl

iche

n la

ngsa

men

Spi

ndel

n S

2 al

le s

iche

ren

lang

sam

en S

pind

eln

F0

alle

mög

liche

n sc

hnel

len

Spi

ndel

n F1

al

le w

ahrs

chei

nlic

hen

schn

elle

n S

pind

eln

F2

alle

sic

here

n sc

hnel

len

Spi

ndel

n 4.

Zei

chen

Sc

hlaf

stad

ium

/Sch

lafs

tadi

en

2 N

RE

M2

D

Tief

schl

af (N

RE

M3

+ N

REM

4)

N

gesa

mte

r NR

EM

-Sch

laf (

NR

EM

1 +

NR

EM2

+ N

RE

M3

+ N

RE

M4)

5.

Zei

chen

Va

riabl

enty

p N

A

nzah

l I

Inde

x

S

Mitt

lere

r Dis

krim

inan

zsco

re

D

Mitt

lere

Dau

er (s

) A

M

ittle

re A

mpl

itude

(V

) F

Mitt

lere

Fre

quen

z (H

z)

6.-7

. Zei

chen

Ze

itrau

m

00

Ges

amtn

acht

14

E

rste

s V

ierte

l der

Nac

ht

24

Zwei

tes

Vie

rtel d

er N

acht

34

D

ritte

s V

ierte

l der

Nac

ht

44

Vie

rtes

Vie

rtel d

er N

acht